Bizim Çelik Bitirme Raporu GRUP#4

ÖNSÖZ
Mühendislik tasarım projesi boyunca bize her konuda yardım eden, engin bilgi ve deneyimlerini
bizimle paylaşan değerli hocamız Doç. Dr. Cüneyt VATANSEVER’e teşekkür ederiz.
Ayrıca eğitim hayatımız boyunca her türlü desteği sağlayan ailelerimize, arkadaşlarımıza ve lisans
hayatımız boyunca bilgi birikimlerini bizlerle paylaşan kıymetli hocalarımıza teşekkür ederiz.
Haziran 2019
1. GİRİŞ_______________________________________________________________________15
2. BİNA TAŞIYICI SİSTEMİ______________________________________________________1
3. YÜKLER_____________________________________________________________________1
3.1. Düşey Yükler_____________________________________________________________________1

3.1.1 Düşey Yüklerin Belirlenmesi______________________________________________________________1
3.1.2 Düşey Yükler Altında Betonarme Döşeme Hesapları___________________________________________1
3. 2 Deprem Yükleri___________________________________________________________________4
3.3 Rüzgar Yükleri___________________________________________________________________13
4. SİSTEM ANALİZLERİ________________________________________________________20
4.1. Yük Birleşimleri_________________________________________________________________21
4.2 Göreli Kat Ötelemelerinin Sınırlandırılması___________________________________________22

4.2.1 Etkin Göreli Kat Ötelemelerinin Kontrolü___________________________________________________22
4.2.2. İkinci Mertebe Etkileri__________________________________________________________________26
5. BOYUTLANDIRMA HESAPLARI_______________________________________________28
5.1.İkincil Döşeme Kirişlerinin Boyutlandırması__________________________________________28
5.2 Merkezi Çaprazların Boyutlandırılması______________________________________________31

5.2.1 Merkezi Çaprazlı Çerçevelerin Kolonlarının Boyutlandırılması:__________________________________34
5.2.2 Çaprazların Orta Noktalarına Bağlandığı Kirişlerin Boyutlandırılması_____________________________42
5.3 Dışmerkezi Çaprazların Çelik Çerçeve Elemanlarının Boyutlandırılması__________________44

5.3.1 Bağ Kirişlerinin Boyutlandırılması_________________________________________________________44
5.3.2 Bağ Kirişi Dışında Kalan Kiriş Bölümünün Boyutlandırılması___________________________________48
5.3.3 Çaprazların Boyutlandırılması_____________________________________________________________4
5.3.4 Dışmerkez Çaprazlı Çerçeve Sisteminin Kolonlarının Boyutlandırılması____________________________9
5.3.5 Taşıyıcı Sistem Elemanlarının Enkesit Profilleri______________________________________________13
5.4. Asansör ve Merdiven Bölgesi İkincil Kirişin Boyutlandırılması__________________________14
5.5. Diyafram Hesabı_________________________________________________________________18
6. BİRLEŞİM HESAPLARI_______________________________________________________21
6.1. IPE 500 Kirişinin HE 450 B Kolonuna Mafsallı Olarak Birleşim Hesabı___________________21
6.2. IPE 330 Tali Kirişinin IPE 450 Kirişine Mafsallı Olarak Birleşim Hesabı__________________34
6.3. Dışmerkezi Çaprazda Tali Kiriş ile Ana Kiriş Arasındaki Stabilite Bağlantısının Birleşim
Hesabı_____________________________________________________________________________46
6.4. Kolon Eki Detayının Tasarımı______________________________________________________56
6.5. Merkezi Çaprazlı Çerçevede Çapraz-Kiriş-Kolon Birleşimi Tasarımı_____________________57

6.5.1. Mafsal Levhası ve Düğüm Noktası Levhasının Boyutlandırılması ve Kontrolleri____________________61
6.5.2. Düğüm Noktası Levhasının Kolon ve Kirişe Birleşim Yüzeylerindeki Kuvvetlerin Belirlenmesi________78
6.5.3. Kiriş Ekinin Tasarımı___________________________________________________________________85
6.5.4. Konsol Kiriş-Kolon Birleşimin Tasarımı (Tasarım Durumu 1 ve 2’ye Göre)________________________96
6.5.5. 3.Kat Düğüm Noktası Levhası-Konsol Kiriş Birleşiminin Tasarımı______________________________98
6.5.6. 3. Kat Düğüm Noktası Levhası-Kolon Birleşimin Tasarımı___________________________________101
6.5.7. 2. Kat Düğüm Noktası Levhası-Konsol Kiriş Birleşiminin Tasarımı_____________________________104
6.5.8. 2. Kat Düğüm Noktası Levhası-Kolon Birleşimin Tasarımı___________________________________106
6.6. Merkezi Çaprazlı Çerçeve Çaprazların Kiriş Ortasında Birleşiminin Tasarımı____________108

6.6.1. Birleşimin Tasarımında Kullanılacak Kuvvet ve Boyutların Belirlenmesi_________________________109
6.6.2. Kiriş Üstündeki Düğüm Noktası Levhasının Tasarımı________________________________________112
6.6.3. Kiriş Altındaki Düğüm Noktası Levhasının Tasarımı_________________________________________117
6.9.2. Merkezi Çaprazın Kolon Ayağı Tasarımı__________________________________________180
6.9.3. Dışmerkezi Çaprazın Kolon Ayağı Tasarımı_______________________________________203

1. GİRİŞ
2. BİNA TAŞIYICI SİSTEMİ
3. YÜKLER
3.1. Düşey Yükler
3.1.1. Düşey Yüklerin Belirlenmesi
3.1.2. Düşey Yükler Altında Betonarme Döşeme Hesapları
3.2. Deprem Yükleri
3.2.1. Düzensizliklerinin Kontrolleri
3.2.2. Binanın Hakim Doğal Titreşim Periyodunun Belirlenmesi
3.2.3. Toplam Eşdeğer Yatay Deprem Yükünün Hesabı
3.2.4. Katlara Etkiyen Eşdeğer Yatay Deprem Yüklerinin Belirlenmesi
3.2.5. Düşey Deprem Etkisi
3.2.6. Yatay Deprem Yüklerinin Etkime Noktaları
3.3. Rüzgar Yükleri
3.3.1. Temel Rüzgar Hızı Hesapları
3.3.2. Ortalama Rüzgar Hızı
3.3.3. Rüzgar Türbülansı
3.3.4. Tepe Hız Kaynaklı Rüzgar Basıncı
3.3.5. Yapıya Rüzgar Basıncının Etkisi
3.3.6. X ve Y Doğrultusunda Rüzgar Basıncı
3.3.7. Statikçe Eş Değer Kuvvetler
4. SİSTEM ANALİZLERİ
4.1. Yük Birleşimleri
4.2. Göreli Kat Ötelemelerinin Sınırlandırılması
4.2.1. Etkin Göreli Kat Ötelemelerinin Kontrolü
4.2.2. İkinci Mertebe Etkileri
5. BOYUTLANDIRMA HESAPLARI
5.1. İkincil Döşeme Kirişlerinin Boyutlandırması
5.2. Merkezi Çaprazların Çelik Çerçeve Elemanlarının Boyutlandırılması
5.3. Dışmerkezi Çaprazların Çelik Çerçeve Elemanlarının Boyutlandırılması
5.4. Asansör ve Merdiven Bölgesi İkincil Kirişin Boyutlanırılması
5.5. Diyafram Hesabı
6. BİRLEŞİM HESAPLARI
6.1. IPE 500 Kirişinin HE 450 B Kolonuna Mafsallı Olarak Birleşim Hesabı
6.2. IPE 330 Tali Kirişinin IPE 450 Kirişine Mafsallı Olarak Birleşim Hesabı
6.3. Dışmerkezi Çaprazda Tali Kiriş ile Ana Kiriş Arasındaki Stabilite Bağlantısının
Birleşim Hesabı
6.4. Kolon Eki Detayının Tasarımı
6.5. Merkezi Çaprazlı Çerçevede Çapraz-Kiriş-Kolon Birleşimi Tasarımı
6.5.1. Mafsal Levhası ve Düğüm Noktası Levhasının Boyutlandırılması ve Kontrolleri
6.5.2. Düğüm Noktası Levhasının Kolon ve Kirişe Birleşim Yüzeylerindeki Kuvvetlerin
Belirlenmesi
6.5.3. Kiriş Ekinin Tasarımı
6.5.4. Konsol Kiriş-Kolon Birleşimin Tasarımı (Tasarım Durumu 1 ve 2’ye Göre)
6.5.5 3.Kat Düğüm Noktası Levhası-Konsol Kiriş Birleşiminin Tasarımı
6.5.6 3. Kat Düğüm Noktası Levhası-Kolon Birleşimin Tasarımı
6.5.7 2. Kat Düğüm Noktası Levhası-Konsol Kiriş Birleşiminin Tasarımı
6.5.8 2. Kat Düğüm Noktası Levhası-Kolon Birleşimin Tasarımı
6.6. Merkezi Çaprazlı Çerçeve Çaprazların Kiriş Ortasında Birleşiminin Tasarımı
6.6.1. Birleşimin Tasarımında Kullanılacak Kuvvet ve Boyutların Belirlenmesi
6.6.2. Kiriş Üstündeki Düğüm Noktası Levhasının Tasarımı
6.6.3. Kiriş Altındaki Düğüm Noktası Levhasının Tasarımı
6.6.4. Birleşimin Merkez Ekseninde Kiriş Gövdesinde Kesme Dayanımı Kontrolü ve
Takviye Levhası Tasarımı
6.7. Çapraz-Bağ Kirişi Birleşim Detayı Tasarımı
6.8. Dış Merkez Çaprazlı Çerçevede Çapraz-Kiriş-Kolon Birleşimi Tasarımı
6.8.1. Birleşim Bölgesindeki Elemanlarda Oluşan İç Kuvvetlerin Belirlenmesi
6.8.2. Çapraz-Düğüm Noktası Levhası Birleşiminin Tasarımı
6.8.3. Düğüm Noktası Levhası-Kiriş ile Düğüm Noktası Levhası-Kolon Birleşim
Yüzeylerindeki İç Kuvvetlerin Hesabı
6.8.4. Düğüm Noktası Levhası-Kiriş Birleşiminin Tasarlanması
6.8.5. Düğüm Noktası Levhası-Kolon Birleşiminin Tasarlanması
6.8.6. Kiriş-Alın Levhası Birleşiminin Tasarlanması
6.8.7. Alın Levhası Bulonların Yerleşiminin Tasarlanması
6.9. Kolonların Temele Birleşim Hesapları
6.9.1. Basit Kolon Ayağı Tasarımı
6.9.2. Merkezi Çaprazın Kolon Ayağı Tasarımı
6.9.3. Dışmerkezi Çaprazın Kolon Ayağı Tasarımı
7. BETONARME RADYE TEMEL TASARIMI
7.1. Tasarım Moment ve Kesme Değerlerinin Belirlenmesi
7.2. Tasarım Momentine Göre Donatı Belirlenmesi
7.3. Tasarım Zımbalama Kuvveti
8. PLANLAMA
9. KAYNAKÇA
ŞEKİLLER LİSTESİ
Şekil 2.1 Genel Model Görünüşü (SAP2000)
Şekil 2.2 – Normal Kat Sistem Planı
Şekil 2.3 – Yapı Sisteminin A-D Aksı Kesitleri (x-z ekseni)
Şekil 2.4 – Yapı Sisteminin B-C Aksı Kesitleri (x-z ekseni)

Şekil 2.5 – Yapı Sisteminin 1,2,4,5 Aksları Kesitleri (y-z ekseni)
Şekil 2.6 – Yapı Sisteminin 3 Aksı Kesiti (y-z ekseni)
Şekil 3.1 Döşeme moment diyagramı
Şekil 3.2- Trapez Sac Profil Görünümü
Şekil 3.3 Yatay Elastik Tasarım Spekturumu Parametreleri
Şekil 3.4 TS-EN-1991-1-4 Şekil 7.4
Şekil 3.5 Rüzgar Etkime Yönüne Bağlı Olarak D ve E Yüzeyleri
Şekil 3.6 : Duvarlara gelen rüzgar basıncının şematik gösterimi

Şekil-5.2.1- Tasarımı Yapılan Merkezi Çaprazlı Çelik Çerçeve Sistemi
Şekil-5.2.2- Çaprazların Durum-1 ve Durum-2 için Olası Eksenel Kuvvet Dayanımları
Şekil 5.2.3- Mekanizma Durumunda Oluşan İç Kuvvetler
Şekil-5.2.4- Çaprazların Orta Noktasına Bağlandığı Kiriş
Şekil-5.2.5 -Mekanizma Durumu ile Uyumlu İç Kuvvetler
Şekil 5.4.1- Asansör ve Merdiven Bölgesi İkincil Kirişin Yük Dağılım Mekanizması
Şekil 5.5.1. Diyafram kuvveti değerleri (1.Kat için)
Şekil 6.1.1. HE450 B- IPE500 Birleşimi Önden Görünüşü
Şekil 6.1.2. HE450 B- IPE500 Birleşimi Yandan Görünüşü
Şekil 6.2.1.- IPE330-IPE450 Birleşimi Yandan Görünüşü
Şekil 6.2.2.- IPE330-IPE450 Birleşimi Önden Görünüşü
Şekil 6.2.3- Serbest Cisim Diyagramı ve Yaklaşık Kesme Kuvveti, R
Şekil 6.3.1. – IPE220-HE220B Birleşimi Yandan Görünüşü

Şekil 6.3.2. – IPE220-HE220B Birleşimi Önden Görünüşü
Şekil 6.3.3.- Serbest Cisim Diyagramı ve Yaklaşık Kesme Kuvveti, R
Şekil 6.4.1. HE450B-HE400B kolon eki detayı
Şekil 6.5.1(a)- Burkulma Durumu (Tasarım Durumu 1)
Şekil 6.5.1(b)- Burkulma Sonrası Durum (Tasarım Durumu 1)
Şekil 6.5.3 Mafsal levhasında oluşturulan mafsal bölgesi
Şekil 6.5.4-Takviye levhası ile desteklenmiş mafsal levhasıyla birleşen çapraz kesiti
Şekil 6.5.6- 3. Kat çaprazı için tasarlanan takviye levhasının gösterimi
Şekil 6.5.7. Withmore kesitlerinin düğüm noktası levhasındaki konumunun gösterimi
Şekil 6.5.8(a)- Serbest Cisim Diyagramı (Tasarım Durumu 1)
Şekil 6.5.8(b)-Serbest Cisim Diyagramı (Tasarım Durumu 2)
Şekil 6.5.9- Konsol kiriş uzunluğu, ek levhanın konumu, ek levha bulon yerleşimi
Şekil 6.5.10-Ek levha eğilme etkisinde incelenecek net en kesit
Şekil 6.5.11- Bulon grubuna etkiyen kuvvetler ile bulonların bulon ağırlık merkezine olan dik
uzaklıkları
Şekil 6.6.1. Mekanizma durumunda 2. Ve 3. Kat çaprazlarında deprem etkisine bağlı olarak oluşan
çekme ve basınç kuvveti değerleri
Şekil 6.6.2. Birleşim bölgesi düğüm noktası levhalarının yerleşimi ve bu levhaların kontrol
edileceği kritik kesitlerin gösterimi
Şekil 6.6.3- a-a kontrol kesiti yüzey kuvvetleri
Şekil 6.6.4- b-b kontrol kesiti yüzey kuvvetleri (pozitif yönler)
Şekil 6.6.5- Düğüm noktası levhası kontrollerinde kullanılacak levha boyutlarının gösterimi
(pozitif yönler)
Şekil 6.6.6- Kat kirişinde oluşan kesme kuvvetinin belirleneceği serbest cisim diyagramı
Şekil 6.6.7- Merkezi çaprazların düğüm noktası levhalarıyla 3. Kat kirişi HE400B ortasında
birleşimi
Şekil 6.7.1-Çapraz-Bağ Kirişi Birleşim Detayı
Şekil 6.7.2-Blok Kırılma Göçme Modları
Şekil 6.8.1.(a) Durum 1’e göre birleşim bölgesindeki iç kuvvet dağılımı

Şekil 6.8.1.(b) Durum 2’ye göre birleşim bölgesindeki iç kuvvet dağılımı
Şekil 6.8.2- ½ HE140B profili başlığı ile HE220B çapraz gövdesini birleştiren bulonların yerleşimi
Şekil 6.8.3- ½ HE140B’de kontrol edilen blok kırılma şekli
Şekil 6.8.5- Birleşim detayında Wtihmore kesiti ve burkulma boyunu oluşturan uzunlukların
gösterimi
Şekil 6.8.6-Tasarlanan 2 x ½ HE140B profillerinde tutulu olmayan boyun gösterimi
Şekil 6.8.7-Birleşim bölgesinde serbest cisim diyagramı
Şekil 6.8.8-Kolon başlığı ile alın levhasının bağlantısını sağlayan bulonların yerleşiminin gösterimi
Şekil 6.8.9- Düğüm noktası levhası-alın levhası-kolon başlığı ve kiriş-alın levhası birleşim bölgesi,
alın levhasında bulonların yerleşiminin gösterim
Şekil 6.8.10 Alın levhasında blok kırılmanın incelendiği alanın gösterimi
Şekil 6.8.11- Alın levhasında blok kırılmanın incelendiği alanın gösterimi
Şekil 6.9.1.1 : Taban Levhası Kalınlığının Belirlenmesinde Kullanılan Parametreler
Şekil.6.9.2.2 : Çapraz-Kolon-Temel Levhası Birleşiminde Düğüm Noktası Levhası Detayı
Şekil 6.9.2.3: Kesme Kuvvetinin Kayma Elemanı ile Aktarılması
Şekil 6.9.2.4: ANco ve ANc nin grup halinde kopması durumunda hesaplanışı
Şekil 6.9.2.5: Mafsal levhasında oluşturulan mafsal bölgesi
Şekil 6.9.2.6- Withmore Kesiti
Şekil 6.9.2.7-Serbest Cisim Diyagramı
Şekil 6.9.3.1.: Taban Levhası Kalınlığının Belirlenmesinde Kullanılan Parametreler

Şekil. 6.9.3.2-Çapraz-Kolon-Temel Levhası Birleşiminde Düğüm Noktası Levhası Kaynak Boyu
Detayı
Şekil. 6.9.3.3-Kesme Kuvvetinin Kayma Elemanı ile Aktarılması
Şekil. 6.9.3.4- ANco ve ANc nin grup halinde kopması durumunda hesaplanışı
Şekil. 6.9.3.5- ½ HE 140 B profilin başlığına yerleştirilen bulonların düzeni
Şekil. 6.9.3.6- ½ HE140B profilinde blok kırılma durumu

Şekil. 6.9.3.7: ½ HE140B profilin gövdesinde blok kırılma durumu
Şekil. 6.9.3.8: Whitmore kesitin genişliği
Şekil. 6.9.3.9- Serbest Cisim Diyagramı
Şekil 7.1-Depremli Yüklemeler Sonunda Temel Yerdeğiştirmesi
Şekil 7.2-Depremli Yüklemeler Sonucunda M11 Momenti Diyagramı
Şekil 7.4-Depremli Yüklemeler Sonunda V13 Kesme Kuvveti Diyagramı

Şekil 8.1 Ms Project İş Akış Programı
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 3.1 Çelik hasır özellikleri

Tablo 3.2 Kat Ağırlıkları ve Kat Kütleler
Tablo 3.3 - X doğrultusu için fiktif yüklerden oluşan kat yer değiştirmeleri
Tablo 3.4 – (Y) doğrultusu için fiktif yüklerden oluşan kat yerdeğiştirmeleri
Tablo 3.5-Katlara Etkiyen Yatay Eşdeğer Deprem Yükleri
Tablo 3.6 : TS-EN-1991-1-4 Tablo 4.1’e Göre z0 ve zen küçük değerleri
Tablo 3.7 Dış Basınç Katsayıları
Tablo 3.8 Net basınç katsayıları
Tablo 3.9 : – b=21 m ve b = 30m genişliğindeki yüzeye dik olarak etkiyen rüzgar kuvvetleri
Tablo 4.2 - (X) doğrultusu için göreli kat ötelemelerinin kontrolü
Tablo 4.3 - (Y) doğrultusu için göreli kat ötelemelerinin kontrolü
Tablo 4.4 – (X) Doğrultusu için İkinci Mertebe Etkileri
Tablo 4.5 – (Y) Doğrultusu için İkinci Mertebe Etkileri
Tablo -5.2.1– Çaprazların olası çekme ve basınç kuvveti dayanımları

Tablo-5.1 – Dışmerkez çaprazlı çelik çerçeve elemanlarının enkesit profilleri
Tablo 5.4.1 Tali kirişe etkiyen yükler
Tablo 6.9.1: Ankraj çubukları için taban levhalarına uygulanması önerilen delik çapları ve pulların
boyutları, (mm)(Yönetmelik Tablo 13.12)
SİMGELER
A Esas metal enkesit alanı
Ab Bulon diş açılmamış gövde enkesiti karakteristik alanı.

Ae Etkin net alan.
Ag Kayıpsız enkesit alanı.
Agv Kesme gerilmesi etkisindeki kayıpsız enkesit alanı.
An Eleman net enkesit alanı.
Ant Çekme etkisinde net alan.
Anv Kesme etkisinde net alan.
Awe Etkin kaynak alanı.
Cb Yanal burulmalı burkulma sınır durumunda moment düzeltme katsayısı
Cm Eşdeğer sabit moment yayılışına dönüştürme katsayısı
Cv Kesme kuvveti etkisinde gövde burkulma katsayısı
E Çelik elastisite modülü (200 000 MPa)
Fcr Kritik gerilme.
Fcry y-ekseninin simetri ekseni olması halinde bu eksen etrafında hesaplanan kritik
eğilmeli burkulma gerilmesi.
Fcrz Kritik burulmalı burkulma gerilmesi. Fe elastik burkulma
gerilmesi.
FEXX Kaynak metali karakteristik çekme dayanımı.
Fn Karakteristik gerilme.
Fnt Karakteristik çekme gerilmesi.
Fnt Kesme kuvveti etkisi dikkate alınarak elde edilen azaltılmış karakteristik çekme
gerilmesi.
Fnv Karakteristik kayma gerilmesi.
Fnw Kaynak metali karakteristik gerilmesi.
Fu Karakteristik çekme dayanımı.

Fy Karakteristik akma gerilmesi.
Fyp Levhanın karakteristik akma gerilmesi.
H  H ötelenmesini meydana getiren kat kesme kuvveti.
I Atalet momenti
Ix, Iy Asal eksenlere göre atalet momenti.
Iz Korniyerler (Köşebentler) için zayıf asal eksende atalet momenti.
Kx x-ekseni etrafında eğilmeli burkulma için burkulma katsayısı.

Ky y-ekseni etrafında eğilmeli burkulma için burkulma
katsayısı. H Kat yüksekliği.
L Eleman boyu.
L Yanal ötelenmesi önlenmemiş eleman uzunluğu.
L Açıklık.
Lb Basınç başlığı yanal ötelenmesi ve enkesit burulmasının önlendiği noktalar

arasındaki eleman uzunluğu.
Lb Stabilite elemanlarının desteklediği noktalar arasındaki mesafe.
Lb Yükün uygulanma noktasındaki başlıklardan her biri için yanal olarak

desteklenmeyen uzunluğun büyüğü.
Lp Akma sınır durumu için yanal olarak desteklenmeyen sınır uzunluk.
Lr Elastik olmayan yanal burulmalı burkulma durumu için sınır uzunluk.
Mcx, Mcy Mevcut eğilme momenti dayanımı (YDKT için tasarım veya GKT için güvenli
eğilme momenti dayanımı).
Mcx Kuvvetli eksende eğilmeye göre Cb=1.0 alınarak yanal burulmalı burkulma sınır
durumu için hesaplanmış, YDKT için tasarım eğilme momenti dayanımı veya
GKT için güvenli eğilme momenti dayanımı.
Mcx x-ekseninde eğilmede çekme başlığının kırılma sınır durumuna göre, YDKT için
tasarım eğilme momenti dayanımı veya GKT için güvenli eğilme momenti
dayanımı.
Mn Karakteristik eğilme momenti dayanımı.
Mp Plastik eğilme momenti.
Mr YDKT veya GKT yük birleşimleri altında hesaplanan ikinci mertebe gerekli eğilme
momenti dayanımı.
Mrx ,Mry Gerekli eğilme momenti dayanımı.
Mu YDKT yük birleşimi altında gerekli eğilme momenti dayanımı.
Pc Mevcut eksenel kuvvet dayanımı, (YDKT için tasarım eksenel kuvvet dayanımı
veya GKT için güvenli eksenel kuvvet dayanımı).
Pe Elastik kritik burkulma yükü.
Pey Zayıf eksen etrafindaki burkulmada elastik kritik burkulma yükü.
Pn Karakteristik eksenel kuvvet dayanımı.
Pr YDKT veya GKT yük birleşimleri altında elde edilen gerekli eksenel basınç
dayanımı
Pu Başlık elemanında YDKT yük birleşimleri için gerekli eksenel kuvvet dayanımı
Q Hareketli yük etkisi
R Göllenme etkisi gözönüne alınmaksızın, karakteristik yağmur suyu ya da kar

yükü.
Rn Karakteristik dayanım
Rnwl Eksenine paralel yük etkisindeki köşe kaynakların toplam karakteristik dayanımı.
Rnwt Eksenine dik yük etkisindeki köşe kaynakların toplam karakteristik dayanımı.
Rnx Kaynak grubu karakteristik dayanımının yatay bileşeni.

Rny Kaynak grubu karakteristik dayanımının düşey
bileşeni.
Ru YDKT yük birleşimleri altında hesaplanan gerekli dayanım,

S Karakteristik kar yükü etkisi.
Wec Eğilme eksenine göre basınç bölgesi elastik mukavemet momenti.
We Eğilme eksenine göre elastik mukavemet momenti.
Wmin Eğilme eksenine göre minimum elastik mukavemet momenti.
Wex x-eksenine göre elastik mukavemet momenti.

Wey y-eksenine göre elastik mukavemet momenti.
Wp Eğilme eksenine göre plastik mukavemet momenti.
Wpx x-eksenine göre plastik mukavemet momenti.
Wpy y-eksenine göre plastik mukavemet momenti.
Tu YDKT yük birleşimleri altında hesaplanan gerekli çekme kuvveti
dayanımı.
U Gerilme düzensizliği etki katsayısı

Ubs Blok kırılma sınır durumunda kullanılan azaltma katsayısı.
Vc Mevcut kesme kuvveti dayanımı, (YDKT için tasarım kesme kuvveti dayanımı
veya GKT için güvenli kesme kuvveti dayanımı).
Vn Karakteristik kesme kuvveti dayanımı.
Vr YDKT veya GKT yük birleşimleri altında hesaplanan gerekli kesme kuvveti
dayanımı.
a Köşe kaynak etkin kalınlığı.
b I-enkesitler için enkesit başlık genişliğinin yarısı, U enkesitler için başlık

genişliği.
b Rijitleştirilmemiş basınç elemanının genişliği, rijitleştirilmiş basınç elemanının

genişliği.
b Korniyerin kesme kuvveti etkisindeki kolunun uzunluğu
bcf Kolon başlık genişliği.

bf Başlık genişliği.
d Karakteristik bulon çapı.
d Kesitin tüm karakteristik yüksekliği.

d Çap.
db Kiriş enkesit yüksekliği.
db Bulon karakteristik gövde çapı.
dc Kolon enkesit yüksekliği.
fck Beton karakteristik basınç dayanımı.
g Bulon merkezleri arası yatay uzaklık.
ho I-enkesitte başlık ağırlık merkezleri arası mesafe.
i Atalet yarıçapı.
its Etkin atalet yarıçapı.
ix x-eksenine göre atalet yarıçapı.
iy y-eksenine göre atalet yarıçapı.
iz Zayıf asal eksene göre atalet yarıçapı.
l Birleşim uzunluğu.
lb Mesnetlenme uzunluğu.
lc Bulon deliğinin kenarından komşu bulon deliğinin kenarına ya da malzemenin

kenarına olan, yük doğrultusundaki net uzaklık.
m Kayma düzlemi sayısı
n mm başına düşen diş sayısı
nb Uygulanan çekme kuvveti etkisindeki bulon sayısı
s Bulon deliklerinin merkezleri arasındaki yatay uzaklık.
t Eleman kalınlığı.
tf Başlık kalınlığı.
tp Levha kalınlığı.
tw Gövde kalınlığı.
w Takviye levhası genişliği.
w Köşe kaynak enkesiti kenar boyutu.
w Levha genişliği.
xo ,yo Ağırlık merkezine göre kayma merkezi koordinatları.
x Birleşimdeki dışmerkezlik.
YDKT yük birleşimleri altında birinci mertebe göreli kat ötelemesi.
H Kat kesme kuvveti sonucu oluşan birinci mertebe göreli kat ötelemesi.
Yerel burkulma narinlik değeri.
p Kompakt elemanlar için sınır narinlik
pd Plastik tasarım için sınır narinlik
pf Kompakt başlık için sınır narinlik
pw Kompakt gövde için sınır narinlik
r Kompakt olmayan eleman için sınır narinlik
rf Kompakt olmayan başlık için sınır narinlik
rw Kompakt olmayan gövde için sınır narinlik
Dayanım katsayısı
b Eğilme etkisi için dayanım katsayısı
c Basınç kuvveti etkisi için dayanım katsayısı
c Eksenel yüklü kompozit kolonlar için dayanım katsayısı
t Çekme kuvveti etkisi için dayanım katsayısı
v Kesme kuvveti etkisi için dayanım katsayısı

Ø Güvenlik katsayısı
sr Minimum enine donatı oranı
i i' nci kaynak elemanının boyuna eksenine göre yükün doğrultu açısı
1. GİRİŞ
Binanın coğrafi konumu, İstanbul/Avcılar bölgesi içinde olmak üzere, enlem ve boylam
değerleri sırasıyla, 40.985072° ve 28.736006° olarak verilmektedir. Binanın ZC yerel zemin
sınıfı üzerinde inşa edileceği varsayılmaktadır.
Birbirine dik iki doğrultudaki yatay yük taşıyıcı sisteminden biri süneklik düzeyi yüksek
merkezi çaprazlı çelik çerçeve diğeri ise dış merkezi çelik çaprazlı çelik çerçeve olarak teşkil
edilen binanın kolon ve kirişleri I ve H-enkesitli elemanlardan oluşmaktadır. Bu çerçevelerin
kiriş-kolon birleşimleri, plastik şekil değiştirmelerin (plastik mafsalların) kiriş uç bölgelerinde
oluşmasını sağlayan özel kural ve koşullar esas alınarak boyutlandırılmıştır. Bu tür taşıyıcı
sistemler için öngörülen sünek göçme durumunda, kiriş uçlarında oluşan plastik mafsalların
sistem geneline yayılmasının sağlanması gerekmektedir. Bu durumda, deprem enerjisi kiriş
uçlarında oluşan plastik mafsallar yardımıyla sönümlenirken, kiriş kolon birleşimleri ve
kolonların, esas itibariyle elastik bölgede kalması sağlanır.
Bina taşıyıcı sistem elemanlarının boyutlandırılmasında, Çelik Yapıların Tasarım, Hesap ve
Yapım Esaslarına Dair Yönetmelik (ÇYTHYE) 2018 ve Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği
(TBDY) 2018 kullanılmıştır. Dış merkezi çaprazlı ve merkezi çaprazlı çelik çerçevelerin kiriş-
kolon birleşimlerinin tasarımında ayrıca, ANSI/AISC 358-18 ve AISC Steel Design Guide
4’ten yararlanılmıştır.
Dış merkezi çaprazlı ve merkezi çaprazlı çelik çerçeveler için kiriş-kolon birleşimleri, TBDY
Ek 9B.3’te tasarım esasları açıklanan bulonlu başlık levhalı moment aktaran birleşimlerinden
teşkil edilmiştir. Kolon eki birleşimi, tam penetrasyonlu küt kaynak kullanılarak
oluşturulmuştur. Kolonlar betonarme temele, kuvvetli eksenleri etrafında moment aktaracak
şekilde, buna dik doğrultuda ise mafsallı olarak bağlanmaktadır. Taşıyıcı sistemi oluşturan
kiriş ve kolonların yapısal çelik sınıfı sırasıyla, S275 ve S355 olarak öngörülmektedir.
Bina taşıyıcı sisteminin yapısal analizleri, ayrıntıları ÇYTHYE 6.3’te açıklanan genel analiz
yöntemi kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Buna göre, göreli kat ötelemeleri ve sehim
kontrollerinde azaltılmamış eleman rijitlikleri ve ikinci mertebe etkileri göz önünde tutularak
elde edilmiştir. İkinci mertebe etkilerinin elemanların gerekli dayanımına etkisi, %20
azaltılmış rijitliklerle sistem analizi sonucu elde edilmiştir.
Analiz ve boyutlandırma hesaplarında, ayrıntıları ÇYTHE 5.3.1’de açıklanan Yük ve
Dayanım Katsayıları ile Tasarım Yöntemi (YDKT) kullanılacaktır.
2. BİNA TAŞIYICI SİSTEMİ
Üç boyutlu taşıyıcı sistem genel görünüşü ve bilgisayar hesap modeli Şekil 2.1 normal kat sistem
planı Şekil 2.2 tipik sistem enkesitleri Şekil 2.3, 2.4, 2.5 ve 2.6’te verilen, işyeri amacıyla
kullanılacak olan dört katlı çelik binanın analinize ait başlıca sonuçlar ile tipik elemanlarının
boyutlandırma ve detay hesapları açıklanacaktır.
Binanın iki doğrultudaki yatay yük taşıyıcı sistemi, TBDY 9.6 ve 9.8’te tanımlanarak ilgili tasarım
koşuları verilen, süneklik düzeyi yüksek merkezi çaprazlı çelik çerçeve ve dış merkezi çelik
çerçevelerden oluşmaktadır.
Kat döşemeleri, çelik kirişlere mesnetlenen trapez profilli sac levhalar üzerindeki yerinde dökme
betonarme döşeme sisteminden meydana gelmektedir. Betonarme döşemenin çelik kirişlere
bağlantısı için, boyutları ve yerleşimi konstrüktif olarak seçilen başlıklı çelik ankrajlardan
yararlanılmıştır. Böylece, döşeme sisteminin düzlemi içinde rijit bir diyafram oluşturması
sağlanmaktadır. Bu projede çelik kirişlerin, düşey yükler altında, betonarme döşeme ile birlikte
kompozit olarak çalışması hesaba katılmamaktadır.
1.75m aralıklarla teşkil edilen ikincil ara kirişler, ana kirişlere mafsallı olarak bağlanmaktadır.
Akslardaki ana çerçeve kirişlerinin kolonlara bağlantısı, moment aktarmayan çerçeve
birleşimlerinde mafsallı, moment aktaran çerçeve birleşimlerinde ise kolonların zayıf eksenlerine
bağlanan uçlarında mafsallı, kuvvetli eksenlerine bağlanan uçlarında rijit olacaktır. Kolonların,
+0.00 kotunda temele kuvvetli eksenleri etrafında ankastre, zayıf eksenleri etrafında ise mafsallı
olarak mesnetlendiği düşünülerek hesap yapılmıştır.
Taşıyıcı sistemin kirişleri ve kolonları Avrupa norm profilleri (tali kirişler için IPE, ana kirişler
için IPE ve HEB, kolonlar için HEB profilleri) kullanılarak boyutlandırılmıştır.
Şekil 2.1 Genel Model Görünüşü (SAP2000)
Şekil 2.2 – Normal Kat Sistem Planı
Şekil 2.3 – Yapı Sisteminin A-D Aksı Kesitleri (x-z ekseni)
Şekil 2.4 – Yapı Sisteminin B-C Aksı Kesitleri (x-z ekseni)
Şekil 2.5 – Yapı Sisteminin 1,2,4,5 Aksları Kesitleri (y-z ekseni)
Şekil 2.6 – Yapı Sisteminin 3 Aksı Kesiti (y-z ekseni)
3. YÜKLER
3.1. Düşey Yükler
3.1.1 Düşey Yüklerin Belirlenmesi
a) Çatı Katı Döşeme Yükleri
Uygulamada seçilen malzeme ağırlıkları ve bina kullanım fonksiyonuna göre ilgili yönetmelik (TS
498) alınan hareketli yük değerlerine göre Çatı katı için alınacak yükler aşağıdaki gibidir.
 Kaplama …………………………………….. : 0.5 kN/m2

 İzolasyon ……………………………………… : 0.4 kN/m2
 Trapez Saç + Betonarme döşeme …………. : 2.1 kN/m2
 Asma Tavan + Tesisat …………………………: 0.5 kN/m2
 Çelik Konstrüksiyon ( Kolon+Kiriş) ………….. : 0.5 kN/m2
G = 4.0 kN/m2
Hareketli Yük  Q = 2.0 kN/m2
Kar Yükü  S = 1.3 kN/m2
Kar yükünün hesabında TS EN 1991-1-3 esas alınıp hesaplanmıştır. Hesapta gerekli olan kar yükü
yüksekliği için bölgede meteorolojik bilgiler kullanılarak yerdeki maksimum kar yüksekliği 80 cm
olarak alınmıştır. Hesapta öncelikle zemin kar yükü bulunup daha sonra bu kar yükü binanın çatı
katındaki miktarı azaltma katsayısı kullanılarak hesaplanmıştır. Bu işlemde karın ortalama birim
hacim ağırlığı belirtilen yönetmeliğe uygun olarak 2kN/m3 alınıp düzgün yayılı yük şeklinde çatıya
etkiyen kar yükü değeri,
olarak elde edilmiştir.

b) Normal Kat Döşeme Yükleri
Uygulamada seçilen malzeme ağırlıkları ve bina kullanım fonksiyonuna göre ilgili yönetmelik (TS
498) alınan hareketli yük değerlerine göre normal kat için alınacak yükler aşağıdaki gibidir.
 Kaplama …………………………………….. : 0.5 kN/m2

 Trapez Saç + Islak Beton ……………………. : 2.1 kN/m2
 Çelik Taşıyıcı + Asma Tavan + Tesisat ……… : 0.5 kN/m2
 Çelik Konstrüksiyon ( Kolon+Kiriş) ………….. : 0.8 kN/m2
 Bölme Duvarları ……………………………… : 1.0 kN/m2
G = 4.9 kN/m2
Q = 2.0 kN/m2 (TS 498 - Çizelge 7)
Merdiven ve asansör bölgesindeki sabit ve hareketli yüklerin döşemenin diğer bölgelerindeki sabit
ve hareketli yüklere eşit olduğu varsayılmıştır.
c) Dış Duvar Yükü
Gd = 3.0 kN/m normal katlarda dış duvar yükü olarak alınmıştır.
3.1.2 Düşey Yükler Altında Betonarme Döşeme Hesapları

Döşemeler Şekil 2.2 ‘deki planda da görülebileceği üzere, uzun kenarların kısa kenarlara oranı 2
den büyük olduğu için, döşemeler tek doğrultulu döşeme sınıfındadır.
7.5
m= =4.28> 2
1.75
a) Trapez Sac Kalınlığının Belirlenmesi
Betonarme döşemenin çelik kirişe mesnetlenen şekil verilmiş çelik sac (trapez sac) üzerine
uygulanır. Başlıklı çelik ankrajların aralıkları konstrüktif olarak belirlenecektir (300 mm).
Ancak kiriş enkesitinin boyutlandırılmasındaki etkisi ihmal edilecektir.
Yapıda kullanılacak olan trapez sac hadve yüksekliği 70 mm ve net kaplama genişliği 915
mm olan Aldeck 70/915 sacı seçilmiştir. Sac kalınlığı ise 1 mm olarak belirlenmiştir.
ÇYTHYE 12.4.2.3(a) uyarınca 75 mm’den az olmasının gerekmesi şartı sağlanmıştır.
Ayrıca ÇYTHYE 12.4.2.3 (b) ve (c) şartlarına da uygun olarak başlıklı çelik ankrajın
kaynaklı bağlantısı sonrasında, çelik sacın hadve üst kotu ile yüksekliği 80 mm olarak
belirlenen beton döşeme üst kotu arasında 25 mm fark bulunmaktadır. Standart başlıklı
çelik ankraj olarak 25 mm çap, 125 mm yüksekliğe sahip ankraj seçilmiştir.
Şekil 3.2- Trapez Sac Profil Görünümü
b) Döşeme Kalınlıklarının Belirlenmesi
Tek doğrultuda çalışan döşemeler için;
Döşeme kalınlığı (hf) ≥ 80 mm (TS500 11.2.2)
h f =115 mm
Tek doğrultuda döşeme için hesap aşağıdaki gibidir.
Pd = 1.4G + 1.6Q = 10.06 kN/m2
Pd L2 = 10.06(1.75)2 = 34.80 kN
Şekil 3.1 Döşeme moment diyagramı
 Açıklıklar;
b = 1m, h=0,115 m, d’=0,02 m, d = 0,095 m, M max , açıklık = 2.32 kN/m2
( 0.095 )2 −5
K=1 x =389 x 10 ks=2,79
2.32
ksxMd 2.79 x 2.32 2

A S= = =68.135 mm Seçilen: Q221/221
d 0,095
Asmin=ρmin*bw*d=0,002*1000*95=190 mm2/mm > As
Mesnetler:
b = 1m, h=0,115 m, d’=0,02 m, d = 0,095 m, M = 3,07 kN/m2
( 0.095 )2 −5
K=1 x =293.97 x 10 ks=2,80
3.07
ksxMd 2.80 x 3.07 2

A S= = =90.48 mm Seçilen: Q221/221
d 0,095
STANDART ÇELİK HASIR TABLOSU ( R TİPİ)
Hasır
Hasır Hasır Hasır Hasır Boydaki Endeki
Hasır Boyut Kesit
aralığı çapı birim tabaka çubuk çubuk
alanı
TİPİ ( cm ) ( mm ) ( mm ) (cm2 / m) AĞIRLIĞI AĞIRLIĞI SAYISI SAYISI
R BOY EN BOY EN BOY EN BOY EN kg / m2 kg / ad ad ad
Q221/221 5.00 2.15 150 150 6.5 6.5 2.21 2.21 3.48 36.65 34 14
Tablo 3.1 Çelik hasır özellikleri
3.2. Deprem Yükleri

Yapılması planlanan 6 katlı Çelik Ofis binasının, deprem düzeyi-2 (DD-2) için meydana
gelebilecek deprem etkilerinin hesabı aşağıdaki bölümlerde açıklanmıştır
3.2.1 Bina Kullanım Sınıfı (BKS) ve Bina Önem Katsayısı (I)

İlgili yönetmelik, TBDY Tablo 3.1’e göre Bina Kullanım Sınıfı, BKS = 3 ,Bina Önem Katsayısı,,
I = 1 olarak tanımlanmaktadır.
3.2.2 Deprem Tasarım Sınıfı (DTS)
TBDY Tablo 3.2’ye göre DTS’nin belirlenebilmesi için, enlem 40,985072o boylam 28,736006o
koordinatları için DD-2 deprem yer hareketi düzeyi için ilgili paremetreler https://tdth.afad.gov.tr/
sitesiden alınır.
Şekil 3.3 Yatay Elastik Tasarım Spekturumu Parametreleri
 Kısa periyot harita spektral ivme katsayısı, SS = 1.245

 1.0 saniye periyot için harita spektral ivme katsayısı, S1 = 0.337
TBDY Tablo 2.1 ve Tablo 2.2’den faydalanılarak;
Kısa periyot için yerel zemin etki katsayısı Fs = 0.9
1 Saniyelik periyot için yerel zemin etkisi katsayısı F1= 0.8
TBDY 2.3.2.2’ye göre tasarım spektral ivme katsayıları SDs ve SD1 ;
S DS=S S F S =( 1,245 ) × ( 1,2 )=1,494
S D 1=S1 F 1=( 0,337 ) × ( 1,5 )=0,506
TBDY Tablo 3.2’ye göre BKS = 3 ve DD-2 deprem yer hareketi düzeyi için DTS = 1 olarak
belirlenmiştir.
3.2.3 Bina Yükseklik Sınıfı (BYS)
TBDY Tablo 3.3’e göre Bina Yükseklik Sınıfı (BYS), Hn=3.5x6=21 m ve DTS =1 için BYS = 5
olarak tanımlanmıştır.
3.2.4 Bina Performans Hedefi
TBDY-2018 Tablo 3.4(a)’ya göre deprem tasarım sınıfı, DTS=1 ve deprem yer hareketi düzeyi,
DD-2 için yapılacak çelik binanın performans hedefi; kontrollü hasar(KH) ve
değerlendirme/tasarım yaklaşımı, dayanıma göre tasarım (DGT) yaklaşımı olarak belirlenmektedir.
3.2.5 Yatay ve Düşey Deprem Yükleri
TBDY-2018’e göre yapı modellemesinde depremden dolayı meydana gelen yatay yüklerin yanı
sıra düşey yükler de göz önünde bulundurmuştur.
3.2.6 Binanın Hakim Doğal Titreşim Periyodunun Belirlenmesi
Dayanıma göre tasarım yaklaşımında kullanılacak hesap yöntemi, TBDY Tablo 4.4 ün ilk satır
şartlarını sağladığı için açıklanan Eşdeğer Deprem Yükü Yöntemi ile deprem hesap yaklaşımı
yapılacaktır.
Bu amaçla binanın her iki doğrultudaki (x ve y) hakim doğal titreşim periyotları,
TBDY Denk.(4.26)
TBDY Denk.(4.27)
denklemleri ile TBDY 4.7.3.2’ye göre Denk.(4.26)’den elde edilen periyod değeri Denk.(4.27)’da
elde edilen periyod değerinin 1.4 katından daha büyük olmayacak şekilde belirlenecektir.
Kat ağırlıkları ve kat kütleleri
Bu denklemde, mi toplam kat kütlelerini göstermektedir ve wi , Gi , Qi sırasıyla, toplam kat

ağırlıkları ile katların toplam sabit ve hareketli yükleri, n, hareketli yük kütle katılım katsayısı
olmak üzere, normal katlar için;
Çatı katı ağırlığı, sabit çatı yükleri ve hareketli yük kütle katılım katsayısı n=0.30 ile çarpılarak göz
önüne alınan çatı kar yükü toplanarak, (G+0.30S) şeklinde hesaplanmaktadır.
Tablo 3.2 Kat Ağırlıkları ve Kat Kütleler

mi
Kat Wi (kN) (kN*s2/m)
Çatı katı 2969,70 302,83
5.Kat 3771,00 384,53
4. Kat 3771,00 384,53
3.Kat 3771,00 384,53
2. Kat 3771,00 384,53
1.Kat 3771,00 384,53
21824,7
Ʃ 0 2225,50
TBDY Denk. (4.26) ile binanın birinci doğal titreşim periyodu, bigisayar programında çizilen yapı
modeline, kolon ve kirişlerin boyutlandırılması sonrası, fiktif yükler etkitilerek yatay
deplasmanlar (dfi) elde edilerek hesaplanmıştır.
Fiktif yüklemenin büyüklüğünün doğal titreşim periyodu hesabına etkisi yok- olarak öngörülmüş
olup kat ağırlık merkezlerine, kat ağırlıkları ve kat yükseklikleri oranında etkitilmiştir.
∑Ffi= 1000 kN
mi: Kat Kütleleri

Hi: Kat Yükseklikleri
Tablo 3.3 - X doğrultusu için fiktif yüklerden oluşan kat yer değiştirmeleri
Ffi(x) (kN) mi
Kat dfi(x) (m) mi(dfi(x))2 Ffi(x)dfi(x)
Çatı 239,546 0,0136 302,825 0,056 3,258
5 253,485 0,0122 384,535 0,057 3,093
4 202,788 0,0103 384,535 0,041 2,089
3 152,091 0,0080 384,535 0,025 1,217
2 101,394 0,0055 384,535 0,012 0,558
1 50,697 0,0027 384,535 0,003 0,137
Ʃ 1000,000 0,193 10,350
Bu büyüklükler TBDY Denk.(4.26)’da yerlerine konularak yapı sisteminin (X) doğrultusundaki

hakim doğal titreşim periyodu hesaplanır.
( )
N 1 /2
∑ mi d (xfi )
2
( )
1 /2
( x) i=1 0,193
T p =2 π =2 π =0,858 sn
N
10,350
∑F i
( x)
d
(x)
fi
i=1
olarak bulunur. Benzer şekilde, (Y) doğrultusundaki hakim doğal titreşim periyodunu bulmak için
(Y) doğrultusunda Fo fiktif kuvveti etkisinde oluşan kat ötelemeleri Tablo 3.4’de gösterildiği gibi
bulunmuştur.
Tablo 3.4 – (Y) doğrultusu için fiktif yüklerden oluşan kat yerdeğiştirmeleri
Ffi(x) dfi(x)
Kat mi mi(dfi(x))2 Ffi(x)dfi(x)
(kN) (m)
Çatı 239,546 0,0096 302,825 0,028 2,300
5 253,485 0,0000 384,535 0,000 0,000
4 202,788 0,0061 384,535 0,014 1,237
3 152,091 0,0040 384,535 0,006 0,608
2 101,394 0,0026 384,535 0,003 0,264
1 50,697 0,0010 384,535 0,000 0,051
Ʃ 1000,000 0,051 4,459
Bu büyüklükler TBDY Denk.(4.26)’da yerlerine konularak yapı sisteminin (Y) doğrultusundaki
hakim doğal titreşim periyodu hesaplanır.
( )
N 1/ 2
∑ mi d (fiy )
2
( )
1/ 2
( y) i=1 0,051
T p =2 π =2 π =0,674 sn
N
4.459
∑F i
( y) ( y)
d
fi
i=1
olarak bulunur. Bu durumda TBDY 4.7.3.4’ e göre, çelik çerçevelerden veya çaprazlı çelik
çerçevelerden oluşan binalarda Ct = 0,08 alınırsa,
3
( X) (X ) 3 /4 4
T p =0,858<T pA =1,4 Ct H N =1,4 ( 0,08 )( 21 ) =1,099 sn
3
(Y ) (Y ) 3 /4 4
T =0,674 <T =1,4 C t H
p pA N =1,4 ( 0,08 ) ( 21 ) =1,099 sn
olduğundan TBDY 4.7.3.2 uyarınca,
 Tp(X) = 0,858 sn
 Tp(Y) = 0,674 sn
olarak hesaba katılacaktır.
3.2.7 Deprem Yükü Azaltma Katsayısı (Ra(T))
TBDY Tablo 4.1’ e göre, projede (X) doğrultusu için izin verilen bina yükseklik sınıfına uygun
olarak (BYS = 5 ≥ 2), deprem etkilerinin tamamının süneklik düzeyi yüksek dışmerkez veya
burkulması önlenmiş merkezi çaprazlı çelik çerçeveler tarafından karşılandığı binalarda taşıyıcı
sistem davranış katsayısı, R=8 ve dayanım fazlalığı katsayısı, D=2,5 olarak verilmektedir.
Buna göre,
T p (X )=0,858 sn>T B =0,338 sn olduğundan,

R( X ) 8
Ra ( T p ) =
(X )
= =8
I 1
olarak elde edilmektedir.

Aynı şekilde TBDY 4.1’e göre, projede (Y) doğrultusu için izin verilen bina yükseklik sınıfına
uygun olarak (BYS =5 ≥ 4), deprem etkilerinin tamamının süneklik düzeyi yüksek merkezi
çaprazlı çelik çerçeveler tarafından karşılandığı binalarda taşıyıcı sistem davranış katsayısı, R=5 ve
dayanım fazlalığı katsayısı, D=2 olarak verilmektedir.
Buna göre,
T p (Y )=0,674 sn>T B =0,338 sn olduğundan,
R(Y ) 5
Ra ( T (Yp ) )= = =5
I 1

3.2.8 Toplam Eşdeğer Yatay Deprem Yükünün Hesabı (VtE)
Deprem etkileri altında uygulanacak hesap yönteminin seçimine ilişkin olarak, TBDY Tablo
4.4’te tanımlanan koşullar sağlandığından, Eşdeğer Deprem Yükü Yöntemi uygulanabilecektir.
TBDY 4.7.1’e göre, gözönüne alınan deprem doğrultusunda binanın tümüne etkiyen toplam
eşdeğer deprem yükü (taban kesme kuvveti), VtE ,
V tE =mt S aR ( T p ) ≥ 0,04 mt × I × S DS × g
(X ) (X )
Binanın (X) doğrultusundaki taban kesme kuvveti,
T B=0,338<T (pX )=0,669 ≤T L=6 snolduğundan,
SD 1 0,506
Sae ( T p ) =
(X )
 (X )
= =0,590
T p
0,858
S ae ( T (pX ) ) 0,590
 SaR ( T (X)
p )= = =0,074
Ra( T ) 8
( X)
p
V (tEX ) =( 2225,50 ) × ( 0,074 ×9,81 ) ≥ 0,04 ( 2225,50 ) ( 1,0 )( 1,494 )( 9,81 )
V (tEX ) =1609.086 kN ≥1304,69 kN
Binanın (Y) doğrultusundaki taban kesme kuvveti,

T B=0,338<T (Yp )=0,674 ≤ T L =6 snolduğundan,
S D1 0,506
Sae ( T p )=
(Y )
 (Y )
= =0,751
T p
0,674
S ae ( T p ) 0,751
(Y )
SaR ( T )=
(Y )
 p = =0,150
Ra ( T p ) 5
(Y )
V (tEY )=( 2225,50 ) × ( 0,150 ×9,81 ) ≥ 0,04 ( 2225,50 ) (1,0 )( 1,494 )( 9,81 )
(Y )
V tE =3279,59 kN ≥1304,69 kN
şeklinde hesaplanır.
3.2.9Katlara Etkiyen Eşdeğer Yatay Deprem Yüklerinin Belirlenmesi
TBDY 4.7.2’ ye göre hesaplanan toplan eşdeğer deprem yükü, bina katlarına etkiyen eşdeğer
deprem yüklerinin toplamı şeklinde,
N
V tE =∆ F NE + ∑ F iE
(X ) (X ) (X )
i =1
bağıntısı ile ifade edilir. Binanın N’inci katına (tepesine) etkiyen ek eşdeğer deprem yükü
ΔFNE(X)’in değeri ise (X) ve (Y) doğrultuları için,
(X ) (X )
 ∆ F NE =0,0075 N V tE =0,0075× 6 ×1609.086=74.409 kN
 ∆ F (Y ) (Y )
NE =0,0075 N V tE =0,0075 ×6 ×3279,59=147,582 kN
Toplam eşdeğer deprem yükünün ΔFNE tepe kuvveti dışında geri kalan kısmı, N’inci kat dahil
olmak üzere, binanın katlarına TBDY Denk.(4.23) ile dağıtılacaktır.
TBDY (4.27)
mi H i mi H i
F(iEX )=(1609.086−72.409) N
F(Y )
iE =(3279,59−147,582) N
ve
∑ mj H j ∑ mj H j
j=1 j=1
( X) (Y )
denklemleri ile hesaplanan F iE ve F iE eşdeğer deprem yükleri, Tablo 3.5-topluca verilmiştir. En
üst kat döşemesine etkiyen eşdeğer deprem yükleri, ∆ F NE tepe kuvvetlerini de içermektedir.
Tablo 3.5-Katlara Etkiyen Yatay Eşdeğer Deprem Yükleri
FiE(x) FiE(y)
Kat
(kN) (kN)
Çatı 0,240 440,514 897,072

5 0,253 389,524 793,236
4 0,203 311,619 634,589
3 0,152 233,714 475,941
2 0,101 155,810 317,294
1 0,051 77,905 158,647
Ʃ 1,000 1609,086 3276,780
3.2.10 Düşey Deprem Etkisi

TBDY 4.4.3’e göre düşey deprem etkisinin de deprem hesabında dikkate alınması gerekmektedir.
Bu bina için düşey deprem etkisi, TBDY 4.4.3.2’ye uygun olarak, özel bir hesap yapılmaksızın
TBDY Denk(4.10) ile yaklaşık olarak hesaba katılacaktır.
Ed( z )≈( 2 /3 ) S DS G TBDY (4.10)
TBDY Denk.(4.10) ile hesaba katılacak düşey deprem etkisi, sabit yük G’nin yük katsayısı içine
dahil edilecektir. Buna göre etki, TBDY 4.4.4.2(a) uyarınca ve TBDY Denk(4.11) ile TBDY
Denk(4.12) göz önünde tutularak aşağıdaki şekilde dikkate alınacaktır.
Bu durumda deprem etkisini içeren yük birleşimleri, TBDY Denk.(4.11) ve TBDY Denk(4.12) ile
TBDY 9.2.5.1’de dikkate alınarak aşağıdaki şekilde oluşturulabilir.
3.2.11 Yatay Deprem Yüklerinin Etkime Noktaları
Binada A2 ve A3 türü düzensizliklerin bulunmadığı ve döşeme düzlemi içinde önemli şekil

değiştirmelerin meydana gelmeyeceği öngörülerek, döşemeler rijit diyafram olarak
modellenmektedir.
TBDY 4.5.10’a göre, bu tür binalarda, katlara etkiyen eşdeğer deprem yüklerinin, ek dış merkezlik
etkisinin hesaba katılabilmesi amacı ile, göz önüne alınan deprem doğrultusuna ve ayrıca kat kütle
merkezine uygulanması öngörülmektedir. Bu örnekte (X) ve (Y) doğrultularındaki ek dış
merkezlikleri,
3.3 Rüzgar Yükleri
Rüzgar yüklerinin belirlenmesi ve bu yükler altında yapıya etkiyen toplam taban kesme kuvveti ile
katlara etkiyen eşdeğer statik tekil kuvvetlerin hesabında TS-EN-1991-1-4 esas alınmıştır.
3.3.1 Temel Rüzgar Hızı Hesapları
ÇYTHYE 5.3’e göre, rüzgar hızının temel değeri, Vb,o = 28 m/sn (100 km/sa)’den ve binanın
ana taşıyıcı sistemine, dış cephe kaplamalarına ve rüzgara maruz yapısal ve yapısal olmayan
elemanlarına etkiyen rüzgar yükleri 0.50 kN/m2’den az olmayacaktır. Buna göre, rüzgar hızının
temel değeri, Vb,o = 28 m/sn (100 km/sa) olarak alınmıştır.
Buna göre esas rüzgar hızı, TS EN 1991-1-4 Denk.(4.1)’e göre
v b=c dir × c seoson ×V b ,o
olmak üzere, doğrultu katsayısı, ve mevsim katsayısı, değerleri tavsiye edilen değer olan,
1.0 olarak alındığında, esas rüzgar hızı şeklinde elde edilir.

3.3.2 Ortalama Rüzgar Hızı
Bir arazide yer seviyesinden (z) metre yükseklikteki ortalama rüzgar hızı , o arazinin
engebeliğine, orografik özelliklerine ve esas rüzgar hızı değerine bağlı olarak TS EN 1991-1-4
Denk(4.3) ile hesaplanır.
Tablo 3.6 : TS-EN-1991-1-4 Tablo 4.1’e Göre z0 ve zen küçük değerleri
Arazi orografisi için TS EN 1991-1-4 4.3.3 esas alındığında, orografinin rüzgar hızını arttırmadığı
varsayımı ile orografi katsayısı, tavsiye edilen değer olan 1.0’e eşit olarak alınmaktadır.
İşyeri binasının inşa edileceği arazinin kategorisi, II olarak varsayıldığında, arazi parametreleri
TS EN 1991-1-4 Çizelge (4.1)’de aşağıdaki gibi verilmektedir.
 z 0. II =0,05 m
 z min =2,0 m
 z maks=200 m
İncelenen binada, yer seviyesinden yükseklik, z = 21.0 m olduğundan,
z min =2,0 m≤ z=21,0 m≤ z maks=200 m

Arazi kategorisi II için, TS EN 1991-1-4 Çizelge (4.1)’göre, zo=0,05, z0,II =0,05 m olmak üzere,
( )
0,07
z0
( )
0,07
0,05
 k r=0,19 =0,19 =0,19
z 0 , II 0,05
z
( ) 21
 c r ( z )=k r × ln z =0,19× ln 0,05 =1,148
0
( )
olarak elde edilir.
Bu değerler TS EN 1991-1- 4 Denk.(4.3)’te yerine yazılarak, (z) metre yükseklik için ortalama
rüzgar hızı, vm(z),
 v m (z)=c r (z) · c o ( z)·V b = 1,148 ×1,0 ×28=32,134 m/sn
olarak hesaplanır. (z) metre yükseklikteki, ortalama ve kısa süreli hız değişikliklerini içeren
tepe hız kaynaklı rüzgar basıncı, qp(z), TS EN 1991-1-4 4.5’e uygun olarak hesaplanır.
3.3.3 Rüzgar Türbülansı
(z) metre yükseklikteki, ortalama ve kısa süreli hız değişikliklerini içeren tepe hız kaynaklı rüzgar
basıncı, , TS EN 1991-1-4 4.5’e uygun olarak hesaplanır. Bunun için, (z) metre
yükseklikteki türbülans şiddeti , TS EN 1991-1-4 Denk.(4.7) ile,
z min =2,0 m≤ z=21,0 m≤ z maks=200 m olduğundan,
❑v kI 1,0
lv ( z ) = = =0,166
( ) ( )
 v m (z) z 21
c o ( z )× ln 1,0× ln
z0 0,05
olarak hesaplanır.
kI değeri TS EN 1991-1- 4 Denk.(4.7) dikkate alınarak, tavsiye edilen değer olan 1,0 alınmıştır.
3.3.4 Tepe Hız Kaynaklı Rüzgar Basıncı

z metre yükseklikteki, ortalama ve kısa süreli hız değişikliklerini içeren tepe rüzgâr basıncı qp(z)
belirlenmelidir.
qp(z), TS EN 1991-1-4 Denk.(4.8) kullanılarak, aşağıdaki şekilde;
1 2
 q p ( z )= [1+7 l v ( z ) ] × v m ( z )=c e ( z)×q b
2
1 2 −3 2
 q p ( z )= [ 1+7 x 0,166 ] ( 1,25 ) × ( 32,34 ) ×10 =1,395 kN /m
2
veya TS EN 1991-1-4 Şekil (4.2) yardımıyla, co(z) = 1.0 olan düz arazilerde, arazi kategorisi
II ve yer seviyesinden yükseklik, z = 21 m için, maruz kalma katsayısının, ce(z) = 2,85 olarak
belirlenmesinin ardından,
1 2 1 2 2
 q b= × v m= × (1,25 ) × 28 =490 N / mm
2 2
−3 2
 q p ( z )=c e ( z ) × qb =( 2,85 ) × 490 ×10 =1,395 kN /m
şeklinde hesaplanır .
Şekil 3.4 TS-EN-1991-1-4 Şekil 7.4

3.3.5 Yapıya Rüzgar Basıncının Etkisi
Yüzeylere etkiyen dış ve iç rüzgar basınçları, tepe kaynaklı hız basıncı, , referans
yüksekliği, olmak üzere, dış ve iç basınç katsayılarına bağlı olarak, aşağıda sırasıyla verilen TS
EN 1991-1-4 Denk.(5.1) ve Denk(5.2) ile elde edilir.
Bu durumda, binanın düşey yükleri için TS EN 1991-1-4 7.2.2’de tanımlanan etki bölgelerinde
kullanılması gereken dış basınç, ve iç basınç, katsayıları hesaplanmalıdır. Yapı simetrik
olduğu için rüzgarın etkime doğrultusuna dik boyut ve h/d oranı değişmeyecektir. Buna göre,
rüzgar etkime doğrultusuna dik boyut b=21m için, h=21 m ve d= 30m olmak üzere h/d oranı,
0.25< h/ d=21/30=0.7<1.0 ,
şeklinde değerlendirilmektedir.
3.3.6 X ve Y Doğrultusunda Rüzgar Basıncı
Not: Yapı simetrik olduğundan yan yüzeylerin basınçlarının karşılıklı olarak birbirlerini götürdüğü
varsayılmıştır.
d = 30 m b =21 m
Plan
b = 21 m
h =21 m
Rüzgar D E D
d = 21 m
b = 30 m
b = 30 m
Rüzgar D Plan E
h =21 m
Şekil 3.5 Rüzgar Etkime Yönüne Bağlı Olarak D ve E Yüzeyleri

Güvenli tarafta kalan bir yaklaşımla, h/d ≤1.0 olan binalar için önerilen 0,85 katsayısı
kullanılmamış ve ara değerler için enterpolasyon yapılmamıştır.
Bu oranlar dikkate alınarak, TS EN 1991-1-4 Çizelge (7.1) yardımıyla belirlenen dış basınç
katsayıları, , Tablo 3.12’de verilmektedir.
Tablo 3.7 Dış Basınç Katsayıları
Bölge D E
0.8 -0.5
Bir yüzeye etkiyen net basınç, elemanların zıt yüzeylerinde oluşan basınçların, yönleri (işaretleri)
de dikkate alınarak hesaplanan farkına eşittir. (TS EN 1991-1-4 5.2)
Bina
Yüzü Referans
Hýz Kaynaklý Rüzgar
Yükseklik Basýncý Profilinin Þekli
b
ze=h qp(z)=qp(ze)
h<b
h z
Şekil 3.6 : Duvarlara gelen rüzgar basıncının şematik gösterimi
İç basınç katsayısı, bina cephelerindeki boşlukların dağılımına ve boyutlarına bağlıdır. Genellikle

boşluk oranı belli olmadığından, iç basınç katsayısı, cpi, TS EN 1991-1-4 7.2.9 Not 2’ye göre,
tavsiye edilen değerler olan +0.2 veya -0.3’ten en elverişsiz durumu oluşturan değer olarak
belirlenmiştir. Bu durumda net basınç katsayıları, cpnet, Tablo 3.8 verildiği gibi elde edilmektedir.
Tablo 3.8 Net basınç katsayıları
Bölge D E
0.6 -0.7
1.1 -0.2
Buna göre, binanın D ve E yüzeylerindeki rüzgar basınçları aşağıdaki bağıntı ile belirlenir.
w=q ( z ) ×¿
Dikdörtgen planlı olan bu binada, rüzgarın yaklaştığı yöndeki düşey D yüzeyi için,
binanın plandaki her iki boyutu (21m veya 30m) da, h=21m ≤ b (21m veya 30m) koşulunu
sağladığından, TS EN 1991-1-4 7.2.2’ye göre, rüzgar yükü bina yüksekliği boyunca üniform
yayılı şekilde oluşmaktadır. Böylece, D yüzeyine etkiyen hız kaynaklı rüzgar basıncının
yayılışı, bina yüksekliği boyunca üniform olarak gözönüne alınır ve referans alan, Aref,
Aref =b ×h
Taşıyıcı sisteme etkiyen toplam rüzgar yükü, w
w=q ( z ) ×¿
Şeklinde hesaplanır.
3.3.7 Statikçe Eş Değer Kuvvetler
Rüzgar yükünün, kat döşemelerinin ağırlık merkezlerine etkiyen statikçe eşdeğer tekil kuvvetler
olarak katlara dağılımı, yüzey genişliğine bağlı olarak Tablo 3.9’da gösterilmiştir.
Tablo 3.9 : – b=21 m ve b = 30m genişliğindeki yüzeye dik olarak etkiyen rüzgar kuvvetleri
Döşeme Yükseklik (m) Rüzgar Kuvveti (kN) Rüzgar Kuvveti (kN)

b=21 m b=30 m
6 1,75 66,65 95,21
5 3,5 133,29 190,42
4 3,5 133,29 190,42
3 3,5 133,29 190,42
2 3,5 133,29 190,42
1 3,5 133,29 190,42
Ʃ 733,1 1047,3
Rüzgar b=21 m genişliği olan yapı yüzeyine dik gelirse, tabanda rüzgar etkileriyle oluşan toplam
kesme kuvveti 733,1 kN’dur. En alt katın yarısına etkiyen 66,65 kN zemine aktarılır. Çatı katında
ise 1,75 m’lik bir kat yüksekliğine rüzgar etkimektedir.
Rüzgar b=30 m genişliği olan yapı yüzeyine dik gelirse, tabanda rüzgar etkileriyle oluşan toplam
kesme kuvveti 1047,3 kN’dur. En alt katın yarısına etkiyen 95,21 kN zemine aktarılır. Çatı katında
ise 1,75 m’lik bir kat yüksekliğine rüzgar etkimektedir.
4. SİSTEM ANALİZLERİ
Yapı sisteminin düşey kuvvetler ile yatay deprem ve rüzgar kuvvetleri altında elde edilen yük
birleşimleri, ÇYTHYE 5.3.1, TBDY 4.4 ve TBDY 9.2.5’e uygun olarak aşağıdaki şekilde
birleştirilecektir. Yatay doğrultuda etkiyen ve stabilite analizinde başlangıç kusurlarının etkisini
hesaba katmak amacıyla tanımlanan fiktif yükler, ÇYTHYE 6.2 uyarınca, sadece düşey yükleri
içeren yük birleşimlerinde dikkate alınabilmektedir.
4.1. Yük Birleşimleri

a. Düşey Yük Birleşimleri
b. Düşey Yük + Deprem Birleşimleri

c. Düşey Yük + Rüzgar Birleşimleri
Yatay deprem kuvvetleri, dış merkezlik etkisi dikkate alınarak uygulanmaktadır. Birbirine
dik (X) ve (Y) doğrultularındaki deprem etkilerinin birleştirilmesi amacıyla oluşturulan yük
birleşimlerinde, 0.30 katsayısı ile çarpılan deprem kuvvetleri, binanın kütle merkezine
etkimektedir.
Yukarıdaki düşey yük birleşimlerinde yer alan fiktif yükler ÇYTHYE Denk.(6.1) ile,
hesaplanmaktadır.
TBDY 4.3.5’e göre, yönetmeliğin gerekli gördüğü yerlerde, çelik yapı elemanlarının ve birleşim
detaylarının tasarımında arttırılmış deprem yüklemeleri göz önüne alınacaktır. Arttırılmış deprem
yüklemelerinde, deprem etkilerinden oluşan iç kuvvetler, dayanım fazlalığı katsayısı, D ile
çarpılarak artırılır. TBDY Tablo 4.1’e göre, süneklik düzeyi dışmerkez veya burkulması önlenmiş
merkezi çaprazlı çelik çerçeveler için dayanım fazlalığı katsayısı D=2,5, süneklik düzeyi yüksek
merkezi çaprazlı çelik çerçeveler için dayanım fazlalığı katsayısı D= 2,0 değerini almaktadır.
4.2 Göreli Kat Ötelemelerinin Sınırlandırılması

Kesit boyutlandırma sonucunda enkesit profilleri belirlenen bina taşıyıcı sisteminin, yukarıdaki
bölümlerde hesaplanan düşey ve yatay yükler altında analizi yapılmış ve elemanların
boyutlandırma hesaplarında kullanılacak gerekli dayanımlar elde edilmiştir.
Taşıyıcı sistem elemanlarının gerekli dayanımları, ayrıntıları ÇYTHYE 6.3’ te açıklanan genel
analiz yöntemi kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Buna göre, elemanların gerekli dayanımları
azaltılmış eleman rijitlikleri ve ikinci mertebe etkileri göz önünde tutularak gerçekleştirilen yapısal
analizler ile elde edilmektedir. Göreli kat ötelemeleri ve sehim kontrollerinde ise azaltılmamış
eleman rijitlikleri kullanılmaktadır.
Sistem analizleri SAP2000 programından faydalanarak gerçekleştirilmiştir. Aşağıdaki bölümlerde

analiz sonuçları değerlendirilerek göreli kat ötelemeleri ve ikinci mertebe etkileri kontrol
edilecektir.
4.2.1 Etkin Göreli Kat Ötelemelerinin Kontrolü

Etkin göreli kat ötelemelerinin kontrolü TBDY 4.9.1’e göre gerçekleştirilecektir.
Herhangi bir kolon için, ardışık iki kat arasındaki yatay yer değiştirme farkına karşılık gelen
azaltılmış göreli kat ötelemesi Δi(X)
Δi(X) = u i(X) – ui-1(X) TBDY (4.32)
denklemi ile hesaplanır. Bu denklemde u i(X) ve ui-1(X) , tipik (X) doğrultusu için binanın ardışık iki
katında, herhangi bir kolonun uçlarında, azaltılmış deprem yükleri etkisinde meydana gelen en
büyük yatay yer değiştirmeleri göstermektedir. Her bir deprem doğrultusu için yer değiştirmelerin
en büyük değerleri, + %5 ek dış merkezlikle uygulanan azaltılmış deprem yüklerinden meydana
gelmektedir.
TBDY 4.9.1.1’e göre, etkin göreli kat ötelemelerinin hesabında, TBDY 4.7.3.2’de verilen koşulun
göz önüne alınmaması, toplam eşdeğer deprem yükü ile katlara etkiyen eşdeğer deprem yüklerinin
yeniden belirlenmesinin gerektirir. Ancak hesap kolaylığı açısından ve güvenli tarafta kalmak
adına bina için daha önce hesaplanan toplam eşdeğer deprem yükü ve katlara etkiyen eşdeğer
deprem yükleri aynı şekilde kullanılacak ve bu yükler için de yatay yer değiştirme koşullarının
sağlandığı gösterilecektir.
Tipik (X) deprem doğrultusu için binanın i’ inci katındaki kolonlarda etkin göreli kat ötelemesi
δi(X),
TBDY (4.33)
bağıntısı ile elde edilecektir.
Birbirine dik (X) ve (Y) doğrultularında + %5 ek dış merkezlikle uygulanan azaltılmış deprem
yükleri altında yapı sisteminin analizi ile elde edilen u i(X) ve u i(Y) yatay yer değiştirmelerinin her
katta aldığı değerler sırasıyla, Tablo 4.2 ve Tablo 4.3’ün üçüncü kolonunda, ardışık katlar
arasındaki azaltılmış göreli kat ötelemeleri, Δi(X) ve Δi(Y) ise tabloların dördüncü kolonunda
verilmiştir. Hesaplarda, ana deprem doğrultusundaki deprem yüklerinden dolayı, bu doğrultuya dik
doğrultudaki yer değiştirmelerin bileşke yer değiştirmeye etkisi terk edilmektedir.
Her bir deprem doğrultusu için binanın her katındaki azaltılmış göreli kat ötelemeleri söz konusu
deprem doğrultusundaki deprem yükü azaltma katsayısı, (R/I) ile çarpılarak δi(X) ve δi(Y) etkin göreli
kat ötelemeleri hesaplanmış ve tabloların beşinci kolonuna yazılmıştır. Bu değerlerin kat
yüksekliklerine oranlarının, λ katsayısı ile çarpılması sonucunda elde edilen değerler ise tabloların
son kolonunda yer almaktadır.
Her bir deprem doğrultusu için binanın herhangi bir i’ inci katındaki kolonlarda TBDY Denk.
(4.33) esas alınarak hesaplanan δi(X) ve δi(Y) etkin göreli kat ötelemelerinin kat içindeki en büyük
değeri δi,max(X) ve δi,max(Y)’nin TBDY 4.9.3.1(b)’de verilen koşulu sağlaması öngörülmüştür. Buna
göre, her bir deprem doğrultusu için elde edilen en büyük etkin göreli kat ötelemesi değeri, tipik
(X) doğrultusu için verilen TBDY Denk.(4.34b) esas alınarak hesaplanan sınır değeri aşamaz.
< 0.016 κ TBDY (4.34b)
Burada, λ ve κ katsayıları TBDY 4.9.1.4’e uygun olarak elde edilecektir. Bu durumda, Tp(X) =0,858
ve Tp(Y) = 0,682 olmak üzere, TBDY 2.2’de tanımlanan DD-3 deprem yer hareketinin TBDY
2.3.4.1’e göre hesaplana elastik tasarım spektral ivmesi değeri, DD-2 deprem yer hareketi düzeyi
için yapılan benzer hesap adımları ile Sae(Tp(X))DD-3 = 0.2074 ve Sae(Tp(Y))DD-3 = 0.2611 olarak
bulunmuştur.
Böylece λ katsayısı,
λx = =
λy =
olarak hesaplanır. κ katsayısı çelik binalar için 0.5 olarak verilmektedir. Bu durumda, her bir
deprem doğrultusu için en büyük etkin göreli kat ötelemesi değeri 0.008 değerini aşmamalıdır.
Tablo 4.2 - (X) doğrultusu için göreli kat ötelemelerinin kontrolü
Kat
Çatı 3.5 0,0223 0,0024 0,0192 0,0019
5 3.5 0,0199 0,0032 0,0256 0,0026

4 3.5 0,0167 0,0037 0,0296 0,0030
3 3.5 0,0130 0,0041 0,0328 0,0033
2 3.5 0,0089 0,0045 0,0360 0,0036
1 3.5 0,0044 0,0044 0,0352 0,0035
Kat
Çatı 3,5 0,0319 0,0056 0,0280 0,0028
5 3,5 0,0263 0,0062 0,0310 0,0031
4 3,5 0,0201 0,0062 0,0310 0,0031
3 3,5 0,0139 0,0053 0,0265 0,0027
2 3,5 0,0086 0,0054 0,0270 0,0027
1 3,5 0,0032 0,0032 0,0160 0,0016
Tablo 4.3 - (Y) doğrultusu için göreli kat ötelemelerinin kontrolü
λ(δi /hi ) oranlarının en büyük değerleri, (X) ve (Y) doğrultuları için sırasıyla,
ve
olmakta ve TBDY 4.9.3.1(b)’de öngörülen
ve
koşulunu sağlamaktadır.
4.2.2. İkinci Mertebe Etkileri

TBDY 4.9.2 uyarınca, göz önüne alınan tipik (X) deprem doğrultusunda her bir i’inci katta, ikinci
mertebe etkilerini temsil eden ikinci mertebe gösterge değeri, θıı,i(X) hesaplanarak
TBDY (4.35)
koşulu kontrol edilecektir.
Tablo 4.4 – (X) Doğrultusu için İkinci Mertebe Etkileri
Kat Ʃwk Δi(x) (m) θII(X)
Çatı 3,5 2969,70 0,0024 0,0046
5 3,5 6740,70 0,0033 0,0077
4 3,5 10511,70 0,0037 0,0097
3 3,5 14282,70 0,0041 0,0122
2 3,5 18053,70 0,0045 0,0152
1 3,5 21824,70 0,0038 0,0147
Tablo 4.5 – (Y) Doğrultusu için İkinci Mertebe Etkileri

Kat Ʃwk Δi(y) (m) θII(Y)
Çatı 3,5 2969,70 0,0056 0,0054
5 3,5 6740,70 0,0062 0,0071
4 3,5 10511,70 0,0062 0,0081
3 3,5 14282,70 0,0053 0,0078
2 3,5 18053,70 0,0054 0,0090
1 3,5 21824,70 0,0032 0,0062
olmak üzere,
olarak hesaplanır. Bu değer dayanım fazlalığı katsayısı D=3, taşıyıcı sistem davranış katsayısı R=8
ve TBDY 4.9.22 uyarınca, taşıyıcı sistemin doğrusal olmayan histeretik davranışına bağlı olarak
tanımlanan Ch katsayısı, çelik bina için 1.0 olmak üzere, TBDY Denk.(4.36)’da verilen koşulu
sağlamaktadır.
Bu koşul sağlanmakla beraber, ÇYTHYE 6.1 uyarınca, çelik yapı elemanlarının tasarımında ikinci
mertebe etkilerinin dikkate alınması gerekmektedir.
5. BOYUTLANDIRMA HESAPLARI
5.1.İkincil Döşeme Kirişlerinin Boyutlandırması
Ana çerçeve kirişlerine mafsallı olarak mesnetlenen ve deprem yükleri etkisinde olmayan normal
kat ikincil döşeme kirişlerinin düşey yükler 1.2G + 1.6Q + 0.5Qr yük birleşimi altında dayanım ve
işletme yükleri (G + Q) altında kullanılabilirlik sınır durumu kontrolleri yapılacaktır. Normal kat
ikincil kirişlerinde, bu yük birleşimindeki Qr değerinin sıfır olduğu unutulmamalıdır.
Çelik sınıfı
(ÇYTHYE Tablo 2.1A)
Enkesit
ÇYTHYE 5.4 uyarınca,
a) Yerel Burkulma Sınır Durumu İçin Enkesitin Sınıflandırılması
Başlık parçası (Tablo 5.1B, Durum 10)
Gövde parçası (Tablo 5.1B, Durum 15)
Yerel burkulma sınır durumuna göre, enkesitin başlık ve gövde parçalarının genişlik/kalınlık
oranları ÇYTHYE Tablo 5.1B’de verilen λp sınır değerini aşmadığından enkesit (IPE 330)
kompakt olarak değerlendirilir.
Bu durumda, kuvvetli asal ekseni etrafında eğilme etkisindeki, çift simetri eksenli I-enkesitli
elemanın karakteristik eğilme momenti dayanımı Mn, ÇYTHYE 9.2 uyarınca belirlenecektir.
Akma sınır durumunda karakteristik eğilme momenti dayanımı, Mn
Yanal burulmalı burkulma sınır durumunda karakteristik eğilme momenti dayanımı, Mn
Kirişin üst başlığı başlıklı çelik ankrajlar yardımıyla kiriş boyunca betonarme döşemeye bağlı
olduğundan basınç başlığı mesnet noktaları arasında yanal doğrultuda sürekli olarak desteklidir. Bu
durumda ÇYTHYE 9.2.2(a) ile uyumlu olarak, yanal burulmalı burkulma sınır durumunun göz
önüne alınmasına gerek yoktur. Böylece, karakteristik eğilme momenti dayanımı akma sınır
durumu ile belirlenecektir.
b) Kirişin Karakteristik Kesme Kuvveti Dayanımının Belirlenmesi
Çift simetri eksenli I-enkesitte ÇYTHYE 10.2.1(a) uyarınca,
olduğundan,
olarak alınacaktır.
ÇYTHYE 10.2’ye göre,
Karakteristik kesme kuvveti dayanımı, Vn,

c) Kirişin Tasarım Eğilme Momenti Dayanımının Kontrolü
Normal döşemeler için hesaplanmış olan sabit ve hareketli yük değerleri kullanılarak ikincil kiriş
boyutlandırması için kullanılacak yük birleşimi aşağıdaki gibi tanımlanmıştır.
q = 1,2G + 1,6Q = 1,2 (4,9) + 1,6 (2,0) = 9,08 kN/m2
1.2G + 1.6Q yük birleşimi altında elde edilen gerekli eğilme momenti dayanımı, Mu,
Normal döşemeler için hesaplanmış olan sabit ve hareketli yük değerleri kullanılarak ikincil kiriş
boyutlandırması için kullanılacak yük birleşimi aşağıdaki gibi tanımlanmıştır.
q = 1,2G + 1,6Q = 1,2 (4,9) + 1,6 (2,0) = 9,08 kN/m2
9,08 ×7,52
M u= × 1,75=111,73 kNm
8
M D =Ø b × M n=0,9 × (221,1825 )=199,065 kNm
M u 111,73
= =0,56 ≤ 1,0
M D 199,065
d) Kirişin Tasarım Kesme Kuvveti Dayanımının Kontrolü
1.2G + 1.6Q yük birleşimi altında elde edilen gerekli kesme kuvveti dayanımı, Vu
e) Kirişte Kullanılabilirlik Sınır Durumunun İncelenmesi
Kirişte sehim kontrolü ÇYTHYE 15.1 uyarınca, G + Q yük birleşimi altında değerlendirilecektir.
Yer değiştirme sınır değeri olarak (L/300) esas alınacaktır. Bu ifadede L, kirişin sistem boyunu
göstermektedir. Analiz sonuçlarına göre mesnetler arasındaki göreli en büyük düşey yer
değiştirme,
G + Q = 6,9 kN/m2
4 4
5q L 5× 12,075× 7,5
∆ maks= = =0,021 m
384 E I x 384 × 2000000× 103 × 1,18 ×10−4
L 7,5
= =0,025 m
300 300
L
∆ maks=0,021<0,025=
300
5.2 Merkezi Çaprazların Boyutlandırılması

TBDY 9.6.3’e göre verilen koşullar ve ikinci mertebe etkilerini de göz önünde bulundurarak
hesaplanan iç kuvvetler, iki ucu mafsallı olarak mesnetlenmiş çapraz elemanlara ait dayanım
kontrolüyle hesaplanacaktır. 3 aksı boyunca A-B aksları arasındaki birinci kat çaprazının (Bkz:
Şekil-5.2.1) enkesitine ait karakteristikler aşağıda verilmiştir.
Çelik Sınıfı
S275 Fy = 275 N/mm2 Fu = 430 N/mm2 (ÇYTHYE Tablo 2.1A)
Enkesit
Kutu 160x160x12.5
d= 160 mm t= 12.5 mm i= 62.168 mm A= 6551.42 mm2
Çapraz için enkesit koşulu kontrolü:

TBDY 9.6.1.1’ e göre çapraz enkesitlerinin başlık genişliği/kalınlığı ve gövde yüksekliği/kalınlığı
oranları, TBDY Tablo 9.3’deki λhd sınır değerini aşmaması gerekir. Toz altı ark kaynağı
kullanılarak üretildiği varsayılan tasarım et kalınlığı (örnekteki kutu profillerin), ÇYTHYE 5.4.2’
ye göre karakteristik et kalınlığına eşit olarak alınacaktır. Buna göre,
b
t
≤ 0.55 ×
√
E
Fy
b 160−3( 12.5)
t
=
12.5
=9.8 ≤ 0.55 ×
√
200000
275
=14.83
olduğundan süneklik düzeyi yüksek enkesit için verilen koşulu sağlamaktadır. Ayrıca çapraz
elemanın narinlik oranı, TBDY 9.6.3.1’ de verilen
KL 1× 4200
λ¿ = =67,56 ≤ 200 koşulunu da sağlamaktadır.
i 62.168
TBDY 9.6.1.2’ ye göre, binanın bir aksı üzerindeki merkezi çapraz sistemi elemanları, belirtilen
aks doğrultusuna göre her iki deprem yönünde etkiyen yatay kuvvetlerin minimum %30’u ve
maksimum %70’i basınca çalışan çaprazlar tarafından karşılanacak şekilde düzenlenmiştir.
TBDY 9.6.3.3’e göre çaprazların boyutlandırılması yapılırken TBDY 9.2.5’ te verilen deprem
etkisini içeren yük birleşimleri dikkate alınarak boyutlandırılacaktır. Buna göre, çaprazlar için en
elverişsiz iç kuvvet, +%5 dış merkezliğinin uygulandığı 1.4988G + 0.5Q + 0.2S - Eynen + 0.3
Ex(+) yük birleşiminden elde edilmektedir. Modellemede ikincil mertebe etkileri dikkate alınarak
düşey yüklerden ve yatay deprem etkilerinden dolayı oluşan 1. Kat çaprazı en büyük eksenel
basınç kuvveti Pr= 1028,959 kN’dur.
B2 C2
7000
6. Kat
0
5
30
5. Kat
0
5
30
4. Kat
30.0m q (z)=1.395kN/m2
0
p
0
5
3
21.0m 3. Kat
0
5
30
2. Kat
0
5
30
1. Kat
0
5
30
Zemin Kat
Şekil-5.2.1- Tasarımı Yapılan Merkezi Çaprazlı Çelik Çerçeve Sistemi

Çaprazın tasarım eksenel basınç kuvveti dayanımının belirlenmesi:
Pn eğilmeli burkulma sınır durumu esas alınarak, ÇYTHYE 8.2.1’ e göre kutu enkesitli çapraz
elemanının eksenel basınç kuvveti etkisinde tasarım dayanımı kontrolü için karakteristik basınç
dayanımı belirlenecektir.
λ=
KL 1× 4200
i
=
62.168
=67,56< 4,71 ×
√
200000
275
=127,02
π 2 × E π 2 × 200000
F e= 2 = =432,484 N/mm2
λ 67,562
275
Fcr=0,658 432,484
×275=210,74 N /mm2
Çaprazın karakteristik basınç kuvveti dayanımı, Pn

−3
Pn= A g Fcr =6551.42 ×210,74 × 10 =1380,646 kN
Pd =∅ P n=0.9 ×1244,88=1242,59 kN
Pr 1028,959
= =0,828 ≤1.0 ✔
P d 1242,59
Çaprazın eksenel çekme kuvveti etkisinde tasarım dayanımı kontrolü de akma ve kırılma sınır
durumları esas alınarak ÇYTHYE Bölüm 7’ ye göre yapılmalıdır.
5.2.1 Merkezi Çaprazlı Çerçevelerin Kolonlarının Boyutlandırılması:
Birinci kat 4/B kolonunun enkesitine ait karakteristik değerler aşağıda verilmiştir.
Çelik Sınıfı
S355 Fy= 355 N/mm2 Fu= 510 N/mm2 (ÇYTHYE Tablo 2.1A)
Enkesit
TBDY 9.6.2.2 uyarınca, kolonların TBDY 9.2.6’ da tanımlanan mekanizma durumuna uygun
olarak hesaplanan iç kuvvetler için gözönüne alınan çapraz elemanların iç kuvvetleri,
aşağıdaki olası eksenel çekme kuvveti (T), burkulma için olası eksenel basınç kuvveti (P1), ve
burkulma sonrası olası eksenel basınç kuvveti (P2) dayanımlarıdır.
T= RyFyAg TBDY(9.15)
P1= 1.14FcreAg TBDY(9.16)
P2= 0.30(1.14FcreAg) TBDY(9.17)
Çelik Sınıfı S275 olan çapraz elemanlar için Tablo TBDY 9.2’ de olası malzeme dayanım
katsayısı, Ry= 1.3 olarak verilmiştir.
Çaprazların akma (mekanizma) durumu ile uyumlu iç kuvvetlerinin belirlenmesi

Çapraz elemanların sistem uzunluğu 4949.7 mm’dir. Çaprazların düğüm noktası levhalarına
bağlantısında, düğüm noktası kalınlığı, t olmak üzere, sağlanması gereken minimum 2t ve
maksimum 4t olarak öngörülen plastik bölge uzunluğu nedeniyle, etkili boy tüm sistem
boyunun yaklaşık %80 – 85’ine tekabül eder. Buna göre, L= 4200 mm olarak alınacaktır.
Çaprazın olası eksenel çekme kuvveti dayanımı
T =R y F y A g=1.3× ( 275 ) × 6551.42× 10−3=2342.13 kN
Çaprazın olası eksenel basınç kuvveti dayanımı
KL 1.0(4200)
λ= = =67.56
i 62.168
λ=67.56< 4.71
2 2
√ 200000
275
=127.02
π E π 200000 2
Fe= 2
= 2
=598,59 N /mm
λ 67.56
[ ] RyFy =[0.658 ] 1.3(275)=278,429 N /mm

RyFy ( 1.3 ) 275
Fe 432.46 2
Fcre= 0.658
−3
P1=1.14 A g F cre =1.14 ( 6551.42 ) (278,429 ) 10 =2079,481 kN
P2=0.30 ( 1.14 A g Fcre )=0.30 ( 2079,481 )=623,844 kN
Sadece birinci kat çaprazına ait olası çekme ve basınç kuvveti dayanımları yukarıdaki gibi
hesaplanmıştır, ayrıca tüm katlardaki çapraz elemanın benzer dayanımları da yukarıdaki gibi
hesaplanarak aşağıdaki tabloda (Tablo -5.2.1) belirtilmiştir.
Tablo -5.2.1– Çaprazların olası çekme ve basınç kuvveti dayanımları

Kat Kesit T = Ry*Fy*Ag (kN) P1= 1,14*Fcre*Ag (kN) P2= 0,3*1,14*Fcre*Ag(kN)
6 100x100x8 933,804 560,450 168,135

5 120x120x8 1146,588 843,765 253,129
4 140x140x10 1658,553 1368,046 410,414
3 140x140x12,5 2009,658 1644,511 493,353
2 160x160x10 1924,533 1717,435 515,230
1 160x160x12,5 2342,133 2079,481 623,844
Şekil-5.2.2- Çaprazların Durum-1 ve Durum-2 için Olası Eksenel Kuvvet Dayanımları
Durum 1 ve Durum 2 şekillerinde, çapraz elemanlarının olası eksenel kuvvet dayanımları

burkulma anına karşı gelen mekanizma için (Durum 1) ve burkulma sonrasına karşı gelen
mekanizma için (Durum 2) olarak Şekil-5.2.2’de gösterilmiştir.
Mekanizma durumu ile uyumlu kolon iç kuvvetlerinin hesabı
Py: Kiriş orta noktasında birleşen çaprazların bu noktada oluşturdukları düşey kuvvetler.
Vy: Py kuvvetlerinin kiriş uç noktalarında meydana getirdikleri kesme kuvvetleri.
Durum-1 ve Durum-2 için aşağıda ve Şekil-5.2.3’de gösterilmiştir.
Durum-1
Py,5=(933,804-560,450-1146,588 Vy,5= Py,5/2 = 24,936
+843,765)*sin45 = 49,872
Py,3=(1658,553-1368,046- Vy,3= Py,3/2 = -26,389
2009,658+1644,511)*sin45 = -52,778
Py,1=(1924,533-1717,435- Vy,1= Py,1/2 = -19,64
2342,133+2079,481)*sin45 = -39,282
Durum-2
Py,5=(933,804-168,135-1146,588 Vy,5= Py,5/2 = -45,180
+253,129)*sin45 = -90,361
Py,3=(1658,553-410,414-2009,658 Vy,3= Py,3/2 = -94,811
+493,353)*sin45 = -189,621
Py,1=(1924,533-515,230- Vy,1= Py,1/2 = -109,243
2342,133+623,844)*sin45= -218.486
Şekil 5.2.3- Mekanizma Durumunda Oluşan İç Kuvvetler
Mekanizma durumları esas alınarak denge denklemleri ile hazırlanan eksenel çekme kuvveti
ve basınç kuvveti dayanımları birinci kat 4/B kolonu için aşağıdaki gibi hesaplanmıştır.
Durum-1 için ,
P1Emh = (-933,804-843,76-1658,553-1644,511-1924,533)*sin45-(-24,936+26,389+19,641) =
-4974,494 kN
T1Emh = (560,45+1146,59+1368,046+2009,658+1717,435)*sin45+(24,936-26,389-19,641) =
4788,771 kN
Durum-2 için,
P2Emh = (-933,804-253,129-1658,553-493,53-1924,243)*sin45-(45,180+94,810+109,243)
= -3971,001 kN
T2Emh = (168,135+1146,553+410,414+2009,658+515,230)*sin45-(45,180+94,810+109,243)
= 2755,987 kN
Dayanım fazlalılığı katsayısı (D) ile arttırılmış deprem etkileri ile kolon iç kuvvetlerinin
hesabı
2/B kolonu için gerekli dayanımlar, TBDY 9.2.6’ya göre,
1,4988G+0,5Q+0,2S+2(Eynen+0,3Ex(+))
yük birleşimlerinden elde edilecek eksenel basınç kuvvetleridir.
Pnt, ikinci mertebe etkileri altında, sadece düşey yüklerden (1.4988G + 0.5Q + 0.2S) dolayı
2/B kolonunda oluşan basınç değeri
Pnt =2248,081kN
olarak hesaplanmıştır.
Arttırılmış yüklerden dolayı kolonda oluşan en kritik basınç kuvveti
“1,4988G+0,5Q+0,2S+2(Eynen+0,3Ex(+))”yük birleşiminden gelmektedir.
Bu yük birleşiminde biri -%5 dış merkezlik ile etkitilmiş diğeri ise merkeze etkitilmiş olmak
üzere sadece yatay yüklerden (Eynen+0,3Ex(+)) dolayı ilgili kolonda oluşan basınç kuvveti,
P E=1421,88 kN olarak bulunmuştur.
Sonuç olarak D ile arttırılmış yüklerden dolayı 2/B kolonunda D ile arttırılmış deprem
etkilerinden elde edilen kolon eksenel basınç kuvveti,
P Emh=D∗P E=2∗1421,88=2843,76 kN olur.
Süneklik düzeyi yüksek merkezi çaprazlı çelik çerçevelerin kolonlarının gerekli
dayanımları,deprem etkilerinin dayanım fazlalığı katsayısı D ile çarpılarak büyütülmesiyle
belirlenen iç kuvvetlerin TBDY 9.2.5’te tanımlanan yük birleşimlerinde kullanılmasıyla elde
edilecektir. Ancak bu iç kuvvetler, TBDY 9.6.2.4 uyarınca, kapasite tasarımı ilkesi’nin gereği
olarak,pekleşme ve malzeme dayanım artışı etkileri de gözönüne alınarak tanımlanan akma
(mekanizma) durumu ile uyumlu iç kuvvetlerden daha büyük alınmayacaktır.
Buna göre, mekanizma (akma) durumu ile uyumlu en elverişsiz kolon eksenel basınç kuvveti,
Durum 1 için P1Emh=4974,494 kN olarak gözönüne alındığında,
olduğundan kolon dayanımı dayanım fazlalığı katsayısı D ile çarpılarak büyütülmesiyle

belirlenen iç kuvvet ile kontrol edilmelidir.
Bu durumda, eksenel basınç kontrolü için,
1,4988G+0,5Q+0,2S+2(Eynen+0,3Ex(+))
yük birleşimi altında gerekli eksenel basınç kuvveti,
Puc =5079,892 kN olarak hesaplamıştır.
TBDY 9.6.2.1 uyarınca kolon enkesitinin başlık genişliği/kalınlığı ve gövde
yüksekliği/kalınlığı
oranları, TBDY Tablo 9.3’te verilen, λhd sınır değerini aşmayacaktır. Buna göre,
Başlık parçası,
olduğundan süneklik düzeyi yüksek enkesit için verilen koşulu sağlamaktadır.

Gövde parçası,
olmak üzere,
Kolonun tasarım eksenel basınç kuvveti dayanımının belirlenmesi
Zayıf eksen (Y-ekseni) etrafında eğilmeli burkulma sınır durumu;

Boyuna eksen (Z-ekseni) etrafında burulmalı burkulma sınır durumu;
Kritik burkulma gerilmesi, Fcr=299.03 MPa alınarak,
−3
Pn= A g Fcr =( 21800 )( 299,03 ) 10 =6518 kN
Pd =ØP n=0,9 ( 6518 )=5867 kN
Pr 5079,892
= =0,867 ≤1,0
Pd 5867
Kolonun eksenel çekme kuvveti etkisinde tasarım dayanımı kontrolü de akma ve kırılma sınır
durumları esas alınarak ÇYTHYE Bölüm 7’ye göre yapılmalıdır.
5.2.2 Çaprazların Orta Noktalarına Bağlandığı Kirişlerin Boyutlandırılması
Şekil-5.2.4- Çaprazların Orta Noktasına Bağlandığı Kiriş
Akma (mekanizma) durumunda kiriş iç kuvvetlerinin belirlenmesi

Şekil-5.2.5 -Mekanizma Durumu ile Uyumlu İç Kuvvetler
Durum-1 ,
P y ,1= (−1924,533+ 1717,435−2079,481+2342,133 ) sin ( 45 )=39,282kN

P y, 1
V Emh= =19,641kN
2
Py L
M Emh = =68,74 kNm
4
P x =cos ⁡(45) ( Ʃ( Kirişin altındaki

2
çaprazlar ) Ʃ(Kirişin üstündeki çaprazlar )
−
2 )
=cos ( 45 ) ( )=275,646 kN
2342,133+2079,481 1717,435+1924,533
P x, 1 −
2 2
Durum-2,
P y ,2=(−1924,533+515,230+2342,133−623,844 ) sin ( 45 )=218,486 kN

P y, 1
V Emh= =109,243 kN
2
Py L
M Emh= =382,35 kNm
4
P x =cos ⁡(45) ( Ʃ( Kirişin altındaki

2
çaprazlar ) Ʃ(Kirişin üstündeki çaprazlar )
−
2 )
=cos ( 45 ) ( )=186,044 kN
2342,133+623,844 515,23+1924,533
P x, 1 −
2 2
Çaprazların mekanizma durumuna göre kirişte oluşan iç kuvvetler, Durum-1 ve Durum-2 için
en elverişsiz (1.4988G + 0.5Q + 0.2S+EEmh) yük birleşimi altında aşağıdaki gibi
hesaplanmıştır.
1.4988G + 0.5Q + 0.2S+EEmh
Durum-1
V u=V gravity + V Emh=164,275+19,641=183,916 kN
M u=M gravity + M Emh=383,308+ 68,74=452,052 kNm
Pu=P gravity + P Emh =0+275,646=275,646 kN
Durum-2
V u=V gravity + V Emh=164,275+109,243=273,518 kN
M u=M gravity + M Emh=383,308+ 382,35=765,66 kNm
Pu=P gravity + P Emh =0+186,045=186,045 kN
5.3 Dışmerkezi Çaprazların Çelik Çerçeve Elemanlarının Boyutlandırılması

5.3.1 Bağ Kirişlerinin Boyutlandırılması
D aksı boyunca 1-2 aksları arasındaki 1.kat bağ kirişinin tasarım dayanımı kontrolü, TBDY
9.8.2.2’ye göre belirlenen ve genel analiz yöntemi gereğince azaltılmış eleman rijitlikleri ile
ikinci mertebe etkilerin göz önüne alınması suretiyle, TBDY 9.2.5’te verilen deprem etkilerini
içeren yük birleşimleri altında hesaplanan en elverişsiz iç kuvvetler (gerekli dayanımlar) esas
alınarak yapılacaktır. Söz konusu bağ kirişi enkesitine ait karakteristikler aşağıda verilmiştir.
Çelik sınıfı
S275 (ÇYTHYE Tablo 2.1A)

Enkesit
Sistem analizleri sonunda, sabit ve hareketli düşey yükler ile deprem etkileri altında bağ
kirişinde oluşan iç kuvvetler,
Pr=0 kN Vr=203,581 kN Mr=117,880 kNm
Söz konusu bağ kirişi için gerekli dayanımlar, bağ kirişi için elde edilen en elverişsiz iç
kuvvetler
1,4988G+0,5Q+0,2S+Expen+0,3Ey(-) yük birleşiminden elde edilen en elverişsiz kesme
kuvveti, eksenel kuvvet ve eğilme momenti dayanımlarıdır.
Gerekli eksenel kuvvet dayanımı, ihmal edilebilir düzeyde küçük olduğundan boyutlandırma
hesaplarında dikkate alınmayacaktır.
Bağ kirişi enkesiti için enkesit koşulunun kontrolü

TBDY 9.8.1 uyarınca bağ kirişi enkesitinin başlık genişliği/kalınlığı ve gövde
yüksekliği/kalınlığı oranları, TBDY Tablo 9.3’te verilen, λhd sınır değerini aşmayacaktır.
Başlık parçası,
λ= = = = 6.875 < λp = 0.3 = 0.3 = 8,09 olduğundan

süneklik düzeyi yüksek enkesit için verilen koşulu sağlamaktadır.
Gövde parçası,
Bağ kirişinin yanal doğrultuda desteklenmesi

TBDY 9.8.3’e göre, bağ kirişinin iki ucundaki alt ve üst başlıklarının, TBDY 9.2.8.2(b)’de
verilen özel koşullar esas alınarak yanal doğrultuda desteklenmesi gerekmektedir. Buna göre,
bağ kirişinin alt ve üst başlığı, bağ kirişi uçlarından (çapraz birleşim noktalarından) burulma
ve yanal ötelenmeye karşı desteklenmektedir (Bkz. Şekil Ç-3.2). Bu durumda, bu destek
noktaları arasındaki Lb uzaklığının, süneklik düzeyi yüksek kirişlerin alt ve üst başlıklarının
desteklendiği noktalar arasındaki uzaklık için verilen,
olduğundan belirtilen koşul sağlanmaktadır.

Bağ kirişinin tasarım eğilme momenti dayanımının belirlenmesi,
Kuvvetli asal eksen etrafında eğilme etkisindeki, çift simetri eksenli HEB-enkesitli elemanın
karakteristik eğilme momenti dayanımı, Mn ÇYTHYE 9.2 uyarınca belirlenecektir.
Bağ kirişi alt ve üst başlığı, bağ kirişi uçlarından (çapraz birleşim noktalarından) burulma ve
yanal ötelenmeye karşı desteklendiğinden, burulma ve yanal ötelenmeye karşı
desteklenmeyen uzunluk Lb=1.10m olarak alınır.
bağ kirişinin karakteristik eğilme momenti dayanımını Mn ÇYTHYE
9.2.1’e uygun olarak aşağıdaki gibi belirlenir.
Buna göre tasarım eğilme momenti dayanımı, Mdx
değerini almaktadır.
Bağ kirişinin tasarım eğilme momenti dayanımının kontrolü,
1,4988G+0,5Q+0,2S+Expen+0,3Ey(-) yük birleşimi altında elde edilen gerekli eğilme
momenti dayanımı, Mu = 117,88 kNm olmak üzere,
Bağ kirişinin tasarım kesme kuvveti dayanımının belirlenmesi

TBDY 9.8.2.3’e göre, bağ kirişinin karakteristik kesme kuvveti dayanımı, TBDY Denk.
(9.18) ile, kiriş gövdesinin kesme kuvveti etkisinde akma ve enkesitin eğilme momenti
etkisinde akma sınır durumlarından elde edilen en küçük kesme kuvveti dayanımı olarak
belirlenmektedir.
TBDY Denk.(9.18)
Bağ kirişi uzunluğu e=1100mm olmak üzere, karakteristik kesme kuvveti dayanımı, Vn
olarak elde edilir.

Bağ kirişinin tasarım kesme kuvveti dayanımı
V d =φ v x V n
V d =0.9 x 294.69=265.221 kN
Bağ kirişinin tasarım kesme kuvveti dayanımının kontrolü
1,4988G+0,5Q+0,2S+Expen+0,3Ey(-) yük birleşimi altında elde edilen gerekli kesme kuvveti

dayanımı, Vu = 203.581 kN olmak üzere,
V u 203.581
= =0.77 ≤1.0
V d 265.221
Bağ kirişinin dönme açısının kontrolü
TBDY 9.8.4 uyarınca,
TBDY(9.21)
denklemi ile bulunan göreli kat ötelemesi açısından dolayı meydana gelen bağ kirişi
dönme açısı, incelenen bağ kirişinin bulunduğu ikinci katın göreli kat ötelemesi açısı,
rad olmak üzere,
şeklinde elde edilmektedir.
Bağ kirişinin uzunluğu
koşulunu sağladığından, TBDY 9.8.4(a) uyarınca

bağ kirişi dönme açısı 0.08 radyanı aşmamalıdır.
Rijitlik (Berkitme) levhalarının boyutlarının belirlenmesi ve yerleşimi

TBDY 9.8.5.1’e göre gövde levhasının her iki tarafına yerleştirilecek olan rijitlik levhalarının
boyutları gövde yüksekliğine eşit yükseklikte ve
genişliği ile
kalınlığında olacaktır.
olduğundan TBDY 9.8.5.2(b) uyarınca bağ kirişi
dönme açısının olması durumu için ara rijitlik levhalarının ara

uzaklıkları, s, doğrusal interpolasyon yapılarak,
olarak seçilmesi uygundur.
5.3.2 Bağ Kirişi Dışında Kalan Kiriş Bölümünün Boyutlandırılması

Sistem analizleri sonunda, düşey yükler ile deprem etkileri altında kat kirişinin bağ kirişi
dışında kalan bölümünde oluşan iç kuvvetler
Söz konusu kat kirişi için gerekli dayanımlar, genel analiz yöntemi gereğince azaltılmış
eleman rijitlikleri ile ikinci mertebe etkilerin gözönüne alınması suretiyle, deprem etkilerini
içeren
yük birleşimlerindeki yatay deprem etkilerinden oluşan iç kuvvetler, TBDY 9.8.6.3 uyarınca,
bağ kirişinin plastikleşmesine neden olan yüklemenin 1.1Ry katı ile büyütülerek elde
edilecektir.
Buna göre, bağ kirişi karakteristik kesme kuvveti dayanımı, Vn = 294.69 kN ve yukarıda
verilen yük birleşimlerinde yatay deprem etkileri altında bağ kirişinde oluşan kesme kuvveti
Ve=190.34kN olmak üzere, kat kirişi için gerekli dayanımların hesabında yatay deprem
etkilerinden oluşan iç kuvvetler,
katsayısı iler arttırılacaktır.
Bu durumda, kat kirişinin bağ kirişi dışında kalan kısmı için deprem etkili iç kuvvetler,
olarak elde edilir.
Enkesit koşullarının kontrolü
TBDY 9.8.1 uyarınca bağ kirişinin dışında kalan kat kirişi enkesitinin başlık
genişliği/kalınlığı
ve gövde yüksekliği/kalınlığı oranları, TBDY Tablo 9.3’te verilen, hdλ sınır değerini
aşmayacaktır. Buna göre,
Başlık parçası,
λ= = = = 6.875 < λp = 0.3 = 0.3 = 8,09 olduğundan

süneklik düzeyi yüksek enkesit için verilen koşulu sağlamaktadır.
Gövde parçası,
olduğundan süneklik düzeyi yüksek en kesit için verilen koşulu sağlamaktadır.

Tasarım eğilme momenti dayanımının belirlenmesi
TBDY 9.2.8 uyarınca, süneklik düzeyi yüksek olarak tasarlanan yatay yük taşıyıcı sistemlerin
kirişlerinin alt ve üst başlıkları yanal burkulmaya karşı desteklenmelidir. Söz konusu kat
kirişinin üst başlığı açıklık boyunca başlıklı çelik ankrajlarla bağlanan betonarme döşeme
tarafından sürekli olarak yanal doğrultuda desteklidir. Kat kirişi alt başlığı ise, kolona
bağlanan uçlardan ve bağ kirişi uçlarından (çapraz birleşim noktalarından) burulma ve yanal
ötelenmeye karşı desteklenmektedir.
koşulunu sağlaması gerekmektedir. Buna göre,
olduğundan, belirtilen koşul sağlanmaktadır.
Bağ kirişinin tasarım eğilme momenti dayanımının belirlenmesi,
Lr hesaplanmalıdır.
,
Bu durumda, Lp = 2653.22mm < Lb =2975 mm < Lr = 13415mm olduğundan karakteristik
eğilme momenti dayanımı aşağıdaki ÇYTHYE Denk.(9.3) ile hesaplanacaktır.
Mn = Cb
[ M p −( M p −0 .7 F y W ex )
(
Lb −L p
Lr −L p )] < Mp
Güvenli tarafta kalmak için alınmıştır.
Mnx = Cb
olduğundan,
Mnx = 291.04 kNm olarak elde edilir. Buna göre, tasarım eğilme momenti dayanımı, Mdx
Mdx = φbMnx
Mdx = 0.90(291.04) = 261.94 kNm değerini almaktadır.
Tasarım eksenel basınç kuvveti dayanımının belirlenmesi

Kuvvetli eksen (X-ekseni) etrafında eğilmeli burkulma sınır durumu,
Zayıf eksen (Y-ekseni) etrafında eğilmeli burkulma sınır durumu,
Boyuna eksen ( Z ekseni) etrafında burulmalı burkulma sınır durumu,
✔
= = 0.143 < 1.0
5.3.3 Çaprazların Boyutlandırılması

D aksı boyunca 1-2 aksları arasındaki birinci kat çaprazının enkesitine ait karakteristikler aşağıda
verilmiştir.
Çelik sınıfı
S 355 Fy = 355 N/mm2 Fu = 510 N/mm2 (ÇYTHYE Tablo 2.1A)
Enkesit
Sistem analizleri sonunda, düşey yükler ile deprem etkileri altında kat kirişinin bağ kirişi dışında
kalan bölümünde oluşan iç kuvvetler
54
Söz konusu kat kirişi için gerekli dayanımlar, genel analiz yöntemi gereğince azaltılmış eleman
rijitlikleri ile ikinci mertebe etkilerin gözönüne alınması suretiyle, deprem etkilerini içeren
yük birleşimlerindeki yatay deprem etkilerinden oluşan iç kuvvetler, TBDY 9.8.6.3 uyarınca, bağ
kirişinin plastikleşmesine neden olan yüklemenin 1.25Ry katı ile büyütülerek elde edilecektir.
Buna göre, bağ kirişi karakteristik kesme kuvveti dayanımı, Vn = 294.69 kN ve yukarıda verilen
yük birleşimlerinde yatay deprem etkileri altında bağ kirişinde oluşan kesme kuvveti Ve=190.34kN
olmak üzere, kat kirişi için gerekli dayanımların hesabında yatay deprem etkilerinden oluşan iç
kuvvetler,
katsayısı iler arttırılacaktır.

Bu durumda, kat kirişinin bağ kirişi dışında kalan kısmı için deprem etkili iç kuvvetler,
olarak elde edilir.
Enkesit koşullarının kontrolü

TBDY 9.8.1 uyarınca bağ kirişinin dışında kalan kat kirişi enkesitinin başlık genişliği/kalınlığı
ve gövde yüksekliği/kalınlığı oranları, TBDY Tablo 9.3’te verilen, λhd sınır değerini
55
Başlık parçası,
λ= = = = 6.875 < λp = 0.3 = 0.3 = 7.121 olduğundan süneklik

düzeyi yüksek enkesit için verilen koşulu sağlamaktadır.
Gövde parçası,
Çaprazın tasarım eğilme momenti dayanımının belirlenmesi
olduğundan, karakteristik eğilme momenti dayanımını, yanal burulmalı burkulma sınır

durumundan elde edilen eğilme momenti dayanımı ile enkesitin plastik eğilme momenti
dayanımından küçük olanı belirleyecektir.
Bu durumda, plastik eğilme momenti dayanımı, Mp
M n = Cb
[ M p −( M p −0 .7 F y W ex )
(
Lb −L p
Lr −L p )] < Mp
Güvenli tarafta kalmak için alınmıştır.
Mnx = Cb
olduğundan,
Mnx = 259.584 kNm olarak elde edilir. Buna göre, tasarım eğilme momenti dayanımı, Mdx
56
Mdx = φbMnx
Mdx = 0.90(259.584) = 233.625 kNm değerini almaktadır.
Çaprazın tasarım eksenel basınç kuvveti dayanımının belirlenmesi

Kritik burkulma gerilmesi
Karakteristik basınç kuvveti dayanımı
57
Buna göre, tasarım basınç kuvveti dayanımı, Pd
Çaprazın bileşik etkiler altında dayanım kontrolü

Arttırılmış deprem etkilerini içeren yük birleşimi altında elde edilen gerekli eğilme momenti
dayanımı ve gerekli eksenel kuvvet dayanımı,
= = 0.459 > 0.20 olduğundan,
✔
+ = + = 0.88 < 1.0
Tasarım kesme kuvveti dayanımının kontrolü
Çift simetri eksenli HEB-enkesit için ÇYTHYE 10.2.1(a) uyarınca,
olduğundan,
φv = 1.00 (YDKT) ve Cv1 = 1.0 olarak alınacaktır.
ÇYTHYE 10.2’ye göre,
58
Arttırılmış deprem etkilerini içeren yük birleşimi altında elde edilen gerekli kesme kuvveti
dayanımı,
✔
= = 0.076 < 1.0
5.3.4 Dışmerkez Çaprazlı Çerçeve Sisteminin Kolonlarının Boyutlandırılması

Birinci kat D/2 kolonunun tasarım dayanımı kontrolü, TBDY 9.8.6’ya göre belirlenen arttırılmış
deprem etkileri ve genel analiz yöntemi gereğince azaltılmış eleman rijitlikleri ile ikinci mertebe
etkilerin gözönüne alınması suretiyle hesaplanan en elverişsiz iç kuvvetler (gerekli dayanımlar)
altında yapılacaktır. D/2 kolonu enkesitine ait karakteristikler aşağıda verilmiştir.
Çelik sınıfı
S 355 Fy = 355 N/mm2 Fu = 510 N/mm2 (ÇYTHYE Tablo 2.1A)
Enkesit
Sistem analizleri sonunda, düşey yükler ile deprem etkileri altında kat kirişinin bağ kirişi dışında
kalan bölümünde oluşan iç kuvvetler
59
olarak elde edilir.
D/2 kolonu için gerekli dayanımlar, genel analiz yöntemi gereğince azaltılmış eleman rijitlikleri ile
ikinci mertebe etkilerin gözönüne alınması suretiyle, deprem etkilerini içeren
yük birleşimlerindeki yatay deprem etkilerinden oluşan iç kuvvetler, TBDY 9.8.6.4 uyarınca, bağ
kirişinin plastikleşmesine neden olan yüklemenin 1.1Ry katı ile büyütülerek elde edilecektir. Bu
kolon için en elverişsiz iç kuvvetler yukarıdaki yük birleşimi altında elde edilmiştir.
Gerekli kesme kuvveti ve eğilme momenti dayanımları ihmal edilebilir düzeyde küçük olduğundan
boyutlandırma hesaplarında dikkate alınmayacaktır.
Bu durumda deprem etkisi altında kolonda oluşan eksenel basınç kuvveti
olarak elde edilir.

Kolonların tasarımında bağ kirişinin plastikleşmesine neden olan arttırılmış deprem yükleri
kullanıldığından, P-Δ etkilerinin hesaba katılmasına gerek yoktur.
Böylece, söz konusu kolon için gerekli eksenel kuvvet dayanımı,
olarak hesaplanır.
Kolon için enkesit koşullarının kontrolü
TBDY 9.8.1 uyarınca kolon enkesitinin başlık genişliği/kalınlığı
ve gövde yüksekliği/kalınlığı oranları, TBDY Tablo 9.3’te verilen, λhd sınır değerini
60
Başlık parçası,
λ= = = = 5.769 < λp = 0.3 = 0.3 = 7.121 olduğundan süneklik

düzeyi yüksek enkesit için verilen koşulu sağlamaktadır.
Gövde parçası,
Kolonun tasarım eksenel basınç kuvveti dayanımının belirlenmesi
61
Kritik burkulma gerilmesi
Karakteristik basınç kuvveti dayanımı
Buna göre, tasarım basınç kuvveti dayanımı, Pd
değerlerini almaktadır.
Kolonun eksenel basınç kuvveti altında dayanımının kontrolü
Arttırılmış deprem etkilerini içeren yük birleşimi altında gerekli eksenel kuvvet dayanımı,
Olarak elde edilmektedir.
62
5.3.5 Taşıyıcı Sistem Elemanlarının Enkesit Profilleri
Önceki bölümlerde örnek olarak seçilen ikinci kat bağ kirişi, kat kirişinin bağ kirişi dışında
kalan bölümü, çapraz ve kolon boyutlandırma hesaplarının, tüm katlardaki dışmerkez çaprazlı
çelik çerçeve elemanları için tekrarlanması ile elde edilen enkesit profil bilgileri Tablo Ç-3.6’da
verilmiştir.
Tablo-5.1 – Dışmerkez çaprazlı çelik çerçeve elemanlarının enkesit profilleri

Enkesit Profili
KAT Kiriş Çapraz Kolon
6 HE 200 B HE 200 B HE 400 B
5 HE 200 B HE 200 B HE 400 B
4 HE 220 B HE 220 B HE 400 B
3 HE 220 B HE 220 B HE 450 B
2 HE 220 B HE 220 B HE 450 B
1 HE 220 B HE 220 B HE 450 B
63
5.4. Asansör ve Merdiven Bölgesi İkincil Kirişin Boyutlandırılması
Şekil 5.4.1- Asansör ve Merdiven Bölgesi İkincil Kirişin Yük Dağılım Mekanizması
--Ortadaki kırmız renkli boyuna kirişin dizaynı:
Enkesit
Yükler;
64
Tali kirişe etkiyen yükler;
Tüm kirişe etkiyen yükler;
Kirişin kendi ağırlığı = 0.663 kN/m
3.5 m uzunluğundaki üçgen bölgenin yükleri;
Tablo 5.4.1 Tali kirişe etkiyen yükler
Üçgen şeklindeki
Yük Tüm kirişe etkiyen yük (Pd)
yük bölgesi
Kombinasyonları (kN/m)
Pd(kN/m)
1.4G 13.81 13.72
1.2G + 1.6Q 22.33 20.09
G+Q 16.42 14.7
Dizayn yükü Pd = 22.33 kN / m (kirişin kendi ağırlığı dahil)
Tasarım servis yükü (G + Q) = 16.42 kN / m (Kirişin kendi ağırlığı dahil)
SAP2000’den alınan en elverişsiz değerler;
Mu = 198.51 kNm Vu = 88.32 kN
Kullanılabilirlik Sınır Durumu
65
Yapısal elemanlarda ve yapısal sistemlerde meydana gelen sapmalar, yapının hizmet
verilebilirliğine zarar vermeyecek şekilde sınırlandırılmalıdır.
Not: Yer ve çatı sistemleri için geçerli statik sapma kuralları çoğu binadaki yüzeysel hasarı
sınırlamak için yeterlidir. Yıllık olarak% 5'i aşma olasılığı olan kombine bir yük çoğu durumda
uygundur.
Hizmet verilebilirlik sınırlamaları için, görsel olarak sakıncalı deformasyonlar, tamir edilebilir
çatlaklar veya iç yüzeylerdeki diğer hasarlar ve diğer kısa vadeli etkileri içeren durumlar için
önerilen yük kombinasyonları:
G+Q
G + 0.5S
Servis kolaylığı limit durumu G + Q servis yükü kombinasyonu kullanılarak kontrol edilecektir.
(8.5)
IPE 360 için;
Ix = 16270 x 104 mm4

Design load P = G + Q = 9.19 + 0.663 + 6.56 ≅ 16.42 kN/m
5 ( 16.42 ) (35004 ) L
Δ= =15.77 mm< =23.33 mm
4
384 ( 200000 ) (3892 x 10 ) 300
 Δ / Δd = 15.77 / 23.33 = 0.67 < 1 koşul sağlanmıştır.
Yerel Burkulma Sınır Durumu
İkincil kirişlerin tasarımı, yatay taşıyıcı sistemde yer almayan sismik olmayan eleman sınıfına
dahil edilmiştir. Böylece, ikincil kirişlerin hesaplamaları TCDCSS Tablo 5.1B'ye dayanacaktır;
Başlık için;
b
=
170
2t f (2 x 12.7)
=6.69< λ pf =0.38 x
√
E
Fy
=0.38 x
√
200000
275
= 10.25 Kompakt
Gövde için;
√ √
hw 289.6 E 200000
= =36.2< λ pw =3.76 x =3.76 x = 101.4 Kompakt
tw 8.0 Fy 275
66
Akma Sınır Durumu
TCDCSS Bölüm 9.2.1'e göre, nominal eğilme momenti gücü;
Mn = Mp = Fy x Wpx
Mn = Mp = 275 x (1019 x 103) = 280.225 kNm
TCDCSS Bölüm 9.1'e göre, tasarım eğilme dayanımı, Md;

Md = ᶲbMn
Md = 0.9 x 280.225 = 252.21 kNm
 Mu / Md = 198.51 / 252.51 = 0.78 < 1
IPE 360 akma sınır durumu için güvenlidir.
Germe Alanı Eylemi Olmadan Gövdenin Kayma Dayanımı
TCDCSS Bölüm 10.2.1’e göre, nominal kesme gücü Vn:
Vn = 0.6FyAwCv1
h / tw ≤ 2.24 E / Fy
Cv1 = 1.0 ᶲv = 1.0
√ √
hw 289.6 E 200000
= =36.2< λ pw =2.24 x =2.24 x = 60.4
tw 8.0 Fy 275
Aw = d × tw = 289.6 x 8.00 = 2316.8 mm2
Vn = 0.60 × 275 × 2376.8 × 1.0 = 382.28 kN
Vd = 1.0 × 382.28 = 382.28 kN
Vu / Vd = 88.32 / 382.28 = 0.23 < 1

IPE 360 kesme kuvveti açısından güvenli.
Eğilmeli Burulmalı Burkulma Sınır Durumu
67
İkincil kirişler için yapılan önceki hesaplamalara dayanarak, Ma / Md oranı çok küçük
bulunmuştur. Bu yüzden hesapları gösterilmeyecektir.
5.5. Diyafram Hesabı

Proje yapısında yatay deprem yükü taşıyıcıları çaprazlı çerçevelerdir. Gelen yatay yükü çaprazlı
çerçevelere ileten elemanlar da diyaframlardır. SAP2000’de rijit diyafram tanımlaması dolayısıyla
yatay yüklerin iletimi sırasında sistem kirişlerinde oluşmadığı varsayılan eksenel kuvvetler
aşağıdaki gibi bulunmuştur. Gösterilen işlemler 1. Kat için elde edilen değerlerdir.
Sistemde x doğrultusunda dış merkezi çaprazlı çerçeveler bulunmaktadır.
1.Kata x yönünde gelen deprem yükü daha önceki bölümlerde hesaplandığı üzere,
’dur.
x doğrultusunda bulunan A, B, C ve D akslarında toplamda 4 dış merkez çaprazlı çerçeve vardır.

Dört açıklıklı A ve D akslarında iki açıklıkta çaprazlar bulunmaktadır. Bu durumda A ve D
akslarında oluşan etki,
olarak hesaplanmaktadır. 1. Kat için çaprazlı sistemde bağ kirişi

uçlarında oluşan kuvvetler bulunursa,
olarak gösterilebilir. A ve D akslarında oluşan diyafram

kuvvetleri Şekil 1.1’de görülebilmektedir.
Sistemde y doğrultusunda ise merkezi çaprazlı çerçeveler bulunmaktadır.
1.Kata y yönünde gelen deprem yükü,
’dur.
68
y doğrultusunda bulunan 1, 2, 3, 4 ve 5 akslarında toplamda 4 merkezi çaprazlı çerçeve vardır.
Çaprazlar üç açıklıklı 1,5 ve 2,4 akslarının bir açıklıklarında bulunmaktadır. Bu durumda 1 ve 5 ile
2 ve 4 simetrik akslarda oluşan etki,
olarak hesaplanmaktadır. 1.Katta merkezi çaprazların köşede birleştiği

noktaya gelmekte olan diyafram kuvveti bulunursa,
sonucu gelmektedir. 1.Kat için merkezi çaprazlı çerçevelerin bulunduğu

akslarda oluşan diyafram kuvvetleri Şekil 5.5.1’de görülebilmektedir. Diğer katlar için de hesap
aynı doğrultuda yapılmıştır.
69
Şekil 5.5.1. Diyafram kuvveti değerleri (1.Kat için)
70
6. BİRLEŞİM HESAPLARI
6.1. IPE 500 Kirişinin HE 450 B Kolonuna Mafsallı Olarak Birleşim Hesabı
Merkezi çaprazlı çerçevelerin bulunduğu iç akslardan olan 2 aksında öngörülen kısa kayma
levhalı moment aktarmayan kiriş kolon birleşimi hesabı belirtilecektir. İncelenecek bağlantı A2 ve
B2 aksı arasındaki IPE500 kirişi ile HE450B kolon başlığına kısa kayma levhalı bağlantıdır. Bu
birleşim deprem taşıyan bir birleşim olmadığı için bulon ve kaynak dayanımı seçiminde deprem
etkili birleşimlerde dikkat edilecek sınırlamalar belirtilmeyecektir. Ancak yine de projede tasarımı
yapılan yapıda deprem etkisinde olmayan birleşimlerde bulon çapı en az 20 mm ve en az 4 bulonlu
olacak şekilde teşkil edilmiştir.
İlgili kısımda ve yapının simetriğinde de aynı şekilde olmak üzere ilk 3 katta birleşen kiriş kolon
kesitleri aynıdır. Diyafram etkileri de dikkate alınarak en büyük kesme kuvveti ve eksenel kuvvet
etkisinde olan birleşime göre kısa kayma levhası boyutları belirlenmiş ve IPE500 kirişi ile
HE450B kolon gövdesinin birleştiği deprem etkisinde olmayan tüm birleşimlerde bu boyutlardaki
birleşim elemanları kullanılmıştır.
Kesme Kuvveti (Vu)=178,76 kN
Normal Kuvvet (Nu) = 39,22 kN
Malzeme Özellikleri
Kolon;
Kayma Levhası;
10x100x380
71
b=100 mm, h=380 mm, t=10 mm
Leh= 40 mm, Lev=55 mm
Kaynaklar;
Kiriş;
Bulonlar;
72
Şekil 6.1.1. HE450 B- IPE500 Birleşimi Önden Görünüşü
Şekil 6.1.2. HE450 B- IPE500 Birleşimi Yandan Görünüşü
Net yük, Ru (kN),
R u= √ V u + N u
2 2
Ru= √ 178.76 +39.22 =183.01 kN

2 2
Net yük açısı, ∅ (derece) ,
Nu
∅=arctan ⁡( )
Vu
∅=arctan ( 178.76
39.22
)=12.375
73
Birleşim Boyutlandırmasındaki Sınırlamalar:
1) 2 ≤ n=4 ≤12 , tek düşey sıra bulon kullanılmıştır. ✔

2) Bulonlar arası mesafe,
h−2 Lev
≤ 14 xt , 200
n−1
380−2 x 55
=90 mm≤ 140,200 ✔
3
3) Kayma levhası kontrolleri, kenar mesafeleri,

Lev ≥2 x d b
Leh ≥ 2 x d b
55 ≥2 x 20 ; 40 ≥2 x 20 ✔
Kiriş ucunda oluşacak dönmeye uyum sağlanabilmesi için hem levhanın hem de kiriş
gövdesinin kalınlıkları standart delik kullanılması halinde:
db
2-5 adet bulon için (n=4) +1.5 ≥ t
2
20
+1.5=11.5 mm ≥10 mm ✔
2
Kayma levhasının yüksekliği,
0.6 h kiriş ≤ d p ≤ hkiriş
0.6 x 426=255.6 ≤380 ≤ 426 ✔
4) Kiriş kalınlığı kontrolü,
2-5 adet bulon için (n=4),
74
db
+1.5 ≥ t w
2
20
+1.5=11.5 mm ≥10.2 mm ✔
2
5) Kaynak kalınlığı kontrolü,
6 ≤ t ≤ 13; a ≥ 4 mm
6 ≤ 10 ≤13 ; 4 ≥ 4 mm ✔
6) Dışmerkezlik kontrolü,
e=b−Leh
e=90−40=50 mm
e ≤ 90 ✔
Dışmerkezlik momenti, Mu (kNm),
M u=V u xe
M u=178.76 x 50=10.73 kNm
Bulon Kontrolleri,
Kesme kuvvetinden gelen kuvvet, Py (kN),
Vu
P y=
n
178.76
P y= =44.69 kN
4
Dışmerkezlik momentinden gelen kuvvet, Px,m , Py,m (kN)
P x, m=
Mu
− ( h−22x L )= 380−210.73
ev
−(
380−2 x 55
)
( ) ( 2 x ( 4−1) )
2 2
h−2 L ev x 55 2
x (n−2) x ( 4−2 )
2 ( n−1 )
75
P x, m=35.75 kN
Birleşimde tek sıra bulon kullanıldığı için; P y , m=0 kN
Bir bulona etkiyen bileşke kuvvet, Bu (kN),
Bu=√ P y 2 + Px , m2
Bu=√ 44.69 +35.75 =57.23 kN

2 2
Bir bulonun tasarım kesme dayanımı, Bdv (kN),
d b2
Bdv =0.563 x F ub xπx xφ
4
2
20
Bdv =0.563 x 800 xπx x 0.75=106.12 kN
4
Bdv ≥ B u
106.12 ≥54.11 ✔
Kiriş gövdesinde ezilme sınır durumu,
-Ovalleşme ve yırtılma kontrolü,
Kenar bulonlar için, Bn ,o ( kN )=2.4 x d b x t w x F u xφ ÇYTHYE Denk .(13.14 a)
Bd , o ( kN )=φx Bn , o
Bd , o=2.4 x 20 x 10.2 x 430 x 0.75=157.90 kN
(
Bnbe ( kN ) =1.2 x Lev −
de
2 )x t w x Fu xφ ÇYTHYE Denk .(13.14 b)
Bdbe=φx Bnbe
Bdbe=1.2 x 55− ( 22
2 )
x 10.2 x 430 x 0.75=173.69 kN
min ( Bdv , Bd ,o , B dbe ) ≥ Bu
106.12 ≥54.11 ✔
Ara bulonlar için,
76
Bd , o ( kN )=2.4 x d b x t w x Fu xφ
Bd , o=2.4 x 20 x 10.2 x 430 x 0.75=157.90 kN
Bdbi ( kN )=1.2 x ( h−2n−1L ev

)
−d e x t w x F u xφ
Bdbi =1.2 x ( 380−2

4−1
x 55
−22) x 10.2 x 430 x 0.75=268.42 kN
min ( Bdv , Bd ,o , B dbi ) ≥ Bu
106.12 ≥54.11 ✔
Kayma levhasından ezilme sınır durumu,
-Ovalleşme ve yırtılma kontrolü,
Kenar bulonlar için,
Bd , o ( kN )=2.4 x d b xtx Fu xφ
(
Bd , o=2.4 x 10 x 20 x 360 x 0.75=129.60 kN Bdbe ( kN ) =1.2 x Lev −
de
2 )xtx Fu xφ
Bdbe=1.2 x 55− ( 22
2 )
x 10 x 360 x 0.75=142.56 kN
min ( Bdv , Bd ,o , B dbe ) ≥ Bu
110.16 ≥ 54.11✔
Ara bulonlar için,
Bd , o ( kN )=2.4 x d b xtx Fu xφ
Bd , o=2.4 x 20 x 10 x 360 x 0.75=129.60 kN
Bdbi ( kN )=1.2 x ( h−2 L ev

n−1 )
−d e xtx F u x 0.75
Bdbi =1.2 x ( 380−2

4−1
x 55
−22) x 10 x 360 x 0.75=220.32 kN
77
min ( Bdv , Bd ,o , B dbi ) ≥ Bu
106.12 ≥54.11 ✔
Kayma Levhasındaki Diğer Kontroller:
N u=39.22 kN
V u=178.76 kN
Ru=183.01kN
Kayma Levhasında Kesme Etkisinde Akma Sınır Durumu:
V n ( kN ) =0.6 x F y x t x h ÇYTHYE Denk.(13.17)
V d ( kN )=φ x V n
V d =1 x 0.6 x 235 x 380 x 10=535.80 kN > V u=178.76 kN ✔
Kayma Levhasında Kesme Etkisinde Kırılma Sınır Durumu:
V n ( kN ) =0.6 x F u x t x ¿
V d ( kN )=φ x V n
V d =0.75 x 0.6 x 360 x ( 380−4 x ( 20+4 ) ) x 10=460.08 kN >V u =178.76 kN ✔
Kayma Levhasında Çekme Etkisinde Kırılma Sınır Durumu:
Rn ( kN ) =φ x F u x t x ¿
Rd ( kN )=φ x Rn
Rd =0.75 x 360 x 10 X ( 380−4 x ( 20+ 4 ) ) =766.80 kN > N u=39.22 kN ✔
Kayma Levhasında Eksenel Kuvveti Doğrultusunda Blok Kırılma Sınır Durumu:
Plak bloğu kesme kırılma yolu, eksenel yük nedeniyle sadece L veya U şeklinde olabilir. Yalnızca
eksenel yük nedeniyle L-shaped kesme kırılma yolunu varsayarak, plakanın mevcut blok kayma
78
kopma dayanımı şöyledir:
2
A gv =Leh xt=40 x 10=400 mm
2
Anv = A gv −0.5 x ( d + 4 ) xt=400−0.5 x ( 20+ 4 ) x 10=280 mm
Ant =¿
2
Ant =2410 mm
Bnb=min
( 0.6 x Fu x A nv)
0.6 x F y x A gv
+U bs x F u x Ant ÇYTHYE Denk.(13.19)
Bdb=φ x B nb
{ ( ) }
Bdb=0.75 x min 0.6 x 235 x 400 +1 x 360 x 2410 =693 kN
0.6 x 360 x 280
Eksenel yük nedeniyle plakada U şeklinde bir kesme kırılma yolu varsayarak, levhanın mevcut
blok kesme kopma dayanımı şöyledir:
A gv =Leh xtx 2=2 x 40 x 10=800 mm2

2
Anv = A gv −( d + 4 ) xt=800− (20+ 4 ) x 10=560 mm
Ant =¿
2
Ant =1980 mm
{ ( ) }
Bdb=0.75 x min 0.6 x 235 x 800 +1 x 360 x 1980 =619.2 kN
0.6 x 360 x 560
U şeklinde kesme kırılma yolunun blok kırılma dayanımı daha küçük olduğu için belirleyici olan
dayanım onun dayanımıdır.
Bdb =619.2 kN > N u=39.22 kN ✔
Kayma Levhasında Çekme Etkisinde Akma Sınır Durumu:
79
AISC Specification Section J4.1(a)’ya göre, plakanın mevcut gerilme akma dayanımı aşağıdaki
şekilde belirlenir:
Rn ( kN ) =F y x A g
Rd ( kN )=φ x V n
Rd =0.9 x 235 x 380 x 10=803.70 kN > N u=39.22 kN ✔
Kayma Levhasında Eğilme Etkisinde Akma Sınır Durumu:
Gerekli eğilme dayanımı, gerekli kesme dayanımı ve önceden hesaplanan eksantriklik esas
alınarak hesaplanır:
e (dışmerkezlik mesafesi): 60 mm
M u ( kNm )=e x V u =0.060 x 178.76=10.73 kNm
AISC Manual Part 10’a göre, plaka burkulması geleneksel konfigürasyon için kontrol
etmeyecektir. Eğilme etkisinde akma dayanımı aşağıdaki gibi belirlenir:
2
t x l 10 x 3802
Z g ( mm )= p =
3
=361000 mm3
4 4
M n ( kNm )=F y x Z g=235 x 361000=848.35 kNm
M d ( kNm )=φ x M n =0.9 X 848.35=763.52 kN > M u=10.73 kNm ✔
Eğilme Etkisinde Kırılma Sınır Durumu:
Plakanın mevcut bükülme kopma mukavemeti şu şekilde belirlenir:
tp
Z net=Z g − [
4 h
( d + 2 ) x s x ( n2 −1 ) +(dh +2)2 ]
10
Z net ( mm2 )=361000−
4
[ ( 22+2 ) x 90 x ( 4 2−1 ) + ( 22+2 )2 ]=278560 mm2
80
M n ( kNm )=F u x Znet =360 x 278560=1002.816 kNm (Manual Eq. 9-4)
M d ( kNm )=φ x M n =0.75 X 1002.816=752.11 kN > M u=10.73 kNm ✔
Kesme Kuvveti Doğrultusunda Blok Kırılma Sınır Durumu:

2
A gv =(h−Lev )xt=(380−55) x 10=3250mm
Anv = A gv −(n−1.5) x ( d h +2 ) xt=3250−3.5 x ( 22+ 2 ) x 10=2410 mm2
( ( ) ) ( (
Ant = min b−¿h −0.5 x ( d h +2 ) xt= min 100−40 −0.5 x ( 22+2 ) x 10
¿h 40 ) )
2
Ant =280 mm
Bnb=min
( 0.6 x F y x A gv
0.6 x Fu x A nv )
+U bs x F u x Ant (Spec. Eq. J4-5)
Bdb =φ x B nb
{ ( )
Bdb=0.75 x min 0.6 x 235 x 3250 +1 x 360 x 280 =419.29 kN
0.6 x 360 x 2410 }
Bdb =419.29 kN >V u=178.76 kN ✔
Kayma Levhasının Kayma ve Eğilme Etkisinde Bileşik Etki Kontrolü:
( )( )
2 2
Vu Mu
+ ≤1
B db
kesme
Bdb eksenel
( 419.29
+
619.2)(
178.76 2 39.22 2
=0.19 ≤ 1 )
Köşe Kaynak Kontrolleri
Köşe kaynaklarda kırılma sınır durumu, Rd (kN),
81
√
Rd =0.75 xax 1.2 x F e x h2 x (
1
2
36 e +h
2
)
Rd =0.75 x 4 x 1.2 x 490 x 380 x (

2
√ 1
2
36 x 60 +380
2
)=486.62 kN
Rd ≥ V u
486.62 kN ≥ 178.76 kN ✔
Kaynakta esas metal kontrolleri,
-Kayma levhası için,
Akma sınır durumu, Rd (kN),
Rd =0.6 x F y xtxh
Rd 1=0.6 x 235 x 10 x 380=535.80 kN
Kırılma sınır durumu, Rd (kN),
Rd =0.6 x F u xtxhx 0.75
Rd 2=0.6 x 360 x 10 x 380 x 0.75=615.60 kN
Min ( R d 1 , R d 2 ) ≥V u
535.80 kN ≥ 178.76 kN ✔
-Kolon gövdesi için,
Akma sınır durumu, Rd (kN),
Rd =0.6 x F y x t w xhx 2
Rd 1=0.6 x 355 x 14 x 380 x 2=2266.32 kN
Kırılma sınır durumu, Rd (kN),
Rd =0.6 x F u x t w xhx 0.75 x 2
82
Rd 2=0.6 x 510 x 14 x 380 x 0.75 x 2=2441.88 kN
Min ( R d 1 , R d 2 ) ≥V u
2266.32 kN ≥178.76 kN ✔
ÇYTHYE 14.1.3 dikkate alındığında kolon gövdesi zımbalama kontrolü, tx (kN),
Fu
t x= xt
Fy w
360
Rm = x 14=21.45 mm
235
t x ≥t
21.45 mm ≥10 mm ✔
Levhada Eksenel, Eğilme ve Kayma Birleşil Etkisinin Kontrolü:
Burada kullanılan yöntem AISC Manual Equation 10-5’deki Chapter H'dan kullanılmıştır.
N u 39.22
= =0.0494 <0.2 olduğu için ;
R d 793.13
( +
2 xR d M d
+ )( )(
N u Mu 2 V u 2
Vd
=
39.22
+
2 x 803.70 763.52
+ )(
10.73 2 178.76 2
535.80 )
=0.113< 1✔
N u 39.22
= =0.052< 0.2olduğu için;
R dp 753.3
( )( ) (
2 2
)( )
2 2
Nu Mu Vu 39.22 10.73 178.76
+ + = + + =0.153<1 ✔
2 xR dp M d Vd 2 x 766.80 752.11 460.08
Kiriş Gövdesinin Kayma Dayanımı:
AISC Specification Section J4.2(a)’ya göre, kirişin mevcut kayma dayanım gücü aşağıdaki şekilde
belirlenir:
83
2
A gv =d x t w =500 x 10.2=5100 mm
Rn =0.6 x F y x A gv =0.6 x 275 x 5100=841.5 kN
Rd =φx R n=1 x 841.5=841.5 kN >V u =178.76 kN ✔
Kiriş, başlıklarla tutulu olduğu için kiriş gövdesinin kayma kırılması kontrolüne gerek yoktur.
Kirişin Çekme Etkisinde Akma Sınır Dayanımı:
AISC Specification Section J4.1(a)’ya göre, kirişin mevcut gerilme akma dayanımı aşağıdaki
şekilde belirlenir:
Rn =F y x A g=275 x 11550=3176.25 kN
Rd =φ x R n=0.9 x 3176.25=2858.625 kN > N u =39.22 kN ✔
AISC Specification Section D3’e göre; U, bağlı elemanın brüt alanının, üye brüt alanına oranının
minimum olduğu değer olarak belirlenmektedir.
( d−2 x t f ) x t w (500−2 x 16 ) x 10.2

U= = =0.413
Ag 11550
2
An =A g −nx ( d h+ 2 ) x t w =11550−4 x ( 22+2 ) x 10.2=10570.8 mm
Ae = A n xU =10570.8 x 0.413=4368.89 mm2
Rn =F u x Ae =430 x 4368.89=1878.626 kN
Rd =φ x R n=0.75 x 1878.626=1408.97 kN > N u =39.22 kN ✔
Kiriş Gövdesinde Blok Kırılma Kontrolü:
Kiriş başlıklarla tutulu olduğu için sadece eksenel kuvvet etkisinde blok kırılma olabilir. Nu
etkisinde U şeklinde blok kırılma olduğu varsayılmıştır.
2
A gv =Leh xtx 2=2 x 40 x 10.2=816 mm
Anv = A gv −( d + 4 ) xt=816− ( 20+4 ) x 10.2=571.2 mm2
84
Ant =¿
2
Ant =2019.6 mm
( )
Bnb=min 0.6 x F y x A gv +U bs x F u x Ant
0.6 x Fu x A nv
{ ( ) }
Bdb=0.75 x min 0.6 x 275 x 816 +1 x 360 x 2019.6 =646.272kN
0.6 x 430 x 571.2
Bdb =646.272 kN > N u =39.22 kN ✔
6.2. IPE 330 Tali Kirişinin IPE 450 Kirişine Mafsallı Olarak Birleşim Hesabı
Tali kirişin yüksekliği, basit birleşim olarak bağlanacağı ana kirişin
yüksekliğinden küçük olduğu için, bu birleşimde uzun kayma levhası kullanılması
uygun görülmüştür. Gerekli sınır durumları dikkate alınıp aşağıda başlıklar altında
verilen hesap adımları izlenmiştir. Ana kiriş- kayma levhası birleşim detayı Şekil 6.3 ve
Şekil 6.4.’ de gösterilmiştir.
85
Şekil 6.2.1.- IPE330-IPE450 Birleşimi Yandan Görünüşü
86
Şekil 6.2.2.- IPE330-IPE450 Birleşimi Önden Görünüşü
Tali Kirişteki Burulma Momenti
Tali kirişteki burulma momenti, Mu
Mu  0.02Ry 3 3
 0.02(1.3)275(1702x10 )x10 ÇYTHTE Denk.16.9
FyWp 12.17kNm
Kayma Levhası-Tali Kiriş Birleşimleri için Tasarım Yükleri
1. Yük Durumu: Sadece düşey yükler
Vu =[ltali kirişler arası mesafe*(1.2*G+1.6*Q)* ltali kiriş boyu]
Vu =[(1.75*(1.2*4.9+1.6*2.0)*7.5)]=59.588 kN
2. Yük Durumu: Düşey yükler + deprem yükleri
Vu =[(1.75*(1.4988*4.9+0.5*2.0)*7.5)]=54.578 kN
87
Mu  12.17 kNm
Kayma Levhası-Tali Kiriş Birleşimindeki Bulon Grubundaki Yaklaşık Kesme Kuvveti ve

Moment
1. Yük Durumu: Sadece düşey yükler
Vu  59.588 kN
3
Mu(59.588)((190-9.4)/22040)x10  8.08 kNm
2.Yük Durumu: Düşey yükler + deprem yükleri
Vu  54.588 kN
3
M '  12.17
u
 (59.587)(190-9.4)/22040)x10  21.12 kNm
Bulon grubundaki yaklaşık kesme kuvveti, Ru ',
' 21.12
Ru = =140.554 kN
150.3 x 10−3
Bulon grubu bu kesme kuvvetini karşılayacak şekilde tasarlanacaktır.
Birleşiminin Tasarımında Kullanılacak İç Kuvvetler
1. Yük Durumu 2. Yük Durumu

Vu  59.58 kN
Vu  54.758 kN
Mu  8.956 kNm Ru '  135.724 kN
Mu '  20.39 kNm
88
Şekil 6.2.3- Serbest Cisim Diyagramı ve Yaklaşık Kesme Kuvveti, R
Tali Kirişin Eğilme Dayanımı
Mn  FyWpx 275(804.3x103 )  221.1825 kNm
b Mn  0.9(221.1825)  199.06425 kN  Mu  21.12 kNm 
Tali Kirişin Gerekli Rijitliğinin Kontrol
(ÇYTHYE, Denk. 16.10)
βT
β br=
βT
1−
β br


89
Tali Kirişin Gerekli Eğilme Dayanımı
Mr  Ry FuWpx1.3x275x1702x10-3 = 608.465 kNm (TBDY, Denk. 9.4b)
βT =
1
( 2.4 x 7
0.75 3 x 16690.23 x 200000 x 10−6 ) 2
x 608.465 =828.143 kNm / rad
( )
3 3
3.3 x 200000 1.5 x 435.4 x 9.4 10 x 90.3
β sec = + + =9301.17 kNm /rad
435.4 12 12
( )
828. 143
β br= =828.143 kNm /rad
838.143
1−
9301.17
β b= ( 3LEI )= 3 x 337407500x 200000 =2699.2 kNm

rad
¿ 828.143
kNm
rad
Kayma Levhalı Basit Birleşim
Bulonlar:
Fyb  640MPa ve Fub  800MPa
Çift Sıra
d  20mm ve dh  22mm
Malzeme sınıfı :8.8
Kayma Levhası:
Kayma levhası genişliği  100mm
Kayma levhası boyu  260 mm
Kayma levhası kalınlığı  10 mm
90
Bulon kayma dayanımı, Fnv ,
Fnv= 0.45xFub= 0.45x800= 360 MPa ÇYTHYE Denk.(13.8)
Bulon kesit alanı, Ab,

2
πd
Ab = = 314.16 mm2
4
Bulon grubunun tasarım kesme dayanımı, ∅ B nv ,
∅ B nv =F nv x A b ÇYTHYE Denk.(13.10b)
Bdv =∅ xBnv
Bdv =0.75 x 800 x 314.159=84.823 kN
Kiriş gövdesindeki bulonların ezilme dayanımı, ∅ Bnb oval1,
∅ Bnb oval1=0.75 x 2.4 x F u x t w x d b
∅ Bnb oval1=0.75 x 2.4 x 430 x 7.5 x 20=116.10 kN
Kayma levhasındaki ezilme dayanımı, ∅ Bnb oval2 ,
∅ Bnb oval2=0.75 x 2.4 x F u xtx d b
∅ Bnb oval2=0.75 x 2.4 x 430 x 10 x 20=154.8 kN
Kayma levhası yırtılma sınır durumu, dayanımlar,
Leh = 40 mm ve Lev = 40 mm
dh= 22 mm
Bulon aralığı = 60 mm
Lc1 = Lev – dh/2 Lc2= Leh – dh/2
Lc1= Lc2= 29 mm
Bnbi=1.2 x Lc1 x F u xt ÇYTHYE Denk.(13.14b)
Bdbi=∅ x Bnbi
Bdbi=0.75 x 1.2 x 29 x 430 x 10=112.23 kN Kenar Bulonda
91
∅ Bnbi =0.75 x 1.2 x Lc2 x F u xt
∅ Bnbi =0.75 x 1.2 x (60−29)x 430 x 10=147.06 kN İç Bulonda
∅ Rn ,Minumum Dayanım (∅ B nv , ∅ Bnboval 1 , ∅ Bnb oval2 , ∅ Bnbd , ∅ Bnbi ¿ = 84.82 kN
Bulonların kesme kuvveti kontrolü, Pu,
n,bulon sayısı = 8
bulon merkezinin ana kiriş gövdesine olan mesafe, e = 150.3 mm
ymax= 90 mm
∑y2= 36000 mm2
∑d2= 8x302 + 4x902 + 4x302 = 15400 mm2
Mu 20.39
Rmx = x ( y max ) = x ( 60 )=28.33 kN
∑d 2
43200
Mu 20.39
Rmy = x ( x max )= x ( 30 )=34.66 kN
∑d 2
43200
Rnx =0 kN
V u 54.758
R vy= = =6.84 kN
n 8
Bir bulona etkiyen maksimum kuvvet (Pu):
√
Pu= {( R vy + R my ) +(R nx + Rmx ) }=35.27 kN < 84.82 kN
2 2
Kayma levhasının kayma etkisinde akma sınır durumu, ∅ Rn,
Agv = h x t
h:levha yüksekliği, t: levha kalınlığı
∅ Rn=∅ x 0.6 x F y x A gv
∅ Rn=1 x 0.6 x 275 x ( 260 x 10 )=429 kN >54.758 kN ✔
Kayma levhasının kesme etkisinde kırılma sınır durumu, ∅ Rn,

92
h:levha yüksekliği, n:bulon sayısı, dh= d+2, t: levha kalınlığı
Anv =h−n(d h+ 2)
∅ Rn=0.75 x 0.6 x Fu x A nv xt
∅ Rn=0.75 x 0.6 x 430 x ( 260−8 ( 22+2 ) ) x 10=317.34 kN > 54.758 kN ✔
Kayma levhasında kesme etkisinde akma, burkulma ve eğilme etkisinde etkileşim kontrolü,
E
P1=0.08 x
Fy
E
P2=1.9 x
Fy
200000 L d 150.3 x 260 200000

P1=0.08 x =58.18< b2 = =390.78< P2=1.9 x =1381.82
275 t 10
2
275
(10 x 260 2)
M y =W e x F y = x 275=30.98 kNm
6
2
(10 x 260 )
M p=W p x F y = x 275=46.47 kNm
4
Cb=1
{
M n= 1.52−0.274 x 390.78 x
275
200000 }
x 30.98=42.53 kNm ≤ 46.47 kNm
M d =∅ x M n=0.9 x 42.53=38.28 kNm
2 2
Vu Mu
( ) +( ) <1
∅v V n ∅b M n
54.76 2 20.40 2
( ) +( ) =0.30<1✔
429 38.28
Kayma Levhasının Eğilme Etkisinde Kırılma Dayanımı
93
W p , net =W px −W px ,net
W p , net =169000−57600=111400
M n=W p ,net x F u=111400 x 430=47.902 kNm
∅ M n=0.75 x 47.902=35.926 kNm> 20.40 kNm
Kayma Levhasının Kayma ve Eğilme Etkisinde Kırılma Dayanımı
( Vu 2
φv x V n)(
+
Mu 2
φb x M n
≤1
)
( 317.34 ) (
54.76 2 20.39 2
+
35.92 )
=0.35 ≤ 1
Dışmerkezlik Etkisiyle Kayma Levhasının Burulması Kontrolü
( )( ) 2 x R u2∗( t w +t p ) x b f
2
Ru lx t p
M t , u ≤ φv x 0.6 x F yp − x +
lx t p 2 ( φb x F yb ) xLx t w 2
( )( )
2
135.724 260 x 102 2 x 135.724 x ( 7.5+10 ) x 160
M t , u ≤ 1.0 x 0.6 x 275− x + =5.70 kNm
260 x 10 2 ( 0.9 x 275 ) x 7500 x 7.52
(
M t , u= R u x
(t w +t p )
2 )=135.724 x
(7.5+10)
2
x 10−3=1.18 kNm<5.70 kNm
Kayma Levhasının Ana Kiriş Gövdesine Kaynaklanması
Ru  135.724 kN
Esas Metal  S 275
Kaynak Metali: FE  490 MPa, a  5 mm, Lw  420.8 mm, t  9.4 mm
Kaynak Kalınlığı Kontrolleri

94
t  6 mm, amax  0.7(9.4  2)  5.18 mm  5 mm 
13mm  t  6 mm, amin  5 mm 
Kaynak Metalinin Kayma Dayanımı,
Fnw  0.6FE  0.6(490)  294 MPa
Awe 2 (a  L)  2 (5 420.8)  4208 mm2
Rnw  Fnw  Awe  294(4208)  1237.152 kN
 Rnw  (0.75)(1237.152)  927.87 kN
Esas Metalinin Akma Dayanımı,
RnBM , y  0.6Fy Agv  0.6(275)(2 420.8 9.4)  1305.32 kN
Esas Metalinin Kırılma Dayanımı,
RnBM ,u  0.6Fu Anv  0.6(430)(2 420.8 9.4)  2041.05 kN
Esas metalin akma dayanımı, kırılma dayanımından küçük olduğu için kaynak dayanımının
sağlanmasında belirleyicidir;
RnBM  min(2041.05 kN; 1305.32 kN )  1305.32 kN
 RnBM  (0.75)(1305.32)  978.99 kN
Kaynak metalinin kayma dayanımı, esas metalinin dayanımından küçük olduğundan,

kayma dayanımının sağlanmasında belirleyicidir.
∅ Rn=min [ 927.87,978 .99 ] =927.87 kN >135.724 kN
Kayma Levhasının Ana Kiriş Başlığına Kaynaklanması
Ru  28.92 kN
Kaynak Metali :FE  490 MPa, a  5mm, Lw  65.3 mm, t  10 mm
95
t  6 mm, amax  0.7(10  2)  5.6 mm  5 mm
13mm  t  6 mm, amin  5 mm
Kaynak Metalinin Kayma Dayanımı
Fnw  0.6FE  0.6(490)  294 MPa
Awe 2 (a  L)  2 (5 65.3)  653 mm2
Rnw  Fnw  Awe  (294)(653)  191.982 kN
 Rnw  0.75(191.982)  143.98kN
Esas Metalinin Akma Dayanımı
RnBM , y  0.6Fy Agv  0.6(275)(2 5 65.3)  107.745 kN
Esas Metalinin Kırılma Dayanımı
RnBM ,u  0.6Fu Anv  0.6(430)(2565.3)  168.474 kN
sağlanmasında belirleyicidir.
RnBM 107.745 kN
 RnBM (0.75)(107.745) = 80.81 kN
Kaynak metalinin kayma dayanımı, esas metalinin dayanımından küçük olduğundan,

kayma dayanımının sağlanmasında belirleyicidir.
Rnmin[143.98;80.81]80.81kN28.92kN
Kayma Levhasında Blok Kırılma Sınır Durumu
Agv=l  tw = ((8/2 -1)60+40))  10=2200 mm2
96
Anv= 2200-(10(8-0.5)(20+4) =1360 mm2
Ant=t(leh-dh/2)10(60+40-(20+4) 1.5) =640 mm2
0.6Fygv=0.62752200=363.0 kN
FuAnv=0.64301360=350.88 kN
Rn= min[0.6Fygv;FuAnv]+ubsFuAnt
Rn=350.88+(1.0)43064010-3=626.08 kN
Rn=0.75 626.08=469.56 kN > 135.724 kN
Kayma Levhasının Altında Kayma Kontrolü
Rn=0.6Fygv=0.627510(190-9.4)/210-3=148.995 kN >28.92 kN
Kritik kesitte kontol:
{ [ ]}
2
(190−9.4)
10 x
2
M n=F y x W p=275 x =5.605 kNm
4
M d =∅ x M n=0.9 x 5.605=5.045 kNm
M u=Ru xl=28.92 x 0.1404=4.06 kNm< M d =5.045 kNm
97
6.3. Dışmerkezi Çaprazda Tali Kiriş ile Ana Kiriş Arasındaki Stabilite Bağlantısının Birleşim
Hesabı
Tali kirişin yüksekliği, basit birleşim olarak bağlanacağı ana kirişin yüksekliğinden küçük
olduğu için, bu birleşimde uzun kayma levhası kullanılması uygun görülmüştür. Gerekli sınır
durumları dikkate alınıp aşağıda başlıklar altında verilen hesap adımları izlenmiştir. Ana kiriş- kayma
levhası birleşim detayı Şekil 6.6. ve Şekil 6.7.’de gösterilmiştir.
Şekil 6.3.1. – IPE220-HE220B Birleşimi Yandan Görünüşü
98
Şekil 6.3.2. – IPE220-HE220B Birleşimi Önden Görünüşü
Stabilite Bağlantısındaki Burulma Momenti
Stabilite bağlantısındaki burulma momenti, Mu
3 3
Mu  0.06Ry FyWp 0.06(1.3)275(827x10 )x10 17.74 kNm (TBDY Denk.9.6b)
Kayma Levhası-Stabilite Bağlantısı Birleşimleri için Tasarım Yükleri
Stabilite bağlantısı özellikleri:
Uzunluğu (l): 1.75 m
Birim ağırlığı: 26.2 kg/m
Kendi ağırlığı: 1.75x26.2=45.85 kg
Arttırılmış ağırlık: 1.4x45.85=64.19 kg
Kayma Levhası-Stabilite Bağlantısı Birleşimindeki Bulon Grubundaki Yaklaşık Kesme

Kuvveti ve Moment
(64.19 x 9.81)
V u= =0.314 kN
(1000 x 2)
M u' =17.74+0.314 x
{( 220 9.5
2
−
2 ) }
+20+ 40 =17.74+ 0.314 x 165.25=17.79 kNm
99
Bulon grubundaki yaklaşık kesme kuvveti, Ru ' ,
' 17.79 x 103

Ru = =107.66 kN
165.25
Bulon grubu bu kesme kuvvetini karşılayacak şekilde tasarlanacaktır.
Şekil 6.3.3.- Serbest Cisim Diyagramı ve Yaklaşık Kesme Kuvveti, R
Stabilite Bağlantısının Eğilme Dayanımı

Mn  FyWpx  275(285.4x103 )  78.48 kNm
b Mn  0.9(78.48)  70.64 kN  Mu’=17.79 kNm 
Stabilite Bağlantısının Gerekli Rijitliğinin Kontrol
βT
β br= (ÇYTHYE , Denk . 16.10)
βT
1−
β br
100
Stabilite Bağlatısının Gerekli Eğilme Dayanımı
Mr  Ry FuWpx1.3x275x827x10-3 = 295.65 kNm (TBDY, Denk. 9.4b)
βT =
1
( 2.4 x 7.5
0.75 2 x 28394.66 x 200000 x 10 −6) 2
x 295.65 =172.39 kNm /rad
β sec =
204
+(
3.3 x 200000 1.5 x 204 x 9.53 15 x 205.33
12
+
12 )=35064.84 kNm/rad
β b= ( 3LEI )= 3 x 80917500x 200000 =6472.8 kNm

rad
¿ 173.243
kNm
rad
Kayma Levhalı Basit Birleşim
Bulonlar:
Fyb  900MPa ve Fub  1000MPa
d  16 mm ve dh  18 mm
Malzeme sınıfı : 10.9
Kayma Levhası:
Kayma levhası genişliği  100mm
Kayma levhası boyu  240 mm
Kayma levhası kalınlığı  15 mm
Bulon kayma dayanımı, Fnv ,
Fnv= 0.45xFub= 0.45x1000= 450 MPa ÇYTHYE Denk.(13.8)
Bulon kesit alanı, Ab,
101
π d2
Ab = = 201.062 mm2
4
Bulon grubunun tasarım kesme dayanımı, ∅ B nv ,
∅ B nv =F nv x A b ÇYTHYE Denk.(13.10b)
Bdv =∅ xBnv
∅ B nv =0.75 x 450 x 201.062=67.85 kN
Kiriş gövdesindeki bulonların ezilme dayanımı, ∅ Bnb oval1,
∅ Bnb oval1=0.75 x 2.4 x F u x t w x d b

∅ Bnb oval1=0.75 x 2.4 x 4 30 x 5.9 x 16=73.07 kN
Kayma levhasındaki ezilme dayanımı, ∅ Bnb oval2 ,
∅ Bnb oval2=0.75 x 2.4 x F u xtx d b
∅ Bnb oval2=0.75 x 2.4 x 430 x 15 x 16=185.76 kN
Kayma levhası yırtılma sınır durumu, Dayanımlar,
Leh = 40 mm ve Lev = 30 mm
dh= 18 mm
Lc1 = Lev – dh/2 Lc2= Leh – dh/2
Lc1=21 mm Lc2= 31 mm
Bnbi=1.2 x Lc1 x F u xt ÇYTHYE Denk.(13.14b)
Bdbi=∅ x Bnbi
Bdbi=0.75 x 1.2 x 21 x 430 x 15=121.91 kN Kenar Bulonda
∅ Bnbi =0.75 x 1.2 x Lc2 x F u xt

∅ Bnbi =0.75 x 1.2 x 31 x 430 x 15=179.95 kN İç Bulonda
∅ Rn ,Minumum Dayanım (∅ B nv , ∅ Bnboval 1 , ∅ Bnb oval2 , ∅ Bnbd , ∅ Bnbi ¿ = 67.85 kN
Bulonların kesme kuvveti kontrolü, Pu,
102
n,bulon sayısı = 6 ,
bulon merkezinin ana kiriş gövdesine olan mesafe, e = 140.3 mm
Mu=17.79 kNm
Vu=0.314 kN
∑d2= 6x302 + 4x502 = 15400 mm2
Mu 17.79
Rmx = x ( y max ) = x ( 50 )=57.76 kN
∑d 2
15400
Mu 17.79
Rmy = x ( x max )= x ( 30 )=34.66 kN
∑d 2
15400
Rnx =0 kN
V u 0.314
R vy = = =0.0524 kN
n 6
Bir bulona etkiyen maksimum kuvvet (Pu):
√
Pu= {( R vy + R my )2 +(R nx + Rmx )2 }=67.39 kN < 67.85 kN
Kayma levhasının kayma etkisinde akma sınır durumu, ∅ Rn,
Agv = h x t
h:levha yüksekliği, t: levha kalınlığı
∅ Rn=∅ x 0.6 x F y x A gv
∅ Rn=1 x 0.6 x 275 x ( 160 x 15 )=396 kN >0.314 kN ✔
Kayma levhasının kesme etkisinde kırılma sınır durumu, ∅ Rn,
h:levha yüksekliği, n:bulon sayısı, dh= d+2, t: levha kalınlığı
Anv =h−n(d h+ 2)
∅ Rn=0.75 x 0.6 x Fu x A nv xt
6
( )
∅ Rn=0.75 x 0.6 x 430 x 160−( ) ( 20+2 ) x 15=290.25 kN > 0.314 kN ✔
2
103
Kayma levhasında kesme etkisinde akma, burkulma ve eğilme etkisinde etkileşim kontrolü,
E E
P1=0.08 x , P2=1.9 x
Fy Fy
200000 L d 165.25 x 160 200000

P1=0.08 x =58.18< b2 = =117.51< P2 =1.9 x =1381.82
275 t 15 2
275
(15 x 160 2)
M y =W e x F y = x 275=17.16 kNm
6
2
(15 x 160 )
M p=W p x F y = x 275=26.4 kNm(ÇYTHYE Denk . 9.2 .)
4
Cb=1
{
M n= 1.52−0.274 x 117.51 x
275
200000 }
x 17.16=25.97 k Nm ≤ 26.4 kNm
M d =∅ x M n=0.9 x 25.97=23.36 kNm
2 2
V Mu
( u ) +( ) <1
∅v V n ∅b M n
2 2
0.314 17.81
( ) +( ) =0.58<1 ✔
396 23.36
Kayma Levhasının Eğilme Etkisinde Kırılma Dayanımı
Mu  FuWp,net
Wp,net={¿}=64500 mm3
3
Mn  430x64500x10  27.74 kNm
Mn  20.81 kNm  17.79 kNm 
Kayma Levhasının Kayma ve Eğilme Etkisinde Kırılma Dayanımı
( Vu 2
φv x V n
+
)(Mu 2
φb x M n
≤1
)
104
( 290.25 )(
0.314 2 17.79 2
+
20.81 )
=0.731≤ 1
Dışmerkezlik Etkisiyle Kayma Levhasının Burulması Kontrolü
( )( )
2
Ru lx t p2 2 x R u ∗( t w +t p ) x b f
M t , u ≤ φv x 0.6 x F yp − x +
lx t p 2 ( φb x F yb ) xLx t w 2
( )( )
2
107.66 160 x 15 2 2 x 107.66 x ( 5.9+15 ) x 110
M t , u ≤ 1.0 x 0.6 x 275− x + =5.69 kNm
160 x 15 2 ( 0.9 x 275 ) x 1750 x 5.92
(
M t , u= R u x
2 )
(t w +t p )
=107.66 x
(5.9+15)
2
−3
x 10 =1.125 kNm <5.69 kNm
Kayma Levhasının Ana Kiriş Gövdesine Kaynaklanması
Ru  107.66 kN
Kaynak Metali: FE  490 MPa, a  3.5 mm, Lw  188 mm, t  9.5 mm
t  6 mm, amax  0.7(9.5  2)  5.25 mm  3.5 mm 
13mm  t  6 mm, amin  3.5 mm 
Kaynak Metalinin Kayma Dayanımı,
Fnw  0.6FE  0.6(490)  294 MPa
Awe 2 (a  L)  2 (3.5 188)  1316 mm2
Rnw  Fnw  Awe  294(1316)  386.904 kN
 Rnw  (0.75)(386.904)  290.18 kN
Esas Metalinin Akma Dayanımı,
RnBM , y  0.6Fy Agv  0.6(275)(2 188 9.5)  589.38 kN
105
Esas Metalinin Kırılma Dayanımı,
RnBM ,u  0.6Fu Anv  0.6(430)(2 188 9.5)  921.576 kN
sağlanmasında belirleyicidir;
RnBM  min(589.38 kN; 921.576 kN )  589.38 kN
 RnBM  (0.75)(589.38)  442.03 kN
Kaynak metalinin kayma dayanımı, esas metalinin dayanımından küçük olduğundan, kayma
dayanımının sağlanmasında belirleyicidir.
Rn  min[290.18;442.03]  442.03 kN 107.66kN
Kayma Levhasının Ana Kiriş Başlığına Kaynaklanması
Ru  94.36 kN
Kaynak Metali: FE  490 MPa, a  5 mm, Lw  80.25 mm, t  15 mm

t  6 mm, amax  0.7(15  2)  9.1 mm  5 mm 
13mm  t  6 mm, amin  3.5 mm 
Kaynak Metalinin Kayma Dayanımı
Fnw  0.6FE  0.6(490)  294 MPa
Awe 2 (a  L)  2 (5 80.25)  802.5 mm2
Rnw  Fnw  Awe  (294)(802.5)  235.94 kN
 Rnw  0.75(235.94)  176.95 kN
Esas Metalinin Akma Dayanımı
RnBM , y  0.6Fy Agv  0.6(275)(2 5 80.25)  132.4 kN
Esas Metalinin Kırılma Dayanımı
106
RnBM ,u  0.6Fu Anv  0.6(430)(2580.25)  207.04 kN
sağlanmasında belirleyicidir.
RnBM 132.4 kN
 RnBM (0.75)(132.4) = 99.3 kN
Kaynak metalinin kayma dayanımı, esas metalinin dayanımından küçük olduğundan, kayma
dayanımının sağlanmasında belirleyicidir.
Rn  min[176.95;99.3]  99.3 kN  94.36 kN
Kayma Levhasında Blok Kırılma Sınır Durumu

Agv=l  tw = (2x50+30)  15 = 1950 mm2
Anv= 1950-(15(3-0.5)(16+4) =1200 mm2
Ant=t(leh-dh/2)15(60+40-3x(16+4)/2) =1050 mm2
0.6Fygv=0.62751950=321.75 kN
FuAnv=0.64301200=309.6 kN
Rn= min[0.6Fygv;FuAnv]+ubsFuAnt
Rn=309.6+(1.0)430105010-3=761.1 kN
Rn=0.75 761.1=570.825 kN > 107.76 kN 
Kayma Levhasının Altında Kayma Kontrolü
Rn=0.6Fygv=0.627515(220-9.5)/210-3=260.493 kN >94.36
6.4. Kolon Eki Detayının Tasarımı

Yapıda kolon eki birleşimi, tam penetrasyonlu küt kaynak ile teşkil edilecektir. Şekil 1.1.’de ek,
HE450B ve HE400B kolonları arasına 50 mm’lik levha konarak kolonların da bu levhaya tam
penetrasyonlu küt kaynak ile bağlanmasıyla tamamlanmıştır. Kaynak ulaşım deliği olarak da 30 mm
öngörülmüştür. Kolonlar için malzeme çelik sınıfı daha önceki bölümlerde belirtildiği üzere S355’tir.
Projede tasarımı yapılan yapıda çaprazlı çerçevelerin kolonları olarak seçilen kolonlar HE450B ve
HE400B olduğu için bu ekin detayı gösterilmiştir.
TBDY Tablo 9.1. dikkate alınarak kaynak çekme dayanımı FE = 550 MPa seçilmiştir.
107
Şekil 6.4.1’deki detaya göre, sadece kesme kuvveti dayanımının kontrol edilmesi yeterli olmaktadır.
Bu kontrole göre kesme kuvvetinin, kaynak ulaşım deliği boşlukları çıkarıldıktan sonra kalan gövde
parçası tarafından güvenle aktarması gerekmektedir. Buna göre, TBDY 9.3.5 dikkate alınarak güvenle
aktarılması gereken en büyük kesme kuvveti,
HE450B kolonu için,
olarak hesaplanmaktadır.
Bu kesme kuvvetinin güvenle aktarılabilmesi için gerekli olan gövde yüksekliği ise,
olarak belirlenmiştir.
olduğu için ek kesitinin kolon gövdesi kesme kuvveti dayanımı bakımından

yeterli olduğu söylenebilmektedir.
HE400B kolonu için,
olarak gereken en büyük kesme

kuvveti hesaplanmaktadır.
Bu kesme kuvveti için gerekli olan gövde yüksekliği,
olduğu için ek kesitinin kolon gövdesi kesme kuvveti dayanımı bakımından

yeterli olduğu söylenebilmektedir.
Sonuç olarak da, kolon ek detayının tam penetrasyonlu küt kaynak kullanılarak teşkil edilmesi, ek
birleşiminin eksenel kuvvet ve eğilme momenti dayanımı bakımından yeterli olmasını sağlamaktadır.
108
Şekil 6.4.1. HE450B-HE400B kolon eki detayı
6.5. Merkezi Çaprazlı Çerçevede Çapraz-Kiriş-Kolon Birleşimi Tasarımı

Bu bölümde yapının merkezi çaprazlı çerçevede B1-C1 aksları arasında bulunan 2. Kat kirişi
HE400B’nin HE450B kolonuna bağlantısı ile bu bölgede kiriş ve kolona düğüm noktası levhalarıyla
bağlanan 160x160x12,5 ve 140x140x12,5 kutu en kesitli çaprazların mafsallı bağlantılarının tasarımı
yapılacaktır.
Tasarımda çaprazların düzlem içine burkulması öngörülmüş ve mafsallı çalışmanın sağlanması için
çaprazların bağlantısında mafsal levhaları kullanılmıştır. Mekanizma etkisiyle oluşan büyük kesme
109
kuvveti etkilerinin taşınabilmesi için kolona çift taraflı köşe kaynaklar ile birleştirilmiş konsol kiriş
teşkil edilerek bu konsol kirişin ana kirişe bağlantısı ek levhalar ile sağlanmıştır.
Merkezi çaprazlı çerçevenin tasarım esaslarına göre tasarım, mekanizma durumunda oluşan iç
kuvvetlerin dikkate alınmasıyla yapılacaktır. Mekanizma durumunda burkulma ve burkulma sonrası
durumlarda çaprazlarda oluşan çekme ve basınç kuvvetleri merkezi çaprazlı çerçeve elemanlarının
boyutlandırılması bölümünde elde edilmiştir.
Tasarımı yapılan bölgede Tasarım Durumu 1 ve Tasarım Durumu 2’ye göre (depremin sağdan ve
soldan geldiği durumlar) burkulma ve burkulma sonrası durumlarda oluşan iç kuvvetler Şekil 6.5.1 ve
Şekil 6.5.2 de gösterilmektedir. Kirişte oluşan kesme kuvvetleri sadece düşey yüklerin etkisi sonucu
oluşan kesme kuvveti değeridir. Mekanizma halinde çapraz-kiriş-kolon birleşiminde yapılan düğüm
noktası dengesi sonucu kirişleri dengeleyen kuvvetler de Şekil 6.5.1 ve Şekil 6.5.2’de görülmektedir.
İlgili mekanizma değerleri daha önceki kısımlarda tamamlanan “Boyutlandırma” bölümünde elde
edilmiştir.
110
111
Şekil 6.5.1 ve Şekil 6.5.2 incelenerek çaprazlarda oluşabilecek en büyük basınç ve çekme kuvvetleri
dikkate alınarak boyutlar belirlenecek ve gerekli kontroller yapılacaktır.
Tasarımı yapılan birleşimdeki kolonun malzeme ve kesit özellikleri aşağıdaki gibidir,
Çelik Sınıfı
Birleşimdeki kirişin malzeme ve kesit özellikleri,
Çelik Sınıfı
112
6.5.1. Mafsal Levhası ve Düğüm Noktası Levhasının Boyutlandırılması ve Kontrolleri
Birleşimde kullanılmak için seçilen mafsal levhasının malzeme özellikleri aşağıdaki gibidir,
Çelik Sınıfı
Tasarım ilkelerine göre deprem etkisi durumunda çaprazlar akacak ve burkulacaktır. Projede yapılan
tasarımda merkezi çaprazların düzlem içi burkulma yapması öngörülmüştür. Buna göre çaprazların
burkulurken yaptıkları dönmenin sağlanması için çapraz birleşiminde mafsal levhası kullanılacaktır.
Bu levha düğüm noktası levhasına bağlantısı için hesapla belirlenecek miktarda yarılacaktır. Ayrıca bu
levhanın kutu en kesitli çapraza birleşimi ise çaprazda açılacak yarık ile sağlanacaktır.
Mafsal levhası malzemesi olarak S355 çelik sınıfı seçilmiştir. 3. Ve 2. Kat çaprazlarında kullanılacak
olan mafsal levhası genişliği olarak,
bp = 260 mm öngörülmüştür.
Mafsal Levhasının Çekme Kuvveti Etkisinde Akma Sınır Durumu
3. kat mafsal levhası
ÇYTHYE 13.4.1 esas alınarak gelen çekme kuvvetine bağlı olarak mafsal levhasının olması gereken
minimum kalınlık aşağıdaki gibi belirlenmektedir.
, (YDKT) (ÇYTHYE Denk. 13.15)
olmak üzere üst çaprazın bağlantısında kullanılacak olan

mafsal levhası kalınlığı belirlenmiştir.
113
ÇYTHYE Denk.13.15 esas alınarak gelen çekme kuvvetine bağlı olarak mafsal levhasının olması
gereken minimum kalınlık aşağıdaki gibi belirlenmektedir.
, (YDKT)
olmak üzere alt çaprazın bağlantısında kullanılacak olan

mafsal levhası kalınlığı belirlenmiştir.
Mafsal Levhasının Çekme Kuvveti Etkisinde Kırılma Sınır Durumu
Düğüm noktası levhası kalınlığı olarak,
öngörülmüştür.
ÇYTHYE Denk.7.3’e göre çekme etkisinde kırılma dayanımı,
, (YDKT) denklemi ile elde edilecektir. Denklemde bulunan etkili net alan,
ifadesi ile edilecektir. Çekme kuvvetine çalışan net alan oluk genişliği dikkate alınarak,
(yarılan mafsal levhası içine giren düğüm noktası levhası kalınlığı 20 mm öngörülerek oluk genişliği
buna göre belirlenmiştir.)
olarak belirlenir.
(ÇYTHYE Tablo 7.1)

114
olarak belirlenir.
(ÇYTHYE Tablo 7.1)
Mafsal Levhası-Çapraz Birleşimindeki Kaynağın Tasarımı
Mafsal levhası ile çapraz elemanlardan birinin yarılmasıyla birleştirildiği için birleşimde 4 tane boyuna
kaynak kullanılacaktır. Çaprazlara etkiyen en büyük eksenel etkilere göre olması gereken minimum
kaynak uzunluğu belirlenecektir. Bu kaynak uzunlukları mafsal levhası ile düğüm noktası levhası
birleşiminde de aynı şekilde alınacaktır. Bu uzunluğa göre de kaynak kalınlıkları ileriki aşamalarda
elde edilecektir.
TBDY 9.2.3.4 Tablo 9.1’e göre deprem etkisi altında tasarlanan birleşimlerde kullanılacak olan
kaynakların minimum çekme dayanımı 550 MPa olmalıdır. Bu yüzden 3. Ve 2. Katta çapraz-kiriş-
kolon birleşimlerinde kullanılacak tüm kaynaklarda
FE =550 N/mm2 olarak seçilmiştir.
3. kat mafsal levhası-çapraz
Kullanılacak köşe kaynak kalınlığı olarak,
a = 7 mm öngörülmüştür.
Eksenel kuvvet etkisindeki üniform kalınlıklı köşe kaynağın tasarım dayanımı,
(ÇYTHYE Denk. 13.4)
olmak üzere,
olarak kaynak uzunluğu belirlenmiştir.
115
2. kat mafsal levhası-çapraz
Kullanılacak köşe kaynak kalınlığı olarak,
a = 7 mm öngörülmüştür.
Eksenel kuvvet etkisindeki uniform kalınlıklı köşe kaynağın tasarım dayanımı,
olmak üzere,
Not: ÇYTHYE Tablo 13.4’e göre köşe kaynakla birleşen elemanlardan ince olanının kalınlığı
mm olduğundan kullanılması gereken en küçük köşe kaynak kalınlığı 5,5 mm olmalıdır.

Burada seçilen kaynak kalınlıklarının bu alt sınırı sağladıkları görülmektedir.
Mafsal Levhasının Basınç Etkisinde Burkulma Kontrolü
Daha önce de belirtildiği üzere projedeki merkezi çaprazlı çerçeve çaprazlarının düzlem içi burkulma
yapacağı öngörülerek mafsal levhası kullanılmaktadır. Burkulma için gerekli dönme kapasitesinin
sağlanması için de düğüm noktası levhası ile çapraz arasında 2tp - 4tp arasında bir mafsal uzunluğu
bulunmalıdır. Tasarımı yapılan birleşimde 3. Ve 2. Katta bu mesafe 3tp olacak şekilde belirlenmiştir.
Şekil 6.5.3’de mafsal 3. Katta kullanılmakta olan mafsal levhası, bunda oluşturulmuş olan mafsal
bölgesi ve mafsal levhasının diğer birleşim elemanlarıyla olan birleşimi görülmektedir.
Şekil 6.5.3 Mafsal levhasında oluşturulan mafsal bölgesi
3. ve 2. kat düğüm noktası levhası ile çapraz arası mesafe (mafsal bölgesi uzunluğu)
116
Mafsal levhasının bir ucu tutulu diğer ucu ise serbest dönebilir şekilde tasarlandığı için K burkulma
boyu katsayısı,
olarak alınır.
3. mafsal bölgesi için narinlik oranı
burkulma boyu belirlenmiştir.
ÇYTHYE 13.4.4 dikkate alındığında
< 25
Mafsal levhasında burkulma dayanımı aşağıdaki gibi gösterilebilmektedir,
3. kat mafsal bölgesi
(ÇYTHYE Denk. 8.4)
(ÇYTHYE Denk. 8.2)
Bu durumda 3. Kat 3tp mafsal bölgesindeki tasarım basınç dayanımı,
, (ÇYTHYE Denk. 8.1)
Elde edilen bu dayanım TBDY 9.6.6.(b) dikkate alınarak çaprazın basınç etkisinde olması durumunda
olası akma ve burkulma değerlerinden küçük olanının YDKT için 1,1 ile çarpılarak elde edilen basınç
dayanımı ile karşılaştırılacaktır.
✔ olmak üzere güvenli olduğu gösterilmiştir.
2. kat mafsal bölgesi
Kullanılan mafsal levhası genişliği ve kalınlığı 3. Kat ile aynı olduğu için değeri değişmeyecektir.
117
✔ olarak burada da mafsal levhası burkulma sınır
durumunun sağlandığı gösterilmiştir.
Mafsal Levhasının Olası Eğilme Momenti Kapasitesi ve Mafsal Levhası-Düğüm Noktası Levhası
Birleşimindeki Kaynakların Tasarımı
Düzlem içi burkulma sırasında mafsal levhasının mafsal bölgesinde dönecektir. Bu dönmenin diğer
elemanlara zarar vermemesi gerekmektedir. Bu sebeple mafsal levhası ile düğüm noktası levhası
arasındaki kaynakların mafsal levhasının dönmesine müsaade edecek eğilme momenti kapasitesine
sahip olması gerekmektedir. Bu şartın sağlanması için de mafsal levhasının olası eğilme kapasitesi 1,1
ile artırılarak daha önce uzunluğu belirlenmiş olan köşe kaynakların bu artırılmış eğilme momenti
etkisine dayanıyor olması gerekmektedir.
3. kat mafsal levhası-düğüm noktası levhası
TBDY 9.6.5’de süneklik düzeyi yüksek merkezi çaprazlı çerçevelerde çapraz-kiriş-kolon

birleşimlerinde esas alınması gereken eğilme momenti kapasitesine göre düğüm noktası levhasının
olası eğilme momenti kapasitesi,
ifadesiyle elde edilecektir.
, ifadesiyle belirlenir.
Zh değeri mafsal levhasının zayıf ekseni etrafında elde edilen plastik mukavemet momenti değeridir.
Mafsal levhası malzemesi olan S355 çeliği için olası malzeme dayanımı katsayısı TBDY Tablo 9.2’ye
göre Ry=1,25 olarak belirlenmiştir.
olarak olası eğilme momenti dayanımı belirlenmiştir.
118
Bu olası eğilme momenti kuvvet çiftine ayrılarak birleşimin iki tarafında bulunan kaynaklar
doğrultusunda oluşan eksenel kuvvet etkisine çevrilecektir.
olarak kaynakların taşıması gereken kuvvet belirlenmiştir.
3. katta mafsal levhası ile düğüm noktası levhasını birleştiren köşe kaynak boyu 290 mm seçilmişti.
Bu boyutlar aynı zamanda çapraz ile mafsal levhası arasında da geçerlidir.
İlgili bölgedeki köşe kaynak tasarım dayanımı olarak elde edilen bu kuvvet esas alındığında,
olmak üzere,
bağıntısı ile bağlantıda gerekli olan minimum kaynak

kalınlığı bulunabilmektedir.
olarak 3. Katta çapraz ile mafsal levhası arasındaki köşe kaynak kalınlığına
karar verilmiştir.
2. kat mafsal levhası-düğüm noktası levhası
2. katta mafsal levhası ile düğüm noktası levhasını birleştiren köşe kaynak boyu 280 mm seçilmişti.
Bu boyutlar aynı zamanda çapraz ile mafsal levhası arasında da geçerlidir.
İlgili bölgedeki köşe kaynak tasarım dayanımı olarak elde edilen bu kuvvet esas alındığında
bağıntısı ile bağlantıda gerekli olan minimum kaynak

kalınlığı bulunabilmektedir.
olarak 2. Katta çapraz ile mafsal levhası arasındaki köşe kaynak kalınlığına
karar verilmiştir.
119
mm olduğunda kullanılması gereken en küçük köşe kaynak kalınlığı 3,5 mm olmalıdır.
Burada seçilen kaynak kalınlıklarının bu alt sınırı sağladıkları görülmektedir. Ayrıca maksimum
kaynak kalınlık sınırı da sağlanmaktadır.
Çapraz Kesiti İçin Takviye Levhasının Tasarımı
Çaprazın etkili net alanı brüt en kesit alanından az olmamalıdır. Mafsal levhasının yarık açılan çapraza
yerleştiği bölgede net alan,
şeklinde hesaplanmaktadır.
Kutu en kesitli çaprazların tasarım et kalınlığı şeklinde ifade edilmektedir.
2.Kat çaprazı için,
Takviye levhası boyutlarının belirlenmesi,
160x160x10 kutu en kesitli çaprazının brüt alanı ve tasarım et kalınlığı,
, ’dir.
İlgili katta kullanılan mafsal levhası kalınlığı th = 25 mm’dir.
Çaprazın net alanı ise,
olarak hesaplanır.
Gerilme düzensizliği etki katsayısı,
, varsayılarak gerekli alan bulunursa,
olduğu için takviye gerektiği

söylenmektedir. Gerekli olan takviye alanı aşağıdaki gibi elde edilmektedir,
İki adet S275 takviye levhası kesiti olarak 10x95 seçilirse,
120
olarak gerekli olan destek alanı sağlanabilmektedir.
U katsayısının seçilen takviye levhasına göre hesabı yapılırsa, Şekil 6.5.4’de ilgili şekil gösterilmiştir,
✔ olmak üzere seçilen takviyenin yeterli

olduğu sonucuna varılmıştır.
Takviye levhası ile çapraz birleşimini sağlayan kaynağın tasarımı,
121
Bu elemanlar azaltılmış çapraz en kesitini güçlendirmek için yerleştirilmektedir. Bu yüzden bu
elemanların en kesit alanının olası akma dayanımının yeterli olması gerekmektedir. Gelen bu olası
etkiye de kaynağın dayanması gerekmektedir. Seçilen destek elemanının olası akma dayanımı,
olmak üzere
elde edilmektedir.
Kaynak olarak FE = 550 MPa ve a = 5 mm seçilirse,
olarak takviye elemanının yarık uzunluğunun bitişinde bırakılmış açıklıktan

itibaren uzunluğu elde edilmiştir (iki tarafa doğru da aynı miktar da uzatılmalıdır).
3.Kat çaprazı için,
Takviye levhasının boyutlarının belirlenmesi,
140x140x12,5 kutu en kesitli çaprazının brüt alanı ve tasarım et kalınlığı,
, ’dir.
İlgili katta kullanılan mafsal levhası kalınlığı th = 25 mm’dir.
Çaprazın net alanı ise,
olarak hesaplanır.
Gerilme düzensizliği etki katsayısı,
, varsayılarak gerekli alan bulunursa,
olduğu için takviye gerektiği

söylenmektedir. Gerekli olan takviye alanı aşağıdaki gibi elde edilmektedir,
İki adet S275 takviye levhası kesiti olarak 10x95 seçilirse,
olarak gerekli olan destek alanı sağlanabilmektedir.
U katsayısının seçilen takviye levhasına göre hesabı yapılırsa, Şekil 6.5.5’de ilgili şekil gösterilmiştir,
122
✔ olmak üzere seçilen takviyenin yeterli

Takviye levhası ile çapraz birleşimini sağlayan kaynağın tasarımı,
olmak üzere
elde edilmektedir.
Kaynak olarak FE = 550 MPa ve a = 5 mm seçilirse,
123
olarak destek elemanının yarık uzunluğunun bitişinde bırakılmış açıklıktan
itibaren uzunluğu elde edilmiştir (iki tarafa doğru da aynı miktar da uzatılmalıdır).
Şekil 6.5.6’da tasarlanan takviye levhalarından 2. Ve 3. Kat çaprazlarına ait olan gösterimi
bulunmaktadır.
Şekil 6.5.6 - 2. Ve 3. Kat çaprazları için tasarlanan takviye levhasının gösterimi
Düğüm Noktası Levhasının Kesme Kuvveti Etkisinde Akma Sınır Durumu
Birleşimde kullanılacak düğüm noktası levhasının malzeme özellikleri aşağıdaki gibidir,
Çelik Sınıfı
Daha önce de belirtildiği gibi 2. Ve 3. Katta düğüm noktası levhası kalınlıkları 20 mm olarak
124
3. kat düğüm noktası levhası
Düğüm noktası levhasının kesme kuvveti etkisinde akma tasarım dayanımı ÇYTHYE Bölüm 10
dikkate alınarak aşağıdaki gibi belirlenmiştir,
, (YDKT)
✔ olduğu için düğüm noktası

levhası kalınlığının ve mafsal levhasının birleşim uzunluğunun yeterli olduğu söylenebilmektedir.
Düğüm noktası levhasının kesme kuvveti etkisinde akma tasarım dayanımı,
, (YDKT)

levhası kalınlığının ve mafsal levhasının birleşim uzunluğunun 2. Katta da yeterli olduğu
söylenebilmektedir.
Düğüm Noktası Levhasında Blok Kırılma Sınır Durumu
Tasarım blok kırılma dayanımı ÇYTHYE Bölüm 13’e göre aşağıdaki bağıntı ile elde edilecektir,
, (YDKT)
Çekme gerilmeleri yayılışını göz önüne alan bir katsayı olan Ubs çekme gerilemeleri yayılışının
üniform olduğu yüzeyler söz konusu olduğu için,
Ubs = 1,0 olarak alınacaktır. (ÇYTHYE Şekil 13.9)
> 2009,66 kN ✔
125
> 1924,53 kN ✔
Düğüm Noktası Levhasında Withmore Kesitinin Çekme Etkisinde Akma Sınır Durumu
Düğüm noktası levhasının çekme kuvveti etkisi altında akma dayanımı “Withmore Kesiti” denmekte
olan kesitte kontrol edilmektedir. Bu kesit hakkında gerekli açıklamalar AISC Manual Part 9 (Figure
9-1)’de verilmektedir.
Düğüm noktası levhası üzerinde 30 ͦ açılarla oluşturulan Withmore kesitinin en büyük genişliği,
Şekil 1.4’de görüldüğü gibi Withmore Kesitinin büyük bir kısmı düğüm noktası levhası içinde
kalmaktadır. 3. Kat için düğüm noktası levhası içindeki Withmore kesiti genişliği,
olarak ölçülmüştür.
Bu genişliğin düğüm noktası levhasında oluşturduğu kesit alanı,
’dir.
Bu durumda mevcut kesitin çekme kuvveti etkisi altında tasarım akma dayanımı ÇYTHYE
Denk.13.15’e göre belirlenecektir.
, (YDKT)
Withmore kesitinin en büyük genişliği,
Şekil 6.5.7’da görüldüğü gibi Withmore Kesitinin büyük bir kısmı düğüm noktası levhası içinde
kalmaktadır. 2. Kat için düğüm noktası levhası içindeki Withmore kesiti genişliği,
126
olarak ölçülmüştür.
Bu genişliğin düğüm noktası levhasında oluşturduğu kesit alanı,
’dir.
Denk.13.15’e göre belirlenecektir.
, (YDKT)
127
Şekil 6.5.7. Withmore kesitlerinin düğüm noktası levhasındaki konumunun gösterimi
Düğüm Noktası Levhalarında Burkulma Kontrolü
Withmore kesitinin başlangıcı, ortası ve bitiş noktasından kolon ve kiriş birleşim yüzeylerine olan dik
mesafelerinin ortalaması düğüm noktası levhasındaki burkulma boyunu vermektedir.
K = 0,65 olarak alınacaktır
128
olduğu görülmüştür. Düğüm noktası levhasında burkulma
olmayacaktır.
K = 0,65 olarak alınacaktır.

olmayacaktır.
6.5.2. Düğüm Noktası Levhasının Kolon ve Kirişe Birleşim Yüzeylerindeki Kuvvetlerin

Belirlenmesi
Düğüm noktası levhasının geometrisinin belirlenmesinde Üniform Kuvvet Yöntemi kullanılmadır. Bu
yönteme AISC Manual Part 13’te değinilmektedir. Bu yönteme uygun bir geometri belirlendiğinde
düğüm noktası-kolon, düğüm noktası-kiriş ve kolon-kiriş birleşimlerinde eksantrik moment oluşması
engellenerek bu birleşimler sadece kesme ve çekme kuvvetleri etkisinde tasarlanabilmektedirler.
Projede de geometri eksantrik moment oluşmayacak şekilde belirlenmiştir.
Yöntemin parametreleri belirlenmelidir.
ec = Kolon yüksekliğinin yarısı
eb = Kiriş yüksekliğinin yarısı
Kolon başlığından itibaren düğüm noktası levhası ile kiriş birleşiminin orta noktası arasındaki
mesafe
Kiriş başlığından itibaren düğüm noktası levhası ile kolon birleşiminin orta noktası arasındaki
mesafe
Uniform kuvvetler yöntemine göre aşağıdaki bağıntıya uygun olarak ve değerleri seçildiğinde
düğüm noktası levhasının kiriş ve kolon ile birleştiği yüzeylerde eksantrik bir moment oluşmaz. AISC
Manual Part 13’ten elde edilen denklem aşağıda verilmiştir.
129
(Manual Eq. 13-1)
Projeden merkezi çaprazların kolon eksenine göre duruş açıları,
’dir
Bu doğrultuda ilgili akstaki 2. Kat HE400B kirişinin iki tarafında da aynı olmak üzere,
=280 mm seçilmiş ve =255 mm elde edilmiştir.
Düğüm noktası levhasının kiriş ile birleştiği yüzeyinin uzunluğu,
Düğüm noktası levhasının kolon ile birleştiği yüzeyinin uzunluğu,
olarak belirlenmektedir.
Birleşim yüzeylerinde oluşan eksenel kuvvet ve kesme kuvveti değerleri çaprazlarda mekanizma
durumunda oluşan çekme kuvveti dikkate alınarak AISC Manual 13-2 ile 13-5 denklemleriyle Tasarım
Durumu 1 ve Tasarım Durumu 2’ye göre elde edilecektir. Çalışma noktası olarak ilgili bölgede kolon
ve kiriş eksen çizgilerinin kesiştiği nokta dikkate alındığında yüzey kuvvetlerinin dağıtılacağı bu
merkeze göre,
(Manual Eq. 13-6)
belirlenir.
3. kat düğüm noktası levhası birleşim yüzeyleri eksenel kuvvetler ve kesme kuvvetleri (Tasarım
Durumu 1)
(Manual Eq. 13-3)
(Manual Eq. 13-5)
(Manual Eq. 13-2)
(Manual Eq. 13-4)
130
Durumu 1)
(Manual Eq. 13-3)
(Manual Eq. 13-5)
(Manual Eq. 13-2)
(Manual Eq. 13-4)
Durumu 2)
(Manual Eq. 13-3)
(Manual Eq. 13-5)
(Manual Eq. 13-2)
(Manual Eq. 13-4)
Durumu 2)
(Manual Eq. 13-3)
(Manual Eq. 13-5)
(Manual Eq. 13-2)
131
(Manual Eq. 13-4)
Tasarım Durumu 1 ve 2 için elde edilmiş olan yüzey kuvvetleri Şekil 6.5.8’da gösterilmiştir.
Şekil 6.5.8(a)- Serbest Cisim Diyagramı (Tasarım Durumu 1)
132
Şekil 6.5.8(b)-Serbest Cisim Diyagramı (Tasarım Durumu 2)
HE400B Kiriş Gövdesinin Kesme Kuvveti Dayanımının Kontrolü
Bilgisayardan yapılan analizlere göre birleşim bölgesindeki tüm elemanlar bir çalışma noktasında
kesişir ve kiriş gelen bu kesme kuvvetini taşımaz. Kiriş sadece düşey yükleri ve mekanizmadan dolayı
oluşan eksenel yükleri taşır. Ama gerçekte kiriş çaprazdan dolayı oluşan etkilerin düşey bileşeni olan
kesme kuvvetinin asıl taşıyıcısı olan düğüm noktası levhası ile birlikte çalışır.
İlgili birleşim bölgesinde yapılması öngörülen kiriş eki tasarımında kolonla birleştirilecek olan konsol
kiriş en kesiti de ana kiriş ile aynı olarak HE400B olarak seçilmiştir. Malzeme sınıfı olarak da ana kiriş
gibi konsol kirişte S275 olacak şekilde tasarım yapılmıştır.
ÇYTHYE 10.2.1 dikkate alındığında gövdenin tasarım kesme kuvveti dayanımı,
ifadesiyle elde edilecektir. (ÇYTHYE Denk. 10.1)
ÇYTHYE 10.2.1.(a)’ya göre,
133
olduğu için (YDKT) ve alınacaktır.
Kirişe etkimekte olan kesme kuvveti Şekil 2.1’e uygun olarak aşağıdaki gibi belirlenebilmektedir.
Tasarım Durumu 1’e göre,
Tasarım Durumu 2’ye göre,
Bu durumda kritik etkinin Tasarım Durumu 2’den geldiği görülmektedir.
HE400B için kesit özellikleri olarak,
ve özellikleri bilinmektedir.
Bu durumda kesitin çekme alanı katkısı dikkate alınmadığında tasarım kesme kuvveti dayanımı,
olarak yetersiz geldiği

görülmektedir. Bu durumun çözümü olarak yeterli dayanımda farklı bir kesit seçilebilir veya kiriş
gövdesine takviye levhası koyulabilir. Gelen en büyük kesme kuvveti etkisini taşıyabilecek en küçük
gövde kalınlığı,
olarak belirlenir. Bu durumda kiriş gövdesinin iki tarafına da 8

mm’lik takviye levhalarının konulmasına karar verilmiştir. Takviye levhalarının konulmasını ardından
kesitin tasarım kesme kuvveti dayanımı,
✔ bulunmuştur ve yeterli
dayanımın bu şekilde sağlandığı görülmüştür.
Takviye levhalarının konsol ve ana kiriş gövdesine bağlantısı için TBDY 9.3.4.2.(c) dikkate alınarak
tam penetrasyonlu küt kaynak kullanılmasına karar verilmiştir.
Belirlenen takviye levhası konsol kiriş gövdesine konsol kiriş boyunca konacaktır. Ana kiriş gövdesine
de ek levhaların altında ek levha uzunluğundan bir miktar daha uzun olacak şekilde devam
ettirilecektir.
134
6.5.3. Kiriş Ekinin Tasarımı
HE450B kolonuna bağlanacak olan konsol kiriş uzunluğu kolon başlık yüzeyinden itibaren 590 mm
olarak düğüm noktası levhasının yatay kenarından biraz daha uzun olacak şekilde belirlenmiştir.
Tasarlanan ekin, bulunduğu bölgede sürekli bir kiriş olsaydı ekin tasarlanacağı konumda oluşacak olan
etkileri taşıması gerekmektedir. Yani eksiz olarak kirişte oluşan kesme kuvveti ve eğilme momenti
etkilerini taşıyabilecek kapasitede bir ek levhası tasarlanmalıdır.
Kirişte gerekli olan ve ekte de olması gereken dayanımlar,
Eksenel Kuvvet Dayanımı = Pu = 1034,36 kN (Tasarım Durumu 2-burkulma sonrası durum)
Kesme Kuvveti Dayanımı = Vu = 164,23 kN (Düşey yüklerden dolayı oluşan kesme etkisi) şeklinde
belirlenmiştir.
Konsol kiriş ile ana kiriş arasındaki açıklık da konsol kiriş enkesit yüksekliğinin yarısının kat
ötelenmesi (rad) değeriyle çarpılmasıyla elde edilen değerden büyük olacak şekilde 20 mm olarak
Şekil 6.5.9’de ek levha ekseninin kiriş ekseni ile çakışacak şekilde yerleştirildiği görülmektedir.
Ayrıca bu şekilde öngörülen bulon yerleşimi ile ek levha geometrisi de görülmektedir. İşlemlerde
kullanılacak olan eksantrik mesafeler de bu şekilde üzerinde gösterilmektedir. Kolon yüzeyinde
çizilmiş olan düşey yüklerden dolayı oluşan 164,28 kN kesme kuvveti bulunmaktadır.
Deprem etkisinde oluşan yatay kuvvetlerin (mekanizma durumu etkisinde) büyük kısmı kolon yüzüne
ulaşmadan düğüm noktası levhası tarafından karşılanır. Düşey yüklerle beraber depremden dolayı
oluşmuş yatay kuvveti etki noktası aşağıdaki gibi elde edilmektedir.
Düğüm noktası levhası ile kiriş bağlantısı ortası =
Düşey yükler ve deprem etkisi etkime noktası = olarak kolon başlık yüzeyinden
olan mesafe elde edilmiştir.
135
Şekil 6.5.9- Konsol kiriş uzunluğu, ek levhanın konumu, ek levha bulon yerleşimi
Sadece Vg Etkisinde Sağ Ek Parçasının Bulonlarının Dayanım Kontrolü
Ana kirişte ekin bağlandığı kısımdaki bulonlar merkezlerine gelen Vg, ve bunun bu kesitte oluşturduğu
moment etkisi altındadırlar.
Sağ ek bulon ağırlık merkezinin kolon yüzeyinden itibaren olan mesafesi,
Ek levhasının kiriş gövdesine birleşiminde kullanılacak olan bulonlar TBDY 9.2.3.2 dikkate alınarak
M20 (10.9) olarak öngörülmüştür. Yine bu maddede belirtildiği üzere kesme etkisindeki bulonların diş
açılmamış gövde en kesitinin kayma düzleminde yer alması gerektiği dikkate alınmıştır. Bu durumda
bir bulonun tasarım kayma dayanımı ÇYTHYE 13.3.9 dikkate alınarak aşağıdaki ifadeyle
belirlenecektir,
, (YDKT) (ÇYTHYE Denk. 13.10b)
Ek levha kiriş gövdesinin iki tarafında da olacağı için kayma düzlemi sayısı ( ) 2 olarak alınacaktır.
Bir bulon için tasarım kayma dayanımı,
İncelenen kısımda oluşan eksantrik moment,

136
olarak elde edilmiştir. Bu eğilme momentinin sağ ek bulon
diziliminde en çok zorlanan bulonda oluşturduğu kesme kuvveti etkisi belirlenmeli ve bulon kayma
dayanımının bu etki altında güvenli olduğu gösterilmelidir. Momenti kuvvete dönüştürmek için de
bulonların toplam polar atalet momenti bulunmalıdır.
olarak toplam atalet momenti bulunmuştur.
Eğilme momentinin oluşturdukları yatay ve düşey kuvvetler,
, şeklindedir.
En çok zorlanan bulonda düşey yüklerden dolayı oluşan kesme kuvveti,
’dir.
En çok zorlanan bulona etkiyen kesme kuvvetlerinin bileşkesi,
✔ olarak bulonun yeterli olduğu görülmüştür.
Vg +Deprem Etkileri Altında Sol Ek Parçasının Bulonlarının Dayanım Kontrolü
Sol ek parçasının bağlantısında kullanılan bulonların ağırlık merkezi ile düşey yükler ve deprem etkisi
etkime noktası arasındaki mesafenin,
olduğu Şekil 3.1’de görülmektedir.
En çok zorlanan bulonda oluşan etkiler,
Momentten dolayı oluşan kesme kuvvetleri,
Düşey yüklerden ve deprem etkisinden dolayı oluşan kesme kuvvetleri,
, ’dir.
137
✔ olarak bulonun yeterli olduğu

görülmüştür.
Vg+Deprem Etkileri Altında Sağ Ek Parçasının Bulonlarının Dayanım Kontrolü
Sağ ek parçasının bağlantısında kullanılan bulonların ağırlık merkezi ile düşey yükler ve deprem etkisi
etkime noktası arasındaki mesafenin,
olduğu Şekil 3.1’de görülmektedir.
Düşey yüklerden ve deprem etkisinden dolayı oluşan kesme kuvvetleri,
, ’dir.
✔ olarak bulonun yeterli olduğu

görülmüştür.
Sadece Vg Etkisinde Sol Ek Parçasının Bulonlarının Dayanım Kontrolü
Sağ ek bulon ağırlık merkezinin kolon yüzeyinden itibaren olan mesafesinin,
olduğu Şekil 3.1’de görülmektedir..
138
,
Düşey yüklerden ve deprem etkisinden dolayı oluşan kesme kuvveti,
’dir.
✔ olarak bulonun yeterli olduğu görülmüştür.
Konsol Kiriş ve Ana Kirişi Birleştiren Bulon Deliklerinde Sadece Vg ve Vg ile Deprem Etkileri Altında
Ezilme Kontrolü
HE400B kirişi gövdesinde ezilme dayanımı kontrolü
Takviye levhalarıyla beraber kiriş gövde kalınlığı,
tw= 13,5 + 16 = 29,5 mm’dir.
Bulonlar arası mesafeler ve bulonların levha kenarlarına olan mesafeleri ÇYTHYE 13.3.6-8 ve Tablo
13.9 bölümlerine dikkat edilerek seçilmiştir.
Minimum kenar uzaklık 26 mm (M22 için) < 40 mm ✔
ÇYTHYE 13.3.13.(1) dikkate alınarak bulon deliğinin ovalleşme sınır durumu,
, (YDKT) (ÇYTHYE Denk. 13.14a)
Sadece Vg; > 140,5 kN ✔
Vg+Deprem; > 189,98 kN ✔
ÇYTHYE 13.3.13.(2) dikkate alınarak incelenen birleşen elemanın kesme etkisinde yırtılma sınır
durumu moment etkisi de olduğu için sınır durum oluşturmaktadır,
Sadece Vg; 331,08 kN > 140,5 kN ✔

139
Vg+Deprem; 331,08 kN > 189,98 kN ✔
Sadece Vg; kN > 140,5 kN ✔
Vg+Deprem; kN > 189,98 kN ✔
Ek levhalarda ezilme dayanımı kontrolü
Kiriş gövdesinin iki tarafında bulunan ek levhalar beraber çalışacakları için ek levha kalınlığı,
tek = 15+15 = 30 mm olarak alınacaktır.
Sadece Vg; > 140,5 kN ✔
Vg+Deprem; > 189,98 kN ✔
Sadece Vg; 399,33 kN > 140,5 kN ✔
Vg+Deprem; 399,33 kN > 189,98 kN ✔
Sadece Vg; 660,96 kN > 140,5 kN ✔
Vg+Deprem; 660,96 kN > 189,98 kN ✔
Bulon deliklerinde ezilme sınır durumunun incelenmesiyle kritik durum oluşturan bulon dayanımının
bulonun kayma dayanımı olduğu sonucuna varılmıştır.
Bulon yerleşiminin uygun olduğu sonucuna varılarak ek levhasının geometrisi belirlenmiştir.
140
Ek Levhalarda Eksenel Basınç Dayanımı Kontrolü
Depremden dolayı kirişte oluşan eksenel kuvvet etkisi her zaman basınç olacağı için çekme
incelenmesi gereken bir kritik durum oluşturmaz.
Şekil 3.1’den ek levha yüksekliğinin 290 mm olduğu görülmektedir. Ek malzeme sınıfı S355 ve
kalınlığı tek = 15 mm olarak seçilmiştir.
Kirişte oluşan eksenel kuvvetten dolayı burkulmanın incelenmesi gereken uzunluk konsol kirişin son
bulonu ile ana kirişin ilk bulonu merkezleri arasındaki uzunluktur. Bu iki bulon tarafından uçları tutulu
olan boy,
K=1,2 alındığında ÇYTHYE 8.2’ye göre,
olduğu için,
ÇYTHYE Denk.8.4 ve 8.2 kullanılarak,
(ÇYTHYE Denk.8.4)
(ÇYTHYE Denk.8.2)
Bu durumda kiriş gövdesinin iki tarafında bulunan ek levhaları için tasarım basınç dayanımı,
, (YDKT) (ÇYTHYE Denk.8.1)
Ek Levhasının Brüt Alanının Sadece Vg Etkisiyle Oluşan Kesme Kuvveti Ve Eğilme Momenti Etkisi
Altında Akma Sınır Durumu
Birleşimde kullanılacak ek levhaların malzeme özellikleri aşağıdaki gibidir,
Çelik Sınıfı
Vg =164,28 kN, tek = 15 mm
Bu sınır durum için kritik yüzey olarak ana kiriş tarafındaki ek levhada ilk bulon sırası alınır. Bu
kesitin kolon yüzüne olan uzaklığı,
141
’dir.
Bu kesite etkiyen eğilme momenti ise,
’dir.
ÇYTHYE 13.4.2.(a) dikkate alınarak akma sınır durumu için kayma etkisindeki birleşim elemanının
tasarım kesme dayanımı,
Kiriş gövdesinin iki tarafında da ek bulunmasından dolayı akma ve kırılma sınır durumlarının
incelenmesinde 2 ek bulunduğu dikkate alınmalıdır.
ÇYTHYE 9.2.1 dikkate alınarak ekin akma sınır durumu için tasarım eğilme momenti dayanımı
aşağıdaki gibi hesaplanacaktır,
✔ olarak ekin sadece Vg

etkisinde akma sınır durumu açısından yeterli olduğu görülmektedir.
Ek Levhasının Net En Kesitinin Sadece Vg Etkisiyle Oluşan Kesme Kuvveti Ve Eğilme Momenti
Etkisi Altında Kırılma Sınır Durumu
ÇYTHYE 13.4.2.(b) dikkate alınarak akma sınır durumu için net en kesitteki kayma etkisindeki
birleşim elemanının tasarım kesme dayanımı aşağıdaki denklem ile elde edilir,
✔ olarak elin sadece Vg etkisinde kırılma sınır durumu açısından

yeterli olduğu görülmektedir.
Net en kesitin etkiyen eğilme momenti etkisinde kırılma sınır duruma göre tasarım dayanımına
bakıldığında,
, (YDKT)
142
Şekil 6.5.10-Ek levha eğilme etkisinde incelenecek net en kesit
Şekil 6.5.10.’de net plastik mukavemet momentinin bulunacağı en kesit görülmektedir. Buna göre
(kiriş gövdesinin iki tarafındaki ek levhalar dikkate alınarak) net plastik mukavemet momenti,
olarak bulunmuştur.
✔ olarak eğilme etkisinde de net

en kesitin kırılma sınır durumunda güvenli olduğu sonucu elde edilmektedir.
Ek Levhasının Vg+Deprem Etkileri Altında Oluşan Kesme Kuvveti ve Eğilme Momenti Etkisinde
Akma Sınır Durumu
Ek levhasında sismik yüklemelerden dolayı kesme kuvveti oluşmaz. Çünkü merkezi çaprazlı sistemde
gelen sismik etkiler eksenel kuvvetlere dönüştürülerek taşınmaktadır. Bu yüzden sadece Vg etkisi
altında akma sınır durumuna bakıldığında,
Kritik en kesitte oluşan eğilme momentine bakılacak olursa, eksantrik mesafe olarak kritik en kesit
(ana kirişteki ilk bulon sırası merkezinden geçen eksen) ile Vg+Deprem kuvvetlerinin etkime noktası
arasındaki mesafe alınmalıdır.
olarak eksantrik mesafe belirlenmiştir.
Bu kritik en kesitte oluşan eğilme momenti değeri,
✔ olduğu için ekin Vg+Deprem birlikte etkisi

altında akma dayanımının yeterli olduğu sonucuna varılmıştır.
143
Ek Levhasının Vg+Deprem Etkileri Altında Oluşan Kesme Kuvveti ve Eğilme Momenti Etkisinde
Kırılma Sınır Durumu
✔ olduğu için ekin Vg+Deprem birlikte etkisi altında kırılma

sınır durumu açısından da yeterli dayanımda olduğu söylenebilmektedir.
Ekin Süneklik Kontrolü
Bu kontrol ek levhalar için olabilecek en büyük kalınlığın belirlenmesiyle yapılacaktır.
ifadesine göre bulon merkezinde oluşan en büyük moment etkisini belirlemek için tüm
bulonlara etkiyen kuvvetler Şekil 3.3’e göre elde edilecektir.
Şekil 6.5.11- Bulon grubuna etkiyen kuvvetler ile bulonların bulon ağırlık merkezine olan dik
uzaklıkları
Şekil 6.5.11’da görüldüğü gibi en çok zorlanan bulona etkiyen kuvvet bulon için bulunan en küçük
dayanım olan 265,31 kN’dur. Bulonların ağırlık merkezine olan mesafeleri,
144
olarak hesaplanmıştır.
Bulonlara etkiyen kuvvetler ile ağırlık merkezine olan mesafeler arasındaki ilişkiye göre,
olarak bulonlara etkiyen kuvvetler elde edilmiştir. Bu şekilde ek

parçasındaki 12 bulonun bulon ağırlık merkezinde oluşturduğu moment aşağıdaki gibi elde edilecektir,
Bu
durumda ek levha maksimum kalınlığı,
olduğu için mevcut ek levha kalınlığının üst

sınırın altında kaldığı ve uygun olduğu söylenmektedir.
6.5.4. Konsol Kiriş-Kolon Birleşimin Tasarımı (Tasarım Durumu 1 ve 2’ye Göre)

Aşağıda verilmiş olan Tasarım Durumu 1 ve 2’ye göre konsol kiriş-kolon birleşim yüzeyinde oluşan
kuvvetler Şekil 2.1’de görülmektedir.
Tasarım Durumu 1
Eksenel kuvvet: (Basınç)
Kesme kuvveti: Vu = 592,1+506,01-164,28 = 933,83 kN
Tasarım Durumu 2
Eksenel kuvvet: (Basınç)
Kesme kuvveti: Vu = 484,52+164,28+567,02 = 1215,82 kN
İfadelerinden görüldüğü üzere ilgili birleşimde kritik durum Tasarım Durumu 2’den gelmektedir.
Konsol Kirişin Brüt Alanının Kesme Kuvveti Ve Çekme Kuvveti Etkisi Altında Akma Sınır Durumu
Konsol kiriş HE400B’nin tasarım kesme kuvveti dayanımı gövdesine koyulan takviye levhaları da
dikkate alınarak,
145
✔
Konsol kiriş sürekli bir eleman kabul edilerek basınç dayanımı kontrolü yapılmalıdır. Konsol kirişteki
basınç dayanımı aşağıdaki gibi belirlenmektedir. Bu işlem için HE400B kirişinin minimum atalet
yarıçapı,
ry = 74 mm dikkate alınmıştır.
olduğu için kesitin akma dayanımına kadar yüklenebileceği, burkulma

sorunu oluşmayacağı söylenebilir.
✔ olduğu için kesitin akma dayanımı

yeterlidir.
Konsol Kiriş Gövdesi-Kolon Bağlantısında Kullanılan Kaynağın Tasarımı
Bu bölgedeki kaynağın dayanması gereken bileşke kuvvet Tasarım Durumu 2 için aşağıdaki gibidir
(kritik olan Tasarım Durumu 2 olduğu için),
Kaynağa etkiyen kuvvet ile kaynağın boyuna doğrultusu arasındaki açı hesaplanmalıdır.
Deprem etkisi altında tasarlanan birleşim söz konusu olduğu için kaynak dayanımı olarak
FE = 550 MPa seçilmiştir.
ÇYTHYE 13.2.4 dikkate alınarak köşe kaynağın yeterli dayanımı sağlaması için gerekli minimum
köşe kaynak kalınlığı belirlenecektir,
Kaynak boyu olarak HE400B kirişinin kaynak yapılabilecek düz yüksekliği olan h yüksekliği
alınacaktır,
146
olarak çift taraflı köşe kaynak kalınlığı belirlenmiştir.
Konsol Kiriş-Kolon Birleşim Bölgesinde Kolonun Bölgesel Etkiler Altında Dayanım Kontrolleri
Tasarım durumlarında hesaplanmış olan kirişte oluşan Nu eksenel kuvvetleri kolon üzerinde bölgesel
etkilere sebep olmaktadır.
Kolon Gövdesinde Yerel Akma Kontrolü
ÇYTHYE 13.9.2 dikkate alındığında, yük kolonun başlığına kolonun ucundan itibaren dc = 450
mm’den büyük bir mesafeden etkimekte olduğu için kolon gövdesinin tasarım yerel akma dayanımı
aşağıdaki denklem ile hesaplanmaktadır;
lb = mesnetlenme uzunluğu
Kolon Gövdesinde Yerel Buruşma Kontrolü
ÇYTHYE 13.9.3 dikkate alındığında kolon başlığına gelen etki kolonun ucundan itibaren dc/2=225
mm’den büyük bir mesafeden etkidiği için kolon gövdesinin tasarım buruşma dayanımı aşağıdaki gibi
belirlenecektir,
, ,
(ÇYTHYE Denk. 13.26a)
Kolon gövdesinde basınç etkisinde burkulma kontrolü yapılmayacaktır. Çünkü konsol kirişin sadece
gövdesi kolon başlıklarıyla birleştirilmiştir. Bu yüzden kolon gövdesinin basınç etkisinde sıkışması söz
147
konusu olamaz. Ancak konsol kiriş başlıklarından da birleştirilmiş olsaydı kontrol gerektiği
söylenebilmektedir.
6.5.5. 3.Kat Düğüm Noktası Levhası-Konsol Kiriş Birleşiminin Tasarımı

Aşağıda verilmiş olan Tasarım Durumu 1 ve 2’ye göre 3. Kat düğüm noktası levhası ile konsol kiriş
başlığının birleşim yüzeyinde oluşan kuvvetler Şekil 2.1’de görülmektedir.
Tasarım Durumu 1
Eksenel kuvvet: Nu = 592,1 kN
Kesme kuvveti: Vu = 754,93 kN
Tasarım Durumu 2
Kontroller bu durumdaki kuvvetlere göre yapılacaktır.
3. Kat Düğüm Noktası Levhasının Konsol Kiriş Başlığı Boyunca Kesme Kuvveti Ve Çekme Kuvveti
Etkisinde Akma Sınır Durumu
Düğüm Noktası Levhasının kesme etkisinde akma sınır durumu ÇYTHYE 13.4.2.(a) dikkate alınarak
kayma etkisindeki birleşim elemanının tasarım kesme dayanımı şu şekilde belirlenmektedir,
Kaynak ulaşım deliği = 20 mm
Düğüm Noktası Levhasının çekme etkisinde akma sınır durumu ÇYTHYE 13.4.1 esas alınarak kayma
etkisindeki birleşim elemanının tasarım çekme dayanımı şu şekilde belirlenmektedir,
3. Kat Düğüm Noktası Levhası-Konsol Kiriş Başlığı Bağlantısında Kullanılan Kaynakların Tasarımı
AISC Manual Part 13 dikkate alındığında ilgili bölgedeki kaynağın sağlaması gereken gerekli kaynak
dayanımı kaynağın gevrek kırılmasını önlemek amacıyla kaynak süneklik faktörü 1,25 ile çarpılarak
148
büyütülecektir. Üniform Kuvvetler Yöntemi gerilmenin düğüm noktası levhası kenarına üniform
olarak etkidiğini varsaymaktadır. Ancak gerçekte bu etkinin dağılımı üniform değildir. 2004’te Hewitt
ve Thornton tarafından belirlenen 1,25 kaynak süneklik faktörü bu durumu dikkate almak için hesaba
katılmaktadır.
Bu bölgedeki kaynağın dayanması gereken bileşke kuvvet Tasarım Durumu 1 için aşağıdaki gibidir,
Kaynağa etkiyen kuvvet ile kaynağın boyuna doğrultusu arasındaki açı hesaplanmalıdır,
Deprem etkisi altında tasarlanan birleşim söz konusu olduğu için kaynak çekme dayanımı olarak,
köşe kaynak kalınlığı belirlenecektir.
Kaynak boyu olarak düğüm noktası levhasının uzunluğundan kaynak ulaşım deliği mesafesinin
çıkarılmasıyla elde edilen uzunluk kullanılacaktır,
olarak çift taraflı köşe kaynak kalınlığı belirlenmiştir. ÇYTHYE Tablo

13.4’e göre köşe kaynakla birleşen elemanlardan ince olanının kalınlığı 19’dan büyükse kalınlık en az
5,5 mm olabilmektedir. Merkezi çapraz-kiriş-kolon birleşimi tasarımında köşe kaynak kullanılan tüm
kısımlarda kalınlık bu tablo dikkate alınarak belirlenmiştir.
3. Kat Düğüm Noktası Levhası-Konsol Kiriş Bağlantı Bölgesinde Konsol Kirişin Bölgesel Etkiler
Altındaki Dayanım Kontrolleri
Konsol Kiriş Gövdesinde Yerel Akma Kontrolü
Kuvvetin kirişe etkime noktası kiriş ucundan itibaren α = 255 mm < db = 400 mm olduğu için konsol
kiriş gövdesinin tasarım yerel akma dayanımı aşağıdaki gibi hesaplanacaktır,
149
Konsol Kiriş Gövdesinde Yerel Buruşma Kontrolü
Bağlantının merkezinden etkiyen basın kuvvetinin konsol kiriş bitişinden itibaren mesafesi α = 255
mm > db/2 = 200 mm olduğu için konsol kiriş gövdesinin tasarım yerel buruşma dayanımı aşağıdaki
gibi hesaplanacaktır,
, ,
6.5.6. 3. Kat Düğüm Noktası Levhası-Kolon Birleşimin Tasarımı

Aşağıda verilmiş olan Tasarım Durumu 1 ve 2’ye göre 3. Kat düğüm noktası levhası ile kolon başlığı
birleşim yüzeyinde oluşan kuvvetler Şekil 2.1’de görülmektedir.
Tasarım Durumu 1
Tasarım Durumu 2
Bu birleşim bölgesinde Üniform Kuvvetler Yöntemi’ne göre düğüm noktası levhasının boyutları
birleşim yüzeylerinde eksantrik moment oluşmayacak şekilde belirlendiği için bu yüzeyde eğilme
momenti etkisi bulunmamaktadır.
150
3. Kat Düğüm Noktası Levhası-Kolon Başlığı Bağlantısında Kullanılan Kaynakların Tasarımı
Kaynak süneklik faktörü 1,25 dikkate alınacaktır. (AISC Manual Part 13)
Kaynağa etkiyen kuvvet ile kaynağın boyuna doğrultusu arasındaki açı,
3. Kat Düğüm Noktası Levhasının Kolon Başlığı Boyunca Kesme Kuvveti Ve Çekme Kuvveti
151
3. Kat Düğüm Noktası Levhası-Kolon Başlığı Bağlantı Bölgesinde Kolonun Bölgesel Etkiler
Kuvvetin kolona etkime noktası kolon ucundan itibaren olan mesafesi db = 400 mm’den büyük olduğu
için kolon gövdesinin tasarım yerel akma dayanımı aşağıdaki gibi hesaplanacaktır,
Bağlantının merkezinden etkiyen basın kuvvetinin kolon bitişinden itibaren mesafesi α = 255 mm >
db/2 = 200 mm olduğu için kolon gövdesinin tasarım yerel buruşma dayanımı aşağıdaki gibi
hesaplanacaktır,
, ,
Kolon Gövdesinin Kesme Kuvveti Etkisinde Dayanım Kontrolü
HE450B kolonunun kesme kuvveti etkisindeki tasarım dayanımı kesitin gönde alanı kullanılarak
hesaplanacaktır,
6.5.7. 2. Kat Düğüm Noktası Levhası-Konsol Kiriş Birleşiminin Tasarımı

Aşağıda verilmiş olan Tasarım Durumu 1 ve 2’ye göre 3. Kat düğüm noktası levhası ile konsol kiriş
başlığı birleşim yüzeyinde oluşan kuvvetler Şekil 2.1’de görülmektedir.
152
Tasarım Durumu 1
Tasarım Durumu 2
2. Kat Düğüm Noktası Levhasının Konsol Kiriş Başlığı Boyunca Kesme Kuvveti Ve Çekme Kuvveti
2. Kat Düğüm Noktası Levhası-Kiriş Başlığı Bağlantısında Kullanılan Kaynakların Tasarımı
153
2. Kat Düğüm Noktası Levhası-Konsol Kiriş Bağlantı Bölgesinde Konsol Kirişin Bölgesel Etkiler
HE400B konsol kirişine iki tarafından bağlanan düğüm noktası levhaları simetrik olarak tasarlanmıştır.
Bu yüzden düğüm noktası levhalarının iki taraftan da konsol kiriş ile birleşim yüzey uzunlukları
aynıdır. Bölgesel etkiler altında mevcut dayanımlar aynı çıkacaktır. Bu yüzden aynı işlemler
tekrarlanmayacak, sadece gelen etkiler altında kontrol yapılacaktır.
Konsol Kiriş Gövdesinde Yerel Akma Kontrolü
6.5.8. 2. Kat Düğüm Noktası Levhası-Kolon Birleşimin Tasarımı

Aşağıda verilmiş olan Tasarım Durumu 1 ve 2’ye göre 2. Kat düğüm noktası levhası ile kolon başlığı
birleşim yüzeyinde oluşan kuvvetler Şekil 2.1’de görülmektedir.
Tasarım Durumu 1
Tasarım Durumu 2
154
Birleşim yüzeylerinde eksantrik moment oluşmamaktadır.
2. Kat Düğüm Noktası Levhası-Kolon Başlığı Bağlantısında Kullanılan Kaynakların Tasarımı
2. Kat Düğüm Noktası Levhasının Kolon Başlığı Boyunca Kesme Kuvveti Ve Çekme Kuvveti
Düğüm Noktası Levhasının kesme etkisinde akma sınır durumu kontrolü,
Düğüm Noktası Levhasının çekme etkisinde akma sınır durumu kontrolü,
2. Kat Düğüm Noktası Levhası-Kolon Bağlığı Bağlantı Bölgesinde Kolonun Bölgesel Etkiler
155
HE450B kolonuna iki tarafından bağlanan düğüm noktası levhalarının simetrik tasarlanmasından
dolayı bölgesel etkiler altında dayanımlar 3. Kat düğüm noktası levhası-kolon birleşimi kısmındaki
dayanımlarla aynıdır. Dayanımlar mevcut durumdaki kuvvetlerle kontrol edilecektir.
Kolon Gövdesinin Kesme Kuvveti Etkisinde Dayanım Kontrolü
6.6. Merkezi Çaprazlı Çerçeve Çaprazların Kiriş Ortasında Birleşiminin Tasarımı

Bu bölümde yapının merkezi çaprazlı çerçevede B1-C1 aksları arasında bulunan 3. Kat HE400B kirişi
ortasına 2. Kat kutu en kesitli çaprazı 140x140x10 ve 3. Kat kutu en kesitli çaprazının düğüm noktası
levhalarıyla mafsallı bağlantılarının tasarımı yapılacaktır. Daha önce merkezi çapraz-kiriş-kolon
mafsallı birleşimi tasarımında ifade edildiği gibi çaprazların düzlem içinde burkulma yapacağının
öngörülmüştür ve bunu sağlamak için de düğüm noktası levhası ile çaprazlar mafsal levhası
kullanılarak birleştirilmiştir.
Birleşimde depremin geldiği yöne göre basınca ve çekmeye çalışan çaprazlarda mekanizma
durumunda oluşan eksenel kuvvetler Şekil 6.6.1’de görülmektedir. Kritik durumun dikkate alınması
sebebiyle düğüm noktası levhalarının tasarımında burkulma durumuna karşılık gelen kuvvetlerle
hesaplar yapılmıştır. Şekil 6.6.1’de verilen basınç kuvvetleri de burkulma durumundan (P1)
gelmektedir. İlgili mekanizma değerleri daha önceki kısımlarda tamamlanan “Boyutlandırma”
bölümünde elde edilmiştir.
B1-C1 aksları arasında bulunan 2. Kat kirişinin çapraz ve kolon birleşiminde boyutlandırması ve
dayanım kontrolleri yapılan mafsal levhası ve düğüm noktası levhası boyutları 3. Kat kiriş ortasındaki
çaprazların birleşiminde de kullanılmıştır. Ekonomik olması ve köşe bağlantısı gibi kolona birleşim
olmadığı için düğüm noktası levhasının uzunluğu mafsal levhasıyla birleşen çapraz hizasında
156
kesilerek kısaltılmıştır. Simetriklik durumu sebebiyle mafsal levhası için kontroller tekrar
yapılmayacaktır. 2. Kat için dayanımı sağlanan mafsal levhasının 3. Kat çapraz kuvvetleri etkisinde de
güvenli olacağı söylenebilmektedir.
6.6.1. Birleşimin Tasarımında Kullanılacak Kuvvet ve Boyutların Belirlenmesi
Şekil 6.6.1. Mekanizma durumunda 2. Ve 3. Kat çaprazlarında deprem etkisine bağlı olarak oluşan
çekme ve basınç kuvveti değerleri
Tasarım doğrultusunda kirişin alt ve üst tarafına bağlanan düğüm noktası levhaları iki kritik kesitte
kontrol edileceklerdir. Şekil 6.6.2’de düğüm noktası levhası geometrisi, elemanların çalışma noktası
(eksenlerin kesiştiği nokta) ve kontrol kesitleri a ve b’nin bir düğüm noktası levhasındaki konumları
görülmektedir. Çalışma noktası (çapraz ve kiriş eksenlerinin kesişme noktası, wp) tüm elemanlarının
eksenlerinin kesişim noktasından geçtiği için (çapraz ekseni-kolon ekseni arası olduğu için)
birleşimde eksantrik moment oluşmayacaktır. Eksantrik mesafe ’dır.
157
Şekil 6.6.2. Birleşim bölgesi düğüm noktası levhalarının yerleşimi ve bu levhaların kontrol edileceği
kritik kesitlerin gösterimi
Şekil 6.6.2.’de ise kiriş altındaki düğüm noktası levhalarının tasarımında kullanılacak boyutlar
görülmektedir. Çalışma noktasının a-a kesitinin iki ucuna olan uzaklıkları L1 ve L2 olarak ifade
edilmektedir. İlgili birleşimde çalışma noktası düğüm noktası levhasının ortasında oluştuğu için,
L1 = L2 = L/2 olarak ifade edilmektedir.
a-a ve b-b kesitlerinin incelenmesinde levhaların bu kesitlerden kesildiği varsayılarak kesim

yüzeylerinde oluşan yüzey kuvvetleri belirlenecektir. a-a kesitine etkiyen kuvvetler Nu, Vu ve Mu
olarak, b-b kesitine etkiyen kuvvetler ise Nu’, Vu’ ve Mu’ olarak ifade edilecektir. Çalışma noktasının
kiriş ekseninde oluşmasından dolayı a-a kesitinde çapraz kuvvetlerinin yatay bileşenlerinden dolayı
eksatrik moment oluşacaktır ancak olduğu için çapraz kuvvetlerinin düşey bileşenleri a-a
yüzeyinde moment oluşturmayacaktır. Şekil 6.6.3’de a-a kesitinde oluşan yüzey kuvvetleri
gösterilmektedir.
158
Şekil 6.6.3- a-a kontrol kesiti yüzey kuvvetleri
a-a yüzey kuvvetleri,
olarak ifade edilmektedir.
Şekil 6.6.4’te b-b kesitinde oluşan yüzey kuvvetleri görülmektedir.
Şekil 6.6.4- b-b kontrol kesiti yüzey kuvvetleri (pozitif yönler)
b-b yüzey kuvvetleri,

159
olarak belirtilmektedir.
Şekil 6.6.5- Düğüm noktası levhası kontrollerinde kullanılacak levha boyutlarının gösterimi (pozitif
yönler)
Kiriş üstündeki düğüm noktası levhası da alttaki ile aynı boyutlara sahip olduğu için ayrıca gösterimi
yapılmamıştır.
6.6.2. Kiriş Üstündeki Düğüm Noktası Levhasının Tasarımı
olarak boyutlar belirlenmiştir.
Kontrolde kullanılacak olan kuvvetler,
160
Moment değerleri ise,
a-a Kesiti Kontrolleri
Kullanılacak düğüm noktası levhası malzeme özellikleri aşağıdaki gibidir,
Kiriş Üstündeki Düğüm Noktası Levhasında a-a Kesitinde Oluşan Kuvvetler
Eksenel kuvvet =
Kesme kuvveti =
Moment =
161
Kiriş Üstündeki Düğüm Noktası Levhasında a-a Kesitinde Dayanım Kontrolleri
Kesme kuvveti dayanımı
Eksenel kuvvet dayanımı
Eksenel kuvveti N ve M etkileri beraber oluşturmaktadır. Bu durumda oluşan eşdeğer N kuvvet,
Düğüm noktası levhasının bu kuvvete karşı gerekli dayanımı çekme kuvveti etkisinde akma dayanımı
kontrolüyle hesaplanmaktadır.
Kesit plastik moment kapasitesi
Düğüm Noktası Levhası Üzerinde Birleşik Etki Kontrolü
Düğüm noktası levhasının üzerine etkiyen eksenel kuvvet ve kesme kuvveti birleşik etkisi altında
kontrol edilmesi gerekmektedir. Bu etkileşim kontrolü “Plastisite Teorisi” dikkate alınarak
gerçekleştirilecektir (Astaneh, 1998). İlgili teori aşağıdaki gibi ifade edilmektedir,
Kiriş Üstündeki Düğüm Noktası Levhası İle Kiriş Arasındaki Kaynağın Tasarımı
Düğüm noktası levhası ve kiriş belirli bir sünekliğe sahip olmalıdır.
Bu bölgedeki kaynağın dayanması gereken bileşke kuvvet aşağıdaki gibidir,
162
Kiriş Gövdesinde Yerel Akma Sınır Durumu
Tasarımı yapılan birleşimdeki HE400B kat kirişinin malzeme özellikleri aşağıdaki gibidir,
Çelik Sınıfı
ÇYTHYE 13.9.2 dikkate alındığında, yük kirişin başlığına kirişin ucundan itibaren db = 400 mm’den
büyük bir mesafeden etkimekte olduğu için kolon gövdesinin tasarım yerel akma dayanımı aşağıdaki
denklem ile hesaplanmaktadır;
lb = mesnetlenme uzunluğu
Kiriş Gövdesinde Yerel Buruşma Kontrolü
ÇYTHYE 13.9.3 dikkate alındığında kiriş başlığına gelen etki kirişin ucundan itibaren db/2=200
mm’den büyük bir mesafeden etkidiği için kolon gövdesinin tasarım buruşma dayanımı aşağıdaki gibi
belirlenecektir,
, ,
163
✔
Kontroller sonucunda ilgili düğüm noktası levhasının a-a kesitindeki tasarımı tamamlanmıştır.
b-b Kesiti Kontrolleri
Kiriş Üstündeki Düğüm Noktası Levhasında b-b Kesitinde Oluşan Kuvvetler
Eksenel kuvvet =
Kesme kuvveti =
Moment =
Kiriş Üstündeki Düğüm Noktası Levhasında b-b Kesitinde Dayanım Kontrolleri
164
Plastisite teorisine göre düğüm noktası levhasında birleşik etki kontrolü,
Kontroller sonucunda ilgili düğüm noktası levhasının b-b kesitindeki tasarımı tamamlanmıştır.
6.6.3. Kiriş Altındaki Düğüm Noktası Levhasının Tasarımı
olarak boyutlar belirlenmiştir.
Kontrolde kullanılacak olan kuvvetler,
Moment değerleri ise,
165
a-a Kesiti Kontrolleri
Kullanılacak düğüm noktası levhası malzeme özellikleri aşağıdaki gibidir,
Kiriş Altındaki Düğüm Noktası Levhasında a-a Kesitinde Oluşan Kuvvetler
Eksenel kuvvet =
Kesme kuvveti =
Moment =
Kiriş Altındaki Düğüm Noktası Levhasında a-a Kesitinde Dayanım Kontrolleri

166
Düğüm noktası levhasında etkileşim kontrolü “Plastisite Teorisi” dikkate alınarak gerçekleştirilecektir,
Kiriş Altındaki Düğüm Noktası Levhası İle Kiriş Arasındaki Kaynağın Tasarımı
Düğüm noktası levhası ve kiriş belirli bir sünekliğe sahip olmalıdır.
Bu bölgedeki kaynağın dayanması gereken bileşke kuvvet aşağıdaki gibidir,
Kiriş Gövdesinde Yerel Akma Sınır Durumu
Kiriş Gövdesinde Yerel Buruşma Kontrolü
167
✔
Kontroller sonucunda ilgili düğüm noktası levhasının a-a kesitindeki tasarımı tamamlanmıştır.
b-b Kesiti Kontrolleri
Kiriş Altındaki Düğüm Noktası Levhasında b-b Kesitinde Oluşan Kuvvetler
Eksenel kuvvet =
Kesme kuvveti =
Moment =
Kiriş Altındaki Düğüm Noktası Levhasında b-b Kesitinde Dayanım Kontrolleri
168
Plastisite teorisine göre düğüm noktası levhasında birleşik etki kontrolü,
6.6.4. Birleşimin Merkez Ekseninde Kiriş Gövdesinde Kesme Dayanımı Kontrolü Ve Takviye
Levhası Tasarımı
Şekil 6.6.6’da görülen HE400B kat kirişinde oluşan kesme kuvvetinin belirleneceği serbest cisim
diyagramına göre kirişteki kesme kuvveti diyagramı aşağıdaki gibi belirlenmektedir,
Şekil 6.6.6- Kat kirişinde oluşan kesme kuvvetinin belirleneceği serbest cisim diyagramı
İlgili birleşim bölgesindeki HE400B kiriş kesiti için,
ve özellikleri bilinmektedir.
Bu durumda kesitin çekme alanı katkısı dikkate alınmadığında tasarım kesme kuvveti dayanımı,
169
olarak yetersiz geldiği
görülmektedir.
Kiriş gövdesi kalınlığının takviye levhasıyla arttırılması gerekmektedir. Kiriş üzerindeki ve altındaki
düğüm noktası levhaları için,
Üst düğüm noktası birim uzunluğuna gelen normal kuvvet,
Alt düğüm noktası birim uzunluğuna gelen normal kuvvet,
değeri kiriş ekseninden itibaren olan mesafe olmak üzere,
olmak üzere birim uzunluktaki kesme ifadesi yapılmaktadır.

kesme kuvveti sahip olduğu kesme kuvveti dayanımı değerine eşitlenirse elde edilir,
Gelen kesme kuvveti dayanımının sağlanması için,
olması gerekmektedir.
olarak takviyenin sahip olması gereken dayanım elde

edilmiştir.
260x260 yüzey alanına sahip S355 çelik sınıfına sahip takviye levhası kirişin bir yüzünde kullanılırsa,
olması sebebiyle, ttakviye = 12 mm seçilmiştir.
PL12x275x275 takviye levhası kiriş gövdesinin sadece bir tarafına konacak şekilde seçilecektir.
Takviye Levhası-Kiriş Gövdesi Arasındaki Kaynağın Tasarımı
Takviye levhası ile kiriş gövdesi arasında çepeçevre kaynak yapılacaktır. Kaynak doğrultusu ile
kuvvet arasındaki açının olduğu kaynak düşünüldüğünde,
170
köşe kaynak kalınlığı,
FE = 550 MPa kaynak çekme dayanımı seçilmiştir.
olarak boyuna doğrultudaki kaynak kalınlığı seçilmiştir. Gelen kesme

etkisine göre enine doğrultuda çalışan kaynak kalınlığı olarak da aynı kalınlık kullanılacak ve
çepeçevre kaynak yapılacaktır. Şekil 6.6.7’de tasarımı tamamlanan merkezi çaprazlı çerçeve
çaprazlarının düğüm noktaları levhalarıyla HE400B kirişi ortasındaki birleşimi gösterilmektedir.
Şekil 6.6.7- Merkezi çaprazların düğüm noktası levhalarıyla 3. Kat kirişi HE400B ortasında birleşimi
6.7. Çapraz-Bağ Kirişi Birleşim Detayı Tasarımı:
A1-A2 aksları arasında, 1. Kat HE220B kirişi ile HE220B çaprazının tasarım dayanımı kontrolü,
TBDY 9.8.8 göre çapraz elemanın boyutlandırılmasından sonra oluşacak iç kuvvetler esas alınarak
yapılacaktır.
171
Bu durumda hesap yaptığımız çapraz için çapraz enkesiti ve yerel eksen takımına göre gerekli
arttırılmış iç kuvvetler,
Her bir başlıkta oluşan eksenel kuvvetler;
Eksenel kuvvet etkisinde
Eğilme momenti etkisinde
Çapraz;
Başlık Levhası;
Kaynaklar;
Kiriş;
172
Bulonlar;
Birleşimde çapraz başlığının çekme kırılmasından dolayı güvensiz hale gelmesini önlemek amacıyla
kullanılabilecek en büyük bulon deliği çapı, ÇYTHYE 9.13.1(a) ‘e göre hesaplanır. Bu durumda çift
sıra bulon kullanılması öngörülerek,
F y 355
Y t= = =0.70<0.8 olduğundan Y t=1.0
F u 510
Y t x F y x A fg
A fg −( ) 16 x 220−( 1 x 355 x 16 x 220 )
Fu 510
d h , maks = = =33.43 mm
2t f 2 x 16
Böylece,
Seçilen d= 20 mm , dh = 20+2 = 22 mm , de = 22+2 = 24 mm
d h ≤ d h ,maks ✔
Başlık levhasının basınç etkisindeki burkulma sınır durumu,
Başlık levhası atalet yarıçapı: i (mm),
tp 20
i= = =5.774 mm
√ 12 √ 12
Başlık levhası narinliği: KL /i(mm),
Lmax = 125 mm
KxL 0.65 x 125

= =14.07< 25✔
i 5.774
olduğundan basınç kuvveti etkisinde burkulma sınır durumu etkin olmayacaktır.

173
Başlık levhasının eksenel çekme kuvveti etkisinde akma sınır durumu, t p ,min 1 ( mm ) ,
Pf 891.50
t p ,min 1= = =10.59mm
∅ x F y x b fb (0.75 x 510 x 220)
Başlık levhasının eksenel çekme kuvveti etkisinde kırılma sınır durumu, t p ,min 2 ( mm ) ,
Pf 891.50
t p ,min 2= = =13.55 mm
∅ x F y x( bfb −n d e ) (0.75 x 510 x ( 220−2 x 24 ) )
Max ¿
13.55 mm ≤20 mm ✔
Şekil 6.7.1-Çapraz-Bağ Kirişi Birleşim Detayı
Başlık levhasında bulon sayısının ve bulon aralıklarının kontrolü,
Bulon gövdesinde kayma kırılması ve bulon deliğinin oval form alması sınır durumları için bulon
sayısı ve bulon aralıkları hesaplanması gerekir.
174
TBDY 9.2.3.2 ‘e göre, birleşimde bulonlar kesme kuvveti etkisinde olduğundan, uygulamada diş
açılmamış gövde enkesitinin kayma düzleminde olması sağlanmalıdır.
Bulon gövdesi kayma kuvveti dayanımı, Bdv (kN ),
Bdv =∅ x 0.563 x F ub x A b=0.75 x 0.563 x 1000 x ( 4 )

πx 202
=132.654 kN
Bulon deliği ovalleşme sınır durumu, Bdb ,maks ( kN ) ,
Bdb ,maks =∅ x 2.4 x t f x F u=0.75 x 2.4 x 20 x 16 x 510=293.76 kN
Çapraz elemanın bir başlığının bağlantısı için kullanılması gereken toplam bulon sayısı, n
∑ Pf 891.50
n≥ = =6.7 ; yukarıdabelirtildiği gibi n= 8 seçilmiştir.
min [ Bdv ; Bdb , maks ] 135.654
Bdv xn ≥ ∑ Pf =1060.512≥ 891.50 ✔
Bdb ,maks xn ≥∑ P f =2350.08 ≥ 891.50 ✔
Bulon aralıkları ve kenara olan uzaklıkları ÇYTHYE 13.3.6-8 ile ÇYTHYE Tablo 13.9’da verilen
kurallara uygun olarak seçildiğinde,
Boyuna doğrultuda,
smaks=min [ 16 x 14=224 mm ;200 mm ] =200 mm ≥75 mm ≥ s min =66 mm
Le ,maks=min [ 16 x 12=192mm ; 150 mm ]=200 mm≥ 45 mm ≥ Le ,min =28 mm
Enine doğrultuda,
smaks=min [ 16 x 14=224 mm ;200 mm ] =200 mm ≥130 mm ≥ s min =66 mm
Le ,maks=min [ 16 x 12=192mm ; 150 mm ]=200 mm≥ 45 mm ≥ Le ,min =28 mm
Ayrıca, montaj kolaylığı açısından, başlık levhalarının bağ kirişine birleşen kenarları ile bulon deliği
merkezleri arasında minimum 125mm mesafe bırakılmıştır.
En dıştaki bulon deliği için kesme etkisinde levhanın kırılma sınır dayanımı, Bdb ,e ( kN ) ,
Bdb ,e =∅ x 1.2 x l c x t f x F u
Bdb ,e =0.75 x 1.2 x ( 45−0.5 x 22 ) x 20 x 510=312.12 kN
Bdb ,e xn≥ ∑ Pf =2496.96 ≥ 891.50✔
175
Blok kırılma sınır durumunda dayanım kontrolü,
Şekil 6.7.2-Blok Kırılma Göçme Modları
Başlık levhasında, Rd ( kN ) ,
Durum 1,
Rn =min ¿ ¿
Rn =min ¿ ¿
Rn =2949.84 kN
Rd =∅ Rn
Rd =0.75 x 2949.84=2212.38 kN > ∑ P f =891.50 ✔

176
Benzer hesap adımları takip edilerek diğer göçme modları için de tasarım blok kırılma dayanımları
aşağıdaki gibi kontrol edilebilir.
Durum 2,
Rd =2518.38>∑ P f =891.50 ✔
Durum 3,
Rd =2788.65>∑ P f =891.50 ✔
Durum 4,
Rd =2193.12>∑ Pf =891.50 ✔
Çapraz gövdesinin kiriş başlığına kısa kayma levhası ile kaynaklı bağlantısı,
Kayma Levhası;
Bulonlar;
Kesme etkisinde kayma levhası kontrolleri,
Akma sınır durumu, Rdy ( kN ) ,
Rdy =∅ x 0.6 x F y x A gv =0.9 x 0.6 x 355 x 10 x 140=268.38 kN >V u=23.37 kN ✔
Kırılma sınır durumu, Rdu ( kN ) ,
177
Rdy =∅ x 0.6 x Fu x A nv=0.75 x 0.6 x 510 x 10 x (140−2 x ( 20+ 4 ))=211.14 kN >V u =23.37 kN ✔
Blok kırılma sınır durumu, Rd ( kN ) ,
Rn =min ( 0.6 x F y x ( ( n−1 ) x s dikey + Lev ) xt ) + Fu x ¿
Rn =min ( 0.6 x 355 x ( 1 x 70+35 ) x 10 )+ 510 x ( 35−0.5 x (20+ 4) ) x 10 ,
Rd =∅ Rn
Rd =0.75 x 328.44=246.33 kN > V u=23.37 ✔
Kesme etkisinde bulonların kontrolü,
Bulon kayma dayanımı, Bdv ( kN ) ,

2
20
Bdv =∅ x 0.563 x F ub x A b=0.75 x 0.563 x 1000 x =132.65 kN
4
Kritik kalınlıktaki bulon deliği ovalleşme kontrolü, Bdb ,maks ( kN ) ,
Bdb ,maks =∅ x 2.4 xdx t f x F u=0.75 x 2.4 x 10 x 20 x 510=183.6 kN
Yırtılma sınır durumu, Bdb ,e ( kN ) ,
Bdb ,e =∅ x 1.2 x l c x t f x F u=0.75 x 1.2 x ( 35−0.5 x ( 20+2 ) ) x 10 x 510=110.16 kN
Bir bulonda oluşan kesme kuvveti, R x ( kN ) ,
V u 23.37
R x= = =11.685 kN
n 2
Kesme kuvvetinin bulon grubu ağırlık merkezinde oluşturacağı dışmerkezlik momenti, M bg ( kNm ) ,
M bg=V u xe=23.37 x 50=1.168 kNm
Moment etkisinde bir bulonda oluşan kesme kuvveti, R y ( kN ) ,
178
M bg 1.168
Ry = = =16.693 kN
s 70
Bileşke kesme kuvvetine göre dayanım kontrolü, Ra ( kN ) ,
Ra =√ R x + R y =√ 11.685 +16.693 =20.376 kN

2 2 2 2
Ra < min [ Bdv , Bdb , maks , Bdb ,e ]
20.376 kN < 110.16 kN ✔
Kaynak ;
Kesme etkisindeki kaynak kontrolleri,
Köşe kaynak kayma dayanımı, Rd ( kN ) ,
Rd =∅ x 2 x ( 0.6 F e ) xax (l ¿¿ w−2 a)=0.75 x 2 x 0.6 x 550 x 4 x(140−2 x 4)=261.36 kN ¿
Rd =261.36 kN > V u=23.37 ✔
Esas metal akma sınır durumu, Rd ,BMy ( kN ) ,
Rd ,BMy =∅ x ( 0.6 x F y ) xtx ( l w −2 a )=1 x 0.6 x 355 x 10 x ( 140−2 x 4 )=281.16 kN
Rd ,BMy =281.16 kN >V u=23.37 ✔
Esas metal kırılma sınır durumu, Rd ,BMu ( kN ) ,
Rd ,BMu =∅ x ( 0.6 x F u ) xtx ( l w −2 a ) =0.75 x 0.6 x 510 x 10 x (140−2 x 4 )=302.94 kN
Rd ,BMu =302.94 kN >V u =23.37 ✔
Bölgesel tek kuvvet altında kiriş gövdesinde yerel akma kontrolü,
Kiriş başlığına etkiyen eksenel kuvvetin düşey bileşeni,
α =tan
−1
( 0.5 xh( L−e) )=¿ tan ( 0.5 x (7500−1100
−1 3500
))
=¿ 47.56 ° ¿¿
179
V uf =P f sin α =891.50 x sin 47.56=657.96 kN
Kuvvetin kirişe uygulanma noktası, kiriş ucundan itibaren, y = 2975 mm > d = 450 mm koşulunu
sağladığından, kiriş gövdesinin tasarım yerel akma dayanımı,
Rd =∅ x Rn =∅ x F yw x t w x ( 5 k +l b )=1 x 275 x 9.5 x ( 5 x ( 16+18 ) +20 ) =496.38 kN
Rd =496.38 kN <V uf =657.96
olduğudan kiriş gövdesinin rijitlik (berkitme) levhaları ile takviye edilmesi gerekmektedir.
Bölgesel tek basınç kuvveti altında kiriş gövdesinde yerel buruşma kontrolü, kuvvetin kirişe
uygulanma noktası, kiriş ucundan itibaren y = 2975 mm > 0.5d = 225 mm koşulunu sağladığından,
kiriş gövdesinin tasarım yerel buruşma dayanımı,
2
Rd =∅ x Rn =∅ x 0.80 x t w x ¿
Rd =∅ x Rn =0.75 x 0.80 x 9.5 2 x ¿
Rd =586.20 kN <V uf =657.96
olduğudan kiriş gövdesinin rijitlik (berkitme) levhaları ile takviye edilmesi gerekmektedir.
Bölgesel tek çekme kuvveti altında kiriş başlığında yerel eğilme kontrolü,
Kiriş başlığının tasarım yerel eğilme dayanımı,

2 2
Rd =∅ x Rn =∅ x 6.25 x F yf x t f =0.75 x 6.25 x 275 x 16 =330 kN
Rd =330 kN <V uf =657.96
olduğudan ki
Çapraz uç bölgesinde kiriş gövdesi ve başlığı için rijitlik levhası dayanımının kontrolü,
Rijitlik levhası için gerekli dayanım, Ps ( kN ) ,
V uf −min ⁡[Rd ] 657.96−330

Ps = = =163.98 kN
2 2
Rijitlik (Berkitme) levhalarının boyutlarının belirlenmesi ve yerleşimi
180
TBDY 9.8.5.1’e göre gövde levhasının her iki tarafına yerleştirilecek olan rijitlik levhalarının boyutları
gövde yüksekliğine eşit yükseklikte ve,
genişikliği ile
kalınlığında olacaktır.
olduğundan TBDY 9.8.5.2(b) uyarınca bağ kirişi dönme

açısının olması durumu için ara rijitlik levhalarının ara uzaklıkları, s, doğrusal interpolasyon yapılarak,
şeklinde
hesaplanır. Bu durumda,
olarak seçilmesi uygundur.
Ayrıca ara rijitlik levhalarına ek olarak çapraz bağlantı noktalarında da rijitlik levhaları kullanılacaktır.
Yukarıda belirlenen rijitlik levhalarının boyutları esas alındığında, kiriş gövdesinin ve başlığının
takviyesi için kullanılacak rijitlik levhalarının,
Pd =∅ x F y xbxt=0.90 x 355 x ( 220−9.5

2 ) x 10=336.274 kN > P =163.98 kN ✔
s
koşulu sağlandığından yeterli dayanıma sahip oldukları görülür.
TBDY 9.8.5.1 ‘e göre rijitlik levhası – bağ kirişi gövdesi bağlantısını sağlayan kaynaklar, rijitlik
levhası enkesit alanı ile malzeme akma gerilmesinin çarpımından oluşan kuvvetleri aktaracak kapasite
olacaktır. Buna göre, a = 4 mm ve lw = 200 mm h = 208mm olarak belirlendiğinde,
Çift taraflı köşe kaynağın tasarım kayma dayanımı,
Rd =∅ x 2 x ( 0.6 x Fe ) xax ( l w −2 a )=0.75 x 2 x 0.6 x 550 x 4 x ( 200−2 x 4 )=380.16 kN
R=bxtx F y =373.638 kN
Rd =380.16 kN > R=373.638 k N
6.8. Dış Merkez Çaprazlı Çerçevede Çapraz-Kiriş-Kolon Birleşimi Tasarımı
181
Bu bölümde yapının dış merkez çaprazlı çerçevede 1A-2A aksları arasında bulunan 2. Kat kirişi
HE220B’nin HE450B kolonuna bağlantısı ile bu bölgede kiriş ve kolona düğüm noktası levhasıyla
mafsallı çalışmak suretiyle bağlanan HE220B çaprazının bağlantısının tasarımı yapılacaktır.
Bulonlu çapraz-düğüm noktası levhası bağlantısında birleşim elemanı olarak 2 x ½ HE140B profilleri
kullanılacaktır. Düğüm noktası levhası-kiriş birleşimi çift taraflı köşe kaynak kullanarak sağlanacaktır.
Kiriş-kolon ve düğüm noktası levhası-kolon birleşimlerinde ise alın levhası kullanılacaktır.
İlgili birleşimin tasarımı için gerekli dayanımların hesabında iki durum dikkate alınacaktır.
6.8.1. Birleşim Bölgesindeki Elemanlarda Oluşan İç Kuvvetlerin Belirlenmesi
Durum 1
Çapraz eleman ve bağ kirişi dışında kalan kat kirişi iç kuvvetleri, arttırılmış deprem etkilerini de içeren
yük birleşiminden elde edilerek bu duruma karşı gelen diyafram dikmesinde oluşan eksenel kuvvet,
düğüm noktası dengesi ile hesaplanacaktır.
Durum 2
Deprem etkisi altında kat kesme kuvveti dikkate alınarak diyafram dikmesinde elde edilen eksenel
kuvvet, TBDY 9.10.3 dikkate alınarak dayanım fazlalığı katsayısı, D ile büyütülecektir. Çaprazda
oluşan eksenel kuvvet, düğüm noktası dengesi ile elde edilecektir.
İki durumda da bağ kirişi dışında kalan kat kirişine ait iç kuvvetler arttırılmış deprem etkilerini içeren
yük birleşiminden elde edilecektir ve deprem etkileri, bağ kirişinin plastikleşmesine sebep olan
yüklemenin 1.25Ry katı ile büyütülecektir.
Sistem analizleri sonucu elde edilen sabit ve hareketli düşey yükler ile deprem etkileri altında birleşim
bölgesi elemanlarında oluşan iç kuvvetler Şekil 6.8.1.(a)’da gösterilmektedir.
Birleşimde gerekli dayanımların hesaplanması
Çapraz-kiriş-kolon birleşimi için gerekli dayanımların hesabında deprem etkileri, birinci kat bağ
kirişinin plastikleşmesine neden olan yükleme durumu esas alınarak,
Bağ kirişi karakteristik kesme kuvveti dayanımı, Vn = 294,69 kN
Deprem etkileri altında birinci kat bağ kirişinde oluşan kesme kuvveti, VE = 193,44 kN olmak üzere
bağ kirişi dışında kalan kat kirişinde deprem etkisiyle oluşan iç kuvvetler,
katsayısı ile büyütülecektir.

Deprem etkileri altında birinci kat bağ kirişinde oluşan kesme kuvveti, VE = 180,1 kN olmak üzere
çaprazda oluşacak iç kuvvetler ise,
katsayısı ile büyütülecektir.

Bağ kirişi dışında kalan 1. kat kirişi için arttırılmış deprem etkilerini içeren yük birleşimi altında elde
edilen gerekli kesme kuvveti ve eksenel kuvvet,
Pr,kiriş = 506,64 kN
182
Vr,kiriş = 66,26 kN
Bu kuvvetler düşey yük etkileri ile ( (2,18) x PE,kiriş) değerinin toplanmasıyla elde edilmiştir.
Durum 1 dikkate alındığında,
Çaprazda arttırılmış deprem etkilerini içeren yük birleşimi altında elde edilen gerekli kesme kuvveti ve
eksenel kuvvet,
Pr,çapraz = 785,39 kN
Vr,çapraz = 23,79 kN
Bu kuvvetler düşey yük etkileri ile ( (2,66) x PE,çapraz) değerinin toplanmasıyla elde edilmiştir.
Düğüm noktası dengesinden diyafram dikmesinde oluşacak eksenel kuvvet,
olarak elde edilir

Durum 2 dikkate alındığında,
Diyafram dikmesinde dayanım fazlalığı katsayısı, D ile büyütülen eksenel kuvvet,
olarak elde edilir.

Bu durumda düğüm noktası dengesinden çaprazda oluşan eksenel kuvvet,
Pr,çapraz = 785,39 kN > = 714,93 kN olduğu için 1. durumda elde edilen çapraz iç kuvveti
belirleyici olacaktır. Durum 1 ve 2’deki kuvvetler Şekil 6.8.1.(b)’de kesitler üzerinde görülmektedir.
Güvenli tarafta kalan bir yaklaşımla çaprazda oluşacak çekme kuvvetinin hesaplanan basınç kuvvetine
eşit olduğu varsayılacaktır. Ayrıca çaprazdaki kesme kuvveti ihmal edilecektir.
183
Şekil 6.8.1.(a) Durum 1’e göre birleşim bölgesindeki iç kuvvet dağılımı
Şekil 6.8.1.(b) Durum 2’ye göre birleşim bölgesindeki iç kuvvet dağılımı
6.8.2. Çapraz-Düğüm Noktası Levhası Birleşiminin Tasarımı

Bu birleşimde daha önce belirtildiği üzere ½ HE140B profili kullanılacaktır. Bu profil HE220B
çaprazı gövdesinin iki tarafına da bulonlarla bağlanacaktır. Çapraz gövdesine ve düğüm noktasına
bağlanan ½ HE140B profilleri birbirinin simetriği olacak şekilde tasarlanacaktır.
Çapraz gövdesine bağlanacak olan ½ HE140B kesit için,
Çelik Sınıfı
Olmak üzere birleşim elemanının özellikleri belirtilmiştir.

Gerekli Olan Bulon Sayısının Belirlenmesi
TBDY 9.2.3.2 dikkate alındığında deprem yükü etkisi altındaki elemanların birleşim ve eklerinde 8.8
veya 10.9 kalitesinde yüksek dayanımlı bulonlar tam ön çekme verilerek kullanılabileceği
söylenmektedir. Aynı zamanda diş açılmamış gövde düzleminin kayma düzlemi içerisinde olması
sağlanacaktır.
Bu şartlar doğrultusunda M22 çaplı (8.8) kalitesinde bulon kullanılmasına karar verilmiştir.
Bulon Kayma Dayanımı
184
Bir bulonun tasarım kayma dayanımı ÇYTHYE 13.3.9 dikkate alınarak aşağıdaki ifadeyle
belirlenecektir,
olarak belirlenir.
tbw = Çapraz gövde kalınlığı (mm),
tgp = Düğüm noktası levhası kalınlığı (mm),
ttp = HE140 B profilin başlık kalınlığı (mm)
Çapraz Gövdesinde Bulon Deliklerinde Kesme Kuvveti Etkisinde Ovalleşme Dayanımı
ÇYTHYE 13.3.13.(1) dikkate alınarak bulon deliğinin ovalleşme sınır durumu aşağıdaki denklem
kullanılarak incelenecektir,
adet seçilmiştir.
Bulon sayısı belirlendikten sonra kenar mesafelerin belirlenmesiyle bulon deliklerinde yırtılma
kontrolü yapılacaktır. Belirlenen bulon yerleşimi ile kenar ve ara mesafeler Şekil 6.8.2’de
görülmektedir.
185
Şekil 6.8.2- ½ HE140B profili başlığı ile HE220B çapraz gövdesini birleştiren bulonların yerleşimi ve
genel birleşim görünümü
Seçilen mesafelerin ÇYTHYE 13.3.6-7-8’e göre bulon delikleri arası mesafe, eleman kenarına olan
mesafe ve kenar mesafe kontrolleri yapılır.
ÇYTHYE 13.3.6’ya göre standart dairesel, büyük dairesel ve oval deliklerin merkezleri arası uzaklık,
s, karakteristik bulon çapı d’nin 3 katından az olmamalıdır.
22 mm bulon çapı için

Çapraz Gövdesinde Bulon Deliklerinde Kesme Kuvveti Etkisinde Yırtılma Dayanımı

186
Diğer bulonlar için,
Çapraz Gövdesinde Kesme Kuvveti Etkisinde Blok Kırılma Dayanımı

, (YDKT)
Ubs = 1,0 olarak alınacaktır. (ÇYTHYE Şekil 13.9)
=> olduğu için,
> 785,39 kN
Kontrol edilen blok kırılma biçimi Şekil 6.8.3’de görülmektedir.
187
½ HE140B Profil Kesitinde Kesme Kuvveti Etkisinde Bulon Deliklerinde Ezilme Dayanımı
Ovalleşme Sınır Durumu,

Yırtılma Sınır Durumu,
(ÇYTHYE Denk. 13.14b)
İnceleme sonucunda bulon tasarım ezilme dayanımının bulonun kendi kayma dayanımından gelerdiği
görülmüştür.
olduğu için bulonların ezilme dayanımı açısından yeterli

½ HE140B Profil Kesitlerinde Blok Kırılma Sınır Durumu

, (YDKT) , Ubs = 1,0
188
Kontrol edilen blok kırılma biçimi Şekil 6.8.4’de görülmektedir.

Düğüm Noktası Levhasında Kesme Kuvveti Etkisinde Bulon Deliklerinde Ezilme Dayanımı
Ovalleşme Sınır Durumu;

Yırtılma Sınır Durumu;
✔ olarak bulunmakta ve güvenli olduğu

görülmektedir.
Düğüm Noktası Levhasının Basınç Etkisinde Burkulma Dayanımının Kontrolü
AISC Part 13 dikkate alınarak Üniform Kuvvetler Yöntemi ile düğüm noktası levhası boyutları
belirlenecektir. Yöntemin parametreleri aşağıdaki gibidir,
189
mesafe
mesafe
düğüm noktası levhasının kiriş ve kolon ile birleştiği yüzeylerde eksantrik bir moment oluşmaz. AISC
Manuel Part 13’ten elde edilen denklem aşağıda verilmiştir.
(Manuel Eq. 13-1)

Projeden dış merkez çaprazlı çerçevede 1 kat çaprazlarının kolon eksenine göre duruş açıları,
’dir
Buna göre üstte belirtilen denkleme göre,
=305 mm seçilmiş ve

Düğüm noktası levhasının kiriş ile birleştiği yüzeyinin uzunluğu,
Düğüm noktası levhasının kolon ile birleştiği yüzeyinin uzunluğu,
Çapraz-kiriş-kolon bağlantısında kullanılacak olan alın levhasının kalınlığı kolon yüzeyinden itibaren
15 mm olarak öngörülerek düğüm noktası levhasında burkulma kontrolü yapmak üzere belirlenen
boyutlara göre birleşimin çizimi yapılmıştır.
olan kesitte kontrol edilmektedir. Bu kesit hakkında gerekli açıklamalar AISC Manuel Part 9 (Figure
9-1)’de verilmektedir. Ayrıca bu kesitin birleşim yüzeylerine uzaklığı dikkate alınarak da düğüm
noktası levhasında burkulma tahkikinin yapılması gerekmektedir.
Daha önce belirlenen bulon geometrisine göre düğüm noktası levhası üzerinde 30 ͦ açılarla oluşturulan
Withmore kesitinin en büyük genişliği,

Düğüm noktası levhası üzerindeki ortalama burkulma boyunu oluşturan uzunluklar ve Withmore
Kesiti Şekil 6.8.5’de görülmektedir. Buna göre ölçülen ortalama burkulma boyu,
190
olarak hesaplanır.
Düğüm noktası levhasının kalınlığı tg = 10 mm, çelik sınıfı S355 ise olarak öngörüldüğünde, düğüm
noktası levhasının atalet yarıçapı, r,
olarak hesaplanır.
Burkulma boyu katsayısı K = 0,65 alınmalıdır.
Burkulma dayanımı aşağıdaki gibi gösterilebilmektedir,
(ÇYTHYE Denk. 8.4)
(ÇYTHYE Denk. 8.2)
Bu durumda düğüm noktası levhasındaki tasarım basınç dayanımı,
✔ kontrolü sağlandığı için ½ HE140B profilinin uzunluğunun ve düğüm

noktası levhasının kalınlığının bu durum için yeterli olduğu söylenebilmektedir.
191
Şekil 6.8.5- Birleşim detayında Wtihmore kesiti ve burkulma boyunu oluşturan uzunlukların gösterimi
Düğüm Noktası Levhasının Withmore Kesitinde Çekme Kuvveti Etkisinde Akma Sınır Durumu
✔
Düğüm Noktası Levhasının Withmore Kesitinde Çekme Kuvveti Etkisinde Kırılma Sınır Durumu
ÇYTHYE Denk.13.16’ya göre çekme etkisinde kırılma dayanımı,
192
ifadesi ile edilecektir. Withmore Kesiti üzerinde 2 adet bulon bulunmaktadır. Bu durum
dikkate alınarak çekmeye çalışan net alan,
olarak belirlenir.
(ÇYTHYE Tablo 7.1)
✔
Çaprazın Çekme Etkisi Altında Akma Sınır Durumu
İlgili birleşimdeki HE220B çaprazı için,
Çelik Sınıfı
özellikleri bilinmektedir. Bu durumda kesitin çekme etkisinde

tasarım akma dayanımı aşağıdaki gibi hesaplanmaktadır,
✔ (ÇYTHYE Denk. 13.15)

Çaprazın Çekme Etkisi Altında Kırılma Sınır Durumu
Çapraz elemanda net en kesit alan,
olarak elde edilecektir.
Çapraz eleman sadece gövdesinden bağlı olduğu için net alandan sonra etkili alan hesabında gerilme
düzensizliği katsayısı (U) kullanılmalıdır. ÇYTHYE Tablo 7.1’de tanımlanan Durum 2 dikkate
alındığında U,
= Birleşim etki alanı ağırlık merkezinin birleşim düzlemine dik uzaklığı (dış merkezlik etkisi),
aşağıdaki gibi hesaplanmaktadır.
193
şeklinde hesaplanmıştır.
✔ (ÇYTHYE Denk.7.3)
2 x ½ HE140B Profil Kesitlerinde Çekme Etkisinde Akma Sınır Durumu
Çapraz gövdesine birleştirilecek olan ½ HE140B profilinin bağlığı olduğu için bu kesit seçilirken kesit
başlık genişliğinin çapraz en kesitinin başlıkları arasında kalan gövde yüksekliğinden küçük olmasına
dikkat edilmiştir İlerleyen adımlarda seçilen bu birleşim elemanının dayanımı kontrol edilecektir.
2 x ½ HE140B profilinin çekme etkisinde akma dayanımı,
✔
(ÇYTHYE Denk. 7.2)
2 x ½ HE140B Profil Kesitlerinde Çekme Etkisinde Kırılma Sınır Durumu
Çekmeye çalışan kesit üzerinde iki adet bulon bulunmaktadır. Bu doğrultuda net alan,
½ HE140B profillerinin gövdeleri çapraza bağlı olmadığı için net alandan sonra profilin etkili alanı da
belirlenmelidir. Gerilme düzensizliği katsayısı U,
(ÇYTHYE Tablo 7.1’de)
değeri ½ HE140B kesiti için elde edilmiştir.
koşulu sağlanmalıdır.
2 x ½ HE140B profilin çekme etkisinde kırılma dayanımı,
✔
(ÇYTHYE Denk.7.3)
2 x ½ HE140B Profillerin Basınç Dayanımı
Bu kontrol deprem etkisinde çaprazın basınca çalıştığı durumlar göz önüne alınarak yapılmıştır. Her
½ HE140B profili için tutulu olmayan Lboyu (çapraz üzerindeki son bulon ekseni ile düğüm noktası
194
levhası ilk bulon ekseni arası mesafe) Şekil 6.8.6’de görülmektedir.
’dir. ½ HE140B profilinin atalet yarıçapları,
Bu durumda narinlik oranı,
olduğu için
şeklinde ifade edilebilir. Bu durumda 2 x ½ HE140B’nin tasarım basınç dayanımı,
Şekil 6.8.6-Tasarlanan 2 x ½ HE140B profillerinde tutulu olmayan boyun gösterimi
6.8.3. Düğüm Noktası Levhası-Kiriş ile Düğüm Noktası Levhası-Kolon Birleşim

Yüzeylerindeki İç Kuvvetlerin Hesabı
AISC Manual Part 13’e uygun olarak Üniform Kuvvetler Yöntemi kullanılarak birleşim
yüzeylerindeki kuvvetler belirlenecektir.
195
ec eb
, =305 mm seçilmiş ve olarak belirlenmişti.

Çalışma noktası olarak ilgili bölgede kolon ve kiriş eksen çizgilerinin kesiştiği nokta dikkate
alındığında yüzey kuvvetlerinin dağıtılacağı bu merkeze göre,
(Manuel Eq. 13-6)

belirlenir.
Düğüm noktası levhası birleşim yüzeyleri eksenel kuvvetler ve kesme kuvvetleri
(Manuel Eq. 13-3)
(Manuel Eq. 13-5)
(Manuel Eq. 13-2)
(Manuel Eq. 13-4)

İlgili kuvvetler çaprazın basınca çalıştığı durum göz önüne alınarak belirlenmiştir. Daha önce de
belirtildiği gibi çaprazda oluşan basınç ve çekme etkisi eşit kabul edilecektir. Bu yüzden çaprazda
çekme etkisi dikkate alındığında da bu bulunan yüzey kuvvet değerleri aynı kalır, sadece yönleri
değişir.
Elde edilmiş birleşim yüzeyi kuvvetleri Şekil 6.8.7’de gösterilmektedir.
196
Şekil 6.8.7-Birleşim bölgesinde serbest cisim diyagramı
6.8.4. Düğüm Noktası Levhası-Kiriş Birleşiminin Tasarlanması

Düğüm Noktası Levhası-Kiriş Birleşiminde Kullanılan Kaynağın Tasarımı
TBDY 9.2.3.4 ve Tablo 9.1 dikkate alınarak deprem etkisi altında tasarlanan bu birleşim için kaynak
minimum çekme gerilmesi olarak
FE = 550 MPa seçilmiştir. Ayrıca kullanılacak köşe kaynak kalınlığı da a = 5 mm olarak
öngörülmüştür. Bu birleşimde birleşen elemanlardan ince olanın kalınlığı
tg = 10 mm olduğu için ÇYTHYE Tablo 13.4’e göre sağlanması gereken minimum köşe kaynak
kalınlığı şartı da seçilen kalınlık ile sağlanmaktadır.
ÇYTHYE 13.1.6 dikkate alınarak kaynak ulaşım deliği olarak 20 mm uzunluk seçilmiştir.
İlgili birleşimde kaynak boyu ÇYTHYE 13.3.2’ye göre aşağıdaki gibi belirlenecektir,
olarak çift taraflı köşe kaynak etkili boyu krater kayıplarının da

çıkarılmasıyla elde edilmiştir.
Düğüm noktası levhası ile kiriş üst başlığı birleşiminde birim yüzeyde oluşacak kuvvetler,
197
’dir. Bu kuvvetlerin bileşkesi ise,
AISC Manuel Part 13 dikkate alınarak ilgili bölgedeki kaynağın sağlaması gereken gerekli kaynak
dayanımı olan bu değer kaynağın gevrek kırılmasını önlemek amacıyla kaynak süneklik faktörü 1,25
ile çarpılarak büyütülecektir (Hewitt ve Thornton, 2004)
olarak birim kaynak boyu için gereken kaynak dayanımı elde

edilmiş olur. Boyuna doğrultudaki kaynağa etkiyen bileşke kuvvet ile kaynak arasındaki açı,

Kaynak metalinin birim uzunluktaki tasarım dayanımı,
✔ olarak çift taraflı köşe kaynak dayanımı kontrolünün

sağlandığı görülmektedir.
Düğüm Noktası Levhasının Kiriş Başlığı Boyunca Kesme Kuvveti Etkisinde Akma ve Kırılma Sınır
Durumu
Düğüm noktası levhası kalınlığı tg = 10 mm olarak seçilmişti. Levhanın malzeme özellikleri de

aşağıdaki gibidir,
Çelik Sınıfı
Akma sınır durumu,
Düğüm noktası levhasının kesme etkisinde akma sınır durumu ÇYTHYE 13.4.2.(a) dikkate alınarak
198
Kırılma sınır durumu,
Düğüm noktası levhasının kesme etkisinde kırılma sınır durumu ÇYTHYE 13.4.2.(b) dikkate alınarak
Düğüm Noktası Levhasının Kiriş Başlığı Boyunca Çekme Kuvveti Etkisinde Akma ve Kırılma Sınır
Durumu
Düğüm Noktası Levhasının çekme etkisinde akma sınır durumu ÇYTHYE 13.4.1.(a) esas alınarak
kayma etkisindeki birleşim elemanının tasarım çekme dayanımı şu şekilde belirlenmektedir,
Düğüm Noktası Levhasının çekme etkisinde kırılma sınır durumu ÇYTHYE 13.4.1.(b) dikkate
alınarak kayma etkisindeki birleşim elemanının tasarım çekme dayanımı şu şekilde belirlenmektedir,
Düğüm Noktası Levhası Üzerindeki Eksenel Kuvvet, Kesme Kuvveti Ve Eğilme Momentinin Birleşik
Etkisi (Akma Durumu İçin)
Düğüm noktası levhasının birleşik etki altında olması durumu plastisite teorisinden türetilmiş olan
aşağıdaki ifade ile kontrol edilmelidir (Neal, 1977 ve Astaneh-Asl, 1998).
199
,
✔ sonuç olarak düğüm noktası levhasının

kalınlığının yeterli olduğu sonucuna varılmaktadır.
Kiriş Gövdesinin Bölgesel Etkiler Altında Dayanımının Kontrolü
Birleşimdeki HE220B kirişinin en kesit ve malzeme özellikleri,
Çelik Sınıfı
olarak belirtilmektedir.
Bölgesel Tek Basınç Kuvveti Etkisi Altında Kiriş Gövdesinde Yerel Akma Sınır Durumu
ÇYTHYE 13.9.2 dikkate alındığında, yükün kirişin başlığına uygulanma noktası
olduğundan dolayı kiriş gövdesinin tasarım yerel akma dayanımı aşağıdaki

denklem ile hesaplanmaktadır,
Bölgesel Tek Basınç Kuvveti Etkisi Altında Kiriş Gövdesinde Yerel Buruşma Sınır Durumu
ÇYTHYE 13.9.3 dikkate alındığında kuvvetin kirişe uygulanma noktası kiriş ucundan itibaren kolon
başlığına gelen etki kolonun ucundan itibaren olduğundan kiriş

gövdesinin tasarım buruşma dayanımı aşağıdaki gibi belirlenecektir,
, ,
200
✔
Bölgesel Tek Çekme Kuvveti Etkisi Altında Kiriş Başlığında Yerel Eğilme Sınır Durumu
ÇYTHYE 13.9.1’e göre bölgesel tek çekme kuvveti etkisi altında başlığın eğilmesinin
sınırlandırılması gerekmektedir. Bu durumda yerel eğilme sınır durumu esas alındığında başlığın
tasarım dayanımı aşağıdaki denklem ile bulunmaktadır,
6.8.5. Düğüm Noktası Levhası-Kolon Birleşiminin Tasarlanması
Düğüm Noktası Levhası-Alın Levhası Birleşiminde Kullanılan Kaynağın Tasarlanması
İlgili bölgedeki çift taraflı köşe kaynak çekme dayanımı FE = 550 MPa olmak üzere kalınlığı a = 5
mm olarak öngörülmüştür.
olarak çift taraflı köşe kaynak uzunluğu belirlenmiştir.
olarak da etkili kaynak uzunluğu belirlenir.
Düğüm noktası levhası ile alın levhası birleşim yüzeyinde oluşacak birim kuvvetler,
Kaynak süneklik faktörü 1,25 dikkate alınacaktır. (AISC Manuel Part 13)
olarak birim kaynak boyu için gereken kaynak dayanımı elde edilmiş
olur.
Boyuna kaynak doğrultusu ile bileşke kuvvet arasındaki açı,
201
✔ olarak düğüm noktası levhası ile alın levhası çift taraflı

köşe kaynak dayanımı kontrolünün sağlandığı görülmektedir.
Düğüm Noktası Levhasının Alın Levhası İle Birleşimi Boyunca Kesme Kuvveti Etkisinde Akma ve
Düğüm noktası levhasının tasarım kesme dayanımı şu şekilde belirlenmektedir,
Düğüm Noktası Levhasının Alın Levhası İle Birleşimi Boyunca Çekme Kuvveti Etkisinde Akma ve
Düğüm Noktası Levhasının tasarım çekme dayanımı şu şekilde belirlenmektedir,
Düğüm Noktası Levhasının tasarım çekme dayanımı şu şekilde belirlenmektedir,
202
6.8.6. Kiriş-Alın Levhası Birleşiminin Tasarlanması
Kiriş Gövdesi-Alın Levhası Birleşiminde Kullanılan Kaynağın Tasarlanması
Şekil 1.2.a’de görüldüğü üzere kiriş ile alın levhası birleşim yüzeyleri arasında oluşan düşey
doğrultudaki toplam iç kuvvetler,
İlgili bölgedeki çift taraflı köşe kaynak çekme dayanımı FE = 550 MPa olmak üzere kalınlığı a = 5
mm olarak öngörülmüştür. Geldiği belirlenen bu düşey yük etkisi kirişin gövdesindeki kaynaklar
tarafından taşınmalıdır.
İlgili birleşimdeki köşe kaynak dayanımı,
olmak üzere,
✔ olduğu için seçilmiş olan köşe

kaynak kalınlığının uygun olduğu söylenebilmektedir. Kaynaklar atölyede teşkil edildiği için krater
kayıplarının çıkarılmasına gerek duyulmamış ve gövdenin düz olarak kaynaklanabilecek boy kaynak
boyu olarak alınmıştır.
Alın Levhası İle Kiriş Gövdesi Birleşimi Boyunca Kiriş Gövdesinde Kesme Kuvveti Etkisinde Kırılma
Sınır Durumu
Kiriş gövdesinin kırılma sınır durumunda tasarım kesme dayanımı,
Alın Levhası İle Kiriş Gövdesi Birleşimi Boyunca Alın Levhasında Kesme Kuvveti Etkisinde Kırılma
Sınır Durumu
Alın levhasının kırılma sınır durumunda tasarım kesme dayanımı,
✔
203
Kiriş Başlığı-Alın Levhası Birleşiminde Kullanılan Kaynağın Tasarlanması
Yatay kuvvet etkisi aşağıda belirtilen 3 durum arasından en büyük değerin elde edileceği yatay kuvvet
değeri olarak alınacaktır.
1) Kritik durum olarak belirlenen Durum 1’de elde edilen diyafram dikmesi kuvveti değeri
Hu = 40,87 kN
2) Bağ kirişi dışında kalan kiriş bölümünde arttırma katsayısı ile arttırılarak elde edilmiş
(1,25RyVn) eksenel kuvvet ile düğüm noktası levhası-kiriş başlığı birleşim yüzeyinde oluşan
yatay kuvvetin bileşkesi,
Hu = 506,64 – 216,35 kN = 290,29 kN
3) Düğüm noktası levhası-kolon birleşim yüzeyinde oluşan, Üniform Kuvvetler Yöntemi ile
belirlenmiş yatay kuvvet,
Hu = 314,05 kN
Üç durum karşılaştırıldığında kiriş-kolon birleşimi için gerekli olan yatay kuvvet dayanımı 3 numaralı
durumdan Hu = 314,05 kN olarak elde edilmiştir. Oluşan yatay kuvvet etkisinin kiriş başlıkları
tarafından aktarıldığı varsayıldığında bir boşluğa gelen kuvvet,
Uygulanacak köşe kaynak uzunluğu bbf = 220 mm olarak alınmıştır. Daha önce belirtilen sebep
dolayısıyla krater kaybı çıkarılmayacaktır. Başlıklarda kullanılacak tek taraflı köşe kaynak için,
a = 4 mm kalınlık ve FE = 550 MPa çekme dayanımı öngörülmüştür.
Kaynağa etkiyen kuvvet ile kaynağın boyuna doğrultusu arasındaki açı, ’dir.
Kaynak boyu olarak HE400B kirişinin başlık genişliği alınacaktır,
✔ olduğu için belirlenen 4 mm kalınlıktaki tek taraflı köşe kaynağın

yeterli olduğuna karar verilmiştir.
204
Alın Levhası İle Kiriş Başlığı Birleşimi Boyunca Kiriş Başlığında Çekme Kuvveti Etkisinde Kırılma
Sınır Durumu
Düğüm Noktası Levhasının kırılma sınır durumuna göre tasarım çekme dayanımı,
Alın Levhası İle Kiriş Başlığı Birleşimi Boyunca Alın Levhasında Çekme Kuvveti Etkisinde Kırılma
Sınır Durumu
Düğüm Noktası Levhasının kırılma sınır durumuna göre tasarım çekme dayanımı,
205
6.8.7. Alın Levhası Bulonların Yerleşiminin Tasarlanması
Şekil 6.8.8-Kolon başlığı ile alın levhasının bağlantısını sağlayan bulonların yerleşiminin gösterimi
Alın levhasındaki bulon yerleşimi Şekil 6.8.8’de görüldüğü gibi çift sıra olacak şekilde yerleştirildiği
düşünülmüştür. Kiriş başlığının iki tarafında toplamda 8 adet bulon, düğüm noktası levhasının dışında
kalan alın levhası kısmında 6 çift sıra bulon yerleştirilmiştir. Gelen kesme kuvvetinin tüm bulonlara
eşit olarak dağıtıldığı varsayılmıştır. Bu şekilde alın levhasında toplamda 18 adet M22 8.8 kalitede
bulon kullanılacağı öngörülmüştür.
Her bulon için gerekli olan kesme kuvveti,
Alın levhasını birleştiren bulonların sahip olduğu tasarım kayma dayanımı ÇYTHYE 13.3.9 dikkate
alınarak aşağıdaki ifadeyle belirlenecektir,
206
olmak üzere bulonların kayma dayanımı açısından yeterliliği

görülmüştür. Bulonlar çekme ve kesme ortak etkisinde oldukları için bulonun çekme dayanımı kopma
sınır durumu için ÇYTHYE Denk.(13.11) ile hesaplanacaktır.
, (YDKT) (ÇYTHYE Denk.(13.11)

Fnt = Kesme kuvveti etkisi dikkate alınarak elde edilen azaltılmış karakteristik çekme gerilmesini
ifade etmektedir.
olduğu
için bulon karakteristik çekme dayanımının azaltılmayacağı görülmüştür.
ile işlemlere devam edilecektir.

Bu durumda bir bulonun tasarım çekme kuvveti dayanımı aşağıdaki şekilde ifade edilebilmektedir,
Çapraz basınca çalıştığında çekme kuvveti kiriş ile kolon yüzeyi birleşimiyle aktarılacaktır. Bu
bölgede kiriş başlığının iki tarafında bulunan toplam 8 bulon bu çekme kuvvetini aktarmalıdır. Bu
bulonlar için gereken çekme dayanımı,
✔
Çapraz çekme kuvvetine çalıştığında ise bu çekme kuvveti düğüm noktası levhası ile kolon birleşim
yüzeylerince aktarılır. Bu kısımda ise 6 sıra olarak toplamda 12 bulon bulunmaktadır. Bunların çekme
yükünü aktardığı varsayılırsa,
✔
Alın Levhasının Kalınlığının Belirlenmesi
Alın levhası kalınlığı ta = 15 mm olarak öngörülmüştür. Alın levhası için malzeme özellikleri de
aşağıdaki gibi belirlenmiştir.
Çelik Sınıfı
207
Bulonların üzerinde oluşan kaldırma kuvveti etkisi AISC Manual Part 9’a göre dikkate alınacaktır.
Bulonlar kesme ve çekme kuvveti ortak etkisinde oldukları için kaldırma kuvveti hesaplarında
kullanılacak olan bulon başına düşen karakteristik çekme kuvveti dayanımı daha önce iki etkinin
bulunması durumunun incelenmesi durumunda yapılan hesaptan alınacaktır.
Kaldırma kuvvetinin inceleneceği iki kısım bulunmaktadır. Bunlardan birisi düğüm noktası levhası-
alın levhası-kolon başlığı birleşim bölgesi, diğeri ise kiriş-alın levhası birleşim bölgesidir.
Çaprazın basınç kuvvetine çalıştığı durum için kiriş başlığı etrafındaki bulonların bulunduğu bölgede
kaldırma kuvveti kontrolü yapılacaktır. Şekil 7.1 ve Şekil 7.2’de alın levhası boyutları, bulon yerleşimi
ve birleşim bölgesi elemanlarının birleşim durumları görülmektedir. Alın levhası genişliği 240 mm
olarak öngörülmüş, standart bulon delikleri kullanılmıştır. Alın levhası ile kolon başlığını birleştiren
bulonlarda AISC Manual Part 9 dikkate alınarak kaldırma kuvvetinin incelenmesinde gerekli olan
parametreler aşağıdaki gibi elde edilmektedir.
(Manual Eq. 9-21)
(Manual Eq. 9-27)
AISC Manual Figure 9-4’e göre ortalama P değeri kiriş başlıklarının çevresindeki bulonlarda b
mesafesiyle sınırlandırılmıştır. Ayrıca kirişin alt başlığının altındaki bulonun kenar mesafesi de
ortalama P değerini etkilemektedir. Kiriş alt başlığı için ortalama P değeri,
(Manual Eq. 9-24)
(Manual Eq. 9-26)
208
Şekil 6.8.9- Düğüm noktası levhası-alın levhası-kolon başlığı ve kiriş-alın levhası birleşim bölgesi,
alın levhasında bulonların yerleşiminin gösterim
Seçilmiş bulon yerleşimi ÇYTHYE Bölüm 13.3.6-8’deki sınırlamalar dikkate alınarak,
209
✔
22 mm bulon çapı için olarak kenar ve ara mesafelerin uygun seçildiği

görülmüştür.
AISC Manual Equation 9-30a’ya göre alın levhası için gerekli olan minimum kalınlık aşağıdaki
formülle belirlenmektedir,
= Bulon için elde edilen azaltılmış tasarım çekme dayanımı

Elde edilen bu kalınlık kaldırma kuvveti oluşmaksızın azaltılmış bulon çekme dayanımına karşılık
gelen alın levhası kalınlığıdır. Bu kalınlıktan fazla bir kalınlık seçilmesi durumunda birleşim rijit bir
davranış sergileyecektir. Bu da incelenmekte olan moment aktarmayan birleşimler için uygun bir
davranış değildir. Bu yüzden ilgili birleşimde alın levhasında kaldırma kuvvetinin oluşması istenir ve
alın levhası kalınlığı tmin kalınlığından daha az olacak şekilde belirlenmiştir.
alın levhası kalınlığı seçilmiştir. Seçilen bu alın levhası kalınlığı,

kaldırma kuvveti oluşumuna izin vermektedir. Kaldırma kuvvetinin oluştuğu aşağıdaki işlem
sonucunda da görülebilmektedir,
(AISC Manual Part 9)
olduğu için alın levhasının bulon çekme dayanımını

karşılayabilecek düzeyde yeterli dayanıma sahip olmadığı sonucuna varılır.
Kaldırma kuvveti etkilerinin oluşması sebebiyle bulon çekme kapasitesinin parametresi oranında
azaltılması gerekmektedir,
(AISC Manual Eq. 9-33)
Kaldırma kuvvetinin de etkisi göz önüne alındığında elde edilen bulon çekme kapasitesi,
denklemiyle elde edilecektir.
olarak bir bulon için dayanım hesaplanmıştır.

Bu kontrol kiriş başlıklarının üzerinde kalan kısımda yapıldığı için ilgili bölgedeki bulon sayısı 14’tür.
210
✔
Düğüm Noktası Levhası-Alın Levhasını Birleşimindeki Bulon Deliklerinde Ezilme Dayanımı
Kontrolü
Alın levhası malzeme özellikleri aşağıda verildiği gibi belirtilmektedir,
Çelik Sınıfı
olduğu için kontrol alın levhası için yapılacaktır.

Birleşimdeki bulon deliklerinde ovalleşme sınır durumu
Birleşimdeki yırtılma sınır durumu


Alın Levhasında Blok Kırılma Sınır Durumu
Tasarım blok kırılma dayanımı ÇYTHYE Bölüm 13’e göre elde edilecektir,
, (YDKT) , Ubs = 1 (ÇYTHYE Denk. 13.19)
211
Kolon başlığı kalınlığı alın levha kalınlığından büyük olduğu için blok kırılma kontrolünün alın
levhasında yapılması yeterlidir.
Kontrol edilen blok kırılma biçimi Şekil 7.3’de görülmektedir.
Şekil 6.8.10 Alın levhasında blok kırılmanın incelendiği alanın gösterimi

Kiriş-Alın Levhası-Kolon Birleşim Bölgesindeki Bulonlarda Kaldırma Kuvveti Etkisi
(Manual Eq. 9-21)
(Manual Eq. 9-27)

212
h = Kiriş üst başlığından alın levhasının en alt kenarına kadar olan yükseklik
n = Bulon sayısı
(Manual Eq. 9-24)
(Manual Eq. 9-26)
AISC Manual Equation 9-30a’ya göre alın levhası için gerekli olan minimum kalınlık aşağıdaki
formülle belirlenmektedir,
= Bulon için elde edilen azaltılmış tasarım çekme dayanımı

İlgili birleşim moment aktarmadığı için alın levhasında kaldırma kuvvetinin oluşması istenir ve alın
levhası kalınlığı tmin kalınlığından daha az olacak şekilde belirlenmiştir.
(AISC Manual Part 9)
Sonuç olarak kaldırma kuvveti etkilerinin oluştuğu görülmüştür ve bulon çekme kapasitesinin
parametresi oranında azaltılması gerekmektedir,
(AISC Manual Eq. 9-33)
Kaldırma kuvvetinin de etkisi göz önüne alındığında elde edilen bulon çekme kapasitesi,
✔ olduğu için bulon dayanımının yeterli

Kiriş-Alın Levhası-Kolon Birleşim Bölgesindeki Bulon Deliklerinde Ezilme Sınır Durumu
olduğu için kontrol alın levhası için yapılacaktır.
213
Birleşimdeki bulon deliklerinde ovalleşme sınır durumu
Birleşimdeki yırtılma sınır durumu


Alın Levhasında Blok Kırılma Sınır Durumu
Tasarım blok kırılma dayanımı ÇYTHYE Bölüm 13’e göre elde edilecektir,
, (YDKT) , Ubs = 1 (ÇYTHYE Denk. 13.19)
✔
Kolon başlığı kalınlığı alın levha kalınlığından büyük olduğu için blok kırılma kontrolünün alın
levhasında yapılması yeterlidir. Kontrol edilen blok kırılma biçimi Şekil 7.4’de görülmektedir. Sınır
durum olarak inceleme yapmak için kiriş bağlantısının olmadığı düşünülerek kontrol yapılmıştır.
214
Şekil 6.8.11- Alın levhasında blok kırılmanın incelendiği alanın gösterimi
Alın Levhasının Bulonlu Bağlantı Bölgesinde Kesme Kuvveti Etkisinde Akma Sınır Durumu
Alın levhasının toplam yüksekliği = 610+220+70 = 900 mm’dir.
Alın Levhasının Bulonlu Bağlantı Bölgesinde Kesme Kuvveti Etkisinde Kırılma Sınır Durumu
Alın levhasının bulon doğrultusundaki çekme kuvveti etkisindeki kırılma dayanımı aşağıdaki gibi
belirlenmektedir,
215
Alın levhasında beklenen toplam kesme kuvveti dayanımı,
✔ kontrolü sağlandığı için PL15x18x900 boyutlarına sahip alın

levhasının yeterli olduğuna karar verilmiştir.
Kolon Gövdesinde Yerel Akma Sınır Durumu
ÇYTHYE 13.9.2 dikkate alındığında, yük kolonun başlığına kolonun ucundan itibaren dc = 450
mm’den büyük bir mesafeden etkimekte olduğu için kiriş başlıklarının etrafında kolon gövdesinin
tasarım yerel akma dayanımı aşağıdaki denklem ile hesaplanmaktadır;
lb = mesnetlenme uzunluğu (burada kiriş başlık kalınlığı olarak alınacaktır)
ÇYTHYE 13.9.3 dikkate alındığında kolon başlığına gelen etki kolonun ucundan itibaren dc/2=225
mm’den büyük bir mesafeden etkidiği için kiriş başlıklarının etrafında kolon gövdesinin tasarım
buruşma dayanımı aşağıdaki gibi belirlenecektir,
, ,
216
✔
Bölgesel Tek Çekme Kuvveti Etkisinde Kolon Başlığının Yerel Eğilme Kontrolü
ÇYTHYE 13.9.1’e göre bölgesel tek çekme kuvveti etkisi altında başlığın eğilmesinin
sınırlandırılması gerekmektedir. Bu durumda yerel eğilme sınır durumu esas alındığında başlığın
tasarım dayanımı aşağıdaki denklem ile bulunmaktadır,
Kirişin Kesme Kuvveti Etkisinde Akma Sınır Durumu
Kolonun Kesme Kuvveti Etkisinde Akma Sınır Durumu
Kolon Gövdesi Panel Bölgesinde Kesme Kuvveti Dayanımı
Kolonda oluşacak en büyük kesme kuvveti düğüm noktası levhası-kolon birleşim yüzeyinde oluşan
Huc’dir.
= 2. Kat HE450B kolonunda durum sonucunda oluşan eksenel kuvvet ile düşey
kuvvet etkileri sonucunda oluşan eksenel kuvvetin toplamı
olarak HE450B kolonunun eksenel akma dayanımı elde

edilir.
Panel bölgesinin plastik şekil değiştirme durumunun çerçeve stabilitesi analizine etkisi göz önüne
alınmayarak ÇYTHYE 13.9.6a.1 dikkate alındığında,
, (YDKT) olması dolayısıyla gövde

karakteristik dayanımı,

217
✔
Kiriş-Kolon Birleşiminin Dönme Süneklik Kontrolü
Birleşimde seçilen bulon moment aktarmayan birleşimin bir elemanı olduğu için bulon çapının
birleşimin dönme açısından yeterli olmasını sağlayacak bir çapa sahip olması gerekmektedir. AISC
Manual Part 9’da bulunan ifadeye göre Bulon çapının alt sınırı aşağıdaki ifadeyle belirlenmektedir,
t = Alın levhası kalınlığı
Fy = Alın levhasının akma dayanımı
Ft = Bulon çekme dayanımı
b = Kaldırma kuvveti kontrolü parametresi
S = Ortalama bulon aralığı
6.9. Kolonların Temele Birleşim Hesapları
Çelik Yapılar Yönetmeliği 3.3.5.’e göre,
Ankraj çubuğu delikleri TS EN 1090 – 2 Bölüm 6.6.3 ve Bölüm 11.2.3’te belirtilen kurallara göre
açılacaktır.
Çelik Yapılar Yönetmeliği 13.8.’e göre,
218
Ankraj çubukları, Bölüm 5.3’te belirtilen yük birleşimleri altında oluşan eğilme momentinin çekme
bileşeni de dikkate alınarak, kolon tabanında meydana gelen tüm etkilerin güvenle aktarılmasını
sağlayacak şekilde Bölüm 13.3.9’a göre boyutlandırılacaktır.
Betonarme temeller ile beton elemanlara kuvvet aktarılmasını sağlayan kolon ayakları ve ankraj
çubuklarının boyutlandırılmasında, betonun göçme sınır durumları da esas alınacaktır. Betonun göçme
sınır durumları Bölüm 1.2 kapsamında değerlendirilecektir.
Taban plakalarında büyük deliklerin ve oval deliklerin kullanılması halinde, deliği uygun şekilde
kaplamak üzere, Bölüm 1.3.5’te verilen ilgili standartlardaki pullar veya levha pullar kullanılarak
somunların mesnetlenmesi sağlanacaktır.
Taban plakalarının ankrajında minimum 4 adet ankraj çubuğu kullanılacaktır. Küçük eksenel kuvvet
etkisindeki elemanların ankrajlarının tasarımında, yeterliliği gösterilmek koşuluyla, Şekil 13.10’da
verilen taban plakası kullanılması halinde, en az 2 adet ankraj çubuğu kullanılmasına izin verilir.
Çekme etkisindeki bir ankraj çubuğunun, minimum çapı, d, 22mm’den küçük, etkin gömme derinliği,
he, 15d’den az olmayacaktır. Ankraj çubuklarına etkiyen herhangi bir çekme kuvveti bulunmaması
halinde, minimum ankraj çubuğu çapı, d, 20mm’den küçük ve etkin gömme derinliği, he, 300mm’den
az olmayacaktır.
Ankraj çubuklarının beton kenar yüzeyine uzaklığı, ankraj çubuğu çapı, d’nin 6 katından az
olmayacaktır.
Ankraj uygulamaları sırasında, taban levhalarına açılan delikler ile ankraj çubukları arasında
oluşabilecek yerleşim uyumsuzluklarının önlenebilmesi amacıyla, ankraj çubuğu çaplarına göre taban
levhalarında açılması önerilen delik çapları, ankraj çubuğu çapları ile delik çapı arasında tam uyumu
sağlayan ve levhadan oluşan pulların boyutları ile birlikte Tablo 13.12’de verilmektedir.
Kesme kuvvetinin ankraj çubukları ile aktarılmasının sağlanması halinde, bu elemanlar, çekme
kuvveti, kesme kuvveti ve pullar ile taban levhası arasındaki dış merkezlik nedeniyle oluşan eğilme
momentinin ortak etkisi altında boyutlandırılacaktır. Bu durumda, pullar taban levhasına
kaynaklanacak ve köşe kaynakların, her bir ankraj çubuğu tarafından paylaşılan kesme kuvveti etkisi
altında boyutlandırılması sağlanacaktır. Ankraj çubuklarının kesme kuvvetini aktarmayacak şekilde
boyutlandırılması halinde ise, pullar taban levhasına kaynaklanmayacaktır.
Tablo 6.9.1: Ankraj çubukları için taban levhalarına uygulanması önerilen delik çapları ve pulların
boyutları, (mm)(Yönetmelik Tablo 13.12)
219
Grout
( Harç Kullanımı )
AISC Design Guide 1 Section 2.10’a göre taban plakasının temelle bağlantısında uniform yük
aktarımı açısından tavsiye edilen minimum harç kalınlığı 40 mm ile 50 mm olması tavsiye edilir.
6.9.1 Basit Kolon Ayağı Tasarımı
İncelenen bina taşıyıcı sisteminin çapraz elemanların bağlı olmadığı kolonların (Bkz.Şekil-2.2 Normal
Kat Sistem Planı) temel bağlantı detayı, TBDY 9.12’ye uygun olarak boyutlandırılacaktır. Temel
sisteminin radye temel olduğu öngörülmektedir. Beton sınıfı C30 (fck = 30 MPa) olarak esas
alınacaktır. Birleşim üzerinde kesme veya moment olmamasından ötürü ilave ankraj hesabına gerek
yoktur. Ancak, iş güvenliği açısından Çelik Yapılar Yönetmeliği Bölüm 13.8’de yer alan esaslar
üzerine 4 adet simetrik olacak şekilde minimum ankraj kullanılmasında fayda olunacaktır. Bu yüzden
etkin gömme derinliği 300 mm ve beton kenar yüzeyine uzaklığı 80 mm olan M24 ankraj çubuğu ve
10 mm kalınlığında ve 75 mm çapında dairesel veya kenar uzunluğunda kare pul kullanmayı tercih
ettik. Ankraj çubuğu malzeme sınıfı, ÇYTHYE 2.3 ve TBDY 9.12.6’da verilen koşullarla uyumlu
olacak şekilde, çekme ve akma dayanımları sırasıyla, Fu = 800 MPa ve Fy = 640 MPa olan 8.8.
malzeme sınıfı olarak öngörülmüştür. Taban levhası için öngörülen yapısal çelik sınıfı S275’tir.
TBDY 9.12.1 uyarınca, temel bağlantı detayının boyutlandırılmasında gerekli dayanımlar, TBDY
9.2.6 ile uyumlu olarak elde edilmelidir. Buna göre, dayanım fazlalığı katsayısı D ile büyütülen
deprem etkilerini içeren ve en elverişsiz iç kuvvetlerin oluştuğu
1,2G+1,2NGx+1,6Q+1,6NQx+0,5Qr+0,5NQrx
yük birleşiminde 1.kat kolonunda oluşan basınç kuvveti, olarak hesaplanmıştır.
Taşıyıcı sistem kolonları moment aktarmayacak şekilde tasarlandığı için kolonun temele bağlantı
noktasında moment oluşmamaktadır. Taban levhası tasarımı için gerekli kuvvetler,
220
Taban levhasının Plan Boyutlarının Belirlenmesi
Taban levhasının plan boyutlarının tasarım esasları AISC Steel Design Guide 1, 2nd Edition
uyarınca yapılacaktır. Buna göre Design Guide 1 3.1.4 uyarınca, güvenli tasarım yapmak amacıyla,
1.durum: seçilmiştir.
A1 : taban levhasının alanı, mm2
A2 : taban levhası geometrisiyle uyumlu beton yüzeyinin merkezi yük etkisindeki en büyük alanı, mm2
Çelik Yapılar Yönetmeliği 13.7.’e göre önerilen A2 = A1 alınması yönündedir.
olması durumunda gerekli olan en küçük taban levhası alanı,
olarak hesaplanır.
Taban levhası kenar uzunluklarını, N ve B, belirlemek için,
ifadesi kullanılacaktır. Kullanılan HE 450 B kolonun kesit özelliklerine bağlı

olarak, ,
Böylece,
olarak hesaplanır.
olarak seçilmiştir.
Buradan olarak hesaplanır.
221
N : taban levhası uzunluğu, mm
B : taban levhası genişliği, mm
d : kolon enkesit boyu, mm
bf : kolon başlığının genişliği, mm
1.Durum olan seçildiği için
olarak belirlenmiştir. Buna göre,
Taban Levhası Kalınlığının Belirlenmesi
Taban levhası kalınlığının belirlenmesinde kullanılan parametreler, Şekil 6.9.1.1’de gösterilmektedir.
Basit Kolon için

155
d
n
B
f
0,8b
bf
B
155
m 0,95d m
Taban levhasının kritik konsol boyu, l, aşağıdaki denklemler yardımıyla hesaplanan, m, n ve

konsol uzunluklarının büyüğüne eşit alınacaktır.
222
olduğundan dolayı
olarak alınmıştır.

Taban levhasına gelen yüklerin basınç oluşturduğu durumda, taban levhası kalınlığı, tmin ,
buradan,
t=35 mm seçilmiştir.
Betonun Karakteristik Ezilme Dayanımı
Betonun ezilme tasarım dayanımı betonun ezilme sınır durumu esas alınarak,
ÇYTHYE 13.7 uyarınca Denk.(13.22) veya Denk.(13.23) ile aşağıda verildiği şekilde
hesaplanacaktır.
Beton yüzey alanının taban levhası alanına eşit olması halinde,
223
Bu durumda,
✔ koşulunu sağlamaktadır.
Basit Kolonun Taban Plakasına Kaynaklanması
Kolonda çekme ya da kesme kuvveti oluşmadığı için, kolonu taban levhasına bağlayan kaynakların
dayanım kontrolüne gerek yoktur. Konstrüktif olarak 6 mm köşe kaynak kalınlığı yeterlidir.
6.9.2. Merkezi Çaprazın Kolon Ayağı Tasarımı

İncelenen bina taşıyıcı sisteminin merkezi çaprazların bağlı olduğu kolonların(Bkz.Şekil-2.2 Normal
Kat Sistem Planı) temel bağlantı detayı, TBDY 9.12’ye uygun olarak boyutlandırılacaktır. Temel
sisteminin radye temel olduğu öngörülmektedir. Beton sınıfı C30 (fck = 30 MPa) olarak esas
alınacaktır. Çelik Yapılar Yönetmeliği Bölüm 13.8’de yer alan esaslar üzerine 6 adet simetrik olacak
şekilde ankraj kullanılmasında fayda olunacaktır. Bu yüzden M24 çapında, etkin gömme derinliği 450
mm ve beton kenar yüzeyine uzaklığı 75 mm olan ankraj çubuğu ve 10 mm kalınlığında ve 75 mm
çapında dairesel veya kenar uzunluğunda kare pul kullanmayı tercih ettik. Ankraj çubuğu malzeme
sınıfı, ÇYTHYE 2.3 ve TBDY 9.12.6’da verilen koşullarla uyumlu olacak şekilde, çekme ve akma
dayanımları sırasıyla, Fu = 800 MPa ve Fy = 640 MPa olan 8.8. malzeme sınıfı olarak öngörülmüştür.
Taban levhası için öngörülen yapısal çelik sınıfı S275’tir.
1,4988G+0,5Q+0,2S+2(Eynen+0,3Ex(+))
0,6012G+(Eynen+0,3Ex(+))
224
yük birleşimleri altında kolon taban kesitindeki gerekli eksenel kuvvet dayanımı D ile arttırılmış
1,4988G+0,5Q+0,2S+2(Eynen+0,3Ex(+)) yük birleşiminde 1.kat kolonunda oluşan basınç kuvveti,
ve bağlanan 1. kat çapraz elemanın mekanizma halinde ulaştığı iç kuvvetten meydana gelen düşey
kuvvet,
ilave edilerek hesaplanmıştır.
noktasında moment oluşmamaktadır. Gerekli kesme kuvveti, kolon ayağına bağlanan 1. kat çapraz
elemanın mekanizma halinde ulaştığı iç kuvvetten meydana gelen yatay kuvvet, olarak dikkate
alınacaktır. Taban levhası tasarımı için gerekli kuvvetler,
olarak hesaplanır.
225
olarak, ,
Böylece,
olarak hesaplanır.

Taban levhası kalınlığının belirlenmesinde kullanılan parametreler, Şekil 6.9.2.1’de gösterilmektedir.
226
d
n
f
bf
B
0,8b
n
m 0,95d m

olduğundan dolayı
227
buradan,
Taban levhasına gelen yüklerin çekme oluşturduğu durumda, taban levhası kalınlığı, tmin ,
x‘= Çekme etkisiyle taban levhasında eğilme momenti oluşturan bulonun kolona olan mesafesi, mm
Basınç ve çekme durumları için hesaplanan tmin değerlerinden en büyüğü alınarak, taban levhası
kalınlığı, t,
, ÇYTHYE 13.7 uyarınca Denk.(13.22) veya Denk.(13.23) ile aşağıda verildiği şekilde
hesaplanacaktır.
228
Bu durumda,
Düğüm Noktası Levhasındaki Kaynakların Boylarının Belirlenmesi
Merkezi çaprazların bağlandığı kolon ayağındaki guse levhasının, Şekil.6.9.2.2’de gösterilen taban
levhasına olan birleşimi aşağıdaki gibi yapılabilir.
eb=225mm eb=225mm
5
90
Lv =
7
Lv =5m
0m
Lh=525mm Lh=500
Şekil.6.9.2.2 : Çapraz-Kolon-Temel Levhası Birleşiminde Düğüm Noktası Levhası Detayı
Yatay doğrultudaki kaynak boyu, Lh,

229
Düşey doğrultudaki kaynak boyu, Lv,
ise;
 ✔ koşulunu sağlamaktadır.
Çekme Dayanımı Altında İncelenmesi Gereken Kontroller
Uygulanması öngörülen temel bağlantı birleşiminin detayı Şekil 6.9.2.3’te verilmiştir. Şekilde
görüldüğü gibi, detayın oluşturulmasında, 60X550X730 boyutunda taban levhası ve 3X2 adet
M24-8.8 ankraj çubuğu ile kesme kuvvetinin aktarılmasını sağlamak amacıyla,4 adet 150X150X12,5
kutu profil kayma elemanı kullanılmaktadır.
Bu durumda bulonun;
şeklindedir.
230
d d
151,25
Basit Kolon için
150x150x12.5
1090
75 290 290 435

n
n
d
5
5
5
5
1
1
7
,9
5
7
7,
7
25
n
1
2x2xM24(8 .8 )
f
f
bf
B
B
b
b
8
f
0
HE 450B
,
bf
B
8b
0
0
0
,
5
9
5
3
n
n
5
5
5
MÇÇ için
1
n
0,95d 0,95d m 0,95d m
5
m m m m
2
1
7
75
,
N N
150x150x12.5
427,25 427,25
151,5 151,25 151,5 Vr
0
5
150x150x12.5
Ezilme Etkisindeki
Yüzeyler
=
d10
2
Şekil 6.9.2.3: Kesme Kuvvetinin Kayma Elemanı ile Aktarılması
Hesap adımlarının oluşturulmasında AISC Steel Design Guide 1 ve ACI 318M Ek D’den
yararlanılmıştır.
Ankrajın Çekme Dayanımının İncelenmesi
Bir ankraja gelen çekme kuvveti, Tua, 1. Kat merkezi çapraz elemandan gelen çekme kuvveti, Tub1 ve
üst kat çaprazlarından gelen çekme kuvveti, Tubg’nin toplamının, ankraj sayısına bölümü şeklinde
aşağıdaki gibi;
ifade edilebilir.
n : Bulon Sayısı,
Ase,N : Etkili kesit Alanı (mm2)
futa : Kopma Dayanımı (MPa)
nt : 1 mm’deki diş sayısı (1/p)
231
✔
Betonun Kopma Dayanımının İncelenmesi
ACI 318M D.5.2.1(D-4) uyarınca, ankraj çubuğu grubunu içine alan beton kütlenin grup halinde
kopması durumunda betonun sahip olduğu kesme kuvveti dayanımı, Ncbg,
formülüyle hesaplanır. Burada,
alınacaktır.
Lh=500
1090
d ca1 s1 s1 1.5hef
Basit Kolon için ANco ANc

ef
155
d
n
1.5h
ef
1,5h
n
f
0,8b
f
n 0,8b
bf
B
155
n
0,95d m m0,95d m
s2
ef
N
1.5h
427,25
151,5
ca2
1.5hef 1.5hef
Plan ANc =(ca1+s1+1.5hef )x(ca2+s2+1.5hef )
ANco=(2x1.5hef )x(2x1.5hef )=9h2ef if ca1 and ca2<1.5hef
and s1 and s2<3hef
Şekil 6.9.2.4: ANco ve ANc nin grup halinde kopması durumunda hesaplanışı
ANc  (3hef  2 s1 )  (3hef  s2 )  (3  450  2  301, 75)  (3  450  420)  3457695 mm 2
232
Bir ankrajın çatlamış betondaki temel beton kopma dayanımı, Nb,
formülüyle hesalanır.
kc : 10 (Beton içinde bırakılan ankrajlar için)
λa : Hafif beton için düzeltme katsayısı
fc’: Beton karakteristik dayanımı ≤ 70 MPa (fck)
Ankraj Çubuğunun Betondan Sıyrılarak Ayrılması Sınır Durumunun İncelenmesi
ACI 318M D.5.3.1(D-13) uyarınca, ankraj çubuğunun betondan sıyrılarak ayrılması sınır
durumundaki dayanımı, Npn,
olarak hesaplanır. Burada güvenli tarafta kalınarak servis yükleri altında çatlak
oluştuğu varsayılarak, alınacaktır.
Başlıklı kayma çivisi ve başlıklı ankraj bulonu için ACI 318M D.5.3.4(D-14) uyarınca bir ankraj
çubuğunun betondan sıyrılarak ayrılması sınır durumunda karakteristik çekme kuvveti dayanımı, Np,
ankraj çubuğu alt ucundaki levhanın net ezilme yüzey alanı, Abrg olmak üzere,
şeklinde hesaplanır. Böylece karakteristik çekme kuvveti dayanımı,
olarak hesaplanır.
Bu durumda ankraj sıyrılma dayanımı, Npn,
233
> ✔ olarak koşul
sağlanmaktadır.
Kesme Kuvvetinin Taban Levhası Altında Teşkil Edilen Kayma Elemanı Yardımıyla Aktarılması
Gerekli ezilme yüzeyi alanı
Kayma elemanı yüzeyi ile aktarılan kesme kuvveti etkisinde betonun karakteristik ezilme dayanımı,
ezilme yüzeyi alanı , A1 olmak üzere, aşağıdaki bağıntı ile hesaplanabilir.
olmak üzere,
alınarak gerekli ezilme yüzeyi alanı aşağıdaki şekilde hesaplanabilir. Buna göre,
Böylece, ezilme yüzeyi alanı, 4 tane 150x150x12,5 kesit özelliklerine sahip kutu profil kullanılarak,
4x150mmx120mm (n x d x bf) olarak belirlenebilir (Şekil 6.9.2.3). Bu durumda
✔ koşulu sağlanmaktadır.
Esas Metal kontrolü
Temelde oluşan kesme kuvvetini karşılaması için tasarımı yapılan kayma levhalarında (Şekil
6.9.2.3)’de gösterilen kesme ve moment etkilerine karşı dayanım kontrolleri aşağıda gösterilmiştir.
Buna göre, tek bir kayma levhasının kesme dayanımı, Vd,
olarak hesaplanır.
Abm : Esas metalin kesmeye çalışan bölgesinin alanı,
234
nkl : Kayma levhası sayısı
Esas metalin moment dayanımı, Md,
✔ olarak hesaplanır.
Burada,
hkl : Kayma kamasının beton içerisindeki derinliği
hgrout : Grout beton yüksekliği
Kayma Kaması ile Taban Levhası Arasındaki Kaynakların Dayanım Kontrolleri
Kayma kaması ile taban levhasının birleşimi köşe kaynak ile yapılacaktır. TBDY 9.2.3.3 uyarınca ve
TBDY Tablo 9.1’e uygun olarak E550 kaynak metali sınıfının kullanılması öngörülmektedir. Bu
durumda kaynak metali dayanımına bağlı olarak ve krater kayıplarının olmadığı varsayımıyla, Le=150
mm alınarak gerekli kaynak kalınlığı a,
olarak seçilmiştir. Buna göre

kaynağın kesme dayanımı, Vd,
Bileşik etkiler altında dayanım kontrolü, fd,
235
✔
Merkezi Çaprazlı Çerçevede Çapraz –Kolon-Taban Levhası Birleşimi Tasarımı
Tasarımı yapılan birleşimdeki kolonun malzeme ve kesit özellikleri aşağıdaki gibidir,
Çelik Sınıfı
Mafsal Levhası ve Düğüm Noktası Levhasının Boyutlandırılması ve Kontrolleri
Birleşimde kullanılmak için seçilen mafsal levhasının malzeme özellikleri aşağıdaki gibidir,
Çelik Sınıfı
Tasarım ilkelerine göre deprem etkisi durumunda çaprazlar akacak ve burkulacaktır. Projede yapılan
tasarımda merkezi çaprazların düzlem içi burkulma yapması öngörülmüştür. Buna göre çaprazların
burkulurken yaptıkları dönmenin sağlanması için çapraz birleşiminde mafsal levhası kullanılacaktır.
Bu levha düğüm noktası levhasına bağlantısı için hesapla belirlenecek miktarda yarılacaktır. Ayrıca bu
levhanın kutu en kesitli çapraza birleşimi ise çaprazda açılacak yarık ile sağlanacaktır.
Mafsal levhası malzemesi olarak S355 çelik sınıfı seçilmiştir. 1. Kat çaprazlarında kullanılacak olan
mafsal levhası genişliği olarak,
bp = 260 mm öngörülmüştür.
Mafsal Levhasının Çekme Kuvveti Etkisinde Akma Sınır Durumu
236
olmak üzere üst çaprazın bağlantısında kullanılacak
olan mafsal levhası kalınlığı belirlenmiştir.
Mafsal Levhasının Çekme Kuvveti Etkisinde Kırılma Sınır Durumu
ÇYTHYE Denk.7.3’e göre çekme etkisinde kırılma dayanımı,
ifadesi ile edilecektir. Çekme kuvvetine çalışan net alan oluk genişliği dikkate alınarak,
U=1, olduğundan
✔
Mafsal Levhası-Çapraz Birleşimindeki Kaynağın Tasarımı
Mafsal levhası ile çapraz elemanlardan birinin yarılmasıyla birleştirildiği için birleşimde 4 tane boyuna
kaynak kullanılacaktır. Çaprazlara etkiyen en büyük eksenel etkilere göre olması gereken minimum
kaynak uzunluğu belirlenecektir. Bu kaynak uzunlukları mafsal levhası ile düğüm noktası levhası
birleşiminde de aynı şekilde alınacaktır. Bu uzunluğa göre de kaynak kalınlıkları ileriki aşamalarda
elde edilecektir.
TBDY 9.2.3.4 Tablo 9.1’e göre deprem etkisi altında tasarlanan birleşimlerde kullanılacak olan
kaynakların minimum çekme dayanımı 550 MPa olmalıdır. Bu yüzden 1. Katta çapraz –kolon-taban
levhası birleşimlerinde kullanılacak tüm kaynaklarda,
seçilmiştir.
Kullanılacak köşe kaynak kalınlığı, a,
237
olmak üzere,
mm olduğunda kullanılması gereken en küçük köşe kaynak kalınlığı 5,5 mm olmalıdır. Burada
seçilen kaynak kalınlıklarının bu alt sınırı sağladıkları görülmektedir.
Mafsal Levhasının Basınç Etkisinde Burkulma Kontrolü
Daha önce de belirtildiği üzere projedeki merkezi çaprazlı çerçeve çaprazlarının düzlem içi burkulma
yapacağı öngörülerek mafsal levhası kullanılmaktadır. Burkulma için gerekli dönme kapasitesinin
sağlanması için de düğüm noktası levhası ile çapraz arasında 2tp - 4tp arasında bir mafsal uzunluğu
bulunmalıdır. Tasarımı yapılan birleşimde 1. katta bu mesafe 3tp olacak şekilde belirlenmiştir. Şekil
6.9.2.5’de mafsal 3. Katta kullanılmakta olan mafsal levhası, bunda oluşturulmuş olan mafsal bölgesi
ve mafsal levhasının diğer birleşim elemanlarıyla olan birleşimi görülmektedir.
Mafsal Bölgesi
25
Düðüm Noktasý
Levhasý 160x160x12,5
90
Mafsal Levhasý
Şekil 6.9.2.5: Mafsal levhasında oluşturulan mafsal bölgesi
Mafsal levhasının bir ucu tutulu diğer ucu ise serbest dönebilir şekilde tasarlandığı için burkulma boyu
katsayısı, K,
238
olarak alınır.
burkulma boyu belirlenmiştir.
ÇYTHYE 13.4.4 dikkate alındığında
olduğu için burkulma olmayacaktır.
Mafsal levhasında burkulma dayanımı aşağıdaki gibi gösterilebilmektedir,
(ÇYTHYE Denk. 8.4)
(ÇYTHYE Denk. 8.2)
Bu durumda 1. Kat 3tp mafsal bölgesindeki tasarım basınç dayanımı,
(ÇYTHYE Denk. 8.1)
Elde edilen bu dayanım TBDY 9.6.6.(b) dikkate alınarak çaprazın basınç etkisinde olması durumunda
olası akma ve burkulma değerlerinden küçük olanının YDKT için 1,1 ile çarpılarak elde edilen basınç
dayanımı ile karşılaştırılacaktır.
✔ olmak üzere güvenli olduğu gösterilmiştir.
Mafsal Levhasının Olası Eğilme Momenti Kapasitesi ve Mafsal Levhası-Düğüm Noktası Levhası
Birleşimindeki Kaynakların Tasarımı
Düzlem içi burkulma sırasında mafsal levhasının mafsal bölgesinde dönecektir. Bu dönmenin diğer
elemanlara zarar vermemesi gerekmektedir. Bu sebeple mafsal levhası ile düğüm noktası levhası
arasındaki kaynakların mafsal levhasının dönmesine müsaade edecek eğilme momenti kapasitesine
sahip olması gerekmektedir. Bu şartın sağlanması için de mafsal levhasının olası eğilme kapasitesi 1,1
239
ile artırılarak daha önce uzunluğu belirlenmiş olan köşe kaynakların bu artırılmış eğilme momenti
etkisine dayanıyor olması gerekmektedir.
TBDY 9.6.5’de süneklik düzeyi yüksek merkezi çaprazlı çerçevelerde çapraz-kolon-taban levhası
birleşimlerinde esas alınması gereken eğilme momenti kapasitesine göre düğüm noktası levhasının
olası eğilme momenti kapasitesi,
ifadesiyle elde edilecektir.
, ifadesiyle belirlenir.
Zh değeri mafsal levhasının zayıf ekseni etrafında elde edilen plastik mukavemet momenti değeridir.
Mafsal levhası malzemesi olan S355 çeliği için olası malzeme dayanımı katsayısı TBDY Tablo 9.2’ye
göre Ry=1,25 olarak belirlenmiştir.
olarak olası eğilme momenti dayanımı belirlenmiştir.
Bu olası eğilme momenti kuvvet çiftine ayrılarak birleşimin iki tarafında bulunan kaynaklar
doğrultusunda oluşan eksenel kuvvet etkisine çevrilecektir.
olarak kaynakların taşıması gereken kuvvet belirlenmiştir.
bağıntısı ile bağlantıda gerekli olan minimum

kaynak kalınlığı bulunabilmektedir.
mm olduğunda kullanılması gereken en küçük köşe kaynak kalınlığı 3,5 mm olmalıdır.

Burada seçilen kaynak kalınlıklarının bu alt sınırı sağladıkları görülmektedir.
Düğüm Noktası Levhasının Kesme Kuvveti Etkisinde Akma Sınır Durumu
240
Çelik Sınıfı
Daha önce de belirtildiği gibi 1. Katta düğüm noktası levhası kalınlıkları 25 mm olarak öngörülmüştür.
, (YDKT)

levhası kalınlığının ve mafsal levhasının birleşim uzunluğunun yeterli olduğu söylenebilmektedir.
Düğüm Noktası Levhasında Blok Kırılma Sınır Durumu
(Denk. 13.19)
, (YDKT)
olarak alınacaktır.
Düğüm Noktası Levhasında Withmore Kesitinin Çekme Etkisinde Akma Sınır Durumu
olan kesitte kontrol edilmektedir. Bu kesit hakkında gerekli açıklamalar AISC Manual Part 9 (Figure
9-1)’de verilmektedir.
Düğüm noktası levhası çekme etkisinde withmore kesitin maksimum genişliği;

241
Bu genişliğin düğüm noktası levhasında oluşturduğu kesit alanı, Aw,
Denk.7.2’ye göre belirlenecektir.
, (YDKT)
eb=225mm eb=225mm
Lv =750mm
Lh=525mm
Şekil 6.9.2.6- Withmore Kesiti
Düğüm Noktası Levhalarında Burkulma Kontrolü
242
Withmore kesitinin başlangıcı, ortası ve bitiş noktasından kolon ve taban levhası birleşim yüzeylerine
olan dik mesafelerinin ortalaması düğüm noktası levhasındaki burkulma boyunu vermektedir.
K = 0,65 olarak alınacaktır.

olmayacaktır.
Düğüm Noktası Levhasının Kolon ve Kirişe Birleşim Yüzeylerindeki Kuvvetlerin Belirlenmesi
Düğüm noktası levhasının geometrisinin belirlenmesinde Üniform Kuvvet Yöntemi kullanılmadır. Bu

yönteme AISC Manual Part 13’te değinilmektedir. Bu yönteme uygun bir geometri belirlendiğinde
düğüm noktası-kolon ve düğüm noktası-taban levhası birleşimlerinde eksantrik moment oluşması
engellenerek bu birleşimler sadece kesme ve çekme kuvvetleri etkisinde tasarlanabilmektedirler.
Projede de geometri eksantrik moment oluşmayacak şekilde belirlenmiştir.
Yöntemin parametreleri belirlenmelidir.
mesafe
mesafe
düğüm noktası levhasının kolon ve taban levhası ile birleştiği yüzeylerde eksantrik bir moment
oluşmaz. AISC Manual Part 13’ten elde edilen denklem aşağıda verilmiştir.
(Manual Eq. 13-1)
243
Projeden merkezi çaprazların kolon eksenine göre duruş açıları,
’dir
elde edilmiştir.
Birleşim yüzeylerinde oluşan eksenel kuvvet ve kesme kuvveti değerleri çaprazlarda mekanizma
durumunda oluşan çekme kuvveti dikkate alınarak AISC Manual 13-2 ile 13-5 denklemleriyle göre
elde edilecektir. Çalışma noktası olarak ilgili bölgede kolon ve taban levhası eksen çizgilerinin
kesiştiği nokta dikkate alındığında yüzey kuvvetlerinin dağıtılacağı bu merkeze göre,
(Manual Eq. 13-6)
belirlenir.
(Manual Eq. 13-3)
(Manual Eq. 13-5)
(Manual Eq. 13-2)
(Manual Eq. 13-4)
244
2342,13 kN
1656,14 kN 667,83 kN
784,49 kN 214,66 kN
784,49 kN
214,66 kN
1656,14 kN 667,83 kN
871,65 kN
181,268 kN
0 kN
0 kN
871,65 kN 181,268 kN
Şekil 6.9.2.7-Serbest Cisim Diyagramı
Merkezi çapraz elemanın bağlandığı kolonun taban levhasına kaynağı
AISC Design Guide 1 Section 2.4’e göre düşey yüklere maruz kolonların taban plakasına başlıklarda
küt kaynak ve gövdede köşe kaynak uygulamasının yeterli olacağı yer almaktadır.
Tabanda çapraz elemandan dolayı oluşan kesme kuvveti;
Gövdede köşe kaynak hesabı
Birleşen parçalardan;
Kolon gövdesi kalınlığı 14 mm
Taban levhası kalınlığı 80 mm
14 mm kalınlık için minimum köşe kaynak kalınlığı 4 mm
a = 8 mm
Köşe kaynağın etkin uzunluğu;
245
Kaynak metali karakteristik dayanımı;
Kaynak metali tasarım dayanımı;
Esas metal karakteristik dayanımı;
Esas metal tasarım dayanımı;
L = 328 mm uzunluğundaki ve 8 mm kalınlığındaki köşe kaynak yeterli dayanıma sahiptir.
Başlıkta küt kaynak hesabı
Çelik Yapılar Yönetmeliği 2016 Bölüm 13.2.1.1’e göre,

Tam penetrasyonlu küt kaynakların etkin kaynak kalınlığı, birleşen parçaların ince olanının kalınlığına
eşit olarak alınacaktır.
twe= min (80 ; 26) = 26 mm
Tam penetrasyonlu küt kaynaklı birleşimin karakteristik dayanımı;

Yönetmelik Tablo 13’e göre tasarımda esas metal belirleyicidir.
Gelen çekme kuvveti ,
Birleşimin tasarım dayanımı;
Başlıklarda yapılan tam penetrasyonlu küt kaynak gerekli dayanıma sahiptir.
246
6.9.3. Dışmerkezi Çaprazın Kolon Ayağı Tasarımı
İncelenen bina taşıyıcı sisteminin dışmerkez çaprazların bağlı olduğu kolonların (Bkz.Şekil-2.2
Normal Kat Sistem Planı) temel bağlantı detayı, TBDY 9.12’ye uygun olarak boyutlandırılacaktır.
Temel sisteminin radye temel olduğu öngörülmektedir. Beton sınıfı C30 (fck = 30 MPa) olarak esas
alınacaktır. Çelik Yapılar Yönetmeliği Bölüm 13.8’de yer alan esaslar üzerine 4 adet simetrik olacak
şekilde ankraj kullanılmasında fayda olunacaktır. Bu yüzden M24 çapında, etkin gömme derinliği 400
mm ve beton kenar yüzeyine uzaklığı 130 mm olan ankraj çubuğu ve 10 mm kalınlığında ve 75 mm
çapında dairesel veya kenar uzunluğunda kare pul kullanmayı tercih ettik. Ankraj çubuğu malzeme
sınıfı, ÇYTHYE 2.3 ve TBDY 9.12.6’da verilen koşullarla uyumlu olacak şekilde, çekme ve akma
dayanımları sırasıyla, Fu = 800 MPa ve Fy = 640 MPa olan 8.8. malzeme sınıfı olarak öngörülmüştür.
Taban levhası için öngörülen yapısal çelik sınıfı S275’tir.
1,4988G+0,5Q+0,2S+2(Eypen+0,3Ex(-))
0,6012G+2(Eypen+0,3Ex(-))
yük birleşimleri altında kolon taban kesitindeki gerekli eksenel kuvvet dayanımı D ile arttırılmış
1,4988G+0,5Q+0,2S+2(Eypen+0,3Ex(-)) yük birleşiminde 1.kat kolonunda oluşan basınç kuvveti,
ve bağlanan 1. kat dışmerkez çapraz elemanın 1. Kat bağ kirişinin akmaya ulaştığı mekanizma halinde
oluşan iç kuvvetlerinden meydana gelen düşey kuvvet,
ilave edilerek hesaplanmıştır.
noktasında moment oluşmamaktadır. Gerekli kesme kuvveti 1. kat dışmerkez çapraz elemanın 1. Kat
bağ kirişinin akmaya ulaştığı mekanizma halinde oluşan iç kuvvetlerinden meydana gelen yatay
kuvvet, olarak dikkate alınacaktır. Taban levhası tasarımı için gerekli kuvvetler,
247
olarak hesaplanır.

olarak, ,
Böylece,
olarak hesaplanır.
248
Taban levhası kalınlığının belirlenmesinde kullanılan parametreler, Şekil 6.9.3.1 gösterilmektedir.

n
50
f
B
0,8b
n
d=100
m 0,95d m
Şekil 6.9.3.1.: Taban Levhası Kalınlığının Belirlenmesinde Kullanılan Parametreler

249
olduğundan dolayı

buradan,
Taban levhasına gelen yüklerin çekme oluşturduğu durumda, taban levhası kalınlığı, tmin ,
x‘= Çekme etkisiyle taban levhasında eğilme momenti oluşturan bulonun kolona olan mesafesi, mm
Basınç ve çekme durumları için hesaplanan tmin değerlerinden en büyüğü alınarak, taban levhası
kalınlığı, t,
250
, ÇYTHYE 13.7 uyarınca Denk.(13.22) veya Denk.(13.23) ile aşağıda verildiği şekilde
hesaplanacaktır.
Bu durumda,
✔ koşulunu sağlamaktadır.
Düğüm Noktası Levhasındaki Kaynakların Boylarının Belirlenmesi
Dışmerkezi çaprazların bağlandığı kolon ayağındaki düğüm noktası levhasının, Şekil. 6.9.3.2’de
gösterilen taban levhasına olan birleşimi aşağıdaki gibi yapılabilir.
251
Lv
Lh
Şekil. 6.9.3.2-Çapraz-Kolon-Temel Levhası Birleşiminde Düğüm Noktası Levhası Kaynak Boyu

Detayı
Yatay doğrultudaki kaynak boyu, Lh,
Düşey doğrultudaki kaynak boyu, Lv,
ise;
252
 ✔ koşulunu sağlamaktadır.
Çekme Dayanımı Altında İncelenmesi Gereken Kontroller
Uygulanması öngörülen temel bağlantı birleşiminin detayı Şekil. 6.9.3.3’de verilmiştir. Şekilde
görüldüğü gibi, detayın oluşturulmasında, 35X500X775 boyutunda taban levhası ve 3X2 adet
M24-8.8 ankraj çubuğu ile kesme kuvvetinin aktarılmasını sağlamak amacıyla, 2 adet 150X150X10
kutu profil kayma elemanı kullanılmaktadır.
Bu durumda bulonun;
şeklindedir.
m 0,95d m
N
427,25
151,25 151,5
nf
B
0
,
n8b
n
Vr
0
5
f
B
0
,8b
150x150x10
n
Ezilme Etkisindeki
Yüzeyler
m 0,95d m
Şekil. 6.9.3.3-Kesme Kuvvetinin Kayma Elemanı ile Aktarılması
Hesap adımlarının oluşturulmasında AISC Steel Design Guide 1 ve ACI 318M Ek D’den
yararlanılmıştır.
253
Ankrajın Çekme Dayanımının İncelenmesi
Bir ankraja gelen çekme kuvveti, Tua, 1. Kat merkezi çapraz elemandan gelen çekme kuvveti, Tub1 ve
üst kat çaprazlarından gelen çekme kuvveti, Tubg’nin toplamının, ankraj sayısına bölümü şeklinde
aşağıdaki gibi;
ifade edilebilir.
n : Bulon Sayısı,
Ase,N : Etkili kesit Alanı (mm2)
futa : Kopma Dayanımı (MPa)
nt : 1 mm’deki diş sayısı (1/p)
Betonun Kırılma Dayanımının İncelenmesi
ACI 318M D.5.2.1(D-4) uyarınca, ankraj çubuğu grubunu içine alan beton kütlenin grup halinde
kopması durumunda betonun sahip olduğu kesme kuvveti dayanımı, Ncbg,
formülüyle hesaplanır. Burada,
alınacaktır.
254
ca1 s1 s1 1.5hef
ANco ANc
1.5hef
1,5hef
s2
1.5hef
ca2
1.5hef 1.5hef
Plan ANc =(ca1+s1+1.5hef )x(ca2+s2+1.5hef )
ANco=(2x1.5hef )x(2x1.5hef )=9h2ef if ca1 and ca2<1.5hef
and s1 and s2<3hef
Şekil. 6.9.3.4- ANco ve ANc nin grup halinde kopması durumunda hesaplanışı
ANc  (3hef  2s1 )  (3hef  s2 )  (3  450  2  301, 75)  (3  450  420)  3457695 mm 2
Bir ankrajın çatlamış betondaki temel beton kopma dayanımı, Nb,
formülüyle hesalanır.
kc : 10 (Beton içinde bırakılan ankrajlar için)
λa : Hafif beton için düzeltme katsayısı
fc’: Beton karakteristik dayanımı ≤ 70 MPa (fck)
Ankraj Çubuğunun Betondan Sıyrılarak Ayrılması Sınır Durumunun İncelenmesi
ACI 318M D.5.3.1(D-13) uyarınca, ankraj çubuğunun betondan sıyrılarak ayrılması sınır
durumundaki dayanımı, Npn,
255
olarak hesaplanır. Burada güvenli tarafta kalınarak servis yükleri altında çatlak
oluştuğu varsayılarak, alınacaktır.
Başlıklı kayma çivisi ve başlıklı ankraj bulonu için ACI 318M D.5.3.4(D-14) uyarınca bir ankraj
çubuğunun betondan sıyrılarak ayrılması sınır durumunda karakteristik çekme kuvveti dayanımı, Np,
ankraj çubuğu alt ucundaki levhanın net ezilme yüzey alanı, Abrg olmak üzere,
şeklinde hesaplanır. Böylece karakteristik çekme kuvveti dayanımı,
olarak hesaplanır.
Bu durumda ankraj sıyrılma dayanımı, Npn,
> ✔ olarak koşul

sağlanmaktadır.
Kesme Kuvvetinin Taban Levhası Altında Teşkil Edilen Kayma Elemanı Yardımıyla Aktarılması
Gerekli ezilme yüzeyi alanı
Kayma elemanı yüzeyi ile aktarılan kesme kuvveti etkisinde betonun karakteristik ezilme dayanımı,
ezilme yüzeyi alanı , A1 olmak üzere, aşağıdaki bağıntı ile hesaplanabilir.
olmak üzere,
alınarak gerekli ezilme yüzeyi alanı aşağıdaki şekilde hesaplanabilir. Buna göre,
Böylece, ezilme yüzeyi alanı, 2 tane 150x150x10 kesit özelliklerine sahip kutu profil kullanılarak,
2x150mmx100mm (n x d x bf) olarak belirlenebilir (Şekil. 6.9.3.3).Bu durumda
✔ koşulu sağlanmaktadır.
Esas Metal kontrolü
256
Temelde oluşan kesme kuvvetini karşılaması için tasarımı yapılan kayma levhalarında Şekil.
6.9.3.3’de gösterilen kesme ve moment etkilerine karşı dayanım kontrolleri aşağıda gösterilmiştir.
Buna göre, tek bir kayma levhasının kesme dayanımı, Vd,
olarak hesaplanır.
Abm : Esas metalin kesmeye çalışan bölgesinin alanı,
nkl : Kayma levhası sayısı
Esas metalin moment dayanımı, Md,
✔ olarak hesaplanır.
Burada,
hkl : Kayma kamasının beton içerisindeki derinliği
hgrout : Grout beton yüksekliği
Kayma Kaması ile Taban Levhası Arasındaki Kaynakların Dayanım Kontrolleri
Kayma kaması ile taban levhasının birleşimi köşe kaynak ile yapılacaktır. TBDY 9.2.3.3 uyarınca ve
TBDY Tablo 9.1’e uygun olarak E550 kaynak metali sınıfının kullanılması öngörülmektedir. Bu
durumda kaynak metali dayanımına bağlı olarak ve krater kayıplarının olmadığı varsayımıyla, Le=150
mm alınarak gerekli kaynak kalınlığı a,
257
A=6 mm olarak seçilmiştir. Buna göre kaynağın kesme dayanımı, Vd,
Bileşik etkiler altında dayanım kontrolü, fd,
Düğüm Noktası Levhası ile Çaprazın Birleşim Tasarımı
Çapraz gövdesine bağlanacak olan ½ HE140B kesit için,
Çelik Sınıfı
olarak seçilmiştir. Düğüm noktası levhasının her iki tarafına da ½ HE140B profil konulmuştur.
Gerekli Olan Bulon Sayısının Belirlenmesi

TBDY 9.2.3.2’ye göre deprem yükü etkisi altındaki elemanların birleşim ve eklerinde 8.8 veya 10.9
kalitesinde yüksek dayanımlı bulonlar tam ön çekme verilerek kullanılabilir. Aynı zamanda diş
açılmamış gövde düzleminin kayma düzlemi içerisinde olması sağlanacaktır.
Bu şartlar doğrultusunda M22 çaplı (8.8) kalitesinde bulon kullanılacaktır.
258
Bulon Kayma Dayanımı;
olarak belirlenir.
tbw: Çapraz gövde kalınlığı (mm),
tgp: Düğüm noktası levhası kalınlığı (mm),
ttp: HE 140 B profilin başlık kalınlığı (mm)
Çapraz Gövdesinde Bulon Deliklerinde Kesme Kuvveti Etkisinde Ovalleşme Dayanımı
adet olmak üzere n=6 adet seçilmiştir.
Bulon sayısı belirlendikten sonra kenar mesafelerin atanmasıyla bulon deliklerinde yırtılma kontrolü
yapılmalıdır.
259
Şekil. 6.9.3.5- ½ HE 140 B profilin başlığına yerleştirilen bulonların düzeni
Seçilen mesafelerin ÇYTHYE 13.3.6-13.3.7-13.3.8’e göre bulon delikleri arası mesafe, eleman
kenarına olan mesafe ve kenar mesafe kontrolleri yapılır.
ÇYTHYE 13.3.6’ya göre standart dairesel, büyük dairesel ve oval deliklerin merkezleri arası uzaklık,
s, karakteristik bulon çapı d’nin 3 katından az olmamalıdır.
22 mm bulon çapı için
Çapraz Gövdesinde Bulon Deliklerinde Kesme Kuvveti Etkisinde Yırtılma Dayanımı
Ø=0,75 olmak üzere
260
Çapraz Gövdesinde Kesme Kuvveti Etkisinde Blok Kırılma Dayanımı
olduğu için,
Şekil. 6.9.3.6- ½ HE140B profilinde

blok kırılma durumu
½ HE140B Profil Kesitinde Kesme Kuvveti Etkisinde Bulon Deliklerinde Ezilme Dayanımı
Bulon tasarım ezilme dayanımı, kayma dayanımından gelerek,
261
½ HE140B Profil Kesitlerinde Blok Kırılma Sınır Durumu
7 6,37 kN 7 6,37 kN
35 70 35 35 70 35
5
5
4
4
5
5
9
9
5
5
9
9
5
5
4
Şekil. 6.9.3.7: ½ HE140B profilin gövdesinde blok kırılma durumu
Düğüm Noktası Levhasında Kesme Kuvveti Etkisinde Bulon Deliklerinde Ezilme Dayanımı
Düğüm Noktası Levhasının Basınç Etkisinde Burkulma Dayanımının Kontrolü
262
Uniform Force Method uygulanarak çapraz-taban levhası-kolon birleşim detayı çizimi yapıldı ve
yöntemin başlangıncında kullanılan veriler,
Çapraz, taban levhası ve kolon eksenleri çalışma noktasında(WP) kesiştirilmiştir.

Düğüm noktası levhası bitişinden itibaren ½ HE140B profilde 10 mm’lik bir mesafe bırakılması
½ HE140B profiller düğüm noktası levhasına ve çapraz gövdesine simetrik olacak şekilde
yerleştirilmiştir.
Eğilme momentlerinin oluşmamasını garantilemek ve sadece kesme veya çekme kuvvetleriyle
çalışabilmek için sağlanması gereken aşağıdaki bağıntıdan,
, seçildiğinde,
olarak hesaplanacaktır.
Burada,
mesafe
mesafe
şeklinde tanımlanır.
263
150x150x10
Ezilm e Etkisin deki

Yüzeyler
=
d100
Şekil. 6.9.3.8: Whitmore kesitin genişliği
Çizim sonucu Whitmore kesitin genişliği 289,329 mm olarak belirlenmiştir.
lw =
Düğüm noktası levhasındaki ortalama burkulma boyu Şekil. 6.9.3.8’de görüldüğü gibi,
Düğüm noktası levhasının kalınlığı tg = 10 mm çelik sınıfı S355 ise olarak öngörüldüğünde, düğüm
noktası levhasının atalet yarıçapı, r,
Burkulma boyu katsayısı, K=0,65 alınarak,
264
Düğüm noktası levhası için basınç dayanımı,
Düğüm Noktası Levhasının Withmore Kesitinde Çekme Kuvveti Etkisinde Akma Dayanımı
Düğüm Noktası Levhasının Withmore Kesitinde Çekme Kuvveti Etkisinde Kırılma Dayanımı
Çaprazın Çekme Etkisi Altında Akma Dayanımı
Çelik Sınıfı
265
Çaprazın Çekme Etkisi Altında Kırılma Dayanımı
Çelik Sınıfı
Çaprazda net alan,
ile elde edilebilmektedir.
şeklinde elde edilir.

Çapraz eleman sadece gövdesinden bağlı olduğu için net alandan sonra etkili alan hesabında gerilme
düzensizliği katsayısı (U) kullanılmalıdır. ÇYTHYE Tablo 7.1’de tanımlanan Durum-2 dikkate
alındığında U,
: Birleşim etki alanı ağırlık merkezinin birleşim düzlemine dik uzaklığı (dışmerkezlik etkisi)
266
2 x ½ HE140B Profil Kesitlerinde Çekme Etkisinde Akma Dayanımı
Bu kontrol çaprazın çekmeye çalıştığı sırada gerekli olan dayanım üzerinden düşünülmelidir.
2*½ HE140B profilin çekme dayanımı
2 x ½ HE140B Profil Kesitlerinde Çekme Etkisinde Kırılma Dayanımı
½ HE140B profillerinin gövdeleri çapraza bağlı olmadığı için net alandan sonra profilin etkili alanı da
belirlenmelidir. Gerilme düzensizliği katsayısı U,
koşulu sağlanmalıdır.
alınır.
2 x ½ HE140B profilin çekme kırılma dayanımı
2 x ½ HE140B Profillerin Basınç Dayanımı
267
Bu kontrol deprem etkisinde çaprazın basınca çalıştığı durumlar göz önüne alınarak yapılmıştır.
L : Çapraz üzerindeki son bulon ekseni ile düğüm noktası levhası ilk bulon ekseni arası mesafe
Bu durumda narinlik oranı,
olduğu için
şeklinde ifade edilebilir. Bu durumda 2*½ HE140B ‘nin tasarım basınç dayanımı,
Düğüm Noktası Levhası ve Kolon Bağlantısı
Düğüm Noktası Levhası ve Kolonun Birleşiminde Kullanılan Kaynağın Tasarımı
Kaynak kalınlığı
Kaynak Dayanımı öngörülmüştür.
olarak çift taraflı köşe kaynak uzunluğu belirlenmiştir.
olarak da etkili kaynak uzunluğu belirlenir.
Üniform Kuvvetler Yöntemi kullanılarak,
268
Şekil. 6.9.3.9- Serbest Cisim Diyagramı
Düğüm Noktası Levhası ve kolonun birleşim yüzeyinde oluşacak birim kuvvetler,
Bu değer kaynağın gevrek kırılmasını önlemek amacıyla kaynak süneklik faktörü: 1,25 ile çarpılarak
büyütülecektir.
olarak birim kaynak boyu için gereken kaynak dayanımı elde

edilmiş olur.
Boyuna kaynağa etkiyen bileşke kuvvetin açısı,
269
olarak düğüm noktası levhası ile kolon arasında çift taraflı köşe kaynak dayanımı kontrolü
sağlanmıştır.
Düğüm Noktası Levhası ile Kolon Birleşimi Boyunca Kesme Kuvveti Etkisinde Akma ve Kırılma
Sınır Durumu
Akma Sınır Durumu;
Kırılma Sınır Durumu;
Dışmerkez çapraz elemanın bağlandığı kolonun taban levhasına kaynağı
AISC Design Guide 1 Section 2.4’e göre düşey yüklere maruz kolonların taban plakasına başlıklarda
küt kaynak ve gövdede köşe kaynak uygulamasının yeterli olacağı yer almaktadır.
Tabanda çapraz elemandan dolayı oluşan kesme kuvveti;
Gövdede köşe kaynak hesabı
Birleşen parçalardan;
Kolon gövdesi kalınlığı 14 mm
Taban levhası kalınlığı 80 mm
14 mm kalınlık için minimum köşe kaynak kalınlığı 4 mm
a = 5 mm
270
Köşe kaynağın etkin uzunluğu;
Kaynak metali karakteristik dayanımı;
Kaynak metali tasarım dayanımı;
Esas metal karakteristik dayanımı;
Esas metal tasarım dayanımı;
L = 334 mm uzunluğundaki ve 5 mm kalınlığındaki köşe kaynak yeterli dayanıma sahiptir.
Başlıkta küt kaynak hesabı
Çelik Yapılar Yönetmeliği 2016 Bölüm 13.2.1.1’e göre,

Tam penetrasyonlu küt kaynakların etkin kaynak kalınlığı, birleşen parçaların ince olanının kalınlığına
eşit olarak alınacaktır.
twe= min (35 ; 26) = 26 mm
Tam penetrasyonlu küt kaynaklı birleşimin karakteristik dayanımı;

Yönetmelik Tablo 13’e göre tasarımda esas metal belirleyicidir.
Gelen çekme kuvveti ,
271
Birleşimin tasarım dayanımı;
Başlıklarda yapılan tam penetrasyonlu küt kaynak gerekli dayanıma sahiptir.
7. BETONARME RADYE TEMEL TASARIMI
Temelin TS 500 gereğince, önce minimum eğilme donatısı ve kesme donatısı belirlenecektir. Bu
donatılarla elde edilen eleman dayanımları, hesaptan elde edilen tasarım kuvvetleriyle
karşılaştırılacaktır. Dayanım değerlerinin tasarım kuvvetlerinden daha küçük olması durumunda
öngörülen donatılar revize edilerek gerekli eleman dayanımı elde edilecektir.
Temel elemanı tasarımı için gerekli etkiler modele etkitilen nonlineer kombinasyonların envelope
olarak yeni bir kombinasyon ile çözülmesi sonucu elde edilen maksimum kesme ve maksimum
moment değerleridir.
Şekil 7.1-Depremli Yüklemeler Sonunda Temel Yerdeğiştirmesi
272
273
Şekil
7.4-Depremli Yüklemeler Sonunda V13 Kesme Kuvveti Diyagramı
Temel iki doğrultuda çalışan bir döşeme elemanı olduğundan TS500 11.4.5 gereğince, her bir
doğrultuda 0.0015’den az olmamak koşuluyla, iki doğrultudaki donatı oranlarının toplamı, B420C için
0.0035 den az olamaz. Donatı aralığı ise 200 mm’den fazla olamaz.
274
Bu donatı temel plağının her yerinde olması gereken minimum donatıdır. Bu donatıya karşı gelen
minimum tasarım momenti aşağıdaki gibi hesaplanır.
Beton basınç yüksekliği
Eşdeğer dikdörtgen gerilme kabulü ile beton basınç yüksekliği,
Moment taşıma gücü,
Donatı aralığı
Seçilen minimum donatı=

7.1.Tasarım Moment ve Kesme Değerlerinin Belirlenmesi
Sap2000 programında modellenen 0.75m yüksekliğindeki temel için yine yapı modelimizden elde
ettiğimiz envelope’lu kombinasyondan elde edilen etkiler etkitilerek zemin gerilmesi aşağıdaki
şekildeki gibi elde edilmiştir.
Temel plağının X-X ve Y-Y doğrultusundaki tasarım moment değerleri sap 2000 programından
çekilmiş olup
X-X Doğrultusu için en büyük mesnet ve açıklık momentleri;
275
Y-Y Doğrultusu için en büyük mesnet ve açıklık momentleri;
7.2. Tasarım Momentine Göre Donatı Belirlenmesi
Minimum donatının karşılayamayacağı moment değerleri için ilave donatı koyulacaktır.
Açıklıkta oluşan en büyük moment,
Gerekli donatı alanı,
Seçilen ilave donatı=

Mesnette oluşan en büyük moment,
Gerekli donatı alanı,
Seçilen ilave donatı=

Tasarım Kesme Kuvveti için Donatı Belirlenmesi
Tasarım kesme kuvveti (Vd) değerleri;
Vmax13= Vmax23=
C30 Beton ve koyulan minimum etriyelerden elde edilen kesme kuvveti dayanımı;
276
7.3. Tasarım Zımbalama Kuvveti
Tasarım zımbalama kuvveti, zımbalama çevresi ile sınırlanan plak bölümüne etkiyen ve
plak düzlemine dik kuvvetlerin cebirsel toplamıdır.
Zımbalama dayanımı Vpr,
En küçük taban levhasının boyutları, 500x400
Zımbalama dayanımı,
(TS 8.21)
Zımbalama için ilave donatıya gerek yoktur.
277
8. PLANLAMA
6 katlı çelik ofis binasının yapı inşaatı iş programı MS Project programı üzerinde oluşturulmuştur.
278
Şekil
8.1 Ms
Project
İş Akış Programı
1-Statik-Mimari Proje Tasarımları ve Kabulleri ( 4 Ay )
Mimari ve Statik projelerin hazırlanıp belediye ve revize süreçleri de göz önünde bulundurularak 4 Ay
olarak düşünülmüştür.
2-Malzeme Siparişi
279
Mimari ve Statik projenin kesin onayını takiben malzeme siparişi verilir, bu kapsamda 6 katlı çelik
ofis bina için gerekli çelik malzeme 4 parça halinde şantiyeye ilgili çelik atölyesinde imalatları
gerçekleştirilip yapılacaktır. Çelik elemanlarının tasarıma göre imalat süresi değişmekle beraber 80
tonluk çelik malzemenin üretiminin ortalama bir atölyede 1 hafta ila 10 gün içerisinde
gerçekleştirilebileceği belirlenmiştir.
3-Şantiye Kurulumu (15 gün)
Şantiye kurulumu için 15 günlük süre uygun görülmüştür.
4-Kazı Hafriyat ve Temel İnşaatı İşleri (17 Gün)
Avcılar bölgesinde inşaatı yapılması düşünülen yapının 0.85 metre temel kazısı gerçekleştirilecek olup
hafriyat işleri 10 gün akabininde 75 cm’lik radye temel imalatı da beton dökümü dahil 7 gün
sürebileceği öngörülmüştür.
5-Zemin Kat Kolon Montajı (4 Gün)
İmalatı atölyede gerçekleştirilen kolonların taban levhasına bulonlanması kolon başına 15-20 dakika
süreceği öngörülmüştür. Bu yaklaşımla bir katta bulunan bütün kolonların imalatının 4 gün süreceği
6-Kolonun Kolona Montajı
Kolon ek bölgesinin imalatının, imalat başına yarım saat süreceği öngörülmüştür.
7- Kiriş Montajı
Piyasadan alınan bilgilere göre imalatı atölyede gerçekleştirilen kirişlerin kolonlara bulonlu bir şekilde
montajı, birleşim başına 10-15 dakika olabileceği öngörülmüştür.
8-Döşeme imalatı
Piyasadan alınan bilgilere göre döşeme saç imlatının yapılması ve strud çakılması akabininde beton
dökümü için her kat için 3 günlük süre öngörülmüştür.
280
9. KAYNAKÇA
AISC Design Guide 1-Base Plate and Anchor Rod Design
AISC Seismic Manual
Çelik Yapıların Tasarım, Hesap ve Yapımına Dair Esaslar
Çelik Yapıların Tasarım, Hesap ve Yapımına Dair Esaslar Uygulama Kılavuzu (2016)
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik (2007)
Steel Structures 1 Lecture Notes-Cüneyt Vatansever
TS 498 Yapı Elemanlarının Boyutlandırılmasında Alınacak Yüklerin Hesap Değerleri
TS 500 Betonarme Yapıların Tasarım ve Yapım Kuralları
TS EN 1991-1-3 Yapılar Üzerindeki Etkiler-Bölüm 1-3 : Genel Etkiler - Kar
Yükleri(Eurocode1)
TS EN 1991-1-4 Yapılar Üzerindeki Etkiler-Bölüm 1-4:Genel Etkiler - Rüzgar Etkileri
(Eurocode 1)
Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği (2018)
281
1

Bizim Çelik Bitirme Raporu GRUP#4

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bizim Çelik Bitirme Raporu GRUP#4

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ÖNSÖZ

2. BİNA TAŞIYICI SİSTEMİ______________________________________________________1

3.1. Düşey Yükler_____________________________________________________________________1

3.3 Rüzgar Yükleri___________________________________________________________________13

4.1. Yük Birleşimleri_________________________________________________________________21

4.2 Göreli Kat Ötelemelerinin Sınırlandırılması___________________________________________22

5.1.İkincil Döşeme Kirişlerinin Boyutlandırması__________________________________________28

5.2 Merkezi Çaprazların Boyutlandırılması______________________________________________31

5.3 Dışmerkezi Çaprazların Çelik Çerçeve Elemanlarının Boyutlandırılması__________________44

5.4. Asansör ve Merdiven Bölgesi İkincil Kirişin Boyutlandırılması__________________________14

5.5. Diyafram Hesabı_________________________________________________________________18

6.4. Kolon Eki Detayının Tasarımı______________________________________________________56

6.5. Merkezi Çaprazlı Çerçevede Çapraz-Kiriş-Kolon Birleşimi Tasarımı_____________________57

6.6. Merkezi Çaprazlı Çerçeve Çaprazların Kiriş Ortasında Birleşiminin Tasarımı____________108

6.9.2. Merkezi Çaprazın Kolon Ayağı Tasarımı__________________________________________180

6.9.3. Dışmerkezi Çaprazın Kolon Ayağı Tasarımı_______________________________________203

Şekil 2.2 – Normal Kat Sistem Planı

Şekil 2.3 – Yapı Sisteminin A-D Aksı Kesitleri (x-z ekseni)

Şekil 2.4 – Yapı Sisteminin B-C Aksı Kesitleri (x-z ekseni)

Şekil 2.6 – Yapı Sisteminin 3 Aksı Kesiti (y-z ekseni)

Şekil 3.1 Döşeme moment diyagramı

Şekil 3.2- Trapez Sac Profil Görünümü

Şekil 3.3 Yatay Elastik Tasarım Spekturumu Parametreleri

Şekil 3.4 TS-EN-1991-1-4 Şekil 7.4

Şekil 3.5 Rüzgar Etkime Yönüne Bağlı Olarak D ve E Yüzeyleri

Şekil 3.6 : Duvarlara gelen rüzgar basıncının şematik gösterimi

Şekil-5.2.2- Çaprazların Durum-1 ve Durum-2 için Olası Eksenel Kuvvet Dayanımları

Şekil 5.2.3- Mekanizma Durumunda Oluşan İç Kuvvetler

Şekil-5.2.4- Çaprazların Orta Noktasına Bağlandığı Kiriş

Şekil-5.2.5 -Mekanizma Durumu ile Uyumlu İç Kuvvetler

Şekil 5.5.1. Diyafram kuvveti değerleri (1.Kat için)

Şekil 6.1.1. HE450 B- IPE500 Birleşimi Önden Görünüşü

Şekil 6.1.2. HE450 B- IPE500 Birleşimi Yandan Görünüşü

Şekil 6.2.1.- IPE330-IPE450 Birleşimi Yandan Görünüşü

Şekil 6.2.2.- IPE330-IPE450 Birleşimi Önden Görünüşü

Şekil 6.2.3- Serbest Cisim Diyagramı ve Yaklaşık Kesme Kuvveti, R

Şekil 6.3.1. – IPE220-HE220B Birleşimi Yandan Görünüşü

Şekil 6.5.1(a)- Burkulma Durumu (Tasarım Durumu 1)

Şekil 6.5.1(b)- Burkulma Sonrası Durum (Tasarım Durumu 1)

Şekil 6.5.2(a)- Burkulma Durumu (Tasarım Durumu 2)

Şekil 6.5.2(b)- Burkulma Sonrası Durum (Tasarım Durumu 2)

Şekil 6.5.3 Mafsal levhasında oluşturulan mafsal bölgesi

Şekil 6.5.6- 3. Kat çaprazı için tasarlanan takviye levhasının gösterimi

Şekil 6.5.7. Withmore kesitlerinin düğüm noktası levhasındaki konumunun gösterimi

Şekil 6.5.8(a)- Serbest Cisim Diyagramı (Tasarım Durumu 1)

Şekil 6.5.8(b)-Serbest Cisim Diyagramı (Tasarım Durumu 2)

Şekil 6.5.10-Ek levha eğilme etkisinde incelenecek net en kesit

Şekil 6.6.3- a-a kontrol kesiti yüzey kuvvetleri

Şekil 6.6.4- b-b kontrol kesiti yüzey kuvvetleri (pozitif yönler)

Şekil 6.7.1-Çapraz-Bağ Kirişi Birleşim Detayı

Şekil 6.7.2-Blok Kırılma Göçme Modları

Şekil 6.8.1.(a) Durum 1’e göre birleşim bölgesindeki iç kuvvet dağılımı

Şekil 6.9.2.1 : Taban Levhası Kalınlığının Belirlenmesinde Kullanılan Parametreler

Şekil.6.9.2.2 : Çapraz-Kolon-Temel Levhası Birleşiminde Düğüm Noktası Levhası Detayı

Şekil 6.9.2.3: Kesme Kuvvetinin Kayma Elemanı ile Aktarılması

Şekil 6.9.2.5: Mafsal levhasında oluşturulan mafsal bölgesi

Şekil 6.9.2.6- Withmore Kesiti

Şekil 6.9.2.7-Serbest Cisim Diyagramı

Şekil 6.9.3.1.: Taban Levhası Kalınlığının Belirlenmesinde Kullanılan Parametreler

Şekil. 6.9.3.3-Kesme Kuvvetinin Kayma Elemanı ile Aktarılması

Şekil. 6.9.3.5- ½ HE 140 B profilin başlığına yerleştirilen bulonların düzeni

Şekil. 6.9.3.6- ½ HE140B profilinde blok kırılma durumu

Şekil 7.1-Depremli Yüklemeler Sonunda Temel Yerdeğiştirmesi

Şekil 7.2-Depremli Yüklemeler Sonucunda M11 Momenti Diyagramı