ORTAÖĞRETİM

GÜZEL SANATLAR LİSESİ

ÇALGI EĞİTİMİ

GİTAR
DERS KİTABI

9
YAZARLAR
Efgan RENDE
Metin KAYMAK
Murat SIĞIRCI

DEVLET KİTAPLARI
BİRİNCİ BASKI
……………………., 2019
 MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI YAYINLARI ............................................................................: 6569
YARDIMCI VE KAYNAK KİTAPLAR DİZİSİ.......................................................................: 918

Her hakkı saklıdır ve Millî Eğitim Bakanlığına aittir. Kitabın metin, soru ve şekilleri
kısmen de olsa hiçbir surette alınıp yayımlanamaz.

EDİTÖR
Doç. Dr. H. Hakan OKAY
DİL UZMANI
Mediha ACAR

PROGRAM GELİŞTİRME UZMANI

Muharrem Hilmi AKBULUT

ÖLÇME DEĞERLENDİRME UZMANI

Maruf BEÇENE

REHBERLİK VE GELİŞİM UZMANI

Musa KARABEYESER

GÖRSEL TASARIM UZMANI

Aziz ACAR
GRAFİK TASARIM UZMANI
Aziz ACAR

ISBN 978-975-11-4470-6

Millî Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.10.2017 gün ve 15502917 sayılı yazısı
ile eğitim aracı olarak kabul edilmiş, Destek Hizmetleri Genel Müdürlüğünün ..................
gün ve ............. sayılı yazısı ile birinci defa ............ adet basılmıştır.
Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak;
Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak.
O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak;
O benimdir, o benim milletimindir ancak.
Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl!
Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl?
Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl.
Hakkıdır Hakk’a tapan milletimin istiklâl.
Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım.
Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım!
Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım.
Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım.
Garbın âfâkını sarmışsa çelik zırhlı duvar,
Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var.
Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar,
Medeniyyet dediğin tek dişi kalmış canavar?
Arkadaş, yurduma alçakları uğratma sakın;
Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın.
Doğacaktır sana va’dettiği günler Hakk’ın;
Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın
Bastığın yerleri toprak diyerek geçme, tanı:
Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı.
Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır, atanı:
Verme, dünyaları alsan da bu cennet vatanı.
Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda?
Şüheda fışkıracak toprağı sıksan, şüheda!
Cânı, cânânı, bütün varımı alsın da Huda,
Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüda.
Ruhumun senden İlâhî, şudur ancak emeli:
Değmesin mabedimin göğsüne nâmahrem eli.
Bu ezanlar -ki şehadetleri dinin temeli-
Ebedî yurdumun üstünde benim inlemeli.
O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- taşım,
Her cerîhamdan İlâhî, boşanıp kanlı yaşım,
Fışkırır ruh-ı mücerret gibi yerden na’şım;
O zaman yükselerek arşa değer belki başım.
Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilâl!
Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helâl.
Ebediyyen sana yok, ırkıma yok izmihlâl;
Hakkıdır hür yaşamış bayrağımın hürriyyet;
Hakkıdır Hakk’a tapan milletimin istiklâl!
Mehmet Âkif Ersoy
 GENÇLİĞE HİTABE

Ey Türk gençliği! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk Cumhuriyetini,

ilelebet muhafaza ve müdafaa etmektir.
Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu temel, senin en
kıymetli hazinendir. İstikbalde dahi, seni bu hazineden mahrum etmek
isteyecek dâhilî ve hâricî bedhahların olacaktır. Bir gün, istiklâl ve cumhuriyeti
müdafaa mecburiyetine düşersen, vazifeye atılmak için, içinde bulunacağın
vaziyetin imkân ve şeraitini düşünmeyeceksin! Bu imkân ve şerait, çok
namüsait bir mahiyette tezahür edebilir. İstiklâl ve cumhuriyetine kastedecek
düşmanlar, bütün dünyada emsali görülmemiş bir galibiyetin mümessili
olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatanın bütün kaleleri zapt edilmiş, bütün
tersanelerine girilmiş, bütün orduları dağıtılmış ve memleketin her köşesi bilfiil
işgal edilmiş olabilir. Bütün bu şeraitten daha elîm ve daha vahim olmak üzere,
memleketin dâhilinde iktidara sahip olanlar gaflet ve dalâlet ve hattâ hıyanet
içinde bulunabilirler. Hattâ bu iktidar sahipleri şahsî menfaatlerini,
müstevlîlerin siyasî emelleriyle tevhit edebilirler. Millet, fakr u zaruret içinde
harap ve bîtap düşmüş olabilir.
Ey Türk istikbalinin evlâdı! İşte, bu ahval ve şerait içinde dahi vazifen,
Türk istiklâl ve cumhuriyetini kurtarmaktır. Muhtaç olduğun kudret,
damarlarındaki asil kanda mevcuttur.
Mustafa Kemal Atatürk
 N

k’a

7
 KİTABIMIZI TANIYALIM

Ünitenin Adı

Ünite Numarası
Ünite Kapak
Sayfası

Ünite Konuları

Öğrenci Bilgileri Degerlendirme

Sayfası

Puanlama Anahtarı

8
 Ünite Numarası
(Roma rakamları)

Ünitenin Adı

Kitap İç Sayfası
Sayfa Numarası
Kitap İç Sayfası

9
 İÇİNDEKİLER
GİTAR ÇALMAYI ÖĞRENMEYE GİRİŞ 11
GİTARIN TANITIMI VE TARİHÇESİ 12
GİTARIN YAPISI VE BÖLÜMLERİ 15
GİTAR ÇALMAYI ÖĞRENME SÜRECİ VE BU SÜRECE ETKİ EDEN ETKENLER 20
SESLENDİRME PARMAKLARININ ADLARI VE GİTARI AKORTLAMA 20
GİTAR ÇALMADA OTURUŞ VE GİTARI TUTUŞ POZİSYONU 23
DEĞERLENDİRME 28

GİTARDA GENEL ÇALMA TEKNİĞİ 29

GENEL ÇALMA TEKNİĞİNDE SAĞ EL 30
GENEL ÇALMA TEKNİĞİNDE SOL EL 42
GENEL ÇALMA TEKNİĞİNDE EŞ GÜDÜM 47
DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI 54

GİTARDA GENEL ÇALMA TEKNİĞİNİN UYGULAMALARI 55

DO MAJÖR TONUNDA UYGULAMALAR 56
LA MİNÖR TONUNDA UYGULAMALAR 59
SOL MAJÖR TONUNDA UYGULAMALAR 62
Mİ MİNÖR TONUNDA UYGULAMALAR 63
DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI 66

MAKAMSAL ÇALMA UYGULAMALARI I 67

BUSELİK MAKAMI 68
KÜRDİ MAKAMI 70
DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI 72

ÇOK SESLİ ÇALMAYA GİRİŞ 73

ÇOK SESLİ ÇALMADA SAĞ EL 74
ÇOK SESLİ ÇALMADA SOL EL 82
DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI 84

ÇOK SESLİ ÇALMA UYGULAMALARI I 85

DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI 98

TERİMLER SÖZLÜĞÜ 99
KAYNAKÇA 102
1010
 GİTARIN TANITIMI VE TARİHÇESİ
GİTARIN YAPISI VE BÖLÜMLERİ
GİTAR ÇALMAYI ÖĞRENME SÜRECİ VE BU SÜRECE ETKİ EDEN ETKENLER
SESLENDİRME PARMAKLARININ ADLARI VE GİTARI AKORTLAMA
GİTAR ÇALMADA OTURUŞ VE GİTARI TUTUŞ POZİSYONU

11
11
 GİTARIN TANITIMI VE TARİHÇESİ
GİTAR ÇALMAYI ÖĞRENMEYE GİRİŞ

Gitar, ağaçtan yapıl-

mış ses kutusu ve buna bağlı
bir kolu olan, üzerine tel geri-
lerek bu tellerin titreştirilmesi
prensibi ile çalınan çalgı aile-
si “lut”un bir üyesidir. Bu ge-
niş “lut” ailesinin kökeninin
ise tam olarak hangi kültüre
ve hangi zamana dayandığı Hitit Uygarlığı Rölyefi
net olarak bilinmemektedir.
Antik Mısır, Yunan, Babil ve
Hitit Uygarlıklarına ait bulun-
tularda bu çalgı ailesinin iz-
lerine sıkça rastlanmasından
dolayı, Doğu ve Ortadoğu
kültürlerinin bu çalgı grubu-
nu yoğun olarak kullandı-
ğı anlaşılmaktadır. Arapça
“tahta” anlamına gelen “ud”
bu çalgıların ilk örneklerin-
dendir. Ud, zaman içinde
farklı coğrafyalar ve farklı
kültürlerde birtakım yapısal Ud
değişiklikler geçirmiş, o kül-
türün estetik algısı, folklo-
rü, bölgenin iklim koşulları
(ağaç yapısı)… gibi etkenlere
ve çalan yorumcuların isteklerine göre de-
ğişip gelişerek türlü türlü isimler almıştır.

Özellikle Arapların 8 ve 9. yüzyıllar-

da İspanya’ya geçmesi ile bu bölgede ta-
nınan ud, kültürel etkileşimler sonucu Av-
rupa içlerine kadar yayılmaya başlamıştır.

Eski Mısır’da müzisyenler

12
 ı
GİTAR ÇALMAYI ÖĞRENMEYE GİRİŞ
Bu dönemden sonra

vta
yarım armut şeklinde olan

La
udun gövdesine farklı boy-

larda tuşeler eklenmiş, fark-

lı sayıda teller ve perdeler

eklenerek gitarın oluşma-

sına kaynaklık edecek bir-

çok yeni çalgılar üretilmiştir.

Bunlardan biri de “lavta”dır.

ca)
ris
Mo

Lavtanın zaman için-

rra
ita

deki değişimi sonucu bu çal-

(Gu
rı
ita

gı ailesine yeni üyeler eklen-

pG
ğri

miştir. Bunlardan “guitarra

Ma

Morisca” (Mağrip gitarı) ve

“guitarra Latina” (Latin gitarı)

çalgılarının, modern gitarın

oluşma aşamasında büyük

önem taşıdığı bilinmektedir.

na)
ati
L
rra
ita
(Gu
arı
Git
in
Lat

13
 Latin gitarı gelişerek bugünkü gitarın formuna benzeyen
GİTAR ÇALMAYI ÖĞRENMEYE GİRİŞ

“vihuela”ya dönüşmüştür. Sonraki yüzyıllarda vihuela gelişmiş

ve “Guitarra Espanola” (İspanyol Gitarı) adını almıştır. 19. yüz-
yılda İspanyol çalgı yapımcısı Antonio Torres, İspanyol gitarı
üzerinde birtakım denemeler yaparak bu gitarlara yeni yapısal
ölçüler getirmiş; üst ses tablasının önemini savunmuştur.

Vihu
ela

Onun deneysel çalışmaları sonucu orta-

ya çıkan gitarlar, günümüzde kullanılan gitarların
mükemmel örnekleri olarak tanımlanmıştır. Aşağı-
da, Antonio Torres’in (Antonyo Torres) Barselona
Müzik Müzesinde sergilenen 1859 yapımı gitarı
görülmektedir.

Tor
res
yap
ımı
gita
r (18
59)

Fotoğraftan anlaşılabileceği üzere Torres,

günümüzde kullanılan klasik gitarın ölçülerini be-
lirleyerek standartlaştıran kişidir.

14
 ı
GİTARIN YAPISI VE BÖLÜMLERİ

GİTAR ÇALMAYI ÖĞRENMEYE GİRİŞ

Gitar, gövde ve sap olmak üzere iki ana parçadan oluşur ve ağaçtan yapılır. Her
parçanın görevine göre kullanılacak ağaç türü belirlenir ve bu parçalar doğal yöntemle
kurutulmuş olmalıdır. Her parçanın belli bir özelliği vardır;
Ses tablası: Gitar-
Kemik Eşik da işittiğimiz sesin
Kafa %80-85’i ses tablası
sayesinde duyulur.
Tellere dokunuldu-
Akort ğunda oluşan titre-
Burguları şimler sürücü köprü
tarafından ses tabla-
sı yüzeyine dağılır.
Tuşeler
Sap Daha sonra kasa-
nın içinde bulunan
Ses İç havaya iletilir. Hava-
Tablası Takoz İç da düşük frekanslar
Uzantısı Kenar yaratılması sağlanır,
Bağlantıları ödünç verilen titre-
şimler arka kapağa
Topuk
iletilir, oradan geri
alınır ve bu saye-
de sesin sürekliliği
sağlanmış olur. Ses
tablası için titreşimi
Arka iyi sağlayan ladin ve
Kiriş kapak sedir ağaçları tercih
edilir.

Yanlar Arka kapak ve yanlar:

Ses tablasına göre
daha sert ağaçlardan
yapılır; gül, akçaa-
Balkonlar ğaç, mersin ağacı,
Arka jakaranda ve koko-
Balkonlar bolo gibi ağaçlar ter-
cih edilir.
Dip
Takoz
Sap: Tellerin oluştu-
racağı basınca da-
yanıklı maun ve pe-
lesenk gibi ağaçlar
tercih edilir.
Tuşe: Üzerinde ses perdelerinin bulunduğu ve sürekli sol elin görev yaptığı tuşede ise
abanoz ağacı kullanılır.

Akort burguları ve perde demirlerinin yapımında pirinç ve nikel gibi madenler

kullanılır. Klasik gitar toplamda altı tellidir ve alt üç teli (mi-si-sol) naylondan, üst üç teli
(re-la-mi) ise ipek üzerine çeşitli kalınlıklarda ve sarım stilinde sarılmış metal tellerden
oluşmaktadır. 15
GİTAR ÇALMAYI ÖĞRENMEYE GİRİŞ

r
Farklı müzik türlerinde

a
git
kullanılmak üzere klasik

tik
kus
gitar dışında da müzikal

li a
gereksinimlerden dolayı başka

tel
lik
gitar türleri de geliştirilmiştir.

Çe
Bunlardan bazıları:
Bom az ka
(C
bel sa e
i gö lek
ğüs tro
lü
ele gitar
ktr )
og
ita
r

ar
git
tik
kus
li a
Tel
12
Ma
sif
göv
del
ie
lek
tro
gita

r
r

gita
Bas

16
 ı
GİTAR ÇALMAYI ÖĞRENMEYE GİRİŞ
Günümüzde klasik gitar ile ilgili bazı yapısal denemeler devam etmekte
ve geçen süreç içinde bu çalgıların kendine özgü çalma teknikleri, yorumcu-
ları, eğitim programları ve repertuarları oluşmaktadır.

Yepes, gitar için

yazılmamış birçok

eseri gitara aktar-

mak istemiş, an-

cak 6 telli klasik

gitarın bunu en-

gellediğini düşün-

Narciso Yepes (Narsiso Yepes) (1927-1997) müştür.

tarafından geliştirilen 10 telli klasik gitar

Düşüncelerini İspanyol çalgı yapımcısı Jose Ramirez’e (Hoze Ramirez)

anlatmış ve Ramirez ona “Bartolex” adını verdiği 10 telli bir gitar yapmıştır. İlk

altı telin klasik gitar ile aynı akortlandığı bu çalgının son dört teli istenen seslere

akort edilmekte; böylece kullanmak için daha geniş bir ses alanı elde edilebil-

mektedir. 10 telli gitarın yanı sıra 7, 8, 11 telli gitarlar da bulunmaktadır.

Klasik gitar, birçok çalgı gibi, bir oktavı 12 eşit parçaya bölen “tampere

sistem”e sahip bir çalgıdır. Tampere sistemin sahip olmadığı daha küçük ara-

lıklar vardır ve bunlara ”koma” ya da “mikroton” denmektedir. Özellikle Türk

Müziği’nin de içinde bulunduğu Doğu müziklerinde kullanılan makam ve dizi-

ler, içinde birçok mikroton barındırmakta ve bunların tampere sisteme sahip bir

çalgıyla otantik olarak seslendirilmesi mümkün olamamaktadır. Bu müzikleri

icra edebilmek amacıyla müzisyenler ya perdeleri tamamen kaldırarak “perde-

siz gitar”ı kullanmışlar ya da perdeler ekleyerek 12’lik eşit tamperemanın yarım

seslerinden daha küçük perdelere sahip “mikrotonal gitar”ı kullanmışlardır.

17
GİTAR ÇALMAYI ÖĞRENMEYE GİRİŞ

İlk “mikrotonal gitar” örneği 1826 yılında General Thompson (Cenırıl

Tampsın) tarafından “Enharmonic Guitar” (Enarmonik Gitar) olarak tasarlanmış,

zaman içerisinde Rene Lacote (Röne Lakot), Alois Haba (Alois Haba), Julian

Carrillo (Hulyen Cariyyo), Lou Harrison (Lu Herissın), Harry Partch (Heriy Parç)

gibi birçok besteci/kuramcı ve icracı mikrotonal gitar alanında çalışmalar orta-

ya koymuşlardır. Son olarak Tolgahan Çoğulu bu çalgı ile ilgilenerek 2009 da

“ Ayarlanabilir Mikrotonal Gitar”ı geliştirmiştir. Ayarlanabilir mikrotonal gitar, 8

tellidir ve her telin karşısında tuşede birer kanal bulunmaktadır. Bu kanallar üze-

rinde hareket ettirilebilen küçük perdeler, icra edilecek eserin dizi/makam özel-

liklerine göre ayarlanabilmektedir. 2014 yılında, uluslararası Margaret Guthman

(Margırit Gatmın) Müzik Enstrümanları Yarışması’nda 85 enstrümanı geride bı-

rakarak birinci olan “Ayarlanabilir Mikrotonal Gitar”ın yapılış temelinde üç hedef

vardır:

a) Makamsal müzikleri gitar ile çalabilmek,

b) Çağdaş Klasik Batı Müziğindeki mikrotonal müzikleri çalabilmek,

c) Eşit aralıklı tampere sistem dışındaki akort sistemlerini (doğal akort

sistemi, Rönesans ve Barok tampere sistemleri, Pisagor akort sistemi

vb.) çalabilmek.

Tolgahan Çoğulu -Ayarlanabilir Mikrotonal Gitar

18
 ı
GİTAR ÇALMAYI ÖĞRENMEYE GİRİŞ
İlk perdesiz gitar denemeleri 1940’lara, ABD’li Harry Partch’a

kadar uzansa da, perdesiz klasik gitarı kendine has üslubu ile çalıp ge-

liştiren kişi Erkan Oğur’dur. Oğur, 1976’da yaptırdığı perdesiz gitar ile

standart klasik gitarın sahip olmadığı komaları (mikrotonları) elde et-

miş ve müziğinde kullanmıştır. Anadolu müziğinden yola çıkarak kendi

müziğinde etkili bir anlatım dili oluşturan Oğur’un en büyük özelliği

arayış içinde olmasıdır. Bu arayış, onun çeşitli çalgıları incelemesini

sağlamış ve “Oğur Sazı” gibi yeni çalgıların ortaya çıkmasını ya da

“kopuz” gibi eski çalgıların yeniden kullanılmaya başlamasını sağla-

mıştır.

Erkan Oğur - Perdesiz Gitar

Etkinlik 2

• Klasik gitar dışında bu çalgıya benzerliği ile dikkat çeken diğer çalgıları

ve icracıları araştırınız, müziklerini sınıfa getirip arkadaşlarınızla

paylaşınız.

• Erkan Oğur ve müziğini bilişim teknolojilerini kullanarak araştırıp

arkadaşlarınız ile paylaşınız.

19
 GİTAR ÇALMAYI ÖĞRENME SÜRECİ VE BU SÜRECE ETKİ EDEN ETKENLER
GİTAR ÇALMAYI ÖĞRENMEYE GİRİŞ

Çalgı eğitimi uzun soluklu bir süreçtir. Ayrıca, performans, beceri gibi un-
surlara bağlı olduğundan günlük çalışmaların aksatılmaması gerekir. Bu durumu
bir sporcunun müsabakalara hazırlanırken günlük egzersiz ve antrenmanlarını
kaçırmaması gerektiğine benzetebiliriz. Bir sporcu gibi düzenli çalışma alışkanlı-
ğı kazanan öğrencilerin hedeflerine varacağı çok daha kesindir.

Gitar eğitiminde de genel olarak çalgı eğitiminde olduğu gibi öncelikle iyi
bir çalgıya ihtiyaç duyulur. Seçilecek gitar, iyi malzemeden yapılmış, üzerinde
sentetik boya bulunmayan bir çalgı olmalıdır. Alt eşiğin ağaç malzemeden ol-
ması gitar sesinin kalitesini yükseltir. Sap-gövde bağlantısı ve perdelerin doğru
tonlama verip vermediğine dikkat edilmelidir.

Gitar eğitiminde izlenen birçok metot bulunmaktadır. Metot, “yöntem, iz-

lenecek yol” anlamına gelir. Her yöntemin farklı bir eğitim yaklaşımı olduğu gibi,
benzer özellikte yaklaşımlar olduğu da bilinmelidir. Öğrencilerin, öğretmenlerinin
de yardımı ile ders kitabı dışında bulunan yöntemleri tanıması gitar eğitimine
bakış açılarını olumlu yönde etkileyecektir.

Bir öğrenci gitar çalmayı öğrenirken, iyi bir çalgıya, iyi bir eğitim ortamına,
iyi bir yöntem ile eğitim programına ve doğal olarak iyi bir öğretmene ihtiyaç du-
yar. Bu unsurlar, eğitimin önemli birer parçası olmakla birlikte, gitar eğitimine etki
eden önemli etkenlerdir. Birinin eksikliği bile eğitimin aksamasına yetecektir.

SESLENDİRME PARMAKLARININ ADLARI VE GİTARI AKORTLAMA

Gitar sağ ve sol elin kombinasyonu ile çalınan bir çalgıdır. İki elin de farklı
görevleri vardır. Sağ el ses üretir, sol el ise istenen notaların bulunduğu perde-
lere basar. Her iki elin parmakları değişik semboller ile gösterilmekte ve gitar
müziği yazısında kullanılmaktadır.

Sağ el parmakları Latince karşılıklarının ilk harfleri ile sol el parmakları ise
rakamlarla belirtilir;

Buna göre;
Sol El:
İşaret parmağı 1,
Orta parmak 2,
Yüzük parmağı 3,
Serçe parmak 4.

Bazı çağdaş gitaristler, sol elin baş parmağını tuşe arkasından alıp ön ta-
rafa getirerek bu parmağı özel pozisyonlarda sol elin diğer parmaklarıyla birlikte
kullanmaktadırlar ve baş parmağı bu durumdayken 5 rakamı ile göstermektedir-
ler.

20
 ı
m

GİTAR ÇALMAYI ÖĞRENMEYE GİRİŞ

3 2 1 i a
4 x/e
p

Sağ El:
Baş parmak p (pollex),

İşaret parmağı i (index),

Orta parmak m (medius),

Yüzük parmağı a (annularis),

Serçe parmak x ya da e ile gösterilmektedir.

Eski metot ve gitar müziği kaynaklarında sağ el için farklı semboller

kullanılırdı.

Bunlar;

p yerine + (artı),

i yerine . (tek nokta),

m yerine .. (iki nokta),

a yerine … (üç nokta) kullanılır, serçe parmak kullanılmadığından dolayı

herhangi bir sembol verilmezdi. Ancak, bu sembollerden nota yazısında
kullanılan işaretlerle karıştırılma olasılığı nedeniyle vazgeçilmiş ve Latin harf
yazısı kullanılmaya başlanmıştır.

21
 Gitar yazısında perde numaraları Romen rakamları ile gösterilmektedir;
GİTAR ÇALMAYI ÖĞRENMEYE GİRİŞ

I, III, IV, VII, XII… gibi. Tel numaraları ise, sol eli gösteren rakamlarla
karıştırılmaması amacıyla daire içine alınmış rakamlar ile gösterilmektedir.

Kaynaklarda tel numaraları için daire yerine parantez de kullanılır; (6), (5),
(4)… vb. gibi. Tel numaraları tizden pese doğru numaralandırılır.
Buna göre teller;

1 2 3 4 5 6
şeklinde gösterilir. Rakamla sıfır (0) telin boş olduğunu ifade eder. Gitar yazısı
örneği;

Gitarın telleri yukarıdaki notalara göre akortlanır.

22
 ı
GİTAR ÇALMADA OTURUŞ VE GİTARI TUTUŞ POZİSYONU

GİTAR ÇALMAYI ÖĞRENMEYE GİRİŞ

Gitarın evrimsel tarihinde,
yüzyıllar içinde değişen çalgı boyla-
rı ve çalım teknikleriyle beraber yo-
rumcunun oturuş ve gitar tutuş şekli
sürekli olarak değişegelmiştir. Son
olarak 19. yüzyılın ikinci yarısında An-
tonio Torres’in gitara getirdiği yeni öl-
çüler standart olarak kabul edilince,
buna bağlı olarak birtakım prensipler
çerçevesinde değişik tutuş pozisyon-
ları geliştirilmeye çalışılmıştır. Gitarın
çoksesli bir çalgı olması nedeniyle
Ayak Sehpası bas, eşlik ve ezginin aynı anda veya
karışık bir şekilde çalımını kolaylaştır-
maya yönelik, sağ ve sol elin görevi-
ni rahatça görebilmesi amacıyla bazı
oturuş-tutuş pozisyonları belirlenmiş-
tir. Bunlardan en bilineni ayak sehpa-
sı kullanımıdır. Ancak, ayak sehpası
kullanımında sol ayağın sürekli olarak
yükseltilmesinden kaynaklı bel, sırt ve
bacak bölgelerinde birtakım kas ve
eklem ağrıları gözlenmiş ve gitarist-
ler başka arayışlara yönelmişlerdir.
Bunun sonucunda, ayak sehpasının
kazandırdığı yüksekliği gitar ile sol
Ergoplay (Yükseltici) bacak arasında sağlayan materyal-
ler geliştirilmiştir. Böylece sol ayağın
yere düz basmasını sağlayan araçlar
ortaya çıkmış ve yaygınlaşmıştır.
Gitar çalmada en yaygın olan oturma
ve gitarı tutma pozisyonları şu şekil-
dedir;

a) Ayak sehpası kullanarak,

b) Ergoplay(Yükseltici) kullanarak,
c) Dynarette(Yastık) kullanarak…

Dynarette (Yastık)

23
 Her üç pozisyonda da gitar, farklı materyallerle, sol bacak üzerinde yüksel-
GİTAR ÇALMAYI ÖĞRENMEYE GİRİŞ

tilerek vücudun doğal ağırlığıyla sabitlenir (Görsel 1.1./Görsel 1.2./Görsel 1.3.)

Görsel 1.1. Görsel 1.2. Görsel 1.3.

İyi bir gitarist olabilmenin en temel noktası oturuş-tutuş pozisyonunun
doğru uygulanmasından geçmektedir. Bunun doğru uygulanabilmesi için aşağı-
daki adımlar takip edilmelidir;
40-45 cm

Ud

Görsel 1.4.
24
 ı
GİTAR ÇALMAYI ÖĞRENMEYE GİRİŞ
1. Oturulacak sandalye ne çok alçak
ne de çok yüksek olmalıdır. Ayrıca
kolların rahat hareket edebilmesi için
sandalye kolçaksız olmalıdır (Görsel
1.4.).

2. Sandalyenin uç kısmına dik bir

şekilde oturulmalıdır
(Görsel 1.5.).

3. Ayak sehpası kullananlar, ayak

sehpasını sol omzunun hizasında
ne sandalyeye çok yakın ne de
çok uzak yerleştirmeli; sol aya-
ğının yere 90 derece dik şekilde
basacağı bir pozisyonda yerleş-
tirmelidir (Görsel 1.6/ Görsel 1.7.).

Görsel 1.5.

Görsel 1.6 Görsel 1.7

Doğru Duruş

Yanlış Duruş

25
GİTAR ÇALMAYI ÖĞRENMEYE GİRİŞ

Doğru Duruş

Yanlış Duruş

Görsel 1.8. Görsel 1.9.

Ergoplay ve dynarette kullananlar, sol bacağını yere dik bir şekil-
de basıp sol dizini sol omuzu ile aynı doğrultuda tutmalıdır (Görsel 1.8./
Görsel 1.9.).

4. Ayak sehpası üzerinde yükseltilmiş sol bacağın üzerine gitarın üst ve

alt kavislerinin birleştiği yer oturtulur, gitar göğse yaslanır ve sağ ba-
cağın içi ile sağ kolun doğal ağırlığı gitarı sabitler (Görsel 1.10./Görsel
1.11.).
Görsel 1.10. Görsel 1.11.

26
 ı
GİTAR ÇALMAYI ÖĞRENMEYE GİRİŞ
Gitar çalan kişinin, gitara temas eden
dört farklı dayanak noktası vardır;

a) Sol bacak (üst kısım),

b) Sağ bacak (iç kısım),
c) Göğüs,
d) Sağ kol (dirsek ile bilek arası)
(Görsel 1.12.).

Ergoplay ve dynarette kullanımında da

ayak sehpası prensipleri geçerlidir. Tek fark, sol
bacağın üstüne doğrudan gitar yerleştirilme-
mekte; ilgili materyal yerleştirilmektedir. Diğer
destek ve temas noktaları ise tamamen aynıdır.

Görsel 1.12.

Doğru bir oturuş-tutuş pozisyonundan sonra

Görsel 1.13. sağ el parmakları teller üzerinde şu şekilde konum-
landırılır;

“p” parmağı 6. tele

“i” 3. tele,

“m” 2. tele,

“a” ise 1. tele

olarak yerleiştirilir (Görsel 1.13.).

27
 E R L D İ R
D E L E N ? M E
ER EN Dİ
DEǦER LENDİR ME
R
E E
GİTAR ÇALMAYI ÖĞRENMEYE GİRİŞ

D L M
4

E R D İ R 2

D E L E N M E
R
E EN D ME İ R 5

DE ERL DİR
3

E L E N M E
D ER N Dİ R
1. Yukarıda 1’den 5’e kadar numaralarla işaret edilen parçalar sırası ile hangi
seçenekte doğru verilmiştir?

E
A) Arka kapak-Perde-Ses tablası-Kafa-Topuk

E L E M
B) Ses tablası-Arka kapak-Topuk-Perde-Kafa

D R İ R
C) Arka kapak-Perde-Ses tablası-Kafa-Topuk

E EN D
D) Kafa-Topuk-Ses tablası-Perde-Arka kapak

E
E) Arka kapak-Ses tablası-Perde-Kafa-Topuk

E L M
2. Aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

D R İ R
A) Gitar “lut” denilen çalgı grubu ailesinin bir üyesidir.

E EN D
B) Gitarın kökeni Antik Mısır, Babil ve Hitit uygarlıklarına kadar dayanır.
C) Antonio Torres gitara bugünkü görünümünü kazandıran kişidir.

E L M E
Vihuela, gitarın atalarından biri değildir.

D
D)

R R
E) Gitara benzer çalgıların Avrupa’ya geçmesinde Arapların etkisi olmuştur.

E İ
3. Aşağıdaki simgelerden hangisi perde numarasını gösterir?

D
A) i B) VII C) 0 D) 3 E)

E N E
4. Aşağıdaki simgelerden hangisi sağ el başparmağını ifade eder?

D E M
C) 3 D) 4 E)

L
A) p B) IX

R
Aşağıdaki simgelerden hangisi boş teli ifade eder?

ER EN Dİ
5.
A) m B) VI C) a D) 0 E)

E E
Aşağıda verilen cümlelerin karşısına doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız.

D L M
6. Gitar, 20. yüzyılda birtakım yapısal değişiklikler geçirerek gelişmeye devam etmiştir. ( )

R R
7. 10 telli gitarı yapan kişi Antonio Torres’dir. ( )

E İ
8. Klasik gitar tıpkı piyano gibi “tampere” bir çalgıdır. ( )

D
9. Gitardan mikroton elde etmek için ya perdeler tamamen kaldırılmış ya da başka perdeler

E N E
eklenmiştir. ( )

D L E M
10. Gitar, günlük çalışma gerektirmeyen, kolay çalınan bir çalgıdır. ( )

R R
11. Gitar çalmada genel anlamda üç farklı oturuş şekli vardır. ( )

28
 ı
GİTAR ÇALMAYI ÖĞRENMEYE GİRİŞ
Gitarda Genel
Çalma Tekniği

ünite
GENEL ÇALMA TEKNİĞİNDE SAĞ EL
GENEL ÇALMA TEKNİĞİNDE SOL EL
GENEL ÇALMA TEKNİĞİNDE EŞ GÜDÜM

29
29
 GENEL ÇALMA TEKNİĞİNDE SAĞ EL
GİTARDA GENEL ÇALMA TEKNİĞİ

Hazırlık Çalışmaları:

• Bilişim teknolojilerini kullanarak Andres Segovia (Andre Segovya), Julian

Bream (Cülyın Brim), John Williams (Can Vilyıms), David Russell (Deyvid
Rasıl), Manuel Barrueco (Manuel Barreko) gibi gitar ustalarının videolarını
izleyerek sağ ve sol ellerini nasıl kullandıklarını inceleyiniz.

Gitarda sağ elin görevi ses üretmektir. Tel-

leri titreştirmek bu elin temel görevidir. Sağ elin
tırnakları ses üretiminde kilit bir rol oynamaktadır.
Bu nedenle tırnakların bakımı ve şekli çok büyük
önem taşımaktadır. Ancak, gitara başlarken her
öğrencinin tırnaksız bir şekilde; parmak ucuyla
telleri çekmesi önerilmektedir. Çünkü sanılanın
aksine teller sırf tırnakla çalınmaz; tele değen
ilk bölüm her zaman parmak ucu olur ve tırnak
dolaylı olarak tele son temas eden kısım olur. Bu
nedenle ilk aşamada tırnaksız çalmayı alışkanlık
haline getirmek, daha sonra tını, renk ve ton ara-
yışı aşamasında tırnak şeklini belirlemek sağlam,
renkli, hacimli ve güçlü ton elde etmek için en
doğru yoldur.

Gitar çalarken sağ elin konumu ve rahatlı- Görsel 2.1

ğı son derece önemlidir. Sağ elin konumu ile ilgili
geçmiş dönemde yayımlanan metotlarda oldukça
farklı görüşler bulunmaktadır. Ancak son dönem-
deki gitaristler, gitar çalarken sağ elin en doğal
halinin korunması düşüncesi noktasında hem-
fikirdirler. Buna göre; sandalyede otururken sağ
kolunuzu doğal bir şekilde serbest bırakın (Görsel
2.1) ve elinizi, elinizin doğal durumunu koruyarak
çalma pozisyonuna getirin (Görsel 2.2/ Görsel
2.3). Başparmağın (p) diğer parmaklara (i, m, a)
göre karşıt bir konumda bulunmasından dolayı,
bu parmağın (p) rahat hareket alanı bulması için
ileriye; tuşeye doğru uzatılması gerekmektedir
Görsel 2.4).

Görsel 2.2
30
 ıı GİTARDA GENEL ÇALMA TEKNİĞİ
Böylece doğru bir pozisyona ulaşmış olur-
sunuz. Bu pozisyonu incelediğinizde; elinizin, avcu-
nuzda sanki tenis topuna benzer yuvarlak bir cisim
tutuyormuş gibi bir konumda olduğunu görürsü-
nüz (Görsel 2.5). Yukarıdan baktığınızda “p” ile “i”
parmaklarının çarpı (x) şekline benzer bir konumda
olduğunu fark edersiniz (Görsel 2.6). Bu çalışmala-
rı bir ayna karşısında yapmanız, öğrendiklerinizin
kontrolü ve alışkanlığa dönüşmesi açısından olduk-
ça önemlidir. Sağ elin parmakları ile ses üretmek
için iki teknik kullanılır.

Görsel 2.3 A. Desteksiz Çalma (Tirando Tekniği)

B. Destekli Çalma (Apoyando Tekniği)

Görsel 2.4

Görsel 2.5

Görsel 2.6

31
GİTARDA GENEL ÇALMA TEKNİĞİ

A. DESTEKSİZ ÇALMA (TİRANDO TEKNİĞİ)

Gitarda sıkça kullanılan “tirando” tekniği özellikle üst üste iki telde çalınan
çift sesler, akor ve arpejlerin seslendirilmesinde kullanılır. Gitaristler tercihlerine
bağlı olarak solo partilerde de bu tekniği tercih edebilirler. Bu çalma tekniğini
-sağ elin doğası gereği- “i, m, a” parmakları ayrı, “p” parmağı ayrı şekilde uygu-
lar.

i-m-a için;

Sağ el çalma pozisyonundayken, örneğin “i” parmağı, teli avuç içine

doğru çektikten sonra üst tele değmeden yine avuç içine doğru kıvrılır (Görsel
2.7). Diğer parmak (örneğin “m”) aynı işlemi ilgili tel ile uygularken “i” parmağı
başlangıçtaki ilk konumuna getirilir. Böylece “i” yeniden çalmak için hazır hale
gelir. “i” yeniden teli çekerken bu sefer “m” ilk konumuna geri döner. Böylece
“m” parmağı da yeniden teli çalmaya hazır hale gelir. Bu işlemi mekanik hale
getirmek için, değişik parmak formülleriyle (i-m, m-i, i-a, a-i, m-a, a-m gibi…)
boş tellerde uzun çalışmalar yapmak gerekmektedir. Teknik uygulanırken arka
arkaya aynı parmak kullanılmaz. Gitar çalarken üst üste aynı parmağın tercih
edilmemesinin nedeni, parmakları ses üretme açısından daha verimli, kontrollü
ve seri kullanmak içindir. Sol el ile ilgili alıştırmalara başlamadan önce, mutlaka
sağ elin parmak hazırlama hareketini düşünmeden ve doğru uygulaması gerek-
mektedir. Aksi takdirde sol el devreye girdiğinde sağ elin parmakları rastgele ha-
reket edecektir ve hatta üst üste aynı parmaklar yanlış açılarla telleri çekecektir.
Bu da her parmağın farklı ton ve renkte ses üretmesine ve ilerde yanlış tekniğin
yerleşmesine neden olacaktır.

Görsel 2.7

32
 ıı GİTARDA GENEL ÇALMA TEKNİĞİ
Aşağıdaki alıştırmaları sırasıyla; i-m, m-i, i-a, a-i, m-a, a-m

parmak formülleriyle desteksiz (tirando) çalınız.

ALIŞTIRMA 1

ALIŞTIRMA 2

ALIŞTIRMA 3

Parmaklarınızdan aynı ton ve renkte ses üretmeye çalışınız. Ürettiğiniz

sesler parmak değişikliği fark edilmeyecek dereceye gelince bu teknikte

ciddi bir başarı elde etmiş olursunuz.

33
GİTARDA GENEL ÇALMA TEKNİĞİ

p için;

“p” nin diğer parmaklara karşıt konumundan dolayı bu parmak teli

yukarıdan aşağı doğru iter. Başparmak sağ el çalma pozisyonundayken
istenen tele dayanır (tırnaksız; etli bölüm) ve boğumdan kırılmadan, par-
mağın ele bağlandığı eklemden hareket ettirilerek hafif dışa doğru bir açı
ile alt tele değmeden teli iter
(Görsel 2.8). Parmak ilk konu-
ma gelirken küçük bir dairesel
hareket yapar ve teli yeniden
çalmak üzere hazırlanmış olur.
Bu hareket uygulanırken “i, m,
a” parmaklarının “p” nin ha-
reket alanında olmamalıdır. I.
ünitede anlatılan çalma pozis-
yonunun doğru uygulanması
bu bakımdan oldukça önemli-
dir. “p” konumunda başka bir
parmak bulunmadığı için bu
parmak art arda kullanılabilir.

Görsel 2.8
Aşağıdaki alıştırmaları “p” ile desteksiz (tirando) çalınız.

ALIŞTIRMA 4

ALIŞTIRMA 5

34
 ıı GİTARDA GENEL ÇALMA TEKNİĞİ
ALIŞTIRMA 6

TEL GEÇİŞLİ ÇALIŞMALAR

Aşağıda verilen Alıştırma 7 – Alıştırma 12 çalışmalarını “m – i” ile çalıştık-

tan sonra değişik parmak kombinasyonları ile çalışınız. Bir kombinasyonu iyice

çalışıp mekanik hale getirmeden diğer parmak kombinasyonuna geçmeyiniz.

Unutmayınız ki bir uygulama tam olarak yerleşmeden başka bir uygulamayı ça-

lışmak karmaşıklığa yol açar ve ilk durumunuzdan daha kötü sonuçlar doğura-

rak sağ el mekaniğinin yanlış yerleşmesine neden olur. Sözü geçen alıştırmaları

“m – i” den sonra “a – i” ve “a – m” kombinasyonları ile çalışabilirsiniz.

35
 ALIŞTIRMA 9
ALIŞTIRMA 8

36
GİTARDA GENEL ÇALMA TEKNİĞİ
 ıı GİTARDA GENEL ÇALMA TEKNİĞİ
ALIŞTIRMA10

Çalışma sırasında tel geçişlerini tempoyu aksatmadan uygulamaya ve sağ

elde aynı parmağı üst üste kullanmamaya dikkat ediniz.

37
ALIŞTIRMA 11

ALIŞTIRMA 12

38
GİTARDA GENEL ÇALMA TEKNİĞİ
 ıı GİTARDA GENEL ÇALMA TEKNİĞİ
Alıştırma 13, 14 ve 15 çalışmaları “p” için hazırlanmıştır. Bu çalış-

maları uygularken “i , m, a” parmaklarınızı birinci telde toplayarak destek

alabilirsiniz.

ALIŞTIRMA 13

ALIŞTIRMA 14

ALIŞTIRMA 15

39
GİTARDA GENEL ÇALMA TEKNİĞİ

Alıştırma 16’da gitarda sıkça kullanılan “p – i” kombinasyonu çalıştırıl-

mıştır. “p – i” dengesi iyice yerleştikten sonra “p – m” ve daha sonra “p – a”

kombinasyonları çalıştırılabilir.

ALIŞTIRMA 16

40
 ıı GİTARDA GENEL ÇALMA TEKNİĞİ
B. DESTEKLİ ÇALMA (APOYANDO TEKNİĞİ)

Bu tekniğin desteksiz çalmadan tek farkı teli çeken parmağın üst tele
yaslanmasıdır. Telin üst tele yaslanarak destek almasından dolayı bu tek-
niğe “destekli çalma” (apoyando) denmektedir. Ortaya çıkan ses desteksiz
çalmadan daha yüksek ve hacimlidir. Daha çok solo melodiler ile parça ve
arpejler içerisinde ön plana alınması gereken ezgi ve pasajların vurgulanma-
sında kullanılan çok önemli bir tekniktir.

Apoyandonun uygulanışında, yine tirando tekniğinde olduğu gibi “i,

m, a” parmakları farklı, ”p” parmağı farklı bir yol izler.

i, m, a için;
Sağ el çalma pozisyonundayken “i” parmağı tele vuruş yapıp üst tele
dayanır. “m” aynı hareketi yaparken “i” başlangıçtaki konumuna geri döner.
Böylece “i” yeniden çalmaya hazır olur. Bu durum istenen parmağa göre
uyarlanır. Bu teknikte önemli olan, hareketin –bilek ve ya el yardımıyla değil–
sadece parmak yardımı ile tele vurması, parmakların vuruş sırasında eklem-
den geriye doğru bükülmeden, sıra ile çaldıktan sonra, serbest bırakılarak
eski konumlarına dönmeleridir.

p için;
Bu parmağın konumundan dolayı, aynı tirando tekniğindeki gibi sağ
el çalma pozisyonundayken “p” teli yukarıdan aşağı doğru iter. Parmak bir
alt tele yaslanır. Yeniden eski konumuna küçük bir dairesel hareketle geri
döner. Böylece yeniden çalmak için hazırlanmış olur.

Desteksiz (tirando) çalma için verilen boş tel alıştırmalarını öğretmeniniz

gözetiminde destekli (apoyando) çalma tekniği ile çalışabilirsiniz.

41
 GENEL ÇALMA TEKNİĞİNDE SOL EL
Sol elin temel görevi tuşe üzerinde istenen notaların bulunduğu perdelere bas-
GİTARDA GENEL ÇALMA TEKNİĞİ

maktır. Bu nedenle sol elin tırnakları kısa olmalı, tele ve tuşeye baskı yaparken bu ha-
reketi engelleyici bir uzunlukta olmamalıdır.
Parmakların farklı boylarda olmasından dolayı tuşe gibi düz bir zeminde tüm sol el
parmaklarını buluşturduğunuzda, parmaklarınızın kendi boylarına göre farklı açılarda
eklem yerlerinden büküldüğünü görebilirsiniz. Burada dikkat edilecek en önemli nok-
ta; eklemlerin doğal bir şekilde bükülmesini sağlamak ve bilek ile elde kas gerilimine
izin vermemektir.
Sol el duruş pozisyonu

Sol elin duruş pozisyonuna bir kalem yardımıyla görsellerdeki sırayı takip ederek uy-

gulayınız. Sağ elinize bir kalem alınız ve sol el ikinci parmağınızın ucuna teğet gelecek

şekilde tutunuz (Görsel 2.9). Görsellerdeki gibi tüm parmakları aynı düzleme getirmek

için bükünüz (Görsel 2.10/ 2.11/ 2.12). Görsel 2.13 deki pozisyonu koruyarak gitar klav-

yesi üzerinde uygulayınız (Görsel 2.14). Klavye arkasında duran başparmağınız 1 ve 2.

parmağın arasında bir yerde konum almalıdır. Başparmağın görevi klavyeye baskı ya-

pan parmaklara (1, 2, 3, 4 nolu parmaklara) destek sağlamaktır. Bu parmak eklemden

bükülmeden dik kullanılmalıdır (Görsel 2.15).

Görsel 2.9 Görsel 2.10 Görsel 2.11 Görsel 2.12

Görsel 2.13 Görsel 2.14 Görsel 2.15

42
 ıı GİTARDA GENEL ÇALMA TEKNİĞİ
Sol el görevini iki aşamada gerçekleştirir:

a) Tele dokunma: Birinci adım olan bu aşamada parmak istenen perdeyi

bulur ve o perdenin en kaliteli sesini veren yer olan perde çubuğunun

tuşe ile birleştiği –çalan kişiye göre– sol yanına dokunarak basacağı yeri

parmak ucunda hisseder.

b) Tele basma: Görev noktasına ulaşan parmak, tuşeden biraz yüksekte

olan teli gereken baskı kuvvetini uygulayarak tuşe ile buluşturur. Böylece

istenen sesi üretmek için pozisyon alınmış olur. Gereken tek şey sağ el

parmağının teli çekmesidir.

Sol El Perdeye Dokunma ve Basma Çalışmaları

Bu çalışmada sol elin parmaklarına rahat odaklanılması amacıyla

sağ el kullanılmayacaktır. I. pozisyondaki perdelerin genişliği ve bu pozis-

yonda sol kolun açısından doğan geriliminin yüksek olmasından dolayı V.

pozisyon tercih edilmiştir.

1.Oturuş pozisyonunuzu kontrol ettik-

ten sonra sol kolunuzu oturduğunuz

sandalyenin yanından aşağı doğru

serbestçe bırakınız (Görsel 2.16).

Görsel 2.16
43
 2. Kolunuzu dirsekten kırınız ve avuç içi yukarıya bakmak koşuluyla, elinizi klavyeye
GİTARDA GENEL ÇALMA TEKNİĞİ

doğru getiriniz. Dirsek ve parmak uçlarınıza kadar kolunuz bir doğrultuda olmalı;

bilekten sağa ya da sola doğru açı yapılacak şekilde kırılmamalıdır (Görsel 2.16a).

Doğru Tutuş-Görsel 2.16a Yanlış Tutuş-Görsel 2.16b

3. Gitarınızın 1. telinde, sol elinizin 1.

parmağını V. perdeye yerleştiriniz; sıra-

sıyla 2. parmağı VI., 3. parmağı VII., 4.

parmağı da VIII. perdeye yerleştiriniz

(Görsel 2.17).

Görsel 2.17

4. 2, 3 ve 4. parmaklarınız basılı durur-

ken 1. parmağınız ikinci telde aynı per-

deye (V.) önce dokunmalı, sonra yavaş-

ça baskı yapmalıdır (Görsel 2.18).

Görsel 2.18
44
 ıı GİTARDA GENEL ÇALMA TEKNİĞİ
5. Parmaklarınız bu pozisyondayken 2.

parmağınızı ikinci tel VI. perdeye önce do-

kunarak sonra yavaşça baskı uygulayarak

yerleştiriniz (Görsel 2.19). Ardından sıra-

sıyla 3. ve 4. parmağınızla aynı işlemi ikin-

ci tel ve ilgili perdelere uygulayınız (Görsel

2.20/ 2.21).
Görsel 2.19
6. 1, 2, 3, 4 numaralı parmaklarınız artık

ikinci tel V. pozisyondadır. Bu şeklide aynı

işlemi aynı sıra ile 6. tele kadar uygulayınız.

Altıncı tele vardığınızda, bu telden birinci

tele doğru aynı işlemi uygulayınız; ama bu

sefer 4. parmağınızla başlayıp sırasıyla 3,

2, 1 numaralı parmaklarınızı bir alt tele ilgili

Görsel 2.20 perdelere yerleştiriniz.

Bu etkinliği uygularken, sı-

rası gelen parmak dışında, başka her-

hangi bir parmağın hareket etmemesi

gerekmektedir. Bu nedenle çalışmayı ya-

parken hareketlerinizi kontrol edebilecek

Görsel 2.21 yavaş bir hızda yapmanız oldukça önem-

lidir.

Sol eldeki parmakların perdeleri bulma, dokunma ve baskı kontrolleri

için bu etkinliği aşağıdaki çalışmalarla zenginleştirip parmaklarınızı geliştirebi-

lirsiniz.

Birinci telden altıncı tele doğru; Altıncı telden birinci tele doğru;

1. 1–3–2–4 4–2–3–1

2. 1–4–2–3 4–1–3–2

45
GİTARDA GENEL ÇALMA TEKNİĞİ

Sol el dokunma-basma çalışmalarında aynı yön-

de hareket

1. Etkinlik 1’deki gibi sol el parmaklarınızı V. pozisyona

getiriniz. 1 ve 2. parmağınızı aynı anda birinci telden

kaldırıp ikinci teldeki aynı perdelere yerleştiriniz (Gör-

sel 2.22).

Görsel 2.22

2. Parmaklarınız bu pozisyondayken 3 ve 4. Parmak-

larınızı kaldırıp ikinci telde ilgili perdelere yerleştiriniz

(Görsel 2.23).

3. Artık ikinci tel V. pozisyondasınız. Bu şekilde altıncı

tele kadar aynı işlemi uygulayınız. Altıncı telden birinci

tele doğru 3, 4 – 1, 2 sırasını uygulayınız.

Görsel 2.23
Birinci telden altıncı tele doğru; Altıncı telden birinci tele doğru;

1. 1, 3 – 2, 4 2, 4 – 1, 3

2. 1, 4 – 2, 3 2, 3 – 1, 4

Siz de kendi yaratıcılığınızı kullanarak, bu çalışmalara benzer alıştır-

malar yapabilir, sol el parmaklarınızı değişik kombinasyonlar ile çalıştırabi-

lirsiniz.

46
 ıı GİTARDA GENEL ÇALMA TEKNİĞİ
GENEL ÇALMA TEKNİĞİNDE EŞ GÜDÜM
Bu bölüme kadar sağ el ayrı, sol el ayrı çalışılarak ellerin gitar çalmadaki görev-

leri öğretilmeye çalışılmıştır. Ellerin alıştırmalarla belli bir seviyeye gelmesi, her iki elin

bir eş güdüm (koordinasyon) içinde kullanıma hazır hale gelmesini sağlamaktadır. Gitar

çalmada eş güdüm, sol ve sağ elin birlikte kullanılması anlamına gelir. Sol el istenen no-

tanın perdesini bulup ilgili parmak ile o perdeye baskı yaparken, sağ el istenen parmak

ile sol elin parmağının bulunduğu teli çeker. Gitar, sol ve sağ elin uyguladığı bu işbirliği

ile çalınmaktadır.

Aşağıdaki tuşe görselinde tiz tellerde naturel seslerin yerleri gösterilmiştir.

III II I

la sol 3
re do si 2
sol fa mi 1

Tuşe Üzerinde Gösterilen Notaların Dizek Üzerindeki Yerleri

Aşağıda her telde I. pozisyon notaları ile eş güdüm çalışmaları yer almaktadır.

Çalışmaları uygularken,

1. Notaların üzerinde belirtilen sol el ve sağ el parmaklarına dikkat ediniz,

2. Her teldeki I. pozisyon notalarının yerlerini kavramaya çalışınız,

3. Yavaş bir tempoda çalışınız,

4. Nota üzerinde belirtilen sağ el parmakları iki seçeneklidir; birincisi (i – m)

yerleştikten sonra ikinciyi (m – i) çalışınız.

47
 ALIŞTIRMA 17
GİTARDA GENEL ÇALMA TEKNİĞİ

Eserin sonunda yer alan D.C. al Fine (Da Capo al Fine) “Başa dön, ‘son’

yazan yerde bitir” anlamına gelir. Fine, ‘son’ demektir. Bu formda yazılmış eser-

lerde başa döndükten sonra tekrarlar yapılmaz.

48
 ıı GİTARDA GENEL ÇALMA TEKNİĞİ
III II I
sol fa mi 6
do si la 5
mi re 4
fa

Tuşe Üzerinde Gösterilen Notaların Dizek Üzerindeki Yerleri

49
ALIŞTIRMA 18

50
GİTARDA GENEL ÇALMA TEKNİĞİ
ıı GİTARDA GENEL ÇALMA TEKNİĞİ

51
ALIŞTIRMA 19
ALIŞTIRMA 20

52
GİTARDA GENEL ÇALMA TEKNİĞİ
 ıı GİTARDA GENEL ÇALMA TEKNİĞİ
Aşağıda, verilen bir tema üzerine ritmik varyasyonlar uygulanarak aynı

ezgiden farklı karakterlerde çalışmalar ortaya çıkarılmıştır. Bu alıştırmayı, tüm

ritim kalıplarının doğru çalınıp çalınmadığını kontrol edebilecek, yavaş bir tem-

poda çalışınız ve onaltılık değerde nota içeren tartımlara dikkat ediniz.

TARTIM OYUNLARI
ALIŞTIRMA 21

53
 R L
E EN D ME İ R
DE R L
DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI

E EN D İ ?
R
E
GİTARDA GENEL ÇALMA TEKNİĞİ

DE Adı-Soyadı L
ER N Dİ R M
:…………………………………………………………………………………….….

E
:…………………………………………………………………………………….….

E
Sınıfı

D L E M
Numarası :…………………………………………………………………………………….….

R
E EN D ME İ R
YÖNERGE: Aşağıdaki tablo, öğrencinizi değerlendirmeniz için hazırlanmıştır.

E L R
Öğrencinizin “Gitarda Genel Çalma Tekniği” ünitesindeki bilgi ve becerisini en doğru şekilde

D R İ
ifade eden seçeneğin altına ( X ) işareti koyunuz.

E EN D ME

Kabul edilebilir
DE L R

Çok zayıf
R İ Çok iyi

Orta
İyi
E EN D
GÖZLENECEK DAVRANIŞLAR

M E
DE L
5 4 3 2 1

R İ R
Gitar çalma teknikleriyle ilgili hazırlık yaptı (Oturuş,
1

E EN D ME
tutuş, akort)
Sağ ve sol el parmaklarını uygun bir şekilde
2
konumlandırdı

D E 3

R L R
Çalma tekniğine uygun bir şekilde sağ elini kullandı

İ
E EN D
4 Alıştırmalarda parmak hazırlama tekniğini uyguladı

E
Alıştırmalarda sol el parmaklarıyla dokunma ve

DE L M
5
basma tekniğini uyguladı

R İ R
6 Çalma tekniğine uygun olarak sol elini kullandı

7
uyguladı
E N D
Sağ ve sol elin eşgüdümünü doğru bir şekilde

E
DE E M
Alıştırmaları uygun bir tempoda ve doğru parmak

L R
8
numaralarıyla seslendirdi

R
E EN D İ
TOPLAM

E
Not: Bu ölçekten alınabilecek en yüksek puan 40; en düşük puan 8’dur.

DE L
ER N DİR M
D E L E M E
54 R İR
 ıı GİTARDA GENEL ÇALMA TEKNİĞİ

3
Gitarda Genel Çalma
Tekniğinin Uygulamaları

ünite
DO MAJÖR TONUNDA UYGULAMALAR
LA MİNÖR TONUNDA UYGULAMALAR
SOL MAJÖR TONUNDA UYGULAMALAR
Mİ MİNÖR TONUNDA UYGULAMALAR

55
55
 DO MAJÖR TONUNDA UYGULAMALAR

Ezgilerin kaynağı ses dizileridir. Dizideki sesler kullanılarak ezgiler elde edilir.
Dizi ise, bir ses ile onun sekizlisi arasında komşu seslerin art arda sıralanıp seslendiril-
GİTARDA GENEL ÇALMA TEKNİĞİNİN UYGULAMALARI

mesine denir. Sözcük olarak kökeni, Latince “merdiven” anlamındaki “scala”dan gelir.
Tıpkı merdiven basamakları gibi yan yana dizilen bu sesler pesten tize doğru seslendi-
rildiğinde “çıkıcı dizi”, tizden pese doğru seslendirildiğinde “inici dizi” adını alır. “gam”
dizinin eş anlamlısıdır. Dizinin her bir basamağı olan sesler aynı zamanda o dizilerin
dereceleridirler ve Romen rakamları ile gösterilirler; I, III, V… gibi.

Gitar gibi tampere çalgılarda sesler birbirlerine “tam” ve “yarım” olmak üzere iki
farklı aralık uzaklığındadır.
Yanda verilen “Do Dizisi” aynı zamanda “Majör
Dizi” kalıbına örnektir. Adını dizinin başlangıç sesi (Do)
ile üçlüsü (Mi) arasındaki aralık olan “Büyük Üçlü”den DO

IM
(Majör Üç) alır; Tam + Tam. (Majör: Fransızca “büyük”

R
YA
Sİ
anlamına gelir) Ancak sadece ilk üç ses dizinin tüm özel-
liğini belirlemez, diğer sesler de örnekte verilen

M
TA
aralıklarda dizilince dizinin adı “Do Majör Dizi-
si” olur.
LA
Buna göre herhangi bir ses üzerine bir majör
M

dizi kurabilmek için;

TA

“2 tam ses + 1 yarım ses + 3 tam ses +

1 yarım ses” aralıklarını o sesin başla- SOL
dığı diziye uygulamak yeterlidir.
M
TA

FA
IM
R

Mİ
YA
M
TA
LÜ
Ç
Ü

RE
K
YÜ
BÜ

M
TA

DO

DO MAJÖR DİZİSİ

56
ııı GİTARDA GENEL ÇALMA TEKNİĞİNİN UYGULAMALARI

57
ALIŞTIRMA 22
 ALIŞTIRMA 23
E. RENDE
GİTARDA GENEL ÇALMA TEKNİĞİNİN UYGULAMALARI

ALIŞTIRMA 24

ALIŞTIRMA 25

58
 ııı GİTARDA GENEL ÇALMA TEKNİĞİNİN UYGULAMALARI
LA MİNÖR TONUNDA UYGULAMALAR

Her majör tonun bir ilgili minör tonu vardır. Bir majör tonun ilgili minörü-

nü bulmak için majör tonun başlangıç sesinden küçük üçlü (minör üç) geriye

doğru sayılmalıdır. Örneğin Do Majör tonun ilgili minörü;

DO
YA
RIM

Sİ

KÜ
ÇÜ
K
TA

ÜÇ
M

LÜ
LA

Do – La arası 1 tam + 1 yarım ses uzaklığındadır (Küçük üçlü). Demek ki

Do majörün ilgili minörü La minördür. Dizinin ilk sesi ve üçlüsü arasındaki küçük

üçlüden dolayı “Minör” adını alır. Minör: Fransızca “küçük” anlamına gelir. Minör-

ler ezgi üretme tekniğine göre üç farklı türdedir.

A. Doğal La Minör

İlgili majör tonunun değiştiricileri dışında herhangi bir değiştirici almayan

minör dizilere “Doğal Minör” dizileri denir. Örneğin La doğal minör dizisi, Do ma-

jörde olduğu gibi herhangi bir değiştirici almaz;

DOĞAL LA MİNÖR DİZİSİ

59
 B. Armonik La Minör

Doğal minörde dizinin VII ve VIII. dereceleri bir tam ses uzaklığındadır. VII.
GİTARDA GENEL ÇALMA TEKNİĞİNİN UYGULAMALARI

derecenin yeden etkisi yaratması için bu derece yarım ses tizleştirilir. Böylece, “Ar-

monik minör” elde edilir. Buna göre Armonik La Minörün VII. derecesi “sol” diyez

alarak tizleştirilir;

ARMONİK LA MİNÖR DİZİSİ

C. Melodik La Minör

Armonik minörde elde edilen yeden ses, başka bir duruma yol açar; VI ve VII.

dereceleri bir tam sesten yarım ses daha uzaklaştırır (bakınız fa – sol diyez). Melodi

üretirken bu durumu ortadan kaldırmak için dizi çıkıcı durumdayken VI ve VII. de-

receler yarım ses tizleştirilir, inici durumda doğal minör halinde seslendirilir. Çıkıcı

ve inici durumdaki farklı melodik hareketinden dolayı bu dizilere “Melodik Minör”

denir. La melodik minörde VI. derece “fa” ve VII. derece “sol” çıkıcı durumda diyez

alır, inici durumda ise sözü geçen sesler natürel alarak doğal minör olarak seslen-

dirilir;

MELODİK LA MİNÖR DİZİSİ

60
ııı GİTARDA GENEL ÇALMA TEKNİĞİNİN UYGULAMALARI

61
ALIŞTIRMA 27
ALIŞTIRMA 26
 SOL MAJÖR TONUNDA UYGULAMALAR
GİTARDA GENEL ÇALMA TEKNİĞİNİN UYGULAMALARI

Sol Majör dizisi donanımı fa diyez alır.

ALIŞTIRMA 28

62
 ııı GİTARDA GENEL ÇALMA TEKNİĞİNİN UYGULAMALARI
Mİ MİNÖR TONUNDA UYGULAMALAR
DOĞAL Mİ MİNÖR

ARMONİK Mİ MİNÖR

MELODİK Mİ MİNÖR

ALIŞTIRMA 29

63
 ALIŞTIRMA 29

64
GİTARDA GENEL ÇALMA TEKNİĞİNİN UYGULAMALARI
ııı GİTARDA GENEL ÇALMA TEKNİĞİNİN UYGULAMALARI

65
ALIŞTIRMA 30
 R L
E EN D ME İ R
DE R L
E EN D
DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI
İ ?
R
DE L M E
GİTARDA GENEL ÇALMA TEKNİĞİNİN UYGULAMALARI

:…………………………………………………………………………………….….

R
Adı-Soyadı

ER N Dİ
Sınıfı :…………………………………………………………………………………….….
Numarası :…………………………………………………………………………………….….

D E L E M E
R İ R
YÖNERGE: Aşağıdaki tablo, öğrencinizi değerlendirmeniz için hazırlanmıştır.

E EN D ME
Öğrencinizin “Genel Çalma Tekniğinin Uygulamaları” ünitesindeki bilgi ve becerisini en
doğru şekilde ifade eden seçeneğin altına ( X ) işareti koyunuz.

D E R L İ R
E EN D ME

Kabul edilebilir

Çok zayıf
Çok iyi

Orta
İyi
DE L R
GÖZLENECEK DAVRANIŞLAR

R
E EN D İ E
5 4 3 2 1

DE L R M
Gitar çalma tekniklikleriyle ilgili hazırlık yaptı (Oturuş,
1

R İ
tutuş, akort).

E EN D ME
Sağ ve sol el parmaklarını uygun bir şekilde
2
konumlandırdı.

E L R
Do majör dizisini tuşe üzerinde doğru perdeleri

D
3

R İ
kullanarak seslendirdi.

E EN D
Sol majör dizisini tuşe üzerinde doğru perdeleri
4

E
kullanarak seslendirdi.

DE L M
5

R
Alıştırmalarda parmak hazırlama tekniğini uyguladı

E R D İ
La minörün doğal, armonik ve melodik dizilerini tuşe

N E
üzerinde doğru perdeleri kullanarak seslendirdi.

DE E M
Mi minörün doğal, armonik ve melodik dizilerini tuşe

L R
7
üzerinde doğru perdeleri kullanarak seslendirdi.

R
E EN D İ
Çalma tekniğine uygun olarak sol elini kullandı.

DE E
Sağ ve sol elin eşgüdümünü doğru bir şekilde

L M
9
uyguladı.

ER N DİR
Do majör, La minör, Sol majör, Mi minör alıştırmalarını
10 uygun bir tempoda ve doğru parmak numaralarıyla
seslendirdi.

E E M E
TOPLAM

D 66 R L İR
Not: Bu ölçekten alınabilecek en yüksek puan 50; en düşük puan 10’dur.
 ııı GİTARDA GENEL ÇALMA TEKNİĞİNİN UYGULAMALARI
Makamsal Çalma
Uygulamaları
I

ünite
BUSELİK MAKAMI
KÜRDİ MAKAMI

67
67
 BUSELİK MAKAMI

Hazırlık Çalışmaları:
MAKAMSAL ÇALMA UYGULAMALARI I

• Makamsal müzik hakkında bilgi toplayınız.

• Makamların gitarda uygulanabilirliği konusunda ne gibi çalışmalar yapılmıştır,

araştırınız.

Türk müziğinde bir dizideki seslerin ezgi içinde işlenişine (seyrine) makam

denir. Makam dizileri dörtlü ve beşli ses kalıplarından oluşur. Buselik makamı,

buselik beşli si ve kürdi dörtlüsünün birleşmesinden oluşan la kararlı bir dizidir.

Yeden sesi sol diyezdir, makamın güçlüsü mi’dir. Makam sesleri koma (mikroton)

içermez.

BUSELİK DİZİSİ

68
 MAKAMSAL ÇALMA UYGULAMALARI I
Buselik Makamına Örnek Eser

69
 KÜRDİ MAKAMI

Kürdi makamı, kürdi dörtlüsü ve buselik beşlisinden oluşan la kararlı bir dizidir.
MAKAMSAL ÇALMA UYGULAMALARI I

Yeden sesi sol’dür, makamın güçlüsü re’dir. Makam sesleri koma içermez.

KÜRDİ DİZİSİ

Kürdi dizisi la üzerine kurulur. Ancak dizinin aralıkları korunarak başka seslere de

taşınabilir. Aşağıdaki etüt mi üzerine kurulmuş kürdi dizisinden oluşmuştur.

ALIŞTIRMA 31

70
 Tıngırdatmak mı? Çalmak mı?
İdeal bir çalgı eğitimi nasıl olmalı? Bunun için önce enstrüman seçiminden bahsede-

lim. Bir çalgıya yeni başlarken yapılan hatalardan en yaygını, ucuz malzeme ile yapılmış bir

çalgıyla başlamaktır. Öğrencinin çalgıya devam edip etmeyeceği, yeteneğinin olup olmadığı

MAKAMSAL ÇALMA UYGULAMALARI I

ve ilgisinin diri kalıp kalmayacağı belli olmadığından doğal olarak ucuz enstrüman tercih edil-

mektedir. Bu anlayış kısmen doğrudur ancak, öyle çalgılar var ki, onları çalabilmek gerçekten

bir mucizedir. Bu nedenle en ucuzu almak yerine biraz daha masrafa girip orta düzeyde bir

çalgı almak daha doğrudur. Ucuz çalgıların birçoğu sıkıştırılmış talaştan (kontraplak) yapıldığı

için, hiçbir zaman ağaç malzemeden yapılmış çalgılar gibi ses vermeyecektir; bu da öğrenci-

nin bu işten keyif alamayacağı anlamına gelir. Ayrıca eşiklerin de ağaç malzemeden yapılması

gerekirken bu çalgılarda eşikler ebonit gibi sert plastiklerden yapılmaktadır. Bu malzemeler

tellerin titreşimini çalgı gövdesine doğal olarak aktaramaz, sesin belli bir oranda emilmesine

yol açar. Bunların üstüne bir de sentetik boya ve vernik eklenince çalgı artık sadece çalgı de-

ğil, kanserojen madde yüklü bir nesneye dönüşür. Bu nedenle, ağaç dokusunun göründüğü,

doğal renkli ve koruyucu vernikli çalgıları tercih etmeliyiz. Yaldızlı, gösterişli çalgılardan uzak

durmalıyız.

Çalgı seçiminde önemli bir başka konu da çalgının boyutudur. Her çalgının evrensel öl-

çütlerde belirlenmiş standart boyutu vardır. Küçük yaştaki öğrenciler için de çalgının standart

boyutlarının 1/4’ü, 2/4’ü ve 3/4’ü üretilmektedir. Bunlardan hangisinin kullanılacağına öğren-

cinin anatomik yapısı (kol uzunluğu, parmak yapısı) ve beceri düzeyine göre karar verilmelidir.

Bu nedenle hangi boyutta alınacağı konusu mutlaka çalgı öğretmenine danışılmalıdır. Çalgı

öğretmeninin de alanında yetkin, öğrettiği çalgının yapısal, müzikal ve teknik özelliklerini bilen

ve uygulayan bir öğretmen olması gerekir.

Çalgı eğitimi için gerekli olanlar; enstrüman, eğitim programı, eğitim ortamı, öğretmen,

metot gibi unsurlardır. Bu saydıklarımızın içinde olmayan ama hepsinden önemlisi belki de

aşktır. Evet aşktır… Diğer tüm unsurlar dört dörtlük olsa bile, kişinin içinde müzik aşkı yoksa

maalesef çalgısını “tıngırdatmak”tan öteye gidemez. İdeal öğretmen, ideal metot, ideal ens-

trüman, ideal program, ideal ortam vs. yokken sırf sahip olduğu müzik aşkıyla yanıp tutuşan

ve bu aşk sayesinde çalgısını ustalık derecesinde çalabilen birçok müzisyen vardır. İşte bu

müzisyenler, teknik bilgileri aşıp sahip oldukları müzik aşkıyla artık müziğin nesnesi değil ken-

disi olmuşlardır.

Tıngırdatmak ile çalmak arasındaki farkı belirleyen işte bu aşktır.

Efgan RENDE
71
 R L
E EN D ME İ R
DE R L
E EN D İ
DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI
?
R
DE L M E
MAKAMSAL ÇALMA UYGULAMALARI I

Adı-Soyadı

ER N Dİ R
:…………………………………………………………………………………….….

E
Sınıfı :…………………………………………………………………………………….….

E E M
Numarası :…………………………………………………………………………………….….

D R L
E EN D ME İ R
YÖNERGE: Aşağıdaki tablo, öğrencinizi değerlendirmeniz için hazırlanmıştır.

E R
Öğrencinizin “Makamsal Çalma Uygulamaları I” ünitesindeki bilgi ve becerisini en doğru

D L İ
şekilde ifade eden seçeneğin altına ( X ) işareti koyunuz.

R
E EN D ME

Kabul edilebilir
DE L

Çok zayıf
R R Çok iyi

Orta
E EN D İ İyi
GÖZLENECEK DAVRANIŞLAR

M E
DE L
5 4 3 2 1

R İ R
Gitar çalma tekniklikleriyle ilgili hazırlık yaptı (Oturuş,
1

E EN D ME
tutuş, akort).
Sağ ve sol el parmaklarını uygun bir şekilde
2
konumlandırdı.

E L
Buselik makamı dizisini tuşe üzerinde doğru perdeleri

D R
3

R İ
kullanarak seslendirdi.

E EN D
Kürdi makamı dizisini tuşe üzerinde doğru perdeleri
4
kullanarak seslendirdi.

DE E
5 Alıştırmalarda parmak hazırlama tekniğini uyguladı.

R L R M
Çalma tekniğine uygun olarak sağ ve sol elini
kullandı.

E İ
D
Sağ ve sol elin eşgüdümünü doğru bir şekilde

N E
7
uyguladı.

DE E M
Makamsal çalma alıştırmalarını uygun bir tempoda ve

L
8

R
doğru parmak numaralarıyla seslendirdi.

R
E EN D İ
TOPLAM

E
Not: Bu ölçekten alınabilecek en yüksek puan 40; en düşük puan 8’dur.

DE L
ER N DİR M
D E L E M E
72 R İR
 MAKAMSAL ÇALMA UYGULAMALARI I

5
Çok Sesli
Çalmaya Giris

ünite
ÇOK SESLİ ÇALMADA SAĞ EL
ÇOK SESLİ ÇALMADA SOL EL

73
73
 ÇOK SESLİ ÇALMAYA GİRİŞ

Hazırlık Çalışmaları
ÇOK SESLİ ÇALMAYA GİRİŞ

• Çokseslilik (Polifoni) nedir?

• Çoksesli çalgıları araştırıp nasıl çalındığı ile ilgili bilgiler toplayınız.

Bu üniteye kadar verilen tüm alıştırmalar teksesli idi. Gitar, piyano

ve arp gibi çoksesli bir çalgıdır. Çokseslilik, birden fazla sesin aynı anda

seslendirilmesine denir. Çokseslilik bir ezgiye eşlik eden başka bir ezgi ile

olabildiği gibi, bir ezgi çalınırken ona eşlik eden tek bir bas veya akor ile de

mümkün olabilmektedir. Aynı zamanda bir bas için yazılmış ezgiye tiz teller-

le eşlik de yazılabilir. Ayrıca art arda farklı sağ el parmak kombinasyonları

ile tellerin ardışık bir şekilde çekilmesi de bir çokseslilik yöntemidir. Buna

“arpej” denir. Bu çalma şekli gitar müziğinin vazgeçilmez bir özelliğidir. Gi-

tar için yazılan eserler anlatılan bu çokseslilik özelliği üzerine kuruludur.

ÇOKSESLİ ÇALMADA SAĞ EL

Birden fazla sesin aynı anda seslendirilmesi için, sağ eli teksesli çal-

madan farklı kullanmak gerekir. Buna göre sağ el aynı anda en az iki teli

çeker. Aynı anda tınlaması gereken notalar üst üste yazılır ve sağ el par-

maklarını ifade eden simgeler aşağıdan yukarıya doğru okunur, öyle çalınır.

Bir başka ifadeyle; üst üste yazılan notalar aynı anda blok olarak çalınır.

Aynı anda çalınacak telleri çekmek için parmak hazırlama yöntemine “tam

parmak hazırlama” denir. Parmaklar ilgili teller üzerinde konumlandırılır ve

tek parmakmış gibi aynı anda hareket ettirilir.

Yandaki alıştırmaları çalarken seslerin aynı anda ve aynı gürlükte

çalınmasına dikkat ediniz.

74
ALIŞTIRMA 32

ÇOK SESLİ ÇALMAYA GİRİŞ

ALIŞTIRMA 33

75
 ALIŞTIRMA 34
ÇOK SESLİ ÇALMAYA GİRİŞ

ALIŞTIRMA 35

ALIŞTIRMA 36

76
 ALIŞTIRMA 37

ÇOK SESLİ ÇALMAYA GİRİŞ

ALIŞTIRMA 38

77
 ALIŞTIRMA 39
ÇOK SESLİ ÇALMAYA GİRİŞ

ALIŞTIRMA 40

78
ALIŞTIRMA 41

ÇOK SESLİ ÇALMAYA GİRİŞ

ALIŞTIRMA 42

79
ALIŞTIRMA 43
ÇOK SESLİ ÇALMAYA GİRİŞ

80
 ÇOK SESLİ ÇALMAYA GİRİŞ
Gitar müziğinde icra edilen çokseslilikte “p” parmağının ayrı bir önemi

bulunur. “p” genellikle bir arpejin veya akorun ana sesini, ya da bir melodiye

karşılık yazılmış bas ezginin seslendirilmesini sağlar.

81
 ÇOKSESLİ ÇALMADA SOL EL

Çoksesli uygulamalarda sol elde birden fazla parmak aynı anda kullanılabilir.
ÇOK SESLİ ÇALMAYA GİRİŞ

Bu parmaklar aynı ve zıt yönde hareket edebilirler. Burada önemli olan hangi nota-

nın ne sürede tınlaması gerektiğine dikkat etmektir. Gereğinden önce parmak kal-

dırılmamalı ya da gereğinden fazla tutulmamalıdır; aksi takdirde nota istenen süre

kadar tınlamamış olur.

ALIŞTIRMA 44

82
 ÇOK SESLİ ÇALMAYA GİRİŞ

83
ALIŞTIRMA 45
 R L
E EN D ME İ R
DE R L
E EN D
DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI
İ ?
R
DE L M E
ÇOK SESLİ ÇALMAYA GİRİŞ

ER N Dİ R
E
Adı-Soyadı :…………………………………………………………………………………….….

E E M
Sınıfı :…………………………………………………………………………………….….

D L R
Numarası :…………………………………………………………………………………….….

R
E EN D ME İ
E R
YÖNERGE: Aşağıdaki tablo, öğrencinizi değerlendirmeniz için hazırlanmıştır.

D L İ
Öğrencinizin “Çoksesli Çalmaya Giriş” ünitesindeki bilgi ve becerisini en doğru şekilde

R
E EN D ME
ifade eden seçeneğin altına ( X ) işareti koyunuz.

DE L R
Kabul edilebilir
R İ

Çok zayıf
Çok iyi

Orta
E EN D E
GÖZLENECEK DAVRANIŞLAR

İyi

DE R L İ R M 5 4 3 2 1

E EN D ME
Gitar çalma tekniklikleriyle ilgili hazırlık yaptı (Oturuş,
1
tutuş, akort)
Sağ ve sol el parmaklarını uygun bir şekilde

E
2

L R
konumlandırdı

D R İ
Boş tel alıştırmalarında tam parmak hazırlama

E EN D
3
tekniğini doğru bir şekilde uyguladı

E
Boş tel alıştırmalarında ardışık parmak hazırlama
4

DE
tekniğini doğru bir şekilde uyguladı

L M
Çok sesli çalmada p, i, m, a parmaklarını farklı

R R
5

İ
kombinasyonlarda kullandı

E D
Çok sesli çalmada sol elin 1, 2, 3 ve 4. parmaklarını

N E
6 birbirinden bağımsız bir şekilde dikey olarak aynı

DE E
yönde kullandı

L R M
Çok sesli çalmada sol elin 1, 2, 3 ve 4. parmaklarını

R İ
7 birbirinden bağımsız bir şekilde dikey olarak zıt yönde

E EN D
kullandı
Çok sesli çalmada sağ ve sol elin eşgüdümünü doğru

E
8
bir şekilde uyguladı

DE L M
Çok sesli alıştırmaları uygun bir tempoda ve doğru

ER N DİR
9
parmak numaralarıyla seslendirdi
TOPLAM

E E E
Not: Bu ölçekten alınabilecek en yüksek puan 45; en düşük puan 9’dur.

D 84 R L İR M
Cok Sesli

ÇOK SESLİ ÇALMAYA GİRİŞ

Çalma Uygulamaları
I

ünite

85
85
 ÇOK SESLİ ÇALMA UYGULAMALARI

Hazırlık Çalışmaları
• Çoksesli çalmada blok sesler ile ilgili alıştırmaları tekrar ediniz.
ÇOK SESLİ ÇALMA UYGULAMALARI I

• Çoksesli çalmada arpej ile ilgili alıştırmaları tekrar ediniz.

• Çoksesli çalmada sol elde aynı ve zıt yönlü alıştırmaları tekrar ediniz.
• Usta gitaristlerin bu tür teknikleri nasıl kullandığı ile ilgili video görüntülerini
inceleyerek araştırma yapınız ve arkadaşlarınızla paylaşınız.

Çoksesli uygulamalarda genel olarak iki parti bulunur; ezgi partisi ve bas
partisi… Bas partisini ezgi partisinden ayırmak için bu partinin notalarının çu-
bukları aşağı doğru çekilir. İki partili müzikte bir parti tutan ses ile eşlik yaparken
diğer parti yürüyücü olarak bir ezgi seslendirebilir. Bazen her iki parti de yürüyü-
cü olabilir. Aşağıda her partinin değişik roller üstlendiği çoksesli uygulamalar yer
almaktadır:

Divertissement Antonio CANO-CURIELLA

86
Joseph KUFFNER

ÇOK SESLİ ÇALMA UYGULAMALARI I

Napoleon COSTE
(Napolyon KOST)

87
 Dionisio AGUADO
ÇOK SESLİ ÇALMA UYGULAMALARI I

Dionisio AGUADO

88
 ÇOK SESLİ ÇALMA UYGULAMALARI I

89
Dionisio AGUADO
Ferdinando CARULLI
ÇOK SESLİ ÇALMA UYGULAMALARI I

90
ÇOK SESLİ ÇALMA UYGULAMALARI I

91
Robert de VISEE
 Matteo CARCASSI

92
ÇOK SESLİ ÇALMA UYGULAMALARI I
ÇOK SESLİ ÇALMA UYGULAMALARI I

93
D. AGUADO
1
 D. AGUADO
2

94
ÇOK SESLİ ÇALMA UYGULAMALARI I
 ÇOK SESLİ ÇALMA UYGULAMALARI I

95
D. AGUADO
D. AGUADO
3

4
D. AGUADO
5

96
ÇOK SESLİ ÇALMA UYGULAMALARI I
 ÇOK SESLİ ÇALMA UYGULAMALARI I

97
6
 R L
E EN D ME İ R
DE R L İ
DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI

E EN D ?
R
DE L M E
ER N Dİ R
:…………………………………………………………………………………….….

E
Adı-Soyadı

E E
:…………………………………………………………………………………….….

M
Sınıfı

D L R
Numarası :…………………………………………………………………………………….….

R
E EN D ME İ
YÖNERGE: Aşağıdaki tablo, öğrencinizi değerlendirmeniz için hazırlanmıştır.

E L R
Öğrencinizin “Çoksesli Çalma Uygulamaları I” ünitesindeki bilgi ve becerisini en doğru

D R
E EN D ME İ
şekilde ifade eden seçeneğin altına ( X ) işareti koyunuz.

DE L
Kabul edilebilir
R R

Çok zayıf
İ Çok iyi

Orta
İyi
E EN D E
GÖZLENECEK DAVRANIŞLAR

DE R L İ R M 5 4 3 2 1

E EN D ME
Gitar çalma tekniklikleriyle ilgili hazırlık yaptı (Oturuş,
1
tutuş, akort)

E L
Sağ ve sol el parmaklarını uygun bir şekilde

R
2

D
konumlandırdı

R
E EN D İ
Çok sesli çalma uygulamalarında sağ ve sol elin
3
eşgüdümünü doğru bir şekilde uyguladı

DE E
Çok sesli çalma uygulamalarında p, i, m, a

L M
4
parmaklarını farklı kombinasyonlarda kullandı

E R İ R
Çok sesli çalmada sol elin 1, 2, 3 ve 4. parmaklarını

D
5 birbirinden bağımsız bir şekilde dikey olarak aynı

N E
yönde kullandı

DE E M
Çok sesli çalmada sol elin 1, 2, 3 ve 4. parmaklarını

L R
6 birbirinden bağımsız bir şekilde dikey olarak zıt yönde

R İ
kullandı

E EN D
Çok sesli alıştırmaları uygun bir tempoda ve doğru
7

E
parmak numaralarıyla seslendirdi

DE L M
TOPLAM

ER N DİR
Not: Bu ölçekten alınabilecek en yüksek puan 35; en düşük puan 7’dir.

D E L E M E
98
R İR
 TERİMLER SÖZLÜĞÜ

a
andante: (İtalyanca) Müzikte bir hız terimidir. Yürüyüş temposu anlamına gelir.

Orta yavaşlıkta bir tempodur.

andantino: (İtalyanca) “Andante”den daha hızlı.

anonim: Yazanı, yapanı, söyleyeni bilinmeyen.

akor: Aynı anda tınlamak üzere “dikey” olarak yazılmış ikiden fazla ses.

akort: Bir çalgıda doğru ses vermesi için yapılan ayar, düzen.

allegretto: (İtalyanca) Bir hız terimidir. Çabukça anlamına gelir. “allegro”dan daha

yavaş tempodadır.

allegro: (İtalyanca) Hız terimidir. Çabuk anlamına gelir.

aralık: İki ses arasındaki uzaklığa aralık denir. Gitarda üst üste yazılmış sesleri

tanımlamak için kullanılır.

arpej: Bir akoru oluşturan seslerin birbiri arkası çalınmasına denir.

b
bas: Düşük frekanslı sesleri ve aralığı tanımlar. Gitarda 4, 5 ve 6. telleri tanımlamak

için kullanılır.

bekar: Bknz. natürel.

bemol: Bir sesin yarım ton kalınlaştıracağını gösteren nota işareti.

blok ses: İki ve daha fazla sesin aynı anda çalınmasıdır.

d
Da Capo al Fine: (İtalyanca) “Başa dön, ‘son’ yazan yerde bitir” anlamına gelir.

Fine, “son” demektir. Bu formda yazılmış eserlerde başa döndükten sonra

tekrarlar yapılmaz.

danse: (Fransızca) Müzik temposuna uyularak yapılan ve estetik değer taşıyan

düzenli vücut hareketleri, raks..

diyez: Bir sesin yarım ton tizleştirileceğini gösteren nota işaretidir.

durak: Makamın ana sesine durak denir.Makamsal müzikte diziler daima bu seste biterler.

99
99
 e
entsruman: Çalgı.

etüt: Belli bir konuyu içeren çalışma parçası.

ezgi: Belli kurallara göre düzenlenmiş kulağa hoş gelen ses dizisi, melodi, nağme.

g
güçlü: Makamsal dizileri oluşturan dörtlü ve beşli dizilerin ortak sesine verilen ad.

Makamsal müzikte güçlüler dominant etkisi yaratır.

i
icrâ: Bir müzik eserini oluşturan notaları seslendirme, performans.

k
karar: Makamsal müzikte makamın sesini oluşturan ana ses.

koma: Eşit olmayan iki ses arasında kulakla seçilebilecek en küçük aralık, mikroton.

kombinasyon: Birleştirme.

koordinasyon: Eşgüdüm.

m
makam: Türk müziğinde bir dizideki seslerin ezgi içinde işlenişine makam denir.

menuet: (Fransızca) 17. ve 18. yüzyıllarda ortaya çıkmış üç zamanlı zarif bir fransız saray dansı.

melodi: Bknz. ezgi

metod: Yöntem.

metronom: Bir müzik parçasının hangi hızla çalınması gerektiğini gösteren alet.

mikroton: Bknz. koma

moderato: (İtalyanca) Bir hız terimidir.Orta hız anlamına gelir.

monofoni: Tek ses.

n
natürel: Doğal. Diyez yada bemol alarak doğal hali değiştirilmiş bir notayı tekrar doğal haline

döndürmek için kullanılır. Bekar.

100
 p
performans: Çalışanın yaptığı iş için harcaması gereken maksimum enerji, bilgi, kişisel yeterlilik

ve işten aldığı doyum. Müzikte belli bir çalışma sürecinden sonra sergilenen icrâ.

pes (pest): (Farsca) Kalın ses. Tiz karşıtı.

poco: (İtalyanca) “Daha” anlamı taşır. Örneğin; poco allegro daha çabuk.

polifoni: Çok seslilik. Bir yada daha çok melodik çizginin birleştiği doku.

r
repertuvar: Dağarcık. Bir müzik topluluğunun yada sanatçının hazırlamış olduğu parçalar.

ritm: Seslerin belirli bir süre içerisinde ahenk ve düzenli sıralanmasını sağlayan unsur.

Müziğin zaman içerisinde akışına denir.

s
sentetik: Yapay, suni.

seyir: Makam dizisinin seslerinde dolaşmaya seyir adı verilir.

t
tampere(tamperaman): Bir oktavın (sekizlinin) oniki eşit aralığa (yarım ton) bölündüğü düzen.

tartım: Bknz. ritm

teknik: Bir sanat, bir bilim, bir meslek dalında kullanılan yöntemlerin hepsi.

tempo: Ölçünün ayrılmış olduğu zamanlardan her biri, vuruş.

tıngırdatmak: Çalgıyı biraz çalabilmek. Tıngırtı çıkarmak.

tiz: İnce, keskin ses. Pes karşıtı.

v
varyasyon(çeşitleme): Bir temanın, parçanın başından sonuna dek çeşitli çalma biçimleriyle,

süslemelerle değişikliğe uğradığı müzik yapıtı. Çeşitleme.

y
yeden: Makamsal müzikte daima durağın altında bulunan sestir.

101
 KAYNAKÇA

AGUADO, Dionissio, Metodo de Guitarra, Union Musical Espanola, Madrid,

1986 (İlk Basım 1843).
AMAT, Carlos Gomez, Historia De La Musica Espanola del siglo 19, 5. Cilt, Madrid, 1988.
ARENAS, Mario Rodriguez, La Escuela De La Guitarra, Libro I, İspanya.
ARIN, M. Eren, Yerelden Küresele Açılan Bir Model Olarak Perdesiz Gitar,
Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 4, Sayı 1, 2014.
AYDINTAN, Ziya, Gitar Metodu I, Evrensel Müzikevi, Ankara, 2000.
BİLGE, Ender, Rönesans Döneminde Gitar, Dokuz Eylül Üniversitesi
(Yüksek Lisans Tezi) İzmir, 1996.
CEMİL, Murat, Klasik Gitarın Tarihsel Gelişimi, Uludağ üniversitesi
(Yayımlanmamış Seminer Çalışması) Bursa, 2002.
CEMİL, Murat, Klasik Gitar Metodu, Aktüel Yayınları, Alfa Akademi, İstanbul, 2005.
ELMAS, Yıldız, Sorularla Gitar, Pan Yayıncılık, İstanbul, 2003.
FORTEA, Daniel, Metodo de Guitarra, Biblioteca Fortea, Madrid, 1958.
GÜNENÇ, Behzat Cem, Klasik Gitar Çalmak İster misiniz?, Edisyon İstanbul, İstanbul, 2010.
İLYASOĞLU, Evin, Zaman İçinde Müzik, Yapı Kredi Yayınları, VI. Basım, İstanbul, 2001.
KÜÇÜKAY, Bekir, Klasik Gtar İçin Başlangıç Metodu, İstanbul, 1992.
NOAD, Frederick, Guitar Anthology, The Classical Guitar, Ariel Publications, New York, 1976.
PUJOL, Emilio, Guitar School, Based on the Principles of F. Tarrega, Book One,
Editions Orphee, Boston, 1983
RENDE, Efgan, Francisco Tarrega’nın Klasik Gitar Eğitimine Katkıları,
Uludağ Üniversitesi, (Yüksek Lisans Tezi), Bursa, 2006.
ÖZÇAKIR, Recep, Klasik Gitar İçin Etütler, (Yayımlanmamış Notlar), İstanbul, 2012.
SAY, Ahmet, Müzik Tarihi, Müzik Ansiklopedisi Yayınları, Ankara, 2000.
SAY, Ahmet, Müziğin Kitabı, Müzik Ansiklopedisi Yayınları, Ankara, 2001.
SÖZER, Vural, Müzik-Ansiklopedik Sözlük, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1996.
TDK, Türkçe Sözlük, TDK Yayınları, Ankara, 2005.
TDK, Yazım Klavuzu, TDK Yayınları, Ankara, 2005.
The New Grove Dictionary of Music and Musicians, Volume VII,
Macmillian Publishers Limited, London, 1980.
YILMAZ, Zeki, Türk Musikisi Dersleri, Çağlar Yayınları, İstanbul, 1994.

102