SỞ TÀI NGUYÊN VÀ MÔI TRƯỜNG TỈNH QUẢNG NAM

TRUNG TÂM QUAN TRẮC VÀ PHÂN TÍCH MÔI TRƯỜNG

HƯỚNG DẪN LẤY MẪU BỤI CHÌ (Pb, Ni, Mn)

TRONG MÔI TRƯỜNG KHÔNG KHÍ XUNG
QUANH/MÔI TRƯỜNG LAO ĐỘNG
(TCVN 5067-1995)
Mã số: HD 03-11-05/QTMTQN
Lần ban hành: 04
Ngày ban hành: 21/02/2020

Quảng Nam, tháng 02/2020

 HƯỚNG DẪN LẤY MẪU BỤI CHÌ (Pb, Mn, Ni)
TRONG MÔI TRƯỜNG KHÔNG KHÍ XUNG
QUANH/MÔI TRƯỜNG LAO ĐỘNG
(TCVN 5067-1995)
Mã số: HD 03-11-05/QTMTQN
Lần ban hành: 04
Ngày ban hành: 21/02/2020

Biên soạn Xem xét Phê duyệt

Họ tên Lưu Thọ Nhơn Nguyễn Quang Ngọc Phan Thị Tuyết

Ký tên

TT Vị trí Nội dung sửa đổi Ngày sửa đổi

1. Mục đích và phạm vi áp dụng
- Văn bản này hướng dẫn phương pháp xác định hàm lượng bụi trong môi
trường không khí xung quanh và môi trường lao động với kích thước hạt bụi lớn hơn 1
m.
- Văn bản này áp dụng cho các quan trắc viên viên thuộc Phòng Quan trắc –
Phân tích – Trung tâm Quan trắc và Phân tích môi trường Quảng Nam.
2. Tài liệu viện dẫn
- Quy trình kiểm soát tài liệu, hồ sơ, mã số: QTMT – QT-01
- Quy trình đánh giá nội bộ và xem xét lãnh đạo, mã số: QTMT-QT-02
- Quy trình xem xét các yêu cầu, đề nghị và hợp đồng, mã số: QTMT-QT-03
- Quy trình kiểm soát công việc thử nghiệm không phù hợp, hành động khắc
phục, phòng ngừa và cải tiến, mã số: QTMT-QT-04
- Quy trình mua dụng cụ, thiết bị và sử dụng dịch vụ từ bên ngoài, mã số:
QTMT-QT-05
- Quy trình xem xét giải quyết khiếu nại của khách hàng: QTMT-QT-06
- Quy trình kiểm soát tiện nghi môi trường, mã số: QTMT – QT - 07
- Quy trình tuyển dụng và đào tạo, mã số: QTMT – QT-08
- Quy trình xác nhận giá trị sử dụng của phương pháp và tính toán độ không
đảm bảo đo, mã số: QTMT – QT – 09
- Quy trình quản lý mẫu thử nghiệm, mã số: QTMT – QT – 10
- Quy trình kiểm soát thiết bị, mã số: QTMT – QT-11
- Quy trình đảm bảo tính liên kết chuẩn đo lường: QTMT-QT-12
- Quy trình đảm bảo chất lượng và báo cáo kết quả thử nghiệm, mã số: QTMT-QT-13
- 10/2021/TT-BTNMT: Quy định kỹ thuật quan trắc môi trường và quản lý thông tin,
dữ liệu quan trắc chất lượng môi trường
- TCVN 5067:1995 – Chất lượng không khí – Phương pháp khối lượng xác
định hàm lượng bụi.
3. Nguyên tắc
Dựa vào việc bụi thu trên giấy lọc được phân hủy bằng axit. Dung dịch mẫu
được phân tích bằng phương pháp quang phổ hấp thụ nguyên tử.
4. Yếu tố ảnh hưởng
Nhiễm bẩn từ bên ngoài trong quá trình lấy, thu và vận chuyển mẫu; nhiễm bẩn
trong quá trình cân mẫu…
5. Bảo quản mẫu

Mã số: HD 03-11-05/QTMTQN Ngày ban hành: 21/02/2020 Trang 1

 Bảo quản mẫu trong môi trường sạch, tránh nhiễm bẩn từ môi trường bên ngoài.
6. Thiết bị, dụng cụ
- Tủ sấy có độ chính xác 20C;
- Cân phân tích có độ chính xác 0,1mg;
- Bơm thu mẫu Sibata: 0-42 lít/phút;
- Staplex –TFIA-2F: 0-2.000 lít/phút;

Hình 1: Máy Staplex – TFIA-2F

- Nhà đặt ngoài trời bằng nhôm; model SAM, kích thước 25x35x120 (cm)

Hình 2: Nhà đặt ngoài trời băng nhôm

- Cái lọc bụi gồm phễu hình vuông: kích thước 5x5x5cm;
- Giấy lọc bụi với đường kính: Ø 0,3μm;
- Nhiệt kế;
- Hộp bảo quản mẫu;
- Panh gắp bằng thép không rỉ;

Mã số: HD 03-11-05/QTMTQN Ngày ban hành: 21/02/2020 Trang 2

 - Giá lấy mẫu cao 1,2 – 1,5 m;
- Máy định vị tọa độ GPS 76CSx;
- Đồng hồ bấm giây.
7. Chuẩn bị thiết bị

Dụng cụ, thiết bị Chuẩn bị

Kiểm tra các dấu hiệu nứt vỡ, trầy

Kiểm tra tình trạng hoạt động của bơm
Bơm hút, đầu đặt giấy
bụi Kiểm tra pin nguồn
Kiểm tra thời hạn hiệu chuẩn. Tuân theo quy trình hướng
dẫn bảo quản của nhà sản xuất

Giấy lọc bụi Chuẩn bị đủ số lượng cần dùng (tính cả giấy lọc đối chứng)

Giá đỡ, panh gắp, hộp Kiểm tra đủ số lượng dùng, kiểm tra hư hỏng hoặc dấu hiệu
đựng giấy lọc xuống cấp.

Các dụng cụ, thiết bị

dùng tại hiện trường Kiểm tra tình trạng hoạt động của thiết bị
lấy mẫu (Máy đo Kiểm tra thời hạn hiệu chuẩn. Tuân theo quy trình hướng
thông số vi khí hậu, dẫn bảo quản của nhà sản xuất
GPS, máy ảnh,…)

Nhãn, phiếu quan trắc

Kiểm tra để đảm bảo không bị sai sót.
và tài liệu lấy mẫu

Dụng cụ an toàn cá Đảm bảo đủ găng tay (dùng một lần) cho công việc, đồ bảo
nhân hộ (kính, quần áo, giày, găng tay, mũ), …

8. Tiến hành lấy mẫu

Thực hiện việc lấy mẫu bao gồm các bước sau:
Bước 1: Xác định vị trí, thời gian và tần suất lấy mẫu:
- Theo yêu cầu khách hàng;
- Theo thông tư 28/2011/TT-BTNMT - quy định quy trình kỹ thuật quan trắc
môi trường không khí xung quanh/tiếng ồn.
Vị trí đặt lấy mẫu cần đảm bảo các nguyên tắc sau:
- Chiều cao đặt đầu thu mẫu từ 1,2 đến 1,5 m;
- Chọn vị trí thông thoáng, mang tính đại diện cho tính chất đặc trưng khu vực
thu mẫu; thoáng gió từ mọi hướng.
Bước 2: Tiến hành lấy mẫu:

Mã số: HD 03-11-05/QTMTQN Ngày ban hành: 21/02/2020 Trang 3

 .- Quan trắc viên phải đeo găng tay khi thao tác lấy mẫu bụi.
- Đặt giấy lọc vào bộ hút như sau: Mở giá đỡ màng lọc ra khỏi thiết bị tách bụi.
Lấy mâm kẹp giấy lọc ra khỏi giá đỡ. Giấy lọc phải được sấy khô đến trọng lượng
không đổi và cân trước khi sử dụng. Đặt giấy lọc vào mâm kẹp và xoay vòng nhỏ bên
trong theo chiều kim đồng hồ hoặc ngược chiều kim đồng hồ. Đặt mâm kẹp vào trong
giá đỡ. Gắn giá đỡ vào thiết bị tách bụi và vặn chặt theo chiều kim đồng hồ.
- Đặt thiết bị trên bộ giá đỡ, điều chỉnh giá đỡ ngang tầm hô hấp 1,5m (tính từ
mặt sàn).
- Sơ đồ bố trí lấy mẫu như sau:
Cái lọc (chứa giấy lọc) được đặt trên giá -> ống dẫn khí -> máy bơm thu mẫu.
- Thời gian lấy mẫu:
+ Cài đặt lưu lượng hút của máy bơm hút là 30 lít/phút (đối với máy Sibata) hoặc
500 lít/phút (đối với máy Staplex), thời gian lấy mẫu là 1 giờ..
+ Ghi lại thời gian bắt đầu lấy mẫu, thời gian lấy mẫu trong 60 phút, trong quá
trình lấy mẫu phải thường xuyên kiểm tra lưu lượng hút (cứ 10 phút kiểm tra 1 lần)
của bơm theo lưu lượng đã cài đặt.
- Chuẩn bị cái lọc (chứa sẵn giấy lọc), mã hóa bằng nhãn.
- Trong quá trình thu mẫu ghi chép một cách cụ thể lại đầy đủ các yếu tố, các đặc
điểm trong quá trình thu mẫu tại vị trí lấy mẫu.
- Đến khi hết thời gian thu mẫu bụi trong thời gian 60 phút, tắt thiết bị thu mẫu bụi.
- Quan trắc viên cẩn thận lấy giấy lọc sau khi lấy bụi ra khỏi phểu, sau đó bảo
quản vào bao chứa mẫu (đã được dán nhãn) chứa trong đĩa petri; Cất mẫu và bảo quản
cẩn thận tránh nhiễm bẩn.
- Tắt máy và thu chân giá và các dụng cụ khác.
Chú ý:
Trong quá trình lấy mẫu ghi chép đầy đủ các thông tin sau:
- Lưu lượng lấy mẫu;
- Mô tả vị trí lấy mẫu: khu vực nào? đặc điểm địa lý khác để xác định vị trí?
- Bấm tọa độ vị trí lấy mẫu và ghi vào biên bản hiện trường.
- Đặc điểm khu vực thu mẫu: có xe cộ qua lại, nhà máy, phân xưởng; có thiết bị
phát sinh bụi?
- Đặc điểm thời tiết: nắng, gió.
9. Bảo quản mẫu, vận chuyển mẫu:

Mã số: HD 03-11-05/QTMTQN Ngày ban hành: 21/02/2020 Trang 4

 - Kết thúc quá trình đo, tắt nguồn, tháo pin, để máy gọn gàng trong hộp nhựa
- Cần để thiết bị nơi thoáng mát, tránh nhiệt độ, độ ẩm cao
- Quan trắc viên tổng hợp các mẫu, viết phiếu chuyển mẫu cho cán bộ nhận mẫu,
sau đó mẫu được chuyển cho Phòng Phân tích và tiến hành phân tích mẫu.
10. Hồ sơ công việc
Hồ sơ theo dõi gồm:
TT Tên gọi hồ sơ Mã hiệu Nơi lập Nơi lưu Thời gian lưu
Biên bản quan trắc hiện
1 BM.03.05a/QTMTQN P.HT P.HT > 3 năm
trường
Phiếu báo cáo thử
2 BM.03.05b/QTMTQN P.HT P.HT > 3 năm
nghiệm tại hiện trường
Các hồ sơ này được cá nhân, đơn vị liên quan lập và kiểm soát theo qui định tại
Quy trình xem xét các yêu cầu, đề nghị, hợp đồng, mã hiệu: QTMT-QT-03.
11. Kiễm soát chất lượng tại hiện trường
Để kiểm soát chất lượng công tác đo đạc, thu mẫu và phân tích mẫu, các mẫu
kiểm soát chất lượng (QC) sẽ được thực hiện song song với mẫu chính có số lượng
chiếm tối thiểu bằng 10% lượng mẫu chính, trường hợp số lượng mẫu quan trắc nhỏ
hơn 30 mẫu thì mẫu QC ít nhất là 3 mẫu. Các loại mẫu QC và mục tiêu kiểm soát xác
định cho từng loại mẫu QC đối với bụi lơ lửng trong không khí xung quanh như sau:

- Mẫu trắng hiện trường: Xác định mức độ nhiễm bẩn của các yếu tố ảnh hưởng
tới việc thu mẫu bụi tại hiện trường.
*Quy trình thực hiện như sau:
+ Thu mẫu trắng hiện trường: quá trình chuẩn bị cái lọc, giấy lọc giống như mẫu
chính, ngoài chuẩn bị số lượng giấy lọc trong mẫu chính phải chuẩn bị thêm giấy lọc
cho mẫu trắng (mỗi mẫu trắng 01 giấy lọc).
+ Các thao tác lấy mẫu trắng thiết bị giống như lấy mẫu chính, tuy nhiên mẫu
trắng sau khi lắp đúng theo sơ đồ lấy mẫu không phải khởi động máy bơm hút, để
khoảng thời gian 15 phút sau đó cất mẫu và xử lý, bảo quản, vận chuyển mẫu tương tự
như mẫu chính.

Mã số: HD 03-11-05/QTMTQN Ngày ban hành: 21/02/2020 Trang 5