PAGSULAT SA FILIPINO SA PILING LARANG (AKADEMIKS
Posisyong papel – isang akademikong sulatin na
naglalahad ng mga matitibay na katwiran ukol sa
pinapanigang isyu. Ito ay isang dokumento kung saan
ikaw ay nagpapahayag ng iyong pananaw, perspektibo, o
opinyon sa isang paksa.
Ayon kay Grace Fleming, ito ay ang pagsalig o
pagsuporta sa katotohanan ng isang kontrobersyal na isyu
sa pamamagitan ng pagbuo ng isang kaso o usapin para sa
iyong pananaw o posisyon.
2 Uri ng mga Ebidensya (Ayon kina Constantino at
Zafra, (1997) sinipi mula sa aklat nina Baisan-Julian at
Lontoc, (2016)
1. Mga Katunayan (o facts) – nakabatay ito sa
makatotohanang ideya mula sa mga nakita,
narinig, naamoy, nalasahan, at nadama.
2. Mga Opinyon – nakabatay sa mga ideyang
pinaniniwalaang totoo o nakabase lamang sa
sariling pananaw.
Mga Hakbang sa Pagsulat ng Posisyong Papel
1. Pumili ng paksa na malapít sa iyong puso.
2. Magsagawa ng panimulang pananaliksik hinggil
sa napiling paksa.
3. Bumuo ng pahayag na tesis.
4. Subukin ang katibayan o kalakasan ng iyong
pahayag na tesis o posisyon.
5. Magpatuloy sa pangangalap ng mga
kakailanganing ebidensya.
6. Buoin ang balangkas ng posisyong papel.
Balangkas sa Pagsulat ng Posisyong Papel
1. Panimula – sa pagsulat pa lamang ng simula
kailangan mailahad na ng maayos ang paksa at
ang katwiran ukol sa pinapanigang isyu upang
makumbinsi ang mga mambabasa na pumanig sa
nasabing posisyon.
● Pamagat – posisyong papel ng institusyong
kinabibilangan hinggil sa paksa
● Pahayag na Tesis – pinaninindigang panig o
posisyon.
● Pinag-uukulan – batas, organisasyon, samahan,
departamento, o anumang lunsaran na may
direktang koneksyon sa isyung tinatalakay na
kailangang paglatagan ng panig. Posisyong papel
na nauukol sa lunsaran ng pinag-uukulan.
● Pinagmulan – samahan, organisasyon, o grupong
kinabibilangan ng bumuo o sumulat ng posisyong
papel. Pinaninindigan ng institusyong
kinabibilangan.
2. Katawan – sa pagsulat ng katawan mahalaga ang
lohikal na pagkakasunod-sunod ng mga
argumento at mga ebidensya.
3. Kongklusyon – ilalahad muli ang mga argumento
pagkatapos tatalakayin ang magiging implikasyon
nito.
1. Ano ang Posisyong Papel?
2. Ano ang Katangian ng Posisyong Papel?
3. Ano ang Layunin nito?
ADYENDA
Ang adyenda ay (1) talaan ng mga pag-uusap sa isang
pormal na pulong. (2) Dapat malinaw at konkreto ang
isinasaad nito. (3) Ito ay naglalaman ng mga paksa na
tatalakayin sa isang pulong.
Ayon kay Sudaprasert (2014), ang adyenda ang
nagtatakda ng mga paksang tatalakayin sa pulong.
Ang pagkakaroon ng maayos at sistematikong adyenda ay
isa sa mga susi ng matagumpay na pulong.
Napakahalagang maisagawa ito nang maayos at
maipabatid sa mga taong kabahagi bago maisagawa ang
pulong.
Kahalagahan ng Pagkakaroon ng Adyenda ng Pulong
1. Ito ay nagsasaad ng mga sumusunod na
impormasyon:
a) mga paksang tatalakayin
b) mga taong tatalakay o magpapaliwanag ng mga
paksa
c) oras na itinakda para sa bawat paksa
2. Ito rin ang nagtatakda ng balangkas ng pulong
3. Ito ay nagsisilbing talaan o tseklist
4. Ito ay nagbibigay rin ng pagkakataon sa mga
kasapi sa pulong na maging handa.
 PAGSULAT SA FILIPINO SA PILING LARANG (AKADEMIKS
5. Ito ay makatutulong nang malaki upang
manatiling nakapokus sa mga paksang
tatalakayin sa pulong.
Mga Hakbang sa Pagsulat ng Adyenda
● Magpadala ng sipi ng adyenda
● Ilahad sa sipi ng adyenda na kailangan nilang
lagdaan ito.
● Gumawa ng balangkas ng mga paksang
tatalakayin.
● Ipadala ang sipi ng adyenda sa mga taong
dadalo mga dalawa o isang araw bago ang
pulong.
● Sundin ang nasabing adyenda sa pagsasagawa
ng pulong.
Mga Gabay na Tanong:
1. Ano ang Adyenda?
Talaan ng mga pag-uusap sa isang pormal na
pulong.
2. Ano-ano ang layunin nito?
Layunin nito makapagtala ng mga paksa na may
wastong pagkakasunod-sunod sa isang pulong.
3. Bakit mahalaga ang paggamit ng adyenda sa isang
pulong?
4. Ano-ano ang bunga/resulta sa isang pagpupulong
kung walang inihandang adyenda?
KATITIKAN NG PULONG
● Opisyal na tala ng pagpupulong
● Kalimitang isinasagawa nang pormal, obhetibo,
organisado, sistematiko, at komprehensibo
● Nagsisilbing prima facie evidence
Tatlong Uri o Estilo ng Pagsulat ng Katitikan ng
Pulong
1. Ulat ng Katitikan – lahat ng detalyeng napag-
usapan sa pulong ay nakatala
2. Salaysay ng Katitikan – isinasalaysay lamang
ang mahahalagang detalye sa pulong
3. Resolusyon ng Katitikan – nakasaad lamang sa
katitikan na ito ang lahat ng isyung
napagkasunduan
Mahahalagang Bahagi ng Katitikan ng Pulong
1. Heading
2. Mga Kalahok o dumalo
3. Pagbabasa at pagpapatibay
4. Action items o usaping napagkasunduan
I. Call to order
II. Panalangin
III. Pananalita ng pagtanggap
IV. Pagbabasa at pagpapatibay ng
nagdaang katitikan ng pagpupulong
V. Pagtalakay sa adyenda ng pulong
VI. Ulat ng ingat-yaman
5. Pabalita o patalastas
6. Pagtatapos
7. Iskedyul ng susunod na pagpupulong
8. Lagda
Ayon kay Barbo (2014), dapat tandaan ng sinumang
sumulat ng katitikan ng pulong na hindi niya trabahong
ipaliwanag o bigyang-interpretasyon ang mga napag-
usapan sa pulong. Sa halip, ang kanyang tanging gawain
ay itala o iulat lamang ito. Napakahalaga na siya ay
maging obhetibo at organisado sa pagsasagawa nito.
Mga Dapat Gawin ng Taong Naatasang Kumuha ng
Katitikan ng Pulong
Ayon kay Sudaprasert sa kanyang aklat ng English for
the Workplace 3 (2014), ang kumukuha ng katitikan ng
pulong ay kinakailangang: (1) hangga't maaari ay hindi
participant sa nasabing pulong, (2) umupo malapit sa
tagapanguna o president ng pulong, (3) may sipi ng mga
pangalan ng mga taong dumalo sa pulong, (4) handa sa
mga sipi ng adyenda at katitikan ng nakaraang pulong, (5)
nakapokus o nakatuon lamang sa nakatalang adyenda ng
pangkat, (6) tiyaking ang katitikan ng pulong na ginagawa
ay nagtataglay ng tumpak at kompletong heading, (7)
gumamit ng recorder (kahit ano) kung kinakailangan, (8)
itala ang mga mosyon o pormal na suhestisyon nang
maayos, (9) itala ang lahat ng paksa at isyung
napagdesisyunan ng koponan, at (10) isulat o isaayos agad
ang mga datos ng katitikan ng pulong pagkatapos ng
pulong.
 PAGSULAT SA FILIPINO SA PILING LARANG (AKADEMIKS
NAKALARAWANG SANAYSAY
Ang nakalarawang sanaysay o tinatawag ding photo essay
ay isang koleksiyon ng mga larawang maingat na
inaayos upang makapaglahad ng mga pangyayari ayon
sa wastong pagkakasunod-sunod nito,
makapagpaliwanag ng isang konsepto, at
makapagpahayag ng damdamin sa mga babasa nito.
Ang mensahe nito ay pangunahing makikita sa larawan.
Halaga ng Pagkukwento sa Nakalarawang Sanaysay
● Pagkukwento sa isang bagay na napapanahon at
kontrobersyal sa lipunan
● Isaisip ang motibo at layunin
● Dapat may "drama"
● May suliranin o tunggalian
Mga Katangian ng isang Mahusay na Photo Essay (7)
● Malinaw na Paksa
● Pokus
● Orihinalidad
● Lohikal na Estruktura
● Kawilihan
● Komposisyon
● Mahusay na Paggamit ng Wika
Proseso ng Paglikha ng isang Nakalarawang Sanaysay
1. Pagpili ng paksa na malapít sa iyong puso.
2. Pagsasaliksik/paghahalughog ng mga
impormasyon may kaugnayan sa napiling paksa.
3. Dapat ay sari-sari o may barayti ang mga larawan
at nagsasaad ng kuwento o nakasaad sa naratibong
paraan.
4. Dapat ay may sapat na ilaw o liwanag sa paligid at
maayos na komposisyon (rule of thirds) ang
kukuhaning mga larawan para sa n.s.
5. Piliin ang mga angkop na imahen.
6. Isaayos ang mga napiling larawan. Sikaping
huwag gamitin muli ang mga larawang
magkakaparehas.
7. Isulat ang teksto.
8. Iwasan ang labis na pagsusulat. Hayaang
mangusap ang mga litrato.
Mga Iba't-ibang Uri ng Anggulo sa Pagkuha ng mga
Larawan para sa Nakalarawang Sanaysay (7)
❖ Bird's eye view
❖ High angle shot
❖ Over head shot
❖ Eye level
❖ Point of view
❖ Low angle shot
❖ Worm's eye view
Elemento ng Nakalarawang Sanaysay
● Kwento
● Uri ng larawan
● Pagkakaayos ng mga larawan
● Impormasyon at emosyon
● Paglalarawan o caption
Mga Uri ng Larawan
1. Pangunahing Larawan (Lead Photo)
– tumatalakay sa mahahalagang impormasyon na
sino, saan, kailan, at bakit.
2. Eksena (Scene)
– pangalawang litrato na naglalarawan ng eksena
sa isang nakalarawang sanaysay.
3. Larawan ng Tao (Portrait)
– ipinapakita nito ang tauhan sa isang kwento.
4. Detalyadong Larawan (Detailed Photo)
– nakatuon sa isang elemento gaya ng gusali,
tahanan, mukha, o mahalagang bagay.
5. Larawang Close-up
– nakatutok sa ilang bagay, naglalaan ng
karagdagang impormasyon sa paglalarawan o
caption.
6. Signature Photo
– larawang nagbubuod sa sitwasyong inilahad sa
nakalarawang sanaysay.
7. Panghuling Larawan (Clincher Photo)
– panapos na larawan na magbibigay emosyon o
impak sa mga mambabasa na nais ipabatid ng may
akda.
 PAGSULAT SA FILIPINO SA PILING LARANG (AKADEMIKS
Travel Essay o Travelogue
Isang anyo ng akademikong pagsulat na maaaring
gawing propesyon o hanapbuhay. Ito rin ay isang uri ng
lathalain kung saan ang pangunahing layunin nito ay
maitala ang mga naging karanasan ng isang
manlalakbay sa kanyang paglalakbay.
Ayon kay Nonon Carandang, tinawag itong sanaylakbay
na binubuo ng tatlong konsepto: sanaysay, sanay, at
lakbay.
Dalawang Uri ng Lakbay Sanaysay
Pormal – nagtataglay ng masusi at masusuri na
pananaliksik ng taong sumulat. Nagbibigay ng
impormasyon ukol sa isang tao, hayop, bagay, lugar, o
pangyayari. Halimbawa nito ay ang pahayagang editoryal.
Di-pormal – tumatalakay sa mga paksang karaniwan,
personal, at pang-araw-araw na kaaliwan para sa mga
mambabasa.
Mga Katangian ng Lakbay–Sanaysay
● Personal at kalimitang nakakapang-akit ng
mga mambabasa
● Mas nakakalamang naman ang teksto kaysa sa
mga larawan 'di tulad sa nakalarawang
sanaysay
● Naglalaman ng mga larawan at mga paksa nito
Dahilan ng Pagsulat ng Lakbay–Sanaysay
Ayon kay Dr. Lilia Antonio, et al., sa kanilang aklat na
"Malikhaing Sanaysay" (2013), may apat na
pangunahing dahilan ng pagsulat ng lakbay–sanaysay.
1. Upang itaguyod ang isang lugar at kumita sa
pagsulat –travel blog
2. Makapagbigay ng patnubay sa iba pang mga
kapwa-manlalakbay –travelogue
3. Maitala ang pansariling kasaysayan sa
paglalakbay tulad ng espiritwalidad, pagtuklas sa
sarili, atbp. –daily journaling o diary
4. Maidokumento ang kasaysayan, kultura, at
heograpiya ng lugar sa malikhaing paraan.
Antonio Pigafetta
– isang Venetian scholar
– tumungo sa Pilipinas kasama si Ferdinand Magellan
Marco Polo
– mangangalakal na Venetian
– may akda ng libro na "The Travels of Marco"
Mga Dapat Tandaan sa Pagsulat ng Lakbay–Sanaysay
● Magkaroon ng kaisipang manlalakbay sa halip na
kaisipan lamang ng isang turista.
● Tukuyin ang pokus ng bubuuing lakbay–sanaysay.
● Ilahad ang mga realisasyon o mga natutunan sa
ginawang paglalakbay.
● Sumulat sa unang panauhang punto de vista.
● Magtala ng mahahalagang detalye at kumuha ng
mga larawan para sa dokumentasyon habang
naglalakbay.
● Gamitin ang kasanayan sa pagsulat ng sanaysay.
REPLEKTIBONG SANAYSAY
Ayon kay Bernales et al. (2017), ito ay isang pagsulat na
presentasyon ng kritikal na repleksyon o pagbabalik-tanaw
tungkol sa isang tiyak na paksa.
Mga Gabay sa Pagsulat ng Replektibong Sanaysay
Ayon kay Maggie Mertens
1. Kaisipan at Reaksyon – sa pagsulat ng
repleksyong papel tungkol sa panitikan o
karanasan, mahalagang isama ang iyong mga
saloobin at reaksyon sa binasa o karanasan.
2. Buod – paglalarawan sa iyong reaksyon at
pagsusuri sa iyong nabasa o naranasan.
3. Organisasyon – kailangang maayos ang
pagkakalatag ng mga ideya mula sa panimula
hanggang sa konklusyon ng sanaysay upang
maiparating ng malinaw ang mensahe sa mga
mambabasa.
Mga Bahagi ng Replektibong Sanaysay
● Panimula – nakapaloob dito ang pagpapakilala sa
paksa at mahalagang mapukaw kaagad ang interes
ng mambabasa.
 PAGSULAT SA FILIPINO SA PILING LARANG (AKADEMIKS
● Katawan – naglalaman ng pagtalakay sa
obserbasyon, reyalisasyon, at pagkatuto mula sa
dating karanasan o nabasang akda.
● Konklusyon – nag-iiwan ng kakintalan o kaisipan
sa mga mambabasa. Tinatalakay rin dito ang mga
magiging ambag ng sanaysay, pagpapabuti ng
katauhan, at kaalaman para sa lahat.
Mga Dapat Isaalang-alang sa Pagsulat ng
Replektibong Sanaysay (Julian at Lontoc, 2017)
1. Magkaroon ng isang tiyak na paksa na iikutan ng
nilalaman ng sanaysay.
2. Isulat ito sa unang panauhan.
3. Mahalagang magtaglay ng patunay batay sa iyong
mga naobserbahan o katotohanang nabasa.
4. Gumamit ng pormal na pananalita.
5. Gumamit ng tekstong naglalahad sa pagsulat.
6. Sundin ang tamang estruktura o mga bahagi sa
pagsulat ng sanaysay.
7. Gawing lohikal at organisado ang pagkakasulat ng
replektibong sanaysay.
Pagtatasa
Panuto: Tama o Mali (Modified)
1. Mahalaga sa pagsulat ng replektibong sanaysay
ang kaisipan at reaksyon. Tama
2. Mahalaga sa pagsulat ng replektibong sanaysay
ang simpleng pagbubuod. Tama
3. Mahalaga sa pagsulat ng replektibong sanaysay
ang opinyon ng ibang tao. Tama, subalit dapat
ang opinyon mo o ng may akda ang mas
nangingibabaw sa kaniyang replektibong
sanaysay at hindi ang opinyon ng ibang tao.
4. Mahalaga sa pagsulat ng replektibong sanaysay
ang pagiging organisado. Tama
5. Ang katawan ng replektibong sanaysay ay
naglalaman ng obserbasyon mula sa binasang
akda o dating karanasan. Tama
6. Ang katawan ng replektibong sanaysay ay
naglalaman ng reyalisasyon mula sa binasang
akda o dating karanasan. Tama
7. Ang katawan ng replektibong sanaysay ay
naglalaman ng pagkatuto mula sa binasang akda
o karanasan. Tama
8. Ang katawan ng replektibong sanaysay ay
naglalaman ng pagpapakilala ng paksa mula sa
binasang akda o dating karanasan. Mali,
sapagkat sa panimulang bahagi ito nagaganap
o inilalahad.
9. Ang konklusyon na bahagi ng replektibong
sanaysay ay kinapapalooban ng kakintalan o
kaisipan sa mga mambabasa. Tama
10. Ang konklusyon na bahagi ng replektibong
sanaysay ay kinapapalooban ng isang tiyak na
paksang iikutan ng sanaysay. Mali, muli sa
panimulang bahagi lamang ito nagaganap o
inilalahad.
11. Ang konklusyon na bahagi ng replektibong
sanaysay ay tumatalakay sa magiging ambag ng
sanaysay sa pagpapabuti ng katauhan ng
mambabasa. Tama
12. Ang konklusyon na bahagi ng replektibong
sanaysay ay nagbibigay kaalaman para sa lahat
ng mambabasa. Tama
13. Mahalagang maipakita ang iba't-ibang
persepsyon ng mga taong nakapaligid sa
manunulat. Mali
14. Mahalagang magkaroon ng isang tiyak na paksa
na iikutan ng nilalaman ng sanaysay. Tama
15. Mahalagang gamitin ang unang panauhan sa
replektibong sanaysay. Tama
16. Mahalagang magtaglay ng patunay batay sa
iyong mga naobserbahan at katotohanang
nabasa. Tama
17. Mahalagang gumamit ng pormal na pananalita
sa paggawa ng replektibong sanaysay. Tama
18. Mahalagang sundin ang estruktura sa pagbuo ng
tula upang maging matagumpay ang paglalahad.
Mali, sapagkat hindi iyon pagbuo ng tula kundi
pagbuo ng replektibong sanaysay.
19. Mahalagang gumamit ng tekstong naglalahad sa
pagsulat ng replektibong sanaysay. Tama
20. Mahalagang gawing lohikal at organisado ang
pagkakasulat ng mga bahagi ng replektibong
sanaysay. Tama