Nguyễn Trãi là không chỉ là một nhà chính trị quân sư giúp vua mà còn là một nhà thơ,

nhà văn tài ba . Tác

phẩm của ông không chỉ nhiều về số lượng mà còn hay về chất lượng.Ông đã để lại cho đời nhiều kiệt tác văn
chương mà đến nay vẫn còn nguyên khôi giá trị chẳng hạn như các tác phẩm “ Bình Ngô đại cáo”, thơ chữ Hán
“ Ức Trai thi tập”, thơ chữ Nôm “ Quốc âm thi tập”....

Nguyễn Trãi là nhà văn chính luận lỗi lạc nhất trong lịch sử văn học trung đại Việt Nam. Kho tàng văn chính
luận mà ông để lại khá lớn gồm các phẩm tiêu biểu như: Bình Ngô Đại Cáo, Quân trung từ mệnh tập, Chiếu
biểu viết dưới triều Lê….Xuyên suốt tác phẩm là tư tưởng nhân nghĩa , yêu nước , thương dân :“Đem đại nghĩa
thắng hung tàn, lấy chí nhân thay cường bạo”

T¸c phÈm B×nh Ng« §¹i c¸o cña «ng được xem như mét ¸ng thiªn cæ hïng v¨n ,như mét b¶ng tuyªn ng«n ®éc
lËp lÇn thø hai cña d©n téc ta .Qu©n trung tõ mÖnh tËp lµ mét tËp v¨n chÝnh luận Nguyễn Trãi thay mặt Lê
Lợi gửi tới các tướng nhà Minh trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn(1423 - 1427),phÇn cßn l¹i lµ nh÷ng th tõ viÕt
göi cho qu©n ta.Là tập sách đầu tiên gồm hơn 40 văn thư chiêu Đạt tới đỉnh cao “vô tiền khoáng hậu” .Là tập
văn chiến đấu “có sức mạnh của mười vạn quân”(Phan Huy Chú),đã góp phần làm cho giặc dao động và cầu
hoà, đưa đến thắng lợi năm 1428.

NguyÔn Tr·i ®ưîc mÖnh danh như mét nhµ th¬ tr÷ t×nh s©u s¾c.Trong ®ã cã c¸c t¸c phÈm næi tiÕng như
øc Trai thi tËp gåm 105 bµi th¬ ch÷ H¸n ; Quèc ©m thi tËp, gåm kho¶ng 254 bµi th¬ N«m ( ưíc ®o¸n, ®©y lµ
quyÓn th¬ N«m duy nhÊt cßn sãt l¹i sau th¶m ¸n LÖ Chi viªn
Đặc biệt trong những bài thơ , những ý nghĩa mang tính chính trị ta còn thấy lấp lánh một tâm hồn đẹp. Trước
hết là Nguyễn Trãi luôn yêu thương dân chúng lo cho cuộc sống của nhân dân. Thương dân chúng của Nguyễn
Trãi được thể hiện rất rõ trong và ông luôn mang một tư tưởng tiến bộ. Ông mang tư tưởng của nho giáo chính
vì thế ông yêu nước và thương dân hết mực:
“Còn một tấc lòng ôm việc nước
Đêm đêm thức nhẵn nẻo sơ chung”
Không những thế tác giả còn thấu hiểu những nổi đau đớn tủi nhục của người dân khi phải sống trong cảnh
nước mất và quyền tự do độc lập của một đất nước bị xâm hại:
“Nướng dân đen trên ngọn lửa hung tàn
Vùi con đỏ xuống hầm tai họa”
Và chính từ sự hiểu biết đồng cảm với nỗi thống khổ của nhân dân ấy mà Nguyễn Trãi đi đến một sự quyết định
kĩ càng về những đường lối để đánh giặc:
“Quên ăn vì giận, sách lược thao suy xét đã tinh
Ngẫm trước đến nay lẽ hưng phế đắn đo càng kĩ”
Ở nh÷ng t¸c phÈm th¬ tr÷ t×nh, con ngưêi c«ng d©n vµ con ngưêi c¸ nh©n NguyÔn Tr·i hµi hoµ víi nhau t¹o
nªn sù thèng nhÊt s©u s¾c , nhµ th¬ cña nh÷ng biÕn cè lÞch sö vµ nhµ th¬ cña ®êi thêng víi con ngêi "trÇn
thÕ nhÊt trÇn gian" .NguyÔn Tr·i cÊt lªn tiÕng nãi chung cña nh©n d©n, cña thêi ®¹i
Những vần thơ viết về thiên nhiên, ca ngợi phong cảnh thiên nhiên, đất nước lẫn cuộc sống giản dị mà thanh
cao, trong sáng của Ức Trai vô cùng đặc sắc và phong phú. Đó không những là tâm hồn yêu nước hết lòng mà
còn tràn đầy tình yêu chan chứa với thiên nhiên.
"Níc biÕc non xanh thuyÒn gèi b·i,
§ªm thanh nguyÖt b¹c kh¸ch lªn lÇu"

“Ng©m s¸ch th»ng chµi trong thuë Êy,

 TiÕng trµo dËy kh¾p Th¬ng Lang.” (Ng«n chÝ - bµi 8)

Cá xanh cöa dìng ®Ó lßng nh©n,

Tróc rîp hiªn mai quÐt tôc trÇn. …. (Ng«n chÝ - bµi 11)
Th¬ thiªn nhiªn b×nh dÞ trong Quèc ©m thi tËp thÓ hiÖn sù thay ®æi c¶m høng s¸ng t¹o, c¶m høng thÈm mÜ
cña nhµ th¬: c¸i b×nh dÞ, ®êi thêng còng trë thµnh ®èi tîng cña c¸i ®Ñp. Sù thay ®æi nµy mang ý nghÜa c¸ch
t©n theo hưíng d©n chñ, tiÕn bé.Nh÷ng ®Æc ®iÓm c¶m xóc vÒ thiªn nhiªn võa nång nµn võa tinh tÕ
“C¶nh tùa chïa chiÒn, lßng tùa thÇy.
Cã th©n chí ph¶i lîi danh v©y.
§ªm thanh híp nguyÖt nghiªng chÐn,
Ngµy v¾ng xem hoa bÎ c©y.
C©y rîp chåi cµnh chim kÕt tæ,
¸o quang mÊu Êu c¸ nªn bÇy.
Ít nhiÒu tiªu s¸i lßng ngoµi thÕ,
N¨ng mét «ng nµy ®Ñp thó nµy”(Ng«n chÝ - bµi 10),

Vµ thiªn nhiªn ®· trë thµnh m«i trêng sèng thanh tao,trong lµnh.ë ®ã cã con
ngưêi chan hoµ víi thiªn nhiªn, t¹o vËt
“DÊu ngêi ®i lµ ®¸ mßn, ….
C©y rîp t¸n che am m¸t,
Hå thanh nguyÖt hiÖn bãng trßn.
Rïa n»m h¹c lÈn nªn bÇu b¹n,
Ủ Êp cïng ta lµm c¸i con “(Ng«n chÝ - bµi 20)

ở c¸c t¸c phÈm kh¸c ta kh«ng khái b¾t gÆp nh÷ng thø t×nh yªu gi÷a ngêi víi
ngưêi . Trưíc hÕt lµ t×nh c¶m thiªng liªng ,nång Êm, cao c¶ -T×nh cha con
“…Tµi liÖt l¹t nhiÒu nªn kÐm b¹n,….
Qu©n th©n cha b¸o lßng canh c¸nh,
T×nh phô c¬m trêi ¸o cha”

Víi t×nh b¹n, th¬ «ng ch¼ng thÓ nµo thiÕu ®ưîc
“Träng th× nªn ngé, nhµn th× d¹i,
MÊt ch¼ng hÒ ©u, ®îc ch¼ng mõng.
An l¹c mét lÒu dÇu thó,
Th¸i b×nh mêi chíc ng¹i d©ng.
Nä nµo biÕt ®ưîc lßng tri kû,
V¶ng non t©y nguyÖt mét võng”

Vµ cµng kh«ng thÓ thiÕu v¾ng t×nh yªu ®«i løa

 “T×nh thư mét bøc phong cßn kÝn,
Giã n¬i ®©u, gưîng më em..”

KhÝa c¹nh “con ngưêi” trong ngêi anh hïng NguyÔn Tr·i chÝnh lµ vÎ ®Ñp nh©n b¶n ®· n©ng ngêi anh hïng
d©n téc lªn tÇm cao nh©n lo¹i.C¸c gi¸ trÞ nghÖ thuËt vÒ thµnh tùu, gi¸ trÞ ng«n ng÷ mµ «ng ®· ®an xen
trong c¸c t¸c phÈm ®Çu tiªn ph¶i kÓ ®Õn c¸ch sö dông tõ ViÖt.Nhê vµo tµi n¨ng cña «ng TiÕng ViÖt kh«ng
chØ lµm tèt chøc n¨ng biÓu ®¹t mµ cßn mang chøc n¨ng thÈm mÜ. Nhµ th¬ ®· hoÆc gi÷ nguyªn vÎ ®Ñp th«
s¬, méc m¹c cña tõ ViÖt .Kh«ng nh÷ng thÕ , «ng cßn sö dông tõ ViÖt mét c¸ch thanh tho¸t, nghÖ thuËt, sö
dông ng«n ng÷ ®êi sèng, ng«n ng÷ v¨n häc d©n gian.Hay vËn dông s¸ng t¹o ng«n ng÷ v¨n häc d©n gian b»ng
c¸ch sö dông thµnh ng÷ tôc ng÷ lµ mét sù cèng hiÕn ®¸ng kÓ vµo kho tµng th¬ ViÖt.
“Xèng ¸o ch¼ng cßn m« dÔ xin!
ë thÕ nhÞn nhau mu«n sù ®Ñp,
C¬ng nhu còng biÕt hÕt hai bªn.”

Vµ «ng cßn linh ho¹t sö dông tõ H¸n ViÖt mét c¸ch kh«n khÐo, ®iÓn cè thi liÖu H¸n häc.VÝ dô ®iÓn h×nh
nh trong Tù th¸n - bµi 37
“NÎo tõ níc cã ®ao binh,
NÊn n¸ am quª c¶nh cùc thanh.
§×nh ThÊu Ngäc tiªn xanh tuyÕt nhò,
Song mai hoa ®iÓm quyÓn Hy kinh.
HÑn nµy nì phô ba ®êng cóc,
TiÕc Êy v× hay mét ch÷ ®inh.”
Kh«ng chØ dõng l¹i t¹i ®ã , «ng cßn c¶i biÕn thÓ lo¹i th¬ lµm cho th¬ phong phó h¬n h¼n. ¤ng sö dông c©u
th¬ s¸u ch÷ trong bµi th¬ thÊt ng«n §êng luËt, t¹o ra cÊu tróc míi cã ph©n tù do h¬n.C©u th¬ s¸u ch÷ thêng
dån nÐn c¶m xóc, thêng c« ®äng ý tÝnh cña bµi .
Nh©n nghÜa lµ ®Ønh cao chãi s¸ng trong th¬ «ng vµ ®Ønh cao Êy cã mÆt hÇu nh xuyªn suèt c¸c t¸c phÈm
cña «ng.Nh÷ng ®iÓm tiÕn bé trong t tëng Êy ®· lµm cho sù nghiÖp vµ v¨n ch¬ng NguyÔn Tr·i sèng m·i víi
thêi gian , sèng m·i víi nh©n d©n vµ ®Êt níc ViÖt Nam. Quan ®iÓm xem v¨n ch¬ng s¾c bÐn ®ã cña «ng lµ
vò khÝ chiÕn ®Êu thÓ hiÖn râ trÝ tuÖ s¸ng suèt cña mét thiªn tµi vµ b¶n lÜnh cña mét chiÕn sÜ dòng c¶m.
Ngêi thÕ kØ 16, Hµ NhËm §¹i, ®· nãi vÒ c«ng lao sù nghiÖp cña «ng nh sau:
"C«ng gióp hång ®å cao n÷a (tùa) nói
Danh ghi thanh sö s¸ng b»ng g¬ng"

Nguyễn Trãi là một trong những ngôi sao sáng trên bầu trời văn học Việt Nam nói riêng và nền văn minh
nhân loại nói chung. Cuéc ®êi «ng lu«n chiÕn ®Êu kh«ng ngõng nghØ chiÕn ®Êu chèng b¹o lùc x©m lîc vµ
chèng gian tµ. Nhng suy cho cïng l¹i cho chóng ta nh÷ng bµi häc v« cïng quý b¸u vÒ tinh thÇn nh©n ®¹o,
nhiÖt t×nh chiÕn ®Êu, quan ®iÓm m¹nh d¹n ®æi míi, s¸ng t¹o.Tuy ông có cuộc đời vinh quang nhưng cũng
rất đỗi gian nan, lận đận thế nhưng không vì thế mà làm cho thiên tài này bị lu mờ, vượt qua những năm tháng
đau thương, vất vả của cuộc đời, Nguyễn Trãi không ngừng miệt mài, khám phá và sáng tạo thêm những tác
phẩm xuất sắc có giá trị cao về nghệ thuật cũng như nội dung. Rất nhiều tác phẩm của ông vẫn còn lưu truyền
cho đến ngày nay.Chính vì thế mà ông xứng đáng là một trong những tác gia nổi tiếng của văn học trung đại
Việt Nam. Và cũng chính những giá trị đó đã tạo sự yêu mến, trân trọng sâu sắc của mỗi người dành cho thiên
tài mệnh bạc này. (Tuyết Mai 10A7, stt 17)