Karaciğer ve Bilier

Sistem Patolojisi

Karaciğer, heksagonal lobuluslardan oluşur.

-Merkezde, vena sentralis;
-Çevresinde, portal aralıklar (bu aralıklar içerisinde arteria hepatica, vena porta ve safra ductusları
bulunur);
-Çevreden merkeze doğru radier dizilimli hepatosit kordonları (Remark kordonları);
-Remark kordonları arasında sinuzoidler, yer alır.
 Asinus Bölgesi

Periasiner Bölge

Periportal Bölge

Midzonal Bölge

Kongenital Vasküler Şantlar: A.hepatia ile v.porta arasında arterioportal şant; v.porta ile v.cava
caudalis arasındaki anastomoza ise portosistemik şant adı verilir. Hayvanlarda gelişme geriliğine ve
hepatik ensefalopatiye neden olur.

Torsiyon: Karaciğerde dönme ve katlanma gibi durumların görülmesi halinde dokuların kansız kalması
sonucu hipoksi oluşur.

Ruptur (yırtılma, kopma): Genellikle travmaya bağlı gelişir. Karaciğerde büyümeye neden olan;
amiloidoz, yağ dejenerasyonu, şiddetli konjesyon, akut hepatitis, löykoz ve sekonder neoplazmalar
oluşmasında etkilidir.

Hepatositlerin patojen etkenlere karşı cevabı başlıca üç şekilde ortaya çıkar:

-Hepatositlerde dejenerasyon ve rejenerasyon,
-Safra kanallarında hiperplazi,
-Fibröz bağ doku artışı (bu artış ilerlerse siroz meydana gelir).

Karaciğerde Gelişim Bozuklukları

İntrahepatik kongenital kistler: Embriyonal safra duktuslarında,
Seröz kistler: Diyafragmatik yüzde kapsüle yapışır,
Multiple kistler: Safra duktuslarından köken alır.
Karaciğer Yağlanmasının Nedenleri
1.Karaciğer yağ metabolizmasında görev alır. Hepatositlerde yağ asitleri trigliseridlere çevrilir.
Hepatositlerde dejenerasyon ve nekroz meydana gelirse trigliseritlere çevrilemez ve karaciğerde yağ
asitleri birikir.
2. Karaciğerde yağ asitleri, hepatositler tarafından triglisertlere çevrilir fakat çeşitli bakteriler
nedeniyle dolaşma verilemez. (E.coli, Clostridium toksini, Antraks toksini, Camblyobacter.Virüs,
parazit.)
3. Yağların vücuda fazla alınmasından dolayı karaciğer fazla trigliserit üretir ve kana verir. Normalden
fazla yağ barındıran kan tekrar karaciğere gelir ve burada yağlanmaya sebep olur.
4. İlaç ve toksik maddeler karaciğerde vücuda zararsız hale getirilir. Bu esnada hepatositler zarar
görür ve işlevlerini yerine getiremezler dolayısıyla yağlanma meydana gelir.
5. İnsülin metabolizmasının bozulmasına bağlı olarak Diyabetes mellitus, insülin direnci ve tip 1 ve tip
2 yağlanmaya sebep olur.
6.Hormanal kaynaklı yağlanma oluşabilir. Gebelik esnasında anne laktasyona hazırlık amacıyla vücut
yağlanır. Doğum sonrası depolanan yağlar parçalanır ve karaciğere gelir burada da yağlanmaya sebep
olur.
7. Kaşeksi durumunda yağ asitleri karaciğere gelir ve trigliserite dönüşür bu esnada yağlanma oluşur.

Yağlanma, vena sentalis ve periasiner bölgede başlar ve ilk buralar etkilenir. Nedeni ise arteriyal
kanın son kısmı burasıdır.
Makroskobi: Karaciğer büyür, daha keratittir ve daha kolay parçalanır. Rengi açılır, sarıya döner ve
pürüzsüz yapı bozulur.

Histopatoloji: Bal peteği görünümlü yağ hücreleri ve sitoplazmada vakuoller oluşur.

Karaciğer yağlanması hastalık değil bulgudur. Hayvanlarda ketozis ve gebelik toksijenisi görülebilir.

Karaciğer Nekroz Çeşitleri

1.Erime Nekrozu: Hepatositler gruplar halinde hızla şişer ve parçalanarak dağılır. Karaciğerde apse
görülür.
2.Fokal Nekroz: Bölge bölge ölmak üzere farklı alanlarda şekillenir. Sebepleri, E.coli, salmonella,
camblyobacter gibi bakteriler; atların herpesvirüs enfeksiyonu, parazit göçleri ve bilier
obstrüksiyonlardır.
3.Parçalı Nekroz: Fokal nekrozun daha geniş halidir, karaciğerin bir parçasında görülür. Viral
sebeplerle veya immun aracılı olarak oluşur. Hem antijen-antikor komplekslerinin hepatositler
üzerindeki direkt yıkımına hem makrofaj ve T lenfositlerine bağlı olarak oluşur.
4. Periasiner Nekroz: Hem portal ve arterial kanın ulaştığı son nokta olması hem de bu bölgedeki
hücrelerin çok miktarda oksidaz yoğunluğa sahip olması nedeniyle nekrotik etkilere açıktır.
5.Periportal Nekroz: Bir asinusun tamamının etkilendiği nekroz çeşididir. Toksik hastalıklarda görülür.
Pıhtılaşma nekrozu da denir.
6.Masif Nekroz: Asinus topluluklarının nekrozudur. Bakteri ve virüs varlığına bağlı dolaşım bozukluğu
sonucunda oluşur.
Amiloidozis
Yanlış şekilde katlanmış protein birikimidir, hücre dışı birikir ve parçalanmaz. Karaciğerde dişse
boşluğunda (sinuzoidler ve hepatositler arasında) birikir ve remark kordonlarının yapısını bozar.
Karaciğer büyür, kenarları kütleşir ve kalınlaşır, rupture olma ihtimali artar.
AA-amiloid: lg dışındaki aa’lerin hatalıkatlanması,
AL-amiloid: lg ve aa’lerin hatalı katlanması,
Primer AL: Tüm vücutta ve tek organda görülür.
Sekonder AL: Kronik hastalık sonucu oluşur (tüberküloz gibi).

Karaciğerde Fibrozis
Karaciğerde dejenerasyon ve nekrozlara bağlı zedelenmelerde bağlı olarak fibroblastlar gelir ve
kollojenler disse aralığında birikir. Dejenerasyonun ilerlemesi durursa, neden ortadan kalkarsa
kollojen eriyebilir. Eğer ortadan kalkmazsa fibrozis şekillenir.
Bilier Fibrozis: Fibrozis sadece portal aralıkta görülür.
Postnekrotik Nedbe: Fibrozis, parankim yıkımına bağlı olduğunda görülür ve geniş, düzensiz nedbe
dokusu oluşur.
Diffuz karaciğer Fibrozisi: İnfiltrasyon ya da tekrarlayan parankim yıkılması gibi kronik lezyonlar
sonrası oluşur.
Mikroskobide ince ya da kalın granüller (nedbe) görülür.

Siroz
Karaciğerde bağ dokusunun üremesi sonucu oluşur.
Sirozda hem dejenerasyon hem rejenerasyon görülmesiyle fibrozis’den ayrılır.
Koyun, keçi ve domuzlarda görülür.
Evcil hayvanlarda sirozun en yaygın nedeni bitki alımıyla toksikasyonun şekillenmesidir.
Karaciğerde kronik toksikozis görülür.
*Bitki alımıyla zehirleniyorsa = Akut toksikozis,
*Geniş zamanda az az bitki alımıyla = Kronik siroz.
Sirozda bağdoku üremesi lobcukların küçülmesine ve lobcukların içinde nekroz ve hepatositlerde
rejeneratif odaklar bulunur.

1.Atrofik Siroz
a.Postdistrofik siroz (posthepatotoksik): Tüm karaciğerde homojen olarak fibroblastik aktivite vardır.
Amiloidozis’ten farkı, fibröz doku üredikçe karaciğer küçülür ve daha ince bir hal alır.
Nedenleri, toksikasyon, metabolizma bozuklukları ve beslenme yetersizlikleridir.
B.Postnekrotik siroz: Akut seyirli yoğun paranki nekrozu varsa gelişir.

2.Hipertrofik Siroz: Atlarda bitkisel toksikasyonlar sonucu görülür.

3.Bilier Siroz*: İntrahepatik safra duktuslarının kronik yangısına bağlı şekillenir.

Karaciğer, düz, büyük ve yeşilimsidir.
Bilier sirozda her zaman sarılık görülür.
Mikroskobide perilobüler fibrozis görülür. Fonksiyonel olmayan safra duktusları, mononükleer h.
İnfiltrasyonu ve obstrüksiyona bağlı ikterus görülür.
4.Glisson Sirozu: Glisson kapsülündeki kronik fibröz yangının uzantısı olarak şekillenir.

5.Sentral Siroz (kardiyak, konjesif): Kronik pasif konjesyona bağlı vena senralis etrafında üreyen
bağdoku artışı sonucu oluşur.

6.Pigment Sirozu: Hemokromatozisle ilişkilidir.

7.Ksantamöz Siroz: Köpek ve kedilerde kolesterol metabolizması bozuklukları ve hatalı beslemelerde

gözlenir

Sirozda asites görülür.*

*Karaciğerde portal ven, sindirim sindirim sistemi ve dalaktan da kan alıdığndan portal ven’de
durgunluk olduğunda asites ve dalakta pasif konjesyon oluşur.

*Etken ortadan kalktığında siroz gerilese de fibröz doku üremeye başladığında diğer fibröz
bağdokuları da uyararak üremelerini sağladığından fibrozisin önüne geçilmez sadece yavaşlatılabilir.

İkterus
Normalde ömrünü tamamlayan eritrositler makrofajlarca fagosite edilir. Makrofajlar içinde
hemoglobin parçalanarak bilirubin ve hemosiderin meydana gelir. Bilirubin suda çözündüğünden
hücre dışına çıkar, hemosiderin hücre içinde kalır.

Hem > Ferritin > Hemosiderin

Hemoglobin Porfirin > Biliverdin > Bilirubin >(idrarla atılmaz, kan yoluyla)> Bilirubin > safra

Globulin > aa’lere ayrılır.

1.Prehepatik (hemolitik) İkterus

Kan yıkımının fazla olmasına bağlı bilirubin-1’in kanda fazla birikmesiyle oluşur.
Hiperbilirubinemi.
En önemli etkenlerden biri leptospirozis.

2.Hepatotoksik İkterus
Karaciğer hasarından kaynaklanır.
Bilirubin 1’i Bilirubin 2’ye çeviren hepatositlerin toksikasyonlar ve leptospirozis nedeniyle hasara
uğraması sebebiyle oluşur.
Kanda Bilirubin 1 birikimi olur. Hepatositler Bilirubin 2’ye çevirmek isterler ama safraya
dönüştüremezler. Sonuç olarak da Bilirubin 1 ve 2 kanda birikir.
Makroskobide karaciğer, sarı, atrofik ve büyük görünür.

3.Posthepatik (Durgunluk) İkterus

Safra kanallarında tıkanıklık sonucunda kanda Bilirubin-2 birikimi olmasıyla gerçekleşir.
Safra taşları, parazitler, karaciğer apseleri, tümörü ve hematomunın oluşması nedenleri arasındadır.
Mikroskobik olarak hepatositlerde, safra kanallarında, böbrek tubulu lümenlerinde esmer renkte
safra pigmentlerine rastlanır.
Fotosensitizason
Fotodinamik ajanlar, deride toplanır ve güneş ışınlarına maruz kalan kısımlarında fotodermatitis
oluşturur.

1.Primer Fotosensitizasyon (Tip 1): Bazı bitkilerin direkt alınması ve parazit sağaltımında fazla
fenotiazin kullanımıyla sonuçlanır. Fotosensitizan maddeler direkt deride birikir.
2.Sekonder Fotosensitizasyon (Tip 2): Endojen kaynaklıdır ve metabolizma kaynaklı olarak oluşur.
Sığırlarda kongentital porfiride görülür.
3.Hepatojen Fotosensitizasyon (Tip 3)*: Meraya yeni çıkan ruminantlarda görülür. Klorofil
fotodinamik ajan olan floeritrine dönüşür. Hayvanın yüzü şişer ve kızarır. Nedenleri detoksifiye
edilememedir, parazit ve yağlı karaciğerden dolayı hepatositler görevini yeriner getiremez ve
fotosentetizasyon oluşur.

Hepatik Ensefalopati
Karaciğer hasarına bağlı olarak beyinde oluşan denatürasyonlardır. Karaciğer üre metabolizmasında
görevlidir. Rasyon değişikliği, fazla veya az beslenme durumlarında karaciğerde oluşan bir bozukluk
sonucunda üre döngüsü oluşmaz. Amonyak tekrar kana karışır, kan-beyin bariyerini parçalayarak
beyine gider. Astrositleri etkiler; tremor görülür (kendi etrafında dönme). Bu esnada da karaciğer
zarar görür.

Karaciğerde Postmortal ve Agonal Değişiklikler

Telangiaktazi: Sinuzoidlerin kavernler tarzında genişlemesi ile oluşur. Noktasal tarzda kırmızı ve
düzensizdir. Yaşlı kedilerde ve sığırlarda yaygındır.

Bilier Sistem Yangısı

Kolesistitis: Safra kesesi yangısı.
Kolangetis: Safra duktuslarının yangısıdır.
Kolangiolitis: İntrahepatik kolangiollerin yangısıdır.
Kolangiohepatitis: Duktusların yangısına irinli karaciğer yangısının katılmasıyla oluşur. Genellikle
nedeni parazitlerdir.

Göbek kordonundan en çok Stafilokok, Streptokok ve Piyobakteriyumlar girer ve yangıya neden olur.

Karaciğerin Viral Hastalıkları

1.Wesselbron Hastalığı

Zoonozdur. Koyunlarda abortiftir. Etkeni artropodlarla taşınan Flavivirüstür.

Thorax ve abdomende kanamalı berrak sıvı vardır (ölümden sonra da görülebilir).
Kuzularda peteşiler, lenf düğümleri ödematöz ve safra kanalları kalınlaşmıştır.
Mikroskobi: Nekrozlar (tek hücre), mononükleer hi ve hemosiderin pigmenti yüklü makrofajlar
görülür.
2.Rift Vadisi Humması

Etken, artropodlarla taşınan phlebovirüstür. İnsan ve sığırlarda görülür.

Wesselbron’dan farkı: Kuzu, oğlak ve buzağıları etkiler. GİS’e affinite duyar ve intestinal sistemde
kanamalar görülür.
Abortif, peteşiyel kanamlar, karaciğer konjesyonlu ve büyümüştür.

3. Hepatitis Contagiosa Canis (HCC)

Köpek Adenovirüs-1, karaciğere affinite duyar, hepatositlere zarar verir ve pıhtılaşma nekrozu yapar.
Mezoderm ve ektodermi etkiler.
Karın ağrısı, sancı, bazen ishal ve diş etlerinde peteşilere rastlanır.
Korneal ödem görülür (gözde opaklaşma) (mavi göz).
Nekropsi: Lenf düğümleri şiş ve ödemlidir. Karın boşluğunda sıvı bulunur. Karaciğer lobları fibrinden
dolayı birbirine yapışmştır.
Mikroskobi: Periasiner bölgede (v.sentralis çevresinde) nekroz, intranükleer inklüzyon cisimcikleri
görülür ve sinüzoidler genişlemiş ve hiperemiktir.

4. At Serum Hepatitisi

Atlardan serum eldesi için mo’lar verilir. Enfekte hepatositler yıkılır ve sarılık görülür.
Nekropsi: Kadavra ikterik olur ve asites şekillenir. Dalak peteşilidir. Karaciğer frajil ve safra
pigmenleriyle boyamnmıştır.
Mikroskobi: Hepatositlerde dejenerasyon ve nekroz.

5.Feline Enfeksiyöz Peritonitis

Etken: Coronavirüs
Generalize multi organ tutulumu: Üriner sistem, karaciğer ve beyin.
Kuru FİP’te asites vardır, yaş FİP’te asites yoktur.
Damar duvarlarına affinite duyar. Dissemine intravasküler koagülasyon yapar ve organlara yeterli kan
gitmez. Peritonitisin sebebi damar hasarıdır.
Emboli, hipoksi, dejenerasyon ve nekroz görülür.
Böbrekler çok nekrotiktir.
Karın boşluğunda sarı, bulanık bir sıvı vardır.
Gözde damar hasarından dolayı diffuz üveitis, korioretinitis ve panoftalmitis vardır. Bu nedenle
Toksoplazma gondii enfeksiyonı ile karışabilir.
Beyinde meningsler kalınlaşmış ve düz bir hat halini almışlardır (sinirsel semptom).

Hepatik ensefalopati, Toksoplazma ve FİV ile karışabilir ( hepsinde karaciğer enzimleri bozulmuştur.

Peritonitis
Sonuç genellikle ölümdür. Karın boşluğunda bulanık sıvı ve fibrin kümeleri görülür.
Travmalar, perforasyonlar, yabancı cisimler, pankreatitis, karaciğer apseleri, karın boşluğu
organlarındaki apseler.
FIP
Clostridium novyi, Cl. perfringens, E. coli, Salmonella, Tüberküloz.
İntraperitonal enjeksiyonda doz aşımı ya da bağırsak içine girme.
Ürik asit çok artarsa (gut) peritonda birikebilir.
Pankreas Yangısı (Pankreatitis)
Akut pankreatitis: Toksoplazma gondii, kedilerde FIP ve pyogranülamatöz lezyonlar.
Kronik intersitisyel pankreatitis: Klinik belirti yok, sert gri renkte nekropside rastlanır.

Karaciğerin Bakteriyel Hastalıkları

1.Karaciğer Apseleri: Göbek kordonu veya hematojen yolla ve safra durgunluğı nedeniyle piyojen
bakterilerin apse oluşturması olayıdır. Çok yoğunsa erime nekrozu oluşur, ruptur olabilir, parçalanabir
ve katılaşıp, sertleşip kazeifiye olabilir.

2.Karaciğer Nekrobasillozu: Fuscobacterium necrophorum’un neden olduğu bir hastalıktır.

Göbek kordonu enfeksiyonu yapar. Erişkinlerde rumen florasında vardır ve bağışıklık düştüğünde
fırsatçıdır. Koagülasyon nekrozu yapar. Karaciğer büyük ve katılaşmıştır. Beyaz boz nekroz odaklarını
çevreleyen kırmızı haleler görülür. Bazen erime nekrozu oluştururlar. Histopatolojide bakteriler ışınsal
tarzda görülürler.

3.Kara Hastalığı (Enfeksiyöz Nekrotik Hepatitis): Etkeni Clostridium novyi tip B (B-toksini)’dir. Bu
bakteri normal forada bulunmaktadır. Genellikle besili hayvanların hastalığıdır. Clostridium novyi’nin
patojen olabilmesi için anaerobik bir ortama ihtiyacı vardır. Karaciğer parazitlerinin oluşturduğu göç
yoları bu bakteriye anaerobik ortam sağlar ve vejetatif forma geçer. Ani ölüm görülür. Çok fazla
kanamalara sebep olur. Deri ve kaslarda havayla temas etmesi halinde siyahlaşma görülür.
Cl.botulinum, Cl.tetani ve Cl.perfringens’te çırpınma vardır fakat Cl.novyi’de çırpınma yoktur.
Makroskobide kokuşma çok hızlı gerçekleşir. Deri ve kaslar siyahtır.Endokard v epikardda ve
abomazumda kanama vardır. Karaciğer büyüktür, nekroz odakları vardır ve organların tamamı koyu
renklidir.

4.Basiler Hemoglobinüri: Etken Cl.hemolyticum (B-toksini)’dir. Normalde hastalık oluşturmayan

etken anaerobik ortamda vejetatif forma geçer. İntravasküler hemoliz, hepatositlerde nekroz,
eritrositlerde hemoliz, ikterus ve hemoglobinüri görülür bunlara ek olarak kana direkt zarar verir.
Cl.novyi’den farkı, kara görünüm yoktur; basiller hemoglobinüri, böbreklerde koyu kahverengi
görünüm, peteşiler, kan damarlarına zarar vermesi ve infarktüs nedeniyle karaciğerde nekroz odakları
olmamasıdır.

5.Tyzzer Hastalığı: Basillus piliformis’in sebep olduğu bir hastalıktır. Kemirgenlerin hastalığıdır.
Karaciğer ve bağırsağı etkiler. Fokal hepatitis ve nekroz şekillenir.

Karaciğerin Paraziter Hastalıkları

Parzitler apseleşmeye meyillidir.

Fasciola hepatica: Safra duktuslarında bulunur, pıhtılaşma nekrozu yapar.

Fasciola gigantica
Fasciolaides magna: Diğer fasciolalardan farkı safra duktuslarında bulunmamasıdır.
Dicrocoelium dendriticum: Kolongiohepatitise neden olur.
Hidatik kistler
Histomonas meleagrides: Hindi ve tavukta karabaş hastalığına neden olur.
Toxoplazma gondii: Karaciğerde fokal submilier koagülasyon nekrozu yapar ve çevresinde
Toxoplazma psoudocist’leri bulunur.
Leishmaniosis: Hepatomegali, splengomegali ve lenf düğümlerinde hiperplaziye neden olur.
Eimeria stidea: Tavşanlarda safra kanallarında papillifer üremelere neden olur.

Listeria monocytogenes, Toxoplazma gondii ve Camblyobacter, aborte fötüste ve karaciğerde

noktasal nekrozlar yaparlar.

Toksik Karaciğer Hastalıkları

Çevreden alınan ağır metaller, mikotoksinler, alkoloidler, diyetle alınan toksinler, karaciğer distrofisi
oluştururlar.
*Periportal aralıkta diyetetik nedenleden dolayı toksikasyon görülür.
*Periasiner bölgede sitokorom p450 gibi enimler daha fazla olduğundan toksinlerin parçalanmasında
görevli bölge daha az O2 alır.

1.Mavi-yeşil Alg Zehirlenmesi

2.Cycad Zehirlenmesi: Metanol içerdiğinden toksiktir.
3.Compositae Zehirlenmesi: Pıtrak otunun alınması sonucu oluşur.
4.Karbon Tetraklorür Zehirlenmesi
5.Fosfor Zehirlenmesi
6.Aflatoksikozis: Kanatlılar için çok güçlü toksik etkiye sahiptir. Ortamda nem ve rutubet olması
yemde aflatoksin sentezleyen aspergillusların üremesini sağlar. Aborta neden olabilirler. Özellikle kış
sonunda silajda fazlaca şekillenebilirler.
7.Phompisin Zehirlenmesi: Soya.
8.Sporidesmin Zehirlenmesi: Kolongitis ve hepatitis yapar.
9.Pirrolizin Alkoloidleri ile Zehirlenme: Megalositozis.
10.Bakır Zehirlenmesi: Akut olaylarda gastroenteritis, kronik olaylarda karaciğer içinde bakır
depolanır, iki ay sonra limit aşılır ve bakır kan dolaşımına bir anda verilir. İntravenöz hemoliz oluşur.
Koyunlarda önemlidir.