नेपालको इतिहास प्राचीन

देति हालसम्मः
Ottish प्रशिक्षक शित्रप्रसाद घिशिरे

www.ottish.com
3/d} k9f}+, ;do / k};fsf] art u/f}+ ...
3/d} k9f}+, ;do / k};fsf] art u/f}+ !!! Ottish k|lzIfs तमत्रप्रसाद तितमरे

नेपालको इतिहास प्राचीन देति हालसम्मः

- ‘g]kfnPs k|frLg d'n'ssf] ¿kdf ljleGg wd{zf:q tyf k'/f0fx¿df g]kfnnfO{ cToGt} k|frLg e"ldsf] ¿kdf
j0f{g ul/Psf] 5 . s/La !# s/f]8 jif{cufl8 ag]sf oxfFsf kj{t z[ª\vnfx¿ / pkTosfx¿df kl5 cfP/
k|f0fLx¿sf] cfsif{0f ljz]if ¿kdf a9\b} uPsf] kfOG5 .
klZrd g]kfnsf] a'6jnIf]qdf kfOPsf] /fdflky]s; dfgjsf] cjz]ifn] Ps s/f]8 jif{eGbf cufl8b]lv g} g]kfndf
dfgjsf] a;f]af; ;'¿ eO;s]sf] tYo :ki6 x'G5 . g]kfn gfdsf] klxnf] pNn]v cyj{kl/lzi6df ul/Psf] kfOG5 .
cyj{kl/lzi6sf] ;do lglZrt ug{ g;lsP tfklg O;fk"j{ %))–^)) sf] aLrdf o;sf] lgdf{0f ePsf] dflgG5 .
o;df g]kfnnfO{ sfd¿, ljb]x pb'Da/, cjGtL / s}so b]zx¿;Fu} /fvL rrf{ ul/Psf] 5 .
१. नेपाल नाम रहनुका कारणहरः
• ने’ नामका मुतनद्धारा नेपाल उपत्यकामा व्यवस्था कायम भएकाले ।
• - तिब्बिी भाषा ‘न’े शब्दको अथथ िर र ‘पाल’ शब्दको अथथ ऊन हुन्छ । प्राचीन कालमा यहााँ प्रशस्ि मात्रामा ऊन उत्पादन
हुने हुनाले यसको नाम नेपाल रहन गएको हो ।
• blIf0f ef/tsf] s]/nf If]qdf a:g] dfnaf/ hflt g]jf/, l;d|f}/gu9sf ;+:yfks gfGob]jsf] ;fy oxfF
cfPsf lyP . logLx¿sf] cfudgkZrft\ oxFfsf] gfd g]kfn /xg uof] . g]kfnsf k|frLg zf;s
uf]kfnj+zLx¿nfO{ ælgkÆ elgGYof] . pgLx¿sf] cfno -3/_ nfO{ g]kfn elgof] . …gLk zAbsf] pNn]v
j}lbs u|Gydf / kfl0fgLsf] ci6fWoflodf ;d]t ePsf] kfOG5 .
- तलम्बु भाषामा नेपालको अथथ पतवत्र गुफा, मतन्दर वा गुण्य भुमी हुने हुन्छ, यहााँ धेरै धार्मथक स्थलहर भएको
हुनाले यसको नाम नेपाल रहन गएको हो
• सस्कृ ि भाषामा तनप+आल तनम्प भनेको ठाउाँ र आल भनेको िाल तमलेर नेपाल बनेको र िाल िालै भररएको काठमाण्डौ
उपत्यकामा तचन बाट मञ्जुश्री आइ चोभारको डाडााँबाट चक्रतिथथ प्रहार गरेर पातन काटेर फालेपतछ बतस्ि बस्न योग्य
बनाएको भन्ने भाषा वशावलीमा पाइन्छ।
२. नेपालका तवतभन्न युगका नामः
• सत्ययुग - सत्यवति • द्धपारयूग - मुतिसोपन
• त्रेिायुग - िपोवन • कतलयुग - नेपाल
३. गोपाल वंशः
✓ g]kfnsf k|yd /fhfx¿ uf]kfnj+zL lyP . uf]kfn eGgfn] ufO{kfns ;d'bfo eGg] a'lemG5 . sf7df8f}Fsf]
kfgL aflx/ km\ofFs]kl5 pkTosf a;f]af; of]Uo eof] . To;kl5 blIf0ftkm{sf gLk hfltsf uf]kfnx¿ oxfF
cfsli{ft eP .
✓ blIf0faf6 cfPsf uf]kfnx¿ / oxfFsf k|frLg gfu hfltaLr eL8Gt x'Fbf gfu hfltx¿ k/flht eO{ blIf0f
e]utkm{ nfu] eg] g]kfn pkTosfdf uf]kfnx¿sf] jr{:j sfod eof] .
✓ j+zfjnLx¿df pNn]lvt syfcg';f/ logLx¿sf] Pp6f ax'x|L gfd u/]sf] ufOn{] ;w}F afUdtLsf] lt/sf] Ps
7fpFdf uP/ b"w r9fpg] ub{lyg\ . ;f] :yn vgL x]bf{ kz'kltsf] Hof]lt{ln pTkGg eof] . 6]s' bf]efgdf
tk:of u/L a:g] …g] d'gLn] uf]kfnj+zsf e'Qmdfg -e"ldu'Kt_ nfO{ /fhf agfP .
✓ नेपालक प्रथम राजाहरमा गोपाल वंशीहर तथए । गोपाल भन्नाले गाईपालक समुदाय भन्ने जनाउाँ छ ।
✓ ने नामका मुतनले गोपाल वंशका भुिमानलाई राजा बनाए ।
✓ कु ल ८ पुस्िाले गोपालवंशी राजाहरः भुतमगुप्त, जयगुप्त, धमथगुप्त, हषथगुप्त, भीमगुप्त, मणीगुप्त. तवष्णुगुप्त, तजि गुप्त
राजाहरले ५२१ वषथसम्म शासन गरेका तथए ।
✓ गोपाल वंशका प्रथम राजा भुिमान हुन भने अतन्िम राजा यक्ष गुप्त हुन ।
✓ गोपाल वंशको शासन के न्र मािातिथथमा तथयो ।
✓ नेपालमा मानव बस्िीको सुरवाि गने पतहलो वंश गोपाल वंश हो ।

1
3/d} k9f}+, ;do / k};fsf] art u/f}+ !!! Ottish k|lzIfs तमत्रप्रसाद तितमरे

✓ नेपालमा मानव वतस्िको आवाद गने ,राज्य व्यवस्थाको सुरवाि गने, पुशपतिनाथ मतन्दर स्थापना गनुक
थ ो साथै यो तनप
जातिका गोपालहरको नामबाट नेपालको नामाकरण भएकोले नेपालको इतिहासमा तयतनहरको महत्वपूणथ स्थान छ ।
४. आतभरवंशी( अतहरवंशी)
➢ Uff]kfnj+zsf hLg u'KtnfO{ o'4df k/flht u/L dlxifkfnx¿n] g]kfnsf] zf;gdf lgoGq0f sfod u/]sf]
s'/f uf]kfn /fhj+zfjnLdf pNn]v 5 t/ s]xL Oltxf;sf/x¿sf cg';f/ ufO{ kfNg]nfO{ uf]kfn eg] em}+
e};L kfNg]nfO{ dlxifkfn jf cfle/ elgGYof] . t/ uf]kfn / cfle/ Pp6} j+zsf ePsf / k]zfut cfwf/df
dfq b'O{ ;d'bfodf ljeflht ePsf] dflgG5 .
➢ गोपाल वंशपतछ नेपालमा आतभरवंशी राजाहरले शासन गरेका तथए ।
➢ यस वंशलाई मतहषपाल वंशी पतन भतनन्छ ।
➢ आतभरवंशीका प्रथम राजा वरससंह हुन भने अतन्िम राजा भुवन ससंह हुन ।
➢ यस वंशको शासन के न्र मािातिथथ तथयो ।
➢ यस वंशले ३ पुस्िाले जम्मा १११ वषथजति शासन गरेको तथयो ।
➢ भुवनससंहलाई पुवथतिरबाट आएका ककरााँिवंशीराजा यलम्बरले परातजि गरर आफ्नो शासन सुरगरेका तथए
५. ककरााँिकालः
✓ g]kfn pkTosfdf /fHo ug]{ lnR5jL /fhj+zeGbfcufl8 / dlxifkfn jf cfle/j+zeGbfk5fl8 aLrsf]
;dodf ls/fFtj+zLo /fhvnssf] zf;g pkTosfdf /x]sf] lyof] eGg] ljj/0f ;flxlTos >f]tx¿df km]nf
kb{5 .
✓ uf]kfn j+zfjnLdf ls/ft /fhfx¿sf] ;"rLsf ;fy} pgLx¿sf] d"n:yfg tfdfsf]zL / ;'gsf]zLaLrsf]
e"efu egL atfOPsf] 5 .
✓ ककरााँिबंशका प्रथम राजा को तथए–यलुङ् वा यलम्बर
✓ यलम्बरले कसलाई परातजि गरर नेपालको शासन व्यवस्था आफ्नो हािमा तलएका तथए - भवनससंह
✓ g]kfndf P]ltxfl;s 36gfqmdsf] ;'¿jft ls/ftL /fhfx¿af6} ePsf] dflgG5 . uf]kfn /fhj+zfjnLdf #@,
efiff j+zfjnLdf @* / /fO6 j+zfjnLdf @( /fhfx¿sf] ljj/0f kfOG5 . tyflk, ls/ftj+zsf @( k':tfsf
#@ /fhfx¿n] em08} !%)) jif{ hlt zf;g rnfPsf] dflgG5 .
✓ द्धापर युगको अन्यतिर शुरवािभएको ककरााँिी राजाहरको शासन कति समय कायम रहेको तथयो - लगभग १५००बषथ
✓ महाभारिको युद्ध कु न ककरााँिी राजाको पालामा भएको मातनन्छ - छैटौ ककरााँिी राजा हुमति
✓ कसको पालमा कतपलवस्िुबाट गौिम बुद्ध काठमाण्डौमा आएका तथए - सािौ ककराति राजा तजिेदास्िी
✓ भारिबाट सम्राट अशोक नेपाल कु न ककरााँिी राजाका पालामा आएका तथए - चौधौ ककरािी राजा स्थुंको पालममा
आफ्नो राज्यतवषेकको २०औ बार्षथकक को अवसरमा लुतम्बन माआइ त्यहाका जनिालाई s/ छु ट को िोषणा गररदएका
तथए भने उनकी एउटी छोरी चारमतिलाइ नेपालका राजकु मार देवपाल सगाँ तबवाह गरेर नेपाल र भारि तबचमा
सम्बन्ध सृदढ गराएका तथए भन्ने अतभलेि पाइन्छ। उनले ईसापूवथ २०० भन्दा अति लुतम्बतनमा तनमाथण गरेको ४१.५
कफट को अग्लो अशोक स्िभमा ब्रहामीतलतपमा लेतिएको र सोका आधारमा सन १८९६ मा जमथनका डा. ए ए फू हरहर
ले तसद्धाथथ गौिमके जन्म भएको पुष्टी गरेपतछ त्यसैका आधारमा सन १९७८ मा जापानका के ञ्जो टााँगेले लुतम्बनी गुरतवकु
योजना समेि तवकास गरेकोले सम्राट अशोकलाई नेपालकप पतहलो पयथटक पतन भतनन्छ।
✓ अतन्िम ककरााँिी राजा को तथए - गस्िी हुन िर इतिहासमा किै किै २८ औ राजा पटुका पालामा ककरााँि काल तवभाजन
भएको पाइन्छ ।
✓ ककरािकालमा तहन्दु र बौद्ध धमथको बाहुल्यिा भएपतन ककरााँिीहर शैव धमाथवलम्बी तथए ।
✓ ककरााँिकालको राजधानी कहााँ तथयो - शिमूल िर आक्रमणा हुन डरले शासन के न्र गोकणथमा बनाएका तथए।
✓ नेपालमा व्यवतस्थि राजिन्त्रको सुरवाि कु न कालमा भएको तथयो - ककरााँि कालमा
✓ ककरााँिकालमा न्यातयक िथा प्रशासतनक संस्थाहर कु न कु न तथए- कु थेर, माप्चोक, शुल्ली, र तलङवल
६. सोमवंशः
❖ ककरााँि काल तलच्छवीकालको समानान्िर समयका सोमवंशी राजाहरले नेपालमा शासन गरेको मातनन्छ
2
3/d} k9f}+, ;do / k};fsf] art u/f}+ !!! Ottish k|lzIfs तमत्रप्रसाद तितमरे

❖ यस वंशका प्रथम राजा तनतमष र अतन्िम राजा भुमी वमाथ तथए ।

❖ तयतनहरको शासन के न्र गोदावारी मा बनाएका तथए
७. तलच्छवी वंशः
• lnR5lj zf;gsf] :yfkgf ls/ftx¿kl5 lnR5lj j+zsf /fhfx¿n] g]kfndf zf;g ;~rfng u/]sf] kfOG5 .
j+zfjnL Pj+ k'/f0fx¿df ;"o{j+zL If]qLox¿n] ls/ftx¿nfO{ lht]/ gofF zf;g Joj:yf sfod u/]sf] pNn]v
kfOG5 .
• uf]kfn /fhj+zfjnLdf clg ;"o{j+zsf] k|efjn] g]kfndf ls/ft /fhfnfO{ lht]/ lnR5lj /fhj+z rNof] egL
n]lvPsf] 5 eg] kz'klt k'/f0fdf klg ls/ftx¿nfO{ af]lnjrgn] ljZjf;df kf/]/ tyf o'4df k/f:t u/]/
j}zfnLsf :jfdL jf kltx¿n] cfkm\gf] zf;g;Qf sfod u/]sf]eGg] pNn]v u/]sf] kfOG5 .
• lnR5lj /fhj+zsf] yfngL s'g ;dob]lv eof], o;af/] olsg ug{ ;lsPsf] 5}g . Oltxf;ljb\ afa'/fd cfrfo{sf
cg';f/ oxfFsf] ls/ft/fHonfO{ eª\u u/L cfkm\gf] :jtGq lnR5lj /fHo :yfkgf ug{ O{:jL ;+jt\ @%) sf]
cf;kf;lt/ lnR5ljx¿ ;dy{ ePsf] b]lvG5 .
• तलच्छवीहर भारिको बैशालीबाट नेपाल आएका तथए ।
• तलच्छवी वंशको स्थापना राजा जयदेवप्रथमले गरेका तथए ।
• तलच्छवी काललाई नेपालको स्वणथयुग मातनने भए पतन राजा मानदेवभन्दा अगातड कसैको पतन प्रामातणक इतिहास
भेरटदैन ।
• तलच्छवीहर सूयथवंशी राजा दशरथका वंशज भएको मातनन्छ ।
• तलच्छवीहरले नेपालको आर्थथक, सामातजक, राजनैतिक, धार्मथक एवं सााँस्कृ तिक तवकासमा महत्वपुणथ योगदान गरेका
तथए ।
• यस वंशका प्रथम राजा जयदेव प्रथम हुन भने अतन्िम राजा जयकामदेब हुन ।
• यस वंशका राजाहरले कररब ८०० वषथ शासन गरेका तथए ।
८ तलच्छवी काललाई नेपालको स्वणथयुग भतननुका कारणहरः
❖ तलच्छवी कालका राजाहर लोक कल्याणकारी र न्यायप्रमी तथए र प्रशासन सुदढृ तथयो ।
❖ वास्िुकला, मुर्िथकला र तचत्रकालको चरम तवकास भएको तथयो । कृ तष िथा कु रटर उदोगहरको पतन राम्रो तवकास
भएको तथयो । जनिाको सवाथङतगण तवकासको लातग पहल हुनुका साथै परराष्ट्र सम्बन्ध ;'b[9 तथयो ।
❖ मानगृह, कै लाशकु ट भवन, चााँगुनारायण मतन्दर, भरातधवास आकद तनमाथणको साथै पतहलो मुराको चलन चल्िी िथा
तितथतमति युि अतभलेिको स्थापना यस कालका प्रशासतनक कायथहर तथए ।
❖ धार्मथक सतहष्णुिा िथा सामातजक न्याय प्रदान गनथ तलच्छवी राजाहरले सक्षमिा देिाएका तथए ।
❖ भाषा, सातहत्य र संस्कृ तिको उत्थानका लातग शासकहरकले जोड कदएका तथए ।
❖ यो कालमा मानदेव, अंशुवमाथ, नरेन्रदेव, जयदेव जस्िा प्रिापी राजाले शासल गरेका तथए ।
❖ तलच्छवीकालमा भारि बाट शंकराचायथ नेपाल आएका तथए सोही समयमा नेपालमा तहन्दु धमथको बकढ प्रचार भएको
तथयो ।
❖ तलच्छवीकालमा के न्रद्धारा तनयतन्त्रि र सामन्िद्धारा शातसि गरी शासनप्रणालीलाई दुई भागमा तवभाजन गररएको
तथयो ।
❖ clen]v / :jtGq 6s cflb k|fdfl0fs s'/fx¿ dfgb]jsf] kfnfb]lv kfOPsf 5g\ . rfFu'gf/fo0fsf] dfgb]j g[ksf]
clen]v lj=;+= %@! -O{=;+=$^$_ eGbf dfnLufpFdf k|fKt hoadf{sf] O{=;+= !^# -;+jt\ !)&_ nfO{ k|fKt ;j{k|frLg
k|fdfl0fs clen]v dflgG5 .
९ तलच्छवी कालको सामातजक, आर्थथक, धार्मथक, राजनैतिक र न्यातयक तवशेषिाहरः
सामातजक तवशेषिाः
चार वणथ अठार जािको प्रथा तवद्धमान तथयो । ✓ बाल तववाह, बहुतववाह र अन्िथजािीय तववाह र सति
✓ संयुि पररवार प्रथा, तपिृप्रधान समाज तथयो । प्रथाको प्रचलन तथयो ।
3
3/d} k9f}+, ;do / k};fsf] art u/f}+ !!! Ottish k|lzIfs तमत्रप्रसाद तितमरे

✓ तवतभन्न ककतसमका गहनाहर लगाई भोज भिेरमा जाने ✓ तचत्रकला, वास्िुकला र मुर्िथकलाको तवकास भएको
प्रचलन तथयो । तथयो

१० शासन व्यवस्थाः
✓ ग्रामःसानोगाउाँ लाई जनाउने ✓ िलः तवकतसि ग्राम ✓ रङगः व्यापारीक के न्रलाई
वस्िीलाई िल भतनन््यो रङग भतनन््यो
✓ तवषयः तजल्ला तस्थि प्रशासतनक इकाइलाई तवषय भतनन््यो
११ तलच्छवी कालीन दण्डहर
क वाक दण्डः हप्काउने ग. धन दण्डः जररवाना गने
ि. तधक दण्डः बेइज्जि गने ि. वध दण्डः अङग छेदन गने
१२ तलच्छवी कालीन कायाथलयहरः
क. कु थेरः राजस्व सङकलन गने, मालपोि उठाउने । भूतमसम्बन्धी(अतधरण) मुद्दा हेने ।
ि. माप्चोकः तववाह, पुनथतववाह, सम्बन्ध तवच्छेद सम्बन्धी काम गने अडडा ।
ग. तलङवलः यािायाि, कु लो र िानेपाली सम्बन्धी काम गने ।
ि. शुल्ली वा शोललः पञ्चपराध(चोरी, हत्या, परस्त्रीगमन, राजरोह र अपराधमा सिाउने) सम्बन्धी मुद्दा तछन्ने र दण्ड सजाय
गने कायथ ।
ङ. बजार अड्ाः भन्सार सम्बन्धी काम गने कायाथलय ।
च. अन्िरासनः न्यातयक तनणथय कदनका लातग बस्ने राजासतहिको सभा वा इजलास ।
छ. परमासनः पञ्चरवि सम्बन्धी मुद्दा हेने अतधकार भएको अड्ा ।
ज. पाञ्चालीः गाउाँ को मुद्दामातमला र तवकास तनमाथणको काम गने तनकाय ।
१३ तलच्छवी कालमा दरबारमा रहने अड्ाहरः
क. पूवाथतधकरणः -पूवी भागको प्रशासन हेने ि. तवतष्टः-झारासम्बन्धी काम गने अथवा श्रमको बन्दोबस्ि
ि. पतिमातधकरणः- पतिमी भागको प्रशासन हेने गने
ग. भट्टातधकरण -जाि र धमथक रेिदेि गने
१४ तलच्छवी कालीन करहरः
क. भागः -कृ तष उत्पादनमा लगाइने कर च. ससंकरः -काठका सामाग्रीमा लगाईने कर
ि. भोगः -पशुपालनमा लगाईने कर छ. मल्लकरः -भैसीमा लगाईने कर
ग. करः - वातणज्यमा लगाईने कर ज. आपण करः-पसलमा लगाईने कर
ि. िैलकरः - िेलमा लगाईने कर झ. मल्लयुद्ध र गोयुद्ध करः मनोरञ्जनमा लगाईने कर
ङ. सुकरकरः -सुंगुरमा लगाईने कर ञ चैलः कपडामा लागनउने कर
१५ तलच्छवी कालीन तनम्न प्रशासकीय पदातधकारीको अथथः
पद अथथ पद अथथ
१. महासवथदण्डनायकः - प्रधानन्यायाधीश २ सवथदण्डनायकः - न्यायाधीश
३. महावलाध्यक्षः - प्रधानसेनापति ४. बलाध्यक्षः - सेनापति
५. भट्टनायकः - सेनाध्यक्ष ६. अमात्यः - मन्त्रीस्िरीय अतधकारी
७. युवराजः - भावी राजा ८. प्रसादाअतधकृ िः -कायाथलय प्रमुि
९. प्रधानः - ग्राम प्रशासक १०. भटः - तसपाही
१२. सामन्िः - प्रशासक १३. गौतत्मकः - सेनानायक
❖ तलच्छवीकातलन व्यवस्थाका के ही सरकारी पद िथा तिनका कायथहर
दुिकः शाही िोषणा प्रचार गने व्यति तपठाध्यक्षः राजगद्धी तनररक्षण गने मुख्य व्यति
भटारकः राजाको तनजीसतचव
4
3/d} k9f}+, ;do / k};fsf] art u/f}+ !!! Ottish k|lzIfs तमत्रप्रसाद तितमरे

महाप्रतिहारः राजगद्धीसम्बन्धी कायथ गने मुख्य प्रतिहारः द्धारे

व्यति शौतल्ककः तजल्लामा भन्सार शुल्क उठाउने
❖ कै लाशकु ट भवन राजा अंशुवमाथले तनमाथण गरेको तथए ।
❖ अंशुवमाथको शासनकाल तव.स. ६६२ देति तव.स. ६७८ सम्म १६ वषथ शासन गरेका तथए
❖ बालकको सालनाल काटने चलन अंशुवथमा ले सुरवाि गरेका तथए ।
❖ महाराजतधराज िथा महासामन्िको पदवी धारण गने राजा अंशुवमाथ हुन ।
❖ कलात्मक भरातधवासको तनमाथण गने राजा नरेन्रदेव हुन ।
❖ नरेन्रदेवको शासनकाल तव.स.७०२ देति ७३६ सम्म ३४ वषथ शासन गरेका तथए
dxTjk"0f{ /fhfx?
मानदेव –
• j+zfjnLsf] cfwf/df ;\g $^$ df rfFu' clen]v :yfkgf ug]{ /fhf dfgb]j lnR5lj j+zsf #( cf}F /fhfsf] ¿kdf
b]lvG5g\ .
• dfgb]jcl3sf /fhfsf] ;fnfvfnf zf;g @) jif{ dfg]sf] v08df dfgb]jeGbf &^) jif{cl3 cyf{t @(^ O{;fk"j{df
lnR5lj zf;g g]kfndf ;'¿ ePsf] b]lvG5 .
• k|l;4 lnR5ljsfnLg zf;sx¿ lnR5ljx¿ d"ntM ;"o{j+zL dflgG5g\ . cof]Wofsf ;"o{j+zL /fhf bz/ysf cf7f}+
k':tfdf lnR5lj eGg] JolQm ePsf] dflgG5 .
• प्रथम प्रामातणक राजा • ४१ वषथ शासन
• धमथकमथमा आस्थावान • मानगृहको तनमाथण
• चााँगु अतभलेिले प्रामातणकको पतहचान • मृत्युः तव.सं. ५६२ िीर
• राज्य पूवथ कोशी, पतिम गण्डकीपारर र उत्तरमा • बाबुको तनधन पतछ आमालाई सति जान बाट
तहमालय सम्म फै तलएको तथयो । रोके का तथए भन्ने तवश्वास गररन्छ ।
• मानांक मुरा जसमा एका पट्टी आफ्नी श्रीमति
भोतगनीको फोटो र अकाथ पट्टी तसहं र कमलको फू ल
रािेर शाके सम्बि तथयो ।
(अंशवु माथ –
• c+z'jdf{sf] zf;gsfn -O{=;+= ^)%–^@!_ df g]kfndf v]tL, kz'kfng / Jofkf/ dfq x}g k//fi6« ;DaGw / /Iff
Joj:yfh:tf rf}tkmL{ ljsf;sf sfo{x¿ eP . pgn] g} s}nfzs'6 ejg gfds b/af/ cToGt snfTds eJo /
k|z+;gLo tj/n] tof/ u/fPsf lyP . k//fi6« gLlt -ltAat / rLg;Fu_ pgs} ;dodf ;kmntfk"j{s ;~rflnt
eP .
• c+z'jdf{sf];dodf ef/tdf xif{j4{g / ltAatdf ;|f]ªrªuDkf]n] zlQmzfnL ;fd|fHo v8f u/]sf x'gfn] ltAat;Fu
pgn] ;fF7ufF7 u/] . ltAatL /fhf ;|f]ªrªuDkf];Fu pgn] /fhs'df/L e[s'6L - lrh'_ sf] ljjfx u/fPsf] s'/f
rlr{t 5 . pgsf] ;dodf k|hfn] wfld{s pbf/tf tyf :jfoQ zf;g;d]t k|fKt u/]sf lyP .
• तव.सं. ६६२ देिी ६७८ सम्म राजा भएका • चान्र व्याकरण प्रकाशन
• प्रख्याि क्षमिावान • नापिौल, नयााँ टक मारी, व्यापार व्यवस्थापन
• महाराजातधराजको पदवी धारण • कै शालकृ ट भवनको मतहमा सााँगाको तशलालेिमा
• वौद्ध धमथ प्रति आस्थावान उल्लेि
• कु टनैतिक प्रवृति भारिका हषथवद्धथन र भोटका सङ् • बालकको सालनाल काट्ने ,कलातभमानी उपातध
चङ् गम्पोवाट देशलाई ििरा होला भतन सुरतक्षि पतन पाएका तथए। र यूवाराजतधराज िोषणा गने
हुन गम्पोसाँग छोरी भृगुटीको तववाह गररकदएका चलन पतन तयनले चलाएका हुन ।
(तशवदेव प्रथम–

5
3/d} k9f}+, ;do / k};fsf] art u/f}+ !!! Ottish k|lzIfs तमत्रप्रसाद तितमरे
• तव.सं. ६४७ मा राजा भएका • अंशुवमाथलाई(भान्जा) शासकीय अतधकार तव.सं.
• गुप्तवंशी सामन्िहरवाट समेि राजकाज हुाँदै ६६२ मा कदई नाम मात्रका राजा भई धमथकमथमा
आएकोमा तयनले एकछत्र तलच्छतवाट मात्र शासन लागेका
गरेकाले यी प्रथम तलच्छतववंशी • वौद्धनाथ स्िुपको तनमाथण
• तलच्छतव “कु लके िु”भन्ने उपातध धारणा
(नरे न्रदेव
zf;g ;~rfngdf s'zn g/]Gb|b]jsf] sfo{sfndf O{:jLsf] ;ftf}F ztfAbLsf] dWod -O{=;+= ^$%–^&(_ tfsf ef]6 -ltAat /
rLg_ ;Fu Jofkfl/s ;DaGw :yfkgf x'g'sf cltl/Qm g]kfnsf k"j{ / klZrd e]ssf Jofkfl/s a:tL -b|Ë_ x¿sf] k|f/De
x'g uO{ g]kfn s]xL ;do;Dd cGt/f{li6«o Jofkfl/s s]Gb| aGof]
तव.सं. ७०२–७३६ सम्म ३४ वषथ शासन ÷जनिालाई शासन व्यवस्था सरल र िुकुलो वनाएका
÷साहसी र संिषथशील ÷गभथविी मतहलालाइ सुतवधा
÷द्धैध शासनको अन्त्य गराएका ÷भरातधवासको तनमाथण÷वौद्ध धमथका अनुयायी
÷उदयदेवले गुमाएको राज्य २० वषथ पतछ जनिाको समेि ÷कु टतनिीज्ञ, भोटका राजालाई भारि कब्जागनथ ७०००
सहयो तलई कब्जा जमाएकाहुनाले उनलाई तलच्छवी सैण्य सहयोग कदई राज्य जोगाएका
आकासका पूणथचन्र भतनन्छ ।

मध्यकालः
• dWosfn lj=;= (#^ df …g]kfn ;+jt\ ;'¿ ePkl5 g]kfnsf] Oltxf;df …dWosfn k|f/De ePsf] dflgPsf] 5 .
lj=; (#^ b]lv g]kfnsf] PsLs/0f ePsf] cjlw !*@% ;Dd / lnR5ljsfnsf] ;dflKtkl5 / dNnsf] ktg
x'g'cl3;Ddsf] ()) jif{ nfdf] ;donfO{ g]kfnsf] Oltxf;df dWosfn elgG5 . jf:tjdf dWosfn eGgfn]
g]kfnsf] ;Gbe{df …dNnsfnsf] ¿kdf cWoog ug]{ k|rng 5
• lj=; (#^ df /fhf /f3j b]jsf] kfndf zvw/ ;fVjfn] nv'lty{ af6 afn'jf jf]s]/ hgtfsf] C0f df]rg u/fO{
g]kfn ;+Djt rnfPsf]n] g]kfnsf] Oltxf;df dWosfn / dNnsfnsf] ;DaGw /x]sf] kfOG5 .
• t]x|f}F ztfAbLsf] cf/Deb]lv g]kfn pkTosfdf dNnx¿sf] zf;g Joj:yf sfod ePsf] dflgG5 . ;fy}, o; j+zsf
klxnf] zf;s eg]/ cl/dNnsf] gfd lng] rng 5 . tyflk cl/ dNneGbf w]/} cufl8b]lv zf;gdf dNnx¿sf]
;lqmotf lyof] . cl/dNneGbf Ps ztfAbLcl3b]lv g} dNnx¿ s'g} g s'g} ¿kdf zf;gdf ;lqmo ePsf] s'/f
uf]kfn /fhj+zfjnL tyf s]xL clen]vx¿df ;d]t kfOG5 .
• dNnx¿sf] g]kfn cfudg pQ/ ef/tdf duwsf u'Kt ;d||f6sf] lblUjhon] j}zfnLsf lnR5ljx¿ ToxfF l6Sg
g;sL sf7df8f}F pkTosfdf cfPh:t} ef/tsf] s'zLgu/ / To;sf] 5]p5fp d"n ePsf dNnx¿ klg
z/0ffyL{x¿sf ¿kdf g]kfnsf] u08sL If]qdf cfPsf lyP . /fhNnb]j / s7o dNnn] nlntk'/sf] blIf0fdf
cjl:yt rDkflu/L -rfkfufFp_ a:tL a;fPsfn] dNnx¿n] sf7df8f}Fdf cfˆgf] /fhg}lts k|efj a9fpg] k|of;
u/]sf] b]lvG5

१६मल्ल कालः
➢ तलच्छवी कालपतछको शासन गने वंशलाई मल्लकाल भतनन्छ ।
➢ मल्लकालका प्रथम राजा अरर मल्ल हुन ।
➢ यक्ष मल्लको पालमा काठमाण्डौ उपत्यका तवभाजन भएको तथयो
जसमा कातन्िपुर,भिपुर ,पाटन र बनेपा मा तवभाजन भएको थयो जसमा भिपुरमा जेठा छोरा राय मल्ल कातन्िपुरमा माइला छोरा
रत्नमल्ल पाटनमा कान्छो छोरा रणमल्ल र बनेपामा छोरी धमाथवतिलाई राजा बनाइको तथयो पतछ राजा अभय मल्लका पालामा नेपाल
२२र२४ से राज्यमा तवभाजन भएको हो ।
मल्लकालका प्रमुि राजाहरः

6
3/d} k9f}+, ;do / k};fsf] art u/f}+ !!!
१७. जयतस्थिी मल्लः
▪ तव.स. १४३८-१४५२ सम्म १४ वषथ शासन गरे का तथए ।
▪ नेवारलाई-६४ र ज्यापुलाई-३६ जािमा तवभाजन
▪ समाजलाई चार जाि र १८ वणथमा तवभाजन
▪ जग्गालाई अब्बल, दोयम, तसम र चाहार गरी ४ भागमा
बाडका
▪ पशुपतिको आयथिाटमा लवकु शको मतन्दर स्थापना
▪ कु म्मेश्वर मतन्दर, गोरिनाथ र गोकणेश्वरको तनयतमि
पुजा
१८ यक्ष मल्लः
✓ एकककृ ि उपत्यकाका अतन्िम राजा हुन ।
✓ नेपाल मण्डलेश्वर, चुडामणी चक्र जस्िा पदवी धारणा
✓ भिपुरलाई चारै तिरबाट पिाथलले िेनथ लगाएका
✓ भिपुरको दिात्रेय मतन्दरको स्थापना
१९. प्रिाप मल्लः
➢ प्रिाप मल्लको शासन काल तव.स. १६९८-१७३१ सम्म
३३ वषथ कातन्िपरका राजा भएका
➢ नामको अगाडी कतवन्र लेख्ने राजा
➢ १५ भाषाका ज्ञािा
➢ स्वातम ज्ञानान्द र लम्बकणथ भट्टको नेपाल आगमन
➢ tn]h' ejfgLsf] dlGb/cufl8 vDaf uf8]/ ;'gsf] dfnDjf
nufOPsf] wft'sf] l;+x :yfkgf -!^((_,
➢ b/jf/If]qdf ljZj¿ksf] ;'gf}nf] d"lt{ :yfkgf,
➢ gf;nrf]sdf g[l;+xsf] d"lt{ :yfkgf,
➢ हनुमानढोका,दतक्षणकाली, रानीपोिरी, भण्डारिाल
बगैचा, पशुपतिको कोरटङगल, कालभैरवको मूर्िथ,
गुह्रेश्वरीको मतन्दरको स्थापना
२० l;l4g/l;x मल्लः
✓ तसतद्धनरससंह मल्ल पाटनका राजा हुन
✓ तव.स. १६९३ मा २१ गजुर भएको तशिर शैलीको
कृ ष्ण मतन्दरको तनमाथण
✓ पाटनको िलेजु मतन्दरको तनमाथण, तसकदतवनायकको
स्थापना
२१ जयप्रकाश मल्लः
• काठमाण्डौका अतन्िम राजा
• िोडेजात्रा, इन्रजात्राको कदन कु मारीको रथ िुमाउने
चलन
२२ गुणकामदेवः
➢ कातन्िपुर शहरको तनमाथण
➢ इन्रजात्रा,तहले, श्रीङ्भेरी, लािेजात्रा, कृ ष्णजात्रा आकद चलाउनुका साथै नवदुगाथ , रिकाली र लुमडी देवीको स्थापना, इन्रायणी
मािाको मतन्दर, करतवर मसानको स्थापना गरे का तथए ।
२३ कु न मुरा कसले चलाए
िामा - रत्नमल्ल छाला - तसतद्धनरतसहमल्ल
जावा- जयप्रकाशमल्ल कागतज-जुद्धशम्शोर/तत्रभूवन
गुणङ्क- गुणकामदेब तबचमाप्वाल परे को-
पृ्वीतवतबक्रम शाह
7
Ottish k|lzIfs तमत्रप्रसाद तितमरे
▪ भैरवानन्द र रामाङ नाटक लेिक
े ा तथए
▪ दाहसंस्कारमा कदपक राग बजाउने चलन चलाउने
(राजिरानामा )
▪ सवथसाधारण मातनस मदाथ कहाल नामको बाजा बनाउने
चलन
▪ अन्य जातिको दाहसंस्कारमा कहाल भन्ने लामो बाजा
बजाउने चलन
✓ महाराष्ट्रका चारजना भट्ट तझकाइ पशुपतिको पुजा गने
चलन
✓ nlntk'/sf] eLdgfy dlGb/ :yfkgf,
➢ सेिो मतछन्रनाथको रथ जात्रा, चारकु ने मुराको प्रचलन
➢ डोलाजी प्रथाको सुरवाि
➢ राजाले बुढातनलकण्ठको पुजा गनथ छाडेको
➢ ग्रोवर डोरतवल नेपाल प्रवेश गरेका तथए
➢ १७२७ मा रानीपोिरी मतन्दर ,दतक्षणकाली मतन्दरको
तनमाथण र गाईजात्राका कदन गाई बनाएर तनकाल्ने
चलन चलाएका तथए प्रिाप मल्ल आफ्ना बाबुलाई
हटाई शासन संचालन गरे का तथए । र उनी हररतसतद्धको
नाच हेदाथ हेदै मरे का तथए ।
✓ नरससंह अविारको नृत्यको प्रचलन, कार्िथक नाचको
प्रचलन
✓ छालाको मुरा प्रचलनमा ल्याएको
• कु मारी मतन्दरको तनमाथण, बालाजुको २१ धाराको
तनमाथण
• पृ्वीनारायण शाहसाँग जुत्त र छािा मागेको
चादी - महेन्रमल्ल सुनको- सदातशबमल्ल
पोतलमर - ज्ञानेन्र मानाङ्क- मानदेब
३सम्बिअककं िः२०४३मंतसर१२ चारकु ने- प्रिापमल्ल
राजा तवरे न्र
3/d} k9f}+, ;do / k};fsf] art u/f}+ !!! Ottish k|lzIfs तमत्रप्रसाद तितमरे
सुकी – तशबदेब िृतिय मोहर-महेन्र मल्ल
२४ तवतभन्न बशका प्रथम र अतन्िम राजा
बश प्रथम राजा अतन्िम राजा बश प्रथम राजा अतन्िम राजा
गोपाल भुिमान यक्षगुप्त अतभरबशी बरतसह भुवनतसह
सोमबशी तनतमष भाष्करबमाथ ककरािाँ यलम्बर गस्िी
तलच्छवी जयदेब प्रथम जयकामदेब मल्ल अररदेब -
ठकु री शकरदेब भाष्करदेब
शाह कु लमण्डनिान ज्ञानेन्र शाह काठमाण्डौ रत्न मल्ल जयप्रकाश मल्ल
िनहुाँ - हरकु मारद्धत्त सेन भिपुर राय मल्ल रणतजि मल्ल
लमजुङ् - तवरमदथन शाह पाटन रणमल्ल िेजनरतसह मल्ल
कणटथबशी नान्य देब हररतसहदेब सूयथ भतम बमाथ जयकादेब
२५ तवतभन्न जात्रा चलाउने राजाहर
सेिो मतच्छन्रनाथ प्रिापमल्ल बालाजुको २१ धारा जयप्रकास मल्ल बालाजुको २२ धारा रणबहादुर
गाईजात्रा जगिप्रकाश मल्ल शाह
बोडेमहालक्ष्मी को नाच र नवदुगाथ तबस्के ट जात्रा जगज्योति मल्ल ब्रजयोतगनी रथयात्रा अमर मल्ल
नाच सुवथण मल्ल
इन्रजात्रामा कु मारीको रथ इन्रजात्रामा गुणकामदेब
िोडे जात्रा जयप्रकास मल्ल
िुमाउनेःजयप्रकास मल्ल कु मारीको तलङ्गो
गाड्ने चलनः प्रिाप
तसहाँ शाह
अदालिमा कोटथ कफ तलने जुद्शमसेर गोदाबारी मा १२ बषे नतमष
मेला

cfw'lgs sfnपृत्वनारायण शाह देति हालसम्म

• cfw'lgs g]kfnsf] /fhgLlts Oltxf; lj=;= !*@% -O{=;=!&^*_ b]lv k|f/De x'G5 .
• zfxj+zLo /fhf k[YjLgf/fo0f zfxn] pkTosf ljho k|fKt u/]kl5 g} cfw'lgs sfn ;'? ePsf] dflgFb} cfPsf] 5 .
g]kfnsf] cfw'lgs Oltxf; / e"uf]nsf k|j{ts k[YjLgf/fo0f zfxn] cfˆgf lbJo pkb]zdf …d]/f ;fgf b'vn]
cHof{sf] d'n's xf]Og rf/ j0f{ 5QL; hftsf] km"naf/L xf] ;a}nfO{ r]tgf eof eGg] Pstfaf]wsf] ;Gb]z;d]t
lbPsf 5g\ .
• ljzfn g]kfn lgdf{0fdf k[YjLgf/fo0f zfxnfO{ PsLs/0f clwi7ftf dflgG5 .
• ;fgf–;fgf y'd / 6fs'/] /fHodf ljeQm e"–v08nfO{ ;d]6L zlQmzfnL /fHodf PsLs[t / ;ª\ul7t ug{ lj=;=
!*)! -O{=;= !&$$_ sf] g'jfsf]6 ljhob]lv lj=;= !*&# -O{=;=!*!^_ sf] ;'uf}nL ;lGw;Dd s/La &# jif{
nfu]sf] lyof] .
zfxj+zsf] kl/ro
• zfxj+zsf] k|frLg Oltxf;af/] ljleGg j+zfjnLx¿n] cnu–cnu ¿kdf j0f{g u/]sf 5g\ tfklg xfn;DDf k|fKt
ljljw tYox¿sf] cfwf/df x]bf{ uf]/vf–/fhj+zsf] ;DaGw ef/tsf] lrtf}8sf l;;f}lbof /fhk'tx¿l;t sfod
/x]sf] a'lemG5 . d';ndfgL cfqmd0faf6 lrtf}8sf] ktg ePkl5 ToxfFsf zf;sx¿ klg efu]/ oqtq nfu] . s]xL
jif{kl5 oxL /fhj+zsf e"kfnn] g]kfnsf] l/8L / kl5 eL/sf]6df a;f]af; u/]sf] a'lemG5 . oL e"kfnsf b'O{
5f]/fx¿ xl/x/l;+x / chol;+xn] klxnf]kN6 cfP/ kxf8L Onfsfdf cf– cfˆgf] :jtGq /fHosf] :yfkgf u/] . oL
b'j} efOx¿n] tTsfnLg ef/tjif{sf zf;sx¿n] lnP ;/x dfg kbjL wf/0ff u/]sf lyP . To;}n] Oltxf;df
logLx¿ vfFrf vfg / ldrf vfg eg]/ klg lrlgG5g\ . sfG5f chol;+xsf] j+zdf logLkl5 ljlrq vfg,
s'nd08g cflb eP .
• s'nd08gn] lbNnLsf afbzfxaf6 zfx kbjL kfPsf] s'/f j+zfjnLdf pNn]v ul/Psf] 5 . o;y{ s'nd08gsf]
kfnfb]lv g} o; /fhj+zn] cfˆgf] gfdsf] ;fy zfx k|of]u ug{ yfn]sf] dflgG5 .

8
3/d} k9f}+, ;do / k};fsf] art u/f}+ !!! Ottish k|lzIfs तमत्रप्रसाद तितमरे
• s'nd08g zfxsf] ;dodf ndh'ªsf] /fhu2L vfnL ePsf]n] ndh'ªsf] cg'/f]wdf logsf sfG5f 5f]/f ozf]a|Xd
zfxnfO{ ToxfFsf] /fhf agfOof] . of] ozf]a|Dx zfxsf b'O{ efO 5f]/fx¿ lyP . h]7f g/xl/ zfx / sfG5f b|Jo
zfx . log} ozf]a|Dx zfxsf sfG5f 5f]/f b|Jo zfxn] g} uf]/vfdf ljho u/]/ cfˆgf] /fHo :yflkt u/]sf x'g\ .
• uf]vf{ /fHo rf}aL;Ls} ju{df k/] klg o;sf] cfˆg} cl:tTj / dxTj lyof] . k|f/Dedf uf]vf{df v8\sfx¿n] /fHo
uy]{ . ndh'ङ्] /fhf o;f]a|Xdsf 5f]/f /fhf b|Jozfx lj=;=!^!^ -O{=;= !%%(_ df uf]/vfsf] /fhu2Ldf a;]kl5 g}
uf]/vf zfxj+zLo /fHosf] ¿kdf ljsf; eof] .
uf]/vf /fHosf] :yfkgf
• uf]/vfdf zfxj+zsf] :yfkgf x'g'eGbfcl3 /hfOF ul//x]sf v8\sf /fhfx¿nfO{ hftLo e]befj, bdg / wfld{s
pR5[ª\vntfsf] sf/0fn] uf]vf{sf a'h|'sx¿ qm'4 eO{ /fHoRo"t u/fO{ s'g} ;'of]Uo JolQmnfO{ /fhf agfpg rflx/x]sf]
cj:yfdf b|Jo zfxsf] ;Dks{ uf]/vfnL hgtf;Fu x'g uof] .
• uf]/vsfnL hgtf pgsf] cf]h:jL JolQmTjaf6 k|efljt eO{ pgnfO{ /fhf agfpg] t/v/df nfu] . Tof] ;dodf lnulnu]
eGg] 7fFpdf 3n] y/sf du/x¿n] /fHo ub{y] . ToxfF k|To]s jif{ ljhofbzdLsf] lbg bf}8df k|yd x'g]nfO{ /fhf agfpg]
k|rng lyof] .To; pT;jnfO{ x]g{ pkl:yt ePsf] a]nf b|Jo zfxn] ck|Toflzt ¿kdf cfqmd0f u/L ToxfF cfˆgf] k|e'Tj
sfod u/] . lnulnu]dfly ljho xfl;n u/n]ut} uf]/vfdf cfqmd0f u/], t/ uf]/vfnLx¿n] b|Jo zfxsf] tLa| k|lt/f]w
u/] . !% lbg;Dd o'4 ubf{ klg ljho x'g g;s]sf] sf/0fn] b|Jo zfx lnulnu kms{g afWo x'g'k¥of] . b|Jo zfx lgs}
dxTjsf+IfL ePsf]n] k|yd k/fhon] pgsf] pT;fxnfO{ bdg ug{ ;s]sf] lyPg eg] eflu/y kGt, u0f]z kf08], ;j]{Zj/
vgfn, u+uf/fd /fgf, uhfgg e§/fO{, s]zj af]x/f, d'/fnL vjf;x¿n] pgsf] pT;fxnfO{ a9fO/x]sf lyP . b|Jozfxsf
;}lgsx¿ yfkf, e'iffn, df:s], /fgfx¿;d]tn] uf]/vfsf /fhfsf] b/af/nfO{ 3]/L cfqmd0f u/] . b|Jo zfxsf] xftaf6
v8\sf /fhfn] jL/ult k|fKt u/] .o;k|sf/ lj=;=!^!^ efb| @% df b|Jo zfx uf]/vfsf /fhf eP .

आक्रमणभएकास्थान तमति
तब.स १७७९ पौष २७ बाबु नरभुपाल शाह र आमा कौश्यलातवि बाट जन्म
तब.स १७९७ लमजुङ्का राजा ररपुमदथन शाह र पृ्वीनारायण शाह वीचमा चेपको चम्पावतिमा सन्धी साथै
भिपुर को भम्रण गरी तमिबाबु राणतजि मल्लको दरबारमा बसेका
१७९९ कार्िथक १५ बाबु नरभुपाल शाहको तनधन पतछ उनी राजगद्धीमा बसेका
१८०१ असोज तवराज थापको नेिृत्वमा नुवाकोट आक्रमण गरी ३ पटकको प्रयासमा तबजय प्राप्त
१८१४ काजी कालुपाण्डेको नेिृव्वमा कृ तिपुर आक्रमण काजीकालु पााँडेको तनधन शुरप्रिाप शाह िाइिे
भएका
१८१९ मकवानपुरका राजा उनका जेठान कदगबन्धन शाह माथी पृ्वीनारायण शाहले आक्रमण गरेका िर
जेठानले बगांलका नबाब तमरकातसम सगाँ सैतनक सहयोगका लातग अनुरोध गरेका र गुगाँररन िााँ
को नेित्ृ वमा आएको फौज र पृ्वीनारायण शाहका सेना बीच मकवानपुरको हनाथमढी भन्ने ठााँउमा
भएको यूद्धमा मकवनापुर तबजय
१८२० धुलीिेल तबजय
१८२१ शुरप्रिाप शाहको नेिृत्वमा दोश्रो पटक ककतिपुर आक्रमण िर असफल उनी आफै समेि धरापमा
परेका र तबसे नगची भन्ने दतलिको सहयोगमा चामु थापा मगरले पृ्वीनारायणलाई भगाएका र
आक्रमण असफल
१८२२ चैत्र ३ शुरप्रिाप शाह महोदम कृ तिशह दलमदथन शाह को नेिृत्वमा कृ तिपुर तबजय स्मरण रहोस
ककतिपुरमा तसख्वाल शासन गरेका तथए भने धनवन्ि तसहं भने गेटका रक्षक तथए ।
१८२५ असोज १३ इन्रजात्राको मौका पारेर काठमाण्डौलाई ३ तिर महादेशस्थान नरदेवी र टु डडाँिेलबाट िरेर
आक्रमण गरेका र जयप्रकास मल्ल भागेर पाटनका राजाको मा शरण तलन गएका तथए ।
असोज २४ पाटनका राजा िेजनरतसहं मल्ल को शासन लाई आक्रमण गरेपतछ भागेर दुबै राजा भक्पुरका
राजा को मा शरण पुगेका तथए ।
9
3/d} k9f}+, ;do / k};fsf] art u/f}+ !!! Ottish k|lzIfs तमत्रप्रसाद तितमरे

२६ कसले कु न लडाईमा तवरगति

• काजी कालु पाण्डेः ककर्िथपरु • गन्धवथ राणाः कागडा
• काजी िुलाराम पाण्डेः कातन्िपुर • तशवराम ससंह बस्नेिः सागााँ चोक
• सरदार भति थापाः देउथल/सूयथगढ • के हर तसहं बस्नेिः सिहुाँ लडाईमा
• काजी नयनतसहं थापाः आल्मोडा • परशुराम थापाः समनपुर लडाईमा
• तवर अमर ससंह थापाः पलाञ्चोक लडाईमा • चौिररया हसिे दल कु माउाँ को लडाईमा
• भाष्कर राणाः कदगचाथ • जयकृ ष्ण कु वरः तिमालको लडाईमा
२७ नेपाल अंग्रज
े युद्बमा ककल्ला र रक्षकहरः
क्र.श ककल्ला नेपालिफथ बाट कम्पनी सरकारको िफथ बाट
१. मलाउ अमरससंह थापा अक्टरलोनी
२. देउथल भति थापा गाडथर
३. नालापानी िलङगा बलभर कुाँ वर तजलेस्पी
४. तजिगढ उतजर ससंह उड्लो
५. जैथक रणजोर ससंह लड्लो
कु न स्थान, कसको नेित्ृ वमा, कतहले तवजयः
तवजयी स्थान तवजय साल नेित्ृ व
नालदुम र महादेव पोिरी (पतहलो पटक) (तव.सं. १८०३ भार) तशवराम ससंह बस्नेि
लातमडााँडा (तव.सं.१८०४भार) कालुपााँडे
दहचोक सन् १७५४ िुलाराम पााँडे
नालदुम र महादेव पोिरी (दोश्रो पटक) तव.सं. १८१२ कालु पााँडे
कु िी मागथ सन् १७५५ –
कीर्िथपुर (पतहलो आक्रमण) २८ मे १७५७ (तव.सं.१८१४जेष्ठ १९) कालु पााँडे, पृ्वी नारायण शाह
पलान्चोक र काभ्रे जनवरी १७६० (तव.सं. १८१६) रामकृ ष्ण कुाँ वर
मकवानपुर अगस्ट २१, १७६२ (तव.सं. १८१९ भार ९ दलतजि शाह, बंशराज पााँडे, के हार ससंह
शतनवार) बस्नेि, महोद्दाम कीर्िथ शाह
हररहरपुर, परे वाकोट र कतवलासपुर अक्टु वर ४, १७६२ (तव.सं. १८१९ आतश्वन) वंशराज पााँडे
तिमाल तव.सं. १८१९ भार २ –
धुतलिेल तव.सं. १८२० काततिक १० आइिवार (२३ –
अक्टोबर, सन् १७६३)
चौकोट, पनौति, िड्पु तव.सं. १८२० कातत्तक ११ –
वनेपा, नाला र सााँगा तव.सं. १८२० कातत्तक १४ –
फर्पथङ्क नोभेम्बर २, १७६३(तव.सं.१८२० काततिक (तवना युद्ध)
२२)
चोभार र पााँगा अगस्ि १४,१७६४(तव.सं.१८२०भार २) –
कीर्िथपुर (दोश्रो आक्रमण) १६ सेप्टेम्बर, १७६४ (तव.सं.१८२१ भार) सुरप्रिाप शाह, दलतजि शाह, श्रीहषथ पन्ि
कीर्िथपुर (िेश्रो आक्रमण र तवजय) १२ माचथ १७६६ (तव.सं. १८२२ चैत्र ३) वंशराज पााँडे
ककरााँि प्रदेश (चौदण्डी÷तवजयपुर) तव.सं. १८३० (सन् १७७३÷ ७४) रामकृ ष्ण कुाँ वर
२८ नेपालका ऐतिहातसक व्यतित्वहरः
१. तभमसेन थापा
जन्मः तव.स. १८३२ साउन ९ गिे गोरिा वोलाथङ - पाल्पालाई नेपालमा गातभएको
सबैभन्दा लामो समयसम्म नेपालको प्रथम प्रधानमन्त्री हुने (३१ - तयनको पालामा तव.स. १८७३ मा सुगौली सतन्ध भएको
वषथ) - महान राष्ट्रभि तवभुति तभमसेन थापाको मृत्यु तव.स. १८९३
- तयनको पालामा नेपालको तसमाना सिलज सम्म पुगेको
10
3/d} k9f}+, ;do / k};fsf] art u/f}+ !!! Ottish k|lzIfs तमत्रप्रसाद तितमरे
- हुलाकको व्यवस्था, व्याजदर तनधाथरण महङ्गीरोक्नु - नेपालमा राहादानीको व्यवस्था तव.स. १८६३
कमराकमारी मुतिको शुभराम्भ - धरहरा, सुन्धारा, बािदरबार र बागमिी नदीपुल तनमाथण
- सेनामा कणेल, जनेल, क्याप्टेन आकद नयााँ पदको सृजना गरे को
- श्रीपेच र चाहिोडाको प्रचलन
२. भति थापाः
- देउथलको युद्धमा मृत्यु - ७३ वषथको उमेरमा पतन अङग्रेजसाँग युद्धमा भाग तलएका
३. राम शाहः
• न्यायका प्रतिक मातनएका राजा हुन • पाटनबाट २४ कोटी महाजन तझकाई गोरिामा
• शासन काल तव.स. १६६३-१६९० सम्म व्यापार गनथ लगाए
• नापका लातग ढक, िराजु, मानापाथी, मुरी आकदको • राजाको दाजुभाईले ज्यानसम्बन्धी अपराध गरे देश
प्रचलन तनकाला गने र अरले प्राण दण्ड कदने गरी तनयमको
• तजन्सीमा २५ प्रतिशि र नगदमा १० प्रतिशि भन्दा व्यवस्था
बढी ब्याज तलन नपाइने व्यवस्था
. रणबहादुर शाह
• -जन्म तव.स. १८३२ मृत्यु तव.स. १८६३ • मरटोलकव तशव मतन्दर बालाजुमा एक ठु लो धारा
• अडाई वषथको उमेरमा राजा भएका • ,िलेजुको ठू लो आकद तनमाथण गरेको
• स्वामीमहाराज उपनाम • उनको आफ्नै सौिनी भाई शेरबहादुर शाहद्धारा हत्या
• बासठ्ठीहरण पवथ भएको
• टु तडिेलको जगन्नाथको मतन्दर,
४. पृ्वीनाराणय शाहः
• जन्मः तव.स. १७७९ पौष २७ गिे • कदब्यपदेश कदएको स्थान नुवाकोटको शेर दरबार
• मृत्युः तव.स. १८३१ माि १ गिे • राजाः तव.स. १७९९
पृ्वीनारायण शाहको तवजय यात्रा
क्र.श ठाउाँ तमति तव.स.मा ५. मकवानपुर तवजय १८१९ भार
१. नुवाकोट तवजय १८०१असोज १५ ६. ककनलकसाँग युद्ध १८२३
२. कीर्िथपुर पतहलो १८१४ जे७ १९ ७. कातन्िपुर तवजय १८२५ आतश्वन १३
आक्रमण (इन्रजात्राको कदन)
३. कीर्िथपुर दोस्रो १८२१ भार ८. लतलिपुर तवजय १८२५ असोज २४
आक्रमण ९. भादगााँउ तवजय १८२६ मङतसर १
४. कीर्िथपुर तवजय १८२२ चैत्र ३ १० मृत्यू १८३१ माि १ गिे
पृ्वी नारायण शाहदेति श्री ५ ज्ञानेन्रसम्म १० पुस्िाले शासन गरे का छन् िी हुन् ःः
नाम जन्म–मृत्यु तव.सं.मा शासनकाल
पृ्वीनारायण शाह १७७९–१८३१ १७९९–१८३१
प्रिापससंह शाह १८०८–१८३४ १८३१–१८३४
रणबहादुर शाह १८३२–१८६३ १८३४–१८५५
तगवाथणयुद्ध तवक्रम शाह १८५४–१८७३ १८५५–१८७३
राजेन्र तवक्रम शाह १८७०–१९३८ १८७३–१९०४
सुरेन्र तवक्रम शाह १८८६–१९३८ १९०४–१९३८
पृ्वी वीर तवक्रम शाह १९३२–१९३८ १९३८–१९६८
तत्रभुवन वीर तवक्रम शाह १९६३–२०११ १९६८–२०११
महेन्र वीर तवक्रम शाह १९७७–२०२८ २०११–२०२८
तत्रभुवन वीर तवक्रम शाह २००२ - २०५८ २०२८- २०५८
कदपेन्रवीर तवक्रम शाह २०२८-२०५८ २०५८ जेष्ठ १९- जेष्ठ २२
ज्ञानेन्र वीर तवक्रम शाह २००३- २०५८ जेष्ठ २२- २०६५ जेष्ठ २९

11
3/d} k9f}+, ;do / k};fsf] art u/f}+ !!!
नेपाल - तिब्बि यद्ध ू नेपाल तिब्बि प्रथमः १७८८ AD
कारणहरुः
१. तिब्बिले तितकिम भएर नयााँ व्यापारीि मार्ग खोल्यो । नेपाल र
तिब्बितिच िे रुङ र ििी मार्गलाई मात्र मान्यिा तिइएिो तथयो ।
२. तिब्बिले ितन्ििो अिहेलना ।
३. टि िम्बन्िी तििाि
- ति.स. १८४६ मा के रङग, सतधि भएका व्यिस्थाहरुः
१. तिब्बिले नेपालिो नयााँ तिकिा तलने र मल्लिालिो िईु तिकिािो
िटटा नेपालले एि तिकिा तिने ।
२. तिब्बिले प्रतििर्ग ३०० चािीिो Dotseds नेपाललाई बुझाउने ।
३. नेपालले तिब्बिबाट पतहलो तिस्िा पाएपति िब्जा र्रे िो िम्पर्ु ग
तिब्बि क्ेत्र िाडने ।
दोस्रो नेपाल तिब्बि र तिन यद्बु ुः
िारर्हरुः
१. िे रुङ ितन्ि अनुिार तिब्बिले नेपाललाई तिनुगपने रिम नतिगनु ।
२. नुनमा िल ु ो तमिाउनु ।
३. ितन्ििो अपहेलना र्नुग
४. नेपाली व्यापारमातथ तिब्बििो अभद्र व्यिाहर
बेत्रिति सतधिमा भएका व्यिस्थाहरुः ति.स. १८४९(सन १७९२)
१. तचनिो िम्राटप्रति आिार भाि राख्नु प्रत्येि ५ िर्गमा नेपालले
उपहार पठाउने
२. नेपाल र तिब्बितिच तििाि उत्पन्न भएमा तचनीया अम्िान िहा
पठाउने
३. नेपालमातथ िुनै तििेशीले आक्रमर् भएमा तचनले िहयोर् र्ने
नेपाल तिब्बि तिि िेस्रो यद्बु ुः सन १८५५-५६
कारणुः
१. तभमिेन थापाले भनाग र्रे िो िैतनिलाई िह लर्ाउनु
२. नेपालबाट तचन र्एिो िौर्ाि मण्डलिो अपमान
३. नेपाली व्यापारी प्रति िरु व्यिहार
थापाथली सतधिका सितहरुःतब.स १९१२
१. तिब्बि िरिारले नेपाल िरिारलाई िर्ेनी रु १० हजार रुपैया
िलामी तिनपुग ने
२. नेपालीहरुले तिब्बिमा भन्िार नतिरर व्यापार र्नगपाउने पने
३. तिब्बिमा रहेिा नेपालीहरुिो िेिानी र िौजिारी मद्बु ाहरुिो तनर्गय
नेपालिा अतििारीले र्ने
४. िबु ै िेशमा अपराि र्रे र भार्ेिा हत्याराहरुलाई बुझाउने
५. यद्बु िो िमयमा बन्िी बनाएिा िैतनिहरु र प्राप्त र्रे िा हतियाहरु
िम्बन्िीि िरिारलाई बुझाउने
Ottish k|lzIfs तमत्रप्रसाद तितमरे
४. रयामपाग लामािो नेपाल आर्मन
५. नुनमा िलु ो तमिाउनु
६. बहािरु शाहिो महत्ििाक्ाां
७. तिब्बिले तिकिीम र भटु ानिो नयााँ व्यापारीि मार्ग बन्ि र्रेर िम्पर्ु ग
व्यापार िाठमाण्डौ भएर नै र्ने ।
८. तिब्बिले नेपाललाई बर्ेनी ५७६०० बुझाउनु पने ।
५. तिमा िम्बन्िी तििाि
६. नेपालले चााँिीिो मद्रु ालाई अपहेलना र्नुग
७. तचनीया िेनािो अिर्मन
४. िम्पर्ु ग लामािो लाि नेपालले तिब्बिलाई बझु ाउनु पने
५. नेपालले तिब्बिबाट लटु ेर ल्याएिो िम्पति तििाग तिनपु ने
६. नेपाली व्यापारीले इच्िा अनिु ार व्यापार र्नग पाउने
७. तचनिा लातर् ५० ओटी िन्या हात्ती, घोडा र ितां र्िज्ञ उपहार
पठाउनपु ने
४. तिब्बििो नेपालप्रति निारात्मि िारर्ा
५. जांर्बहािरु िो महत्त्ििाक्ा
६. ितन्ििो अपहेलना
६. तिब्बिमा नायििो िट्टा भारिार राख्ने
७. नेपाल र तिब्बि मातथ िुनै िेस्रो शतिले आक्रमर् र्रे मा एि अिागले
िहयोर् र्ने
८. तिब्बिमा नेपालीहरुलाई तिना रोिटोि व्यापार र्ने घम्ु ने ितु ििा
तिने ।
९. ल्हािातस्थि नेपालिो िनजनिो िरु क्ा तिब्बि िरिारले र्ने ।
नेपालले िम्पति लतु टएमा तिब्बि िरिारलाई क्तिपतु िग तिनुग पने ।

/f0ffzf;g sfn
• k[YjLgf/fo0f zfxsf] k"jL{ g]kfnsf] sf]zL If]qsf] ljho cleofgdf sf:sL / ndh'ªsf s'Fj/ If]qLx¿n] clws dfqfdf efu lnPsf lyP . o;}
sf/0f hª\uaxfb'/n] cfkm"nfO{ sf:sL / ndh'ªsf dxf/fh 3f]lift u/fP . /f0ff k|wfgdGqLx¿ >L # dxf/fh sxlng yfn] .
12
3/d} k9f}+, ;do / k};fsf] art u/f}+ !!! Ottish k|lzIfs तमत्रप्रसाद तितमरे
• k"jL{ ljhokl5 k[YjLgf/fo0f zfxn] /fds[i0f s'Fj/nfO{ Ko"7fg k7fP . ToxfF pgL af¿bvfgf t}of/ ug{ nufpFb} lyP, To;} a]nf @! dfr{ !&&!
O{=df pgsf] d[To' eof] . /fds[i0f s'Fj/sf] d[To'kl5 !* jifL{o pgsf 5f]/f /0flht sF'j/ gjljlht h'Dnfsf xflsd lgo'Qm eP . ToxfF zflGt
;'Joj:yf /fd|f] ug{ ;kmn ePsfn] pgnfO{ g]kfnsf rf/sfhLdWo] Ps sfhL agfOof] . /0flht s'Fj/sf tLg efO{ 5f]/f lyP M afngl;+x
s'Fj/, an/fd s'Fj/ / /]jGt s'Fj/ . /0faxfb'/ zfxsf xTof/f z]/axfb'/ zfxnfO{ l7s df}sfdf df/]afkt\ afng/l;+x s'Fj/ sfhL agfOP .
pgsf] dfg / hflu/ pgsf pQ/flwsf/Lx¿n] klg kfpg] eP
१. जङगबहादुर राणा सुधारहर-!()$–!(##_
• जन्म तव.स. १८७४ साउन ९ गिे बोलाथङ् गोरिा • शासन सञ्चालनमा एगनेट प्रथा लागु गरे का
• बाबु –बालनरतसह कु बाँर र आमा – रक्षाठकु री • सुगौली सतन्धबाट गुमेका बाके , बर्दथया, कै लाली र कं चनपुर
• मृत्यु तव.स.१९३३ माि ३१ (पत्थरिटा) नयााँ मुलुकको रपमा तव.स. १९१७ मा कफिाथ
• तव.स. १९१० षौष ७ मा मुलुकी ऐन बनाए • जुवा िेल्न वषथभररमा ११ कदन मात्र िेल्न पाइने
• १६ वषथ भन्दा कम उमेरको आईमाई सतिजान नपाउने • तबःस१९२० मा पशुपतिनाथ नतजक तवश्वरप देबिाको
• कौशल अडडा,ककिाबिाना,धमथकचहरी,िोपिाना मुर्िथको स्थापना
सराफिानाको स्थापना • तबःस१९३१ मा हेमनारायण मुर्िथको स्थापना
२ रणोतद्धप तसहाँ-!(##–!($@_
• जन्म तबस १८८२ बैशाि २२ गिे • -तभत्तेपात्रो को प्रकाशन
• -१९४२ सालको पवथमा मने प्रधानमतन्त्र को हुन रणोतद्धप • -तवस १९४१ मा पन्चाङ्गको स्थापना
तसह • -नयााँ अदालिहरको स्थापना
ाँ
• तबस १९३४ मा अग्रेतज िथा सस्कृ ि पाठशाला स्थापना • -पशुतपिको बाटोमा नया ढु ङ्गा छाप्ने
• -ब्राहमणहरबाट तलएको जग्गा कफिाथ गराएका तथए • -िुसिोरीप्रथाबन्दगने
• -िेजारथ अड्ाको स्थापनाः कमथचारीलाइ श्रण कदने
३ तवरशमसेर-!($@–!(%&_
• लालदरबार सेिोदरबार फोहरा दरबार नारायणीतहटी • तवरअस्पिालको तनमाथण तबस १९४६ श्रावण १२ गिे
दरबारको तनमाथण • दरबार साररएको र दरबार हाईस्कु लमा सवथसाधारणका
• तवदेशी बैकमा रकम जम्मा गनथ ब्यबस्थाको सुरवाि छोरा छोरीलाई पतन पढ्न पाउने व्यवस्था
• मतहला तशक्षाको सुरवाि गने राणा प्रधानमन्त्री सरकारको स्वीकृ ि तलएर मात्र सति जान पाउने व्यवस्था
• तचरठ्ठमा रटकट टास्ने चलन तबस १९४४असार १४गिे
४.देवशमशेरः-!(%&–!(%*_ तधरशम्शेरकाकाडहाँलाछोरा
• -देवशमसेरलाई धनकु टेमहाराजभतनन्छ। उनलाइ भाई चन्रशमसेर ले सत्ताबाट हटाएर धनकु टा पठाएका तथए।
• -देवशमसेरको पाला देिी नेपालमा कायाथलय समय १०-५ सम्म बनाएको हो ।
• -देवशमसेरले एकादशी र वषथका अन्य १७ कदन तवदा कदने चलन चलाएका हुन।
• -१२ बजे िोप पडकाउने चलनको सुरवाि गने राणा प्रधानमन्त्री देवशमसेर हुन ।
• तबस १९५८ बैशाि २४ मा गोरिापत्रको प्रकाशन राणा प्रधानमन्त्री देवशमसेरको पालमा भएको हो ।
• राणा प्रधानमन्त्री देवशमसेर शासन अवतध ११४ कदन हो ।
• काठमाणडौ का तवतभन्न ठाउमा उजुरी पेरटका राख्नने चलन
• जापानी पद्धतिबाट कृ तष िथा िरे लु उद्गगोको स्थापना गनथ राणा प्रधानमतन्त्र
• अक्षारकं ब्याकरण किमा बाड्न लगाएका तथए ।
• जनिालाई समयको जानकारर कदनका लागी १२ बजे िोप पडकाउने चलन
५.चन्रशमशेर
-!(%*– !(*^_
तधरशम्सेरका५ औ पुत्र हुन
• िरको बाि बनको स्याल भनेर तचतनने प्रधानमतन्त्र
• -मेरिक पास गने प्रथम राणा प्रधानमन्त्री • १९८० अङ्ग्रेज सगाँ सतन्ध गरी नेपाललाई स्विन्त्र
डाक्टर अफ तसतभल को उपातध पाप्त सावथभौमसत्ता सम्पन्न मुलुक िोषणा गराएका
कफस्टे महाराजको उपनाम • १९८० मतङ्सर ज्ञद्ध गिे िोषणा गरी १९८१बैशाि १ गिे
• १९६८ मा फर्पथङ जलतवद्युि आयोजना कायाथन्वयन र दासप्रथाको अन्त्य
जनगणनाको सुरवाि,अमाली प्रथाको िारे जी • १९७९ मा तत्रचन्र सैतनक हतस्पटलको स्थापना
• १९६९ गोरिा भाषा प्रकासतन सतमति स्थापना - दरबार स्कु लमा सवथसाधारण तवद्याथी भनाथ हुन पाउने व्यवस्था
• १९७५ तत्रचन्र कलेजको स्थापना - राणाहरलाई A, B, C Classमा तवभाजन
• १९७७ असार १५ गिे सतिप्रथा उन्मुलन र मकै पवथ िटेको - १८८३ मा रे ल्वे सेवाको सुरवाि
-देवातन र फौजदारी मुद्बाहेने कोरटतलङ्ग र इटाचपली अदालि स्थापना

13
3/d} k9f}+, ;do / k};fsf] art u/f}+ !!! Ottish k|lzIfs तमत्रप्रसाद तितमरे
गेहन्े रशमशेर काण्ड र मकै पवथ तयनका पालामा िटेका िटना हो ।
चन्र शमशेरका सुधारहरू
प्रशासतनक सुधार ःः
• नयााँ अड्ाहरूको स्थापना र पुराना अड्ाहरूको पुनगथठन • ससंहदरबार को तनमाथण तव.सं. १९६० (सन् १९०३)
• िड्ग तनशाना अड्ाको स्थापना (सन् १९१७) • हुलाक गोश्वारा अड्ाको स्थापना
• डाइरे क्टर जनरल पदको तसजथना • सन् १९१४ मा इतन्जतनयर अड्ा, सन् १९१५ मा टेतलफोन
• कौशल अड्ाको स्थापना (हालको म.ले.प.ले गने काम गने) अड्ा,
• काठमाडौंमा तबजुली सप्लाई गनथ तबजुली गोश्वारा अड्ाको • सन् १९२५ मा बाटोकाज अड्ा र नेपाल िानी तवभागको
स्थापना (तव.सं. १९६८) स्थापना
न्यातयक सुधार
• टक्सार र धनसार अड्ाको िारे जी गरी कोटसलंग र इटाचपलीलाई क्रमश देवानी र फौज्दारी मुद्दाका पुनरावेदन उपर तनणथय गने तवशेषातधकार
प्रदान
• अतन्िम पुनरावेदन अदालिका रूपमा भारदारी न्यायालय िडा (सन् १९०६)
• सन् १९२१ देति तबतन्िपत्र तनक्सारी अड्ा नामक पुनरावेदन अदालि स्थापना
• कानुनका ककिाबहरू छपाएर सुलभ मूल्यमा तविरण
• िाप्जेलुङ्क, डडेलधुरा, हुम्ला र दाचुथलामा सुर अदालिहरू स्थापना
शैतक्षक सुधार
• नयााँ तवद्यालयहरूका साथै कलैयामा चन्र तमतडल कलेजको स्थापना
• तत्रचन्र कलेको स्थापना (तव.सं. १९७५)
• गोिाथ भाषा प्रकातशनी सतमतिको स्थापना सन् १९१३ (तव.सं. १९६९)
• के शर पुस्िकालयको स्थापना (उनका छोरा के शरशमशेरले)
• सवथसाधारणले अंग्रेजी तशक्षा पढ्न पाउने व्यवस्था
• प्रथम जनगणना अमाली प्रथा िारे ज (तव.सं १९६८)
अन्य सुधार
• काठमाडौंमा सैतनक अस्पिाल सन् १९२६ (तव.सं. १९८३) काठमाडौं Joint Stock Company िडा (सन् १९२३),
• माझ ककरााँिको ककपट जग्गा रै करमा पररणि,
• कमथचारीहरूको पदोन्नति गदाथ परीक्षा तलने चलन,
• जेलबन्दीलाई व्यावसातयक िातलम कदने व्यवस्था
६तभमशमसेर –-lj=;=!(*^–!(*(_ बुढामहाराज
• सरकारी समय १०-४ कायम गरे का • नुन र कपासमा कर छु ट कदने प्रधानमन्त्री
• -कमथचाररलाई शतनबार तबदा कदने चलन • -बसन्िशमसेर पवथ ,चिाथप्रचारमा रोक
• -काठमाण्डौ र मोरङ्मा पातन धारा • -,प्रचण्ड गोरिाको स्थापना,तबस १९८८
• राजरोही बाहेक अरलाई मृत्यूदण्ड नकदने िोषणा • लाइब्रेरी पवथ जस्िा िटना तबस १९८७
• -उिडा जााँच कतमशन गठन • शुलको ब्यथाले तबस १९८९ मा मृत्यू
७जुद्ध शमसेर-lj=;=!(*(–@))@_
• तबःस १९८९ मा तसक्का छाप्ने टक्सार अड्ाकोस्थापना • ,नागररक अतधकार सतमतिको स्थापना १९९४
• नोट तनष्काशन २००२ मा(र ५, १०, १००) • जुद्धशमशेरले ररराज पाण्डेलाई “रपमिी”उपन्यास लेिेकोमा
• तवराटनगरजुटतमल,उद्योगपररषदकोस्थापना तव.स.१९९३
र. ३००।–, वासुदेव भट्टराईले “भारिवषथको
• काठमाण्डौ म्यूतजयमको स्थापना
• एस.एल.सी वोडथको स्थापना तव.स. १९९०कार्िथक १६ इतिहास”लेिेकोमा र २५०।–, जनकलाल श्रेष्ठले “ककन
• आमाबुबा मदाथ १३ कदन भन्दा वढी बरिी बानुथ नपने कसरी”लेिेकोमा र २००।– नगद पुरस्कार कदएका तथए ।
• तबस १९९६ मा िरे लु प्रचार इलम अड्ाको स्थापन • नेपाली रटकट नेपालकै छापािानाबाट मुरण हुन थाल्यो भने
• कमथचारीको पेन्सन, संचयकोषको व्यवस्था जुद्ध शमशेरकै समयमा नेपाल–अंग्रेजी शब्दकोष बनेको तथयो
• १९९४ कार्िथक ३० मा नेपाल बैङ्कको स्थापना ।
• जावालािेल तचडीयािानाको स्थापना • जुद्धशमशेरले काठमाडौं (तव.सं. १९९७ असर १२ गिे)
• जन्म र मृत्यु अडडाको स्थापना अतन्िम पुनरावेदन अदालिको रपमा प्रधान न्यायालय
• तयनको पालमा १९९० माि २ गिे महाभुकम्प आएको स्थापना गरे ।
• सेिो दरबारमा आगलागी, • नेपाल कोटथ फी ऐन प्रथमिः २००० साल वैशाि १ गिे देति
• महावीर स्कु ल काण्ड, लागू भएको हो ।
• प्रजा पररषदको गठन तबस १९९३
14
3/d} k9f}+, ;do / k};fsf] art u/f}+ !!! Ottish k|lzIfs तमत्रप्रसाद तितमरे
• ित्कालीन १ वषथ आशौच वाने चलनलाई जुद्धशमशेरले तव.सं. • ) सन् १९४४ मा प्रथम पटक िीथथयात्राको वहाना गरी श्री
१९९८ साल जेष्ठ ३ गिे िड्ग तनशाना लगाई संशोधन ५ तत्रभुवनले भारिको भ्रमण गरे का तथए
सतहि लागू लगाएिका तथए । • २००९ मा देराहादुन मा मृत्यू
• जुद्धशमशेरले तव.सं. १९९९ वैशाि २२ गिे पशुपतिमा
गौशाला र दुग्धशाला िोल्न लगाएका तथए ।
८.पद्यमशमशेर-@))@–@))% _–िेस्रोपुस्िाकाप्रधानमन्त्री तभमसम्सेरका छोरा
• सन १९४५ तडसेम्बर १० मा म राष्ट्रको नोकर हुाँ भन्ने िोषणा
• तवराटनगर मजदुर हडिाल
• ,नगरपातलका गठन गने स्वीकृ ि,
• -नेपाल िाद्यपररषदको स्थापना(२००४असोज२०)
• तव.स. २००२ सालमा बैधातनक कानुनको िोषणा,
• कतव सम्मेलन गराएका तथए ।
• सवथसाधारणलाई तवजुलीको व्यवस्था ,
• रे तडयो सेट राख्नपाउने,
• नारी तशक्षालाईब्यबतस्थि गरे का
• स्कु लका तपिा

15
3/d} k9f}+, ;do / k};fsf] art u/f}+ !!! Ottish k|lzIfs तमत्रप्रसाद तितमरे
९ df]xg zdz]/ -@))%–@))*_ M cfsfzjf0fLsf] :yfkgf, /fli6«o cfly{s ;ldltsf] u7g

मकै पवथः
सन् १९२० (तव.सं. १९७७) मा कौशल अड्ाका सुब्बा कृ ष्णलालले मकै को िेिी नामक पुस्िक प्रकाशन गरे का तथए । सोही पुस्िकमा लेतिएको कु रालाई
तलएर अथथ लगाई जुलाई १९२० (१९७७ श्रावण ११ गिे) मा कृ ष्णलाल अतधकारीलाई तगरफ्िार गरी श्रावण १७ गिे ९ वषथको जेल सजाय कदइएको
तथयो । सोही तवषयमा शंभुप्रसाद ढु ंगेल, सोमनाथ तसग्देल, दुगाथनाथ अतधकारी, ऋतषभि पौडेल, चूडामतण, उपेन्रबहादुर, कृ ष्णचन्र आकद पतन तगरफ्िार
भएका तथए । यसका अतिररि पोलाहा रामचन्र अतधकारी, भोजराज काफ्लेलाई र. १०००/१००० पुरस्कार कदइएको तथयो ।
- नेपालकोपतहलो सातहतत्यक शतहद - सुब्बा कृ ष्णलाल अतधकारी
– सुब्बा कृ ष्णलालको मृत्यु-जेलमा भएको ।तथयो।।
मकै को िेिी पुस्िकमा के कु रा लेिीएको तथयो -ÆxfdL cfˆgf] b]zL s's'/eGbf ljb]zL s's'/sf] dfg ub{5f}+ t/ rf]/ 8fFsjf6 xfd|f] /Iff ug]{j]nf ul2df ;'Tg] ljb]zL s's'/ sfd
gnfUg] gnflu :jb]zL ss/x? g} sfd nfU5gæ
लाईब्रेरी पवथ
• लाईब्रेरी पवथ कतहले भएको तथयो ?– १९८७ सालमा
• कु न राणा प्रधानमन्त्रीको पालामा लाईब्रेरी पवथ भएको तथयो ? – तभम शमशेरको पालामा
• –राणा शासन अन्त्य गने उद्देश्यले जनिामा चेिना जगाउन िोल्ने भतनएको लाईब्रेरीको नेिृत्व कसले गरे का तथए
लक्ष्मी प्रसाद देवकोटा
• – लाईबे्री पवथको पोल िोल्ने व्यति को तथए ? – रामचन्र अतधकारी
. ३८ सालको पवथ
३८ सालको पवथ कतहले भएको तथयो ? – तव.स. १९३८ मा
– ३८ सालको पवथका मूख्य योजनाकार को तथए ? – नरे न्र तवक्रम शाह
– ३८ सालमा प्रधानमन्त्री को रहेका तथए ? – रणोतद्धप ससंह
– प्रधानमन्त्री रणोतद्धप ससंह लगायि तधर शमशेर र राणाहरका सन्ििीको तनमुथल गरी राणा शासन ििम गने
. प्रचन्ड गोरिा पवथ
प्रचन्ड गोरिा पवथ कतहले भएको हो? तव.सं.१९८८ मा
–कु न राणा प्रधानमन्त्रीका पालामा प्रचन्ड गोिाथ पवथ भएको तथयो? तभम शमशेरको पालामा
–प्रचन्ड गोिाथको मुख्य उद्देश्य के रहेको तथयो? राणा शाशनको अन्त्य गनथ
नेपालको पतहलो राजतनतिक सस्था भनेर प्रचण्ड गोिाथ लाइ भतनन्छ
–यस अतभयानको नेिृत्व कसले गरे को तथयो? उमेश तवक्रम शाहले
–प्रचन्डगोिाथपवथकोराणहरसमक्षपोलिोल्नेव्यतिकोहुन ? लक्ष्मणराज
प्रजापररषद
स्थापना- तबस १९९३ जेठ २० गिे काठमाण्डौ को ओमबहालमा
सदस्यहर – टकं प्रसाद आचाथय ,दशरथ चन्द, तजवराज शमाथ ,रामहरी शमाथ
भारिबाट प्रकातसि हुने जनिा र एडभान्स जस्िा पतत्रका माफथ ि लेिहर प्रकातसि गरी राणा तबरोतध आन्दोलन
पोल िोल्ने ब्यतत्तहर रामहरी जोशी
चार सतहदलाई मृत्यूदण्ड कतहले कु न तमतिमा
नाम मृत्यू स्थान जन्म स्थान
शक्रराज शास्त्री १९९७ माि १० गिे टेकु पचली काठमाण्डौ
धमथभत्त माथेमा १९९७ माि १२ गिे तसफल काठमाण्डौ
गंगालालश्रेष्ठ १९९७ माि १४गिे शोभा भगवति रामेछाप
दशरथ चन्द १९९७ माि १४ गिे शोभा भगवति बैिडी
• नेपालमा जयनेपाल शब्दको सुरवाि गने ब्यति शुक्रराज शास्त्री हुन।
• श्री ५ को सरकारले कमैयाहरको कतहले मुि ग¥यो ? –तव.स. २०५७ साउन २ गिे
• नासलचोक हनुमान ढोकातभत्र पदथछ भने िुसातहटी चोक कं हा पदथछ?पाटन ढोका दरवारमा
• छोराछोरीलाईवन्धक राख्ने व्यवस्थाको अन्त्य कसले गरे काहो? तभम शमसेरले
• सवथ साधारणले रे तडयो राख्नपाउने व्यवस्थाकसले गरे को हो? पद्यशमशेरले
• राजा तत्रभुवनका पालामा कतिजना प्रधानमन्त्रीभए ? ६ जना
• शंकरनाथ ररमालले तडजाइन गरे को शतहद गेटलाई पतहले के भतनन््यो ?नेपाल स्मारक
• काजीकांलु पांडेको वास्ितवकनाम के हो? भीमराज पांडे
• वहादुर शाहको अकोनाम के तथयो? फत्यवहादुर शाह
• तसमतसमे राजाभनेर कस्लाई तचतनन्छ? सदातशवमल्ललाई

16
3/d} k9f}+, ;do / k};fsf] art u/f}+ !!! Ottish k|lzIfs तमत्रप्रसाद तितमरे
• नेपालेश्वर भनेर कसलाई तचतनन्छ? श्री तनवास मल्ललाई
• नामको अगाडी सुमति लेख्ने राजाको हुन? तजिामतमत्रमल्ल
• शातन्िश्री भनेर कसलाई तचतनन्छ? प्रचन्ड देवलाई
• आफु लाईगन्धवथ गुर भन्ने राजाको हुन? जगि प्रकाशमल्ल
• जय प्रकाशमल्लले कसको रपमापुनजथन्मपाएकाहुन भतनन्छ? रण वहादुर शाह
• िमािुमातवष परे र मने राजाको हुन? योगनरे न्र मल्ल
• प्लेग रोगको महामारीले मने राजाको हुन? भाष्कर मल्ल
• भुकम्पमा परे र मने राजाको हुन? अभयमल्ल
• तिथथगनथ जादा वाटैमा मने राजाको हुन? भुपालेन्र मल्ल
• िातन्त्रकवलले िुलजाभवानीसंग पाशा िेल्ने राजाको हुन? जगज्योतिमल्ल
• पशुपतिनाथमतन्दरको तशलालेिअनुसार नेपालकाप्रथम तलच्छतव राजाको हुन् ? – सुपुष्प(जयदेव प्रथम)
• बहादुर शाहलाईनजरवन्दमुि गरी आफै संग भारिको वेिीया लैजाने राजगुर को हुन? गजराजतमश्र
• सेनवंशका संस्थापक राजाको हुन? रर सेन पाल्पा
• शाहवंशमाकमउमेरमा राजाहुने गीवाथण युद्ध तवक्रमशाहहुनभने वकढ उमेरमा राजा हुने राजा को हुन? ज्ञानेन्र तवक्रमशाह
• राणकालमा परराष्ट्र मन्त्रालयलाई मुन्सीिानाभतनन््यो भने प्रधानमन्त्रीकायाथलयलाई के भतनन््यो? िड्ग तनशान अड्ा
• भाई रटकाको कदनमात्रिुल्ने रानीपोिरीको मतन्दरमाकसको मुर्िथ रहेको छ? जलेश्वर महादेवको
• नेपालको राजधानी काठमाण्डौवाट नुवाकोट साने व्यतिको हुन? दामोदर पांडे
• प्रातचन समयमा याज्ञवल्क्य ऋतषको आश्रम तसन्धुलीमातथयो भने गौिम ऋतषको आश्रम कहााँ रहेको तथयो ?– थानकोट
• नेपालमाकतहले बहुदलीयव्यवस्थापुनस्र्थापनाभयो ? २०४६ चैत्र २६ गिे
• नेपाल सरकार र नेकपामाओवादीबीचतवस्िृि शातन्ि सम्झौिाकतहले गररएको हो ? –२०६३ मंतसर ५
• अन्िररम व्यवस्थातपकाको गठन कतहले गररएको हो ? – तव.सं. २०६३ माि १
• नेपालमालोकिन्त्रकदवस कतहले मनाइन्छ ? –वैशाि ११
• पतहलो आमतनवाथचनकतहले भएको तथयो ? –तव.सं. २०१५ फाल्गुण ७ देति २०१६ बैशाि १६ सम्म
• नेपालको अन्िररम संतवधान, २०६३ कतहलेदेति जारी गररएको हो ? तव.सं. २०६३ माि १ देति
• नेपालको अन्िररम संतवधान, २०६३ नेपालको कतिऔं संतवधानहो ? –छैठौं
• नेपालको संतवधान, २०१९ कतहलेदेति लागू भएको हो ? –२०१९ पौष १
• तलच्छतव वंशको स्थापना राजा जयदेवले गरे कातथए ।
• तयनलाई सूयथवंशी राजादशरथकावंशजमातनएको छ ।
• मानदेव प्रमातणक इतिहास भएकाप्रथम राजामातनएको ।आर्थथक, सामातजक,राजनैतिक,धार्मथक िथा सााँस्कृ तिकतवकासका
महत्वपूणथ योगदान पु¥याएकातथए ।८०० वषथजतिशासन गरे कातथए

नेपालमा तवतभन्न समयमा भएका आन्दोलन िथा पवथहर

कोत पर्व
राजा राजेन्द्रका २ वटी श्रीमती जेठि साम्राज्य राज्य लक्ष्मी राणा र कान्न्द्ि राज्य लक्ष्मी थिइन र जेठि बाट सुरेन्द्र र कान्द्िी
बाट रणेन्द्र जन्द्मेका थिए जसमा जेिी रानीको ननधन भइसकेकाले कान्द्िी रानी राज्य लन्क्ष्मले आफ्नो िोरा सरु े न्द्रको
िाउँ मा रणेन्द्रलाई राजा बनाउन चाहान्न्द्िन त्यो काममा मन्द्रीका प्रिय पार गगनससहँ खवासले सहयोग गिुु भन्द्ने
आश्वासन ठिएका थिए तर बबिःस १९०३ भार ३१ गते रानत गगनससहँ खवासकवो मत्ृ यू भएको कुरा उनेको िोरा उन्जर
ससहँबाट िाहा पाइ सकेपनि शोकले प्रवहोल भएकी रानी राज्य लक्ष्मीले हत्यारा पत्ता लगाउन चाहान्न्द्िन र त्यो कामका
लागी बबिःस १९०३ असोज २ गते सबै भाईभार भेला हुन बबगुलिः बजाउने आिे श ठिइन र सो बमोन्जम कोटको
पटटाङथगनन भेला भएका भाई भारिार बबचमा भनाभन हुिा शन्तत्तले उन्द्माि जङग बहािरु राणा हातहनतयार सठहत
कोटको पटाश्ङथगनमा िवेश गरे र असभमानससहं वस्नेत बरककशोरी पाण्डे लगायतका ४०० जना ब्यन्ततको हत्या गरे र
रगतको खोलो बगाईठिएको घटनालाई नेपालको इनतहासमा कोत पवु भननन्द्नि। यो काण्डलाई भारतको जसलयावाल हत्या
काण्ड सगँ समेत तुलना गनु सककन्द्ि.।जसमा सन १९१९ अप्रिलमा एउटा बगैँचामा भेला भएका ४०० जना ब्यन्ततको

17
3/d} k9f}+, ;do / k};fsf] art u/f}+ !!! Ottish k|lzIfs तमत्रप्रसाद तितमरे
एकै िाउमा हत्या भएको थियो। कोत पवु पनि नेपालमा राणा शासनको जग बसाल्ने काम जङग बहािरु राणाले गरे का
हुन।
भण्डारखाल पर्व
कोत पवु पनि जङ्ग बहािरु लाई रानीले आफना िोरा रणेन्द्रलाई राजा बनाउन आग्रह गररन तर जङ्ग बहािरु राणाले रानीको
िस्ताबलाई स्वीकार गरे पनन सोही मुताप्रवक काम नगरे काले रानीले बबिःस १९०३ कानतुक १२ गते रानत भण्डारखाल
बगैचामा रारी भोजको आयोजना गरी जङ्ग बहािरु लाई खानामा बबष प्रपलाई माने षडयन्द्र गरे कक थिइन तर त्यो कुरा
जङ्ग बहािरु का गरु
ु प्रवजयराज पन्ण्डतले िाहा पाई जङ्ग बहािरु लाई खबर गरे पनि जङ्ग बहािरु भाईभारिार सठहत
भण्डारखाल बगैँचामा िबेश गरी असभमान ससहं वस्नेतको िोरा प्रवरध्वज वस्नेत सठहत ४० जनाको हत्या गरी रगतको
खोलो बगाई राणा शासनको िप इटटा िप्ने काम भएको घटनालाई भण्डार खाल पवु भननन्द्ि। जसमा वस्नेत खलक
मार मरे काले वस्नेत पवु पनन भननन्द्ि। त्यस पनि रानी राज्य लक्ष्मी लाई जङ्ग बहािरु ले जेल हाले भने राजा राजेन्द्र
भागेर भारत पुगेका थिए।
अलौ पर्व
कोत पवु र भण्डारखाल पवु बाट भागेका ब्यन्ततहरुको भेट भारतमा राजा राजेन्द्र सँग हुन्द्ि र उननहरुले राजालाई नेपालमा
फकुर जङ्ग बहािरु बाट शासन सत्ता खोस्ने सल्लाह ठिन्द्िन सोही योजना अनुसार राजा राजेन्द्र बबरगञ्जको अलौ भन्द्ने
िाउँ मा आएर गड्डड जमाएर बसे र यता बाट जङ्गबहािरु ले िाहा पाई बबिःस १९०४ श्राषाण १३ गते बबरगञ्जको अलौ
भन्द्ने िाउँ मा जङ्ग बहािरु र राजा राजेन्द्रका सेनाका बबचमा घमासान लडाई भएको र राजा राजेन्द्रका सबै सेना माररए
र राजा राजेन्द्र हात्ती चडेर भाग्न खोज्िा जङ्ग बहािरु ले समाएर जेल हालेको घटनालाई अलौ पवु भननन्द्ि । र पनि
राजा राजेन्द्र पनानतको शासन िे खेर जेल सभरै बबिःस १९३८ मरे का थिए
वर्िःस १९३४ सालको पर्व
जङ्गबहािरु को जगजगीशासन बाट क्रुर भई युवराज रैलोतय र अथधराजकुमार नरे न्द्र प्रवक्रम शाहले राणा शासनको अन्द्त्य गनु
केही भारिारहरु समलाएर सङ्गिन ननमाुण गरे का थिए । जङ्गबहािरु राणाको मत्ृ यू पनि श्री ३ र िधानमन्द्री पञ्जा पर
िाप नठिलाउने यव
ु राजको अिोट उनकै २ रानी माफुत िाहा पाई जङ्गबहािरु को मत्ृ यूहुिा रैलोतयलाई पिरघट्टा पिाई
सोही मौकामा सुरेन्द्रबाट रणोद्थधपले श्री ३ तिा िधानमन्द्री भएका पञ्जापर जारी गराएका थिए र पिाडड युवराज
रैलोतयलाई प्रवष खुवाएर माररयो । यही बबस १९३४ सालमा भएको घटनालाई ३४ सालको पवु भननन्द्ि।
१९३८ सालको पर्व
प्रवस १९३८ सालमा पौषमा तराईमा सशकार खेल्न गएका बेला ततकासलन िधानमन्द्री रणोद्थधप ससहं धीरशमसेर र उनका
सबै शाखा सन्द्तानहरुको हत्या गनु नरे न्द्र प्रवक्रम शाहद्धारा गररएको षडयन्द्रलाई ३८ सालको पवु भननन्द्ि।
योजना पूरा नहुिै षडयन्द्रको रहत्य उत्तरध्वज राजभण्डारीले खोली ठिनाले नरे न्द्रप्रवक्रम शाह जगतजङ्ग र बमवीरससहं लाई
इलाहावािको चन ु ार जेलमा नजरबन्द्ि गररयो । सुब्बा टकंनाि होमनाि लगायत १० जना ब्राहणलाई टाउको मुडड
जानतच्यूत गरी ४१ जनाको हत्या र केही ब्यन्ततहरुको सवुस्व हरण गररयो।
१९४२ सालको पर्व
थधरशमसेरका जेिा िोरा प्रवरशमसेर ले भारतको रावल प्रपन्ण्डमा
हुने सैननक ििर्‍
शनको लागी भाग सलन जानको लागी ४
वटासलयन सेना न्जम्मा ठिएको थियो र उनन आफनै सेनापनत भएको ठहसावमा २ बटासलयन सेना न्जम्मा हातमा पारे को
मौका पारे र रानत १२ बजे भारनतय ित
ु ावास बाट पर आएको भनन काका रणोद्थधप ससहं को कोिामा िवेश गरे र
िधानममन्द्री रणोद्थधप ससहं लागयतका जङ्ग बहािरु का सबै शाखा सन्द्तानहरुको हत्या गरी थधरशमसेरका १७ भाई
िोराहरुले सासन सत्ता हात पारे को नेपालको इनतहासको घटना काण्डलाई सन १९४२ सालको पवु भननन्द्ि।
गेहेन्द्रििसेर काण्ड
नेपालका ििम वैज्ञाननक भनेर थचननने गेहेन्द्रशमसेरलाई ततकासलन शासकहरुले प्रवष सेवन गराई हत्या गररएको घटनालाई
इनतहासकारहरुले गेहेन्द्रशमसेर पवु भनेर भन्द्न गरे का िन।

18
3/d} k9f}+, ;do / k};fsf] art u/f}+ !!! Ottish k|lzIfs तमत्रप्रसाद तितमरे
प्रवरशमसेरका जेिा िोरा गहे न्द्रशमसेरले नतिुिसाि मुसे िापा लगायत सगँ समलेर नयाँ ककससमको बन्द्िक
ु ,हवाइजहाज
,मोटरगाडी बनाएका थिए। उनी यो पराक्रम काका चन्द्रशमसेरलाई िे खाइ स्यावासी पाउने आसाले चन्द्रशमसेरको िशुन
गनु झुतिा गहे न्द्रशमसेरको कोटको खन्ल्तमा रहे को पेस्तोल एतकासी खस्न पुग्यो यसबाट आफ्नो हत्या गनु आएको
शांका गरी नयनलाई प्रवष सेवन गराई माररयो भने नयनका सािी नतिुिसािलाई ७ बषुको जेल र मुसेिापा लाई िे श
ननकाला गररयो ।
िकै पर्व
• बबिःस १९७७ मा ततकासलन कौशल अडडाका सुब्बा कृष्णलाल अथधकारी ले मकै को खेती नामक पुस्तक लेखेका थिए।
उतत पुस्तकमा भननएको थियो "बेलायती कुकुर मञ्जा सगँ न्द्यानो डसनामा सुत्ने सावुन पानन ले नुवाइठिनु पने िध
ु
भात खुवाउनु पने तर बाघ बािँ र र भालु बाट मकैको रक्षा गनु परे मा भोटे कुकुर नै चाठहन्द्ि चन्द्रोियको िे शमा
बेलायती कुकुरको कुनै काम िै न भोटे कुकुरलाई त केबल साग ठििो र ससस्नु फासलठिए पुग्ि। भनेर लेखखएको थियो ।
• पनि राणा िधानमन्न्द्र चन्द्रशमसेर को आिे शमा आएका राणाहरुले सब्ु बा कृष्णलाल अथधकारीलाई पक्रेर लगेर ९ बषुको
जेल सजायँ सुनाइयो र पनि उनी जेल सभरै मरे यही काण्डलाई नेपालको इनतहासमा मकै पवु भननन्द्ि र सुब्बा कृष्ण
लाल अथधकारीलाई नेपालको पठहलो साठहत्यीक शठहि पनन भननन्द्ि।कृष्णलाल अथधकारी रामेिाप न्जल्लामा जन्द्मेका हुन
।
लाइब्रेरी पर्व
सन १९३१ मा ततकासलन राणा िधानमन्द्री सभमसमसेरको कायुकालमा राणा प्रवरुद्ध जनताहरुलको प्रवतष्ृ णा जगाउने मल
ू
असभिाय सलएर लक्ष्मी िसाि िे वकोटा लगायत लगभग ४५/५० जना यूवाहरु समलेर पुस्तकालय बनाउने योजना बनाएका
थिए।
यो योजालाई रामचन्द्र अथधकारीले सभमसमसेर समक्ष पुयाुए । राणा शासन प्रवरोधी कायु गनु लागेको िहरमा संलग्न सबैलाई
राजरोहको आरोप लगाउन खोजेपनन धमुराज िप्रपलया लगायत १० ब्राहमणलाई ५*-५ बषुको जेल सजायँ र बाकी
ित्येकलाई रु १००-१०० जररवाना गराइ िण्ड बाट मुतत गराइएको थियो । यसरी िण्ड जररवाना बाट उिे को रकमको
आधा रकम रामचन्द्र अथधकारीलाई पुरस्कार स्वरुप ठिइयो भने बाकीीँ रकम राणाहरुले आफ्नै कोषमा जम्मा गरे को
नेपालको इनतहासको घटनालाई लाइब्रेरी पवु भननन्द्ि।
र्सन्द्त गोरखा पर्व
• राणा शासन को अन्द्त्य गरी नेपालमा संसठिय शासन िणाली स्िापना गने उद्धेश्यले बबिःस १९८८ मा उमेश प्रवक्रम
शाह, कप्तान खडगमानससहं ,मैना बहािरु र रङ्गनाि शमाु आिी उत्साठहत यूवाहरु समलेर िचण्ड गोखाु नामक सस्िा
स्िापना गरे का थिए।,
• यस सस्िाका सस्िापतहरुले राणाहरु नतहारमा जव
ु ा खेलेको मौकामा जम्मा भएको बखत डाइनामाइट पडकाएर सखाप
पाने उद्धेश्य सलएका थिए । घटना घट्न नपाउिै यसका सभबर सिस्य चन्द्रशमसेरका ज्वाई लक्षुमण राज ले राणाहरु
समक्ष पोल खोसलठिए पनि सभमसम्सेरको आिे शमा आएका राणाहरुले सवैलाई काराबास को सजायँ र उमेश प्रवक्रम
शाह पाल्पा धप्रपए मैना बहािरु र खडगमान ससहं को जेल सभरै ननधन भयो रङ्गानाि शमाु २ बषु पनि जेलबाट मुतत
गररए खडगमान ससहं २००७ सालको क्रान्न्द्तपनि िोडडए । यसै घटनालई नेपालको इनतहासमा िचण्ड गोखाु पवु भननन्द्ि।
जयन्द्तस
ु ंस्कृतििः
बबस २००४ साल असार १ गते कािमाण्डौमा नतनधारा पािशालामा अध्ययनरत कररब २०० जना प्रवद्यािीहरुले पािशाला
भूगोल इनतहास राजनननतशास्र अिुशास्र अङग्रेजी आिी बबषयहरु समावेश गररनु पिु भनी हडताल गरे ।
यसको नेतत्ृ व श्रीभर शमाु राजेश्वर िे बकोटा कमलराज रे ग्मी बलराम शमाु आिीले गरे का थिए ।आन्द्िोलनकाररले जयन्द्तु
संस्कृतम को नारा लगाई आफ्नो माग िचार गरे का थिए । पद्यम शमसेरले प्रवद्यािीहरुको माग पुरा गने घोषणा गरे पनि
आन्द्िोलन रोककएको थियो। तर उनले माग परु ा नगरी आन्द्िोलनकाररहरुलाई उपत्याका बाट ननकाले का थिए। ननष्काससत
नेताहरुले भारतमा गई रान्ष्िय काङग्रेसमा समावेश भएका थिए ।

19
3/d} k9f}+, ;do / k};fsf] art u/f}+ !!! Ottish k|lzIfs तमत्रप्रसाद तितमरे
यो आन्द्िोलन मुख्य रुपमै राणा शासन को प्रवरुद्धमा थियो पनि राणाहरुलेिः पनन यसलाई िबाइ जनचेतना फेलाउने काम
लाई अन्द्त्य गरे को गरे को नेपालको इनतहासको काण्डलाई जयन्द्तु सस्कृतम पवु भननन्द्ि।
चखाव आन्द्दोलन
भारतमा महात्मा गान्द्धी ले अङग्रेज प्रवरद्ध रान्ष्िय भावना जगाउन प्रविे शी वस्तुको बठहस्कार गरी स्विे शी कपडाको ियोगको
लागी चखाु असभयानको आबह्यन गरे पिी यसबाट िभाप्रवत भएर नेपालका तुलसी मेहरले पनन बबिःस १९८८ मा चखाु िचारको
असभयान चलाएका थिए।
िशुभन्तत को भावना र घरे लु उद्योगको प्रवकासमा टे वा पयाुउने सध
ु ारवबािी आन्द्िोलन भएपनन राणा िधानमन्न्द्र
सभमसमसेरलाइ यो कुरा पचेन त्यस्को फलस्वरुप उनलाई राजरोहको आरोप लागई कैि गररयो र चखाु िचारमािी पूणु
िनतबन्द्ध लगाइयो यसरी समाज एवं िे शका लागी सुधारको काममा लागेका ब्यततीलाई गररएको िमनलाई नै नेपालको
इनतहासमा चखाु आनिोलन ले पनन थचननन्द्ि।
• बासठ्ठीहरण पर्व
बबिःस १८६२ मा नेपालका राजा रणबहािरु शाहका पालमा राज्यद्धारा ब्राहमणलाई ठिएको प्रवताु हरण गरे को काण्डलाई
बासठ्हरण पवु भननन्द्ि। यस घटनाको सम्बन्द्धमा इनतहासकारले हरुले प्रवसभन्द्न कारणहरु भनेका िन जसमा पठहला कारण
सभमसेन िापाले रणबहािरु को सल्लाह अनुसार अङग्रेज सगँ यूद्ध गनु परे काले सैननक सुदृिीकरण गनु त्यसो गररएको हो
भनेका िन । भने अकाु िरी इनतहासकारहरुले रणबहािरु शाहक कान्न्द्ि श्रीमनत कान्न्द्त मनत मल्लको ननधन पनि शोकले
ब्होल भएर ब्राहमण हरुको प्रवताु िे बी िे वताको गुिी तिा राइ सलम्बु मगर आिी जानतको ककपट जग्गा समेत हरण गररएको
थियो भन्द्ने भनाइ पनन रहे को पाइन्द्ि। यसरी नेपालमा रणबहािरु को शाहको पालमा यही बषु नेपालमा रयी शासन पनन
भएको थियो ।
• नेपाल प्रजा पररषदको स्थापना
नेपालको सवैभन्द्िा जेिो तिा राणा प्रवरोधी असभयानमा अमुल्य योगिान ठिने राजनननतक पाठटु नेपाल िजापररषिको स्िापना
बबिःस१९९३ जेि २० गते ओमबहाल कािमाण्डौमा धमुभततको घरमा कायाुलय राखेर भएको थियो।
यो सस्िाका सस्िापक टं क िसाि आचायु िशरि शमाु धमुभतत र न्जवराज र रामहरर जोशी थिए जन
ु सस्िाको उद्धेश्य
ननरङ्कुश शासनको अन्द्त्य गरी नेपालमा िजातान्द्रीक ब्यबस्िाको सुरपात गनु थियो यसका सभापनत श्री टं किसाि आचायु
थिए।
यस असभयानमा पनि यठह सस्िाका सिस्य रामन्ज जोशी ले राणाहरु समक्ष पोल खोलीठिएपनि यसका सिस्यहरु पकक्रए । र
४ जना शुक्रराज शास्री धमुभतत मािेमा गंगालाल श्रेष्ि र िशरि चन्द्िलाई मत्ृ यूिण्ड ठिइयो भने ब्राहमण जनतलाई
सवुस्वसठहत जन्द्म कठहल गररयो ।
• एङग्लो गोखाव र्ार
बबिःस १८७१ िे खख १९७३ सन सम्म नेपाल र अङग्रेजबप्रवच यूद्ध भएको थियव जसलाइ एङग्लो गोखाु वारका नामले
थचननन्द्ि यस यूद्धका कारणहरु यसिकार रहे का िन।
• अङग्रेजको प्रवस्तारबािी नननत
• नेपालको आन्न्द्तरक अवस्िा अशान्न्द्तपण
ू ु हुनु
• अङग्रेजहरुमा झुिा िचार िसार गने क्षमता हुनु
• अङग्रेजहरुले नेपालको बाटो भएर नतब्बत सगँ ब्यापार ब्यबसाय गनु चाहानु
• यूरोपमा नेपोसलयन यूद्धबाट अङग्रेजले िूटकारा पाउनु
• अङग्रेजको प्रवरुद्धमा नेपाले अन्द्य िे श सगँ साहायता सलनु
नेपाल र अङग्रेजबबचको सन्न्द्ि
बबिःस १९८० मा चन्द्रशमसेर को पालमा नेपाल र अङग्रेजका बबचमा भएको सन्न्द्धले नेपाललाई एक अखण्ड, स्वतन्द्र राष्िको
रुपमा मान्द्यता ठिएकोले यो सन्न्द्ध नेपालको ननसमत्त गौरवमय मान्द्न सककन्द्ि सन १९२३ डडसेम्बर २३ का ठिन नेपाल र

20
3/d} k9f}+, ;do / k};fsf] art u/f}+ !!! Ottish k|lzIfs तमत्रप्रसाद तितमरे
बेलायत बबचमा सरकारबबचमा ससहं िरबारमा यो मैरीपूणु सन्न्द्धमा हस्ताक्षर भएको थियो । यो सन्न्द्धका सतुहरु ननम्न रहे का
िन।
• नेपाल र बब्रटे न सरकार बबचमा सिा शान्द्ती र समरता कायम रहनेि सािै िब
ु ै राष्िलाई एक अकाुको आन्द्तररक र बाहय
स्नवतन्द्रताको मान्द्यता र किर गने स्वतन्द्रता हुनेि
• वतुमान सन्न्द्धले हुने प्रवषयहरु बाहे क िब
ु ै सरकार बबच गररएको सन १८१५ को सुगौली सन्न्द्ध सठहत सबै सन्न्द्ध खारे ज
गररन्द्ि ।
• निमेकी िे शहरु सगँ झगडा परे मा आपसी िलफलद्धारा समाधान गररनेि।
• अकोको िे शको शान्द्ती सुरक्षामा बाधा पने कायु गनु सन्न्द्ध गनु िब
ु ै पक्षले ठिने िै नन।
• नेपाल ले वठृ टस भारत बाट चाठहए जनत यूद्ध सामाग्री नेपालको शन्तत र भलाईको लागी ककन्द्न स्वतन्द्र हुनेिन तर
अन्द्य िे शमा लग्न पाइने िै न।
• स्विे शी उपयोगको लागी नेपलले प्रविे शबाट खझकाएका मालसामान बब्रठटश भारतको बन्द्िरगाहमा भन्द्सार लाग्ने िै न।
िहहद लखन थापा र उनको वर्रोह
नेपालको इनतहासमा समग्र अध्ययन गने हो भने िई
ु वटा लखन िापा भेठटन्द्िन। लखन िापा ििम राजा रामशाह की रानी
मनकामना िे प्रवको अवतार माननने मनकामना िे वीका अनुचर पुरुषािी ससद्ध पुरुष माननन्द्ि। लखन िापा द्थधनतयको जन्द्म
प्रविःस १८९१ मा गोरखामा भएको थियो । नयनले लामो समयसम्म सैननक न्जवन बबताएका थिए ।यननले आफूलाई लखन
िापा ििमका अबतार घोषणा गिै अत्याचारी जँगबहािरु राणलाई मानु मनकामना भगवनत बाट बरिान पाएको िु भन्द्िै केही
अनय
ु ायीहरु बटुली खक
ु री ,भाला ,बन्द्चरो आिी शारले सस
ु न्ञ्जत भई एक िुलो पल्टन खडा गरी जगंबहािरु प्रवरद्ध प्रवरोह गरे
नयनको प्रवरोह िमन गनु जङ्गबाहिरु का भाई थधरशम्सेरले िुलो सैननक कसरत गनप
ु रे को थियो यसरी केन्द्रबाट खठट गएको
सरकारी फौजले लखन िापा, सन्द्त ज्ञान ठिल्िास, कानु लम्साल, अन्जर ससहं , अिामी मगरलाई पक्राउ गरी बाँसको प्रपजंजा
रखोपीमा िन
ु ेर कािमाण्डौ चलान गररयो र उनका हात शनतयारहरु कब्जामा राखखयो । पनि नयननहरुलाई पुनिः गोरखा नै
पिाइयो । सन्द्त ज्ञानठिलु साधु भएकाले र कानु लम्साल ब्राहमण भएकाले मत्ृ यि
ू ण्डबाट बचे पनन उनीहरुलाई जेलमा नै
राखखयो भने लखन िापा आिामी मगर अन्जरससहं सठहत ६ जनालाई मनकामना मन्न्द्िर अगाडी फासीीँ ठिइयो । नयनका
अन्द्य सहयोगीहरुले समेत किोर िण्ड पाए। ससद्ध लखन िापाले खुसी साि फासीीँको डोरी आफ्नो घाटीीँमा राख्िै जङ्गबहािरु
मेरो लास साि सनत जानेि भनन घोषणा गरे का थिए भन्द्ने भनाई ि। गोखाुमा लखन िापाललाई फासीं ठिएको ठिनमा नै
जङ्गबहािरु सशकारका लागी तराई िस्तान गरे कामा कािमाण्डौ फककुन नपाइ पत्िरघटटामा ननधन भएको थियो।
• नयााँ िल
ु कको पररचय
नेपाल अङ्ग्रेजप्रवचको यूद्बमा परान्जत भई सुगौली सन्न्द्धबाट नेपालले आफ्नो कुल क्षेरफलको एक नतहाई भूभाग गुमाउनु
परे को थियो । सन १८५७ मा भारतमा भएको सैननक प्रवरोह िबाउन सहयोग गरे वापत १ नोभेम्बर १८६० प्रवस १९१७
मा सन १८१६ मा सुगौली सन्न्द्धबाट गसुमाएका धेरै भूभागहरुमध्ये केठह भाग बाँके ,बठिु या ,कैलाली र कन्द्चनपुर कफताु
पाएका थिए । यसरी ४४ बषुपनि नेपाको भभ
ू ागबाट अलथगइ पन
ु नेपालको अखण्ड भुक्षेरमा समवेश भएका क्षेरलाई नयाँ
मुलुक भनेर थचन्न्द्नन्द्ि । यसरी कफताु पाएको जग्गा राणा पररवारको प्रवताुका रुपमा रहे भने वनजङ्गल राणाहरुको
स्िायी आथिुक स्रोत बनेका थिए । ससपाही प्रवरोह िवाउन सहयोग गरे वापत जङ्गबाहािरु राणालाई ५ लाख रुप्रपयाँ नगि
वेलायतकी महाराननका तफुबाट knighthood of the grand cross उपाथध समेत ििान गररएको थियो ।

21
3/d} k9f}+, ;do / k};fsf] art u/f}+ !!! Ottish k|lzIfs तमत्रप्रसाद तितमरे
g]kfn / ltAataLr Jofkfl/s ;lGw ;g\ !&&% ;]K6]Da/ sf]tkj{ lj=;= !()# c;f]h @ ut]
g]kfn / u9jfnaLrsf] zflGt ;Demf}tf ;g\ !&(! cnf} kj{ lj=;=!()$ j}zfv
g]kfn ltAataLr klxnf] o'4 ;g\ !&**–!&*( hगंaxfb'/nfO{ >L # sf] pkflw lj=;=!(!# >fj0f
g]kfn ltAataLr s]?ª ;lGw ;g\ !&*( h'g @ /0ff]låk l;+xsf] xTof lj=;=!($@
g]kfn k|hfkl/ifb\sf] :yfkgf lj=;=!((# h]7 @) k|hftGqsf] 3f]if0ff lj=;=@))& kmfu'g &
clvn ef/tLo g]kfnL sfª\u|];sf] :yfkgf lj=;=@))@ df3 !@ g]kfnsf] cGtl/d zf;g ljwfg lj=;=@))& kmfu'g &
g]kfnL k|hftGq sfª\u|];sf] :yfkgf ;g\ !($( klxnf] cfdlgjf{rg lj=;=@)!%
h]ujgL ;Dd]ng lj=;=@))$ h]7 k~rfotL Joj:yfsf] :yfkgf lj=;= @)!& k'; !
k|yd dhb'/ x8\tfn lj=;=@))# kmfu'g !! g]kfnsf] ;+ljwfg, @)!( 3f]if0ff lj=;+= @)!( k'; !
hot' ;+:s[td\ /f0ffzf;glj?4 ;Tofu|x lj=;=@))$ j}zfv ! ufpFkms{ cleofg lj=;= @)@*
g]kfnsf] j}wflgs sfg'g 3f]if0ff lj=;+= @))$ df3 !# zflGt If]q k|:tfj lj=;=@)#! kmfu'g !#
g]kfn k|hf k~rfot lj=;=@))% cflZjg hgdt ;ª\u|xsf] 3f]if0ff lj=;=@)#^ h]7 !)
g]kfn sDo'lg:6 kf6L{sf] :yfkgf lj=;=@))^ efb| #) hgdt ;ª\u|x lj=;+= @)#& j}zfv @)
g]kfn–ef/t d}qL ;lGw lj=;=@))&>fj0f ;Tofu|x lj=;=@)$@
dWofjlw lgjf{rg lj=;=@)%! sflQ{s @( ;+o'Qm jfddf]rf{sf] u7g lj=;=@)$^ df3 @
g]skf dfcf]jfbLåf/f ;z:q ljb|f]x ;'? lj=;=@)%@ kmfu'g @ ax'bnLo Joj:yfsf] k'ga{xfnL lj=;=@)$^ r}q @^
cfdlgjf{rg @)%^ lj=;=@)%^ j}zfv @ / # g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg, @)$& lj=;= @)$& sflQ{s @#
/fhb/af/ xTofsf08 lj=;=@)%* h]7 !( g]skf -Pdfn]_ sf] :yfkgf lj=;=@)$& k'; @@
/fhf 1fg]Gb|af6 zfxL 3f]if0ff lj=;=@)^! df3 !( k|hftGq k'g{axfnLkl5sf] klxnf] cfdlgjf{rg lj=;=@)$* j}zfv
@(
g]kfn / O:6 OlG8of sDkgLaLr Jofkfl/s ;lGw lj=;= !*$( g]kfnsf] klxnf] d'n'sL P]g lj=;=@)!)
j}zfv #
uf]/vfkq k|sfzg lj=;+= !(%* ;tL k|yf pGd"ng lj=;=!(@)
af;ठीLx/0f jf latf{x/0f lj=;= !*^@ Dfs} kj{ lj=;=!(&&
g]kfn–cª\u]|h o'4 ;g\ !*!$–!*!^ bf; k|yf pGd"ng lj=;=!(*)
;'uf}nL ;lGw lj=;= !*&@ k'; -# dfr{ !*!^_ cfo{ k|rf/df k|ltaGw lj=;=!(#)
e08f/vfn kj{ ;g\ !*$^ cS6'a/ #!, -!()# sflt{s !%_ nfOa|]/L kj{ lj=;= !(*&
g]kfn–ltAataLr bf];|f] o'4 ;g\ !*%%–!*%^ k|r08 uf]/vf kj{ lj=;=!(**
२००७ सालको क्रातन्ि
• तत्रभुवनले राजदरबार त्यातग भारतिय दुिाबासमा शरण तलएका -२००७ कर्िथक २१ गिे
• राजा तत्रभुवनको कदल्ली प्रस्थान – २००७ कार्िथक २५ गिे
• २००७ साल िाका भारतिय राजदुि - चन्रेश्वर प्रसाद नारायण तसह
• नाबालक राजा ज्ञानेन्र लाइ िोषणा गररएको – २००७ कार्िथक २२ गिे
• राणा शासन तबरद्धको क्रातन्ि गने तनणथय कतहले भएको - नेपाली काग्रेसको बैरगातनया सम्मेलन बाट २००७ असोज ७देिी ८
• तबरगन्ज कब्जा गने सेनाको नेित्ृ व कसले गरे को तथयो – तथरबम मल्ल (तबरगन्जमा नै मृत्यू भएको तथयो)
• तबराटनगर कब्जा गनै नेिृत्व भारतिय नागररक को तथए – भोला चटजी
• अिलढु ङ्गा कब्जा आन्दोलनको नेिृत्व कसले गरे का तथए – क्याप्टेन यज्ञबहादुर थापा
• राजा राणा र काग्रेसका तबचमा तत्रपक्षयी सम्झौिा कतहलेभयो – २००७ साल पौष २४(५ बुदे सम्झौिा तथयो)
• राजा तत्रभुवन कतहले कदल्ली बाट नेपाल फकथ का तथए – २००७ फाल्गुन ४ (१०४ कदन का कदन)
• राजातत्रभुवनले कतहले प्रजािन्त्रको िोषणा गरे का थए - २००७ फाल्गुन ७
२०३६ सालको जनमि सङ्ग्रह
• जनमि सङ्ग्रहको िोषणा – २०३६ जेठ १० गिे
• जनमि सङ्ग्रहको सम्पन्न – २०३७ बैशाि २० गिे
• नतिजा प्रकाशन – २०३७ जेठ १ गिे
• जनमि सङ्ग्रहमा पचायिले कति तजल्लामा तबजय प्राप्त गयो – ५५ तजल्लामा -५४.७९_
• जनमि सङ्ग्रहकमा बहुदलले कति तजल्लामा तबजय प्राप्त गयो – २० तजल्लामा -४५.२१_
• जनमि सङ्ग्रहमा मिदान के न्र –स्वदेशमा १०००६ र तवदेशमा १९ गरी जम्मा १००२५
• जनमि सङ्ग्रहमा पचायिलाई पहेलो रङ्ग कदइएको तथयो भने बहुदललाई कु न रङ् कदएको थयो – तनलो
22
 3/d} k9f}+, ;do / k};fsf] art u/f}+ !!! Ottish k|lzIfs तमत्रप्रसाद तितमरे
• जनमि सङ्ग्रहको समयमा प्रधानमतन्त्र को तथए- सुयथबहादुर थापा
• जनमि सङ्ग्रहपतछ रातजनामा कदने प्रधानमतन्त्र को हुन –ककर्िथतनधी तबष्ट
• जनमि सङ्ग्रह सम्पन्न गनथ कसको अध्यक्षिामा रातष्टय चुनाब आयोग गररयो – भगतवि प्रसाद तसह
२०४६ सालको जनआन्दोलन
• २०४६ सालको जनआन्दोलनको सुरवाि – २०४६ फाल्गुण ७ देिी चैत्र २६ सम्म
• २०४६ सालको जनआन्दोलनको िोषणा – २०४६ माि ७ गिे भएको हो
• २०४६ सालको जनआन्दोलन चलेको कदन – ४९ कदन
• सयूि बाममोचाथ को सयोजक – सहाना प्रधान २०४६ माि १० गिे
• २०४६ सालको जनआन्दोलनको सवोच्च कमाण्डर – गणेशमान तसह
• नेपाल अतधराज्यको सतवधान २०४७ को िोषणा –तबस २०४७ कार्िथक २३
२०४६ साल पिािका राजतनतिक िटनाक्रमहर ःः
• २०४७ को संतवधान २०४७ कार्िथक २३ मा आएको हो ।
• २०४८वैशाि २९ को आम तनवाथचनमा २०५ वटा तनवाथचन क्षेत्रमा भएको आम तनवाथचनमा कू ल ११० स्थान तवजयी भई नेपाली
कााँग्रेसका तगररजा प्रसाद कोईराला प्रधानमन्त्री भएका तथए।
• २०४८ मा संसदको प्रथम अतधवेशन २०४८ असार ६ गिे बस्यो ।सभामुिमा ने.का. का दमननाथढु ग ं ाना र उप–सभामुिमा
ने.का.कै महन्थ ठाकु र तनयूिभएकाहुन।
• २०५१ असारमा संसद तविटन भई २०५१ कार्िथक २९ मा सम्पन्न मध्यावतध चुनाव पतछ ने.क.पा. एमालेले ८८ तसट र कांग्रेसले
८३ तसट प्राप्त गरे को हुदााँएमाले ठू लो पाटी भई मनमोहन अतधकारी अल्पमिको पतहलो कतम्नयूस्ट सरकारका गठन भएको थयो।
• २०५२ भार १२ मा सवोच्च अदालिको फै सलबाट पुनः स्थापना भएको संसदमा नेपाली काग्रेसका. का शेर बहादुर देउवा प्र.म
भएका रा.प्र.पा. र सद्भावना समेि सरकारमा सामेल
• ििकालीन प्रधानमतन्त्र तगररजाप्रसाद कोइरालाको अध्यक्ष्िामा प्रंशासन सुधार आयोग गठन– २०४८ असोज १७
• २०४५ चैत्र १० देिी गतिरोध भएको नेपाल भारि ब्यापार िथा पारबहन सम्बन्ध कतहले संचालनमा आयो –२०४७ असार ४
गिे
• ब्हुदतलय ब्यबस्थाको पुनस्थ थापना पतछ प्रथम आमतनवाथचन –२०४८ बैशाि २९ गिे
• २०५६ सालको आमतनवाथचन कति चरणमा सम्पन्न भएको तथयो –बैशाि २० र जेठ ३ गिे
• तवस २०४७ बैशाि ६ गिे गरठि ११ सदस्यीय मन्त्रीमण्डल कसको नेिृत्वमा गठन भएको तथयो –कृ ष्णप्रसाद भिाई
• २०५६ मा पुनः चुनाव, ने.का. को पूणथ बहुमि, कृ ष्ण प्रसाद भट्टराई प्र.म.
• २०५८ जेष्ठ १९ मा राजदरबार हत्याकाण्ड, राजा वीरे न्रको वंशनाश । राजा कदपेन्रलाई तबस २०५८ साल जेष्ठ १९ गिे अचेि
अबस्थामा िोषणा गररएको र पतछ तबस २०५८ साल जेष्ठ २२ मृत्यू भई राजा ज्ञानेन्र लाई िोषणा तगरएको।।
• राजा ज्ञानेन्र ले २०५९ असोज १८ गिे शेरबहादुर देउवालाई बिाथस्ि ।
• राजा ज्ञानेन्र द्धारा नेपालमा २०६१ माि १९ गिे प्रत्यक्ष शासन ।
• २०६२ को लोकिातन्त्रक आन्दोलन पिाि तविरटि संसद बैशाि ११ गिे ज्ञानेन्र द्वारा पुनः स्थापना ।
२०६२/६३ को जनआन्दोलन
साि दल र नेकपा माओबादी तबच कदल्लीमा भएको १२ बुद्धे समझधारी साथवजतनक –२०६२ मतसर ७
जनआन्दोलन को सुरवाि –२०६२ चैत्र २४ गिे
जनआन्दोलन को अन्त्य – २०६३ बैशाि ११ गिे (राजा ज्ञानेन्र शहाद्धारा संसदको पुनस्थ थापना पतछ)
नेपाल सरकार र माओबादी तबच तबस्िृि शातन्ि सम्झौिा सम्पन्न – २०६३ मतसर ५ गिे
तगररजा प्र कोइरालाको नेिृत्वमा सरकार गठन –२०६३ बैशाि १४
सवथप्रथम ऐन प्रमातण्ि गरीएको पतहलो ऐन पेश्की िचथ ऐन २०६३
नेपाल सरकारद्धारा जनआन्दोलन क्रममा माररएका २१ जनालाई कतहले सतहद िोषणा – २०६३ जेठ २१ गिे
ब्यबस्थातपका ससंदको प्रथम बैठक कतहले बसेको तथयो – २०६३ माि १ गिे
२०६३ माि १ २५ भाग १६७ धारा र ४ अनुसुचीको अन्िररम संतवधान २०६३ लागु
२०६३ कार्िथक २२- हािहतियार व्यवस्थापन सम्बन्धी सम्झौिा सम्पन्न मंतसर ५- १९ बुद्धे तवस्िृि शातन्ि सम्झौिा सम्पन्न
२०६४ चैत्र २८ नेपालमा प्रथम संतवधान सभाको तनवाथचन
२०६५ जेठ १५ नेपालमा राजिन्त्रको अन्त्य र गण्िन्त्रको िोषणा
23
 3/d} k9f}+, ;do / k};fsf] art u/f}+ !!! Ottish k|lzIfs तमत्रप्रसाद तितमरे
२०६५ जेठ २९ राजा ज्ञानेन्रको नारायणहीटी बाट नाथगाजुन दरबारमा बर्हथगमन
२०६५ असार १ नारायणतहटीमा नेपालको रातष्ट्रय झण्डा फरथफराइयो
२०६५ श्रावण ८ नेपालका प्रथम राष्ट्रपति र उपराष्ट्रपतिले पदभार ग्रहण िर तनवाथचन भने श्रावण ४ गिे र ६ गिे सम्मन्न भएको हो ।
२०६५ फाल्गुण १५ गिे नारायणतहरट दरबारलाइ सङग्राहालय मा िोषणाफाल्गुण १६ सवथसाधारणलाइ िुल्ला
२०६६ चैत्र ७ नेपालका भुि पूवथ प्रधानमतन्त्र तगररजाप्रसाद कोइरालाको तनधन
२०६७ फाल्गुण २० गिे पूवथ प्रधानमतन्त्र कृ ष्ण प्रसाद भिाई को तनधन
२०६८ जेठ १४ गिे बाबुराम भट्टराईको पालामा संतवधानसभाबाट संतवधान िोषणा नगरी तबिटन
२०६९ चैत्र १ दतलय सरकार असफल भइ सवाथच्च अदालिका ििकातलन प्रधानन्यायतधस तिलराज रे ग्मी को नेिृत्वमा सरकार गठन ।
२०७० मससंर ४ गिे दोश्रो संतवधानसभाको तनवाथचन सम्पन्न
२०७० साल माि ८ गिे सुयथबहादुर थापाको अध्यक्षिामा दोश्रो संतवधानसभाको पतहलो बैठक बसेको
२०७० साल माि २७ गिेको तनयूिी र २८ गिेको सपथ ग्रहण सगै सुतशल कोइराला नेपालको प्रधानमतन्त्रमा तनवाथतचि ।
२०७२ साल असोज ३ गिे आइिबार राष्ट्रपति रामवरण यादव द्धारा गणिातन्त्रक नेपालको सतवधान जारी भएको ।
२०७२ साल असोज २४ गिे नेपालको नयााँ प्रधानमतन्त्र िडग प्रसाद ओली तनवाथतचि भएका हुन ।
२०७२ फाल्गुण १६ नेपालको संतवधानमा पतहलो पटक संशोधन जुन माि ८ मा संतवधानसभाबाट पाररि भएको तथयो ।
२०७३ फाल्गुण २७ गिे राजपत्रमा सुचना प्रकासन गरी ७४४ वटा स्थातनय िहको िोषणा तवतभन्न तमतिमा संशोधन हाल ७५३ वटा
स्थातनय िह कायम
➢ :yfgLo tx lgjf{rg–@)&$
चरण ननणुय समनत ननवाुचन समनत ििे श न्जल्ला स्िाननय तह मतिान
ििम २०७३ फाल्गुण ९ २०७४ वैशाख ३,४,६ ३४ २८३(महानगर ४ उपमहानगर १ न.पा ९२ र ७३%
३१ गा.पा-१८६
द्धनतय २०७४ वैशाख १० २०७४ असार १४ १,५, ७ ३५ ३३४ महानगर १ उपमहानगर ७ न.पा ११ र ७३%
गा.पा-२१५
तनृ तय २०७४ असार १ २०७४ असोज २ २ ८ १३६ महानगर १ उपमहानगर ३ न.पा ७३ र ७६%
गा.पा-५९
जम्मा ७ ७७ ७५३

➢ k|ltlgwL ;ef lgjf{rg–@)&$

चरण ननणुय ननवाुचन समनत न्जल्ला िनतननथध सभा ििे श सभा

ििम २०७४ भार ५ २०७४ मंससर १० ३२ ३७ ७४

द्थधनतय २०७४ भार १४ २०७४ मंससर २१ ४५ १२८ २५६

थप जानकारीको लातग
www.ottish.com
Anamnagar, Kathmandu
#Ph-9611180415,9611173328,9801185210

24