Professional Documents
Culture Documents
พลังงานไฮโดรเจน
พลังงานไฮโดรเจน
บทคัดยอ
จากการที่น้ํามันในตลาดโลกมีราคาแพงขึ้น สงผลกระทบตอ
การใชน้ํามันทั่วโลก โดยเฉพาะประเทศที่ตองพึ่งพาการนําเขาน้ํามัน
อย า งประเทศไทย มาตรการในการแก ป ญ หาอย า งหนึ่ ง คื อ การหา
พลังงานทดแทนที่มีความยั่งยืนและไมทําลายสิ่งแวดลอม อาทิ พลังงาน
ไฮโดรเจน โดยพลัง งานไฮโดรเจนกํา ลังไดรับ ความสนใจจากทั่ ว โลก
เนื่องจากสามารถผลิตไดจากหลายแหลง มีศักยภาพ ใหพลังงานสูง และ
แปลงเปนพลังงานอื่นไดงาย แตกระบวนการผลิตจะตองมีตนทุนต่ําและ
มีความปลอดภัยตอสิ่งแวดลอม การพัฒนากระบวนการผลิตไฮโดรเจน
ให เ ป น พลั ง งานที่ ส ะอาด มี ค วามยั่ง ยื น ในระบบ และเกิด การแขง ขั น
ทางดานตนทุนไดนั้นมีกระบวนการผลิตไดหลายวิธี ทั้งนี้ขึ้นกับชนิดของ
วัต ถุ ดิ บ ที่ ใ ช ได แ ก ก า ซธรรมชาติ ถ า นหิ น พลั ง งานนิ ว เคลี ย ร แหล ง
ทรัพยากรหมุนเวียน เชน มวลชีวภาพ สาหรายหรือแบคทีเรีย และน้ํา
หรือน้ําเสีย เปนตน สวนการจัดเก็บกาซไฮโดรเจนจะเก็บไวในสถานะ
1
ศูนยวิจัยพืชไรเชียงใหม ตําบลหนองหาร อําเภอสันทราย จังหวัดเชียงใหม 50290
2
ผูชวยศาสตราจารย คณะพัฒนาสังคมและสิ่งแวดลอม สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร
ของเหลว ในวัสดุที่สามารถดูดซับและเก็บรักษาไฮโดรเจนไดดี ขณะที่
การนําก าซไฮโดรเจนไปใชประโยชนจะอยูในรูปของการใชเ ปนเซลล
เชื้อเพลิง
Abstracts
According to an expensive of oil in the world market, it
affects to world oil consumption, especially Thailand that lacks oil
sources in the country. Alternative energy is one way to solve this
problem. Its production must consider to production’s cost and
environmental safety. Presently, hydrogen energy is being
interested around the world. It can be produced from many
resources that are high potential, high energy and transform
easily to other energy. Sustainable and cost competitive
hydrogen production process is a key to a viable future
hydrogen economy. Hydrogen can be produced via various
process technologies that depend on type of raw materials, such
as natural gas, coal, nuclear power, and renewable resources
(biomass, algae, bacteria, water and wastewater). It is stored in
liquid status in the well absorbed container and utilized in the
form of fuel cell.
48 วารสารการจัดการสิ่งแวดลอม
คํานํา (Introduction)
ปจจุบันปญหาที่สําคัญของประเทศไทย คือ พลังงานมีราคา
แพงและการขาดแคลนพลังงานโดยเฉพาะพลังงานฟอสซิล จนตองมี
การนําเขาพลังงานในแตละปมูลคาหลายแสนบาท และมีแนวโนมที่จะ
เพิ่มมากขึ้น พลังงานนําเขาที่สําคัญ คือ พลังงานจากน้ํามันเชื้อเพลิง
โดยเฉพาะน้ํ า มั น ดี เ ซลที่ มี อั ต ราการเพิ่ ม ขึ้ น อย า งรวดเร็ ว ซึ่ ง เมื่ อ
สถานการณน้ํามัน ในตลาดโลกปรับตัวสูงขึ้น ทําใหตองนําเขาน้ํามันใน
ราคาที่แพง สงผลใหราคาน้ํามันที่จําหนายในประเทศแพงขึ้น และทําให
ตนทุนการผลิตทั้งในภาคอุตสาหกรรมและภาคเกษตรกรรมสูงตามไป
ดวย (กระทรวงพลังงาน, 2549) รัฐบาลจึงหาวิธีการแกไขเพื่อลดการ
นําเขาพลังงาน วิธีการหนึ่ง คือ การลดการใชพลังงาน โดยรณรงคใหคน
ไทยทั้งประเทศประหยัดพลังงาน ซึ่งจะตองทําอยางตอเนื่อง อีกวิธีการ
หนึ่ง คือ การหาพลังงานทดแทนภายในประเทศมาใชที่มีความยั่งยืนกวา
และไมทําลายสิ่งแวดลอม พลังงานทดแทนที่สําคัญ คือ พลังงานจาก
พืชที่เรียกวา เชื้อเพลิงชีวภาพ (Biofuel) (ธวัชชัย, 2548) โดยเปน
เชื้ อ เพลิ ง ที่ ไ ด จ ากสิ่ ง มี ชี วิ ต หรื อ ผลผลิ ต จากการสร า งและสลายของ
สิ่งมีชีวิต เชน มูลสัตว เปนตน (วิกิพีเดีย, 2549) นอกจากนี้ยังมี
การศึกษาถึงความเปนไปไดมากมายในการใชเชื้อเพลิงอื่น ๆ แทนการใช
น้ํามัน เชน กาซธรรมชาติ มีเทน หรือแอลกอฮอลในรูปแบบตาง ๆ แต
อยางไรก็ตาม เชื้อเพลิงเหลานี้ยังคงไมใชตัวเลือกที่ดีที่สุดในการผลิต
พลังงานทดแทน เพราะปจจัยที่ตองคํานึงถึงมากที่สุด คือ ดานตนทุน
การผลิ ต และผลกระทบต อ สิ่ ง แวดล อ ม พลั ง งานไฮโดรเจนนั บ เป น
พลังงานทดแทนรูปแบบหนึ่งที่หลายคนอาจจะมองขามไป โดยไฮโดรเจน
ไอโดนเจนเชื้อเพลิงแหงอนาคตฯ 49
เปนพลังงานที่มีศักยภาพสูง สามารถปลดปลอยพลังงานไดปริมาณมาก
ผลิตไดจากหลายแหลง และเปนพลังงานที่สามารถแปลงเปนพลังงาน
อื่นไดงาย (Energy Plus, 2547)
50 วารสารการจัดการสิ่งแวดลอม
อยางไรก็ตามในเวลาตอมาเมื่อราคาน้ํามันลดลง ความสนใจใน
การใช ไ ฮโดรเจนเป น เชื้ อ เพลิ ง ก็ ซ าลงไป จนกระทั่ ง ในทศวรรษที่ 90
เมื่ อ โลกเริ่ ม ตื่ น ตั ว กั บ ป ญ หาสิ่ ง แวดล อ มโดยเฉพาะอย า งยิ่ ง การเกิ ด
ปรากฏการณเรือนกระจก (Greenhouse Effect) ทําใหกาซไฮโดรเจน
กลับมาเปนทางเลือกที่นาสนใจอีกครั้ง เพราะเปนพลังงานสะอาดและไม
เปนกาซเรือนกระจกเหมือนอยางเชนกาซมีเทน แตการกลับมาของกาซ
ไฮโดรเจนในครั้งนี้ตางไปจากเดิม เพราะไมไดมองกาซไฮโดรเจนในฐานะ
เป น เชื้ อ เพลิ ง เพื่อ การเผาไหม แ บบเดี ย วกับ น้ํ า มั น หรื อ ก า ซธรรมชาติ
แตไดนํามาเปนแหลงพลังงานสําหรับเซลลเชื้อเพลิง (Fuel Cell) เพื่อ
ผลิตกระแสไฟฟา โดยเซลลเชื้อเพลิงสามารถผลิตกระแสไฟฟาไดจาก
ปฏิกิริยาเคมีระหวางกาซไฮโดรเจนกับกาซออกซิเจนจากอากาศ และไม
กอใหเกิดมลพิษตอสิ่งแวดลอม ตางไปจากการผลิตกระแสไฟฟาซึ่งใช
พลังงานความรอนจากการเผาไหมเชื้อเพลิงอื่น ๆ เชน ถานหิน น้ํามัน
กาซธรรมชาติ หรือแมแตการใชพลังงานนิวเคลียร
52 วารสารการจัดการสิ่งแวดลอม
2. Photobiological Processes ใชแสงแดดและกระบวนการ
ทางชีวภาพของสาหรายเซลลเดียวและแบคทีเรีย ในการแยกน้ําใหเปน
ไฮโดรเจนและออกซิเจน
3. Photoelectrochemical Processes ใชเทคโนโลยีของ
Semiconductor เพื่อแยกน้ํา โดยใชพลังงานจากแสงอาทิตย
ประเทศไทยมีวัตถุดิบหลายชนิดที่สามารถผลิตกาซไฮโดรเจนได
โดยเฉพาะที่ เ กี่ ย วข อ งกั บ พื ช ไร ซึ่ ง สามารถผลิ ต สารตั้ ง ต น คื อ
แอลกอฮอลกลุมตาง ๆ เพื่อใชในการผลิตกาซไฮโดรเจน พืชไรที่สําคัญ
ได แ ก กลุ ม พื ช ที่ ใ ห น้ํ า ตาล เช น อ อ ย หรื อ พื ช จํ า พวกแป ง เช น ข า ว
ขาวโพด ขาวสาลี ขาวฟาง ขาวบารเลย หรือมันสําปะหลัง ซึ่งในอนาคต
พืชไรที่กลาวมานี้ อาจจะมีชนิดใดชนิดหนึ่งที่ไดรับการยอมรับในการ
นํามาเปนวัตถุดิบที่ใชในการผลิตกาซไฮโดรเจนสําหรับประเทศไทยก็ได
และเมื่ อ ถึ ง เวลานั้ น ถื อ ได ว า เป น การเพิ่ ม มู ล ค า ให กั บ พื ช และเป น
ทางเลือกใหกับเกษตรกรในการเพาะปลูกพืช นอกจากนี้ยังอาจเปนการ
เปลี่ยนทิศทางของประเทศไทยครั้งใหญจากผูซื้อพลังงานกลายมาเปน
ผูขายพลังงานก็เปนได
ไอโดนเจนเชื้อเพลิงแหงอนาคตฯ 53
2. Carbon Nanostructures เปนตัวดูดซับที่มีโครงสรางที่เปน
รูพรุนขนาดเล็กมาก สามารถกักเก็บกาซไฮโดรเจนไวไดที่อุณหภูมิหอง
54 วารสารการจัดการสิ่งแวดลอม
ไฮโดรเจนเปนเชื้อเพลิงเพื่อผลิตไอน้ํา แตปริมาณที่ใชยังมีอยูนอยมาก
ดั ง นั้ น กลยุ ท ธ ห ลั ก ของการพั ฒ นาไปสู ยุ ค ดั ง กล า ว คื อ การพั ฒ นา
เทคโนโลยีการผลิตอยางไมหยุดยั้ง แตประเทศไทยยังมีปญหาและความ
ตองการในการผลิตและใชกาซเชื้อเพลิงไฮโดรเจนในประเทศ (พิศมัย,
2548) ดังนี้
1. ปญหาการรวบรวมและขนสงวัสดุทางการเกษตร เนื่องจาก
อยูกระจัดกระจาย
2. เทคโนโลยี ที่ใชใ นการผลิ ต พลัง งานจากชี ว มวล สว นใหญ
นําเขาจากตางประเทศ
3. ไมมีเทคโนโลยีที่ใชในการผลิต Syngas (H2, CO)
4. บางเทคโนโลยีที่นําเขามีราคาถูก แตมีประสิทธิภาพต่ําและ
กอใหเกิดผลกระทบตอสิ่งแวดลอม
5. ขาดความรูในการเพิ่มประสิทธิภาพการผลิต
จากปญหาดังกลาว ประเทศไทยจําเปนตองมีการศึกษาแนว
ทางการแกไขเพื่อเตรียมความพรอมของประเทศ โดยการสรางความ
รวมมือและแลกเปลี่ยนเทคโนโลยีกับตางประเทศ รวมทั้งตองมีการ
เรียนรูและพัฒนาเทคโนโลยีดวยตนเอง เพื่อใหสามารถพึ่งตนเองไดใน
ระยะยาว เพราะในอนาคตประเทศไทยอาจจะเปนประเทศหนึ่งที่มีการ
ผลิ ตกา ซไฮโดรเจนเพื่ อ ใช ในประเทศและ/หรื อสง ออกไปจํา หนา ยยั ง
ตางประเทศก็ได
ไอโดนเจนเชื้อเพลิงแหงอนาคตฯ 55
การใชประโยชน (Utilization)
การใช ป ระโยชน จ ากก า ซไฮโดรเจน จะใช อ ยู ในรู ป ของเซลล
เชื้อเพลิง (Fuel Cell) ซึ่งสามารถแบงไดตามอุณหภูมิการทํางานของ
เซลล ห รื อ ตามสารอิ เ ล็ ก โตรไลท ห รื อ สารนํ า ไฟฟ า ที่ ใ ช ใ นปฏิ กิ ริ ย าที่
แตกตางกัน (ตารางที่ 1)
ตารางที่ 1 แสดงขอมูลเกี่ยวกับเซลลเชื้อเพลิงชนิดตาง ๆ
Fuel Cell Temperature Efficiency Electrolyte Application
System Range (Cell) Area
Alkaline Fuel 60 – 80 oC 50 – 60 % 50 – 60 % KOH Space
Cell (AFC) Applications/
Traction
Applications
Polymer 50 – 80 oC 50 – 60 % Polymer Traction
Electrolyte Membrane Applications/
Fuel Cell (Nation/Dow) Space
(PEFC) Applications
Phosphoric 160 – 220 oC 55 % Concentrated Predominantly
Acid Phosphoric Acid Dispersed
Fuel Cell Power
(PAFC) Applications
Molten 620 – 660 oC 55 – 65 % Molten Power
Carbonate Carbonate Generation
Fuel Cell Melts
(MCFC) (U2CO3/Na2CO3)
Solid Oxide 800 – 1,000 oC No Data Yttrium – Power
Fuel Cell stabilized Generation
(SOFC) Zrkonofoxide
(Zro2/YN2O3)
ที่มา : Energy Plus (2547)
56 วารสารการจัดการสิ่งแวดลอม
ไฮโดรเจนสามารถใชในการผลิตพลังงานในระยะสั้น ระยะกลาง
และระยะยาวได สามารถนํ ามาใชเปน เซลลเ ชื้อเพลิง ในรถยนต โดย
ในขณะนี้ประเทศเยอรมนีซึ่งถือวาเปนประเทศที่มีเทคโนโลยีที่ทันสมัย มี
การทดลองผลิตไฮโดรเจนจากแอลกอฮอลเพื่อนํามาใชในภาคการขนสง
โดยมีสถานีเก็บไฮโดรเจนเหลวที่ทาอากาศยานมิวนิค นอกจากนี้กาซ
ไฮโดรเจนยังสามารถนําไปผลิตความรอนและผลิตกระแสไฟฟาไดใน
กระบวนการผลิตบางวิธี นอกจากพลังงานที่ไดแลวยังเกิดผลพลอยไดที่
มีมูลคาและเปนที่ตองการของตลาด (ตารางที่ 2) โดยเฉพาะการผลิต
ไฮโดรเจนจากสาหร า ยหรื อ แบคที เ รี ย ในขบวนการ Photobiological
Processes
ตารางที่ 2 ผลิตภัณฑที่ไดจากการผลิตกาซไฮโดรเจน
ผลิตภัณฑ ราคา ความตองการ
(US. ของตลาด
ดอลลาร/ (ลาน US.
กก.) ดอลลาร)
Biomass Health Food 15 – 28 180 – 200
Functional Food 25 – 52 Growing
Feed Additive 10 – 130 Fast Growing
Aquaculture 50 – 150 Fast Growing
Soil Conditioners >10 Promising
Coloring Astaxanthin >3,000 >50
Substances Phycocyanin >500 >10
Phycoerythrin >10,000 >2
ไอโดนเจนเชื้อเพลิงแหงอนาคตฯ 57
ตารางที่ 2 (ตอ)
ผลิตภัณฑ ราคา ความตองการ
(US. ของตลาด
ดอลลาร/ (ลาน US.
กก.) ดอลลาร)
Antioxidants Beta – carotene >750 >25
Superoxide >4,000 Promising
Dismutase 30 – 40 Stagnant
Tocopherol 20 – 35 12 – 20
AO – extracts
PUFA ARA No Data 20
EPA No Data >500
DHA (Omega 3) No Data 30
PUFA – extracts 30-80 10
Special Toxins No Data 1–3
Products Isotopes No Data <5
ที่มา : เกรียงศักดิ์ (2549)
สรุป (Conclusion)
พลั ง งานไฮโดรเจนกํ า ลั ง เป น พลั ง งานคลื่ น ลู ก ใหม สํ า หรั บ
ศตวรรษที่ 21 โดยประเทศไทยในฐานะที่เ ปนประเทศที่มีการบริโภค
พลังงานและมีการนําเขาในปริมาณที่สูง โดยเฉพาะการใชในภาคการ
ขนสงที่มีสัดสวนการใชพลังงานสิ้นเปลืองมาก รวมทั้งทําใหเกิดมลพิษ
อยางมากตอสิ่งแวดลอม การลดการสิ้นเปลืองพลังงานและมลพิษจาก
ภาคขนสง นับเปนสิ่งทาทายของประเทศไทยซึ่งเปนประเทศเกษตรกรรม
ที่มีวัตถุดิบหลายชนิดที่สามารถใชเปนสารตั้งตนในการผลิตพลังงาน
ไฮโดรเจนได ไมวาจะเปนพืชที่มีสวนประกอบของน้ําตาลหรือพืชจําพวก
แป ง สาหร า ยหรื อ แบคที เ รี ย บางชนิ ด น้ํ า รวมไปถึ ง น้ํ า เสี ย แต ทั้ ง นี้
จะตองแกไขปญหาในการผลิตดังที่ไดกลาวมาแลวขางตน จึงจะทําให
ประเทศไทยสามารถพัฒนาเทคโนโลยีการผลิตพลังงานไฮโดรเจนเพื่อ
อนาคตได ซึ่ ง เป น การเตรี ย มความพร อ มเพื่ อ เข า สู ยุ ค เศรษฐกิ จ
ไฮโดรเจนตอไป
ไอโดนเจนเชื้อเพลิงแหงอนาคตฯ 59
บรรณานุกรม
กระทรวงพลังงาน. 2549. (20 พฤษภาคม). รูเฟองเรือ่ งพลังงาน.
(Online). Available URL: http//www.energy.go.th/
th/knowledseDetail.asp?Id=36
กิตติศักดิ์ หยกทองวัฒนา. 2549. (4 มิถุนายน). กาซไฮโดรเจน แหลงพลังงาน
ทดแทนที่ไมมีวันสูญสิ้น. (Online). Available URL:
http//www.vcharkarn.com/include/article/showartrile.php?Aid=163
เกรียงศักดิ์ เลิศประภามงคล. 2549. (10 มิถุนายน). พลังงานสะอาด
จากเทคโนโลยีชวี ภาพ ตอนที่ 1 :เทคโนโลยีชีวภาพพลัง
แสงอาทิตย. (Online). Available URL:
http//www.thaiscience.com/ lab_vol/p14/p14%
ธวัชชัย ศุภดิษฐ. 2548. สิ่งแวดลอม นิเวศวิทยา และการจัดการ.
พิมพครั้งที่ 2. กรุงเทพมหานคร : บานพิมพการพิมพ.
พิ ส มั ย เจนวนิ ช ป ญ จกุ ล . 2548. พลั ง งานทดแทนจากชี ว มวล
(Biofuels). เอกสารประกอบการสัมมนาทางวิชาการ พลังงาน
ทดแทน....พลังงานเพื่ออนาคต. 26 พฤษภาคม พ.ศ. 2548 ณ
ศูนยการแสดงสินคาอิมแพ็ค เมืองทองธานี จังหวัดนนทบุรี.
วิกิพีเดีย. 2549. (30 พฤษภาคม). เชื้อเพลิง ชีวภาพ. (Online).
Available URL: http//th.wikipedia.org/wiki
Department of Energy. 2006. (March, 6). Hydrogen Production.
(Online). Available URL: http//
www.hydrogen.energy.gov/ production.html.
Energy Plus. 2547. ไฮโดรเจน เชื้อเพลิงแหงอนาคต. นวัตกรรมและ
เทคโนโลยี. 2 (เมษายน – มิถุนายน) : 24 – 27.
60 วารสารการจัดการสิ่งแวดลอม