Tematski tefsir - pitanja i odgovori

1. Prevedite sljedeće tefsirske pojmove:

- Et-tefsiru-l-idžmali - koncizni tefsir
- Et-tefsirul-tahlili - analitički tefsir
- Et-tefsirul-muqaren - komparativni tefsir
- Et-tefsiru-l-mewdu'i - tematski tefsir
2. U kojim klasičnim tefsirskim djelima su prepoznati “obrisi“ tematskog tefsira?
- U klasičnim tefsirskim djelima iz oblasti ulumu-l-Qur'an i tefsirskih studija (dirasetu t-
tefsirijje)
- u klasičnim tefsirskim djelima iz tefsirske discipline el-vudžuh ve n-neza'ir
- u djelima koja se bave tumačenjem ajatu-l-ahkam - ajeti pravnog karaktera.
3. Periodizacija tematskog tefsira u moderno doba prema Samiru Rešvaniju?
- Tematsko izučavanje tefsira kod orjentalista
- Škola Menar
- Filološka orjentacija
- Tematski tefsir na Azharu
- Olakšani pristup tematskom tefsiru
- Društvena orjentacija u tematskom tefsiru
- Tematska interpretacija
4. Ko je autor termina et-tefsiru-l-mewdu'i, kada, kako i gdje je nastao?
Autor ovog termina je Mustafa Muslim i nastao je u XX. stoljeću na al-Azharu.
5. Objasnite treću vrstu tematskog tefsira!
- Da autor nađe osnovni cilj sure i glavne njene ciljeve
- Da potraži povod objave sure ili ajeta koji govore o osnovnoj temi
- Da ispita da li je sura mekkanska ili medinska
- Da prostudira kur'anske stihove
6. Napišite nazive djela/rječnika koje su napisali Ibn Faris, Ragib Isfahani, Ibn Menzur,
Semin el-Halebi!
- Ibn Faris (u. 495 h.), Mu‘džem mekajisi l-luga - 6 tomova
- Ragib Isfehani (u. 425 h), Mufredat elfazi l-Kur‘an - 1 tom
- Ibn Manzur (u. 711 h.), Lisanu l-‘Areb
- Semin el-Halebi (u. 756), Umdetu l-huffaz fi tefsiri ešrafi l-elfaz - 4 toma
7. Šejh Šeltut o tematskom tefsiru!
Uistinu, ovaj metod je najbolji, posebno na polju tefsira, i to tefsira koji se želi predstaviti
svijetu s ciljem da ih se uputi kao Uputu koju sadrži Kur'an. To je otuda što kur'anske teme
nisu čiste teorije koje bi zaokupljale ljude, koje ne bi imale stvarne primjene u životu
pojedinaca i zajednica.
8. Razlika između et-tefsiru-l-mewdu'i i et-tefsiru-l-mewdi'i.
Et-Tefsīru l- mewdū'ijj nije isto što i et-tefsīru l-mewdi'ijj. Ovaj drugi bavi se ajetom ili
grupom ajeta i objašnjava njegove ili njihove riječi, strukture i propise, a onaj prvi se bavi
surom u cjelini i nastoji presnimiti 'sliku' koju ona sadrži obrađujući je od početka do kraja i
razotkrivajući skrivene veze koje je svu povezuju i to tako da njezin početak predstavlja uvod
u njezin završetak, a njezin završetak potvrđuje njezin početak.
9. Obrazloži prvo kontekstualno značenje riječi ruh - ljudska duša!
ُّ ‫الروح قُل‬
‫الرو ُح‬ َ َ‫َويَ ْسأَلُونَك‬
ُّ ‫عن‬
Većina komentatora smatra da se u ovom ajetu pod riječi RUH smatra ljudska duša o čijoj
suštini su savremenici upitali Poslanika, a.s., a Allah mu objavio da je ona „nešto“ ili
„odredba“ što implicira da je to znanje Allah ostavio samo za sebe.

َ ‫ثُم‬
‫سواهُ َونَفَ َخ فيه م ْن ُروحه‬
Većina mufessira (Zamahšeri, Razi, Baydawi) smatraju da se sklop min ruhihi odnosi na
ljudsku dušu tvrdeći da nas ovaj ajet informiše o tome da je Allah udahnuo ruh u Adema, a.s.,
kao što udahnjuje u svako drugo biće i da Njegovo stvaranje pripada samo njemu.
10. Navedi kontekstualno značenje riječi nefs i po jedan ajet (ili dio ajeta) kao primjer?
- Nefs = Adem, a.s.: ‫الذي َخلَقَكُم م ْن نَ ْفس َواحدَة‬
"Koji vas je od jednog čovjeka stvorio." (an-Nisā, 1);
- Nefs = majka (al-umm): ‫ظن ْال ُمؤْ منُو َن َو ْال ُمؤْ منَاتُ بأ َ ْنفُسه ْم َخي ًْرا‬
َ

"[Zašto, čim ste to čuli, nisu] vjernici i vjernice o svojim majkama hajr pomislili…" (an-Nūr,
12)
- Nefs = zajednica (el-džemā`a): ‫إذْ بَعَثَ فيه ْم َرسُولً م ْن أَ ْنفُسه ْم‬
"Kad im je Poslanika iz njihove zajednice poslao…" (Āli Imrān, 164);
- Nefs = vjernici (ahl al-dīn): ‫علَى أَ ْنفُسكُ ْم‬ َ َ‫فَإذَا دَ َخ ْلت ُ ْم بُيُوتًا ف‬
َ ‫سل ُموا‬
"A kada ulazite u kuće, poselamite vjernike." (en-Nūr, 61);

َ ُ‫ َو َل تَ ْلم ُزوا أَ ْنف‬- "niti ružnim nadimcima vjernike zovite!" (el-Hudžurāt, 11)
‫سكُ ْم‬

َ ‫علَيْه ْم في َها أَن الن ْف‬

- Nefs = čovjek (al-insān): ‫س بالن ْفس‬ َ ‫َو َكتَ ْبنَا‬
"Mi smo u njemu njima propisali: čovjek za čovjeka..." (el-Mā’ida, 45)

َ ُ‫تَ ْقتُلُو َن أَ ْنف‬

- Nefs = neki, nekolicina (al-ba`d): ‫سكُ ْم‬
"...ubijate neke od vas..." (al-Baqara, 85)

َ ُ‫علَ ْيه ْم أَن ا ْقتُلُواْ أَ ْنف‬

- Nefs = duša kao takva (al-nefs bi ‘aynihā): ‫سكُ ْم‬ َ ‫َولَ ْو أَنا َكتَ ْبنَا‬
"A da smo Mi njima naredili: ''Međusobno se poubijajte!'’" (al-Nisā’, 66)
11. Gazalijevo objašnjenje zašto je sura Ihlas jednaka trećini Kur'ana?
Imam Ebū Hāmid el-Gazālī ponudio je sljedeće objašnjenje ove tajne:
''Znaj da je sura El-Ihlās, dakako, jednaka trećini Kur'ana i uzmi u obzir tri podjele koje smo
naveli, a koje govore o važnim pitanjima Kur'ana. Ove tri podjele podrazumijevaju: spoznaju
Uzvišenog Allaha, spoznaju Ahireta i spoznaju Pravoga puta. Ove tri podjele predstavljaju
važna pitanja, a sve ostalo je prateće (dopunsko). Sura El-Ihlās sadrži jedno od ovoga troga –
spoznaju Uzvišenoga Allaha, Njegovu jedinstvenost i čistotu od saučesništva po rodu i vrsti.“
12. Osnovna dva cilja sure el-Bekare prema Šeltutu?
Prvi je: upućivanje poziva Israilćanima i diskutovanje s njima o sumnjama koje su oni
izazvali oko posalnstva Muhammedova, a.s., tim povodom u Kur'anu se oni podsjećaju na
Allahovu blagodat učinjenu njihovim precima.
Drugi cilj je zakonodavstvo. Formiranje od strane muslimana jedne zajednice koja se
razlikuje od drugih po svom ibadetu, potupcima i običajima zahtijevalo je ovo
zakonodavstvo.
13. Ruh kao melek Džibril?
O tome zašto je melek Džibril nazvan Rūhom navode se tri mišljenja:
- jer je on na duhovnom stepenu na kojem su duše u odnosu na tijela; on oživljava onime što
donosi od Uzvišenog Allaha;
- jer je njegovo tijelo zbog svoje profinjenosti dominantno duhovnog karaktera kao što je to
slučaj i sa ostalim melecima, a Džibril je tim imenom nazvan iz počasti prema njemu;
- jer mu je Uzvišeni Allaha dao rūh (dušu) direktno od Sebe, bez ikakva posrednika.
14. Objasni pojmove:
- Nefsu-l-mutmeinne - smirena duša - spokojna duša koja ostaje mirna i otporna prema
strastima.
- Nefsu-l-levameh - duša koja prekorava ili sama sebe kori - kori čovjeka zbog njegovog
zanemarivanja ibadeta.
- Nefsu-l-ammare - duša koja je sklona zlu - povinuje se strastima i slijedi šejtanov poziv.
15. Ajeti bir po Šeltutu?
Navodi se npr. u:

َ ‫سكُ ْم َوأَنت ُ ْم تَتْلُونَ ا ْلكت‬

‫َاب‬ َ ُ‫س ْو َن أَنف‬ َ ‫( أَتَأْ ُم ُرو َن الن‬el-Bekare, 44)
َ ‫اس با ْلبر َوتَن‬
‫ْس ا ْلب ُّر بأَن تَأْتُوا ا ْلبُيُوتَ من ظُ ُهورهَا ولَ ٰـكن ا ْلبر َمن اتقَي‬
َ ‫( َولَي‬el-Bekare, 189)
َ‫( لَن تَنَالُوا ا ْلبر َحت ٰى تُنفقُوا مما تُحبُّون‬Ali Imran, 92)
‫علَى ْاْلثْم َوا ْل ُعد َْوان‬
َ ‫علَى ا ْلبر َوالت ْق َو ٰى ۖ َو َل تَ َع َاونُوا‬
َ ‫( َوتَ َع َاونُوا‬el-Ma'ide, 2)
16. Pet naziva sure Ihlas s prevodom?
1. sūretu t-tefrīd (sura odvajanja);
2. sūretu t-tedžrīd (sura izdvajanja):
3. sūretu t-tevhīd (sura monoteizma);
4. sūretu n-nesebe (sura rodoslovlja);
5. sūretu l-ma'rife (sura spoznaje);
6. sūretu l-džemāl (sura ljepote);
7. sūretu l-mukaškaša (sura ozdravljenja);
8. sūretu l-mu'avviza (sura zaštitnica);
17. Kako Salebi tumači vrijednost sure Fatiha?
- Najveličanstvenija sura u Kur'anu
- Svjetlo koje je dato Muhammedu, a.s., uz suru El-Bekare
- Sura razgovora sa Gospodarom u namazu
18. Koji je dokaz da je sura El-Fatiha mekkanska sura?
Dokaz za tu tvrdnju je ajet ‫س ْبعًا م َن ا ْل َمثَاني‬
َ َ‫َولَقَدْ آتَ ْينَاك‬
"A tebi smo dali sedam ajeta koji se ponavljaju." (el-Hidžr, 87).
U vjerodostojnom hadisu navodi se da je Allahov Poslanik, s.a.v.s., kazao da se to odnosi na
el-Fatihu.
Obaveza namaza je bila propisana u Mekki, a nije upamćeno da se u islamu ikada obavljao
namaz bez el-Fatihe.
Objavljivanjem ove sure i onoga što je u njoj, Allahovom, Poslaniku, s.a.v.s., ukazana je
blagodat, što ukazuje da je ona objavljena prije el-Fatihe, jer bi bilo nemoguće da se
Poslaniku, s.a.v.s., ukaže blagodat s onim što mu nije poslije objavljeno.
19. Objasni dvije važne gramatičke upotrebe riječi nefs u Kur'anu?
Valja istaći i dvije važne gramatičke upotrebe riječi nefs:
Prva je da riječ nafsan (‫)نَ ْفسًا‬, kada se upotrijebi adverbalno, znači: dobrovoljno, drage volje,
od svoje volje, kao što je to u ajetima:
‫يء م ْنهُ نَ ْفسًا‬ َ ‫فَإ ْن ط ْب َن لَكُ ْم‬
َ ‫ع ْن‬
ْ ‫ش‬
"...a ako vam one [žene] od svoje volje od toga šta poklone." (en-Nisā’, 1);
‫قُ ْل َما يَكُو ُن لي أَ ْن أُبَدلَهُ م ْن ت ْلقَاء نَ ْفسي‬
"Reci: "Nezamislivo je da ga [Kur'an] ja sam od sebe mijenjam...'' (Yūnus, 15).
Druga gramatička upotreba riječi nefs u Kur'anu jeste da ona veoma često, zapravo najčešće
dolazi u funkciji povratne zamjenice.
20. Gdje je objavljena sura El-Ihlas? Šire obrazloži!
Postoje četiri mišljenja:
- U Mekki
- U Medini
- U Mekki i Medini
- Na putu iz Mekke u Medinu
Razlike se pojavljuju zbog različitih predaja o njenome povodu objave. Naime, mnogobošci
Mekke su tražili od Poslanika, a.s., da im kaže rodoslovlje svoga Boga što govori da je
mekkanska, i jevreji Medine su tražili da im opiše svoga Boga što opet govori da je
medinska. Neki govore da je objavljena dva puta, prvi puta u Mekki i drugi puta u Medini.
Zerkeši smatra da je objavljena na putu a to mišljenje preuzima i Sujuti bez objašnjenja svog
mišljenja.
21. Koje su to intencije sure El-Fatiha?
- Upoznavanje Onoga koji zaslužuje da bude obožavan
- Objašnjenje puta robovanja
- Objašnjenje kategorija ljudi sa obzirom na taj put
A teme su:
- Allahova, dž.š., svojstva
- Sudnji dan
- Pitanje božanstva - zaslužuje ga samo Allah
- Upoznavanje Pravog puta
22. Objasni trostruko značenje riječi el-birr u 177. ajetu sure El-Beqare?
Ovaj ajet je sredina sure i on reguliše cilj ove sure. On govori o tome šta muslimani trebaju
da uzmu za osnovu čestitosti (birr) za sebe i društvo.
- El-birr u vjerovanju se ogleda u pet naredbi: vjerovanje u Allaha, u budući svijet, meleke,
knjige i poslanike.
- El-birr u radu, žrtvovanje sebe i imetka na Allahovom putu: davanje zekata, onima koji su
na putu, otkup iz ropstva,
- El-birr u ponašanju, princip izvršavanja obaveza i princip otpora iznenadnim pojavama:
čestitost u ponašanju, preuzimanje obaveza, sabur.
23. Definicija tematskog tefsira!
Fahd ibn Sulejman er-Rumi prenosi definiciju koju Muslim preferira, ali donosi i svoju
vlastitu: ''Tematski tefsir predstavlja kompiliranje kur'anskih ajeta koji govore o jednom
pitanju ili o jednoj temi i njihovo zajedničko tumačenje te deriviranje zajedničkog suda
proizlazi iz tih ajeta i ciljeva Kur'ana pohranjenih u njima''.
24. Tematski tefsir u moderno doba!
Mnogi istraživači nastanak tematskog tefsira u modernom dobu povezuju sa šejhom
Muhammedom Abduhuom (u. 1905) i njegovim učenikom Rešidom Ridaom (u. 1935).
25. Vrste tematskog tefsira!
Mustafa Muslim, Fahd ibn Sulejman el-Rumi, `Abdulfettah el-Halidi, Zahir b. `Awad al-
Alma`i i Ammar Fadhil spominju tri vrste tematskoga tefsira.
Riječ je, ukratko, o sljedećim vrstama:
- tematski tefsir jednog kur'anskog termina (al-tafsīr al-mawdū`i li al-mustalah al-qur'ani) -
autor prati jedan termin ili riječ sabirući ajete u kojima se ona nalazi,
- tematski tefsir jedne kur'anske teme (al-tafsīr al-mawdū`i li al-mawdū`i al-qur'ani)-
podrazumijeva određivanje jedne teme o kojoj Kur'an govori te njezino izlaganje,
analiziranje, raspravljanje i komentiranje. Ta tema se prati kroz sve kur'anske sure i ajete koji
o njoj govore, a nakon sabiranja tih ajeta i njihova tumačenja, autor pokušava derivirati
elemente te teme kroz ajete i uskladiti ih, te predočiti načine ili stilove na koji način je Kur'an
izlaže.
- tematski tefsir jedne kur'anske sure (al-tafsīr al-mawdū`i li al-sura al-qur'ani) - u ovoj
trećoj vrsti tematskog tefsira istražuje se osnovni cilj (al-hadaf al-asasi) jedne sure i taj cilj
jeste centar tematskog tefsira (mihwar al-tafsir al-mawdu`i) te sure.
26. Važnost tematskog tefsira prema El-Halidiju!

27. Prevedite sljedeći tefsirski tekst (Eddin):

Eddin je nagrada kao što je došlo u hadisu (Kema tedinu tudanu - "kao što radiš tako ćeš biti i
nagrađen.")
„To jeste kao što radiš tako ćeš biti i nagrađen.“
„Ibadet je najveći stepen skrušenosti i poniznosti i zato se ne koristi ovaj vid skrušenosti osim
prema Allahu uzvišenom, zato što je On mevla (najveća blagodat) što mu daje pravo
posvećivanja najvećeg stepena skrušenosti.
Es-sirat je put a osnova je slovo sin - ‫س‬, od riječi el-istirat (‫ )الستراط‬što znači gutanje, kao da
te put guta.
28. Prevedite sljedeći tekst ("Uputi nas na pravi put!")
Učvrsti nas, Gospodaru, na Tvom putu Istine i na pravom dinu - vjeri, i učvrsti nas u islamu
Koji si poslao preko Svojih poslanika i vjerovjesnika ka onima koji vjeruju u poslanike i
učini nas od onih koji idu bliskim putem (putem prema Tebi).