Zagadnienia do sprawdzianu z geografii konfliktów

1. Konflikty w Europie
Baskonia – konflikt w autonomicznym regionie Hiszpanii – i w mniej części Francji – Baskowie chcą pełnej
autonomii, walczą o nią również zbrojnie – organizacja ETA dokonała wielu zamachów terrorystycznych w
Hiszpanii, złożyła broń dopiero na początku XXI w. (ale wciąż walczy politycznie)
Katalonia – pokojowo walczy o niezależność, pokazując odrębność językiem bądź flagą, w 2017 roku władze
Katalonii przeprowadziły - nieuznane przez Madryt - referendum niepodległościowe, które przy dość niskiej
frekwencji (poniżej 50%) i przy zastrzeżeniach co do rzetelności jego przeprowadzenia - zdecydowanie
wygrali separatyści. Rozwścieczyło to rząd Hiszpanii, czego skutkiem było odwołanie władz Katalonii (za
przywódcami – którzy uciekli z kraju – wysłano europejskie nakazy aresztowania) i wyjątkowa brutalność
hiszpańskiej policji wobec protestujących Katalończyków. Konflikt trwa.
Włochy – konflikt między bogatą i uprzemysłowioną północą, a biednym i rolniczym południem, ci pierwsi
nie chcą łożyć na tych drugich,
Irlandia – konflikt religijno-narodowościowy, Irlandia wyzwoliła się od Wielkiej Brytanii na początku lat 20.
XX w., ale przy UK została Irlandia Pn., IRA walczyła zbrojnie przez wiele lat o przyłączenie Irlandii Pn do
Irlandii, dokonując m.in. wielu zamachów terrorystycznych w Anglii, spokojniej od początku XXI w., ale po
Brexicie ponownie pojawiły się niepokoje, w związku z trudnościami celnymi powstałymi dla mieszkańców
Irlandii Północnej – części Wielkiej Brytanii
Szkocja – tendencje separatystyczne, niedawno przeprowadzono referendum niepodległościowe, wygrane
nieznacznie przez zwolenników pozostania w unii z Wielką Brytanią, w dużej mierze również dzięki
zastarszeniom ze strony Londynu – z tego powodu dziś znów pojawiają się głosy o kolejnym referendum
Belgia – kraj podzielony się na dwie części – Walonię (francuskojęzyczna) i Flandrię (niderlandzkojęzyczna),
znacząco od siebie różne i skłócone ze sobą (ale politycznie, nie militarnie)
Polska z Litwą – prześladowanie mniejszości polskiej na Litwie; Białorusią – konflikt między rządami -
autorytarny reżim Łukaszenki oskarżany jest o to, że prześladuje organizację mniejszości polskiej; i Ukrainą
– na zachodzie – szczególnie od 2014 r. - kultywowany jest kult OUN-UPA, odpowiedzialnej za czystki
etniczne w czasie II wojny światowej na Polakach, Czechach, Żydach, Rosjanach czy samych Ukraińcach
(czego apogeum była Rzeź Wołyńska w czasie II wojny światowej)
Ukraina Wschodnia – silnie zrusyfikowana, dwie samozwańcze republiki - DRL i ŁRL - walczą zbrojnie
z rządem w Kijowie (od 2014 r. - kiedy to rząd w Kijowie zabronił mniejszościom – wszystkim, nie tylko na
wschodzie – używana języków innych niż ukraiński w sprawach oficjalnych, urzędowych, szkołach itp.) silnie
wspierane przez FR, po rozpoczęciu się Wojny Domowej na Ukrainie (2014 r. - i aneksji Krymu przez Rosję,
z uwagi na dominującą tam mniejszość rosyjską i bazę floty rosyjskiej) Rosja, Niemcy i Francja wraz z
Ukrainą doprowadziły do podpisania Porozumień Mińskich, które miały gwarantować względny spokój i
wzajemny szacunek, jednakże od początku były one obustronnie łamane, na czym najbardziej cierpiała
ludność cywilna obu tych nieuznawanych republik; w 2019 do władzy dochodzi W. Zełenski, wielka nadzieja
Ukraińców, mających już dość polityków niedbających o interesy zwykłych ludzi, jednak wbrew nadziejom
niewiele się zmienia (obiecywał on ówcześnie m.in. pokojowe rozwiązanie sporu z Rosją), od II 2022 r. -
rosyjskiej inwazji na Ukrainę – także otwarte rosyjskie wsparcie zbrojne, za to Kijów wspierany poprzez
dostawy broni, szkolenia i wsparcie finansowe – przez Zachód (szczególnie USA, którym przedłużanie się tej
wojny przynosi wiele korzyści – gdyż cierpią na tym zarówno Rosja, jak i Chiny oraz – gospodarczo – główny
zachodni konkurent USA, czyli UE); wojna niestety zapowiada się na długą i krwawą, z pewnością przyniosła
i jeszcze przyniesie wiele ofiar cywilnych oraz bardzo silne wyniszczenie Ukrainy, tym bardziej, że ani Rosja,
ani USA nie są specjalnie zainteresowane interesem tamtejszej ludności cywilnej; Ukraina Zachodnia –
prozachodnia, ale też często silnie nacjonalistyczna, odwołująca się do tradycji OUN-UPA,
d. Jugosławia – konflikt etniczno-religijny – Chorwaci to w większości katolicy, Serbowie prawosławni, a
Bośniacy to muzułmanie sunniccy (podobnie jak Albańczycy), Jugosławia była państwem komunistycznym,
ale dzięki sile partyzantki Tito – niezależnym od Moskwy, za czasów rządów Tito spokój i współpraca, po
jego śmierci rozpad państwa (na Jugosławię/Serbię i Czarnogórę, Słowenię, Chorwację, Bośnię i Hercegowinę
oraz Macedonię), w latach 90’ XX w. brutalna wojna domowa w wyniku rozpadu Jugosławii, ludzie nie byli w
stanie określić swojej narodowości (nazywali się często Jugosłowianami, nie Serbami czy Chorwatami albo
Bośniakami), ale mimo to dochodziło tam do masakr i ludobójstw wszystkich na wszystkich, misje pokojowe
ONZ nie były w stanie im zapobiec, co było jedną z dwóch największych klęsk Narodów Zjednoczonych
końca XX w.; pod koniec XX w. nasilił się w ówczesnej południowej Serbii (Kosowo) też problem dużej
imigracji z sąsiedniej Albanii, migranci ci – z uwagi na posiadanie dużej liczby dzieci (u Serbów dominował
model rodziny nuklearnej) szybko zaczęli dominować liczebnie w tym regionie, co doprowadziło do wybuchu
walk także tam pod koniec lat 90' XX w. Po stronie Albańczykow wystąpiło NATO, dokonując nalotów na
Serbię (trafianie były także cele cywilne, a nawet ambasada ChRL w Belgradzie), co – w połączeniu z
używaniem przez wojska NATO amunicji ze zubożonym uranem (najczęściej produkowaną z opadów
radioaktywnych) – bardzo osłabiło armię serbską, ale też bardzo zjednoczyło Serbów (wcześniej podzielonych
politycznie) i bardzo silnie negatywnie nastawiło ich do Zachodu; na początku XXI w. od Serbii oddziela się
(za zgodą Belgradu po przeprowadzonym tam referendum niepodległościowym) Czarnogóra (2006), a chwilę
potem (2008) – pod protektoratem NATO – Kosowo (co do dziś nieuznawane jest przez rząd w Belgradzie i
większość państwa świata – niezależność Prisztiny uznaje tylko ok. 100 państw, w większości zachodnich).
Konflikt grecko-turecki – o wyspy na Morzu Egejskim oraz o Cypr, ten ostatni jest zamieszkały w
południowej części (2/3 wyspy) przez Greków, w północnej (1/3) przez Turków (osiedlających się tam od
zajęcia Cypru przez Imperium Osmańskie – przodka dzisiejszej Turcji), po uzyskaniu niepodległości przez
Cypr początkowa pokojowa koegzystencja, jednak w latach 70' XX w. nacjonaliści greccy siłą przejęli władzę
i chcieli wyprzeć Turków; w wyniku ich działań błyskawicznie interweniowała armia turecka, zajmując
północną część wyspy, wtedy to część turecka ogłosiła niepodległość, uznawaną jedynie przez Turcję, tym
niemniej państwo Cypr, jakie np. należy do UE to tak naprawdę tylko część południowa – grecka,
Macedonia – konflikt polityczny między Macedonią a Grecją o nazwę tej pierwszej, niedawno praktycznie
zażegnany dzięki zmianie nazwy Macedonii na Macedonię Północną, jednak to nie zadowoliło radykałów po
obu stronach.
Naddniestrze – w Mołdawii wschodnia część kraju, która ogłosiła nieuznawaną przez świat niepodległość,
odwołuje się do czasów radzieckich, stacjonują tam nawet wojska rosyjskie, ale o znikomej wartości bojowej;
Łotwa oraz – w mniejszym stopniu – Estonia – duża mniejszość rosyjska jest przyczyną obaw tych rządów o
powtórkę scenariusza ukraińskiego na ich terytoriach, Estonia rości sobie również pretensje do kilku
przygranicznych gmin w obrębie FR
Czeczenia – konflikt z Rosją – znaczna część rodowitych Czeczenów chce niepodległości, tendencje
separatystyczne wynikają też z religii – Czeczeni są muzułmanami sunnickimi, od rozpadu ZSRR do
początków XXI w. miały miejsce 2 wojny o niepodległość tej republiki, pierwszą (lata 90 XX w.) Czeczenia
wygrała (zyskując de facto niepodległość), drugą (przełom XX i XXI w.) przegrała (co skutkowało licznymi
ofiarami wśród cywilnej ludności czeczeńskiej), ale wciąż pozostaje dość niezależna, Kreml płaci rządzącemu
tam Kadyrowowi za spokój i pozostanie w FR,
Osetia Pd. i Abchazja – konflikt rosyjsko-gruziński o te dwie gruzińskie zbuntowane republiki, Abchazja
chce niepodległości i współpracy z Rosją, Osetia Południowa chciałaby wręcz włączyć się do Rosji, konflikt
ten istnieje od rozpadu ZSRR, w 2008 roku rozpętała się nawet wojna (po jednym z ostrzałów gruzińskich
Rosja zaatakowała w odwecie Gruzję, szybko neutralizując jej możliwości bojowe, nie bez strat własnych),
sytuacja wciąż napięta (m.in. z tego powodu Gruzja – jak i Ukraina – chciałaby do NATO),
Konflikt ormiańsko-turecki – konflikt o ludobójstwo dokonane podczas I wojny światowej przez Turków na
Ormianach, Turcy do dziś nie chcą uznać swojej odpowiedzialności, co oczywiście budzi oburzenie Ormian
Górski Karabach – konflikt między chrześcijańskimi Ormianami a islamskimi (szyickimi) Azerami o ten
właśnie region, leżący w granicach Azerbejdżanu, ale zamieszkały głównie przez Ormian, Górski Karabach
ogłosił niepodległość, wspieraną przez Armenię, ale nie uznawaną na świecie, na jesieni 2020 Azerbejdżan z
pomocą wojskową Turcji i Izraela (dostawy broni, ale bez bezpośredniego zaangażowania) zbrojnie odbił
większość tego regionu, eskalacji konfliktu udało się zapobiec dzięki mediacjom Rosjan, do dziś sytuacja jest
niestabilna i napięta.
Konflikt angielsko-francuski – wzajemna niechęć narodów, jednakże Paryż i Londyn od przeszło 100 lat
dogadują się na ogół dobrze, wyjątkiem tu jest ostatnie spięcie na tle Brexitu (obszary połowów francuskich
rybaków) oraz problem wysyłania przez Francję imigrantów do Wielkie Brytanii
Na koniec należy też wspomnieć o konfliktach wewnętrznych w wielu państwach Europy Zachodniej i
Północnej – szczególnie Francji, Wielkiej Brytanii, Irlandii, Włoszech, Niemczech, Austrii, Szwajcarii,
Norwegii i Szwecji (ale oczywiście nie tylko) z imigrantami ekonomicznymi, którzy przybyli tam licznie,
szczególnie w XXI w.
2. Konflikty w Azji
Kurdystan – obszar, na którym żyją Kurdowie – naród bez własnego państwa, leży na terenie Iraku, Iranu,
Syrii i Turcji, najgorsza sytuacja (dyskryminacja) Kurdów ma miejsce w Turcji, poza oczywiście otwartym
konfliktem między Kurdami a islamistami z Daesh; Turcy również obecnie wysyłają swe wojska do Syrii
i Iraku, by tam zwalczać Kurdów, szczególnie PKK (Partia Pracujących Kurdystanu – kurdyjska organizacja –
z ramieniem zbrojnym – walcząca z rządem tureckim o prawa Kurdów); Kurdowie są również rozgrywani
przez USA, gdyż choć często wspierani jako walczący zarówno z Daesh, jak i władzami Syrii, to relacje z
Turcją są czasem dla Amerykanów ważniejsze; Amerykanie okupują też część Syrii, kradnąc lwią część
tamtejszej ropy
Państwo Islamskie - Daesh – bojownicy islamistyczni (skrajni sunnici), którzy „wypłynęli” na powstaniu
przeciwko Al-Asadowi w Syrii (oraz zajęli dużą część Iraku dzięki chaosowi w tym państwie wywołanym
amerykańską inwazją z 2003 r.), najpierw wspierani oficjalnie, finansowo i sprzętem, przez Zachód, później
przypadkowo, gdyż nie dawało się ich odróżnić od tzw. umiarkowanej opozycji syryjskiej, bojownicy ci
wsławili się licznymi zbrodniami z wyjątkowych okrucieństwem, szczególnie odcinaniem głów i handlem
ludźmi, ponadto dostawali duże kwoty ze sprzedaży zajętych pól naftowych (w Iraku i Syrii) oraz od
monarchii sunnickich Zatoki Perskiej (Arabia Saudyjska, Katar), w czasach swojej świetności kontrowali
rozległe terenu Iraku i Syrii, od czasu interwencji rosyjskiej w Syrii (na zaproszenie Damaszku w 2016 r.)
w dużym odwrocie, tzw. Państwo Islamskie nie ma już realnej siły, choć wciąż istnieje; działa nawet na
terenie Afganistanu, walcząc tam (metodami terrorystycznymi) z Talibami (których uważają za zbyt
liberalnych i heretyckich, Talibowie zaś nazywają Daesh amerykańską plagą)
konflikt tadżycko-kirgiski. Typowy konflikt graniczny o bogate w wodę fragmenty Kotliny Fergańskiej,
gdzie dodatkowo granica nigdy nie została na wielu odcinkach jednoznacznie wytyczona. Co jakiś czas
przeradza się w incydenty zbrojne. Mimo mediacji Rosji i Uzbekistanu daleki od rozwiązania, wzmagany
przez rosnące tendencje nacjonalistyczne w obu krajach i odczuwalne problemy z mniejszościami drugiej
strony.
konflikt arabsko-izraelski na Bliskim Wschodzie – konflikt-gigant, najpoważniejszy i najgroźniejszy
konflikt na świecie, początki to syjonizm (XIX w.), rozpoczął się on na dobre po II wś, kiedy to w 1948 r. na
terenach zamieszkałych przez Arabów utworzono państwo Izrael (formalnie – zgodnie z rezolucją ONZ z
1947 r. – miały powstać DWA państwa – Palestyna i Izrael, ale do powstania niepodległej Palestyny nigdy nie
doszło), co oczywiście się Arabom bardzo nie spodobało, doszło do bardzo wielu wojen między Arabami a
Żydami, z których najważniejsze – poza pierwszą, zaraz po utworzeniu Izraela, w której to Izrael zbrojnie
zajął ok. 80% planowanego państwa palestyńskiego (co skutkowało wielką falą uchodźców arabskich z tych
terenów) i pokonał państwa ościenne – to Wojna 6-dniowa 1967 r, (Izrael błyskawicznie atakuje i pokonuje
ościenne państwa arabskie, zajmując liczne tereny – m.in. półwysep Synaj, Strefę Gazy, Wschodnią
Jerozolimę i Zachodni Brzeg Jordanu, Wzgórza Golan; od lat 60' XX w. aktywnie walkę prowadzi także OWP
- Organizacja Wyzwolenia Palestyny, uznawaną przez Izrael za organizację terrorystyczną); kolejną ważna
sprawą jest sytuacja sąsiedniego Libanu – przez długie lata państwa chlubiącego się pokojową koegzystencją
chrześcijan, muzułmanów i żydów, jednak wojna „za miedzą” oraz duży napływ uchodźców z Palestyny
spowodowały liczne konflikty wewnętrzne, co przybrało postać wojny domowej w latach 70 XX w., podczas
której bojówki chrześcijan były wspierane przez Izrael, na przełomie lat 70 i 80 Izrael wkracza do Libanu,
wypierając stamtąd OWP, dokonując przy tym zbrodni wojennych; pustkę po OWP wypełnia jednak libańska
organizacja radykalnych szyitów – Hezbollah, wspierany przez Syrię i Iran, do dziś sól w oku Tel Awiwu;
Izrael usiłował powtórzyć manewr z OWP w 2006 r. (druga wojna libańska), jednak okazało się, że jego armia
doznała klęski w starciu z lekko uzbrojonymi bojownikami Hezbollahu, stosującymi metody walki
partyzanckiej – była to pierwsza wojna na Bliskim Wschodzie przegrana przez Izrael; dziś Liban jest
państwem z wielkimi problemami politycznymi i społecznymi (będącymi skutkami tych wojen oraz prób
ingerencji AS). Ważna też jest sprawa państwa Palestyny (sama Autonomia Palestyńska powstała w latach 90.
XX w., dzięki działalności jej późniejszego pierwszego prezydenta, szefa OWP i laureata pokojowej nagrody
Nobla – Jasira Arafata) – w skład której wchodzą obecnie : Strefa Gazy (nad M. Śródziemnym) i Zachodni
Brzeg (Jordanu) – tereny administrowane przez Izrael, które są zamieszkałe w zdecydowanej większości przez
Arabów – Palestyńczyków; ci ostatni próbują wywalczyć sobie niepodległość, zarówno metodami
partyzanckimi, jak i terrorystycznymi, powstania Palestyńczyków przeciwko Żydom to tzw. Intifady, były już
dwie, mówi się co jakiś czas o trzeciej, sytuacja wciąż bardzo napięta; istnieje duży problem z nielegalnym
osadnictwem izraelskim w Palestynie i bezkarnością tychże wobec ludności palestyńskiej; w samej Palestynie
najważniejszą politycznie i militarnie organizacją jest Hamas (choć nie jedyną) – są to radykałowie sunniccy,
przyczyny popularności Hamasu pomimo prowadzonych działań terrorystycznych to oczywiście walka z
reżimem w Tel Awiwie; w atakach izraelskich wymierzonych rzekomo w Hamas ginie dużo ludzi, w
większości cywilów, a także niszczone są lub ciężko uszkodzone takie budynki jak szpitale, szkoły (w tym te
pod egidą ONZ) oraz jedyna w Strefie Gazy elektrownia; jednakże taka sytuacja w dużej mierze odpowiada
samemu Hamasowi, gdyż zapewnia im duże poparcie, jako największej sile walczącej z Izraelem. Wobec tego
na Zachodzie pojawił się ruch BDS (Boycott, Divestment, Sanctions), który ma na celu – poprzez bojkot
produktów izraelskich, nieinwestowanie tam i nakłanianie firm do wycofywania się stamtąd oraz nakładanie
sankcji – zmuszenie Izraela do zmiany polityki wobec Palestyńczyków.
Jemen – państwo na północy szyickie, na południu sunnickie, występują tam w dodatku także silne
antagonizmy międzyplemienne; w roku 2011 na fali tzw. "arabskiej wiosny" doszło do masowych rozruchów
i obalenia urzędującego prezydenta. Stabilizacji to jednak nie przyniosło i w 2015 r. tląca się od 2004 r.
w górach północy rebelia szyickich plemion Huti nabrała takiego rozmachu, że opanowała całe terytorium
dawnego Jemenu Północnego ze stolicą w Saanie, a także część dawnego terytorium południa. Urzędujący
prezydent Hadi uciekł do Adenu, stolicy Południa. Rząd Hadiego jest uznawany przez ONZ za prawowity rząd
Jemenu, ale utrzymuje się on u władzy przede wszystkim dzięki wsparciu armii Arabii Saudyjskiej i ZEA,
które wkroczyły, by chronić przychylny im (marionetkowy) rząd. Regularnie i na dużą skalę tereny będące
pod kontrolą Huti są bombardowane przez lotnictwo saudyjskie, co powoduje wielkie straty wśród ludności
cywilnej (szacowane łącznie na kilkadziesiąt tys. osób rocznie - w oficjalnych opiniach ONZ ma tam miejsce
największa katastrofa humanitarna współczesnego świata) i budzi sprzeciwy ONZ. Pod wpływem protestów
międzynarodowych ostatnio podpisane zostało zawieszenie broni na parę miesięcy, jednak regularnie
naruszane szczególnie przez AS. Huti jako szyici i wrogowie Arabii Saudyjskiej otrzymują dużą,
wszechstronną pomoc z (szyickiego i rywalizującego regionalnie z AS) Iranu, która dociera mimo
prowadzonej przez państwa koalicji i USA blokady morskiej Jemenu. Pomoc ta obejmuje dostawy broni,
amunicji, instruktorów i sprzętu wojskowego. Sprzęt ten jest niejednokrotnie wysokiej klasy, co pozwoliło
Huti przeprowadzić ataki odwetowe na kilka miast saudyjskich, w tym Rijad przy pomocy dronów, a nawet
rakiet balistycznych. Sensacją były np. celne ataki na saudyjskie rafinerie.
Iran – w latach 50’ Amerykanie i Brytyjczycy zorganizowali zamach stanu na demokratyczny rząd, który
odebrał im prawa do wydobycia irańskiej ropy (znacjonalizował ją); na czele państwa stanął szach Pahlawi,
który rządził twardą ręką (metody totalitarne), próbował też na siłę westernizować kraj, w 1979 r. został
obalony w wyniku Rewolucję Islamską (koordynowanej przez religijnych przywódców szyickich), ludzie
mieli dość znienawidzonego władcy; od tego czasu mamy Islamską Republikę Iranu, gdzie bardzo ważną rolę
stanowią przywódcy religijni – ajatollahowie, pierwszym był przywódca Rewolucji – Chomeini, dziś jest to
jego następca – Chamenei; Amerykanie myślą o inwazji od samego początku zmiany władzy w Iranie
(z uwagi na irańską ropę i konflikty z Izraelem); obecnie Iran ma rzekomo pracować nad bronią jądrową,
czego obawiają się szczególnie USA i Izrael, choć inspekcje MAEA na razie nie udowodniły żadnych
możliwych zastosowań bojowych irańskiego programu atomowego; podpisana za B. Obamy umowa nuklearna
z Iranem – która gwarantowała mu zniesienie sankcji w zamian za transparentność programu atomowego
i jego wyłącznie pokojowe zastosowanie – została zerwana przez D. Trumpa, który bardzo wspierał Izrael.
Obecnie J. Biden próbował ją reaktywować, żeby odciągnąć Iran od Rosji, ale Izrael w obawie o utratę swojej
hegemonii siłowej na Bliskim Wschodzie zdecydowanie storpedował te plany; Tel Awiw całkiem otwarcie
głosi też, że jest gotowy nawet sam – bez pomocy amerykańskiej – dokonać inwazji na Iran
Irak – pierwsza inwazja USA na początku lat 90. XX w., druga od 2003, inwazja wojsk koalicji – głównie
USA, także Polski – na państwo rządzone przez Saddama Husajna (początkowo wspieranego z Amerykanów!
przeciw Iranowi), szybko go obalono (inwazja pod fałszywym pretekstem – podobnie jak podczas I wojny w
Zatoce Perskiej; Amerykanie powszechnie używali tu także broni ze zubożonym uranem, co ma do dziś
tragiczne skutki dla ludności cywilnej Iraku), ale sytuacja wciąż jest bardzo niestabilna, wojska USA wciąż
tam stacjonują mimo delegalizacji ich pobytu przez parlament iracki; sytuacja jest niestabilna także z uwagi na
konflikty polityczne między szyitami na wschodzie, sunnitami na południu i Kurdami na północy, sytuacji nie
poprawia też wtargnięcie wojsk tureckich na północy w celu walki z Kurdami
Afganistan – bardzo stara kultura, w latach 70. XX w. demokratycznie wybrany lewicowy rząd w Kabulu
próbował przeprowadzić liczne reformy unowocześniające państwo, USA obawiały się jednak, że Afganistan
wejdzie w strefę wpływów ZSRR, skutkowało to wspieraniem – głównie poprzez służby Pakistanu i AS –
islamistów afgańskich, zwanych mudżahedinami; w wyniku coraz większych ich sukcesów rząd w Kabulu
poprosił o pomoc ZSRR, który wtargnął zbrojnie pod koniec 1979 r.; Sowietom udało się szybko opanować
główne miasta, ale ludność miejscowa bardzo niechętnie podchodziła do obcych, nawet wcześniejsi
zwolennicy rządu; niechęć tubylców oraz tereny idealne do partyzantki skutkowały ogromną klęską ZSRR,
które wycofało swoje oddziały pod koniec lat 80.; na jesieni 2001 r. nastąpiła kolejna inwazja – tym razem
wojsk NATO, zaraz po zamachach na WTC (11.09.2001 r.) - mimo, że żaden z zamachowców nie był
Afgańczykiem, a sam Bin Laden ukrywał się w Pakistanie), znów szybko opanowano główne miasta, ale poza
nimi sytuacja była zła, D. Trump podpisał umowę z talibami o wycofaniu wojsk USA, jednak J. Biden jej nie
dotrzymał (jednostronnie opóźnił termin wycofania wojsk). Skończyło się to nieoczekiwanie szybkim (z
uwagi na popularność pasztuńskich talibów – następców mudżahedinów – swoich, walczących z okupantami)
zdobyciem Kabulu i chaotyczną ucieczką wojsk NATO;
Kaszmir – konflikt Pakistanu z Indiami o ten region, który po odzyskaniu niepodległości przez Indie
Brytyjskie (1947 r. - ich podziale na Indie i Pakistan) został przy Indiach, a większość ludności jest
muzułmańska, więc chcieliby żyć w sunnickim Pakistanie, stało się tak z uwagi na to, że władca (maharadża
Hari Singh) tej prowincji był hinduistą (jakkolwiek pierwotnie próbował pokojowo rozwiązać sprawę);
państwa te stoczyły już 3 wojny, ostatnia – na początku lat 70. XX w. zakończyła się zwycięstwem Indii, co
skutkowało oddzieleniem się Bangladeszu od Pakistanu, a Kaszmir pozostał w większości w granicach Indii;
do dziś liczne strzelaniny graniczne i zamachy terrorystyczne w Indiach, jak i prześladowania ludności
muzułmańskiej w kaszmirze przez wojsko indyjskie; co ważne – oba te państwa dysponują około setką głowic
jądrowych, co czyni ten konflikt szczególnie niebezpiecznym; Pakistan w czasie Zimnej Wojny wspierany był
przez USA, a Indie przez ZSRR. Dziś jednak Pakistan jest w dobrej komitywie z ChRL, która ma swój zatarg
z Indiami oraz chciałaby poprowadzić przez tereny Pakistanu kolejne nitki Nowego Jedwabnego Szlaku.
Kuryle – konflikt rosyjsko-japoński o ten archipelag, chodzi o prestiż (nikt nie ustąpi), łowiska i ropę w
pobliżu; ważny jest brak podpisanego traktatu pokojowego po II wś z uwagi na te wyspy (więc de iure wojna
wciąż trwa)
Korea – konflikt komunistycznej północy z kapitalistycznym południem, w latach 50’ XX w. wojna (KRLD
wspierana półoficjalnie przez ChRL i ZSRR, Południe przez Zachód, głównie USA) zakończona powrotem do
status quo (nierozstrzygnięta, granica na 38mym równoleżniku, podpisany tylko rozejm, więc wojna formalnie
wciąż trwa), wciąż bardzo napięta sytuacja (co chwila incydenty na granicy), głównie przez to, że Korea
Północna dokonuje prowokacji (jak wystrzeliwanie rakiet balistycznych w kierunku M. Japońskiego), ponadto
pracuje nad bronią jądrową (ma już kilka głowic),
Wietnam – wojna w latach 50’ (z Francuzami), 60’ i 70’ (z Amerykanami) – największa porażka USA w
historii, starali się nie dopuścić komunistów (na czele z Ho Chi Minh’em) do władzy, którzy jednak mieli
ogromne poparcie społeczne – dlatego też Amerykanie nie dopuścili do wyborów, otwarcie zaangażowali się
Amerykanów po stronie Wietnamu Południowego, a przeciw komunistycznej Północy i partyzantce
komunistycznej - Wietkongowi; Amerykanie używali też powszechnie broni masowego rażenia (broń
chemiczna – agent orange, a także fosfor, napalm i defolianty), co miało tragiczne skutki dla ludności cywilnej
w Wietnamie, jak również dla żołnierzy amerykańskich; ruch hipisowski (aktywnie protestujący przeciwko
amerykańskiemu udziałowi w tej wojnie), masakra w Mỹ Lai (jako przykład i symbol licznych podobnych
zbrodni wojennych); w połowie lat 70. XX w. Amerykanie zmuszeni są opuścić Wietnam (niekontrolowana i
gwałtowna ucieczka z zajmowanego przez Wietkong Sajgonu – stolicy Południa), jest to do dziś największa
porażka USA w historii
Tybet – ten autonomiczny region ChRL chce niepodległości, na co Pekin nie ma zamiaru się zgodzić (Tybet
został siłą podporządkowany pod koniec lat 40’ XX w.), duchowym (ale już nie politycznym) przywódcą
Tybetu jest Dalajlama, któremu azylu udzieliły Indie – to, oraz spór (a nawet przypadku walk!) o górskie
tereny graniczne, jest przyczyną konfliktu chińsko-indyjskiego
Tajwan – czyli Republika Chińska – to pozostałość nacjonalistycznej rządu chińskiego (Kuomintangu), który
uciekł na Tajwan zaraz po II wś (dokonując przy okazji wymordowania sporej części rdzennej ludności
Tajwanu), po przegranej wojnie domowej z komunistami (przewodził im Mao Zedong, późniejszy wieloletni
dyktator Chin), którzy od tego czasu rządzą oni w Chinach kontynentalnych, od lat 70. XX w. ONZ zaczyna
uznawać ChRL, a nie RCh, za przedstawicielstwo państwa chińskiego, od końca lat 70 XX w. następuje w
Chinach liberalizacja gospodarki i liczne inwestycja zagraniczne, co skutkuje gigantycznym wzrostem potęgi
gospodarczej ChRL, co z kolei zaowocowało coraz większym napięciem z Zachodem, który boi się utraty
kontroli nad światem na rzecz Azji; może to prowadzić do starcia zbrojnego rosnącego mocarstwa ze starym
imperium (tzw. pułapka Tukidydesa), co – z uwagi na posiadanie przez oba te państwa setek głowic
jądrowych – może mieć dla świata tragiczne konsekwencje; Amerykanie – starając się osłabić Chiny –
podburzają też ludność wschodniochińskiej prowincji Sinciang (Xīnjiāng), zamieszkały przez muzułmańskich
Ujgurów, próbując powtórzyć fortel z XX w. z Afganistanu, kiedy to udało im się wykorzystać gorliwych
muzułmanów do walki z (komunistycznym, a więc ateistycznym) ZSRR; tu jednak sytuacja ma się inaczej,
gdyż sąsiedni (muzułmański) Pakistan potrzebuje pomocy i przyjaźni chińskiej, a nie pogarszania wzajemnych
relacji. Amerykanie twierdzą też, że Chińczycy dokonują ludobójstwa Ujgurów w obozach koncentracyjnych,
czemu Pekin zdecydowanie zaprzecza. Dowody na masowe zbrodnie są jednak dość liche (podobnie jak z
antychińską propagandą pułapki zadłużenia), a rząd ChRL chwali się rozwojem regionu (choć niewątliwie
zdecydowanie walczy z ruchami separatystycznymi i islamistycznymi). Patrząc bardziej ogólnoświatowo
Amerykanie bardzo starają się blokować kolejne nitki NJS (BRI) i – różnymi metodami, także przewrotów
i zamachów stanu – zniechęcać poszczególne państwa do współpracy z ChRL (jak w Polsce, na Ukrainie, w
Pakistanie etc.)
Japonia – konflikty polityczne z licznymi państwami Azji (Chiny, Korea, Filipiny) o zbrodnie dokonywane
przez armię państwa Wschodzącego Słońca podczas II wojny światowej
Indonezja – konflikt wewnętrzny między chrześcijanami a muzułmanami, a także z Papuasami w Papui
Zachodniej (ruchy narodowo-wyzwoleńcze)
Sri Lanka – konflikt narodowo-religijny między buddyjskimi Syngalezami – stanowiącymi większość na Sri
Lance - a hinduistycznymi Tamilami, ci drudzy walczą zbrojnie o swoją niepodległość, ich organizacja –
Tamilskie Tygrysy – oficjalnie uznawana jest za terrorystyczną, od końca XX w. sytuacja znacznie
spokojniejsza
Myanmar – konflikt między buddystami a mniejszością muzułmańską;
3. Konflikty w Afryce
Arabska Wiosna – rozpoczęła się na przełomie lat 2010/11 od obalenia prezydenta Tunezji – Ben Alego,
następnie udało obalić się Mubaraka w Egipcie i Kadafiego w Libii (co skutkowało – w przeciwieństwie do
pozostałych – totalnym zniszczeniem państwowości tego państwa oraz gwałtownym spadkiem poziomu życia,
co ważne – Kadafiego udało się pokonać wyłącznie dzięki nalotom NATO – głównie USA i Francji), w wielu
arabskich państwach doszło do protestów przeciwko władzom, szczególnie fatalna sytuacja była w Syrii, gdzie
do dziś trwa krwawa wojna domowa, powstańcy – w tym islamiści (patrz Daesh) – próbowali obalić
prezydenta Baszara al-Assada, ocaliła go interwencja wojsk rosyjskich oraz to, że wielu spośród osób,
początkowo walczących z rządem, wkrótce przeszło na jego stronę, gdyż alternatywą okazali się o wiele gorsi
islamiści z Daesh
Somalia – kraj de facto nie istnieje, jest podzielony między zwaśnione grupy, jedynym zwartym organizmem
państwowym na tym terenie jest Somaliland (północna część), rządzona przez gorliwych muzułmanów, reszta
jest przeraźliwie biedna, co skutkuje tym, że wielu tamtejszych ludzi para się piractwem
Etiopia – jedno z najstabilniejszych (choć i najbiedniejszych) państw Afryki (w dużej mierze dzięki swemu
federacyjnemu charakterowi), jednak i tam są problemy wewnętrzne. Na północy jest region Tigraj, który ma
tendencje separatystyczne, podtrzymywane przez Tigrajski Ludowy Front Wyzwolenia, który do 2019
wchodził w skład koalicji rządzącej w Etiopii, potem jednak w wyniku konliktu w tejże koalicji ogłosił
rozpoczęcie walki o niepodległość Tigraju, co skutkowało brutalną interwencją armii etiopskiej (a także – w
mniejszym stopniu – armii Erytrei – tradycyjnie niechętnej Etiopii, od której wyzwoliła się dopiero 30 lat
temu, a niechętnej też TLFW). Szybko udało się jej zająć zbuntowany region, ale działania partyzanckie z
trudnym, górskim terenu Tigraju wciąż trwają; Etiopia jest także w konflikcie politycznym z Egiptem, z uwagi
na ich budowę wielkiej tamy na Nilu (Tama Wielkiego Odrodzenia – która poza zasobami wodnymi ma
zapewnić też duże zasoby energii Etiopii) – co, jak obawia się Kair, a także sudański rząd w Chartumie –
może skutkować brakami wody w Egipcie i Sudanie. Tama jest praktycznie ukończona i rozpoczęto
napełnianie zbiornika. Jeśli faktycznie odetnie to Egipt i Sudan od wystarczającej ilości – może skończyć się
to wojną o wodę.
Rwanda – ludobójstwo w 1994, dokonane przez plemię Hutu na plemieniu Tutsi, Hutu stanowili większość w
Rwandzie, ale byli dyskryminowani przez kolonizatorów (Belgów – którzy wspierali Tutsi, w duchu zasady
dziel i rządź), a potem także przez Tutsi, ludobójstwo to pokazało kompletną bezradność, bezsilność
i kompromitację ONZ i jego wojsk pokojowych, które nie były w stanie niczemu zapobiec,
Nigeria – konflikt między chrześcijanami na południu o muzułmanami na północy (szczególnie organizacja
terrorystyczna islamistów – Boko Haram, odpowiednik i sojusznik Daesh nad Zatoką Gwinejską), także o
ropę, której tam dużo,
Sudan (islamski, arabski) i Sudan Pd. (chrześcijański i animistyczny, w większości czarnoskóry) – konflikt
etniczno-religijny, ale też o ropę, Sudan Południowy to obecnie najmłodsze państwo (uznawane) na świecie,
samo w sobie także skonfliktowane wewnętrznie
problem kłusownictwa w Kenii – sprzedawanie bogatym kupcom z Zachodu i Chin kości słoni i nosorożców,
co realnie zagraża tym gatunkom
fundamentaliści islamscy w Algierii (niepodległość od Francji i znaczenie OAS – profrancuskich bojówek
składających się z dawnych osadników francuskich) i Mali (w tym państwie także bardzo silne neokolonialne
wpływy francuskie, zmniejszone ostatnio przez wojskowy zamach stanu, który – co rzadkie – został przyjęty z
dużą sympatią społeczeństwa),
problem aneksji Sahary Zachodniej przez Maroko (walki niepodległościowe po wycofaniu się Hiszpanów
w tej ich byłej kolonii w latach 70. XX w.), czemu sprzeciwia się m.in. Algieria (tradycyjnie niechętna
Maroku)
4. Konflikty w Amerykach
Kolumbia – konflikt między prawicowymi, popieranymi przez USA rządami, lewicową partyzantką FARC, a
także kartelami narkotykowymi, wszystkie trzy strony finansują swoje działania z produkcji narkotyków, które
trafiają głównie do USA; w drugiej dekadzie XXI w. doszło do porozumienia między FARC a Bogotą, w
wyniku której FARC zaczęła działać aktywnie politycznie, a przestała zbrojnie, jednakże wciąż częste są tam
ataki (i morderstwa) prawicowych bojówek na lewicowych działaczy społecznych, co może przyczynić się do
ponownego zaognienia konfliktu; do niedawna także silny konflikt z Wenezuelą, jednak od czasu objęcie
władzy przez centrolewicowego prezydenta widać wyraźne odprężenie.
Wenezuela – konflikt szczególnie z USA, przez to, że krajem rządzi socjalista – prezydent Maduro (następca
dużo popularniejszego i lepszego polityka – H. Chaveza, który pod koniec XX w. wyprowadził kraj z rządów
kolejnych proamerykańskich junt i odebrał koncesje amerykańskim koncertom wydobywającym wenezuelską
ropę), jednak jest on znienawidzony przez białą i bogatą ludność, o sympatiach proamerykańskich
i antysocjalistycznych
Kuba – od końca lat 50’ Kubą rządzą socjaliści (początkowo chcieli dogadać się z USA, nie z ZSRR,
jednakże Amerykanie chcieli, by nic się dla nich nie zmieniło), do niedawna był to przywódca rewolucji Fidel
Castro; doszli oni do władzy w wyniku rewolucji przeciwko totalitarnej dyktaturze Batisty, który zrobił
z Kuby de facto amerykańską kolonię, za co był szczerze nienawidzony przez ludność, z tego powodu (oraz
z powodu popularnych haseł powszechnej edukacji i opieki zdrowotnej, NAPRAWDĘ realizowanych jeszcze
przed objęciem władzy); Rewolucję Kubańską poparli niemal wszyscy Kubańczycy, podczas Rewolucji
wypłynął też znany Ernesto Guevara, znany jako Che, Argentyńczyk, jeden z przywódców tej wojny
domowej, jeden z najsłynniejszych rewolucjonistów na świecie; zaraz po rewolucji Amerykanie próbowali –
wysługując się proamerykańskimi imigrantami kubańskimi – zbrojnie odbić wyspę, ale zakończyło się to
klęską; na początku lat 60 (1962) miał miejsce tzw. Kryzys Kubański – ZSRR rozmieściło na Kubie rakiety
balistyczne (w zamian za pomoc), co szalenie przestraszyło USA. W wyniku sprawnych działań administracji
prezydenta Kennedy'ego udało się jednak uniknąć III wojny światowej – ZSRR wycofało swoje rakiety z
Kuby, a USA z Turcji; ostatnim problem jest istnienie na Kubie amerykańskiej bazy wojskowej
(utrzymywanej bez zgody obecnego rządu Kuby) Guantanamo, które zasłynęła z tortur i przetrzymywania
latami bez wyroku osób oskarżonych (często bezpodstawnie) przez USA o terroryzm
Meksyk – północ (gangi narkotykowe szaleją, często masakry i porachunki między różnymi bandami) i
południe (lewicowa, chłopska partyzantka Zapatystów, którzy to walczą przeciwko pogłębiającej się integracji
z USA i odbieraniu im prawa własności komunalnej),
Falklandy/Malwiny – konflikt o archipelag wysp przy Argentynie, które należą do Wielkiej Brytanii, ale
Argentyna rości sobie do nich prawo, w latach 80. XX w. (1982) wybuchła wojna, gdyż Argentyna
postanowiła zająć siłą te wyspy, reakcja WB była szybka i odzyskali je, ale ponieśli zaskakująco duże straty,
do dziś są częste spory, z uwagi na okoliczne łowiska i – oczywiście – złoża ropy,
Panama – amerykańskie wspieranie prawicowych, proamerykańskich rządów marionetkowych, jako sprzeciw
wobec nacjonalizacji kanału;
Nikaragua – brutalne walki domowe między prawicowymi, popieranymi przez USA rządem i (później)
bojówkami (contras), a lewicowym organizacjami partyzanckimi; w latach 80 de facto otwarta interwencja
zbrojna USA, dziś lewicowy rząd – nieuznawany przez USA – stawia na współpracę z Chinami i Rosją, co
jest powodem wściekłości w Waszyngtonie, tym bardziej, że Chińczycy mogą mu pomóc w budowie kanału
przez Nikaraguę – alternatywy dla Kanału Panamskiego
teologia wyzwolenia – ruch w II poł XX w. w Ameryce Południowej, będący połączeniem (co może wydawać
się niemożliwe, a jednak!) katolicyzmu i komunizmu (ale tego pierwotnego, wyzwoleńczego, nie
totalitarnego), przedstawianie Jezusa jako wyzwoliciela (często Jezus z karabinem na ramieniu), ruch ten
powstał, gdy zwykli księża – podróżując od wioski do wioski – widzieli biedę tych ludzi oraz ogromne
luksusy i bogactwo hierarchów kościelnych, jednak papież Jan Paweł II zdecydowanie potępił ten ruch;
5. Konflikty ogólnoświatowe
wojna z terroryzymem – rozpoczęta po atakach na WTC (11.09.2001), najpierw amerykańskiem atakiem na
Afganistan, później (2003) na Irak. Jednakże zniszczenie Iraku oraz poważne osłabienie władzy w wyniku
Wiosny Arabskiej doprowadziło do powstania Daesh (finansowanego w dużej mierze przez monarchie Zatoki
Perskiej), a to z kolei było odpowiedzialne za liczne zamachy terrorystyczne w Europie Zachodniej. Inna
organizacja islamistyczna (choć bardzo luźna i rozproszona) – Al-Kaida (ale wroga wobec Daesh i jednak nie
aż tak radykalna, jej przywódcą był Bin Laden), obwiniana za ataki na WTC, często rekrutowała swoich
bojowników bardzo łatwo, gdyż ludzie szukali zemsty na Amerykanach za zamordowanych bliskich w
atakach lotnictwa, dronów lub rajdach oddziałów specjalnych.
Po rozpoczęciu wojny z terroryzmem następuje ogromna fala zmian w społeczeństwach Zachodu, szczególnie
USA. Pojawiają się liczne prawa pozwalająca na inwigililacje obywateli i łamanie praw człowieka w ramach
rzekomej walki z islamistami, m.in. amerykański Patriotic Act (nawet na przetrzymywanie ludzi w
więzieniach bez wyroku sądu, wystarczyło samo podejrzenie o zagrożenie dla bezpieczeństwa państwa.
Inwigilacją od początku zajęły się FBI (policja federalna), CIA (wywiad) i NSA (bezpieka), a także
sojusznicza brytyjska służba GCHQ. W CIA i NSA pracował Edward Snowden, który w 2013 r. zbiegł z
USA, najpierw do Chin (Hongkongu), gdzie spotkał się z dziennikarzami brytyjskiego The Guardian (m.in.
Glennem Greenwaldem) i przekazał im liczne informacje o skali inwigilacji (m.in. przeglądanie prywatnych
emaili – system PRISM, podsłuchiwaniu polityków (w tym polityków UE), czy zbieraniu danych ze
smartfonów. Ostatecznie Snowden wyjechał do Rosji, gdzie po 1,5 miesiąca oczekiwania uzyskał azyl
polityczny. W USA jest ścigany – za upublicznienie tych informacji – za rzekome szpiegostwo i ujawnienie
tajemnic państwowych. Sam Snowden uzyskał też pomoc od organizacji WikiLeaks i jej założyciela – Juliana
Assange'a. Serwis ten zasłynął upublicznienianiem licznych tajnych dokumentów amerykańskich (oraz – w
dużo mniejszym stopniu – innych państw), m.in. nagrań w celowego mordowania cywilów w Iraku przez US
Army, przekazane przez jednego z najważniejszych sygnalistów WikiLeaks – Bradleya Manninga. Sam
Assange za swoją działalność był długo ścigany przez władze USA, w końcu schronił się w ambasadzie
Ekwadoru z Londynie. Po zmianie władzy w Quito na proamerykańską, pozwoliła ona na wejście policji
brytyjskiej do swojej ambasady i aresztowanie Assange'a. Ostatnio brytyjska sekretarz stanu zezwoliła na
ekstradycję do USA, co z pewnością fatalnie się dla niego skończy.