Professional Documents
Culture Documents
Podatki W Polsce GrantThornton Up
Podatki W Polsce GrantThornton Up
Styczeń 2017
Podatki w Polsce| Raport Grant Thornton
WSTĘP
SZANOWNI PAŃSTWO
5789
Tyle stron maszynopisu ma system podatkowy w Polsce, tzn. tyle stron
mają wszystkie ustawy i rozporządzenia kształtujące system podatkowy
Jednym z głównych problemów dotyczących O ile duże firmy, dysponujące zapleczem Wykres 1. Liczba stron maszynopisu ustaw
systemu podatkowego w Polsce jest to, jak prawników i księgowych, są w stanie sobie i rozporządzeń regulujących poszczególne obszary
obszerny jest to system. z takim obowiązkiem poradzić, o tyle drobni prawa podatkowego w Polsce
przedsiębiorcy nie są w stanie zmierzyć się
Składają się na niego w sumie 303 akty prawne, z tak potężną skalą obowiązujących przepisów. Inne przepisy
czyli 11 ustaw i 292 rozporządzenia Ministra
Rozwoju i Finansów (wcześniej Ministra Jak wynika z badania Grant Thornton, 489
Finansów). Wszystkie te dokumenty zawierają najbardziej „obszerny” jest w Polsce podatek
5789 stron maszynopisu, z czego 1518 stron dochodowy od osób fizycznych – regulujące VAT 890
to ustawy, a 4271 to rozporządzenia (stan na go przepisy mają aż 2,7 tys. stron. Na drugim
koniec listopada 2016 r.). Gdyby je wydrukować miejscu jest akcyza (991 stron), a na trzecim 2689 PIT
i ułożyć z nich wieżę, miałaby on około 60 cm VAT (890). Akcyza 991
wysokości.
1784
Tyle stron maszynopisu aktów prawnych (ustaw i rozporządzeń)
regulujących przepisy podatkowe weszło w życie w 2016 r.
Istotnym problemem z punktu widzenia Idąc dalej tym tropem, statystycznie rzecz biorąc,
przejrzystości polskiego prawa podatkowego jest zmieniając prawo w takim tempie wystarczą trzy lata,
nie tylko objętość tych przepisów (o czym było na aby system podatkowy został całkowicie zmieniony
poprzedniej stronie), ale też ich duża zmienność. na nowy, tzn. żeby nie ostała się ani jedna regulacja,
która obowiązywała jeszcze trzy lata temu.
Według obliczeń Grant Thornton, w 2016 r.
w życie weszły w Polsce aż 1784 strony nowych Tak duża zmienność przepisów sprawia,
aktów prawnych regulujących bezpośrednio kwestie że przedsiębiorcy w Polsce mają problemy
podatkowe – głównie ustawy i rozporządzenia, które z zapoznaniem się z aktualnym stanem prawnym,
usuwały wcześniej istniejące zapisy i zastępowały je a tym samym – że są niemal stale wystawieni
nowymi. To aż 31 proc. całego polskiego systemu na ryzyko uchybienia i kar ze strony aparatu
podatkowego (1784 z 5789 stron). skarbowego. Podatnicy muszą bowiem podejmować
decyzje tu i teraz, a organy mają możliwość
Teoretycznie oznacza to, że statystycznie weryfikacji tych decyzji za okres ostatnich pięciu lat,
w Polsce około jedna trzecia przepisów mając już większą wiedzę, wynikającą z orzecznictwa.
podatkowych jest rocznie wymieniana na nowe
lub nadawane jest im nowe brzmienie.
Podatki w Polsce| Raport Grant Thornton
139
Tyle razy nowelizowane były dotąd ustawy o PIT, CIT i VAT od swojego powstania na początku lat 90.
(nie licząc drobnych zmian wprowadzanych przy okazji nowelizacji innych ustaw)
Najbardziej niestabilne są przepisy dotyczące Na trzecim miejscu znalazła się ustawa Tabela 1. Liczba nowelizacji ustaw o PIT, CIT
podatków dochodowych. o podatku od osób prawnych. i VAT w poszczególnych kadencja Sejmu
Ustawa o PIT była już nowelizowana 56 razy, nie Od czasu swojego powstania w 1992 r. była
licząc niemal stale wprowadzanych drobnych korekt nowelizowana 36-krotnie i razem z rozporządzeniami Kadencja I (1991-1993) 0
dokonywanych przy okazji nowelizacji innych ustaw. zawiera 730 stron maszynopisu.
Efekt jest taki, że ustawa o PIT wraz z wydanymi Kadencja II (1993-1997) 10
do niej rozporządzeniami to obecnie ponad 2,7 tys. Dotąd najczęściej ustawy podatkowe były zmieniane
stron maszynopisu, które powinien znać w VI kadencji parlamentu, czyli za pierwszych Kadencja III (1997-2001) 29
każdy pracodawca. rządów koalicji PO-PSL – główne ustawy
podatkowe były zmieniane wówczas 32 razy. Kadencja IV (2001-2005) 21
Niewiele lepiej wypada pod tym względem ustawa Obecny rząd PiS, jeśli utrzyma tempo z pierwszego
o podatku od towarów i usług. Kadencja V (2005-2007) 9
roku (12 nowelizacji) ma szansę zdecydowanie
Przez 23 lata funkcjonowania była przebudowywana pobić ten rekord. Kadencja VI (2007-2011) 32
już 47 razy, a tekst jednolity ustawy razem
z dołączonymi do niej rozporządzeniami to już Kadencja VII (2011-2015) 26
prawie 1 tys. stron maszynopisu.
Kadencja VIII (2015-) 12
Podatki w Polsce| Raport Grant Thornton
20
realizujących transakcję czy decyzji Natomiast gdy będzie chciał rozliczyć
samego podatnika o wyborze stawki. fakturę za bułkę, stawka będzie zależała od
Jeśli do tego dodamy jeszcze różnego tego, jak długa była data przydatności do
rodzaju progi podatkowe, ulgi, odliczenia, spożycia zakupionego pieczywa – stawka
wykluczenia i różne sposoby ustalania ta wyniesie 5, 8 lub 23 proc.
podstawy opodatkowania – wybór
Tyle jest łącznie stawek podatkowych trzech poprawnej stawki i prawidłowe naliczenie
należnego podatku jest często zadaniem
najważniejszych podatków – PIT, CIT i VAT wykraczającym poza możliwości
podatników, zwłaszcza drobnych
przedsiębiorców.
38 159
Tyle indywidualnych interpretacji podatkowych wydały organy skarbowe w 2015 r., czyli tyle razy
Ministerstwo Finansów musiało wyjaśniać podatnikom przepisy i „łatać” w ten sposób niejasności w prawie
W praktyce źródłem prawa podatkowego Należy docenić to, że organy podatkowe ponoszą Wykres 2. Liczba wydanych indywidualnych interpretacji
w Polsce są jednak nie tylko ustawy tak ogromny wysiłek, by rozstrzygać niejasności podatkowych
i rozporządzenia, o czym pisaliśmy interpretacyjne zgłaszane przez podatników. Sami
na poprzednich stronach, ale w dużej przedstawiciele MF podkreślali kilkukrotnie, że 45000
mierze też interpretacje podatkowe żadne państwo w Unii Europejskiej nie publikuje 38159
40000
organów podatkowych i orzeczenia sądów tylu interpretacji co Polska. Należy się za to 34237
35701 35439
33610
administracyjnych. administracji podatkowej i urzędnikom duży 35000
29589
szacunek. 30000
To one często decydują o tym, jak płacić podatki 26314
i niekoniecznie zgodnie z literą prawa. Tak gigantyczna skala wydawanych interpretacji 25000
22478
Teoretycznie więc, jeśli przedsiębiorca chciałby pokazuje jednak, jak niejasny jest polski system 20000
mieć pewność, że uniknie problemów fiskalnych, podatkowy. Gdyby ustawodawstwo było lepszej 15000
powinien znać nie tylko 5,8 tys. stron aktów jakości, administracja nie musiałaby poświęcać
prawnych, ale też przeglądać interpretacje tyle energii na rozstrzyganie niejasności 10000
209
Tyle deklaracji i sprawozdań musi w ciągu roku wysłać do organów skarbowych statystyczna firma działająca w Polsce
Obciążeniem dla podatników jest nie tylko Według obliczeń Grant Thornton, statystyczna firma
znajomość przepisów podatkowych, ale też liczba w Polsce (średniej wielkości, czyli zatrudniające
deklaracji, jakie trzeba stale wysyłać do organów 50-249 pracowników) powinna wysyłać w ciągu
podatkowych. roku urzędnikom „skarbówki” aż 41 deklaracji
podatkowych. Czyli niemal w każdym tygodniu
Jak pisaliśmy w raporcie Grant Thornton („Urzędy pracownik firmy odpowiadający za jej księgowość
zasypują przedsiębiorców stertą formularzy”, lipiec musiał dla urzędu skarbowego przygotować po
2015 r.), statystyczna, średniej wielkości firma jednym formularzu, co często zajmuje kilka godzin.
w Polsce musiała wówczas w ciągu roku wysłać 209
różnego rodzaju sprawozdań i formularzy do różnych Dość uciążliwym obowiązkiem sprawozdawczym
urzędów administracji skarbowej. objęci są nawet mikroprzedsiębiorcy (zatrudniający
do 9 osób). Według przywołanych obliczeń, średnio
wysyłali oni do urzędów skarbowych po 30 deklaracji
(w zależności od rodzaju działalności, minimalnie ! Wyliczenia nie obejmują wprowadzanej od połowy
15, a maksymalnie 46). Największe firmy musiały 2016 r. reformy nakładającej na podatników obowiązku
niekiedy wysyłać do urzędów skarbowych 67 generowania i przekazywania do urzędów skarbowych
Jednym z urzędów, który wymagał od firm deklaracji. tzw. jednolitych plików kontrolnych, co dla wielu
najwięcej dokumentów, był urząd skarbowy. podatników wiąże się z dużym nakładem sił i kosztów.
Podatki w Polsce| Raport Grant Thornton
20 085
Tyle osób zatrudnionych jest w urzędach odpowiedzialnych za prowadzenie kontroli celno-skarbowych
(dawne Urzędy Kontroli Skarbowej i Służba Celna)
Jedną z istotnych barier biurokratycznych Oznacza to, że w Polsce w administracji podatkowej Kontrola celno-skarbowa – wybrane uprawnienia
wskazywanych przez przedsiębiorców są też zatrudnionych jest obecnie 65 tys. osób i większość Krajowej Administracji Skarbowej
uporczywe kontrole. z nich ma uprawnienia kontrolne. W tej liczbie
ponad 20 tys. to osoby zatrudnione w organach
Do końca 2016 r. formalnie aż siedem urzędów upoważnionych do prowadzenia tzw. kontroli ► zabezpieczenie kont bankowych i majątku trwałego
miało prawo do prowadzenia kontroli celno-skarbowych (dawne Urząd Kontroli firmy,
podatkowych. Co prawda, od 1 marca 2017 r. Skarbowej i Służba Celna), a więc tych najbardziej
urzędy te będą skonsolidowane w jeden organ – restrykcyjnych dla podatnika. W trakcie tego rodzaju ► przeszukania osób,
Krajową Administrację Skarbową. Być może ułatwi kontroli podatnikom nie przysługują prawa z ustawy
to fiskusowi koordynację działań kontrolnych, o swobodzie działalności gospodarczej, mówiące ► przeszukania pomieszczeń,
jednak ani liczba urzędników, ani zakres ich na przykład, że w firmie nie może być równolegle
uprawnień w związku z reformą nie będą prowadzona więcej niż jedna kontrola, a czas
ograniczane. Uciążliwość kontroli prawdopodobnie ► przeszukania prywatnych mieszkań,
prowadzenia kontroli jest ograniczony.
się więc nie zmieni.
► zamknięcia urzędowe pomieszczeń,
56
Tyle miesięcy trwa w Polsce średnio procedura oczyszczania się z zarzutów przez podatnika,
któremu urząd skarbowy niesłusznie zarzucił nieprawidłowości w podatkach
3,9 tys. zł
Tyle wynosi średni zwrot kosztów sądowych zasądzanych przez WSA i NSA na rzecz podatników za wyrok w jednej z instancji
Sytuację firm, które bez swojej winy są przez Oczywiście, jeśli podatnik z powodu błędu organów
urzędników wplątywane w spory sądowe podatkowych doznał szkody (bo np. w związku
z fiskusem, pogarsza to, ile wynoszą z koniecznością zapłaty nieprawidłowo określonych
odszkodowania związane z tą sądową batalią. przez organ podatkowy kwot podatków firma
upadła, straciła płynność lub straciła kontrakty),
Według obliczeń Grant Thornton, w 2015 i 2016 r. może żądać od skarbu państwa odszkodowania na
sądy zasądzały na rzecz podatników zaledwie średnio drodze cywilnej. Jednak po średnio 56 miesiącach
3,9 tys. zł odszkodowania z tytułu zwrotu kosztów spędzonych w urzędach i sądach mało kto ma jeszcze
sądowych za postępowanie w jednej instancji. siłę i chęć na rozpoczynanie od zera nowego procesu
sądowego.
Biorąc pod uwagę, jak długo trwają te postępowania,
jak skomplikowanej materii dotyczą i jak wielu
doradców jest zwykle zaangażowanych w te procesy,
kwota jest zwykle kroplą w morzu i pokrywa kilka-,
kilkanaście procent wszystkich kosztów procesowych
ponoszonych przez podatników.
Podatki w Polsce| Raport Grant Thornton
32%
W tylu przypadkach WSA i NSA w 2015 roku stawały po stronie podatnika i podważały decyzje organów podatkowych
0
W tylu przypadkach urzędy skarbowe wydały interpretację podatkową na korzyść podatnika zgodnie
z zasadą rozstrzygania wątpliwości na korzyść podatnika (przez pierwsze pół roku funkcjonowania zasady)
38,36 mld zł
Taka była na koniec I półrocza 2016 r. łączna kwota podatków, które urzędy skarbowe
traktują jako niezapłacone i prowadzą w związku z nimi działania egzekucyjne
Wykres 5. Należności wobec skarbu państwa – stan na koniec czerwca O tym, że ewentualne spory z organami W samym I półroczu 2016 r. organy
2016 r. (w mld zł) skarbowymi często nie kończą się na skarbowe wszczęły nowe egzekucje na
wymianie korespondencji, ale skutkują 6,2 mld zł.
Odroczone (0,9) realnymi sporami i działaniami
egzekucyjnymi w stosunku do Oprócz tego, administracja skarbowa jako
Decyzje podatników, świadczy skala należności, inne zaległe należności podatkowe uznaje
nieostateczne (3,7) o jakie walczy obecnie administracja 37 mld zł – wobec nich urzędnicy jeszcze
skarbowa. nie wszczęli działań egzekucyjnych, ale
W postępowaniu wkrótce to prawdopodobnie zrobią, bo np.
upadłościowym 38,4 Na koniec pierwszego półrocza 2016r. wciąż spierają się z podatnikiem o te kwoty
(4,4) W egzekucji
mld zł organy skarbowe prowadziły wobec na drodze sądowej albo decyzja o tym,
podatników egzekucję na kwotę ponad że dana kwota należy się fiskusowi, była
38 mld zł. Dla porównania, to o 12 mld zł nieostateczna.
więcej, niż wynoszą roczne dochody z CIT
Inne należności (27,5) i o około dwa razy więcej, niż kosztuje
podatników program 500+.
Podatki w Polsce| Raport Grant Thornton
Kontakt
NEWSLETTER