AMNISTIA
b u r u z k o L e g e a , 40 u r t e
Askatasunaren Ibilaldiaren azken
e k i t a l d i a A r a z u r i n , Iruñearen o n d o a n ,
1977ko abuztuan.
Daniel Escribano R i e r a ,
Espai Fábrica-ko kidea eta i t z u l t z a i l e a
A u r t e n g o urriaren 14an berrogei urte izan
dirá m o n a r k i a b e r r i z e z a r r i e t a g e r o a l d e r -
dien bidez aukeratutako Espainiako lehen
G o r t e e k "Amnistían b u r u z k o L e g e a " o n a r -
tu zutela (46/1977 Legea, urriaren 15ekoa).
Izaera fundatzailea izan z u e n lege horrek,
bai 1 9 7 7 k o e k a i n a r e n 1 5 e k o b o z e t a n h a u t a t u
eta izatez konstituziogile aritu ziren G o r t e e k
ezarri z u t e n lehen legea izan zelako, baita
demokrazia parlamentario jaio berriak no-
l a k o h a u s t u r a k e t a j a r r a i p e n a k ¡zango z i t u e n
diktadura frankistarekin agerrarazi zuelako
ere.
LEGEAREN AZPITESTUA

E u s k a l Herriko mobilizazioek e g u n d o k o garrantzia izan

z u t e n L e g e a r e n jatorrían, b a i t a , h e i n h a n d i b a t e a n , harén
edukian ere. Erregimen frankistaren aurkako mobilizazio
eta ekintzarik handienak eta gogorrenak Euskal Herrian
izan ziren, e t a E u s k a l Herria z e n p r e s o politiko g e h i e n
zituen E s t a t u k o herrialdea. Hori dela-eta, indar berezia
izan z u e n a m n i s t i a r e n aldarnkapenak E u ska l Herrian, h e -
rri-mobilizazioen ardatz bihurtuz. Gainera, monarkiaren
bigarren gobernuak "amnistiari buruz" e m a n d a k o lehen
bi e r r e g e - d e k r e t u e k ( 1 0 / 1 9 7 6 , u z t a i l a r e n 3 0 e k o a k , e t a
19/1977, m a r t x o a r e n 14koak) baztertuak zituzten "per-
t s o n e n b i z i t z a n a h i z s e g u r t a s u n a " u r r a t u ¡zana e r a n t s i a
zeukaten presoak, eta horrek hogeita hamar bat euskal
ekintzaile politiko zituen e s p e t x e a n utziak. H o r r e k m o b i -
lizazio h a n d i a k e k a r r i k o z i t u e n 1 9 7 7 k o m a i a t z e t i k irailera
bitartean, eta haien aurka egin z u t e n polizia-indarrek, ba-
t z u e t a n lazgarriki e g i n e r e . M o n a r k i a r e n g o b e r n u a k e u s -
kal e r a k u n d e m a t x i n o e t a k o zortzi p r e s o e s p e t x e t i k a t e -
ratzea erabaki z u e n e a n , maiatzaren 2 0 a n , eta bederatzi,
e k a i n a r e n 2 a n , e r b e s t e r a t z e a r e n f o r m u l a erabili z u e n ,
eta hori e z dator b a t amnistia-kontzeptuarekin, zigorra
osorik baliogabetzea dakarrenarekin. Aitzitik, amnistia-
ren aldeko mobilizazioei e m a n d a k o bat-bateko erantzu-
naren tankera handia z u e n neurri horrek, baita hilaren
24a baino lehenago euskal preso politiko guztiak kalean tzi berezia izan z u t e n iraileko m a n i f e s t a z i o e k , batik b a t
egon ezean K A SKoordinadora Abertzale Sozialistak hilaren 8an Donostian (Gipuzkoa) egindakoak. Aurreko
h a u t e s k u n d e e n aurka iragarritako boikotaren oihartzuna mobilizazioak uzkur jaso zituzten euskal alderdi nagu-
g u t x i t z e k o t r i k i m a i l u a r e n a e r e . B o z e n o s t e a n , amnistía siek osatutako Euskal Parlamentarien Batzarrak deituta-
o s o a r e n aldeko e u s k a l mobilizazioek jarraitu egin koa izanik, h e r r i - m u g i m e n d u a r i iniziatiba politikoa
zuten, uztailaren 10etik abuztuaren 28ra k e n t z e k o azpijokotzat salatu z u t e n deialdia
bitartean Euskal Herria zeharka- mobilizatutako zenbait sektorek,
*'
tuko zuen Askatasunaren
eta manifestari batzuen ••••',.•-•«.

zaindarien arteko liskarrak sortu ziren, baita p a r l a m e n -
t a r a n aurkako erasoak ere. Horren guztiaren ondoren,
S a l v a d o r SánchezTerán U C D k o d i p u t a t u a k z e r a a d i e r a -
zi z u e n K o n g r e s u a n , i r a i l a r e n 1 4 a n : b e z p e r a n " a m n i s t i a
orokorrari eta behin betikoari" buruz gutxiengo e u s k o
katalanak aurkeztutako mozioaren "espiritua" bere egi-
t e n zuela bere alderdiak.
LEGEA BERE TESTUAN
Irailaren 3 0 e a n oposizioak ordura arte a u r k e z t u t a k o
p r o p o s a m e n guztiak b a t e r a t z e n zituen a m n i s t i a r e n le-
ge-proposamena aurkeztu zuten PSOEk, PCEk, PSPk
eta g u t x i e n g o e u s k o katalanak. 1 9 7 7 k o ekainaren 16a
baino lehen egin eta helburu politikoa z u t e n ekintzak
a m n i s t i a t z e n z i t u e n e g i t a s m o a k (1. art.), baita s o l d a d u s -
kari zio erlijiosoek, m o r a l e k , e t i k o e k , f i l o s o f i k o e k nahiz
p o l i t i k o e k e r a g i n d a k o k o n t z i e n t z i a - e r a g o z p e n a (2.a art.)
e t a iritzi- e t a i n f o r m a z i o - d e l i t u a k e r e (2.b art.). Kartzela-
tik a t e r a t z e a r e n t r u k e e z a r r i t a k o e r b e s t e r a t z e a k e r e ber-
t a n b e h e r a u z t e n z i t u e n p r o p o s a m e n a k (7. a r t . ) . H o r r e z
gain, zio politikoengatik zein langileen interesen aldeko
ekintzengatik "ebazpen judizialek, administrazio- e d o
gobernu-ekintzek eta enpresa-erabakiek sortutako kale-
ratzeak, zigorrak e d o inoren konturako langileen eskubi-
de aktibo edo pasiboen kentzeak" indargabetzen
zituen (5.eart.). Kaleratutakofuntzionarioei
'- N e r e e r a g i t e n z i e n , zibilei e t a m i l i t a -
"' •** * rrei, e t a Administrazioan
Jokin Gorostidi, atzerriratua
B e l g i k a n , Itziar A i z p u r u a r e k i n
Bruselako plaza nagusian.
Amnistiaren aldeko manifestazioa
Donostian.
Manifestazio ugari izan ziren
1977ko urtean Euskal Herrian
zehar.
A m n i s t i a Osoa aldarrikapena herri
guztietan zabaldu zen urte hartan.
t z e a a u r r e i k u s t e n z u e n (5.b art.). A m n i s t i a e g i k a r i t z e k o
e s k u m e n a Administrazioari egokituko zitzaion, ofizioz,
e d o aldeak e s k a t u t a (6. art.), e t a , o n a r t u z g e r o , ez z e n
helegitea jartzeko aukerarik e g o n g o . Aitzitik, ezetza jasoz
gero, "legedian aurreikusitako helegite jurisdikzionalak"
j a r t z e k o e s k u b i d e a a i t o r t z e n z u e n (9. art.).
Urriaren 2an U C D k bere proposamena aurkeztu zuen.
Amnistiatzeko m o d u k o ekintzak murriztu egiten zituen
gobernuko taldeak, Erreforma Politikorako Lege-egitas-
moari buruzko erreferendumarekin batera" 1976ko aben-
duaren 15ean hasitako prozesu demokratikoaren egon-
kortasuna galaraztea" helburu ornen zuten "biolentzia
l a r r i k o e k i n t z a k " b a z t e r t u t a (1.2 a r t . ) , A r m a d a r e n b a i t a n
o n d o e z berezia sortua zuten G R A P O r e n ekintzak kanpo
uzteko. Lan-arloa ez z u e n aipatu ere egiten, ezta Legeak
amnistiatzen zituen ekintzengatik kaleratutako funtziona-
r i o a k e r e . K o n t z i e n t z i a - e r a g o z l e e i e t a i n f o r m a z i o - e t a iri-
tzi-delituengatik zigortuei ere ez zien eragiten amnistiak.
Bestalde, errepresio-ekintzak legez babesteko baliatu
z u e n g o b e r n u k o taldeak e k i m e n legegilea, amnistiatuta-
ko ekintzen a u r k a k o jardunbidean polizia-indarrek eginda-
k o d e l i t u e i e r e e r a g i n g o b a i t z i e n L e g e a k (1.4 art.). H a l a
ere, polizia- e t a A r m a d a k o agintariak b a i m e n t z e n z i t u e n
delitu horiek ikerrarazten eta, hala bazegokion, e r r u d u n a k
zerbitzutik k a n p o r a t z e n (3. art.). A m n i s t i a o n a r t z e k o e s k u -
m e n a "epaileei eta auzitegiei" egokituko zitzaien
(2.1 art.), baina G o b e r n u a k L e g e a garatze-
ko xedapenak emateko eskuduntza
¡zango z u e n ( a z k e n x e d a p e -
 L e g e a r e n t e s t u a u r r i a r e n 6 a n h i t z a r t u z u t e n , e t a bi e g i -
t a s m o e n a r t e k o k o n p r o m i s o a r e n e m a i t z a izan zen. Le-
gea aplikatzeko denbora-eremua ekainaren 15era m u g a -
tzeak hogeita h a m a r bat euskal preso politiko baztertuko
zituenez, urriaren 6a arte luzatzea eragin z u t e n Euskal
Herriko protestek, baina, kasu horretan, amnistiatutako
e k i n t z e k " p e r t s o n e n bizitzaren nahiz o s o t a s u n a r e n aur-
k a k o b i o l e n t z i a larririk e k a r r i e z badute'.' H a r t a r a , L e g e k o
1. a r t i k u l u k o 1. a t a l a k h e l b u r u p o l i t i k o a z u t e n e k i n t z e t a r a -
ko amnistia ematea aurreikusten zuen, honako data-mu-
ga h a u e n barne: salbuespenik g a b e 1976ko a b e n d u a r e n
1 5 a b a i n o l e h e n e g i n d a k o e t a r a k o (a i d a t z - z a t i a ) ; h a n d i k
1 9 7 7 k o ekainaren 15era bitartean egindakoetarako, bal-
d i n e t a "libértate p u b l i k o a k b e r r e z a r t z e k o z e i n E s p a i n i a -
k o h e r r i e n t z a k o autonomía a l d a r r i k a t z e k o x e d e a " a n t z e -
m a t e n b a z e n e k i n t z a r e n o i n a r r i (b i d a t z - z a t i a ) , e t a o r d u t i k
urriaren 6ra arte egindakoetarako, aipatu baldintzan (c
idatz-zatia). Iritzi-delituak e r e a m n i s t i a t z e n z i t u e n L e g e a k
(2.d art.), b a i t a e r b e s t e r a t z e a k b a l i o g a b e t u e r e (3. art.).
Soldaduskari kontzientzia-eragozpenari ere eragiten
zion, baina bakarrik zio etikoek e d o erlijiosoek sortuta-
koari (2.b art.). B e s t a l d e , g o b e r n u k o t a l d e a k nahi bezala,
errepresioaren ekintzak e r e b a b e s t e n zituen L e g e a k (2.e
e t a f art.), e t a h a i e n i n g u r u a n U C D r e n proposamenak
baimendutako ikerketa eta egileen kargugabetzea ere
ez zituen jaso.
Lan-amnistiari dagokionez, langile-mu-
gimenduak egindako presioak eta
ezkerreko alderdiek langi-
leen soldata errea-
politika o n a r t z e k o h e l b u r u a k eragin z u t e n U C D k gaia jo-
rra z e d i n o n a r t z e a . H a l a e r e , t e s t u a iluna e t a e s k a s a z e n .
Langileen interesen aldeko ekintzak aipatu beharrean,
ondokoa aipatzen zen amnistiagarri: "lan-izaera edo
i z a e r a s i n d i k a l a d u t e n a r a u - h a u s t e a k , e g u n ¡ndarrean
d a u d e n arauek eta nazioarteko h i t z a r m e n e k langileei
o n a r t z e n d i z k i e t e n e s k u b i d e a k d i r e n a k " (5. art.). E s k u b i -
de E k o n o m i k o , Sozial eta Kulturalei buruzko Nazioarteko
Hitzarmenak, Espainiako E r r e s u m a k 1 9 7 7 k o apirilaren
1 3 a n b e r r e t s i a k e t a harén l e g e d i a n u z t a i l a r e n 2 7 t i k i n -
darrean zegoenak, ondoko eskubideak onartzen zituen:
greba egitekoa, baina "herrialde bakoitzeko legediaren
a r a b e r a e g i k a r i t u a " (8.1.d art.), e t a s i n d i k a t u a k s o r t z e k o
e t a b e r t a n izena e m a t e k o a (8.1.a art.). L e g e k o 8 . a r t i k u -
luaren arabera, honakoa indargabetzen zuen amnistiak:
"ebazpen judizialek, administrazio- e d o gobernu-ekin-
tzek sortutako kaleratzeak, zigorrak edo inoren kontu-
rako langileen e s k u b i d e aktibo e d o pasiboen kentzeak','
beti ere neurri horiek aurreko artikuluetan aipatu zioak
bazituzten oinarri. Oposizioaren p r o p o s a m e n a k ez beza-
la, L e g e a r e n t e s t u a k e z z i t u e n a i p a t z e n e s k u b i d e h o r i e k
urratu zituzten enpresa-erabakiak. Hori dela-eta, kalera-
tzeen edo zigorren aurka epaitegietan egin ez zuten lan-
gileak baztertuak geratzen ziren. Bestalde, nahasia zen
L e g e a r e n idazkera, auzitegien erabakiek ez baitzuten zi-
gorra s o r t z e n , hori bidezkoa e d o b i d e g a b e a izan z e n
e b a t z i b a i z i k . H o r i d e l a - e t a , o h i k o a ¡zango
zen o n d o r e n g o kritika: 4 6 / 1 9 7 7 , •
Legeak lan-eskubideak M
eta eskubide ^Jñf.Zte'H&'jt
gauzatzea amnistiatzeko modukotzat jotzen zuenez,
a r l o h o r r e t a k o l e g e d i a e z a l d a t u ¡zana, e s k u b i d e h o r i e -
kin bat eginez. Izan ere, m a r t x o a r e n 4 k o L a n H a r r e m a -
nei buruzko 17/1977 Errege Lege Dekretuaren arabera,
Lan Magistraritzak kaleratzea bidegabea zela ebatziz
gero, araberako betebeharra zuen enplegu-emaileak:
langilea berriz hartu e d o kalte-ordaina e m a n , baina era-
bakia e n p l e g a t z a i l e a r i z e g o k i o n (37.3 art.). Langileak
kargu sindikala zuen kasuan besterik e zzen derrigo-
r r e z k o a b e r r a r t z e a (37.6 art.). B e r a z , 4 6 / 1 9 7 7 Legeari
jarraiki, kaleratzea amnistiagarritzak jota ere, L e g e a r e n
testuak ez z u e n b e r m a t z e n langilearen berrartzea. H o -
rrez gain, grebei buruz 17/1977 Errege L e g e D e k r e t u a k
zekarren arauketa murriztailea zen, txandakako grebak
eta arlo "estrategikoetan" egindako lanuzteak eta gre-
b a k " e z z i l e g i t z a t " j o t z e n b a i t z i t u e n (7.2 a r t . ) . Elkartasu-
n e z k o grebak eta "zio politikoengatik e d o langileen in-
terés p r o f e s i o n a l e z b e s t e k o h e l b u r u e n g a t i k a b i a t u e d o
s o s t e n g a t u t a k o a k " b e r r i z , " l e g e z k a n p o k o a k " z i r e n (11.a
e t a b art.). H a l a k o p r o t e s t e t a n parte hartzeagatik e g i n -
d a k o kaleratzeak " b i d e z k o a k " ziren (33.j art.). Halaber,
" m o t a orotako zerbitzu publikoak e d o n a b a r m e n beha-
rrezkoak eta atzeraezinezkoak diren zerbitzuak" e m a t e n
dituzten funtzionarioen lanuzteak sediziotzat hartzen
jarraitzen z u e n Errege L e g e Dekretuak, baita " E s t a t u a -
r e n s e g u r t a s u n a r e n a u r k a e g i t e a , harén a u t o r i t a t e a k a l -
tetzea, edo normaltasunez jardutea oztopatzea" xedea
z u t e n g r e b e k e r e (4. x e d a p e n gehigarria, Z i g o r K o d e k o
2 2 2 . a r t i k u l u a b e r r i d a z t e n dueña). A u r r e k o u r t e e t a n e t a
hilabeteetan Euskal Herriko eta Espainiako lantegiak eta
kaleak astindu zituzten greba asko zeuden aipatu kasue-
tan. Horrenbestez, Legeak amnistiatzeko modukotzat
j o t z e n z i t u e n e k i n t z a a s k o berriz izan a h a l k o ziren zigor-
garri. Gainera, L e g e a k a m n i s t i a t z e n zituen ekintzengatik
kaleratutako funtzionarioei dagokienez, A d m i n i s t r a z i o zi-
bilekoek euren kargua berreskuratzea aurreikusten zen
(7.a a r t . ) , b a i n a m i l i t a r r e k o e i " e s k u b i d e p a s i b o a k " b e s t e -
r i k e z z i t z a i z k i e n a i t o r t z e n (7.d a r t . ) .
Amnistia egikaritzeko e s k u m e n a "epaileei, au-
zitegiei eta agintari judizialei" egokituko
V".L. • . zitzaien, jurisdikzio guztietan. H e -
"il** 1 ^ • ' l e g i t e a jartzeko eskubi-
ez z u e n erabakia etengo. A m n i s t i a ofizioz edo aldeak
e s k a t u t a e m a n b e h a r k o z e n , fiskala e n t z u n d a (9. art.).
Tramitazio-egoeran zeuden administrazio-prozeduretan
ofizioz e m a n g o z u e n a m n i s t i a A d m i n i s t r a z i o a k (11. art.).
LEGEAREN GARAIKO BALORAZIOAK
Ez d a g o e s a n beharrik o n a r t u t a k o legeak ez zituela ase-
betetzen amnistiaren aldeko euskal mugimenduaren
eskaerak, eta halaxe adierazi z u e n Francisco L e t a m e n -
dia Ortzi E E E u s k a d i k o E z k e r r e k o d i p u t a t u a k , Legeari
buruzko parlamentuko eztabaidan, abstentziora jotzeko.
S a k o n e k o aldaketa politikorako prozesuaren baitan ko-
katutako neurri politiko m o d u a n ulertzen z u e n a m n i s t i a
amnistiaren aldeko euskal mugimenduak. Horren arabe-
ra, o n d o k o a r e k i n b a t e r a z e n e t o r t z e k o a : p r e s o p o l i t i k o a k
a s k a t z e a r e k i n e t a haien b o r r o k a r e n zilegitasuna aitor-
tzearekin, alderdi guztiak legeztatzearekin, frankismoa-
ren polizia-indarrak desegitearekin, eta zapalkuntzaren
arduradunak epaitzearekin. Gainera, Legea gorabehera,
b e r r i r o e r e ¡zango z e n b e h a r r e z k o a herri-mobilizazioa
Francisco Aldanondo ETAko azken presoa kaleratzeko.
Azaroan, V I . Eskualde Militarreko kapitain jeneralak u k o
egin zion Aldanondori amnistia aplikatzeari, eta horrek
protesta gehiago ekarri zituen. Hori dela-eta, A l d a n o n d o
askatzeko eskatu zuen Euskal Parlamentarien Batzarrak,
eta horren guztiaren ostean baino ez zuen agindu Justi-
zia M i l i t a r r e k o A u z i t e g i G o r e n a k A l d a n o n d o k a l e r a t z e k o ,
abenduaren 9an. Adierazgarriro, Euskal Herritik kanpo-
ko hainbat p r e s o politikori ez zieten Legea aplikatuko.
Handik gutxira espetxeak euskal erakunde armatuetako
kidez berriz betetzea nolanahi interpretatuta ere, zera
erakusten du horrek guztiak: Gobernuak ez zuela preso
politiko oro askatzeko asmorik, eta mobilizazioen t a m a i -
nak hartaratu z u e n lekuetan besterik ez zuela kaleratze
o s o a e m a n . Izan ere, irailaren 6 a n , amnistiari b u r u z k o le-
gerik negoziatzeko konpromisorik artean agertu ez zue-
l a , o n d o k o a a i t o r t u z i o n A d o l f o Suárez G o b e r n u k o p r e -
s i d e n t e a k E r r e s u m a B a t u k o E s t a t u t o idazkariari:
amnistiaren aldeko mobilizazioek "eragin"
h a n d i a izan z u t e l a G o b e r n u a k or-
dura arte e m a n d a k o kale-

Fran Aldanondori harrera Ondarroan. Francisco Letamendia Ortzi,
Euskadiko Ezkerra-ko diputatua
A d o l f o Suárez González, E s p a i n i a k o
Espainiako Kongresuan.
Gobernuko presldentea.
L e g e a k z i o e n a z a l p e n i k e z ¡zateak e r e ¡radokitzen d u z e r
n o l a k o g o g o z b a b e s t u z u e n L e g e a U C D k . 1 9 7 8 k o urria-
r e n 1 7 a n e s k a i n i t a k o h i t z a l d i a n , José María B e n e g a s
P S O E k o diputatu eta Euskal Kontseilu Orokorreko kon-
tseilariak ere n a b a r m e n d u k o zuen " E u s k a l Herriaren al-
darrikapen o r o atera egin b e h a r izan d i o t e l a " E s p a i n i a k o
G o b e m u a r i , "eta horrek zera ekarri du: masa-mobiliza-
zioen bideak, baita biolentzia ere, instituzio, negoziazio,
n a h i z p a r l a m e n t u - b i d e e i g a i l e n d u zaizkiela beti'.'
Bestalde, Legea onartu baino bi bat aste lehenago,
K A S e k o a l d e r d i e k e l k a r t e p o l i t i k o e n e r r e g i s t r o a n ¡zena
e m a t e k o a u r k e z t u t a k o e s k a e r a a t z e r a b o t a z u e n Bar-
ne Ministerioak, zera argudiatuz: Zigor Kodeak legez
kontrakotzat jotzen zituela Espainiaren "batasunari
e r a s o e g i t e a " helburu z u t e n taldeak (173.2 art.). H o -
rrez gain, s e x u - a s k a t a s u n a r e n eta ugaltze-eskubideen
a u r k a k o zigor-tipoek indarrean jarraitzen z u t e n (Zigor
K o d e k o 411.2, 414.-417. e t a 4 4 9 . - 4 5 2 . art.). H u r r e n g o
urteetan aipatu jarduera batzuk desagertuko ziren Zi-
gor Kodetik (sexu-askatasunarekin lotutakoak, kasu),
baina beste batzuk (haurdunaldia nahita etetea),
zati b a t e a n baino ez. Halaber, e s a n g u r a -
tsua d a grebei buruz aipatu arau
murriztailea, gobernu e z
koa, oraindik indarrean egotea, hurrengo urteko Kons-
tituzioak grebarako eskubidea oinarrizko eskubidetzat
o n a r t u arren (28.2 art.).
Kontzientzia-eragozleei dagokienez, Legeari esker es-
petxean z e u d e n 2 2 0 kontzientzia-eragozleak atera bazi-
ren ere, gatazkak jarraitu egin z u e n . 1 9 8 4 arte ez z u t e n
arautu legegileek kontzientzia-eragozpena (48/1984 Le-
gea eta 8/1984 Lege Organikoa, abenduaren 26koak),
eta ez z u t e n onartu zio politikoek sortutakoa, g o b e r n u a k
izendatutako e p a i m a h a i a r e n e s k u utzi z u t e n eragozleek
a r g u d i a t u t a k o a k a i n t z a t h a r t u e d o e z , e t a o r d e z k o gizar-
te-zerbitzua ezarri z u t e n . O r d e z k o zerbitzua e m a t e a r i
uko eginez gero, sei hilabete gehi e g u n bat eta sei urte
bitarteko espetxe-zigorrak ezarri zituen. Kontzientzia
Eragozpen Mugimenduakarbuiatu egin zuen Legea, eta
intsumisioaren kanpainari ekin zion. Horrek demokrazia
p a r l a m e n t a r i o a r e n h i s t o r i a k o d e s o b e d i e n t z i a zibil k o l e k -
tiboko m u g i m e n d u r i k handienari e m a n g o zion hasiera, 21
eta, milaka intsumiso eta ehunka kontzientzia-preso
sortuta, derrigorrezko soldaduska bertan behera uztea
ekarriko zuen.
HITZATZEA
E r r e g i m e n berrian e r r e p r e s i o f r a n k i s t a k izan d u e n zigor-
gabetasuna 46/1977 Legeari leporatu ohi diote Euskal
Herriko eta Espainiako talde memorialistek. Hala ere,
p r e s o p o l i t i k o a k k a l e r a t z e k o L e g e k o 1. a r t i k u l u a k z u z e n -
bide-oinarria e m a n arren d e n a k aterako ez ziren m o d u
berean, Legeak errepresio frankistaren arduradunak
epaitzea galarazteko x e d a p e n i k izan ez balu e r e , h o r r e k
ez z u e n epaiketarik ekarriko, b e s t e a k b e s t e , e z k e r aber-
tzalearen eta e z k e r iraultzailearen e r a k u n d e e k izan ezik,
ezein alderdi politikok ez zuelako halakorik planteatzen.
U r t e e n p o d e r i o z , a b a g u n e a a l d a t u b a l i t z , L e g e k o 2 . ar-
tikuluko e eta f idatz-zatiak ez ziren horretarako o z t o p o
h a n d i r i k ¡zango, J o n M i r e n a L a n d a l e g e l a r i a k o h a r t a r a z i
d u e n bezala, 4 6 / 1 9 7 7 Legea lege arrunta baita, e t a erre-
forma dezake gehiengo parlamentario arrunt batek.
H o r r e n b e s t e z , errepresio frankistaren zi- •i * •
gorgabetasuna ez da lege kontua, • ,:»•'-/
borondate politiko gabe- % ;U-