Professional Documents
Culture Documents
Tema 3. A Narración Ii.
Tema 3. A Narración Ii.
2.4. Plano medio. Serve para representar os corpos á altura do van. Emprégase para que nos fixemos máis
na expresión dos personaxes.
2.5. Primeiro plano. Serve para representar o rostro dos personaxes.
2.6. Plano de detalle. Serve para representar unha parte do corpo ou dun obxecto. Emprégase para que
fixemos a atención nun detalle pequeno, pero importante para o desenvolvemento dos feitos.
4. As onomatopeas.
Son palabras que se utilizan para representar sons naturais ou doutro fenómeno acústico non discursivo.
5. Liñas cinéticas.
Trátase de liñas que marcan a traxectoria dos corpos ou dos obxectos e tamén se empregan para indicar os
efectos de movemento, como un impacto ou unha explosión. A súa función é dar a sensación de
movemento dos personaxes e dos obxectos. Exemplos no cadro anterior dereito.
6. As metáforas visuais.
É unha forma que emprega o debuxante para transmitir ao lector/-a o que está a ocorrer cos personaxes.
Trátase duns debuxos abstractos que nos suxiren unha acción ou un sentimento. En moitos casos proceden
da linguaxe oral (“ter unha idea luminosa”, “ver as estrelas”, etc.)
7.4. Elabora ti unha banda deseñada onde contes unha pequena historia real ou inventada.
7.5. Le a seguinte noticia e responde as preguntas a a continuación se formulan sobre a mesma. (Os
aspectos teóricos danse en lingua española)
AXENCIA Zeta ■
Paco Pena, máis coñecido estaba en baixo forma unha forma de supositorio
como Paco, o da Costa da fisicamente, pero que estaba moi verídica, dato que
Morte, resultou o vencedor preparado para gañar por fin confirmou o representante do
indiscutible da carreira de a carreira, posto que levaba laboratorio Celtas, que
carrilanas galega máis dous anos seguidos quedando presidía o xurado.
importante do ano, que en segunda posición. O resto de participantes
celebrou a súa terceira Ademais, a carrilana de Paco recoñeceulle todos os méritos
edición o domingo en Vilalba gañou o premio á máis a Paco, que este ano arrasou.
(Lugo). traballada, pois non só
Paco recoñeceu ante os combinaba funcionalidade,
medios de comunicación que senón que tamén presentaba
7.6. Segundo o modo de discurso, de que tipo de texto se trata? Xustifica a resposta.
7.7. Indica a estrutura externa que presenta esta noticia.
7.8. Indica a estrutura interna que se emprega nesta noticia. (Que?, Quen?, Cando?...)
7.9. Redacta un breve resumo desta noticia.
B. LÉXICO
1. Polisemia.
A polisemia e a homonimia constitúen casos de significación múltiple: a dous ou máis significados
diferenciados corresponde un mesmo significante (palabra).
No caso da polisemia, son razóns de tipo histórico, moitas veces difíciles de precisar, as que provocan este
fenómeno. Un mesmo significante, cun mesmo étimo, foi adquirindo varios significados ao longo da súa
historia. Ex.: OCULUM > ollo (órgano da vista, burato dunha agulla, arco da ponte, xema das patacas, etc.).
Como as identificamos?
Na maioría dos casos podemos atopar unha clara relación entre os diferentes significados que posúe
unha palabra polisémica.
As palabras polisémicas aparecen nos dicionarios cunha soa entrada e tantas acepcións como
significados posúa, xa que estamos a falar da mesma palabra.
2. Homonimia.
Ao igual que as palabras polisémicas, a existencia de palabras homónimas vén provocada por razóns
históricas; pero, neste caso, trátase de étimos diferentes que conflúen nun mesmo significante (mesma
palabra) nun determinado momento da historia. Ex.: TEDAM > tea (facho); TELAM > tea (tecido).
Como as identificamos?
Non hai relación entre os seus significados, de aí que formen parte de familias léxicas diferentes.
As palabras homónimas teñen diferentes entradas no dicionario (tantas como significados).
Normalmente aparecen cun subíndice ao final da palabra, é dicir, un número pequeno debaixo da liña
base da palabra.
Segundo a identidade gráfica ou fonética as palabras homónimas denomínanse:
Palabras homófonas. Aquelas que coinciden foneticamente pero non graficamente: valo – balor.
Palabras homógrafas. Aquelas que coinciden graficamente pero non foneticamente: bóla - bola.
Homógrafas e homófonas sen equivalencia sintáctica. Ex.: el compra (verbo) / a compra (substantivo).
Homógrafas e homófonas con equivalencia sintáctica. Ex.: el compra (verbo) / a compra (substantivo).
Nestes casos a homonimia é total. (Nos tres casos anteriores fálase de homonimia parcial).
3. Actividades:
3.1. Indica se as palabras subliñadas son polisémicas ou homónimas:
Nunca varro cunha vasoira de xestas aínda que haxa moito barro.
A maleta caeu da baca nun prado onde pacía unha vaca.
Atopou un niño de peto e gardou os ovos no peto.
Deulle co abano e case lle fai comer o habano que estaba a fumar.
Botou toda a noite en vela, coidando que non lle roubasen a vela do barco.
Levou un golpe na perna mentres estaba perseguindo a un golpe.
Debuxou unha pluma de paspallás coa súa pluma preferida.
4 IES García Barbón-Verín
CURSO
C. ORTOGRAFÍA
1. Úsase b nos seguintes casos:
En interior de palabra, despois de m: lombo, cambiar, pomba...
En todas as formas dos verbos rematados en -bir (escribir, recibir, rubir, prohibir, subscribir...): escribo,
recibías, rubirá, prohibiron... Excepción: vir, vivir, servir e os seus derivados.
En todas as formas dos verbos rematados en -buír (atribuír, distribuír, contribuír...): atribuín, distribúes..
Nas terminacións do copretérito (pretérito imperfecto) de indicativo dos verbos da 1ª conxugación:
falaba, cantabas, bailabamos...
Nas palabras que comezan por bu-: bubela, bufanda, buscar, budista, burla... Excepción: vulgo,
vulnerar, vulto, vulva, vurullo e os seus derivados.
Nos casos en que o son [b] vai seguido doutra consoante: branco, público, súbdito, absterse...
Excepción: acivro, ávrego, avreguía e ovni.
Nas palabras cos prefixos biblio- (‘libro’), bi- ou bis- (‘dous’), bio- (‘vida’), sub- (‘baixo’): bibliografía,
bimotor, bioloxía, subatómico...
Por criterios etimolóxicos, en: abelá, automóbil, bafo, balde, baleiro, beira, billa, bolboreta, biscaíño,
fibela, gabia, gabián, marabilla, móbil, nobelo, polbo, rebentar, ribeira, trobar, trobador, Xabier e os
seus derivados.
3. Actividades:
3.1. Completa con b ou v segundo conveña. Repara en que os ocos sempre están en formas verbais.
Náufrago descri__iu aos periodistas como sobre__i__iu naquel illote durante tres semanas.
Eu creo que con__ersar con el resol__ería o problema, pero Ana di que non ser__iría para nada.
Por sorte, onte reser__ei os dous últimos cuartos que ha__ía libres nese hotel.
Non conci__o como eles me atri__úen a min esas palabras: eu nunca dixen tal cousa.
Con__én que vos inscri__ades nese curso de ioga canto antes.
O presidente dixo que non sa__ía que o seu conselleiro mal__ersara fondos públicos.
Eu só inter__ín na reunión para dicir que subscri__ía por completo as palabras de Paula.
O químico disol__eu os compoñentes en auga e logo distri__uíu a mestura en tubos de ensaio.
D. GRAMÁTICA
1. O substantivo e o adxectivo.
O substantivo é unha palabra que nomea entidades, tanto se son seres vivos coma obxectos inanimados ou
conceptos abstractos.
O adxectivo é unha case de palabras que expresa calidades atribuídas a un substantivo. Concordan en
xénero e número cos substantivos aos que acompañan: A nena loura.
2. O xénero.
O xénero é un morfema constitutivo que clasifica as palabras en masculinas e femininas. Nos adxectivos a
flexión xenérica está condicionada polo substantivo co que concorda (algúns adxectivos non teñen flexión
de xénero -fácil, civil, verde-).
2.1. Substantivos e adxectivos con flexión de xénero. Son os que presentan os dous xéneros, un
masculino ao que se lle opón outro en feminino, marcados no lexema a través dos seus respectivos
morfemas. As regras de flexión do xénero son as seguintes:
3. O número.
O número é o segundo morfema constitutivo do substantivo e do adxectivo. Vai despois do morfema de
xénero e infórmanos da oposición singular / plural.
3.1. Substantivos e adxectivos sen flexión de número. Non presentan un morfema propio de número.
Distínguense dous tipos:
3.2. Substantivos e adxectivos con flexión de número. Son os que presentan os dous números, un
singular ao que se lle opón outro en plural, marcados no lexema a través dos seus respectivos morfemas.
As regras de flexión do número son as seguintes:
4. Actividades:
4.1. Escribe o feminino das seguintes palabras:
abade _______________ pescantín_______________ médico _____________
heroe_______________ actor __________________ cabezón ____________
xenro ______________ galo __________________ cidadán _____________
león _______________ ladrón __________________ folgazán ____________
cru ________________ bo _____________________ nu _________________
só ________________ boi ____________________ avó ________________
paisano _____________ fregués _________________ coruñés _____________
fulano ______________ cabalo __________________ burelao _____________
alemán _____________ ferrolán _________________ cristián _____________
urbano _____________ muradán _________________ avogado _____________
cotián ______________ ourensán _________________ humano _____________
conde ______________ castelán _________________ vacún ______________
4.2. Indica o xénero das seguintes palabras, poñendo diante o artigo determinado correspondente:
..... humor .... dote .... couce .... viaxe .... vinganza
.... sangue .... énfase .... arte .... labor .... garaxe
.... leite .... orde .... nariz .... fonte .... pantasma
.... sinal .... azar .... fel .... dor .... voz
9 IES García Barbón-Verín
CURSO
A maceira é un árbore que dá unha froita moi saborosa e no verán gárdanos do calor coa súa sombra.
Houbo unha liorta na cárcere e coa sangue que había non se recoñecía aos presos.
O personaxe secundario era unha muller loura moi atractiva que tiña unha nariz moi fermosa.
Tiene la mala costumbre de tomar la miel con la leche muy caliente y pierde sus propiedades.
Cuando era pequeño, un caballo le dio una coz en la nariz y todavía tiene una señal en la frente.
Me caí de un árbol. El dolor no era mucho, pero la sangre no cesaba de salir por mi nariz.
Los análisis dicen que disfrutas de buena salud, pero el color que tienes no es buena señal.
El reportaje que echaron por la televisión sobre los árboles autóctonos de Galicia es muy bueno.
En el viaje que hicimos a la cumbre de aquella montaña, donde vimos aquellos paisajes tan bonitos nos
lo pasamos muy bien, a pesar de la sed que pasamos porque el agua que llevábamos ya la habíamos
terminado antes de llegar a la cima.
4.10. Clasifica as seguintes palabras segundo o seu número: sílex, nupcias, cóxegas, paspallás,
fervellasverzas, víveres, venres, valor (=coraxe), oeste, tebras, oasis, tórax.
4.11. Clasifica as seguintes palabras segundo indiquen individual e colectivo: carballeira, orquestra,
persoa, ovella, enxame, coro, piñeiro, xogador, equipo, exército, xílgaro, rabaño, souto, cardume.
Os xenerais ordenáronlles aos soldados que fosen buscar os víveres aos cuarteis.
Todos os luns dos meses de maio hai conferencias sobre réptiles e parasitos.
Os gardas civís detiveron aos físico-químicos desas fábricas téxtiles por non levaren os cintos de
seguridade postos.
Os enfrontamentos entre os palestíns e os israelíes causan moitas mortes e graves perdas materiales.
Merquei uns sofás camas para poñer no salón que arranxaron os albaneles.
Teñen as postales agochadas no medio duns papeles vellos desde que eran uns rapazes novos.
E. LINGUA E SOCIEDADE
1. Lexislación esencial sobre a lingua galega.
En Galicia fálanse dúas linguas, o galego (que é a lingua propia de Galicia) e o castelán (que é a lingua
oficial do Estado). A cooficialidade das dúas linguas está recollida no artigo 3 da Constitución e no artigo 5
do Estatuto de Autonomía de Galicia.
1.5. Decreto 79/2010, do 20 de maio, para o plurilingüismo no ensino non universitario de Galicia .
Este decreto desenvolve a lei de normalización lingüística para a súa aplicación en todos os
centros docentes públicos e privados que imparten as ensinanzas reguladas na Lei orgánica
2/2006, do 3 de maio, de educación.
2.2. Fíxese no artigo 1 do Estatuto de Autonomía. Que quere dicir que o galego é a lingua propia de
Galicia?
F. LITERATURA
1. Subxénero narrativo. O conto.
O conto é un relato breve onde se narra unha acción sinxela. Na historia
interveñen pouco personaxes e os feitos adoitan ser de carácter fantástico e
de aventuras. Hai contos de moi distintos tipos: contos populares e contos
cultos; contos de misterio, de terror, de amor...
2. O conto popular.
O conto popular, de transmisión oral, sobrevive desde hai moito tempo. Cruzou os séculos e as xeracións,
camiñou todas as terras e atravesou todos os océanos e mares, asimilando nunha perfecta simbiose as
aportacións de centos de anónimos contadores de historias. Son parte do patrimonio dos pobos, pero non
de ningún pobo en particular. Por ese motivo, hai moitas e diferentes versión única de cada conto.
4. O conto literario.
No conto literario a historia é concibida e transmitida a través da escrita. O autor adoita ser coñecido. O
texto xeralmente ocorre só nunha versión, sen o conxunto característico de variantes do conto popular.
Consérvase un gran corpus de contos do Antigo Exipto, que é a primeira mostra coñecida do xénero. Pero,
foi G. Boccaccio (1313 - 1375) quen estableceu as bases desta forma narrativa no seu libro Decameron.
5. Actividades:
5.1. Le o seguinte conto popular e analiza as súas características.
Contan que había un home chamado Xan, da casa de Branco, e a carón da casa había un pequeno horto no
que salientaba unha gran figueira que na súa época botaba uns figos moi doces.
O Xan aínda que tiña sona de ter pouco brío, non puido soportar que dun día pra outro desapareceran os figos
da figueira sen outra explicación que as visitas que pola noite lle tiñan que facer algúns dos rapaces da aldea.
7.1. Analiza os tipos de plano, as onomatopeas e as liñas cinéticas que aparecen nas seguintes viñetas.
Banda deseñada 1:
Viñeta 1: plano xeral e liñas cinéticas na auga.
Viñeta 2: plano xeral e liñas cinéticas na auga.
Viñeta 3: plano enteiro, onomatopea da cámara (RRRRRRR) e liñas cinéticas para indicar que o señor
corre.
Viñeta 4: plano enteiro e liñas cinéticas na pedra para indicar que o señor tropeza nela e no señor para
indicar o movemento da súa caída.
Viñeta 5: plano de detalle para ver de cerca a cámara, liñas cinéticas para indicar o flash e onomatopea
(CLIK) para indicar que a cámara disparou.
Viñeta 6: plano de detalle para ver de cerca o resultado da fotografía.
Banda deseñada 2:
Nas viñetas 1, 2 e 3 emprégase o plano medio para ver mellor a expresión dos personaxes.
Na viñeta 4 emprégase o plano enteiro para ver, ademais da expresión da cara, a expresión corporal do
neno, xa que a caída de brazos tamén é significativa.
Na viñeta 2 aparecen unhas liñas cinéticas que indican con que rapidez levanta a man.
7.2. Relata a historia que se conta nestas viñetas.
Banda deseñada 1:
Un pai e o seu fillo están á beira dunha lagoa e deciden quitar unha fotografía. O señor por a cámara na
función de “automático” e vai correndo onda o neno, pero no camiño tropeza cunha pedra e cae ao lago
e, como podemos ver pola fotografía, caeu á lagoa e unicamente se fotografaron os seus pés; xa que o
corpo está dentro da auga.
Banda deseñada 2:
Unha mestra pregunta aos seus alumnos e alumnas se entenderon a explicación. Un alumno levanta a
man para dicir que non só o dese momento senón que non entende nada desde o mes de marzo.
(Pódese aproveitar para falar de Mafalda. Hai traducións en galego e é interesante).
7.6. Segundo o modo de discurso, de que tipo de texto se trata? Xustifica a resposta.
Trátase dun narrador en 3ª persoa, porque se fala dunha terceira persoa (“Paco Pena”) e as formas
verbais e posesivos así o indican (“resultou”, l.3; “súa”, l. 7...).
7.8. Indica a estrutura interna que se emprega nesta noticia. (Que?, Quen?, Cando?...)
Que? Paco Pena gañou a III Edición da Gran Carreira de Carrilanas de Galicia.
Quen? Paco Pena.
Cando? O domingo. A noticia foi publicada o 25 de maio de 1997, polo que é de supoñer que o
acontecemento tivo lugar o día antes (24 de maio de 1997).
Onde? En Vilalba (Lugo).
Por que? Porque levaba dous anos seguidos quedando en 2ª posición e a súa carrilana estaba ben
traballada, combinando forma e funcionalidade.
Como? (non se dan datos).
B. LÉXICO
3. Actividades:
3.1. Indica se as palabras subliñadas son polisémicas ou homónimas:
Nunca varro cunha vasoira de xestas aínda que haxa moito barro. Homónimas homófonas.
A maleta caeu da baca nun prado onde pacía unha vaca. Homónimas homógrafas.
Atopou un niño de peto e gardou os ovos no peto. Homónimas homófonas.
Deulle co abano e case lle fai comer o habano que estaba a fumar. Homónimas homófonas.
Botou toda a noite en vela, coidando que non lle roubasen a vela do barco. Homónimas homófonas.
Levou un golpe na perna mentres estaba perseguindo a un golpe. Homónimas homógrafas.
Debuxou unha pluma de paspallás coa súa pluma preferida. Polisémica.
17 IES García Barbón-Verín
CURSO
3.3. Escribe unha oración cos seguintes pares de palabras: votar – botar, doce – doce, queixo – queixo,
naval – nabal, cavo – cabo.
Primeiro foi votar ao colexio que lle correspondía e despois foi botar o barco ao mar.
Podo convidarte a un doce, pois aínda me quedan doce euros.
Cando ía coller o queixo á neveira, esvarou e fixo unha ferida no queixo (queixelo).
Desde o nabal que hai ao carón da casa dos meus avós vense os edificios da escola naval.
É unha orde do cabo, pero eu non cavo ese burato.
3.4. Coa axuda dun dicionario, indica os diferentes significados que teñen as seguintes palabras
polisémicas: folla, calculadora, cometa, carta, cabeza, gato, capital.
Folla:
1. Órgano verde que sae do talo ou das pólas das plantas.
2. Lámina delgada de calquera materia.
3. Coitela das armas brancas e das ferramentas que serven para cortar.
4. Cada unha das partes nas portas ou ventás que abre e cerra.
Calculadora:
1. Máquina que mediante un proceso mecánico ou electrónico resolve operacións matemáticas.
2. Dise da persoa que planifica friamente o que quere facer.
Cometa:
1. Astro do sistema solar con cola luminosa.
2. Xoguete infantil feito de canas ou variñas de papel e que se eleva no aire aproveitando as correntes
de vento, quedando suxeito por un cordel.
Carta:
1. Escrito pechado nun sobre que unha persoa envía a outra para comunicarlle algo.
2. Constitución política outorgada por un Estado (Carta Constitucional; Carta Magna).
3. Mapa (Carta mariña).
4. Cada un dos naipes da baralla. (En plural emprégase como sinónimo de baralla)
Cabeza:
1. Parte superior ou anterior do corpo humano ou dos animais.
2. Principio ou parte extrema dunha cousa.
3. Parte ancha e plana dun cravo.
4. Localidade principal dunha zona. (“cabeza de comarca)
5. Parte superior dunha árbore.
6. Persoa que figura a efectos legais como representante da familia. (“cabeza de familia”)
7. Persoa na que recaen as culpas, sen telas. (“cabeza de turco”)
C. ORTOGRAFÍA.
3. Actividades:
3.1. Completa con b ou v segundo conveña. Repara en que os ocos sempre están en formas verbais.
Náufrago describiu aos periodistas como sobreviviu naquel illote durante tres semanas.
Eu creo que conversar con el resolvería o problema, pero Ana di que non serviría para nada.
Por sorte, onte reservei os dous últimos cuartos que había libres nese hotel.
Non concibo como eles me atribúen a min esas palabras: eu nunca dixen tal cousa.
Convén que vos inscribades nese curso de ioga canto antes.
O presidente dixo que non sabía que o seu conselleiro malversara fondos públicos.
Eu só intervín na reunión para dicir que subscribía por completo as palabras de Paula.
O químico disolveu os compoñentes en auga e logo distribuíu a mestura en tubos de ensaio.
D. GRAMÁTICA
4. Actividades:
4.1. Escribe o feminino das seguintes palabras:
abade abadesa pescantín pescantina médico médica
heroe heroína actor actriz cabezón cabezona
xenro nora galo galiña cidadán cidadá
león leoa ladrón ladroa folgazán folgazana
cru crúa bo boa nu núa
só soa boi vaca avó avoa
paisano paisana fregués freguesa coruñés coruñesa
fulano fulana cabalo egua / besta burelao burelá
alemán alemá ferrolán ferrolá cristián cristiá
urbano urbana muradán muradá avogado avogada
cotián cotiá ourensán ourensá humano humana
conde condesa castelán castelá vacún vacúa
4.2. Indica o xénero das seguintes palabras, poñendo diante o artigo determinado correspondente:
o humor o dote o couce a viaxe a vinganza
o sangue a énfase a arte o labor o garaxe
o leite a orde o nariz a fonte a pantasma
o sinal o azar o fel a dor a voz
o efe o xadrez o xiz a carraxe o cárcere
4.10. Clasifica as seguintes palabras segundo o seu número: sílex, nupcias, cóxegas, paspallás,
fervellasverzas, víveres, venres, valor (=coraxe), oeste, tebras, oasis, tórax.
Só en singular: sílex, venres, valor, oeste.
Só en plural: nupcias, cóxegas, víveres, tebras.
A mesma forma para singular e plural: paspallás, fervellasverzas, oasis, tórax.
4.11. Clasifica as seguintes palabras segundo indiquen individual e colectivo: carballeira, orquestra,
persoa, ovella, enxame, coro, piñeiro, xogador, equipo, exército, xílgaro, rabaño, souto, cardume.
Individual: persoa, ovella, piñeiro, xogador, xílgaro.
Colectivo: carballeira, orquestra, enxame, coro, equipo, exército, rabaño, souto, cardume.
2.2. Fíxese no artigo 1 do Estatuto de Autonomía. Que quere dicir que o galego é a lingua propia de
Galicia?
Resposta libre. Intentarase que reflexionen sobre a importancia que supón ter unha lingua de noso.
F. LITERATURA
5.Actividades:
5.1. Le o seguinte conto popular e analiza as súas características.
• O narrador non participa na acción.
• As accións encadéanse de forma lineal.
• A localización temporal é indeterminada. (“Contan que había un home chamado Xan”)
• Características da lingua oral. (“tiña sona de ter pouco brío”)
• Frecuente apoio no diálogo.