Yetki (Otorite)

VE
Liderlik

Prof. Dr.
Mahmut PAKSOY

5
 Komuta Yetki

Yetki Kurmay Yetki

Fonksiyonel Yetki

Ohio State

Michigan State

Blake ve Mouton

Liderlik
Liderlik
Fiedler Modeli

Yol-

Liderlikte Hersey
Blanchard Modeli

Karizmatik Liderlik
Liderlikte Yeni

Liderlik

2
 gelmektedir.

Yetki konusu, organizasyon konusu ile birlikte

Bununla

icinin sahip

uygulama
[1].
eder. liderlik ve liderlik

Bireyleri
bir [2]. Max Weber ve yetki
(otorite) istekli ve olarak
ifade eder. H. Fayol ise yetkiyi, verme ve itaat
ettirme olarak [1].
getirebilmesi konusu hakka sahip
yetkiyi bir kademeden ya da
yetki mevkiye olarak ortaya
. ve becerilerinden yetkili olabilirler. Bu
Komuta yetkisi olarak bir mevkide bulunmasalar bile, deneyimleri, bilgileri ve
Kurmay yetki nedeniyle etkilemeleri, [2].
Ancak burada yetki, daha bir
Fonksiyonel yetki
yetki olarak .

nedeni
yetki
[2].
ilir. Bunlar:
Komuta Yetkisi
Kurmay Yetki

3
 Fonksiyonel Yetkidir.
[2];
Komuta Yetkisi: ya da konusunda
talimat verme ve bekleme ifade
eder. Astlar, komuta yetkisine itaat etmek
Kurmay Yetki: gibi, kurmay daha
yapma, tavsiyelerde bulunma konusu
veya birimler talimat verme yoktur. Yani, bu
herhangi bir konuda bulunma ve bildirme
yetkiye kurmay yetki denir ve bu durumun
bilgisi ve deneyimdir.
Fonksiyonel Yetki: Belirli bir grup faaliyet veya bir
bir emir verme
fonksiyonel yetki denilmektedir. Bu, bir yerde yetki ifade
eder.
yetki ile bir kavram ise
sorumluluktur. Yetki devreden sorumluluktan kurtulamaz,
ise kabul sorumlu duruma gelir.
verilen faaliyetleri yerine getirme
[2].

KAVRAMI VE
ile ilgili bir kavram etkileyebilme
etkileyebilme Bir kendi sevk edebilme
diye bir
ifade etmektedir. Tek ve
denilemez. ancak zaman
kendi davranmaya o
denilebilir [1].

ya da / etkilemek
ifade eder. ilgili
Burada daha bilinen French ve Raven
. Onlara yasal
karizmatik ve olmak
Bu kaynaklar nacak olursa [1,3];
Korkuya dayanan /
etmektedir.
kadar, / izleyicilerin onu bu
da olarak
atama, yapmama, son verme

4
 Yasal Yasal yetkiyi ifade etmektedir. / liderin
Yani bu temeli,
pozisyonuna ve otoritesine izleyiciler (astlar),
yapma konusunda sorumluluk hissederler, bu konuda
hak sahibi gelenekler, adetler bu
etkili
bir / lider
sahipse (izleyicilerini) etkileyebilmek bir
sahiptir. olumlu bir etki
yapan olarak;
terfi etme, prim verme, takdir etme gibi yollar
verme sahip ya da liderlerin
bir olarak
Karizmatik Lider / ile ve ilgili
bir . Lider / (izleyicilere) ilham verebilmesi,
ve dile getirebilmesi bu Bu en
konu, karizmatik / lidere benzemeye
ya da liderin astlar ona benzemeye
Bu da lider / y n daha
hale getirebilmektedir.
Bu / liderin sahip ve
deneyimle ilgilidir. Burada
/ liderlerini bilgili ve deneyimli olarak etkilenmeleri daha kolay
Yani birikimi, o bilgiye olan bireyler
Bu bireyin faaliyet
denilebilir. Uzman ya da liderler,
astlara (izleyicilere) fikir ve uygulama konusunda
desteklemektedirler.
son ikisi ise daha
liderlerin sahip Bir de bu
bir bir ise

L DER K / Y K AYRIMI VE K
Y IMLARI
Liderlik son zamanlarda daha fazla gelen bir konu
birey, kendilerini insanlara daha iyi ifade etme olarak
kurum da liderlik olan
bu
alma liderlik, genellikle verilen, hayli
bir / konu haline [4]. Ancak bu kadar
liderlik tam olarak denilebilir.

Bass, olarak
bir lider, bir grup faaliyetinin tam

5
 yer ve ileri
ise bireysel bu durumda
liderlik, karakteristiklerin kombinasyonudur,
ifade edilmektedir. Bu kombinasyon sayesinde,
Liderlik, ilerletmek bir etki Bir
da liderlerin gruba getirmek bir
olarak [4].
Bu arada bu bir kez daha vurgulamakta yarar [1]:

kademelerde de liderlik

olabilir.

ek olarak, lider ve izleyicileri

elen da
ve liderler
Liderlik, amaca bir olarak da Bu liderler,
kendi hedeflerine ve onlara
ederler [4].
Liderlikle ilgili bu
maddeler liderlik olgusu temel olarak kabul edilebilir:

Bu maddelerde belirtilenlere dayanarak liderlik, bir bireyin bir

bir bir , denilebilir. bir olarak
onun liderde bulunan bir aksine liderle izleyiciler
bir olay gelmektedir. Burada liderin
izleyicilerini ve gelmektedir.
liderlik tek bir
Liderlik bir bu, liderin izleyicilerini
ne kadar ile ilgilidir. Etki olmadan lider olmaz.
Liderlik, temel amaca sahip bireylerin Bu
de olabilir, kapsayan bir
grup da.
Liderlik herhangi bir amaca bir grup
belli bir amaca veya sonuca ile ilgili belli bir
amaca odaklanan bireyler, liderleri sayesinde bu isteklerini [4].
Bu ek olarak liderlik fiziki, finansal vb.)
/

6
 ifade edilirken; bir liderlik, ortak bir amaca
olup dinamik ve bir de .
liderlik
.
Liderlik = f (lider, izleyiciler,
Buna liderlik lider, izleyiciler ve
bir [1].

ve liderlik birbirine benzemesine iki

mevcuttur.
izleri Aristoteles kadar
ile birlikte ortaya bir kaos
azaltmak ve verimli ve etkili
ilk olarak H. Fayol (1916)
denilen planlama, organize
etme, / ve kontrol etmedir. Bu halen
temsil eden [4].
Kotter (1990) ve bu
iki ileri
bir ve liderlikte esas, ve hareket
ve istikrar ile ilgilidir, liderlik ise uyumlu ve temeli
bir
Tablo 5.1. ve Liderlik Farklar

Liderlik

ve istikrar ve hareketlilik

Ajanda Vizyon

Planlama / verme

Zaman resmi

bulmak Stratejiler

Organize etmek kurmak

yapmak aramak

kurmak

olmak ve enerji vermek

Yan

bulmak Stratejiler

atmak
Kaynak: [4].
Tablo 5. de gibi, ve
birbirinden Bu Kotter (1990)

7
 ve hem de
gerekli bir
var ancak liderlik yoksa ve olabilir. Tersine,
bir da elde
ve bir ancak ikisini de
[4].
da ve liderlik
farklar Waren Bennis ve Burt Nanus ise,
eserlerinde ve konusunda bir
ileri yerine getirmek, sorumluluk
ve faaliyetleri etkilemek ve
konusunda rehberlik etmek . Daha basit ve
bir ifade yaparlar, liderler ise yaparlar
[5]. Rost (1991) da ve liderlik farka O,
bir etki ise tek bir
otorite
Liderlik, belli bir ilgilenirken;
koordine edilmesiyle ilgilenir. Lider ve izleyicileri
bir yaratmak ve ise mal veya
hizmet satabilmek [4] .
Zaleznick (1977) olaya daha dar bir ve zaten lider ve
tipte
tepki problem insanlarla ancak bunu az duygu
azaltmak hareket ederler.
Buna duygusal olarak aktiftirler ve olay yer
Liderler, olabilecekler fikirlerini [4].
Bu gerekirse; hayal etme, tasarlama
basan bir ise
yer bir ileri

toplanabilir.

bir grupta bir

bir sahip gerekir, . Bu

8
 ana

kom

liderler; zeki,

[6].

Bunlar; ehli olmak, ileri ilham vericilik ve

takip eden liderin fikirli, zeki, cesur
gibi de sahip nitelikler olarak dikkati
[6]. ayet
lider izlenmek istiyorsa, gelecek ve yetenekleriyle
ilham

liderlerin kalitelerine
Yine tarihteki izleyicilerin liderlere atfettiklerini ve

teoriler, idealize
bir klasik
incelemelerine geri veriler yeniden ele ve liderler
etkileyen olarak , uyum, erkeksilik,
ve olarak ifade edilen
Ancak daha de gibi liderlik konusunda
tam bir fikir
daha liderin

belirlemektedir. Liderin

durulur. ,

eY

9
 .

Blake ve Matrisi
Blake ve Mouton bu ve
bir tabi Matrisi ne
liderlik testi ile
5.1 de konusu daha bir
Burada dokuz dereceli bir tutum hareket temel
boyutu olan insana ilgi ile ilgide 1 en 9 ise
en ilgi

liderlik testi ile

.

ekil 5.1. Matrisi

5.1 81 tipi
gibi [7]:
1.1 Tipi Liderlik:
Bu tip lider, eder.
Hem de duygularla ilgilenmez ve iyi gibi bir
de yoktur.
1.9 Tipi Liderlik:
Bu tip lider, derecede ilgi
Bu bu mutsuz
ederler.
9.1 Tipi Liderlik:
Bunlar ne kadar iyi
Bu liderler emirler-talimatlar verirler, tavsiyelerde
bulunmazlar.
9.9 Tipi Liderlik:
Ekip liderleridirler, ideal bir liderlik hem de
Bu lider
ve

10
 Bu en liderlere hatta

ne kavrayan lider / ve
ile bu tarzda [1].
5.5 Tipi Liderlik:
Bu lider, ve ilgili olarak denge
ekip liderinden sadece derece olarak
belirtilebilir. Ekip lideri derecede de
bu liderler konusu iki boyuta da orta

konusu liderlik tipleri en ideali 9.9 tipi liderlik

1.9 teori Y ve
ile benzerlik 9.1 ise teori X ve
ile [7]
bir ya
olarak
dikkate hemen hepsinde ortak olan
liderlik iki temel boyutta -insan) ele ve genel
olarak boyutuna veren liderlik daha
en uygun liderlik

en uygun liderlik ve durumlara

ileri Bu ise,
ve en
[6] . Bu temel
liderlik ve bu Liderlik =
f (lider, izleyiciler, de yer vermektedir
[1]. Hersey-
Blanchard Modeli, Yol- Burada
modeli ile Hersey-Blanchard
.

y (Modeli)
iki konuya ilki belli bir
durumda neden liderler etkili olurken derecede iyi olan bir etkisiz
bir lider belirli durumda etkili olurken bir durumda etkili
Fiedler liderlik tiplerine ilgi
merkezli ve merkezli olarak liderlik biri ile
karakterize ileri
merkezli liderler, ve ile iyi
Her ne kadar performans
de merkezli liderler olan izleyiciler
(elemanlar) ile ikinci ise emin
olamaz.
[8].

11
 merkezli liderler ise, izleyicilerin en
istemektedirler. Bu liderlerde
iyi ise ikincil sahiptir [8].
liderlik tipleri
merkezli bir lider merkezli olmak ya da tersi olamaz.
liderlik tipi duruma de lider bir durumda
merkezli iken bir durumda merkezli olamaz. Hangi tipin daha etkili

ve izleyicilerine olmak organizasyonun

ya durumlara liderleri ya da lidere uyacak
gerekir [8].

Durumsal liderlik en bilinen bu modele liderlerin

belirleyen
Bunlar [6];
Lider- en lider ile (astlar)
ile (izleyicilerin)
ve belli sadakat bir durumdur.
Bunun tam tersi, lider
Bu ile ilgili
olarak belirli yol ve bulunup,
derecesi) ile ilgilidir. derece kesin yol ve
tamamen yapacak
grubun neler
biliyorlarsa bu,
Bu, liderlik bu durum
grubun ve gruptaki konusunda
derecesi ve liderlik
bir durum konusudur planlanamayan).
Liderin Pozisyon Bu, liderin, etkileyebilmek sahip
yetkinin derecesidir. Yani bu liderlerin, -
son verme, terfi ettirme vb. konularda
derecesini ifade etmektedir. Bir yerde
otoritedir. Liderin, ve varsa o
zaman . Tersi bir durum ise
liderin veya . Pozisyon bir
durum, lider durumdur.
Daha de gibi, Fiedler liderlik ve
merkezli olarak iki Bu tarzlar bir iki ucunda
yer belirler. Liderlik stili
en az tercih edilen (LPC) ile tespit edilir. Bu liderin
en az
en az tercih giden, destekleyici ise
merkezli, tercihler gitmeyen bir

12
 liderlik [6].

/ alarak ve
model, 5.2. gibi
Lider -
ZAYIF

kolay)

Liderin Pozisyon
Fazla Az Fazla Az Fazla Az Fazla Az

Durumlar 1 2 3 4 5 6 7 8

En olumlu durum En olumsuz durum

5.2. Liderlik Modeli

*
Hersey-Blanchard
modelinde, izleyicilerin
Hersey Balanchard modeli, Ohio

anlatan (telling) -

(selling) Hersey Blanchard Modeli i

(participating)
Hersey Blanchard Modeli
yetki devredici
(delegating)

(Task Behavior)
Bu tarzda lider, ve organize eder, her bireye
Genel bir olarak belirtmek gerekirse lider,
(gruptaki neyin, nerede, ne zaman kimler

*
-
-

13
 (Relationship Behavior)
Bu tarzda lider, bir bireysel
bir ve onlara psikolojik-duygusal destek verir. Liderin
genellikle dinleme, etme, ve sosyoduygusal
destek verme
Ancak belirtelim ki edilen bu iki tarz
liderin Bu
ise
ve
hareketle Hersey-Blanchard, temel liderlik Temel
iki boyutun ile bu tarzlar ortaya
konusu liderlik 5.3 te Bunlar

5.3. Hersey-
Tarz 1 (T1): 5.3 t

Tarz 2 (T2):
karakterize ed
Hersey-

Tarz 3 (T3):

Tarz 4 (T4): D
karakterize edilir. Tarz-

14
 -Blanchard liderlikte

Olgunluk deyimi, Hersey-

dir.
:

Durumsal liderlik, Durumsal liderlik, liderin

l

bir faaliyette Hersey-Blanc

izleyicilerin ortaya

5.4

ting) tarz da denilmektedir.

15
durumlar
unu

Orta

OD4 OD3 OD2 OD1

Yapabilir Yapabilir yetenekli yapamaz (bilgi, beceri yok) Bilgi, beceri yok

5.4. Hersey Blanchard Modeli

iyi bir

Karizmatik liderlik

a
erler, planlama, motive etme ve

16
 [6].Karizma, bir yerde

[9]:
sek bir vizyon

karizmatik liderdir.

otive eder [9].

[6].

zasyonel sorunlarla ilgilendiklerinde

[9].

Vizyon:

Vizyonunu,

Kari

17
 Mevcut durumu korumaya

liderlik

liderliktir. Gelene

[10].
.

belli
-

dirilir [11].

min

[12].

yeniden sarf ederler. Bu liderlikte,

[12].

18
 [13].

[14]. D

er [15].

[9]:

eder.
Sorumlu

Karizma:
oynarlar.

19
midir?

20
denilebilir.

1978

21
1.

a)
b) Etki
c) Yetki
d)
e) Yetenek

2.
a)
b) Etki
c) Yetki
d)
e) Yetkinlik

3.
ne denir?
a)
b)
c)
d)
e)

4.
hangisidir?
a)
b)
c)
d)
e)

5.

a)
b)
c)
d)
e)

22
6.

a)
b)
c)
d)
e)

7.

a)
b) Hersey Blanchard modeli
c)
d)
e)

8.
a) Lider
b) Patron
c)
d) Model
e)

9.

a)
b)
c)
d)
e)

10.

hangisidir?
a)
b) Komuta yetkisi
c)
d) Kurmay yetki
e) Fonksiyonel yetki

1.c, 2.d, 3.c,4.b,5.a,6.c,7.b,8.c,9.d,10.b

23
YARARLANILAN KAYNAKLAR
[1] .(2010). , s.551.
[2] Baraz, B., Besler, S. ve Tonus Z. (2007).
s.24.
[3] Kinicki, A. ve Kreitner, R. (2009). Organisational Behavior, Key Concepts, Skills
and Best Practices, 4th Edition, The Mc Graw Hill.
[4] Northouse, P. G. (2004). Leadership: theory and practice, 3rd Edition, Sage.
[5] Curtis, C., Hunsaker, P. L., Coffey R. E., (1997). Management and
Organizational Behavior, Chicago, Irwin, The Mc Graw Companies, Inc.
[6] Carrel, M. R., Jennings, D. F., Heavrin C. J. P., (1997). Fundamentals of
Organizational Behavior, Prentice Hall International Inc.
[7] Armodt, M. G., (1991). Applied Industrial/Organizational Psychology,
Wadsworth Publishing Comp., California.
[8] George, J. M., Jones, G. R., (1999). Understanding and Managing Organization
Behavior, 2nd Edition, Menlo Park, Addison-Wesley Publishing Comp. Inc.
[9] Robbins, S. (1998). Organizational Behavior Concepts, Controversies,
Applications, 8th Edition, San Diego, Prentice Hall, International Inc.
[10] Charlisle, M. H. (1987). Management Essentials Concepts for Productivity and
Innovation, 2nd ed., N.Y., Science Research Associate.
[11] Daft, R. L., (2000). Management, 5th ed., Orlando, Dreyden Press.
[12] Erol, E. (2000),
B
[13] Gordon J. R. (1999). Organizational Behavior: A Diagnostic Approach, 6th ed.,
N.Y. Prentice Hall.
[14] Dess, G. ve Miller, A. (1993). Strategic Management, Singapore, Mc Graw Hill
Book Inc.
[15] Luthans, F. (1985). Organizational Behavior, N.Y. Mc Graw Hill Book Comp.

24