Ainmneacha Ar Chinealacha Daoine

Ainmneacha ar Chineálacha Daoine
Author(s): Tomás de Bhaldraithe

Source: Béaloideas, Iml. 22 (1953), pp. 120-153
Published by: An Cumann Le Béaloideas Éireann/Folklore of Ireland Society
Stable URL: https://www.jstor.org/stable/20521217
Accessed: 19-04-2020 01:04 UTC
JSTOR is a not-for-profit service that helps scholars, researchers, and students discover, use, and build upon a wide
range of content in a trusted digital archive. We use information technology and tools to increase productivity and
facilitate new forms of scholarship. For more information about JSTOR, please contact support@jstor.org.
Your use of the JSTOR archive indicates your acceptance of the Terms & Conditions of Use, available at
https://about.jstor.org/terms
An Cumann Le Béaloideas Éireann/Folklore of Ireland Society is collaborating with

JSTOR to digitize, preserve and extend access to Béaloideas
This content downloaded from 66.71.242.125 on Sun, 19 Apr 2020 01:04:01 UTC
All use subject to https://about.jstor.org/terms
AINMNEACHA AR CHIINEALACHA DAOINE
S]IARD ata anseo thios bailiu ainmneacha de chineal
airithe a chualas o am go cheile ins na bailte seo:-Na
hAille, An Lochan Beag, An Teach Mor, agus Cor na R6n,
bailte ata ag sineadh i ndiaidh a cheile ar bhothar Chois Fhairrge,
Co. na Gaillimhe.
Ainmneacha iad seo a leirios treithe is nosa daoine. Sa
liosta seo nil aon leas-ainmneacha pearsanta (bhaineas le duine no
le daoine ar leith); n'a ainmneacha bhaineas le cu'rsai aoise no gaoil
(e.g. gearrchaile, gar-athair); na ainmneacha thagras don 'ait ab
as an duine no da ait chonaithe (e.g. clad6ir, strainse'ara) ; na
ainmneacha ceana (e.g. a st6r, a dhilis); n'a ainmneacha bhaineas
le ceird, le obair airithe no le caitheamh aimsire airithe (e.g.
caoladdir, imreoir, maistir) ; na comhfhocla mar fear misce, bean
chaointe (ach amhain an comhfhocal a bhfuil ciall ar leith leis ar nos
buachaill bacire); na comhfhocla ina bhfuil gnath-reimir mar barr
fhear; na cainteanna meafartha mar Nach i an ailim i, Nach i
an feirin I; na cnuas-ainmneacha ina bhfuil treithe daoine i gceist
mar grifisc, brutainn.
Cuirtear sa liosta seo focla a bhfuil an dara bri anois leo
(e.g. fill, bsiiste'ara, bastard, cailleach), agus ni deantar aon tagairt
da mbunbhri, go fiu' nuair ata a mbunbhri freisin sa gcaint acu.
Is beag cineal focal is fusa a chloisteail ach is deacra a mhiniu'
go cruinn na na hainmneacha seo. Is dana an mhaise don te
nach bhfuil an chanuiint o dhuichas aige, nach bhfuil ach ina chul
eistitheoir, tabhairt faoi fhocla den tsort seo a mhiniui. Ni
thiuirfainn faoi anseo, ach go bhfeictear dhom, nach ndeanfar a
leitheid go brach, mura ndeantar go goirid e. Se is doi nach
bhfuil minilu' cruinn lomlan ar chuid mhaith de na focla agam.
Agus nimo6ide go bhfuil ochto faoin gcead fein de na hainmneacha
den tsort seo ata sa gcanuiint cloiste agam. Mar sin fein is doigh
liom gur fiu go maith an bailiu seo focla a chur i gclo, mar shampla
da bhfuil d'fhocloir na NuaGhaeilge gan scriobh is gan miniui fos.
Tuairim is mile focal ata anseo. A leath acu, is focla iad nach
bhfuil ag 6 Duinnin ina fhocloir. Ta riar maith de na focla eile
ag 0 Duinnin, ach nach ag tagairt don duine ata siad aige (e.g.
bolman, codal, cleabhar; brionglan, brd, etc.).
Ta cuid mhaith eile acu, a thagras don duine ag 0 Duinnin,
ach nach ionann ciall doibh, no nach ionann foirm doibh, no nach
ionann ciall na foirm doibh, anseo agus sa bhfocloir.
AINMNEACHA AR CHINEALACHA DAOINE I2I
Cuid suintais e go bhfuil oiread sin focla, den chineal at6a i gceist
anseo, at'a coitianta i gcanuiinti eile, ach nach bhfuil cloiste sa
gceantar seo agam (e.g. meisceoir, aindeiseoir, cabdg, basthin, pdtaire,
etc.). Is fior freisin nach ionann an chiall at'a ag na focla seo
ins gach aon cheantar. Go fiu' focla coitianta mar reic, sliomad6ir,
cailleach, caiteachan, fili, meatachan, uascan, t'a ciall le6 sa liosta
seo nach luann 0 Duinnin leo. Samplai maithe eile den chaoi
nach ionann bri na bhfocal o ait go cheile sea aindeiseoir agus
dinseach, ata ar an da fhocal is coitianta den aicme seo d6a bhfuil
sa nGaeilge. An chiall ata cloiste agam le aindeiseoir (i.e. sprion
laitheoir) i gConamara, ni luann 0 Duinnin e. T'a an chiall
'striopach ' le cinseach sa gceantar ceanna, ciall nach bhfuil cloiste
agam leis i gCois Fhairrge.
Nil sa liosta seo ach mir bheag bhideach d'fhocloir ceantair bhig
de chuid na Gaeltacht-is iomai focal den aicme seo a chualas i
gCo. na Gaillimhe fein, nach bhfuil ar an liosta seo. Nil i gceist
ach aicme bheag focal, aicme bheag gan tabhacht le hais fhocl6ra
iomlain na canuina. T'a an liosta beag seo 'a chur i gclo agam
mar fhianaise ar a bhfuil d'obair bailithe is minnithe le deanamh
fos ar fhocloir na Gaeilge beo; agus le suiil go spreagfaidh se daoine
a bhfuil an deis acu chun a leitheid cheanna d'obair a dheanamh ar
gach gne den chaint, agus sin a dheanamh nios fearr agus nios
iomlaine. Go dti go ndeanfar sin, ins gach aon cheantar ina
bhfuil an teanga beo, ni bheifear in ann focloir ceart NuaGhaeilge
a chur ar fail.
Modh Eagarthoireacht
Tagrann an uimhir (feach thios liosta na gcainteoiri) ata i
ndiaidh an mihinithe don chainteoir ar chualas an focal aige. Mo
chuid cainte fein ata sna minithe.
Tugtar, i gcoinharthai foghraiochta, fuaimniui an fhocail sin
a bhfuil foras tagtha air, nach luionn le gnathfhoras na cainte i
gCois Fhairrge. (Ta eolas ar an ngn'athfhor'as sin, agus mimiu
ar na comharthai foghraiochta le fail i The Irish of Cois Fhairyge).
Insim inscne gach focail, nuair ata' caint a leirios sin cloiste
agam. Focal nach leir dom on gcaint cen inscne at6a aige, cuirim.
an inscne is doigh ata aige idir luibini mar seo (f.), (b.).
Bainim leas as ou agus oe sa ngn'athscriobh anseo nuair ata
[au] no [ai], faoi seach, i bhfocla nach eol dom a mbunu's sa
nGaeilge. Is ionann j anseo agus an aifreacaid [d3].
T'a ne fiorbhuioch de na daoine ar fad ar chualas na focla seo
uathu, agus go hairithe do Mhicheal Ging, ata' anois le fada ag
cabhru liom in obair don tsort seo.
I22 TOMAS DE BHALDRAITHE
NA CAINTEOIRf
Noda: A. = Na hAille; C.R. = Cor na R6n; L.B. = An Lochan
Beag; T.M. = Baile an Ti M6ir.
1 Micheal Ging (T.M.), Colm 0 Culain (Bheartla Sheamais) (T.M.),

Paraic 0 Flathartaigh (Pheaitin) (C.R.), Donall Breatnach (Taimin) (T.M.),
Paraic 0 Cula'in (Sheain Sheamais) (T.M.). JA An triur deireannach
sin thuas agus iad seo: Tomas Mac Diarmada (Pheaidi) (L.B.), Micheal 0
Ceidigh (T.M.). 2 Pairaic 0 Flathartaigh (Pheaitin) (C.R.). 3 Seamas
Diolu'n (Mheait) (T.M.). 4 Brid Bean Mheait Dhiolun (T.M.) + I946.
5 Maiirtin 0 Fine (William) (L.B.). 6 Micheal Ging (T.M.). 7 Meait
Diolu'n (T.M.) + I948. 10 Sean 0 Donnchui (Sheain Mhaire) (T.M.).
11 Paraic 0 Culain (Sheainin) (T.M.). 12 Tomas 0 Flathartaigh (Pheatsai)
(L.B.) + I942. 13 Sean 0 Flathartaigh (Sheain) (L.B.) + I946. 14
Colm 6 Culain (Bheartla Sh6amais) (T.M.). 17 Sean Mor 0 Cu'lain (Sh6amais)
(T.M.) + I942. 22 D6nall Breatnach (Taimin) (T.M.). 23 Paraic 0 Coin
ceannain (Sheamais) (C.R.). 25 Micheal Clancy (Choilm) (T.M.). 26
Paraic 0 Culain (Seoige) (L.B.). 27 Paraic 0 Cu'lain (Sheain Sheamais)
(T.M.). 28 Seosamh 0 Fine (Mhaidhc) (L.B.). 30 Beartla 0 Cu'lain
(Jack) (T.M.). 33 Toma's Mac Diarmada (Pheaidi) (L.B.). 37 Paraic
Cheara (L.B.). 39 Paraic 0 Cu'lain (Sheain Pharaic) (T.M.). 44 Peige
Ni Fhathartaigh (Phaidin) (C.R.). 46 Tomas Curraoin (T.M.). 49
Micheail 0 Ceidigh (T.M.). 50 Jude Dhioluhn (Mheait) (T.M.). 51 Colm
Clancy (Mhichil) (T.M.). 53 Paidin Clancy (Choilm) (T.M.). 55 Maitiu
0 Cu'lain (Sheainin) (T.M.). 56 Bairbre Dhiolun (Mheait) (T.M.). 62
Maire Ghing (T.M.). 63 Seainin (Beag) 0 Tuairisc (L.B.). 64 Martan
Connolly (T.M.). 66 Sean Breatnach (Dan) (T.M.). 73 Anrai 0 Flath
artaigh (Pheaitin) (C.R.). 74 Sean 0 Conaola (A.). 76 Beartla 6
Flathartaigh (Tom Pheatsai) (L.B.).
abarlach b., sraoill mna (4) (27).

abhcoid b., duine cantalach achrannach (6). abhcoir f., id. (6) (4
adhbharsoir [a:warso:r'] f., bithiu'nach (28).
agaill b., duine driseach cantalach (7). agaillt b., id. (22) (6).
agoid b., duine (bean go hairithe) bheadh gangaideach drochmhu'in
(7) (6) (23); bean chruaidh ghortach (3) (62).
aibdis b., duine treampainach bheadh ag cur isteach ort is na
bhfeadfa a chur diot (6) (62) (74).
aifreannach f., duine rachadh go minic chuig an Aifreann (in abair
ar nos Aifreannach maith bhi ann (6)).
ailpdara f., duine santach, amplach (I3) (io). alpaire f., id. (2).
aimid: aimid cailli, bean chantalach chlamhsanach (63) (74
Aimid go (de) shraoill (74).
ainle b., gasuir mifhollain cantalach caointeach (3). ainleog b.
id. (6).
aineolai [a:No:Li:] f., duine gan eolas ar obair airithe (agus e ag
ple leis an obair sin) (i).
AINMNEACHA AR CHINEALACHA DAOINE I23
ainmhi f., duine neamhscrupallach, bru'tai (28) (I); duine thiu'rfadb
droch-ide d'ainmhi (6) (53).
ainsprid b., 'deabhal' de dhuine (4) (74).
Airdeallai f., duine bheadh san airdeall, bheadh ag faire (22).
irneanach f., duine d'fhanfadh ina shui go deireannach (63).
aiil6ara f., duine cam cleasach (e), breagach breithghre
amannach (3) (IO).
alaisceach b., bean mhor ramhar laidir (64) (I).
alpaire, feach ail eara.
amadin f., fear gan moran ceille (6). amadin iarann, duine glic
ligeas amadantaiocht air fein (23).
amaid (b.), sraoill de bhean (4) (23).
amhas [a:was] f., duine achrannach bithiu'nta (4) (6).
amhl6ir [auLo:r', auNL- (6), d:WL- (4), RuL- (30)] f., duine cabach
clamhsanach cantalach; gasuir do-shasta.
amplachAn f., duine santach; duine d'alpfadh a bheile (74)*
ancaire b., fear mor laidir daingean (27).
anglAn f., duine cantalach (6) (I3). angl6ir f., id. (IO) (28).
anrachAn [Q:Ntraxa:N, a:Ntraxc:N] f., duine santach amplach (io)
(5).
arc f., duine beag suarach (27) (6). arc nimhe, duine coilgneach
achrannach mioscaiseach; drochdhuine (27).
ardcheann f., duine gan chiall; cinnire ar dhrochdhream (6) (2).
B
bab6igin b., cailin og dea-ghleasta (4).
bacach f., fear deirce a iarraidh; bithiuinach ; duine suarach (
bacachan f., duine bacach (6) (3).
bAirseach b., bean drochtheangan bheadh tugtha don liobair
baisteachAn f., duine thiuirfadh leas-ainmneacha ar dhaoine (
balbhin f., duine briotach, duine a mbeadh aineamh cainte ai
ball sire [ba:1fe:r'a] f., duine a mbeadh an donas, an mi-a
an drochthoradh ar gach a mbainfeadh leis (I3) (4); ag
bhfocla mar Ta me i mo bhall seire (6), t'a me saraith
obair, ag duine).
bambairne: i bhfocla mar Ta me' i mo bhambairne (28), t
saraithe, sainnithe; Rinne se bambairne dhom (i), chuir se
chumas orm aon dul chun cinn a dheanamh.
bams6igin b., cailin beag deas pointeailte (62). baps6ig
id. (5).
banranai [ba:Ntra:Ni:[ f., seanduine clamhsanach (74).
baoiteachAn f., duine a mbeadh smaois lena shroin is pislini lena
bheal (66) (53).
1 Dummy ata ar dhuine gan aon chaint.
124 TOMAS DE BHALDRAITHE
baoiteAlai f., duine a mbeadh baoiti (smaois) lena shroin; duine
bheadh ag faire ar sholamar a fha'il in aisce, duine chaithfeadh
cuid duine eile gan naiire (74).
basachin f., duine basach (borach, camchosach) (6).
b.s ina sheasamh f., duine snoite caite lag (74).
bastard f., duine suarach (ainm neamhchruinn drochmheastuiil e)
(33).
bathae [bW'he:]: i bhfocla mar Rinne se bathae dhiom (I3), rinne
se staic mhagaidh diom.
bathaiseachin f., duine morbhathaiseach (6); duine gan stuaim (i).
beadai f., duine a mbeadh duiil aige i mbia milis, no i mbia ar,
leith (26) (3).
bear f., duine garbh fiaiin (2).
bearraboir f., bean chutlchainteach, bairseach (q.v.) (6).
bdasach b., ogbhean phointea'ilte thaitneamhach (74); cailin beag
deas (3). Sean-bheasach, sean-chailleach (3).
beiceachan f., duine a bheadh ag beiceach, paiste caointeach (2).
beiceadAn f., duine mor beathaithe (6).
beinneach f., fear mor trom (3) (23). beinneachan f., id. (7).
bicead f., duine caol ard (IA).
bior f., duine caol caite (i). bior in aon tsuil, duine aonraic
clainne, duine aonraic cuinta (3).
bithlinach f., rogaire, cneamhaire, drochdhuine (4).
bitse b., drochbhean, bean mhinaiireach (6). bitseach b., id. (3).
blacaire f., duine no gasuir leathan laidir (6). blaiceara f., id. (6).
bladaire f., duine plamasach (6) (IA).
blaoisceara f., duine mistuama morchloigneach (33) (6).
blaomaire f., duine cainteach maoiteach, bladhmannach (2).
blaoscinach f., duine a mbeadh cloigeann mor dearg feolmhar air
(74) ; leath-amada'n (IO).
bleadrachin f., duine morbholgach (63); morshaich; morchainteach
bleadrilai f., duine cainteach dicheilli (64).

bleaiceara f., duine dubh fiain (6).
bleaisteara f., fear morbholgach (IA).
bleid6ara f., duine fiosrach fiafraloch (44).
bleigeard [bl'eg'a:rrd] f., ' blackguard' (6).
bleitheach [bl'e:x] f., duine mor ramhar; duine morshach (6).
bleitheach;in [bl'e:XCI:N] f., id. (3).
bliteog b., bean shlioctha phointeailte (3) (IO); suidaire (33).
blocAn f., duine beag teagartha laidir (i). blocAnach f., id. (i).
b6 mhagarlach, duine an-ramhar (50).
b6 mh6r, duine morthabhachtach, boc mor (6).
bobartun f., duine beag-ghusu'il beagcheillf (33).
boc f., cleasai, rogaire, duine mi-adhsach (3). boc bMire, duine og
amhailleach (2) (6). boc m6r, duine morthabhachtach (le
drochmheas) (6).
bocai f., cleasai, buachaill baiire (23) (4). bocai baire, id. (6) (IA.)
bocailei [boki'l'a:] f., bocai (q.v.), duine mi-a'dhsach (duine a
mbeadh an tubaiste ar gach sort a mbainfeadh se leis) (33)
(I2). bocailiu4 [boki'l'u:] f., id. (5) (6).
bocaileodo [bokiT'aido:] f., bocailea (q.v.) (i).
bodach f., duine mor laidir; duine mimhuiinte gangaideach
urchoideach (6). bodachin f., id. (2) (74).
bodalach f., duine cantalach teasai (2). bodalach 6insi (IA),
bean laidir mhistuama theasaf; bean bheadh ag deanamh
obair fir (dearfadh seanmhna e le cailin bheadh ag caitheamh
toitini (74)). bodalam 6insi, id. (6) (74).
bodhrachan f., duine bodhar; duine nach dtuigfeadh an rud a
dearfai leis (2) (4). bodhranach f., id. (IA).
bod-6inseach b., bodalach oinsi (q.v.) (4) (74).
bogarlach b., bean bhog ramhar (3) (50).
boglachan f., duine bog ramhar (IA) (74). bograchin f., id. (3).'
boicin f., leath-dhuine uasal; duine bheadh ag iarraidh bheith
ina bhoc mor (q.v.); duine leitheadach postiil (3) (27).
Boicini daoine uaisle (6).
boilgineach f., feairin beag morbholgach (6).
boiric o cii f., duine beag bideach (4) (6).
b6ithre6ir f., duine siuilach ar bhoithri (33).
bolgadan f., duine beag morbholgach (74) (IO).
bolgan beice f.: i bhfocla mar Rinne se' bolgan be'ice dho, rinne
se amadan, bambairne, de (IA).
bollaire f., duine bheadh ag gleo is ag beiceach (3) (6).
bollscaire [bauLsgir'a, bausgir'a] f., duine gaisgiuil gan aon chur
leis (23); duine gan gus, gan fios a labhartha aige (63); duine
glic (6).
bollstaic [bauLsda:k'] f., bean mhor cheanndaina (6) (7). Bollstaic
d'oinseach (7).
bolman f., duine ramhar trom (3) (6); duine cainteach ardghlorach
seafoideach (3) (74). bolmin beice f., id. (6) (22); agus i
bhfocla mar Rinne se bolman be'ice do, rinne se amadan -de
(33); Rinne se' bolmadn be'ice dho fein, d'ith se an iomarca;
Rinne se' bolman beice dho fe'in le'r o6 se (6).
bouilead f., duine tiugh trom teagarthach (74).
bramaire f., duine laidir (2).
bramalo f., cladhaire a chlisfeadh; duine gan mhaith (6) (53).
breac f., duine neamhchoitianta (i bhfocla mar Breac airid e; Is
aisteach an breac e' siu'd (6) ).
breagachin f., duine breagach (3). breagad6ir f., id. (7).
breastaire f., scurach og baothchainteach mimhAinte (6).
breilleachan f., duine salach gioblach; duine baothchainteach
(4) (2). Deirtear freisin A bhreilleachain ! le gasuir contraiilte
(6).
breillire f.,.duine a mbeadh caint mhireasuinach ar bun aige (6).
breoille f., leisceoir (62); fear smeartha pislineach (3); duine gan
cuibheas (74); duine bheadh nochtaithe n6 ionann agus
nochtaithe (33). Focla drochmheastuila neamhchruinne iad
seo: Maran tsi an breoille (4)!; Nach e an breoille againn e'
(6)!
bribealai f., duine thugas briob (breab) uaidh (6) (27).
brillin: ainm drochmheastu'il i bhfocla ar nos A bhrillin (62)!
brin og: i bhfocla mar Ta si ina brin og arist (I), ta togha na
slainte arls aici; Ta si ag breathn' ina brin og f6s (2), ta' si
ag breathnui go hog is go slaintiu'il.
briogaid b., duine (go hairithe bean) bheadh nimhneach gangaideach,
mailiseach (6) (7). briogaill b. (6) (2), briog6id (b.) (7) (27), id.
briollach b., duine gioblach (6) (66). briollachan f., id. (74).
briollaire f., leath-amadan (63).
brionglan f., duine caol ard (23).
briotachan f., duine briotach (2). briotaire f., id. (3).
bro b., duine ramhar teagartha (23) (4).
brocachan f., duine salach (2) (74). brocais b., id. (3) (2) (6).
brocaire f., trodai maith (33).
brogiis f., duine granna (as a aghaidh) gan su'ailceas (33).
broicin f., duine bheadh an-ghar do fein (74) (6); duine dubhliath
(66) (6).
broicleach b., duine mor ramhar (2) (6) (I7).
bromach f., fear an-laidir (2).
bromachan f., duine mor ramhar; gasuir ramhar (23) (62).
bromaire f., duine mor laidir trom follain (6) (64).
bruachMn f., duine beag laidir leathan (IA) (74).
bruasachan f., duine ramharbheolach (2) (6). bruasaire f., id. (6).
bruichtimeach f., duine beag beathaithe (6) (33).
bruiclineach f., duine beag beathaithe pointea'ilte (6) (3); duine
dea-dheanta, direach, leathanghuailleach (33).
bruileach b., duine mor ramhar (4) (33) bruieachn f., id. (4).
bruilineach f., duine beag dea-ghleasta a mbeadh a dhothain feola
air is cuma an tsaibhris air (3); duine ramhar (63).
bruineoigin b., bean bheag ramhar phointea'ilte (74) (66).
brdiisc b., duine tostach drochmhuiinte michuntanosach (63) (6).
bruisceara f., id. (6) (2) (74).
bruiitin f., duine beag beathaithe (IA) (4).
bruiitineach f., stumpa beag leathan (6); fear beag beathaithe (II);
duine bheadh lan suas le bia (63); duine olc gan acmhainn
grinn (33).
br'utai f., duine fiain gan scrupall, gan taise (I7) (7).
buachaill f., drochfhear, i leag. mar Buachaill e sin (6) !, Ta go
(gothadh) an bhuachalla air (6). buachaill biire, cleasai glic
(6).
buibai f., 'booby', duine domhuiinte gan ghus (6). bubaire f.,
id. (6).
btiilleach, amadan, i leag. mar Rinne se btiilleach dhaom (i);
duine oibrios ro-dhian, i leag. mar ag diona' bziilligh dhiot
hein (i) .i. do do mharui fein ag obair, ag deanamh midille
diot fein. Deirti fado an te nach dtiiirfadh aire don scoil go
mbeadh se ina bhsiilleach (6).
built6ar f., duine mor ramhar (6) (74).
buimbilead f., duine mor beathaithe (6) (II) (74).
buinghiota f., duine beag (2) (63).
buinin f., duine beag iseal (i).
buinneachin f., duine salach suarach (6).
buinnein f., duine laidir (4) (I); duine bheadh ag gleo (3).
Buinnean caca, fear mor gan mhaith (63).
buiocan f., duine bui as a aghaidh (62) (6).
bui6g b., bean bhuf as a haghaidh (74) (6).
biiiste f., duine dorcha (tostach ruinmhar) drochmhfiinte (3).
bAist6ara f., duine ramhar (6).
bfistiurn f., duine drochmhiinte, nach mbeadh aon acmhainn ar
ghreann aige (7) (6).
buitseachin f., duine (duine og, go hairithe) bheadh postu'il teann
tasach, a mbeadh go leor le ra aige, bheadh a bhrui fein chun
cinn (63) (6).
bulai f., fear achrainn, 'bully ' (6).
bumbaildara f., duine ramhar (2) (27).
bun f., duine beag teagartha laidir (6).
bunastin f., duine laidir daingean (23) (62).
bundin f., duine duir drochmhuiinte stuacach (7) (63).
bWirla f., duine mor ramhar (6); duine dorcha drochmhuinte tostach
(6). Nach e an btirla bodaigh e' (IA), le duine drochmhuiinte.
bfirlaimin f., duine beag ramhar (i).
biir1aman f., duine mor ramhar (6); duine gan ghus (23). Bqrlamdn
beice: i leag. mar Rinne se' b'irlaman beice dho hein (3) .i.
d'ith se an iomarca.
buista f., duine a mbeadh an iomarca eadaigh air (33).
buta f., feairin beag (i).
C
cabaire f., duine cabach bealscaoilte (6) (64).
cifall f., bean mhor ramhar (33); duine reidhchu'iseach (23).
Cdfall bocht re' (23).
cailiceara f., argonai cliste dea'-chainteach thiuirfadh focal ar an
bhfocal da' cheile argona (6).
cailin Mire f., cailin (n6 bean) bheadh glic mi-mhuinineach (5) (6).
cailleach b., cladhaire, duine chlisfeadh (6).
cailleoigin b., seanbheainin bheag (6); bean bheadh ag dul thar
aois a posta ach bheadh ag cur i gceill go raibh si nib oige (74).
Dearfadh seanmhaithair A chailleoigin !, le gearrchaile beag.
cailUteachAn [ka:Lt'IXa:N] f., duine' caillte 'gortach (sprionlaitheoir)
(6).
caillteog [kci:Lt'o:g] b., bean thanai chaite; caillteachain (q.v.) de
bhean (i).
caimearan f., duine fada cam (3) (27).
caimildara f., duine mi-ionraic (23).
cAinteoir f., duine bheadh tugtha don chaiineadh (i) (63).
caireachan f., duine a mbeadh caiir no straois ghairi air (i).
cAit: i bhfocla mar Td se ina chaeit (7) .i. ta se ina amadan; Bhi
s ina cha'it le rabh 6lta aige (i).
caiteog b., bean bheag thanai (6) (66).
caiteachin f., duine caite tanai (27) (6).
cam&n luaithe, duine bheadh irna shui gar don tine (go minic)
(i bhfocla mar Nach bhfuil se' 'na chaman luaithe ansin i gconai
(p4) (3); Na bi 'do chaman luaithe ansin (8).
camal6id b., duine fada tanai cam (6) (4).
canos [kuNu:s] f., duine gan mhaith gan chuma (i). Bhi se ina
chanos ag an ol (I).
cantal6ir f., duine cantalach (crosta cancarach) (6).
caochadoir f., duine nach n-eireodh leis an rud bheadh se a thoraiocht
a fheiceail (IA).
caora: i bhfocla mar Bhi se na chaora le o (3), bhi se dailta ar
meisce.
carachin f., duine beag gan aon bhiseach faoi (23) (6).
car6g b., bean bheag dhubh (i) (33).
carraig b., duine laidir daingean cnaimhach (74).
catach b., bean chatach (ghruaigchasta). In ainmneacha dilse
amhaiin u'saiitear e (?), e.g. Paraic na Catai, Catach an Cheidigh
cathaiodoir f., duine chuirfeadh cathui ar dhuine, mheallfadh duine

le drochrud a dheanamh (6).
catoig b., cailin catach (I).
ceaigin f., duinin beag beathaithe (3).
ceaimil f., duine fada crotach (6).
ceai(v)(b)iliors [k'ae:v'i'l'i:rs] (4) (7) [k'oe:b'i'l'iars] (6), daoine
diomhaoine bheadh ag crochadoireacht, ag guairdeall, thart.
ceanastar f., duine (bean go hiondiil) leathan-eadanach mor
chloigneach morshronach (74); duine leathan-eadanach gear
smigeach (33).
ceann !eadhain [k'a:m' f'a:n'] f., cinnire ar dhream dona (i).
ceannrachAn [k'ci:Ntraxct:N] f., duine a mbeadh clar eadain leathan
air (33) (74) f
ceannfoirt Ek'Q:Nfart'] f., cinnire; ceann feadhain (q.v.) (4) (6).
ceardai [k'ci:rdi:] f.: leas-ainm (neamhchruinn ?) e i bhfocla mar
' Nach tui an ceardai (62); A cheardai (33) '.
cXasAn [k'iasa:N (74), k'e:sa:N (33)] f., duine catach (33); fear a
mbeadh cuma na hoige caillte aige, e ag eiri liath, agus e ag
dul thar aois a phosta (74).
ceipralai [k'e:p'ra:Li:] f., duine bheadh ag cleasaiocht, ag geaitseail,
ag cea frail (6) (64).
ceiribineach f., duine beag caite eitreorach (74), agus crotach (33);
duine anshoiteach craite, i bhfocla mar Ta se ina cheiribineach
ag an saol (i); Ta se ina cheiribineach ag an obair (27).
ceirseach b., cailin speiriuiil dathuiil mbeadh a cloigeann san aer
aici (22); cailin meidhreach aerach (3).
ceirtlin b., bean mhor ramhar (23) (I).
ceithearnach [k'eharNax] (6) (3), [k'e:rN;x] (6) f., fear mor laidir
cnamhach (6) (3) (63).
ceolan f., duine beag cainteach (IA); paiste caointeach (IA);
duine cantalach clamhsanach (23); agus i bhfocla mar Ta me
i mo cheolan g'oireasa codlata (i), t'a ' ceol' i mo cheann . . .;
Bhi tsi 'do cheolan ar feadh na hoiche (62), nior chodail td ar
feadh na hoiche.
cimleachan f., duinin beag suarach lag (23) (6).
cicineach f., duine geancach (62).
ciomach b., duine gioblach sraoilleach (4). ciomachan f., id. (IA).
clabaire f., duine ro-chainteach (64) (6). claibeara f.,.id. (7) (IO).
cladhaire [kLair'a] f., duine gan mhisneach (28) (6); duine a
mbeadh drogall no leisce roimh obair air, agus bheadh ag
iarraidh an obair a sheachaint (6).
claibin rnilinn f., clabaire (q.v.) (6).
cliirineach f., duine a mbeadh lud coise (no na gcos) caillte aige (i).
clAirseach b., bean mhor leathan (i). Agus go drochmheastu'il i
bhfocla mar Nach i an chlairseach bhradach i (6).
claiseara f., duine ramhar morthonach (IA).
clamhThnai f., duine casaoideach gearanach (6).
clampad6ir [kLa:mpado:r'] [kLa:mpado:r'] f., duine bheadh ag
deanamh clampair, ag tarraing achrainn (i). clampaire f.,
id. (i).
clarog. b., bean bheag dhea-dheanta (7) (I).
cleabhar f.: i bhfocla mar Nach thu' an cleabhar (6)!, dearfai le
gasur contra'ilte. Focal gan gangaid e.
cleaiti Lkl'at:i:] b., bean mhor gan bhri gan slacht (6) (74).
cleasai f., duine glic beartach (i). cleasaiodoir f., id. (28).
cleigear f., duine cainteach dicheilli (6) (62).
cleiteachan f., duine beag eadrom (I) (33).
cleith b., duine ard caol (6). cleithiref., id. (i).
clifealai f., duine bheadh ag clifea'il rudai (ag coinnea'il rudai nair
leis), ag mionghadaiocht (6) (66) (3).
clifeartach b., duine mor ard (i).
cligear f., gasu'r beag contrailte (6); duine dicheilli (33).
cliobaire f., fear mor ard laidir (23) (4).
cliteach b., duine tu'tach, a mbeadh drochruin faoi (33). Cf.
scliotar, scliteach.
cliseach b., amadan, oinseach (i), a bheadh mi-chaoithiu'il (53);
duine salach sraimli (74). Bhi se ina chliseach ann (6), bhi
se ar meisce agus e ag gleo6.
cliu'sai f., mealltoir ban (6).
clogaide b., duine gan bhri, gan ghus (i). Clogaide 6insi (6).
clogMiste f., duine (bean, go hiondu'il) bheadh mor ramhar gan
slacht, gan fuinneamh (i) (7).
clogan streilleach, duine sraoilli gioblach (25) (74).
clog-oinseach b., bean gan chiall, gan stuaim (I).
cloigis b., clog-oinseach (q.v.) (i).
cloigneachgn f., duine dall-intinneach (i).
closmar f., duine gan stuaim gan slacht (63) (6).
clouta f., duine dheanfadh rud aisteach, le teann simpliocht;
leath-amadan (6).
clouitdara f., leath-amadan (7) (i); bithiuinach (6) (2).
cloustar f., duine nach mbeadh a chuid eadai faiscthe air (3);
gasur gan tuiscint (6).
cluanai f., mealltoir ban (2) (63); duine mealltach breagach
cealgach (28); duine bheadh ag guairdeall thart ag faire ar
a dheis le rud a ghoid (3) (6); fear oibre chuirfeadh dalla-mullog
ar an bhfear bheadh as a chionn (74).
cluasachAn f., duine dall-intinneach, neamh-airdiu'il (i). cluasanach
f., id. (64) (I7). cluasAnai f., id (6).
cnAdai f., duine nach mbeadh aon bhiseach (aon fhas) faoi (i) (7).
cneamhaire [kr'a:wir'a] f., duine mi-ionraic (4) (2).
cnuastoir [kruasdo:r'] [kru:sdo:r'] f., sprionlaitheoir, duine santach
chuig saibhreas (i).
coc, feach seanchoc.
cocaire f., duine dea'-chainteach mimhuiinte aisfhreagrach (IA).
codai f., duine socair sasta gan bhri gan mhothui, nach mbeadh
aon dul chun cinn ann (23) (28) (6).
codal b., duine socair simpli gan urchoid (6).
codladh mor, duine nach n-eireodh go mbeadh se deireannach.
Nach thu' an codladh mo6r (6) ; A chodladh mor (6) !
coeifte f., duine caol ard gan bhri (i).
coileach f., trodai maith (28).
coillearan f., duine mo'r (4) (7).
coinicear f., bean mhor mhishlachtmhar (i). Coinicear cailli (3).
coinnleoir b., bean chaol ard (7) (I4).
coirb b., duine ard cam (2) (7). Coirb cailli (74). coiribeach b.,
id. (33).
collach f., fear mo6r garbh (7) ; fear (meisce) g&irsiiiil (s)
comhairleach f., duine a mbeadh comhairle no smacht aige ar
dhaoine, ceannasal (I); duine thiuirfadh comhairle uaidh
(i bhfocla ar nos Marach comhairleachai (6) ).
comradai f., companach, duine bheadh i gcuideachta duine eile go
minic (i).
comhraiti f., duine maith chun comhraidh (i).
conablach b., duine caite (6) (63).
conin f., fear reidh socair sa'sta (6) (23).
confairt b., duine (go haiirithe, bean) bheadh ag achrann is ag
siu'ite (3) (63). cuiinfirt b. i d. (6).
corpad6ir f., bithiuinach (74) (6).
coruisc b., bean mhor laidir (4); bean dhuir gan suailceas (23).
cosa fuara b. iol., daoine bochta i gcomhluadar 'daoine mora';
daoine ag coisir gan cuireadh (6).
crabadan f., duine beag suarach nach mbeadh aon bhiseach faoi
(74) (3). craibeadan f., id. (25) (23).
cracalai f., sclabhai maith oibre (6) (64).
cragachin f., siuilai mi-stuama, bheadh 'ag craga'il' (6). crigaire
f., craglalai f., id. (I).
craic b., duine aerach dicheilli (i).
craicealai f., duine ' craicea'ilte', gan chiall (6) (64).
craimpin f., duine croili (a mbeadh crampai sna cosa aige) nach
mbeadh aon tsiuil de rath aige (7) (3).
craiteachin f., cnuastoir, sprionlaitheoir (i); siopadoir nach
dtiuirfadh an miosuir ceart uaidh (6). craiteoir f., id. (3).
crAiteog b., craiteachan (q.v.) mna' (3) (IO).
creachad6ir f., gadaf; siopadoir bhainfeadh an iomaca airgid amach
ar earrai (3).
creagaire f., duine cruaidh gortach, sprionlaitheoir (I3) (23).
cr4atfir f., duine bheadh ina dhiol truaighe (6).
criQtAn f., duine lag craite (46) (6).
crochad6ir f., bithiu'nach (7) (23).
croigear f., duine beag cruaidh (5).
cromAnach f., duine mor ard crom (6).
crosachAn f., duine salach as a eadan (7) (6).
cruachin f., duine cruaidh- tanai nach mbeadh aon bhiseach na'
aon fhas faoi (i) (63).
cruaiteachin f., duine cruaidh gortach (i) (3).
cruaid&h-bhodach f., fear cruaidh laidir (IA).
cruaidh-bhuachaill f., cruaidh-bhodach (q.v.) (6).
crfibachAn f., oibri laidir garbh (I); duine ligfeadh do rud titim
uaidh (4); duine mistuama as a lamha (6). crdbAai f.,
id. (i).
crfibaire f., duine morchruibach (I); cru'bachain (q.v.) (6) (64).
12
cructlai f., duine bheadh ag spochadh le duine lena chruica (i
fear mor le obair gharbh throm (2). Cryucalai mor leis an
saol ' (3), le duine bheadh ar a dhicheall ag iarraidh a bheatha
a shaothrii.
cruibijelalai [krib'id3a:Li:] f., duine bheadh ag bailiu' gach uile short
chuige fein, idir chuid na comharsan is a ch-uid fein (io).
cruimh [krev'] b., duine sprionlaithe (i) (74).
cruipidin b., duine mbeadh luth a gheaga caillte aige (3); duine
cromtha luibtha (33). cruibidin b., id. (33).
cruiteachan f., duine mbeadh cruit air (i). crutachan f., id. (7).
cruitineach f., cruiteachain (q.v.) beag (6).
crupach b., duine bheadh cruptha no lubtha (le haois) (i). Crypach
cailli, seanbhean a mbeadh ' a cloigeann is a cosa buailte ar
a cheile ' (63). Seanchrupach go dhuine (i). Crupachin bheag
(6). crupaire f., id. (6) (3).
crusta f., fear cruaidh laidir. B'ait an cryusta go (de) bhuachaill
e (1).
cuachain b., cailin beag rimeadach feistithe a mbeadh an-mheas
aici uirthi fein (i) (74).
cuaille f., duine mor tanai; duine mor tanai leisciuiil (I). Cuaille
cisteanai, duine diomhaoin i gcisteanach (3) (6).
cuairsce b., bean mhiphointea'ilte, mhistuama (i); bean mhor
dhiomhaoineach (62); fear mor granna stuacach gruama (33).
cuartai f., duine rachadh ar cuairt (33) (6).
cuifeach b., duine salach sraoilleach (7) (4); duine tu'tach (4).
cuigealach b., sraoill de bhean gan m6ran ceille (i).
cuileachAn f., duine mbeadh gruag aimhreiteach air (I).
cuinneoigin b., beainin bheag ghiortach (50).
cuirteara f., duine dheanfadh cuiirteireacht (6).
cultar f., duine nach mbeadh aon chuma ar a chuid eadaigh (6)
'(62).
cumad6ir f., duirie bheadh ag cumadh breaga (3).
cuncar f., duine easca fada caol (62) (6); duine an-siuilach bheadh
ag imeacht o theach go teach (3).
cuntrAlai, f., duine cuntrailte, se sin, duine a mbeadh se deacair
tarraing leis, duine do-shasta (6) (64).
da,ba f., duine mor ramhar (6).

dailtin f., fear og mbeadh an-mheas aige air
duine beag teagarthach (74). dailtineach f., id. (
daigdad f., duine mor laidir (i).
dali f., duine gan amharc (6).
dallaran f., duine gan meabhair gan eirim (3).
damh (f.), duine an-ramhar (2) (3).
dathadoir [da:do:r', dahi:do:r'] f., duine dea-chainteach (3) (62);
duine breagach bheadh go maith ag cumadh sceil; gasuir
crionna choinneodh caint le duine (6).
deabhal f., bithiutnach (6). deabhlinach f., id. (i).
deArlachain (f.), duine beag (62) (4); paiste beag nach mbeadh
ag meadui (62). de6rlachain, id. (4).
deilifeoirin f., duine no paiiste bheadh tanai bainghneitheach (62) (6).
deolcach, paiiste og (3).
de6rai f., duine no gasu'r beag lag eitreorach (i).
diolai f., duine a d'iocfadh a chuid fiacha (6) (74).
dithreabhach [d'i:r'u:x] f., duine beag ainneis (3) (6).
di*iidlin [du:dI'i:n'] f., pa'iste beag o'g (4) (25).
dradaire f., duine ro-chainteach, gan moran ceille (i).
draidineach f., duine beag thaispeanfadh na fiacla agus e ag gairi
(6); duine magudil (63).
draiod6ir f., fear (bean) draiochta (6) (33); duine bheadh in ann
imirt ort (2) (I3).
dris b., duine cantalach (7) (6).
drdichtimeach f., 'duine beag beag beag eadrom' (6).
druinnin f., duine beag crotach (74). druinnineach f., id. (6).
druncaera f., meisceoir (6).
diiradAn f., duine beag bideach (74).
E
ealaiont6ir f., duine ' ealaionta', se sin, duine glic bea
'pleaineailte ' (6).
easog b., duine cantalach achrannach mioscaiseach (6).
eiriceach f., duine gan scruball, duine fealltach (4) (2).
F
Iaeil6ara [fe:l'e:ra, fail'e:ra] f., fear eolais, cainteoir maith,
(6) (3). faeili [fe:l'i:, fail'i:] f., id. (30) (6). Faeili
le pdipdir (6), fear e a leann na paipeir go coitianta is bha
meabhair astu.
f!imead f., duine mor (3).
fimaire f., strainseara ar saoire cois farraige (63) (6).
fAnad6ir f., duine bheadh ag imeacht ar fan is ar fuaidrea
(64).
fitallai f., solathrai (maith) (6) (33).
fathach f., duine ollmhor (6).
!ead6ir f., duine diomhaoin siuflach (3) (6).
fealltoir f., duine fealltach (6) (66)
feannad6ir f., duine bheadh ag 'feannadh', ag sciolladh no 'ag
ithe is ag gearradh' ar dhaoine (6) (64).
feithideach [f'e:d'ax] f., duinin beag bideach (6) (4); duine,
'criostal' (i bhfocla mar Ni raibh feithideach an ein bheo le
feiceal (6)).
feirdi [f'erdi:] f., feairin beag, cailin beag og (6).
fiagai f., saothrai, solathrai (63).
fiannaf f., fear mor seanchais agus seanscealta (ii) (3)
fidl-feaidl [f'idl' f'e:dl'] duine beag suarach (i).
fidleialai [f'idl'a[:Li:] f., duine bheadh ag ' fidlea'il ', ag u'tama'il le
rud, ag meirinteacht ar rud (6).
fili f., feannadoir (q.v.) maith (i) (6). fiiod6ir f., id. (I).
fir6ad f., duine tanai (6).
flap6ig b., beainin bheag leathan (a mbeadh siuil na lachan aici)
(6) (IA). Cf. lapoig.
fleascach f., cladhaire (i); duine bheadh ag iarraidh gniomh a
dheanamh agus a chlisfeadh (3) (6); duine a loicfeadh roimh
obair (4).
fluscai f., duine bheadh ag caint go gaisciuil (2).
foeifileA [faif'i'l'a:] f., duine beag dicheilli eitreorach (6) (33) ; duine
fada gan aon chuma dheanta air (74).
foirnealai [faurN'C:Li:] f., duine bheadh ag imeacht leis ag obair
go deireannach (6) (74).
folach f., duine ramhar leathan (6) (53); duine nach mbeadh a
chuid eadaigh fariscthe air (56). Ta se ina fholach inniu, ta'
go leor leor eadaigh air (66).
for&nach f., fear og laidir (6) (23).
fraedoir f., duine bheadh ag imeacht thart go diomhaoin is go
haerach (3).
fraeicsalai f., duine aerach (6) (22).
freangach f., duine fada tanaf; duine coilgneach cantalach (6).
fuipstar f., bean dhrochmhuiinte (I7) (I); cailin og aerach (6).
fulangach [fOLaN9X] f., duine ata' i riocht go leor a fhulang (6) (4).
fulangai [foL9Ni:] f., id. (6) (63).
G
gadal f., duine dheanfadh goid (6) (64).
gaeilgeoir f., cainteoir (maith) Gaeilge ; strainseara bheadh
foghlaim na Gaeilge; strainseara ar saoire (6).
gaigin (f.), duine gan tuiscint do ghreann, a mbeadh se furas
fearg a chur air (7). gaigineach (f.), (7). id. Gaigineach oins
(7)
gairmneach [ga:r'imn'ax, ga:r'imr'ax] b., bean mhor laidir fhiain
dhrochmhuiinte (2) (23) (7); oinseach mhor (6) (23).
gaisceachin f., duine gaisciAil (6).
gaiscioch f., fear dheanfadh gniomh gaisce (74).
gamal f., duine ard fadmhuinealach (agus e ina abhar magaidh) (74).
gamal 6g, gasu'r an-ard gan aon neart ann (6) (7).
gaotaire f., duine baothchainteach (a&bheadh ag gairi gan chAis) (i).
garbh6g b., bean mhor gharbh laidir (63).
gastaire f., duine abartha mimhuiinte cabach (i).
geabsaire f., duine og mbeadh go leor cainte mimhiinte aige;
cabaire (q.v.) (I). geabstaire f., geaspaire f., id. (I).
geabhr6g [g'auro:g] b., cailfn beag cruaidh piocuiil (3) (50); bean
bheag eadrom (63).
geafaire f., duine a mbeadh a lamh is chuile short aige (3).
g6agachin f., fear morgheagach morchnamhach laidir (i); fear
mor caite corrchnamhach (6). g6ag&nach f., id. (6).
geailisin f., duine beag pointea'ilte neata (63).
geaimalelai f., 'gambler' (i).
geiitsealaf f., duine bheadh ag geaitseail o ait go hait, ' nar thuisce
anseo na ansiud e' (56) (6).
geancachin f., duine geancach (74).
gearrachainfn f., feairin beag beageadanach (6).
g6imstar f., duine aerach spraoiu'il (2) (6).
g6inneach f., fear mor laidir (7) (2). gdinneach6n f., id. (7) (4).
geoiste f., staic magaidh (Nach ma me an geoiste ! (74) ).
geo1bhachin [g'o:Lw;xa:N (6), g'O:LU:XCI:N (6), g'o:rLaxa:N] (3) f.,
duine ramhar a bhfuil cupla smig aige.
geospal f., duine beag caite craite (6). geospalin f., id. (3).
ghiuigai gheigai, duine a mbeadh caint lag neamhai aige (6).
gialltrachdn f., fear cnamhach laidir; fear cn'amhach caite (6) (63).
gibide (f.), duine (og) bheadh ag gibideacht no ag scillige cainte,
cabaire (q.v.) (i) (63). gibire f., id. (62) (50). gibsaire
[g'ib'sir'a] f., gibstaire f. id. (6).
gillin f., duine mor ramhar (I7) (3).
ginn b., duine leathan laidir daingean (II) (22).
ginn6alach [g'i:N'e:Lax] f., duine mor laidir (6) (66).
gioblachin f., duine gioblach (6).
giolcaire f., cabaire (q.v.) (6) (66).
giolla, i leaganacha mar A ghiolla gan cuireadh (6)! A ghiolla
na leisce (6)! A ghiolla an tochais (74)! A ghiolla na
mbreag (74)! Giolla an tsodair, duine a bheadh easca a
chur chun bealaigh (76).
gfominach f., fear mor ard (2) (37), cam (63). giomhinach f.,
id. (4).
giortachin f., bean bheag (63).
giostaire f., gasAr cabach abartha (3) (6); duine bheadh ag teacht
,romhat sa gcaint (33). geoestaire f., id. (33).
giota beag, duine beag (6) (63). Gitin beag (6).
glafaire f., duine cainteach ardghlorach (2) (6).
glagaire f., duine ro-chaintech (6) (74).
glamaire f., duine bheadh ag screadach is ag beiceach (3).
glaomaire f., duine bheadh ag 'glaomaireacht', ag caint go hard
is ag screadach (6) (62).
glasbhoicin f., duine bheadh beagain nios fearr as na an gnath
oibri, ar nos cleirigh, no buachaill siopa (27).
gleacaiodoir f., cleasai glic (23) (64).
gleoiteog b., bean deas slachtmhar (6).
gliceadoir f., cleasaf glic (3) (6).
gligear f., duine beag lag meath-thinn (6) (63); duine sothogtha
sochorraithe (6) ; duine gan eirim (io).
gligrachan [gl'ig'raxci:N] f., gligear (q.v.) (6); duine cainteach
cantalach (2).
glincineach f., duine bheadh ag slorchaint is gan ag cur imni air
ach a chirsai fein (74) (6).
gliobachan f., bean a mbeadh gruaig ghliobach dhireach aici (50).
gliobog b., gearrchaile beag deas; bean deas og (63) (6). (Nil
aon chur sios ar a cuid gruaige sa bhfocal).
gliomilai f., duine a bheadh ag ple le rud no le obair nach mbainfeadh
leis no nach mbeadh aon scil aige ann (6) (63); fear mor
ctirteireacht (63); duine bheadh ag laimhsea'il ruda go
mistuama, ag ligean do rudai titim trina lamha (74).
glioman mu'ta (f.), duine mor ramhar liopastach; duine leisciu'il (6).
Cf. lioman thios.
gliurach b., duine mor ramhar morbholgach (3) (2). gliurachin
f., id. (4) (6).
gl6ireachMn f., duine a mbeadh suiile gloracha aige, se sin, suiile
mora sceiniu'la lonracha (74) (4). gl6rachAn f., id. (7) (3).
glug glag f., duine bog beathaithe (6) (66).
glugaire f., duine bheadh ag glugaireacht ghaiiri (a mbeadh gaiire
mor bog aige); duine a mbeadh caint bhog liofa aige (4).
glugrach&n f., duine bog beathaithe (6).
gluit6ara f., duine morshach; duine ramhar (6) (5). glutaire f.,
id. (62) (6).
gnaithi: A ghnaithi gan iarraidh [a yra: g3N iara] (6)!, focal a
dearfai le duirre bheadh ag cur isteach ar ghnaithi daoine
eile, no ag cur cidraim nach mbainfeadh leis air fein.
gnathach f., oibril, solathrai maith stuama, duine mbeadh deanamh
maith gnaithi ann (6) (50).
gobachin f., bean chaite as a headan (3); bean fhadshronach (74);
bean ghearrfhreagrach ghangaideach (6). gobaire f., id.
(6) (53).
gobaidi oe [gobad i: ai] f., duine biorshronach (74); gasuir tanaf
cainteach (3).
gob doiris: i bhfocla mar Na bI ansin i do ghob doiris, na' fan ansin
ag gob an doiris (3).
AINMNEACHA AR CHINEALACHA DAOINE 137
gor6ir f., duine a mbeadh toir aige bheith ' thios sa tine' a' th6amh
fMin (6).
gortachin f., duine gortach neamhfhial (6).
grabaire f., gasuir, tuairim cheithre no chu'ig bhliana deag d'aois,
a mbeadh go leor eolais aige, dar leis fein, agus bheadh fiosrach,
cainteach (6) (23) (3).
grigaire f., duine bheadh ag gragail (ag caint is ag screadach go
hard) (74).
graibeilai f., duine amplach bheadh ag iarraidh gach rud a bhaint
amach do fein; gadaf (5I).
graimpear f., bean mhor laidir gharbh (6).
grainneoig b., duine cantalach (6); duine bheadh cnaptha sa
gcluid (6) (56).
graiscin f., duine gairsiail (23) (63). graiscineach (f.), id. (6)-.
grAiteoig b., duine fuar, a dtastodh uaidh e fein a theamh (33).
gritachin f., bean mhor laidir (s).
gri6ir f., duinin beag lag (6) (74).
griollach b., duine mor ramhar michaoithiuiil (4) (6). (Focal
diomolta no magaidh e, ni hionann agus griollaire).
griollachin f., fear morbholgach morshach (5).
griollaire f., duine mor ramhar (i bhfocla molta mar griollaire
brea (3) (5) ).
griscineach f., duine beathaithe dearg-e"adanach (62) (6).
groeipeachAn f., duine fadshronach (6) (53).
groeivdeachin f., duine mor tanai cnamhach (74) (62). groeiv
neachan f.,,id. (3) (56).
gr6igin f., duine beag leathan ramhar (6).
gruaim6ara [gru:m'e:ra] f., duine gruama (7) (2) (6). gruamaire
[gru:mir'a] f., id. (6) (64).
grugaid b., duine beag caite a mbeadh cruit le haois no le fuacht
air (6) (4).
guigin f., duine iseal leathan (6).
gunachin f., duine a mbeadh ocras air i gconai (73) (74).
guta: i bhfocla mar Ta me i mo ghuta (6), t'a me fliuch salach;
Td s' ina ghuta le feoil (4), ta se an-ramhar.
guta: i bhfocla mar Ta se ina ghu'ta le Jeoil (6) (22), ta se an-ramhar.
H
heictar (f.), bean achrannach (74).
J
jeifearai [d3ef'ori:] f., duine beag (4) (3) (6).
jorcai [d3orki:, d3erki:] f., duine beag (6).
L
ladlihrtaf f., duine bheadh ag laimhsea'il ruda go mistuama;
ligfeadh do rud titim as a lamha (6).
lAimhse6lai [La:vfQ:Li:] f., duine bheadh ag meirinteacht
(nach mbainfeadh leis) (74).
liireachAn f., bean leathan ramhar (3) (33).
liire6igin b., cailin dea-dheanta, bean dhea-dheanta (3).
laogh biata f., i leag. mar Ta se' 'na laogh biata (4), (i) ta
ramhar; (ii) ta se ina pheata diomhaoin.
lapaire f., duine beag ramhar (3) (6).
lapoig b., bean bheag leathan (6) (62). Cf. flapgig.
lead [l'ae:d] f., ' lad ' no duine cleasach (7).
leadaf f., duine glic leisciu'il a d'ealodh o obair (33) (6). Le
luaithe (7), leadai na cliidach (6) (5), duine diomhaoin d'fhan
sa gcluiid. Leadai an mhean oiche (7), duine d'fhan
amuigh deireannach san oiche.
leadhb b., duine gan mheabhair, amadain (3). leadhbaire f
(3) (IO).
lead6g b., duine mor leathan (I).
leaicstar [1'ae:k'sdar] f., leadai (q.v.); duine diomhaoin bheadh ag
imeacht ar thoir spraoi (iA).
leannin [L'iNQ:N]: i bhfocla mar Nach thti an leannadn (6i) (62)!,
nach thu an peata!, focal dearfai le paiste. Sean-leannan
liom e (23), seanchara liom e.
leathbhid6ir f., leitheid (i bhfocla mar mo leathbhadd6ir (4). Se a
leathbhadoir y (e), se a leitheid e, ta se chomh dona ceanna
leis).
leathbhoicin f., leathbhoc mor (buachaill siopa, cle'ireach, etc.) (i).
leathcheann f., leathamadan (2).
leathleibide f., leathamadan (2).
leib (b.), amadacn (74). leibide f. (6), leibide o 1e6 (6) (56), id.
Ieicim6ara f., duine diomhaoin glic, ligeas dith ceille no simpliocht
air fein (6) (23).
leidhee f., duine gan chiall gan tuiscint (53) (23). leidhcSara f.,
leisceaffir f., duine leisciu'il (33) (IO). eceif.id(3)

le6iste f., duine leiscidil (33).
le6it4ara f., pleidhce, amadain (6). le6ta f., id. (7) (6).
liabhin f., duine leisciu'il bheadh tugtha do bheith ina lui (74).
liabhAn grdine: i bhfocla mar Bhi se ina liabhan gre'ine, bhi
s ina lui siar ag deanamh bolg le grein (i).
lib, libfn- i bhfocla mar Bhi me 'mo libin (baste), bhf me fiiuch
salach (6).
liobar f., duine sraoilleach liobarsach gioblach (6). liobrachin
f., id. (6).
1iodrilai f., duine a mbeadh toir aige ar ithe agus ol; duine bheadh
ag suidaireacht, ag iarraidh beatha is oil (i dteach bainse,
abair) (6) (53).
lioman f., fear mor ramhar liopastach leisciuiil (3). lioman mfita,
id., i bhfocla mar Ta se' 'na lioman miita (7), le duine mor
liopastach ramhar; Ta t't ansin i do liomdn mtita (4), le duine
leisciuiil.
liopaire f., duine morliopach; duine a mbeadh go leor cainte
seafoidi ar bun aige (i).
liudraman f., leisceoir (i). li?drinai f., id. (IO) (74).
Iitiiste f., duine fada; duine leisciAil (4) (7).
lifitar (f.), fear mor tromchosach scrabach (3).
16ialai f., 'loafer' (3).
loirgneach b., bean mhor fhada chaol (6) (4).
losai f., duine glic leisciuiil a bheadh i riocht ealo as obair (4).
losad6ir f., id. (IA).
i1Man f., duine an-ramhar (2) (6) (33).
ludar f., duine ramhar (6) (62).
luid b., bean mhor ramhar reidhchuiiseach (6) (74).
luir.each b., duine mor ramhar trom a mbeadh siul an bhealaigh
ann ar eigin (4) (7). lhireach b., id. (6) (74).
Iunadin f., duine beag tromchosach (7) (26); seanduine gan si-l
de rath (3).
luta, bean mhor ramhar (62) (3).
M
maga(r)lach [ma:gDLox, ma:garL9x] b.,-sean-oinseach (3) (6).
mairtineach f., duine nach bhfuil luth na gcos aige (23) (6).
maistin f., duine (bean, go hairithe) bheadh achrannach gangaideach
(I3) (I7)
mallaiodoir f., duine bheadh tugtha do na mallachtai; duine
minosach (3) (6).
mantachAn f., duine a mbeadh (cuid mhor de) na fiacla caillte
aige (6).
maoilin dod, duine no gasfir a mbeadh a chloigeann lombhearrtha
(3).
mams6ig b., cailin beag pointeailte (6).
maps6g b., mamsoig (q.v.) (63); cailin beag a mbeadh eolas thar
a haois aici agus ionmhas inti (3).
masaire f., fear ramhar as a mhasa (6) (3).
mase f., duine caite granna as a aghaidh (7) (6).
meabhr6g b., cailin beag meabhrach pointea'ilte bruidiAil (3) (74).
mdadIachin [m'e:LaxQ:N] f., duine morshalch (74).
meadraIai f., duine sliobrach dheanfadh praiseach de rud; du
bheadh salach miphointeailte ag ithe (3).
mearog b., cailin beag pointeailte (3) (IO).
meatachin f., duine og bheadh mall ag f'as (74); duine mishlaintiu
(66).
meadhr0g b., cailin beag eadrom aerach (6) (62) (IO).
m6isealai f., meadralai (q.v.) de ghasu'r (6).
miolachan f., duine miolach (74).
mochoire f., duine d'eireodh go moch go hionduiil (3). mochoiri
f., id. ?6).
moeitseilai f., gasu'r bheadh ag moeitsea'il (ag fanacht gan cead)
on scoil; duine bheadh ag ligean failli ina ghnotha, bheadh
ag moilleadoireacht faoi bhealach (6).
moilleadoir f., duine mall ag obair, ag siuil (2) (6).
mordar6ir f., du'nmharf6ir (64) (6).
moudog b., bean bheag ramhar (3) (74); bean dicheallach tiobhisach
(74).
mouilead f., duine mor trom ramhar 'rounailte' (3) (6). mouilear
f.-, id. (3) (6).
mucaire f., ablalai, duine nach gcuirfeadh aon tslacht ar a chuid
oibre (I). mucais b. (4) (3), muclalai f. (4) (6), id.
mugarlach b., duine cabach a bheadh ag mugailt (cogaint) a chuid
cainte, ag caint go doileir (33) (74).
muicea(r)lach- [mik'arLOx, mik'aL;x] b., mucaire (q.v.) (30) (I)
duine salach meisciuiil (3).
muiscealach b., bean gan cuibheas (3).
muitsealai f., duine bheadh ag obair go neamh-airdeallach
mistuama (33).
mullachan f., gasuir beag (gan aon tagairt da chloigeann gruaige)
(6); gasuir morchloigneach (33); agus i bhfocla mar Ce leis
an mullachan rua ? (6), ce leis an gasuir ruadh ?
muta f., duine bheadh as a chuma le feoil (33) (3); duine daingean
teann ramhar (74).
mItalai f., duine bheadh ag uitama'il thart, ag uitamail le obair (I).
m'tralai f., id. (i) (64).
N
namhaid [NC[:wid'], biobha, eascara (4) (6).
n6igear [n'e:g'ar] f., duine gortach, cnuastoir (iA).
nimheadoir f., duine nimhneach mioscaiseach drochmhuiinte
niudide neaide [n'u:dl n'V:da], duine gan bhri gan ghus (6) (50
nuta f., fear beag iseal (2).
0
oganach f., cleasai, buachaill baiire (i).
oibri f., saothrai, fear (bean) oibre (6). oibrioch f
Oinseach b., bean gan chiall (i).
pabhsae f., bean bhrea shlachtmhar (IA).

Paidin (an) mhean-oiche [pci:d'i:n' v'CI:N i:], duine bheadh amu
deireannach san oiche (6).
pailiteara f., duine gan talamh, thogfadh talamh ar cios lena
(7) (6).
paimead f., duine an-mhor (IA).
pain b., duine mor ramhar (i) (3).
pairti' f., p'airtnleir, comhoibri' (I).
partal f., duine beag og; fear beag (74) (33).
pantrach b., pain (q.v.) (6).
pipaire f., duine bheadh ag papaireacht, se sin ag stor-iarratas
(6) (63).
pataire f., gasuir og ramhar (33) (64).
p6acog b., bean an-ghleasta an-mhaisithe (6) (64).
peaitse f., teachtaire og; gasAr ag imeacht in eineacht le duine
fa'sta (33) (27). peitse f., id. (6).
peata f., paiste a ligfi a bhealach fein leis, is a ndeanfai an iomarca
freastail air (6); duine fealltach gangaideach (i bhfocla mar
Ba e an drochpheata e (6) ).
p6icea(r)lach [p'e:k'aL3x, p'e:k'arLax] b., duine mistuama gan
cuibheas (3). Peicealach oinsi (6).
peilsear [p'ailfe:r] f., duine beag lag eitreorach (io).
peist b., sprionlaitheoir (4). p6istei4ach f., id. (4) (7).
piar f., duine mor dea-ghleasta dea-shnuach (7) (I). piarilach
f (63) (5), piarinach f. (3), id.
piceleai f., duine bheadh ag 'ppicea'il' no ag breathnui i ngan fhios
ar rud (nach mbainfeadh leis) (3).
pidealach f., fear caol ard (7) (2) (6). pigealach f., id. (6).
pile f., duine mor fada slachtmhar (33). pili f., id. (33).
piodarlin f., gasu'r beag (IA) (74).
piosoid b., bean chaite (4) (6).
pislineach f., paiste no gasuir a mbeadh pislini leis (6).
piteog b., fear n6 buachaill a mbeadh speis aige i gcuirsai bhainfeadh
le mna', a dheanfadh obair mna, bheadh in eineacht le mna
de ghnath (I3) (4).
plabaralai f., duine bheadh ag siutl i bpuiteach go torannach; duine
bheadh ag torann ag caitheamh a choda (74).
plablilai f., gasuir mbeadh cosa fliucha salacha aige, bheadh ag
siuil i bpuiteach (6).
placaire f., gasutr bheadh ag ithe go han-mhinic (6).
pliibist6ara f., duine plamasach bladarach; duine bheadh ag
iarraidh cuinamh a thabhairt, mar o dhia, is nach ndeanfadh
tada (6) (62).
plaiteachan f., duine platach (6) (74). platachAn f. (74), plaitineach
f. (IA), id.
planda f., duine dea-dheanta (3).
pland6g b., ogbhean bhrea dhea-dheanta (64) (74).
plsin f., fear og bog ramhar (74).
pl1star f., duine mor ramhar (IA).
pleaineadoir f., duine glic cam beartach (7) (64).
pleadhb [pl'aib] b., duine salach (33); amadain (6) (3).
pleib f., leath-amadan (2); duine dheanfadh praiseach d'obair (6
duine fliuch salach (33) (6).
pleibear f., leath-amadain, duine salach gioblach (I2) (I3).
pleibire f., amadain (74); duine salach (33).
pleibistiln f., duine salach brocach (33).
ple6itire f., amada.n tuitach (6). pleoit6ara f. (6) (2), pleota (62), id
plioma f., duine mor trom (I). pliomaire f., id. (6).
plogAn streille f., duine bheadh ag streilleadh gairi no a mbeadh
clabaireacht mhireasuinach ar siuil aige (3).
plubaire f., duine ramhar bog (go haiirithe as a eadan) (6) (3)
duine a labhairfeadh go bog mishoilear (23) (7). plubais
b., id. (3) ( IA).
plubar f., bean ramhar bhog (63) (6).
plubrachan f., duine bog ramhar, go haiirithe as a eadan (i).
plucachan f., duine, no paiste ramhar as a phluca (i). plucaire
f ., id. (3) (6) (74). plucaidi' [pLukadi:] f-, id. (3) (50)
plucalai f., duine dheanfadh seitearacht ag imirt; duine phlucalfadh
rud ort (choinneodh rud, ba leat fein, uait) (6).
pluesAala f., plucalai (q.v.) (3); duine dheanfadh deasui gan chuma
(74).
plundr&lai f., duine choinneodh rud nar leis fein; gadai (6).
plutlali f., duine bheadh ag plutaiocht ort (ag imirt ort sa roinnt)
(74)
pocaide f., duine dall-intinneach (4).
porc f., duine ramhar (6).
poecear f., duine caol ard (4) (6).
preoude [pr'auda] b., cailin beag deas peacach (50); bean bheag
eadrom (6) (33). preoudog [pr'aud o:g] b., id. (4) (6).
praisc b., praiseachan (q.v.), meisealai (4). praisceAlai f., id. (7).
praiseach&n f., duine dheanfadh praiseach d'obair (i).
praisildad f., duine mistuama michaoiuiil (3) (56); sraoill (63);
duine mor ramhar gan fuinneamh (IA); duine midheanta
mishlachtmhar (74).
prioc b., bean chaol chaite dhrochbhreathnaioch; cailin beag
cainteach mimhuiinte (6).
priocachin f., duine beag caite (62).
priocaidi oe [pr'ukadi: ai]: leas-ainm thiuirfadh cailin beag ar a ceile
comhraic, e.g. Stop a phriocaidi oe !(3).
priocoigin b., cailin beag tanai easca postuil (3).
priompallAn f., duine beag (3) (6).
prionsa f., togha duine (6) (53).
prochan f., duine beag, gan aon deanamh slachtmhar air (3) (62).
proiste f., fear mor ramhar (6).
pruiclineach f., duine beag beathaithe (23) (33) (4). (Ainm
drochmheastu'il e').
pruisleachin f., praiseachan (q.v.) (i); duine (go hairithe gasu'r) a
mbeadh pruislini leis (6).
pruleilaai f., duine mistuama salach ag ithe no ag ol; duine
ligfeadh do rud titim as a- lamha (74).
prfintach b., bean ramhar (i). pruntach f., duine ramhar, paiste
ramhar (3) (50) (74).
puca: i bhfocla mar Ta se ina phuca le feoil (6), ta se an-ramhar.
puica f., duine tostach do-chaideartha; duine dall-intinneach (6)
(50). Thiirfai 6 ar dhuine nach dtiuirfadh an tsinseaiil cheart
on tsiopa leis (3).
puca breilleach, bean mhichumtha (6) (53); fear mor fiain dubh
a bheadh ag imeacht is a chloigeann faoi aige (3) (50).
pu'darlach f., fear mor fior-ramhar (6) (3). pidarlachAn f., id. (6).
pugai f., duine tostach (6); duine gan mheabhair gan ghus (3) (6).
pugaidi' [pug;ad i:] f-, id. (3) (50).
pugaidi oe [pugad i: ai]: leas-ainm ag gasuir ar a cheile comhraic
(3).
puic b., duine mor ramhar (3) (i); boc mor (74). Puiceannai
mora, daoine saibhre (6). puieneach f., id. (3) ((44).
puicdara f., puic (q.v.) (6); duine bheadh ag cruinneail a choda;
duine bheadh go teann liosta ag iarraidh ruda (63) (6) (74).
puicea(r)lach [pik'aLOx, pik'arL3x] f., duine mor beathaithe (6).
puis-bhean b., bean a bheadh in aois a posta go maith no thar
aois a posta agus nach mbeadh posta (74).
puiteAlai f., duine maoilscriobach miphointea'ilte ag obair, a
dheanfadh praiseach d'obair (64) (63).
puitseAlai f., duine bheadh ag puitseail (ag iascach go neamhdhlea
thach) (33) (6); duine bheadh ag cruinnea'il do fein, ag cur
rudaf i bhfolach do fein (63) (64).
pusachAn f., duine so-chorraithe chun feirge; duine a mbeadh pus
feirge air (6).
putrAlai f., duine bheadh ag 'putrail' no ag u'tamail le obair (6)
(64). putAlai' f., M'. (33)'.
R
raibead f., duine mor (i).
raibilMara f., duine drochmhuiinte taghdach (6); bean dh
striopachas corr-uair (23) (63).
raicleach b., bean ghangaideach dhrochmhuiinte achranna
(63) (6).
railliuOnach f., duine mor millteach cnamhach (74).
raimlealai f., duine bheadh ag imeacht thart ag ol is ag spraoi (I).
raingilead f., duine gan moran beois na bri ann (74).
raingileara f., duine malltriallach (6).
raip b., bean chantalach choilgneach dhrochmhuiinte (6).
raisealai f., duine cabach baothchainteach (6).
raiteog b., cailin daina; cailin a chleachtfadh an chuiirteireacht
(7) (4), 'ach nach n-eireodh tada di' (63).
rilach b., striopach; bean chantalach dhrochmhuiinte (23) 62).
ranai f., duine righin diomhaoin (64) (4) (23).
rangada ro f., duine marbhainta, 'nach bhfuil marbh na' beo'
(74); duine mall diomhaoin (6).
ranglach f., fear fada cam caite (4) (6). ranglachan f., id. (6).
rascail f., ' rascal ' (6).
rata f., duine an-mhor (i) (3).
reic b., cailin aerach (6) (74).
ri f.: i leag. mar Badh e ri an fhir e (4), ba fear fior-fhial e.
riadaire, feach seanriadaire.
ribin rdidh: i leag. diuilt. mar NNi madh e an ribin reidh e (6), ba
duine coilgneach do-chaideartha e.
ridealach f., duine ard caol cam (6) (ii), agus leisciu'il (4).
roedealach f., id. (62) (5).
ridire [rid'ir'a, red'ir'a] f., duine a mbeadh go leor eallach aige;
duine saibhir (6). Ridire caorach (i), fear mor caorach.
rifealai f., duine bheadh ag ' rifeail thart ' (ag imeacht thart go
fuadrach, gan aon rud ar fonamh a dheanamh); duine cabach
baothchainteach (3) (63).
rifineach f., 'ruffian' (6).
righneadoir [rain'ado:r'] f., duine mall righin (i).
righteachan f., fear beag morbholgach (63) (IO).
ringildad f., beainin bheag ramhar (4) (62).
ris te f., duine leisciu'il (23) (6). ri'stealach f., id. (IO).
rogaire f., ' rogue ' (i). rogaire reatha, rogaire bheadh ag imeacht
o ait go haiit ag goid (63).
ropaire f., duine achrannach drochmhuiinte (3) (6) (63).
Rorai (an) mhein oiche; i leag. mar . . . ti' i do Rorai (an) mhean
oiche (i), le duine bheadh amuigh deireannach san oiche, de
ghnath.
roundar f., duine ramhar 'rounailte' (4) (63). roundairin, bean
bheag ramhar (3).
routalai [rautac:Li:] f., duine (og) siuilach (6).
raacan f., seanduine mbeadh a chuid maitheasa ar iarraidh (7) (23).
ruaiteach f., fear rua (3).
ruarcan f., cailleach mhor laidir gharbh (63).
rubaits b., bean dhaina mhinaireach; bean choitianta (6). Rubait
seachai baile mhoir (62).
rubalai f., duine dheanfadh goid le foireigean (6).
ruibhseach [raivfax] b., bean ghangaideach choilgneach, a mbeadh
' ruibh' uirthi (5).
rt?iclai f., rutpalai (q.v.) (74) (76).
rminne f., beainin bheag (63).
riiisc b., duine mor ramhar (i) (4) (74).
r eisceachin f., sraoill (63).
ruip b., ' rip', bean choilgneach achrannach mhailiseach (i).
ruipleach b., id. (6).
ruipalai f., oibri trean laidir (go hairithe ag obair throm) (23) (6)
(74).
rfiscaire f., duine mor laidir; pinsineara mor kaidir; rupalai
(q.v.) (23) (I3).
sacad6m f., duine bheadh 'ag ithe i gconai' (63).

saghd6ir [saido:r'] f., duine bheadh ag saghdadh daoine chun a
cheile, ag cur idir dhaoine (3) (33).
saibhseilai [saivfI:Li:] f., duine bheadh ag cuartu' ruda; luine
bheadh i gconai ar lorg eolais (63); duine bheadh ag imeacht
i ndiaidh duine eile ag iarraidh airgid a bhaint de (3) (50).
sail b., fear mor laidir (I3) (63).
saimeandar [sOe:l'i'm'e:Ndar] f., bean mhor (50) (49).
s.itein f., duine beag teagarach dea-dheanta (3) (74); duine
shaithfeadh e fein isteach i gcomhluadar, bheadh ag imeacht
ar cuireadh gan iarraidh (3) (62) (63).
samhd6g [saudo:g] b., beainin bheag (6); gearrchaile beag ramhar
(3).
santach6n f., duine santach, se sin, duine a mbeadh diocas oibre
i gconai air, d'fhonn airgead a shaothrui (6) (50).
saothrai f., oibri (maith) (28). saothraioch f., id. (23).
scadin f., fear tanai (3) (4).
scafaire f., buachaill laidir, tuairim o thri bliana deag go chuiig
bhliana deag d'aois (6).
scAile, duine lag tanai (63) (62).
scailliiach f., fear mor ard oscartha (6).
s mairineach f., feairmn beag scartha basach (borach) (7) (63).
scanrach6n [sgQ:Ntr;axa:N] f., duine bheadh scanraithe (santach)
chuig obair; sprionlaitheoir (6).
scaoin(n) [Sgi:N', sgi:n'] b., bean ard chaite (6).
sceaimpeara f., bithiuinach (6) (66).
sceanad6ir f., duine achrannach (i).
scearachin f., duine suarach lag truaillithe (23) (63).
K
sceidealai f., duine bheadh ag 'sceidea'il' le rud (ag baint piosai
beaga de rud, ag ol bolgaim bheaga as deoch, ag tabhairt leis
ualai beaga, etc.) (3).
scXimnara f., duine beartach glic (66) (6).
scineachAn f., duine a mbeadh su'ile sceiniu'la scanraithe aige (3)
(6) (74). scineadoir f., id. (3) (6).
sc&ireoigin [fg'air'o:g'i:n', fg'e:r'o:g'i:n'] b., cailin beag aerach
dliche'illli (4) (62).
scivear f., bean chainteach dhrochmhuiinte achrannach (i)
Scivear na siopai (4), fear bheadh a chur chuig na siopai i
gcoinne teachtaireachtai.
sciolladoir f., duine bheadh ag sciolladoireacht (ag beadan is ag
tabhairt drochtheiste) ar dhuine eile (64) (6).
sciotarAlai f., duine seafoideach siorchainteach; duine bheadh
tugtha do ghaiiri gan chuiis (74) (6).
sciursAlai f., duine thiuirfadh drochbhualadh do bheithioch (3).
sclbhai f., fear a mbeadh obair throm air; fear oibre gan ceir
(I).
sclaibeara f., claibeara (q.v.) (23) (I).
sclamhaire f., duine morghoileach (23) (6); duine achranna
gleoireiseach cainteach (i).
sclitar f., duine mor leathan (6). Scldtar yinsi (4), oinseach mh
mhichaoiu'il. sclaitear f., id. (6).
scliotar f., bithiuinach oil agus achrainn; fear cainteach michaoi
sudaire thiocfadh chuig 'it gan cuireadh (i) (3). sc1iotrach0
f., (30) (3), scliotrAlai f., (6) (73), sclite f., (33), scliteach f. (
scliteara (i), id.
scliu'tar f., scli'otar (q.v.) (4) (6). scliuitrachan f., id. (3).
sclugaire f., duine bheadh ag sclugail ghaiiri; duine ro-chainteach
(6) (66).
scluigdara f., fear mor oil (i); duine bheadh ag sglugail ghaiiri
(gaiire bog go minic aige); duine ro-chainteach (6) (4).
scluit b., duine tanai ' folamh' a bheadh i gconai ag iarraidh rud
le n-ithe (63) (23).
scluiteara f., scluit (q.v.) (3) (6) ; suidaire timpeall ar theach 6sta
(3) ; fear mor 6il (33).
sc6dai f., duine bheadh ' ligthe leis fein ', duine ainshrianta minosach
(I).
scoirneach f., duine mor scolbanta cnaimhach (3) (74). scoirne
f., id. (i) (63).
sc6lachan f., duine beag tanai (23) (39).
scolg b., fear og pointe'ailte gleasta cruaidh (23) (4) (63); o
maith (33).
scouideara f., duine bheadh ag sciolladh, ag tabhairt ide beil do
dfruine, no ag cu'lchaint air (74). scouilleara f., id. (io) (33).
scouiteara f., bithiuinach (2) (6) (74).
AINMNEACHA AR CHINEALACHA DAOI.NE I47
scrabachin f., duine shiu'ilfeadh scrabach (chuimleodh na cosa d'a
cheile sa siuil) (7) (6); duine a mbeadh iochtar a bhriste ag
silleadh leis, agus e caite stroicthe (74).
scribilaf f., duine nach gcuirfeadh aon tslacht ar a chuid oibre
(6); duine dheanfadh obair mhor (i leag. mar Scrabalai modr
oibre e (53)).
scr&ibimeach f., duine beag scrabach (chuimleodh na cosa le cheile
sa siuil) (6).
scraidineach f., duine michumtha gan teacht i 1lthair ann, nach
mbeadh feistithe go ceart (74).
scraimineach f., duine beag eadrom cam (2) (23).
scraiste f., fear mor cam; fear diomhaoineach (6).
scraitheachan [sgra:xc:N] f., duine mor ramhar gan moran bri sna
cosa aige (4) (2).
scraith b., fear mor trom cromshlinneanach-d'fheadfadh se bheith
basach (borach) freisin (6).
scraith ghlugair, duine ramhar bog (6) (56).
scraith mhagarlach, duine gioblach salach piosailte (50).
scraith veaiti [sgrae: v'ae:ti:] fear mor trom gan fuinneamh n'a
fascadh (74). scraith vatai [sgra: wa:ti:] id. (50).
scramaire f., fear mor ard cam (23) (33).
scratai f., fear mor leisciu'il (64) (6). Scratat na luaithe (23), leadai
na luaithe (q.v.).
scr6achin f., duine bheadh ag screachafl, malrach bheadh ag
caoineachain (6) (56).
scriosad6ir f., duine dheanfadh scrios (i dtaobh airgid) ar dhaoine
(siopadoir bhainfeadh luach ard da chuislim6iri, duine an
chaifeach, etc.) (6) (64).
scrominach f., duine mor ard crom (62) (63).
scuaid b., bean shalach bheadh ag scuaide'ail le rud (ag doirteadh
uisce, etc. timpeall uirthi) (3) ; sraoill (74).
scuaideilai f., duine bheadh ag doirteadh ruda, bheadh ag fagail
rudai ina dhiaidh (50) (74).
scuaideog b., cailin aerach ar nos na raiteoige (q.v.) bheadh imithe
thar comhairle athar is mathar (62); bean bheag eadronr
thanai (6) (66); bean chaol faoi eadach fada (3).
scubaid b., bean og dhana mbeadh an-mheas aici uirthi fein (23)
(6).
scudal f., duine caol caite (6).
scufal f., duine tanai faoi eadach cu'ng tanai (6).
scuille f., duine mo'r leisciu'il (4) (74).
scunachan f., duine tanai (4) (74).
scuindl [sgindl'] b., duine mor tanai (6).
scuar f., bean mhor (IA).
scurach [sgoraxl f., fear laidir (39) (6).
scuit [sgut] b., bithiuinach (6).
K2
scuitsear f., drochdhuine; duine diomnhaoineach (6). scuiitsear f.,
id. (4).
s6acla f., duine beag lag caite (i).
seaf6idin b., duine (go hairithe bean) gan chiall (4) (I).
seanchoc, f., seanfhear (le beagan den drochmheas no den mhagadh
i bhfocla mar An seanchoc s'a'inne (6); Ta an seanchoc istigh
(33) ).
seriadaire f., seanduine nach mbeadh i riocht aon obair a
dheManamh (62) (63); seanfhear glic eolach; gasuir seanchrionna
(74) (76).
seanst6car f., seanduine laidir bheadh in ann chuig obair dhian
(4) (6).
seantuac f., seanduine laidir (7).
seifide f., duine beag lag (i).
seiftealai f., duine bheadh go maith chun sli mhaireachtala a bhaint
amach do fein (6) (I4).
sdit6ara f., duine dheanfadh seitearacht (caimilearacht) ag cluiche
(I).
sifil b., duine eadrom dicheilli; duine seaf6ideach siorchainteach
(2) (6). sifildara f., id. (74). sifil seaifil b., id. (4).
sifreoir f., duine bheadh ag sifreoireacht (ag siorchaint go
seaf6ideach) (5). siofroir f., id. (6).
sin(n)6alach [fi:n'e:L;x, fi:N'e:L;x] f., fear mor ard (4) (23) (62).
siogai f., duine beag lag meaththinn (62) (6).
siodrtlai f., duine bheadh ag siodrail (ag caint go fadalach is go
dicheilli) (6) (74).
siogai f., duine beag caol caite (49) (5) (6).
siubilai f., duine bheadh ag siuba'il (ag deanamh oibreacha beaga
timpeall an ti, istigh is amuigh) (6).
siultachAn f., paiste no duine beag lag (I) (3). siulraide f., id. (6).
siWtin sincin: i leag. mar Rinne se sisiin sincin dho fein (IA),
thuirsigh se go mor e fein.
slabalai f., duine mistuama ag obair le abhar fliuch; duine bheadh
ag slaba'il no ag spagail in uisce (33) (IO). slabaire f., id. (io).
slab6ig b. slabalai (q.v.) de bhean (33) (IO).
slAmuAlaI f., duine bheadh ag slamail (ag idi-d go leor, ag dul thri
go leor airgid, etc.) (4) (6).
slm6jigiu b., beainin bheag (23) (6), gan tslacht (62).
slat!hear f., fear bheadh reasuinta ard is nach mbeadh trom (i).
slat mhara b., duine gan moran beois na' bri (74).
sleaingear f., duine a mbeadh siuil cam michothrom aige (IA);
duine ard tanai cam (7).
sliasadAn f., duine mistuama tromchosach fadchosach leisciu'il;
amadan (4) (6). sliasardAn f., id. (i).
slibeoigin: i leag. mar i do shlibeoigin (5), tu baite fliuch salach.
slibineach f., duine sleamchuiiseach ag obair; duine chaillfeadh
rudai as a phoca (6) (64). slibleAlai (74), slibre (6) (74),
slibri (6) (2), sliobralai (74) (53) id.
slibreilai f., slibineach (q.v.) (3) (50); duine nach mbeadh aon
deifir air cuideachta oil a fha'gail (74).
sliobar f., duine sraoilleach liobarsach (6).
sliomad6ir f., duine bheadh ag moilleadoireacht faoi bhealach
(6) (73); duine faillioch ina ghnothai (74).
sliom6g b., bean dheas chruaidh fhaiscthe, nach mbeadh ro-mhor
(6) (5) (23).
slipear f., bean mhor chaol (6) (27).
slis b., duine bodhar; duine shiu'ilfeadh direach (3) (56).
sliseog b., bean dheas eadrom (23) (74).
slifitar [fl'u:tar] f., duine mbeadh broga mora liobarsacha air, a
tharraingeodh a chosa ina dhiaidh sa siuil (4) (6) (62).
slifitachan [fl'u:tr;axa:Nl f., id. (I). sliitili f., id. (3).
slosai f., duine glic sleamhain br6eagach (ii) (6). slosaiod6ir f.,
id. (7) (6).
slos6igin b., bean dhea-dheanta shlachtmhar nach mbeadh ro-mhor
(6) (23).
smalcaire f., duine morshach a d'iosfadh rud ar bith (6) (62);
gas-ir laidir a mbeadh goile maith aige (74).
smaoiseachin f., gasu'r a mbeadh smaois lena shroin (74) (6)
ainm d'fhe;adfai a thabhairt ar ghasuir ar bith le teann
drochmheasa (6).
smearachin f., duine smeartha salach (i).
smigearlach (f.), bean ramhar athsmigeach (6).
smiste f., duine mor; duine mor leisciuiil (6).
smuigil6ara f., duine bheadh ag imeacht leis o ait go hait, agus e
ag cabaireacht chainte (6) (73); bithiiunach (27); duine a
mbeadh pislini leis, no uisce lena shuiile (33).
smuilcara f., duine a mbeadh smuilc (cuma stuaice, cantail, no
feirge) air (6).
smdiirlneach f., duine bheadh fiosrach faoi ghnaithi daoine eile
(63).
smuitineach f., firin beag (6); firin beag sochorraithe chun feirge
(3)
smutachin f., duine dorcha tostach; duine cantalach mioscaiseach
(6).
snag f., duine lag tanai (6) (62).
snAgai f., duine mall leisciuiil gan bhri (i); duine beag lag tanai
(62) (6).
sneadhchin [JN'ci:xo:N] f., duine a mbeadh sneadha ina chuid
gruaige (23); duine beag lag caite (6).
siotar [fn'itar] f., duine fuar, duine a mbeadh gotha an fhuaicht
air (33). A shniotair na bpuca'!, le duine fuar a mbeadh go
leor eadaigh air (33).
solithrai f., duine dheanfadh solathar (maith) (23) (33).
sompla f., duine beag an-tanai (4) (6).
spbgaire f., duine a mbeadh spaiga no cosa mor liobarsach aig
agus shiuiilfeadh go spaigach mistuama (i) (Dearfai e le duine
sheasfadh ar chois ar dhuine eile). spigachan f., (74)
spbgilai' f., id. (I).
spiacan f., duine ard tanai (4) (7) (I).
spicdad f., duine caol ard (4) (7).
speiceachAn f., duine bheadh ag speicea'il no ag gliufcaiocht (istea
an fhuinneog, etc.); ag speicearacht i ndiaidh duine, etc.
(6) (74). speiceilai f. (6), speiceara f., id. (6).
speiread6ir f., duine buailteach, duine bheadh ag caitheamh cloch
le daoine (6); drochbhean (33).
spid6alach f., duine caol ard (6). spigealach f. (6), spigearlach
f. (2) (6) (74), id.
spleantar f., duine cantalach coilgneach (4) (6). (Ainm droch
mheastuil neamhchruinn e ?).
spline b., duine caoch (33) (4). splinceara f., id. (I) (4).
splionach f., duine bheadh caite sa mbealach ort (74); dui
fada crom (66).
spliota f., duine mor ard; duine leisciuiil (4) (6).
spogAn f., duine bog beathaithe (I) (4); duine caoch (50).
spoitseachAn f., duine bheadh ag bualadh a bhroga le cheile, n
faoi rudaf, sa siuAl do (6) (74). spoitseilai (6) (74).
spreabhsachAn f., duine spreabhsach (pointeailte beomhar) (4).
spreanglachn f., duine fadchosach caolchosach (3) (6).
spreoille, fear ramhar smeartha pislineach (3) (50).
sprid b., duine beag caite (6).
sprid neanta b., duine cantalach (6).
spriosAn f., fear mor ard gan neart (6) (5); duine bheadh cai
sa mbealach ort (74).
spriosAnach f., duine fada caol (2) (74) (66).
sprochaille f., duine smaoiseach (63); duine mor beathaithe (6
duine ard mishlachtmhar (74) (76).
sraoill b., duine salach miphointeailte (i). sraoilleachan f. (66
(74), sraoilleilai f. (64),id
sraoilleog b., sraoill (q.v.) de bhean (73).
sreaimleachAn f., duine salach gliobach gioblach (6) (I3).
sreaimleoig b., sreaimleachan (q.v.) de bhean (6) (33).
sreamachin f., duine sreamshuiileach (a mbeadh na suiile ag silleadh
n6 faoi shreamai codlata) (6).
srulach b., duine salach gioblach (3) (56).
srulachAn f., duine salach; duine beag lag eadrom (6); duine nach
mbeadh in ann a chuid eadaigh a chur air (74).
stadachAn f., duine stadach sa gcaint (6). stadaire f., id. (6).
staic b., duine beag teagartha (6) (73).
staicea(r)lach [sdae:k'OL3x, sda:k'arLax] f., duine mor leathan
laidir (6) (56).
stainnineach f., duine beag (6), beag postu'il (23).
stic6ara [fJik'e:ra] f., sprionlaitheoir, duine gortach ag roinnt
ruda (62) (6); duine cruaidh le margadh a dheanamh leis
(74).
stiuireachin f., bean choilgneach dhrochmhuinte (6) (55).
stitiireoir f., id. (6).
st6ear: feach seanstocar.
stoeice f., duine caol ard; duine bheadh ina sheasamh suas direach
(in ait fheicealach) (2) (63) (i bhfocla mar Bhz se ina stoeice
ar an gcnocan (6)).
strabhsachan f., duine a mbeadh fiacla strabhsacha (scagacha) aige
(i); duine a mbeadh strabhas (straois, cair) gaiiri go minic
air (6).
strachaille f., duine (go hairithe bean) bheadh cainteach achrannach
mioscaiseach (3) (62) (74).
stricilai f., duine bheadh go maith chuig obair throm, ach nach
gcuirfeadh aon tslacht ar an obair (74) (6).
straic b., duine a mbeadh eadach stroicthe air (6) (2).
strainceach6n f., duine bheadh ag cur strainceanna air fein (6) (5).
straingildara f., bithiuinach (63); duine nach n-iocfadh a chuid
fiacha (74).
straip b., bean dhaina achrannach mhioscaiseach (6).
straoiseachtn f., duine chuirfeadh straois (cair) gaiiri go minic air
fein (55) (6).
streaboid b., cailin dana cainteach mimhutinte (27) (6).
streilleachin f., duine a mbeadh streille (straois, caiir) ghairi no
chaoineachain go minic air (7) (23). streillire f., id. (74) (6).
streoille f., duine ard salach miphointea'ilte (3).
striopach b., bean choitianta (6); bithiuinach d'fhear (33).
strochlin f., duine salach sraoilli gioblach (6).
str6inse f., duine mor ]aidir (6); duine dlomhaoineach (6) (io).
strdin f., seanduine gan lud gan lathair (i) (7). Thiuirfa' freisin
ar thinceir e, no ar dhuine d'fhanfadh ro-fhada ar cuairt
agat (6).
str-iimdad f., duine leisciu'il (23) (4).
struiplad f., duine caol fada (50).
struipear f., cailin bheadh 'ligthe lei fein', imithe chun donais.
Struipear baile mhoir (6).
strumpach b., seanduine strumptha cnamhrighin (7) (3).
stuacin: feach seanstuacan.
stucaire f., suidaire, duine bheadh ag faire ar sholamar in aisce.(74).
stuic6ara f., id. (74).
stuineachin f., duine stuineach (duine a mbeadh a chuid gruaige
in aimhreidhe, no do-reitithe) (6).
stuipdad f., duine beathaithe leathan (6) (23).
stu1cAn f., duine beag teagartha laidir (6).
stumpa f., stulcain (q.v.) (28) (3). stumpan f., id. (62).
siiAn f., duine ramhar codlatach (3); gasuir brea' ramhar (66).
suaehmAn f., duine no paiste bheadh bog ramhar (23) (62).
suanai f., duine bheadh ag suanaiocht (i leag. mar Ta tfi ansin i
do shuanai (63)).
suar6g b., cailin dicheilli gan intinn ar bith di fein aici (23) (3).
sucaire f., duine bheadh ag iarraidh solamar a fhail o dhaoine eile,
no ' bearradh' a bhaint de dhaoine, stucaire (4). suicdara f.,
id. (74).
suidaire f., sucaire (q.v.) (6).
sud6g b., bean bheag ramhar (3) (53).
sufartach f., duine bheadh an-ghar do fein (6) (76).
suigAn f., duine mall leisciuiil (6) (66); bean gan fuinneamh gan
fa'scadh (74).
suib b., cailin deas og (23) (34).
suiste f., duine leisciuiil tromchosach (6) (23).
suisteaini f., duine beag leathan (2).
suisteog b., bean bheag leathan (4) (I).
suifochAn f., duine dubhchraicneach dubhfholtach (6); duine salach
a mbeadh spotai suiiche ar a chuid eadaigh (56).
sumach f., paiste trom ramhar (o bheadh se leithbhliain amach)
(23) (I). sumachAn f., id. (i).
sfimaire f., duine tostach dorcha bheadh ag imeacht ag eisteacht
le gach comhra (6) (63).
sium-sAm f., duine reidh socair bog (i).
sutach f., gasuir daina mimhuiinte (3) (62).
taidhbhse [taivfJ] f., duine caite (4) (6).

tAiri (iolr.), suidairi (q.v.), daoine thiocfadh chuig bain
cuireadh (6).
tAirineach f., fear beag morbholgach (63).
tAiseachan f., duine beag lag tanai (6).
taisi' f., ta'iseacha'n (q.v.) (23) (33).
taoiseoigin b., bean bheag bheathai (25) (53).
tarc f., duinin beag (II) (6).
teasai f., duine a mbeadh acmhainn aige ar theas (7) (6).
tiach6g b., duine (go haiirithe bean) bheadh beag beathaithe
(4).
tiarAlaf f., sclabhai mor oibre, a mbeadh go leor cinealacha oibre
ar siuil in eineacht aige (64) (I4).
tinc6ara [tiuk'e:ra] f., duine achrannach. Ainm drochmheastiil
neamhchruinn e (6).
t6in-le-talamh, duine beag gearrchosach (6).
t6nacan f., duine beag beathaithe gan moran bri (io) (6); paiste
trom ramhat (6); bean ghearrchosach mhallshiuilach (6) (66).
torachin f., duine beag leathan laidir, e beo ar a chois is siu[l
direach aige (6) (66).
torein f., duine beag bideach (6) (II).
tortin f., duine beag; paiiste beag gan bhiseach (6) (3). tort6igin
b., id. (66).
traimp f., duine bheadh ag imeacht thart ag ol; duine bheadh
feistithe go dona (6).
trodai f., fear (maith) troda; duine achrannach (6).
truicead6ir f., duine glic cleasach (2) (27). truiceilai f. (6) (27),
truiei f. (2) (2:2), truicsalai (6), id.
tuaifisc b., duine (go haiirithe bean) a mbuailfeadh taomanna
cantail is drochmhu'nadh e (6) (27).
tuimpdara [timp'e:ra, tump'e:ra] f., duine bheadh ag imeacht leis
6 ait go hait ar thoir spraoi (I); duine bheadh ag imeacht
roimhe is a cheann faoi aige (7) (6).
tuata (f.), duine bheadh ag ple le hobair a mbeadh se aineolach
uirthi (6).
tuf6igin b., paiste bheadh ag broimneach (74); beainin bheag
bhideach (6) (66).
tumllai [tumLCL:Li:] f., duine bheadh ag imeacht thart, ag breathnA
isteach in aiteacha feachaint an eireodh aon rud ar f6namh
leis (a chrochfadh se leis) (3) (50).
tAitachin f., duine dheanfadh beart tu'tach suarach; duine nach
nglaofadh nuair b'air bheadh an deoch (6) (66).
tutAlai f., duine nach gcuirfeadh aon tslacht ar a chuid oibre
(4) (33); duine stadach (33).
tut6ig b., beainin bheag bheathaithe (6) (66).
U
uascon f., duine no gasuir bheadh trom (6) (2).
tidar f., duine a mbeadh eolas cruinn aige (6).'
fiis b., duine salach sraoilli chuirfeadh deistean ort (4) (
mistuama neamhchriochnu'il (IA).
ultach [auLtaxJ f., drochdhuine fealltach contu'irteach (3)
iitamNlai f., oibri mistuama neamhchriochniiil; duine
ag meirinteacht le rud (6) (64).
TOMAS DE BHALDRAITHE.

Ainmneacha Ar Chinealacha Daoine

Uploaded by

Document Information

Original Description:

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ainmneacha Ar Chinealacha Daoine

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Ainmneacha ar Chineálacha Daoine

Author(s): Tomás de Bhaldraithe

An Cumann Le Béaloideas Éireann/Folklore of Ireland Society is collaborating with

1 Micheal Ging (T.M.), Colm 0 Culain (Bheartla Sheamais) (T.M.),

abarlach b., sraoill mna (4) (27).

bleadrilai f., duine cainteach dicheilli (64).

cathaiodoir f., duine chuirfeadh cathui ar dhuine, mheallfadh duine

da,ba f., duine mor ramhar (6).

leisceaffir f., duine leisciu'il (33) (IO). eceif.id(3)

pabhsae f., bean bhrea shlachtmhar (IA).

sacad6m f., duine bheadh 'ag ithe i gconai' (63).

taidhbhse [taivfJ] f., duine caite (4) (6).

You might also like