Professional Documents
Culture Documents
Part - 10
Part - 10
Part - 10
b}lgs kf7of]hgf
sIffsf]7fdf lzIf0f ug'{eGbf klxn] g} lzIfsn] cfkm"n] k9fpg] kf7sf] b}lgs ¿kdf tof/ kfl/g] of]hgfnfO{ b}lgs
kf7of]hgf elgG5 . lsg k7fpg] < s'g ljifoj:t' k9fpg] < s;/L k9fpg] < k9fPsf ljifoj:t'sf] pknlAw s;/L
n]vfhf]vf ug]{ < eGg] h:tf kIfnfO{ ;d]6]/ lzIfsn] b}lgs kf7of]hgf agfp‚5g\ .
;do tflnsf÷b}lgs sIff tflnsf jf sfo{tflnsf÷;fKtflxs sfo{tflnsf
Ps xKtfleq pknAw x'g] ljBfno sfo{ lbg jf sfo{ 306fnfO{ slt”slt lkl/o8 jf ;dodf ljefhg ug]{ <
ljBfnodf k9fOg] ljifox¿dWo] s'g ljifonfO{ klxn] k9fpg] < / s'g ljifonfO{ kl5 k9fpg] < ljBfnodf sfo{/t
lzIfsx¿dWo] s'g lzIfsnfO{ s'g ljifo k9fpg lbg] < s'g ljifonfO{ xKtfdf slt kf7306f lbg]< s'g sf]7fdf s'g
ljifo k9fpg] < s'g lzIfsnfO{ s'g ;dodf k9fpg lbg] < k|To]s ljifonfO{ xKtfdf slt slt kf7 306f lbg] < cflb
s'/fx¿nfO{ ;d]6]/ agfOPsf] of]hgfnfO{ g} b}lgs sfo{tflnsf elgG5 .
;dfnf]rgfTds lrGtg ljlw
;dfnf]rgfTds lrGtg Pp6f o:tf] k|lqmof xf], h;n] ljrf/, ljj]rgf / sf/0f;lxt k'li6 ug{] ;f]rfOnfO{ a'emfpF5 .
;dfnf]rgfTds lrGtgn] :jMpTk|]l/t eO{ k|ltlaDafTds cEof; ug{, ax; rnfpg, jfbljjfbdf cfTdljZjf;sf ;fy
;xeflutf hgfpg ;xof]u ub{5 . cfÇgf ts{ tyf d"No dfGotfnfO{ b[9tf / :ki6tfsf ;fy k|:t't ug{ ;Sg] Ifdtfsf] ljsf;
x'g] jftfj/0fsf] l;h{gf;d]t ;dfnf]rgfTds lrGtgn] ub{5 .
;dfnf]rgfTds ljlwsf] r/0fx¿
-s_ pT;'stf hufpg] r/0f (Anticipation): o; cj:yfdf l;sfO k|lqmofdf ljBfyL{nfO{ pT;flxt agfpg] sfo{
ul/G5 . o;sf nflu b|'t n]vg, dl:tis dGyg, ;f]r hf]8L / cfbfg k|bfg, zAbfy{ lrq h:tf ljlwx¿sf] k|of]u
ul/G5 .
-v_ 1fg cfh{g r/0f (Building knowledge): o; r/0fdf ljBfyL{x?n] hfg]sf] 1fg / ;LknfO{ ;'b[9 ug]{ sfo{ ul/G5 .
o;sf nflu 36gf cWoog, lhU;c, Uofn/L jfs, u|flkm6L, hf]8Ldf k9fO{ hf]8Ldf ;f/+zh:tf ljlwx?sf] k|of]u ul/G5 .
-u_ ;'b[9Ls/0f r/0f (Consolidation): o; r/0fdf ljBfyL{n] cfh{g u/]sf] 1fgnfO{ ;'b[9 ug]{ sfo{ ul/G5 . o;sf nflu
;f]r hf]8L / cfbfg k|bfg, jfbljjfb d"No/]vf, b|'t n]vg, tftf] s';L{, tftf] snd h:tf ljlwx?sf] k|of]u ul/G5 .
;dfnf]rgfTds ljlwx¿
;dfnf]rgfTds lrGtg ;Lk ljlw kl5Nnf] ;dodf ljsf; ul/Psf] ljlwsf ¿kdf lnOG5 . o;cGtu{t ljz]if u/]/
lgDglnlvt ljlwx¿ k5{g\ . ;dfnf]rgfTds ljlwn] ljBfyL{df :jMcWoog s'zntfsf] ljsf; ug]{, pRr:t/Lo kl/sNkgf
ug]{ Ifdtfsf] ljsf; ug]{h:tf Ifdtfsf] ljsf; ub{5 . tL ljlw / k|of]u ug]{ tl/sf ;ª\lIfKt ¿kdf tn k|:t't ul/Psf] 5 M
-s_ dl:tis dGyg (Brain Storming): ljBfyL{nfO{ y'k|} / ljleGg vfnsf s'/f ;f]Rg l;sfpg] ljlw . o;df
ljBfyL{x¿n] Pp6f lglZrt wf/0ff agfpg'k"j{ lzIfsnfO{ cfÇgf] /fo JoSt ug{ lb‚b}g . ljBfyL{nfO{ y'k|} s'/f ;f]Rg
lbdfu v'nf /fVg d2t u5{ . dxŒjk"0f{ / gof‚ ljrf/ lgsfNg pkof]uL of] ljlw PSn}, ;d"xdf, ;fgf] ;d"xdf ;~rfng
ug{ ;lsG5 . o;nfO{ !) ldg]6leq} l;Wofp‚bf a9L k|efjsf/L dflgG5 .
r/0fx¿
klxnf] r/0f M dl:tis dGygsf af/]df ;Dk"0f{ sIffnfO{ atfpg]
bf];|f] r/0f M kf7 jf ;d:of a'lemg] u/L atfpg]
t];|f] r/0f M ljBfyL{x¿nfO{ lglZrt ;do tf]sL ;f] ;doleq ;d:of ;dfwfg ul/;Sg eGg]
rf}yf] r/0f M ;do:of ;dfwfgsf pkfo atfpg ljBfyL{nfO{ k|]l/t ug]{, ljrf/nfO{ ;Ddfg ug{ eGg],
ljrf/df yk s'/f /fVg nufpg]
kf“rf}“ r/0f M pgLx¿n] eg]sf s'/f l6Kg]
5}6f}“ r/0f M kl5, ljBfyL{nfO{ PSnfPSn} jf hf]8Ldf ljrf/ dGyg ug{ nufpg]
-v_ ;ª\ul7t l;+xfjnf]sg (Structure overview): ljBfyL{df pT;'stf hufpg pgLx¿nfO{ d'Vo cjwf/0ffsf af/]df
atfpg / kf7af6 l;Sg tof/ agfpg kf7sf] ;'?jftdf lbOg] 5f]6f] JofVofg xf] . ^ b]lv ^) hgf;Dd ;xefuLx¿df
;~rfng ug{ ;lsg] o; ljlwdf ;fdfGotof % ldg]6eGbf a9L ;do vr{ ug'{ x'‚b}g .
r/0fx¿
klxnf] r/0f M kf7sf af/]df rfvnfUbf jf ljBfyL{n] hfg] a'em]sf ljifoj:t' kQf nufpg] . kf7af6 l;Sgsf
nflu ljBfyL{x¿n] a'‰g'kg]{ cjwf/0ff / zAbsf af/]df ;f]Rg] / logLx¿sf] ljj/0f tof/ kfg]{
bf];|f] r/0f M ljBfyL{sf] Wofg cfslif{t ug]{ vfnsf gS;f, 8fou|fd tof/ ug]{ / To;;‚u ;DalGwt s'g} j:t'
sIff sf]7fdf n}hfg] .
t];|f] r/0f M kf‚r ldg]6leqdf k|:t't ug{ ;lsg] u/L d'Vo a'‚bf ;dfj]z ePsf] 5f]6f] k|:t'lt tof/L ug]{ .
rf}yf] r/0f M k|:t'lt ubf{ ljBfyL{nfO{ Jo:t, cGt/lqmofTds agfpg'sf ;fy} pgLx¿nfO{ k|Zg ;f]Wg] / l6Kk0fL
ug{ xf};nf lbg] ug'{k5{ .
kf“rf}F r/0f M yk s'/f kl5 u/f}‚nf eg]/ k|:t'lt cGt ug]{ h;n] pgLx¿df sf}t'xntf hfU5 . “
-u_ lhU;c (Jigsaw) : ;xof]ufTds ljlwx¿dWo] k|d'v ljlwsf ¿kdf lhU;cnfO{ lng ;lsG5 . o; ljlwdf
ljBfyL{x¿n] l;Sgsf] nflu Pscsf{nfO{ ;xof]u ug'{k5{ . o; ljlwdf dft[ ;d"x / lj1 ;d"x /xG5 . o; ljlwdf
lzIfsn] lqmofsnfk ;~rfng ug'{cl3 kf7sf af/]df sfo{;"rL tof/ ug'{k5{ . o; ljlwn] ;a} ljBfyL{nfO{ ;a} ;fdu|L
k9\g ;xof]u ub{5 . lj1 ;d"xdf /x]/ l;s]sf s'/f dft[ ;d"xdf Ps”csf{nfO{ l;sfp‚bf pgLx¿ lj1 aGb5g\ . ;fgf]b]lv
7"nf] sIff;Dd ;~rfng ug{ ;lsg] o; ljlwdf hfGg], ghfGg] s]6fs]6L ;a} vfnsf ljBfyL{nfO{ /fVg'k5{ . o; ljlwnfO{
lGfDgfg';f/sf r/0fx¿ kf/ u/L ug{ ;lsG5 .
r/0fx¿
k|yd r/0f M lzIfsn] lj1 ;d"xsf nflu k|Zg ;]6 tof/L ug'{k5{ . hlt lj1 ;d"x x'G5, Tolt g} k|Zg ;]6 tof/L
ug'{k5{ . x/]s ;d"xsf k|Zg pgLx¿n] h'g v08 k9\g] xf] ToxL v08sf] kf7\o;fdu|Ldf cfwfl/t
x'g'k5{ .
bf];|f] r/0f M lzIfsn] ljBfyL{nfO{ dft[ ;d"xdf a:g nufpg] . of] ;d"xdf $ jf % hgf ljBfyL{ x'G5g\ . of] ;d"xdf
3'nldn x'g] / l;sfO jftfj/0fnfO{ ;f}xfb{k"0f{ agfpg] cj;/ k|bfg ug'{k5{ .
t];|f] r/0f M lzIfsn] dft[ ;d"xsf ljBfyL{x¿nfO{ lj1 ;d"xdf af‚8L sfd nufp‚5g\ . k|To]s lj1 ;d"xnfO{
5'§f5'§} k|Zg lbG5g\ . k|To]s dft[ ;d"xsf sDtLdf !÷! hgfnfO{ lj1 ;d"xdf /fvL lj1 ;d"x lgdf{0f
ug{ ;lsG5 . lzIfsn] x/]s lj1 ;d"xdf Ps Pshgf g]tfsf] 5gf]6 u5{g\ .
rf}yf] r/0f M lzIfsn] ljBfyL{x¿nfO{ cfÇgf] ;d"xsf] efudf k/]sf] k|Zgsf] hjfkm vf]Hg / To;sf] tof/Lsf] sfo{
ug{ nufp‚5g\ . dft[ ;d"xdf kms]{/ s;/L k|:t't x'g] eg]/ tof/Lsf] sfo{ u5{g\ . lj1 ;d"xdf lzIfsn]
pgLx¿sf] jl/kl/ 3'dL 3'dL sfd nufpg] / pgLx¿n] ga'em]sf s'/f atfOlbg] ug'{k5{ .
kf“rf}“ r/0f M lj1x¿n] cfÇgf] dft[ ;d"xdf kms]{/ 5nkmnnfO{ cl3 a9fp‚5g\ . k|To]s JolStnfO{ cfÇgf] efudf
k/]sf] ljifosf] 5nkmn ug{ lglZrt ;do lbOG5 . dft[ ;d"xsf x/]snfO{ cfÇgf] lj1tf k|:t't ug{
df}sf lbOG5, ;fy} 5nkmn / k|Zgf]Q/nfO{ a9L k|>o lbOG5 .
-3_ ;f]r–hf]8Ldf 5nkmn–cfbfgk|bfg (Think- Pair- Share): of] ljz]ifu/L nufj hufpg] cyjf kf7k|lt
ljBfyL{sf] pT;'stf hufpg k|of]u ul/G5 h;df ljBfyL{x¿nfO{ l;h{gzLn eP/ 5nkmnsf] ljifoaf/] lrGtg ug{ /
cfÇgf ljrf/x¿ c¿x¿;‚u cfbfgk|bfg ug{ k|f]T;flxt ul/G5 .
r/0fx¿
klxnf] r/0f M lzIfsn] lbPsf] k|Zgx¿sf af/]df tf]lsPsf] ;do;Ldfdf JolStut ;f]rljrf/ ug]{ .
bf];f| ] r/0f M cfÇgf] hf]8L;‚u 5nkmn u/L ;femf ljrf/ atfpg] .
t];|f] r/0f M cGTodf @ jf # hf]8Ln] cfÇgf ljrf/ ;a};fd' k|:t't ug]{ . hf]8Laf6 k|:t't ljrf/ Chalk board df
l6Kb} hfg'k5{ . “
-ª_ ZfAbfy{ lrq (Semantic Map): Pp6f lrqfTds k|:t'lt h;df d'Vo ljrf/sf 5fofsf ¿kdf ljleGg a'‚bfnfO{
k|:t't ug{ ;lsG5 . kf7df ePsf d'Vo zAbx¿ lrgfpg of] /0fgLltsf] pkof]u ul/G5 . o;df ;'?df lzIfsn]
ljBfyL{nfO{ s'g} Ps d'Vo j:t';‚u hf]8]/ k|Zg ug]{ / To;nfO{ uf]nf] 3]/f agfO{ To;df n]Vg] . km]l/ Tof] zAb lrq;‚u
;DalGwt k|Zg jf ;Gbe{ hf]8\b} csf]{ zAb lrq agfpg] qmdzM zAb lrq yKb} hfg] . “
-r_ hf]8Ldf k9fO / hf]8Ldf ;f/f+z (Paired Reading-Paired Summarizing) : of] hf]8Ldf kf7\of+z k9\g] ljlw xf] .
b'O{hgfb]lv b'O{ ;o ljBfyL{dfem ;lhn} ;~rfng ug{ ;lsg] o; ljlwdf ;fdfGo lsl;dn] k7geGbf #÷$ u'0ff ;do
nfU5 . ;do arfpgsf nflu ;'?df rf/b]lv ^ cg'R5]b hf]8Ldf k7fO{÷;f/f+z cEof; ug{ nufP/ lrGtgnfO{
pT;flxt ug]{ x]t'n] of] lqmofsnfk u/fOG5 . h;n] kf7\of+z a'‰gsf nflu k|f]T;fxg lbG5 .
r/0fx¿
klxnf] r/0f M l7Sssf] nDafOsf] ;"rgfd"ns kf7\of+z 5fGg'xf];\ . kf7\of+z 5f]6f 5f]6f cg'R5]b ePsf] x'g'k5{ .
bf];|f] r/0f M ljBfyL{x¿nfO{ lgDgfg';f/ u/]/ b]vfpg'xf];\ M
-s_ s'g} x/km 7"nf] :j/n] k9\g'xf];\ / To;sf] ;f/f+z lgsfNg'xf];\ . ;f/f+zsf] ljz]iftfsf af/]df
atfpg'xf];\ . of] d"n kf7of+zeGbf 5f]6f] x'G5 t/ o;n] ;a} dxŒjk"0f{ ljrf/ ;d]6]sf] x'G5 .
-v_ kf7\of+zsf af/]df ljBfyL{x¿nfO{ @ cf]6f k|Zg ;f]Wg'xf];\ . of] ljlw ckgfp‚bf ug'{kg]{ csf]{ sfd
k|Zg ;f]Wg' xf] eg]/ eGg'xf];\ .
t];|f] r/0f M ljBfyL{x¿nfO{ hf]8L agfpg nufpg'xf];\ . klxn] Pshgf ljBfyL{n] cg'R5]b jf lrgf] nufPsf] v08
tkfO{+n] u/] h:t} u/L k9\g'k5{ / ;f/f+z lgsfNg'k5{ egL ljBfyL{nfO{ atfpg'xf];\ . ;a} hgfn] o;f] ug{
;do tf]Sg'xf];\ . To;kl5 ljBfyL{x¿n] a'em] ls a'em]gg\ eGg] s'/f hf‚Rgsf nflu s]xL ljBfyL{nfO{
;f/f+z k|:t't ug{ nufpg'xf];\ . cfjZos k/] ;'emfj lbg'xf];\ . ca hf]8Lsf] csf]{ ljBfyL{nfO{ cfÇgf]
hf]8Ln] ev{/} k9]sf] / ;f/f+z lgsfn]sf] x/kmsf af/]df k|Zg ;f]Wg nufpg'xf];\ .
rf}yf] r/0f M pgLx¿nfO{ slt ;do lbg] xf], Tof] klg atfOlbg] . -kl5 ;do yk ubf{ klg /fd|} x'G5_
kf“rf}F r/0f M ljBfyL{n] tof/ kf/]sf s]xL ljrf/ k|:t'tLs/0f ug{ nufpg'xf];\ . oL n]v ljBfyL{n] cfÇgf] hg{ndf
klg /fVg ;S5 . “
-5_ ;+lIfKt n]vg (Quick Write) : ;ª\lIfKt n]vg eg]sf] s'g} ljifosf] ;DaGwdf cfk"mnfO{ nfu]sf s'/f t'?Gt} n]Vg]
sfd xf] . 5nkmnsf qmddf ljrf/x¿ xtf/df lg:sG5g\ . To;/L JoSt ePsf /fd|f ljrf/nfO{ tTsfn} l6kf]6 ul/Pg
eg] lal;{OG5 . of] cgf}krfl/s x'G5 . o;sf] p2]Zo cfÇgf ljrf/nfO{ lnlka4 ug'{ xf] . o:tf] n]vfOdf z}nLsf] plt lrGtf
ul/‚b}g . hlt;'s} ljBfyL{x¿aLr ;~rfng ug{ ;lsg] o; ljlwdf % b]lv !) ldg]6df lqmofsnfk ug{ ;lsG5 .
r/0fx¿
klxnf] r/0f M cfk"mn] lbg nfu]sf] ljifodf cfÇgf] 5f]6f] ljrf/ n]v eg]/ ljBfyL{nfO{ eGg] . tf]lsPsf] ;dodf
pgLx¿n] g/f]lsO{sg lg/Gt/ n]Vg'k5{ eg]/ eGg] .
bf];|f] r/0f M ljBfyL{x¿nfO{ ljifo lbg] .
t];|f] r/0f M pgLx¿nfO{ slt ;do lbg] xf], Tof] klg atfOlbg] . -kl5 ;do yk ubf{ klg /fd|} x'G5_
rf}yf] r/0f M ljBfyL{n] tof/ u/]sf s]xL ljrf/ k|:t'tLs/0f ug{ nufpg] . oL n]v ljBfyL{n] cfÇgf] hg{ndf klg
/fVg ;S5 . “
-h_ dfGotf (Value line) M of] Pp6f ;xof]ufTds l;sfO lqmofsnfk xf] . h'g km/s km/s hjfkm cfpg ;Sg] ljifodf
ljBfyL{x¿sf] ljrf/ k|s6 ug{ nufpg pkof]u ul/G5 . o;df s'g} egfOdf ;xdlt jf c;xdlt JoSt ul/G5 . ljrf/df
/xg ;Sg] lje]b klxrfg ug{ ;Sg' tyf lje]bsf] ;Ddfg ug{ ;Sg' /fd|f] u'0f xf] . c¿ ;fyLx¿sf] c;xdlt eP klg
cfÇgf] dfGotfdf cl8u x'g' ljBfyL{sf nflu /fd|f] s'/f xf] . o; cEof;n] ljBfyL{nfO{ s'g} ljifodf Wofg lbg / To;
ljifodf cfÇgf] wf/0ff agfpg, To; ljifodf c¿sf ljrf/ leGg x'g ;S5g\ eGg] s'/f :jLsf/ ug{, cfÇgf] ljrf/sf] kIfdf
pleg / cfk"mn] To;f] ug'{sf sf/0f k|:t't ug{ d2t u5{ .
^ b]lv ^) hgf;Dd ljBfyL{dfem of] sfd !% ldg]6df ug{ ;lsG5 .
r/0fx¿
klxnf] r/0f M lzIfsn] k"/} sIffnfO{ k|Zg u5{g\ . k|Zg To:tf] ljifodf ;f]Wg'k5{, h;sf af/]df s;}n] To;sf] kIfdf
s8f ;dy{g / s;}n] s8f lj/f]w ug{ ;S5g\ . o; lqmofsnfksf nflu ul/g] k|Zg o:tf] x'g ;S5
h:t} æ;f+:s[lts ;Dkbf ;+/If0fdf ;/sf/ jf hgtfsf] s:tf] e"ldsf dxŒjk"0f{ x'G5 <Æ
bf];|f] r/0f M x/]s ljBfyL{n] of] k|Zgsf] hjfkm PSnfPSn} ;f]Rg]5g\ / cfÇgf] hjfkm sfkLdf n]Vg]5g\ .
t];|f] r/0f M lzIfs / Pshgf ljBfyL{ sIffsf]7fsf] ljk/Lt lbzfdf a:g]5g\ . 5nkmn ug{ nfluPsf]
ljifodf pgLx¿sf ljrf/ ljNs'n km/s 5g\ . Pp6fsf] wf/0ff csf{sf] wf/0fsf] l7s pN6f] 5
rf}yf] r/0f M ljBfyL{x¿nfO{ cfk"mnfO{ dg kg]{ ljrf/ ePsf] JolStlt/ pleg nufpg] . o;f] ubf{ k"/} sIff @
efudf ljeflht x'G5 .
kf“rf}F r/0f M ljBfyL{x¿nfO{ ;f]lwPsf] k|Zgsf af/]df cfÇgf] ;d"xsf ljBfyL{x¿;‚u 5nkmn ug{ nufpg] Pp6f
;d"xdf ;a}sf] dt Ps} x'g'kg]{ . dt km/s eP csf]{df k7fpg] .
5}6f}“ r/0f M b'j} ;d"xsf ljBfyL{x¿n] 5nkmn hf/L /fVg]5g\ .
;ftf}“ r/0f M lzIfsn] x/]s ;d"xsf Ps”Pshgf ljBfyL{nfO{ pgLx¿sf] ;d"xsf] ljrf/ JoSt ug{ nufpg]5g\,
pgLx¿sf ljrf/ ;'lg;s]kl5 s'g} ljBfyL{n] cfÇgf] ljrf/ km]g{ rfxG5 eg] p;nfO{ To;f] ug{ lbg'k5{
/ pm km/s ;d"xdf k|j]z ub{5 .
-em_ 3'nldn÷l:y/÷hf]8L (Mix/freeze/pair) M sfug -!(($_ sf cg';f/ of] ljlw ljBfyL{x¿n] gof‚ ;fyLx¿;‚u
ldn]/ tf]lsPsf] sfd ;DkGg ug]{ /dfOnf] tl/sf xf] . Ps 7fp‚af6 csf]{ 7fp‚df hf‚bf ljBfyL{x¿n] k'gtf{ huL k|fKt
u5{g\ / pgLx¿ Hofbf k"mlt{nf x'G5g\ . ;+of]usf cfwf/df 5flgPsf ;fyL;‚u ldn]/ ;d:of ;dfwfg ugf{n] ;fdflhs
;Lk vf;u/L ;d:of ;dfwfg ug{ ldn]/ sfd ug]{ Ifdtf a9\5 . ^ b]lv ^) hgf;Dd ljBfyL{ ;d"xdf ug{ ;lsg] o;
ljlwdf @ b]lv % ldg]6df lqmofsnfk ul/;Sg'k5{ .
r/0fx¿
klxnf] r/0f M lqmofsnfk ;'? x'g'cufj} k|Zgsf af/]df ljrf/ ug'{xf];\ .
bf];|f] r/0f M lqmofsnfk ;'? x'gcufj} :ki6 lgb]{zg lbg'xf];\ . ljBfyL{x¿nfO{ O;f/f ug]{lalQs} pgLx¿n]
p7]/ sf]7fdf 3'Dg'k5{ . /f]lsg'eGbf /f]lsg'k5{ / ;a}eGbf glhs plePsf] ;fyL;‚u hf]8L
af‚lwg'k5{ egL atfOlbg'xf];\ .
t];|f] r/0f M lx‚8\g O;f/f ug'{xf];\ . pgLx¿nfO{ Ps ldg]6 hlt lx‚8\g nufpg'xf];\ . To;kl5 ‘/f]lsp’ eGg'xf];\
pgLx¿n] s] sfd ug'{kg]{ xf] ;f] atfOlbg';\ .
rf}yf] r/0f M pSt sfd olt ;doleqdf hf]8Ldf u/L ;Sg'k5{ egL atfOlbg'k5{ . To;kl5 pgLx¿nfO{
cf”cfÇgf] l;6df uP/ a:g eGg'k5{ . h'g;'s} lqmofsnfk u/fp‚bf klg ljBfyL{s]lGb|t x'g'
cfjZos x'G5 . cWofkg ubf{ ljBfyL{x¿sf] ;xeflutfnfO{ k|f]T;flxt ug'{k5{ . ljBfyL{
cfkm}‚nfO{ s'g} s'g} ;d:of ;dfwfg ug{ ufx|f] tyf cK7\of/f] kg{ ;S5 . To:tf] cj:yfdf dfq
sdLsdhf]/LnfO{ /fd|/L s]nfO{ lzIfsåf/f ;xof]u k'¥ofO{ ;dfwfg ul/lbg' plrt x'G5 . sIffdf
ljleGg k|sf/sf ckfª\utf ePsf ljBfyL{x¿ ePdf pgLx¿nfO{ cg's"n x'g] u/L lqmofsnfk
u/fpg'k5{ .
pkrf/fTds lzIf0f
ljBfnodf cWoog/t ljBfyL{x¿ ;a}sf] l;sfO Ifdtf Ps} k|sf/sf] x'Fb}g . s'g} ljBfyL{sf] l;sfO Ifdtf tLI0f x'G5
eg] s'g}sf] dGb / s'g}sf] Go"g x'G5 . To;}n] sdhf]/ ljBfyL{x¿sf] sdhf]/Lsf] sf/0f kQf nufO{ ul/g] lzIf0fnfO{ pkrf/fTds
lzIf0f elgG5 .
l;sfOdf kl5 kg]{ ljBfyL{x¿sf] sf/0f hGdhft ¿kdf sdhf]/ eP/eGbf klg jftfj/0fLo kl/l:yltsf] kl/0ffdaf6 x'g]
ub{5 . To;}n] sdhf]/ ljBfyL{x¿nfO{ klxrfg u/L lzIf0fdf ;xefuL u/fP/ ;'wf/fTds ¿kdf ul/g] lzIf0fnfO{ pkrf/fTds
lzIf0f elgG5 .
ljkb\÷dxfdf/L
ljkb\ eg]sf] To:tf] ljklQk"0f{ kl/l:ylt xf], h'g kl/l:yltdf w]/}h;f] hghLjg cs:dft\ c:tJo:t x'g k'U5, o:tf]
kl/l:yltdf dflg;x¿n] w]/} b'Mv kfpF5g\ . kl/0ffd:j¿k ;'/Iff, vfgf, cfjf;, n'ufkmf6f], cf}ifwf]krf/ tyf ;fdflhs ;]jf
h:tf dfG5]nfO{ hLjgdf geO{ gx'g] cGo cfjZostfsf] k"lt{ ug'{ cfjZos x'G5 . t;y{,
ljkb\ eg]sf] ljklQk"0f{ kl/l:ylt xf] .
ljkb\af6 hghLjg cs:dft\ c:tJo:t x'G5 .
ljkb\sf sf/0faf6 dflg;n] b'Mv kfpF5g\ .
ljkb\af6 k|efljt JolQmnfO{ geO{ gx'g] vfgf, af; / nQfsk8fsf] k"lt{ ug'{kg]{ x'G5 .
ljkb\sf sf/0fx¿
k|fs[lts sf/0fx¿ dfgjLo sf/0fx¿
e"sDk o'4
af9Lklx/f] b'3{6gf
;'gfdL cf0fljs / cft+s
dxfdf/L lx+;f / xNnf
ljkb\ Joj:yfkgsf] cy{
ljkb\sf] ;fdgf ug{ jf To;sf] c;/÷k|efjnfO{ sd ug{sf nflu ul/g] k|of; jf k|efjsf/L k|aGw tyf ljkb\sf]
k|efjnfO{ Go"g ug{sf nflu ul/g] sfo{x¿nfO{ ljkb\ Joj:yfkg elgG5 .
-!_ /f]syfd, cNkLs/0f / k"j{tof/L -ljkb\ kg{'cl3_
-s_ /f]syfd M /f]syfd eGgfn] s'g} 36gf÷ultljlwnfO{ x'g glbg /f]Sg] jf c8\ofpg] sfd jf k|oTg egL a'lemG5 .
To;}n] /f]syfdsf] cy{ x'G5 ljkb\ /f]Sg jf c8\ofpg ul/g] ;a} vfnsf k|of; .
-v_ cNkLs/0f M ljkb\df kg'{eGbf klxn] ljkb\sf] c;/ jf k|efjnfO{ sd ug{sf nflu ;~rfng ul/g] sfo{ jf
pkfo .
-u_ k"j{tof/L M ljkb\sf] k"jf{g'dfg, /f]syfd / c;/ Go"gLs/0fsf ;fy} ljkb\ kl//xFbf / kl/;s]kl5 o;af6 pTkGg
kl/l:yltsf] ;fdgf ug{sf nflu klxn] g} tof/ eP/ a:g' . ;ª\If]kdf eGg'kbf{ ljkb\ kl//x]sf ;dodf /
kl/;s]kl5 tTsfn k|efljt dflg;sf] hLjg /Iffsf nflu cfjZos kg]{ p4f/, /fxt tyf cGo sfo{sf nflu
klxn] g} tof/ eP/ a:g' xf] .
-3_ k|ltsfo{ M ljkb\sf] 36gfsf] a]nfjf To;kl5 tTsfn} hLjg /Iff ug]{ p4f/h:tf] cfkt\sfnLg ;]jf / gful/s
;xof]u, :jf:Yo;DaGwL c;/ Go"g ug]{, ;j{;fwf/0f gful/ssf] ;'/Iff ;'lglZrt ug]{ tyf k|efljt JolQmx¿sf]
cfwf/e"t hLljsf]kfh{gsf vf+Frf] kl/k"lt{ ug]{ k|of]hgsf nflu ul/g] k|fjwfg g} k|ltsfo{ xf] .
-@_ vf]h, p4f/ tyf /fxt -ljkb\ ;dodf_
-s_ vf]h tyf p4f/ M elTsPsf ;+/rgfx¿df k'l/Psfx¿nfO{ vf]hL u/]/ kQf nufO{ pgLx¿sf] hLjg /Iffsf nflu
k'l/Psf 7fpFaf6 ;'/lIft ;fy ;'/lIft :yfgdf NofOg] sfo{nfO{ g} vf]h tyf p4f/ elgG5 . o; sfo{df
k|efljtx¿nfO{ k|fylds pkrf/sf ;fy;fy} cfjZostfcg';f/ cGo pkrf/sf] ;d]t Joj:yf ug'{kg]{ x'G5 .
-v_ /fxt M ljkb\af6 k|efljt ePsfx¿sf nflu cfwf/e"t cfjZostf -vfBfGg, nQfsk8f, kfgL, k|fylds pkrf/,
:jf:Yo ;]jf, a;f]af;, ;'/Iff, dgf];fdflhs k/fdz{ ;]jf_ pknAw u/fpg'nfO{ /fxt elgG5 .
/fxtleq kg]{ sfd
vfgfsf] k|aGw M vfgf ljt/0f, b"w agfP/ v'jfpg] sfo{qmd, ef+F8f ljt/0f
n'ufkmf6f] ljt/0f
c:yfoL cfjf; tyf ;/;kmfO
ljz]if sfo{qmd M yk p4f/ ;fdu|Lsf] ljt/0f, k'gM:yfkg÷k'glg{df{0f sfo{qmd, Jofj;flos cf}hf/x¿sf]
ljt/0f, z}lIfs ;xof]u, x/fPsf dfG5]x¿sf] vf]hL / lgs6td gft]bf/x¿nfO{ va/ cflb .
-u_ k|To'nlAw M ljkb\af6 k|efljt JolQm, ;d'bfo jf If]qnfO{ ljkb\ cfpg'cl3sf] em+}F ;fdfGo cj:yfdf Nofpgsf
nflu ul/g] k'gM:yfkgf tyf k'glg{df{0fh:tf ultljlwnfO{ g} k|To'nlAw elgG5 .
-#_ k'gM:yfkgf / k'glg{df{0f -ljkb\kZrft\_
-s_ k'gM:yfkgf M ljkb\sf] 36gfsf sf/0f dfgj ;d'bfo lj:yflkt x'g ;S5 . o;/L lj:yflkt kl/jf/sf] plrt :yfg
x]/L tTsfn c:yfoL a;f]af;sf] Joj:yf ldnfpg'nfO{ k'gM:yfkgf elgG5 . cfkt\sfnLg l:ylt ;fdfGog
xF'bf;Ddsf] ;ª\qmd0fsfnLg cj:yfdf ljkb\sf sf/0f lj:yflktx¿nfO{ c:yfoL a;f]af; u/fpg] sfo{
k'gM:yfkgf xf] .
-v_ k'glg{df{0f M ljkb\ k|efljtx¿sf nflu 3/ lgdf{0f jf dd{t, cTofjZos ;]jf ;'ljwfsf ;+/rgf / ;fdflhs tyf
cfly{s ultljlwsf] :yfoL ;dfwfgsf nflu ul/g] ljsf;sf sfo{ g} k'glg{df{0f xf] . o;cGtu{t eTs]sf 3/ tyf
cGo ;+/rgfsf] lgdf{0f jf dd{t;Def/ ubf{ eljiodf kg{ ;Sg] ljkb\nfO{ ;d]t Wofgdf /fvL lgdf{0f ul/G5 /
cj?4 ePsf ;fdflhs tyf cfly{s cj:yfdf ;d]t ;'wf/ ug]{ k|of; ug]{ ultljlw ;~rfng ul/G5 .
a[xt\ ljBfno ;'/Iff sfof{Gjog sfo{ljlw @)&% ldlt @)&% kmfu'g !# ut]sf] lg0f{oaf6 :jLs[t
a[xt\ ljBfno ;'/Iffsf tLgj6f dxŒjk"0f{ :tDenfO{ cfwf/ dfg]sf] 5, h;cGtu{tM != ;'/lIft l;sfO ;'ljwf (Safe
Learning Facilities), @= ljBfno ljkb\ Joj:yfkg, (School Disaster Management), #= ljkb\ hf]lvd
Go"gLs/0f tyf pTyfgzLn lzIff (Disaster Risk Reduction and Resilience Education)
a[xt\ ljBfno ;'/Iff;Fu ;DalGwt ;ldlt / sfo{bn “
-s_ ljBfno Joj:yfkg ;ldlt
k|To]s ljBfnodf ljBfno Joj:yfkg ;ldlt x'G5 .
ljBfnosf] ;du| ;~rfng Joj:yfkg / /]vb]v ug'{ o; ;ldltsf] k|d'v lhDd]jf/L xf] .
k|wfgfWofks o; ;ldltsf] ;b:o ;lrj x'g] Joj:yf 5 eg] lzIfs / cleefjssf k|ltlglw ;ldltdf
;b:osf ¿kdf ;d]l6Psf 5g\ . “
-v_ ljBfno ;'wf/ of]hgf sfo{ ;d"x
ljBfno ;'wf/ of]hgfsf] lgdf{0f / a;]{lg cBfjlws ug]{ lhDd]jf/L o; ;d"xdf /xg]5, of] ;d"x k|wfgfWofkssf]
g]t[Tjdf kfFrhgfsf] /xg]5 . “
-u_ ljBfno ljkb\ Joj:yfkg ;ldlt
a[xt\ ljBfno ;'/Iff sfof{Gjogsf nflu k|To]s ljBfnodf ljBfno Joj:yfkg ;ldltcGtu{t ljBfno ljkb\
Joj:yfkg ;ldlt u7g ug'{kg]{5 . o; ;ldltsf] cWoIf / ;b:o Joj:yfkg ;ldltaf6 dgf]gLt x'g]5g\ .
pQm ;ldltn] tf]s]adf]lhdsf JolQm a[xt\ ljBfno ;'/Iff ;Dks{ ;b:o x'g]5g\ .
ljkb\ Joj:yfkg ;ldltsf] ;b:o ;lrjsf ¿kdf ;d]t k|wfgfWofksn] sfd ug]{5g\ .
;b:odf a[xt\ ljBfno ;Dks{ lzIfs, n}ª\lus ;dfgtf tyf ;fdflhs ;dfj]zL ;Dks{ lzIfs, afnSna /
cleefjssf k|ltlglw /xg]5g\ . “