ΤΑ ∆ΙΠΤΩΤΑ ΡΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ

∆ίπτωτα ονοµάζονται τα ρήµατα που συντάσσονται µε δύο αντικείµενα, εκ των

οποίων το ένα δέχεται την ενέργεια του υποκειµένου άµεσα, ενώ το άλλο έµµεσα. Το
πρώτο είναι το κυρίως αντικείµενο και ονοµάζεται άµεσο, ενώ το δεύτερο είναι κατά
κάποιο τρόπο συµπληρωµατικό και ονοµάζεται έµµεσο.

Είναι απαραίτητα και τα δύο αντικείµενα των δίπτωτων ρηµάτων, για να υπάρχει
πληρότητα και σαφήνεια στο νόηµα. Ωστόσο, µια πρόταση µπορεί να σταθεί
νοηµατικά, ακόµα και αν παραλείψουµε το έµµεσο αντικείµενο. Αλλά, αν παραλειφθεί
το άµεσο αντικείµενο, τότε το νόηµα της πρότασης είναι ελλιπές (υπάρχει ένα
εµφανές νοηµατικό κενό).

Η σύνταξη των δίπτωτων ρηµάτων έχει τις εξής µορφές:

1) Το ένα αντικείµενο σε αιτιατική και το άλλο σε γενική

π.χ. Έστειλα του Γιάννη πολλά χαιρετίσµατα.
Θα του ζητήσω εξηγήσεις.
Η ενέργεια του υποκειµένου αφορά ευθέως στις αιτιατικές "χαιρετίσµατα" και
"εξηγήσεις" (άµεσα αντικείµενα), ενώ οι γενικές "του Γιάννη" και "του" (έµµεσα
αντικείµενα) συµπληρώνουν και καθορίζουν την έννοια της ενέργειας.
~ Το αντικείµενο σε γενική πτώση είναι έµµεσο και δηλώνει πρόσωπο.
2) Το ένα αντικείµενο σε αιτιατική και το άλλο εµπρόθετο
π.χ. Ανέθεσαν στον Κλέαρχο τη δύσκολη αποστολή.
Είπε στο φίλο του όλη την αλήθεια.
Η ενέργεια του υποκειµένου αφορά ευθέως στις αιτιατικές "αποστολή" και "την
αλήθεια" (άµεσα αντικείµενα), ενώ τα εµπρόθετα "στον Κλέαρχο" και "στο φίλο"
(έµµεσα αντικείµενα) συµπληρώνουν και καθορίζουν την έννοια της ενέργειας.
~ Το εµπρόθετο αντικείµενο είναι έµµεσο και δηλώνει πρόσωπο.
3) Και τα δύο αντικείµενα σε αιτιατική
π.χ. Γέµισε το ποτήρι σου κρασί.
Μάλλον τον φόρτωσες ευθύνες.
Ο Σωκράτης δίδαξε τον Πλάτωνα ηθική φιλοσοφία.
Η ενέργεια του υποκειµένου αφορά ευθέως στις αιτιατικές "ποτήρι", "τον" και
"φιλοσοφία" (άµεσα αντικείµενα), ενώ οι αιτιατικές "κρασί" "ευθύνες" και "τον
Πλάτωνα" (έµµεσα αντικείµενα) συµπληρώνουν και καθορίζουν την έννοια της
ενέργειας.
~ Από τα δύο αντικείµενα σε αιτιατική, εκείνο που δηλώνει πρόσωπο είναι
άλλοτε άµεσο (π.χ. τον) και άλλοτε έµµεσο (π.χ. τον Πλάτωνα).
~ Από τα δύο αντικείµενα σε αιτιατική, το έµµεσο είναι εκείνο που µπορεί να
αντικατασταθεί από εµπρόθετο:
π.χ. Γέµισε το ποτήρι σου κρασί (µε κρασί).
Μάλλον τον φόρτωσες ευθύνες (µε ευθύνες).
Ο Σωκράτης δίδαξε τον Πλάτωνα ηθική φιλοσοφία (στον Πλάτωνα).

Το αντικείµενο σε πτώση γενική και το

εµπρόθετο αντικείµενο είναι πάντα έµµεσα

© ∆ηµήτρης Μπαρσάκης 2012 (dimbarsak@gmail.com)