Professional Documents
Culture Documents
Dalumat
Dalumat
NEUST Printing
General Tinio Street, Cabanatuan City
MANUNULAT
Genalyn A. Gaba
Ngunit hindi lamang wika ang nagdidikta sa kamalayan ng tao. Ang lipunan na siyang
humuhubog sa kamalayan ang kasama ring pumapaikot, pumapaloob, kumukulob sa
kamalayan ng tao. Ang wika at lipunan ang mga puwersa at kapangyarihag kumukontrol at
bumabalot sa katauhan at kamalayan ng tao. Sa pamamagitan ng pagkakaroon ng politikal,
ekonomiko, at sosyal na istatus sa lipunan, nabibigyan ang wika ng kapangyarihang ”magdikta”,
“magmanipula”, “kumontrol” sa kilos ng tao. Kung kumokontrol man ang wika sa kamalayan,
lipunan naman ang nagbibigay ng laman at kabuuan sa kamalayang ito.
Kung gayon, inaasahan na magiging malaking tulong ang modyul na ito upang ang wika
at kamalayan ay mahubog tungo sa pag ugit ng perspektibo ng mambabasa sa pagdadalumat
ng iba’t ibang genre.
Malaking pasasalamat mula sa lahat ng mga guro sa/ng Filipino kasama ang pamunuan
ng Pamantasang-NEUST at sa mga website na naging sanggunian upang mabuo ang modyul
na ito.
M.L.R.Q.
R.V. E.
M.R.DV.
A.P. A
S.DC. D
C. G. F.
KABANATA 1
A. Kahulugan ng Salitang “Pagdadalumat” at Konsepto ng mga
salitang itinanghal na salita ng taon………….…………..................1
Paunang Pagtataya…………………………………………………….1
Daloy ng Kaalaman……………………………………………………2
Kahulugan at Katuturan……………………………………………….2
Konsepto ng mga salitang itinanghal na salita ng taon:……………….3
Pangwakas ng Pagtataya………………………………………………4
DALUMAT-SALITA: Mga Salita ng Taon/Sawikaan…….......………4
Paunang Pagtataya…………………………………...……….……….5
Daloy ng Kaalaman……………………………………………………6
Mga Mungkahing Gawain…………………………………………….7
Pangwakas ng Pagtataya………………………………………………8
Pagsipat sa mga Awiting Bilang Panimulang Pagdadalumat......…9
Paunang Pagtataya…………………………………………...………10
Daloy ng Kaalaman…………………………………………………..11
Pangwakas ng Pagtataya……………………………………………..12
DALUMAT-SALITA ng TAON/SAWIKAAN……….…………..13
Daloy ng Kaalaman……………………………………...…………...14
Mga Mungkahing Gawain………………………………………..….15
Pangwakas na Pagtataya……………………………………………..18
KABANATA 2
MGA TEORYA PARA SA EPEKETIBONG PAGDALUMAT.........19
Paunang Pagtataya…………………………………………...………20
Daloy ng Kaalaman………………………………………...………...21
Mga Mungkahing Gawain…………………………………...............22
Pangwakas na Pagtataya…………………………………………...…….25
Mga Sanggunian……………………………………………………..…..26
MGA TEORYA SA EPEKTIBONG PAGDALUMAT
Layunin at Panimula…………………………………………...……....27
Paunang Pagtataya…………………………………………………..…..28
Daloy ng Kaalaman:…………………….…………………….………....29
Kaalaman at Proseso…………………………………………...………30
Mga Mungkahing Gawain……………………………………..……...…31
Pangwakas na Pagtataya……………………………………………...….35
Mga Sanggunian…………….…………………………………….……..36
Paunang Pagtataya/Daloy ng Kaalaman……………………………..…..39
Mga Mungkahing Gawain…………………………………………..…...41
Pangwakas na Pagtataya…………………………………………..……..44
MGA TEORYA SA EPEKTIBONG PAGDALUMAT………..…….45
Daloy ng Kaalaman:Pagdalumat sa mga Saliksik na may Kaugnayan sa
Gender and Development/Indigenous People(GAD/IP’s)……...…….46
Pananaliksik, Kahulugan,Bahagi……………………………………...…47
Paraan sa Paglalahad o Proseso ng Pagdalumat…………………...…….48
Mga Mungkahing Gawain………………………………………...……..49
Pagpupuntos sa Gawain……………………………………………….....51
Pangwakas ng Pagtataya…………………………………………………55
Mga Sanggunian…………………………………………………..……..56
KABANATA 3
PAGSASALIN NG PILING TEKSTONG MAKABULUHAN SA
DALUMAT NG/SA FILIPINO…….…………………………………57
Daloy ng Kaalaman…………………………………………..………….58
Mga Mungkahing Gawain…………………………………...…………..59
Pangwakas mg Pagtataya…………………………………………...……60
Daloy ng Kaalaman: Pagsasaling Siyentipiko at Teknikal:
Kalikasan, Mga Teorya at Metodolohiya…………..…………………….67
Pangkalahatang Tuntunin sa Panghihiram at
Pagsasalin ng mga Salitang Banyaga........................................................68
Mungkahing Gawain……………………………………………………..69
Pangwakas ng Pagtataya…………………………………………...…….70
Sanggunian……………………………………………………...………..73
PAGSASALIN NG MGA PILING TEKSTONG MAKABULUHAN
SA DALUMAT………………………………………………………….74
Paunang Pagtataya………………………………………………..……...75
Pangwakas ng Pagtataya…………………………………….…….……..79
Sanggunian………………………………………………………….……81
PAGSASALIN NG MGA PILING TEKSTONG MAKABULUHAN
SA DALUMAT: Layunin………………………………….……...……82
Daloy ng Kaalaman………………………………………………………84
Mga Mungkahing Gawain……………………………………………….86
Pangwakas ng Pagtataya…………………………………………………89
Sanggunian……………………………………………………………….90
Pamamaraan ng Pagsasalin ni Friedrich Scheimacher……………....93
Pangwakas na Pagtataya/Sanggunian……………………………………94
Kasanayan,Kahalagahan…………………………………………….…...95
Paunang Pagtataya……………………………………………………….97
Panimulang Pagtataya……………………………………………………98
Daloy ng Kaalaman: Ang Pelikula……..…………………………….100
Mga Uri ng Pelikula…………..………………………………………101
Mga Mungkahing Gawain……………………………….……………..102
Pangwakas ng Pagtataya……………………………………….……....107
KABANATA 4
INDIE FILM……………………………………………………….….108
Panimulang Pagtataya………………………………………………….109
Daloy ng Kaalaman: Ang Kasaysayan……………………………..…..110
Ang Cinemalaya………………………………………………………...111
Mga Mungkahing Gawain………………………………………. …….113
Pangwakas ng Pagtataya…………………………………………….....115
Paligirang Pangkasaysayan ng Soap Opera Pilipinas……...........….116
Paunang Pagtataya……………………………………………...………117
Daloy ng Kaalaman…………………………………………………… 119
Mga Mungkahing Gawain……………………………………………...124
Pangwakas na Pagtataya………………………………………….…….127
DOKUMENTARYONG PANTELEBISYON…………………...….128
Daloy ng Kaalaman………………………………………..…....………129
Sanggunian……………………………………………………………...133
KABANATA 1
LAYUNIN
PAUNANG PAGTATAYA
Panimula:
1
Panimulang Pagtataya:
Panuto: Isulat sa patlang ang T kung tama at M kung mali ang
nilalaman ng bawat pangungusap.
______1. Ayon kay Nuncio (2017), pagdadalumat ang tawag sa
proseso ng pag-iisip at pag-urirat sa mga lantay o ipinahiwatig ng isang
salita.
______2. May apat na lebel ng pagdadalumat ayon sa pahayag ni
Nuncio (2018).
______3. Ginagamit ang lebel na lexical, simbolikal at teoretikal sa
pagdadalumat.
______4. Ayon kay Salazar (2011), ang dula ay isang larawan ng
buhay na sinasangkapan ng wika, damdamin, at sining.
______5. Ayon kay Atienza (2001), karaniwang nang ikinakabit sa
salitang dula ang mga konseptong tulad ng teatro, artista, iskrip, pag-
arte, stage, costume, make-up, set, props, rihersal, director at
palakpak.
______6. Ang salitang dula at lansangan ay dalawang salitang-ugat na
bumubuo sa salitang dulansangan.
______7. Ayon kay Bernales (2016) may limang paraan ng paglalapi
upang makabuo ng bagong salita.
______8. Jejemon ang tawag sa salitang slang na hiniram ng buo
ngunit pinalitan ng kahulugan mula sa istandardisadong kahulugan nito
na nakatala sa diksyunaryong Filipino.
_____9. Ang Huweteng ay bahagi ng kulturang popular ng Filipino na
hanggang sa kasalukuyan ay nagpapatuloy.
_____10. Ang salitang miskol ay itinanghal na salita ng taon noong
2008.
DALOY NG KAALAMAN
Kahulugan at Katuturan
Ang PAGDADALUMAT ay isang maagwat na
prosesong nagpapalawak at nagpapalalim sa kasanayan sa
malalim at mapanuring pagbasa, pagsulat, at pananaliksik sa
wikang Filipino sa iba’t ibang larangan, sa konteksto ng
kontemporaryong sitwasyon at mga pangangailangan ng bansa
at ng mga mamamayang Pilipino.
Ang pag-aaral na ito ay may pagtatangkal dalumatin ang
salitang “dulansangan”. Gagamitin ang tatlong lebel ng
pagdadalumat ng salita na tumutukoy sa lexical, simbolikal, at
diskursibo. Ang prosesong ito ay batay sa Utopian Natin, sa
pagdadalumat ng isang salita.
2
Ang Usaping Simbolikal sa Salitang Dula
Ayon kay Salazar (1968) ang dula ay isang larawan ng
buhay na sinasangkapan ng wika, damdamin at sining.
Hinahabi ito upang itanghal, makaaliw, umantig ng damdamin,
at makapaghatid ng isa o higit pang mensahe.
Ayon naman kay Atienza (2001), karaniwan nang
ikinakabit sa salitang dula ang mga konseptong tulad ng teatro,
artista, iskrip, pag-arte, stage, costume make-up, set, props,
rihersal, director at palakpak.
a. “Canvass” (2004)
b. “Huweteng” (2005)
c. “Lobat” (2006)
d. “Jejemon” (2010)
e. “Miskol” (2007)
f. “Wangwang” (2012)
3
PANGWAKAS NG PAGTATAYA
KABANATA 1
LAYUNIN
Matapos ang yunit na ito, inaasahang:
4
PAUNANG PAGTATAYA
Panimulang Pagtataya
_____9. Ang salitang “Fotobam” ay isa lamang usong salita dahil sa hilig
nang pagreretrato ng mga millennials.
5
DALOY NG KAALAMAN
Inilahok ng mamamahayag na si
Mark Angeles ang salitang ito na hango
sa salitang Cebuano na “toktok” o katok at “hangyo” o pakiusap.
6
MGA MUNGKAHING GAWAIN
Gawain 1
Panuto: Sagutin ang mga sumusunod na tanong:
1. Saliksikin at ilista ang mga salitang nakalaban ng
Selfie(2014), Fotobam(2016) at Tokhang(2018) sa
Sawikaan:Pagpili ng salita ng taon.
2.
a. Selfie
(2014):_______________________________________________
____________________________________________________
____________________________________________________
b. Fotobam(2016)________________________________________
____________________________________________________
____________________________________________________
____________________________________________________
c. Tokhang(2018):_______________________________________
____________________________________________________
____________________________________________________
____________________________________________________
___________________________________________________
b. Fotobam(2016):
____________________________________________________
____________________________________________________
____________________________________________________
____________________________________________________
c.Tokhang(2018):
____________________________________________________
____________________________________________________
7
a. Ano ang kahalagahan ng mga salitang Selfie, Fotobam at Tokhang
sa mga sumusunod:
Mamamayang Filipino
____________________________________________________
____________________________________________________
__________________.
b. Lipunan
____________________________________________________
____________________________________________________
__________________.
c. Wikang Filipino
____________________________________________________
____________________________________________________
____________________________________________________
___________________________.
Gawain 2
PANGWAKAS NG PAGTATAYA
Salitang
Dadalumatin:____________________________________________
Layunin:
a.______________________________________________________
_______________________________________________________
b.______________________________________________________
_______________________________________________________
8
c.______________________________________________________
_______________________________________________________
Panimula/Rasiyonale:
__________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
Nilalaman:
__________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
__________________________
Konklusyon:
_______________________________________________________
_______________________________________________________
__________________
KABANATA 1
LAYUNIN
9
PAUNANG PAGTATAYA
Panimulang Pagtataya
Panuto: Magsulat ng mga salita/ideya na sa iyong palagay ay may
kaugnayan sa salitang “pagsusuri” sa pamamagitan ng Web Organizer.
Pagkatapos ay sagutin ang mga tanong.
Pagsusuri
Mga tanong:
a. Paano nakatutulong ang pagsusuri ng isang tekso na
naglalaman ng mga sitwasyong panlipunan?
___________________________________________________
___________________________________________________
____
b. Ano-ano ang mga dapat mong isaalang-alang sa pagsusuri?
___________________________________________________
___________________________________________________
____
10
DALOY NG KAALAMAN
Musika
Ang musika ay isang uri ng sining na mas kilala bilang tugtugin o
tunog. Ayon kay Mangusad (2009), ito ay repleksyon ng ating kultura at ng
ating pagkatao.
Gawain 1
Panuto: Pakinggan ang awiting nasa ibaba. Pagktapos ay
sagutin ang mga tanong na kaugnay nito.
a. Upuan - Gloc 9
b. Ang bayan kong Sinilangan – Asin
1. Sino ang persona ng dalawang awitin?
Ipaliwanag.__________________________________________
___________________________________________________
____________________________________________
2. g nilalaman ng awitin at ano ang kaugnayan nito sa realidad ng
buhay?
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
3. Masasalamin pa rin ba sa mga liriko ng Upuan at Ang bayan
kong Sinilangan ang mga nangyayari sa ating lipunan sa
kasalukuan?
Pangatwiranan.______________________________________
___________________________________________________
_______________
4. Kung magsusulat ka ng isang awit sa kasalukuyan, ano ang
pamagat nito at tungkol saan? Ipaliwanag.
11
___________________________________________________
___________________________________________________
________________
5. Gaano kahalaga ang pagsusuri sa liriko ng awit? Ipaliwanag.
___________________________________________________
___________________________________________________
________________
PANGWAKAS NG PAGTATAYA
12
KABANATA 1
LAYUNIN
PAUNANG PAGTATAYA
SAGOT KATANUNGAN
13
4. Mas tatalab ang hamon sa intelektuwalisasyon ng wikang
Filipino kung gagamitin ang wikang ito sa teoretikal o
pilosopikal na larangan ng mga iskolar.
5. Ang common-sense, ang balon ng kaalaman at
kamalayan ng mga tao upang sila’y kumilos at
makipagdiskurso sa pang-araw-araw nilang buhay.
6. Mahalaga ang balanang pananaw dahil nakasandig dito
ang pagdadalumat.
7. Tinatawag na dalumat-salita ang paggamit ng wika sa
mataas na antas ng pagteteorya.
DALOY NG KAALAMAN
14
Pansinin Ang Talahanayan sa Ibaba:
Morpolohiya Pagdadalumat-Salita
Gawain Blg. 1
15
Halimbawa:
Salita Salitang-ugat Proseso
Masaya Saya ma+saya
masaya
1. Karimlan
2. Dalhin
3. Kasakiman
4. Tupdin
5. makabayan
6. saliksikin
7. iwinasto
8. takpan
9. kitlin
10. sundin
Gawain Blg. 2
Panuto: Pakinggan ang awiting “Loob” ni Jes Santiago
Isa-isahin ang mga salita at/o parirala sa awitin ni Jes Santiago kung
saan ay ginamit ang salitang “loob” at saliksikin ang kahulugan ng
mga ito.
16
1. Ano ang iyong naging pagtanaw sa wikang Filipino matapos
Salita (1 puntos) Kahulugan (2 puntos)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
17
Susing Salita Nagpresenta
________________________________________________
PANGWAKAS NA PAGTATAYA
18
KABANATA 2
LAYUNIN
19
marxismo na isang pandaigdigang pananaw at nakasentro sa ugnayan at
hidwaan ng mga antas ng lipunan, sikolohikal na ang layunin ay ipakita at
ipaliwanag ang mga salig sa pagbuo ng naturang behavior (pag-uugali,
paniniwala, pananaw, pagkatao) sa isang tauhan sa akda, feminismo na
pinagtuunan ang kalagayan o representasyon ng kababaihan sa isang akda,
kultural na binibigyan ng buhay ang isang akda sa pamamagitan ng
pagtatanghal ng kultura ng isang lipi, isang bansa o nasyon at iba pa.
PAUNANG PAGTATAYA
Panuto: Isulat ang T kapag ang pahayag ay tama at M kung mali. Isulat ang
iyong sagot sa patlang bago ang bilang.
______1. Ang historikal na pananaw ay isang uri ng kritisismong pampanitikan
na sumisiyasat sa pinagmulan ng isang sinaunang panitikan o teksto.
______2. Kung ano ang sinasabi ng may-akda sa kanyang panitikan ang
siyang nais niyang ipaabot sa mambabasa ay tuon ng teoryang post-
istrukturalismo.
______3. Ayon kay Reyes (1994), makabuluhan ang akda na may epekto sa
nakararami ang siyang tumatanggap ng akda.
______4. Ang sosyolohikal na pananaw ay nagbibigay ng pangunahing halaga
sa tao, dahil dito ang tao ang sentro ng daigdig, ang sukatang bagay at
panginoon ng kanyang kapalaran
______5. Sa teoryang sikolohikal, mas binibigyang pokus ang damdamin ng
makata at ang kanyang katha.
______6. Layunin ng marxistang pananaw na baguhin ang mga de-kahong
imahen o paglalarawan sa kababaihan sa anumang uri ng panitikan.
_______7. Ang Marxismo ay itinuturing na isang pandaigdigang pananaw at
pagsusuri ng lipunan na nakasentro sa ugnayan at hidwaan ng mga antas ng
lipunan.
_______8. Ang wika ay salamin ng lipunan at mabilis itong sumasabay sa
pagbabago dahil sa globalisasyon.
_______9. Itinanghal ni Ferdinand de Saussure na ang bisa ng
pangangahulugan sa isang pangungusap ay bunga ng kumbensyong dulot ng
tumbasan ng pagkakaiba. Halimbawa: Ang lalake ay lalake dahil hindi
babae, ang umaga ay umaga dahil hindi gabi.
_______10. Isang halimbawa ng feministang manunulat si Maria Milagros
Geremia-Lachica.
20
DALOY NG KAALAMAN
A. KAKAHULUGAN AT KATUTURAN
HISTORIKAL
FORMALISMO
Ayon sa aklat ni Villafuerte (2000), ang pagtuklas at pagpapaliwanag
sa anumang anyo ng akda ang siyang layunin ng teoryang ito at ang pisikal na
katangian ng akda ang pinakabuod ng pagdulog na ang minamahalaga ay ang
(1) nilalaman, (2) kaanyuan o kayarian, (3) paraan ng pagkakasulat.
MARXISTANG PANANAW
SIKOLOHIKAL
Ayon sa aklat nina Quijano et al. (2019), na pinamagatang DalumatFil
ang layunin ng panitikan ay ipaliwanag sa pamamagitan ng pagpapakita ng
mga salig (factor) sa pagbuo ng naturang behavior (pag-uugali, paniniwala,
pananaw, pagkatao) sa isang tauhan sa kanyang akda.
POST-ISTRUKTURALISMO
Ayon sa aklat nina Quijano et al. (2019), na pinamagatang DalumatFil,
para sa maraming iskolar ang Post-istrukturalismo ay nagmula sa teoryang
istrukturalismo na katatagpuan ng mga katangian na siyang magbibigay-hugis
sa Post-istrukturalismo.
21
FEMINISMO
Ayon sa aklat nina Quijano et al. (2019), pinagtuunan ng pananaw
Feminismo ang kalagayan o representasyon ng kababaihan sa isang akda.
KULTURAL
Gawain 1
Panuto: Magbigay ng halimbawa ng sumusunod na uri ng tunggalian sa
teoryang Marxismo. Iugnay ang mga halimbawa sa kasalukuyang epidemyang
dulot ng corona virus disease na nararanasan ng buong mundo.
1. Tao laban sa sarili
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
__________________
2. Tao laban sa ibang tao
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
__________________
3. Tao laban sa lipunan
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
__________________
4. Tao laban sa kalikasan
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
___________________________
22
Pagpupuntos sa gawain:
Pamantayan Puntos
Nakapagbigay ng halimbawa sa 40
bawat bilang (10 bawat isa)
Naiugnay sa kasalukuyang panahon 40
ang bawat halimbawa (10 bawat isa)
Maayos ang baybay ng mga salita 20
Kabuoan 100
GAWAIN 2
Panuto: Gamit ang teoryang Feminismo, bigyang interpretasyon ang
kalagayan ng kababaihan sa loob ng tula. Basahin ang sumusunod na tula
gamit ang mga link sa ibaba.
Tula 1: Medusa ni Benilda S. Santos
Link:http://kulturaatkasarian.blogspot.com/2011/09/medusa-ni-benilda-s-
santos.html?m=1
Interpretasyon:________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________
Tula 2: Paghabol sa Dyip ni Ruth Elynia S. Mabanglo
______________________________________________________________________
Link: https://babalikan.wordpress.com/2017/08/21/paghabol-ng-dyip-
______________________________________________________________________
ruth-elynia-mabanglo/
______________________________________________________________________
Interpretasyon:__________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
23
_______________________________________________________________
__________________________________
Tula 3: Haranang Walang Buwan ni Virgilio Almario
Link: https://m.youtube.com/watch?v=OVE2C5E6ePM
Interpretasyon:_________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
Pagpupuntos sa gawain:
______________________________________________________________
______________________________________________________________
Pamantayan Puntos
______________________________________________________________
Nabigyang interpretasyon ang bawat 40
tula __________________________
Maayos ang pagpapaliwanag 30
Maayos ang baybay ng mga salita sa 30
loob ng pangungusap
Kabuoan 100
Gawain 3
Panuto: Sumulat ng isang maikling sanaysay hinggil sa binanggit na pahayag
sa teoryang kultural na “Ang kultura ay salamin ng lipunan at mabilis itong
sumasabay sa pagbabago dahil sa globalisasyon”. Magbigay ng mga
halimbawa at patunay upang suportahan ang iyong mga ideya.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
24
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
Pagpupuntos sa gawain:
Pamantayan Puntos
Magkakaugnay ang mga ideya 40
Nakapagbigay ng mga halimbawa at 40
patunay
Maayos ang baybay ng mga salita 20
Kabuoan 100
PANGWAKAS NG PAGTATAYA
Panuto: Basahin ang maikling kuwento na “Tata Selo” ni Rogelio Sikat gamit
ang
linknahttps://m.facebook.com/permalink.php?story_fbid=341914506201770&i
d=215649688828253. Pagkatapos ay tukuyin ang paksa at teoryang
nakapaloob dito. Magbigay ng mga pangyayari o sipi sa maikling kuwento na
magpapatunay sa teoryang iyong napili.
Paksa:__________________________________________
Paliwanag:_______________________________________
TATA SELO
________________________________________________
________________________________________________
Ni
_______________________________________
Mga
Pagpupuntos sa pangyayari o sipi sa kuwento na magpapatunay sa
gawain:
teoryang iyong napili
25
Pamantayan Puntos
MGA SANGGUNIAN:
Aklat:
Quijano, Ma.Lourdes R. et al. 2019. DalumatFil: Diskurso sa Araling
Filipino
Hanguang Elektroniko
http://kadipanvalsci.blogspot.com/2010/08/mga-teoryang-
pampanitikan.html?m=1
http://kulturaatkasarian.blogspot.com/2011/09/medusa-ni-benilda-s-
santos.html?m=1
https://babalikan.wordpress.com/2017/08/21/paghabol-ng-dyip-ruth-
elynia-mabanglo/
https://m.youtube.com/watch?v=OVE2C5E6ePM
https://m.facebook.com/permalink.php?story_fbid=341914506201770
&id=215649688828253
26
KABANATA 2
LAYUNIN
PANIMULA
Ang panitikan ay sumasalamin sa mga pangyayari sa buhay ng tao na
inilalapat sa mga akda at lathalaing makabuluhan. ‘Di lingid sa ating kaalaman
na nakatutulong ito upang maipahayag ang ating saloobin at damdamin,
maibahagi ang mga komposisyon mula sa ating malawak na imahinasyon at
maaaring karanasan na mapulot sa iba’t ibang sitwasyon. Lubusang
pinapalawak ng panitikan an gating kaisipan, dito’y nahahasa ang gamit natin
sa mga salita, naibubulalas ang pagiging makata at naipapakita ang pagiging
malikhain.
27
ay iparating sa mambabasa ang nais niyang ipaabot gamit ang kanyang
tuwirang panitikan, Marxismo na isang pandaigdigang pananaw at
nakasentro sa ugnayan at hidwaan ng mga antas ng lipunan, sikolohikal
na ang layunin ay ipakita at ipaliwanag ang mga salig sa pagbuo ng
naturang behavior (pag-uugali, paniniwala, pananaw, pagkatao) sa
isang tauhan sa akda, feminismo na pinagtuunan ang kalagayan o
representasyon ng kababaihan sa isang akda, kultural na, binibigyan ng
buhay ang isang akda sa pamamagitan ng pagtatanghal ng kultura ng
isang lipi, isang bansa o nasyon at iba pa.
PAUNANG PAGTATAYA
Unang bahagi:
Panuto: Isulat ang T sa patlang kung ang pahayag ay tama at M kung mali.
________1. Ang teorya ng pagtanggap/pagbasa ay isang makabagong
teorya na lubhang impluwensyal sa Kanluran.
________2. Ang istorya sa loob ng isang likha ay mabubuo sa pamamagitan
ng relasyon ng manlilikha ng akda sa kanyang imahinasyon.
________3. Ayon sa teorya ng pagtanggap/pagbasa, ang kahulugan ng
akda ay iisa lamang at hindi na maaaring magkaroon ito ng maraming
kahulugan.
________4. Ang pag-intindi sa isang akda ay nagsasabi at nagtatakda ng
identidad ng bumabasa nito.
________5. Ang karanasan sa pagbabasa ay isang danas na maiimbak sa
iskima na magagamit at magbabago habang nadaragdagan sa tuwing
nagbabasa at nagbibigay ng pagpapakahulugan.
Ikalawang bahagi:
Panuto: Tukuyin ang ambag sa araling Filipino ng mga taong nasa
Hanay A. Hanapin ang iyong sagot sa Hanay B. Isulat ang titik ng
tamang sagot sa patlang bago ang bilang.
HANAY A HANAY B
_______1. Victor Shklovsky a. Penomenolohiya
_______2. Jan Mukarovsky b. Historikal na
pananaw
_______3. Edmund Husserl c. Sosyolohiya
_______4. Gadamer d. Depamilyarisasyon
_______5. Leo Lowenthal e. Istrukturalismo
_______6. Hans Robert Jauss f. Teorya ng pagbasa
_______7. Wolfgang Iser g.Teorya ng
interpretasyon/Hermeneyutika
28
DALOY NG KAALAMAN
B. PARAAN AT PROSESO
Teorya ng Pagtanggap/Pagbasa
Isang makabagong teorya na lubhang impluwensyal sa Kanluran ang
kalipunan ng mga kaisipan at kategorya na nagtutuon ng pansin sa
mambabasa bilang mahalagang elemento sa paglikha ng kahulugan.
Walang kabuluhan ang isang akda kung walang reaksyon galing sa
mambabasa. Ito ang nagsisilbing tulay para makabuo ng koneksyon at
maihayag ang nais iparating ng isang manunulat.
(mula sa http://dontkillmekah.blogspot.com/2016/11/teorya-ng-
pagtanggap-at-pagbasa.html?m=1)
Affective Fallacy
Ang Depamilyarisasyon
29
phenomenon kung hindi ito iuugnay sa isang sistema ng relasyon na siyang
kinapapalooban nito.
Mahalaga ang akda kung ito ay nararanasan. Subalit, ang karanasang pantao
ay kalimitang nakakondisyon ng maraming puwersa kung kayat mahalagang pag-
aralan ang mga proseso ng buhay sa lipunan.
Wolfgang Iser
Isang kritikong Aleman subalit pinag-aralan din niya ang panitikan ng Ingles.
Ang aklat niyang The Act of Reading ay katatagpuan ng kanyang mga paniniwala
tungkol sa teorya ng pagbasa.
30
at kasaysayan. Ang nais ni Jauss ay isang historiograpiya na aktibong gaganap sa
papel bilang tagapamagitan sa nakaraan at kasalukuyan.
Interpretasyon:__________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
___________________________
dontkillmekah.blogspot.com
___________________________
___________________________
___________________________
Interpretasyon:__________
___________________________
__________________________
_______________-
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
dontkillmekah.blogspot.com
__________________________
__________________________
__________________________
Interpretasyon:__________
____
__________________________
__________________________
__________________________
dontkillmekah.blogspot.com __________________________
Pagpupuntos sa gawain: __________________________
__________________________
__________________________
__________________________
__________________________
____ 31
Pamantayan Puntos
Kabuoan 100
GAWAIN 2
32
4. Ipaliwanag ang pahayag ni Mabuti sa kuwento na “Iyon lamang nakararanas
ng mga lihim na kalungkutan ang maaaring makakilala ng mga lihim na
kaligayahan”?
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
Pagpupuntos sa gawain:
Pamantayan Puntos
Kabuoan 100
Gawain 3
33
Ako ang Daigdig
ni Alejandro G. Abadilla
Nakapagbigay ng mga 30
patunay/suportang impormasyon.
Kabuoan 100
34
PANGWAKAS NA PAGTATAYA
Pangalan ng Teoryang
Pampanitikan:_____________________________
Deskripsyon:_____________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
______________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
_____________
35
Pagpupuntos sa gawain:
Pamantayan Puntos
Kabuoan 100
MGA SANGGUNIAN
Aklat
36
KABANATA 2
LAYUNIN
PANIMULA
Ang panitikan ay sumasalamin sa mga pangyayari sa buhay ng
tao na inilalapat sa mga akda at lathalaing makabuluhan. ‘Di lingid sa ating
kaalaman na nakatutulong ito upang maipahayag ang ating saloobin at
damdamin, maibahagi ang mga komposisyon mula sa ating malawak na
imahinasyon at maaaring karanasan na mapulot sa iba’t ibang sitwasyon.
Lubusang pinapalawak ng panitikan an gating kaisipan, dito’y nahahasa
ang gamit natin sa mga salita, naibubulalas ang pagiging makata at
naipapakita ang pagiging malikhain.
May iba’t ibang teorya na bumubuo sa panitikan. Mga teorya na
maaaring makita sa mga akda, ito ay tumutukoy sa layuning iparating ng
awtor, kanyang saloobin at maging kanyang mga imahinasyon. Sa iba’t
ibang akda, maaari tayong makakalap ng impormasyon at mamulat ang
ating isip sa mga kaganapan sa ating paligid. Maipabatid ang gamit at
37
kahalagahan ng mga teorya sa paggawa ng mainam na akda at maging
gabay ang mga teorya sa paglikha ng matalinong lathalain.
Ang teoryang ito ay maaaring historikal na sumisiyasat sa
pinagmulan ng isang sinaunang panitikan o teksto, sosyolohikal na
nagbibigay ng pangunahing halaga sa tao, formalismo na ang layunin ay
iparating sa mambabasa ang nais niyang ipaabot gamit ang kanyang
tuwirang panitikan, marxismo na isang pandaigdigang pananaw at
nakasentro sa ugnayan at hidwaan ng mga antas ng lipunan, sikolohikal
na ang layunin ay ipakita at ipaliwanag ang mga salig sa pagbuo ng
naturang behavior (pag-uugali, paniniwala, pananaw, pagkatao) sa isang
tauhan sa akda, feminismo na pinagtuunan ang kalagayan o
representasyon ng kababaihan sa isang akda, kultural na, binibigyan ng
buhay ang isang akda sa pamamagitan ng pagtatanghal ng kultura ng
isang lipi, isang bansa o nasyon at iba pa.
May mga akdang pampanitikan na sinusuri batay sa
pinaggalingan nito – maaaring batay sa nilalaman at maaaring batay sa
pagkakabuo buhat ng karanasan o obserbasiyon ng mga manunulat.
38
PAUNANG PAGTATAYA
DALOY NG KAALAMAN
Paalala:
1. Hindi lamang pagtutulad ang maaaring gawin sa bahagi ng intertektuwal na
pagsusuri maaari ring maglahad ng pagkakaiba ng paglalahad.
2. Maaari ring nasa anyong patalata ang paglalaad ng intertekstuwal na pagsusuri
39
Pagsusuring Kontekstuwal
1. Diaspora
2 Kahirapan
3Katandaan 4. Giyera
5. Stages of Greif
TEKSTUWAL KONTEKSTUWAL
PAGKAKATULAD:
Nagbibigay ng mga kalakip na ebidensiya mula sa
akda at ilang pagpapatunay sa ibang
mapagkakatiwalaang
PAGKAKAIBA: manunulat.
Teknikal ang tuon ng tekstuwal na pagsusuri na
masusing tinatalakay ang lahat ng aspeto ng akda at
tinatalakay ng obhektibo batay sa kung paano
inilahad, ginamit o binuo ng manunulat ang akda,
samantalang ang konseptuwal ay nakatuon sa mga
konseptong binibigyang diin sa kabuoan ng akda,
ang malalaking larawang binigyang tuon sa akda.
TANDAAN…
Ang tekstuwal, kontekstuwal at intertestuwal ay mga bahagi ng pagdalumat
para sa mas detalyado at organisadong pagdalumat sa isa at/o isa patungo sa
isa pang-akda. (pansinin ang pagdalumat sa itaas)
1. Tekstuwal na pagsusuri – bahagi ng pagsusuri sa akdang
pamapanitikan na katuon sa teknikal na aspeto ng akda, sinusuri sa
bahaging ito ang bawat bahagi ng akda at ang pagbibigay ng
pangunahing impormasiyon kaugnay ng manunulat.
2. Interterkstuwal na pagsusuri – mula sa salitang inter na
panangangahulugang
NaritoPara ang isa
makita ang
mula sa pagitan ng dalawa o ang pagtatagpo sa
pang halimbawa ng pagdalumat Jilna
Christian ay . nakabatay
Rpaghahamingin din
Benitez kaugnay
gitna. Sa kabuong
bahaging pagdalumat
ito ng ni
pagsusuri ang
nito ay pumunta sa https://core.ac.uk/download/pdf/270245618.pdf
dalawang akda para sa malalim na pagtalakay. Ito ay maaarin tula
sa kwento, kwento sa pelikula, pelikula sa dula, dula sa sayaw,
sayaw sa kanta at iba pa. ang layunin nito ay ipakita ang oagkakaiba
at pagkakatulad ng dalawang akdang dinadalumat.
Gawain 1
Panuto: Panooring mabuti ang dalawang video sa ibaba na nagpapakita ng
dalawang magkaibang paksa ngunit nakatuon sa
ng pagpapahayag at ang nilalaman nito, maging ang tagpuan. Sagutin ang
mga pamprosesong tanong matapos panoorin ang video clip.
Link: https://www.youtube.com/watch?=kVz5oSLrPbc
https://www.youtube.com/watch?v=M1B1bFWHWbE
41
5. Bakit sa iyong palagay ay pinagdaraanan ito ng mga tauhan sa
video? Karapat-dapat ba itong mangyari o maranasan?
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
Pagpupuntos sa gawain:
Pamantayan Puntos
Nilalaman 40
May kalakip na ebidensiya at 25
karagdagang depinisiyon at
pagpapatunay.
Paraan ng paglalahad at pag-uunay 20
sa sarili
Pag-uugnay ng dalawang konsepto 15
Kabuuang puntos 100
Gawain 2
Mula sa video sa Gawain 1, dalumatin ang nilalaman. Batay sa
kontekstuwal at tekstuwal na paglalahad, maglakip ng mga patunay o
ebidensiya hango sa video at batay sa mapagkakatiwalaang tao.
Para sa intertekstuwal na pagsusuri, ihambing ang video sa isang
awitin at sumipi ng mga bahaging lubos na representasiyon o pagkakatad ng
dalawang akda. Ilahad ang pagdalumat sa pamamagitan ng isang grapikong
presentasiyon tulad ng nasa ibaba o maaring bumuo batay sa nais at
kaakmaan.
42
Pagpupuntos sa gawain:
Pamantayan Puntos
Nilalaman 40
May kalakip na ebidensiya at 30
karagdagang depinisiyon at
pagpapatunay.
Paraan ng paglalahad 30
Gawain 3
Basahin at dalumatin ang dulang Tanikalang Ginto ni Juan K.
Abad. Isa ang Tanikalang Ginto sa pinakakilalang "seditious play" na
isinulat noong panahon ng pananakop ng mga Amerikano.
Link:
https://madedircrammawhoph.wixsite.com/haitrenruckcer/post/ang-
tanikalang-ginto-ni-juan-k-abad-pdf
Pagpupuntos sa gawain:
Pamantayan Puntos
Simbolismo at kahulugan 30
Mga teknikal na impormasiyon 30
kaakibat ng kwento.
May kalakip na ebidensiya at 40
karagdagang depinisiyon at
pagpapatunay
Kabuuang puntos 100
43
PANGWAKAS NA PAGTATAYA
Simbolismo 20
MgaTeknikal na paglalahad ng 20
impormasiyon kaakibat ng kwento.
May kalakip na ebidensiya at 30
karagdagang depinisiyon at
pagpapatunay
Kalinawan at kalaliman ng 30
paghahambing ng mga akda
Kabuoang puntos 100
MGA SANGGUNIAN
Hanguang Elektroniko
Benitez, Christian. (2017). Tungo sa Dalumat ng Bayan: Isang Metonimiya.
Kritika Kultura. 2017. 10.13185/KK2017.02917.
https://www.researchgate.net/publication/319598027_Tungo_sa_Dalu
mat_ng_Bayan_Isang_Metonimiya/citation/download
De Joya, Preciosa Regina A. (Hunyo 2018)) Ang Pagkukuwento bilang
Pagbabalik-loob: Pagdalumat sa Halaga ng “Awit ng Matandang
Marinero” ni Samuel T. Coleridge sa Talambuhay ni Fr. Roque Ferriols,
S.J. ISSN 1908-7330 Kritike Volume Twelve Number One pp. 56-72
https://www.kritike.org/journal/issue_22/de%20joya_june2018.pdf
Gannaban, M. E.. (2011). Isang Dosenang Pagdalumat-Feminismo sa mga
Piling Akda. DALUMAT E-Journal, 2(2).
http://ejournals.ph/form/cite.php?id=6209
Benitez, Christian Jil R. (2017) Tungo Sa Dalumat Ng Bayan Isang
Metonimiya. Ateneo de Manila University, Kritika Kultura 29: –385
44
KABANATA 2
MGA TEORYA PARA SA EPEKTIBONG PAGDALUMAT
LAYUNIN
45
PAUNANG PAGTATAYA
DALOY NG KAALAMAN
46
Pananaliksik – lohikal na proseso ng paghahanap ng sagot sa mga tanong
ng mananaliksik na nakabatay sa problema at metodo ng pag-
aaral tungo sa produksyon ng kaalaman at kasanayan upang
makatugon sa pangangailangan ng tao at lipunan.
May tatlong pangunahing layunin ang pagbuo ng isang pananaliksik. Gayong
ang bawat pananaliksik ay nakatuon din sa pagsagot sa suliraning panlipunan
maging ng kultura nito.
1. Balidasyon ng kaalaman
2. Pagpapasubali ng kaalaman
3. Pagtuklas ng bagong kaalaman
47
3. Ipaliwanag ang dalumat kung paano ito gagamitin
Paraan sa paglalahad o Proseso ng pagdalumat
Proseso - Exposisyon
Exposisyon ng mga konsepto – magsagawa ng kasunod (follow-up) na
revlit ng mga konseptong gagamitin sa pag-aaral. Ano ang
kahulugan? Ano ang kontexto ng paggamit? Saang disiplina
ginamit?
Proseso – Relasyon ng mga konsepto
1. Pagpapaliwanag/ilustrasyon ng relasyon ng mga
konsepto.
2. Linyar (point A – B) direkta, dalawa
3. Triangular - tatlo
4. Rectangular – apat, dalawa ang may pareho
5. Square – apat na may pareho
6. Circular – loob, labas, ganap, kontexto, setting
7. Venn diagram – overlapping relationship
8. Broken lines- indirect relationship
9. Arrow – direksyon
Pagdalumat-salita
48
Tandaan:
Gawain 1
Panuto: Mula sa mga balita/ideya/konsepto/isyu na nakalahad sa ibaba
tukuyin, patunayan maglahad ng katiwa-tiwalang impormasiyon kaugnay nito.
Patunayan ito sa pamamagitan ng paglalagay ng mga patunay/ebidensiya
batay na rin sa makakalap na impormasiyon.
49
Halimbawa:
1. Pinagtitibay ng
kulturang popular ang
Patunay:
Ugnayan sa pagitan
Ng Wikang Filipino
At Kulturang Popular Ayon sa
isinagawan paghihimay
Nina Wennielyn Fajilan
at Rochelle J. Rodriguez
(2011) maraming naging Sa katunayan:
implikasiyon Batay sa naging konklusiyon ng
ang ugnayan ng kulturang pananaliksik, lumutang ang tatlong
popular pangunahing implikasiyon nito, (1)
sa W. Filipino. Kaugnay implikasiyon sa pag-aaral sa W. Filipino -
nito, bitbit ipinahihiwatig ng nabanggit na
implikasiyon ang pagbibigay-
ng salita ang mahigpit na pagkakataon sa mga mag-aaral ng wika
ugnayan na maging aktibong kalahok sa panunuri
sa pagitan ng wika at at paglalarawan sa kalagayan at
kulturang popular bilang patutunguhan ng wika; (2) implikasiyon sa
kapwa ahente at obheto pagtuturo ng wikang Filipino - mas
makabago at napapanahong estratehiya
ng bawat sa pagtuturo ng wika na nagbibigay ng
isa. pagpapahalaga sa papel ng kulturang
http://ejournals.ph/for popular sa buhay ng mga mag-aaral at
m/cite.php?id=6212 bansa; (3) Implikasiyon sa pag-unawa sa
Wikang Filipino - dinamiko ito at patuloy
na nakikipagtalaban sa iba't ibang
larangan ng buhay ng mga Pilipino.
Aktwal…
1. Pagkawala at 3. Karangalang
natamo
tuluyang ng mga miyembro
pagkabago ng LGBT at IP’s
ng kulturang Patunay: sa Pilipinas
Pilipino Sa katunayan: Patunay:
Sa
katunayan:
50
2. Pagmamaliit
4. Nakadepende sa
sa kabilang sa
Kultura ang sakop ng
grupo LGBT at pananaw ng isang
IP’s Tao batay sa
Patunay:
Kanyang paligid/
Sa katunayan: Lipunan/bansa. Patunay:
Sa
katunayan:
Pagpupuntos sa gawain:
PAMANTAYAN PUNTOS
Nilalaman 40
Balangkas o pagkakaayos ng mga salita at 20
kaisipan (ugnayan)
Mga Ebidensiya 20
Kabuoan 100
Gawain 2
Panuto: Panooring mabuti ang mga video sa ibaba na nagpapakita ng
dalawang magkaibang paksa ngunit nakatuon sa iisang konsepto. Bigyang-
pansin ang mga kaganapan, ideya, diyalago, paraan ng pagpapahayag at
ang nilalaman nito, maging ang tagpuan kaugnay ang kultura o lipunang
kanilang kinabibilangan. Sagutin ang mga pamprosesong tanong batay sa
nagkakaisang kaisipan mula sa video matapos itong panoorin. Ilagay ang
iyong sagot sa ms word at ipasa sa nakatalagang flatform ng inyong pangkat.
(groupchat via messanger o google classroom)
Link: https://www.youtube.com/watch?v=t2JBPBIFR2Y
https://www.youtube.com/watch?v=oM_cKoRWVBY
51
7. Ano-ano ang pangunahing problemang kinahaharap ng tauhan sa
video? Bakit nila ito nararanasan?
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________
__________
52
11. Sa iyong palagay, paano nakaaapekto ang lipunan sa kanilang kultura
at/o lipunan sa kanilang buhay? Nakaaapekto ba ang ang lipunan sa
kapasidad ng ipinaglalaban ng tao? O ng kulturang kinabibilangan?
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
___________________________________________________
Pagpupuntos sa gawain:
Pamantayan Puntos
Nilalaman 40
May kalakip na ebidensiya at 25
karagdagang depinisiyon at
pagpapatunay.
53
Paraan ng paglalahad at pag-uunay 20
sa sarili
Pag-uugnay ng dalawang konsepto 15
Kabuuang puntos 100
*para sa google classroom ang guro ay magbibigay ng code para maging
miyembro ng klase online at kaugnay din nito dito ipapasa ang lahat ng gawain.
Gawain 3
Panuto: Mula sa mga video sa ikalawang gawain (Gawain 2) ay bumuo ng
isang sananaysay at langkupan ng mga mapagkakatiwalaang ebidensiya, na
nakabatay sa nagkakaisang konseptong o pangunahing paksang ipinakikita ng
mga videos. Bigyang pansin o diin din ang kultura at kung paano ito
nakaapekto sa paniniwala, pagtanggap at paggawa, at sa realidad na
nangyayari sa kasalukuyan. Ilagay ang iyong sagot sa ms word at ipasa sa
nakatalagang flatform ng inyong pangkat. (groupchat via messanger o google
classroom)
Pagpupuntos sa gawain:
PAMANTAYAN PUNTOS
Nilalaman 35
Balangkas o pagkakaayos ng mga salita at 20
kaisipan (ugnayan)
Pag-uugnay ng sarili sa video 25
Mga Ebidensiya 20
Kabuoan 100
54
PANGWAKAS NG PAGTATAYA
Panuto: Mula sa
ginawang sanaysay,
bumuo ng isang presentasiyon kaugnay nito. Ang presentasiyon ay maaaring
isang adbokasiya, blog (iminumungkahi ang home-based para sa kaligtasan),
multimodal o iba pang paraan sa paglalatag at paglalahad nito para maabot
ang kaalaman ng karamihan ng tao kaugnay ng ganitong paksa batay na rin
sa iyong konsepto at patunay.
Pagpupuntos sa gawain:
PAMANTAYAN PUNTOS
Nilalaman 30
Balangkas o pagkakaayos ng mga salita at 20
kaisipan (ugnayan)
Pag-uugnay ng sarili sa presentasiyon 20
Mga Ebidensiya 20
Pagkamalikhain 10
Kabuoan 100
*para sa google classroom ang guro ay magbibigay ng code para maging
miyembro ng klase online at kaugnay din nito dito ipapasa ang gawain.
55
MGA SANGGUNIAN
Aklat
Hanguang Elektroniko
https://www.youtube.com/watch?v=t2JBPBIFR2Y
https://www.youtube.com/watch?v=t2JBPBIFR2Y
https://www.youtube.com/watch?v=M1B1bFWHWbE
https://www.youtube.com/watch?v=oM_cKoRWVBY
56
KABANATA 3
LAYUNIN
PAUNANG PAGTATAYA
Panimula
Ang DALUMATFIL ay isang maagwat na kursong nagpapalawak at
nagpapalalim sa kasanayan sa malalim at manuring pagbasa, pagsulat at
pananaliksik sa wikang Filipino sa iba’t ibang larangan, sa konteksto ng
kontemporaryong sitwasyon at mga pangangailangan ng bansa at ng mga
mamayang Pilipino. Sa kabanatang ito ay tatalakayan ang mga
sususunod: Pagsasalin ng Piling Tekstong Makabuluhan sa Dalumat
ng/sa Filipino, Sulyap sa Kasaysayan ng Pagsasalin sa Filipinas ni Virgilio
S. Almario, Tungkulin ng Tagasalin ni Walter Benjamin, Salin ni Michael
M. Coroza, Pagsasaling Siyentipiko at Teknikal: Kalikasan, Mga Teorya,
at Metodolohiya Lilia F. Antonio at Florentino A. Iniego, Jr., Dalumat Pag-
aaral: Mga Babasahin Hinggil sa Teorya at Praktika ng Pagsasalin, Hinggil
sa Pagsasalin ni John Dryden, Salin ni Virgilio S. Almario, Hinggil sa Iba’t
ibang Pamamaraan ng Pagsasalin ni friedrich Schieimacher, Salin ni
Roberto T. Añonuevo. Sa kabanata na ito ay higit na mapapaunlad ang
kaisipan ng bawat mag-aaral ukol sa kahalagahan ng pagsasalin hindi
lamang sa asignaturang ito gayundin sa iba’t ibang larangan.
57
Pangalan: ______________________ Puntos: ______
Antas:_________________________ Petsa:________
Panuto: Tukuyin kung Tama o Mali ang mga pahayag. Isulat ang T
kung tama at M kung mali. Isulat ang sagot sa patlang.
DALOY NG KAALAMAN
58
MGA MUNGKAHING GAWAIN
59
PANGWAKAS NG PAGTATAYA
GAWAIN 2
Antas:_________________________ Petsa:________
PAMANTAYAN PUNTOS
Sanggunian:
Karagdagang babasahin:
DalumatFil Diskurso sa Araling Filipino nina:
Dr. Ma. Lourdes R. Quijano
Dr. Andrea P. Adigue
Rommel V. Espejo
Christopher G. Francisco
Dr. Marian R. Rivera
Suzette DC. Domingo
60
KABANATA 3
LAYUNIN
PAUNANG PAGTATAYA
Panuto: Gamit ang Concept Map alamin natin ang iyong kaalaman
hinggil sa pagsasalin. Magbigay ng mga katangian na sa tingin mo ang
tungkulin ng isang tagasalin.
Tungkulin ng
Tagasalin
61
DALOY NG KAALAMAN
GAWAIN 1
PAMANTAYAN PUNTOS
100%
Kabuuan
62
PANGWAKAS NG PAGTATAYA
GAWAIN 2
Pangalan: ______________________ Puntos: ______
Antas:_________________________ Petsa:________
Panuto: Pumili ng 5 pangungusap sa sumusunod na sanaysay na sa
palagay mo ay mali ang salin at gawin ang kaukulang pagwawasto.
Ingles
Filipino
63
harmonya ng pagsasalita. Ang makata ay nagsasalita ng poesya at
ang poesya ay naiiba sa prosa.
1.
2.
3.
4.
5.
Sanggunian:
64
KABANATA 3
LAYUNIN
PAUNANG PAGTATAYA
65
3. Dito ang tagasalin ay nanghahawakan sa kalayaan, hindi lamang
para lumihis sa mga salita at ibig sabihin, kundi maging para
talikdan kapuwa ang mga ito kung makita niyang hinihingi ng
pagkakataon.
Dagdag bawas c. Paraphrase
a. Itanghal ang awtor d. Imitasyon
4. Dapat palitawin ng tagasalin ang kaniyang awtor na kaakit-akit
hanggang makakaya niya, hangga’t napapanatili niya ang
kaniyang karakter at naitatanghal niya itong hindi katulad nito.
a. Muling pagbuhay sa luma c. Itanghal ang awtor
b. Laban sa literal na salin d. Metaphase
a. Pinchuck c. Panchuck
b. Punchuck d. Penchuck
8. Ayon dito, kinakailangan ang mga sumusunod na katangian
upang maging tagasalin ng mga dokumentong siyentipiko at
teknikal:
a. London Institute of Language c. London Institute of
Linguistics
b. London Institute of Linguist d. London Institute of Lingua
9. Ayon sa kanya “Lahat ng pagsasalin, sa tingin ko, ay maaaring
ipaloob sa tatlong pangalang sumusunod: metaphrase,
paraphrase at imitasyon.”
a. John Dryden c. John Dewey
b. John Dizon d. John Dalton
10. Ito ay sinasabing brainwashing o paghuhugas isipan.
66
DALOY NG KAALAMAN
Complete translation
Selective Translation
Condensed translation
Summary Translation
Composite Translation
67
PANGKALAHATANG TUNTUNIN SA PANGHIHIRAM AT
PAGSASALIN NG MGA SALITANG BANYAGA
68
MGA MUNGKAHING GAWAIN
GAWAIN 1
Complete Translation
_______________________________________________________
_______________________________________________________
___________________________________________
Condensed Translation
_______________________________________________________
_______________________________________________________
___________________________________________
Summary Translation
_______________________________________________________
_______________________________________________________
___________________________________________
Composite Translation
_______________________________________________________
_______________________________________________________
___________________________________________
69
PANGWAKAS NG PAGTATAYA
GAWAIN 1
1. Saling-angkat
______________________
______________________
______________________
2. Saling-paimbabaw
______________________
______________________
______________________
3. Saling-panggramatika
______________________
______________________
______________________
4. Saling-hiram
______________________
______________________
______________________
5. Salitang-likha
______________________
______________________
______________________
6. Saling daglat
______________________
______________________
______________________
7. Salitang-tapat
______________________
______________________
70
______________________
8. Salitang-taal
______________________
______________________
______________________
9. Salitang-sanib
______________________
______________________
_____________________
71
72
Gawain 2
Panuto: Sumulat ng isang maikling repleksiyong papel hinggil sa
kahalagahan ng pagsasaling Siyentipiko at Teknikal.
Repleksiyong Papel
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
__________________________.
Sanggunian:
Karagdagang babasahin:
DalumatFil Diskurso sa Araling Filipino nina:
Dr. Ma. Lourdes R. Quijano
Dr. Andrea P. Adigue
Rommel V. Espejo
Christopher G. Francisco
Dr. Marian R. Rivera
Suzette DC. Domingo
KABANATA 3
73
PAGSASALIN NG MGA PILING TEKSTONG
MAKABULUHAN SA DALUMAT
LAYUNIN
74
PAUNANG PAGTATAYA
Panimulang Pagtataya
Gawain 1
75
nakararami at hanggat maari ay magtalaga ng ibang tao na
magrerebisa sa mga sinalin.
___________8. Sinabi ni Newmark na ang pagsasalin ay
isang bagong disiplina, isang bagong propesyon, isang
lumang pakikihamok na nakatalaga sa iba’t ibang layunin.
___________9. Isa sa mga elemento ng pagsasalin ay
Istandardisayon ng mga katawagan.
___________10. Isang madaling gawain ang pagsasalin.
Gawain 2
Pangalan: ______________________ Puntos: ______
Antas:_________________________ Petsa:________
Pagsasalin
_______________________________________________
_______________________________________________
76
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
______________________________________________.
DALOY NG KAALAMAN
Gawain 1
77
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
3. Paano mo maipapakita sa ating lipunan ang kahalagahan ng
mga teorya ng pagsasalin?
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________.
Gawain 2
1. Tugmaan at sukat
2. Pagkamatulain at dulas ng pagpapahayag
3. Bagsak ng mga sensura
4. Nadagdag na diwa
5. Nabawas na diwa
6. Maling diwa
7. Malabong diwa
78
PANGWAKAS NG PAGTATAYA
https://yuotu.be/4PhLLo9551Y
https://yuotu.be/h5rQTNAOEbY
1. ___________________________________________________
___________________________________________________
__________________________________________________.
2. ___________________________________________________
___________________________________________________
__________________________________________________.
3. ___________________________________________________
___________________________________________________
__________________________________________________.
4. ___________________________________________________
___________________________________________________
__________________________________________________.
5. ___________________________________________________
79
___________________________________________________
__________________________________________________.
6. ___________________________________________________
___________________________________________________
__________________________________________________.
7. ___________________________________________________
___________________________________________________
__________________________________________________.
8. ___________________________________________________
___________________________________________________
__________________________________________________.
9. ___________________________________________________
___________________________________________________
__________________________________________________.
10. ___________________________________________________
___________________________________________________
__________________________________________________.
80
Sanggunian
Karagdagang babasahin:
DalumatFil Diskurso sa Araling Filipino nina:
Dr. Ma. Lourdes R. Quijano
Dr. Andrea P. Adigue
Rommel V. Espejo
Christopher G. Francisco
Dr. Marian R. Rivera
Suzette DC. Domingo
Hanguang Elektroniko:
Google Images para sa mga larawan
https://yuotu.be/4PhLLo9551Y
https://yuotu.be/h5rQTNAOEbY
http://www.slideshare.net/kristinaevora/81917105-
theoryngpagsasalin1?from_m_app=android
Santiago, Alfonso O.Sining ng Pagsasaling Wika (sa Filipino
mula Ingles)2003; C.M. Recto Avenue, Rex Bookstore
81
KABANATA 3
LAYUNIN
Matapos ang yunit na ito, inaasahang
PAUNANG PAGTATAYA
Google Image
82
1. Sa tingin mo ba ay naisalin mo ang lahat ng tubig na iyong
isinalin mula sa isang bote patungo sa boteng walang
laman? Oo o Hindi, Bakit?
________________________________________________
________________________________________________
________________________________________________
__________________________________________
83
DALOY NG KAALAMAN
Dagdag-bawas
Ngunit sa kabila ng lahat, dapat kong tanggapin na malimit akong
lumalagpas sa aking komisyon; sapagkat kapuwa ako gumawa
ng pagdadagdag at paglikwad.
84
Itanghal ang Autor
Dapat palitawin ng tagasalin ang kaniyang awtor na kaakit-akit
hanggang makakaya niya, hangga’t napapanatili niya ang kaniyang
karakter at naitatanghal niya itong hindi katulad nito.
85
https://prezi.com/rklxtlpdiydl/mga-katangiang-dapat-taglayin-ng-
isang-tagapagsalin/)
Ingles Filipino
Tagabasa A Tagabasa B
Gawain 1
86
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
___________________________________________________
______________
87
Gawain 2
88
PANGWAKAS NG PAGTATAYA
Gawain 1
89
Gawain 2
Sanggunian
Karagdagang babasahin:
DalumatFil Diskurso sa Araling Filipino nina:
Dr. Ma. Lourdes R. Quijano
Dr. Andrea P. Adigue
Rommel V. Espejo
Christopher G. Francisco
Dr. Marian R. Rivera
Suzette DC. Domingo
Hanguang Elektroniko:
Google Images para sa mga larawan
(https://tl.m.wikipedia.org/wiki/Literal_na_pagsasalinwika)
(http://www.slideshare.net/kazekage15/pagsasalingwika?from_app=an
droid)
(https://prezi.com/rklxtlpdiydl/mga-katangiang-dapat-taglayin-ng-isang-
tagapagsalin/)
90
KABANATA 3
PAGSASALIN NG MGA PILING
TEKSTONG MAKABULUHAN SA DALUMAT
LAYUNIN
91
PAUNANG PAGTATAYA
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
_______________________
____
92
DALOY NG KAALAMAN
93
PANGWAKAS NG PAGTATAYA
Sanggunian:
Karagdagang babasahin:
DalumatFil Diskurso sa Araling Filipino nina:
Dr. Ma. Lourdes R. Quijano
Dr. Andrea P. Adigue
Rommel V. Espejo
Christopher G. Francisco
Dr. Marian R. Rivera
Suzette DC. Domingo
94
KABANATA 4
Batayan sa Mahusay- Di- Marka ng
Pagmamarka Napaka Mahusay husay gaanong Guro
husay 3 2 Mahusay
4 1
Nilalaman
25%
Kaisahan 25 %
Ugnayan
(lohikal,
panahon,
espasyo) 25%
Tuon(posisyon
, proporsyon,
pag-uulit ng sa
salita) 25%
Kabuuan
PAGDALUMAT SA PELIKULANG PILIPINO
LAYUNIN
95
Kasanayan:
Kahalagahan:
96
PAUNANG PAGTATAYA
Panimula
Mayaman ang Pilipinas sa iba’t ibang anyo ng kultura. Bawat isa
sa mga ito ay nagbibigay ng makabuluhang tungkulin upang mapaunlad
ang ating bansa. Nagiging daan rin ito upang magkaroon ng
pagkakabuklod-buklod ng mga mamamayan.
Sa iba’t ibang aspeto ng pamumuhay hindi matatawaran ang
maraming mga suliranin na kinakaharap ng lipunang, mga isyung
nagpapabigat sa estado ng pamumuhay ng bawat tao at mga
napapanahong usapin na umiiral sa ating bansa. Dahil sa mga ganitong
sitwasyon ay nagkaroon ng ilang mga palabas na mapapanood sa
telebisyon kung saan ang mga ito ay nagpapakita ng mga paksang
panlipunan. Ilan na rito ay ang pelikula, documentary films, teleserye, at
Indie films.
Ayon kay Ediny (2010), hinding-hindi mawawala sa mga tahanan
ng mga Pilipino ang mga telebisyon. Para kasing mababaliw ka sa
kalungkutan kung wala ito para magbigay saya at aliw sa atin.
Binaggit ni Omnes (2013) sa kanyang blog na ang panonood ay isang
kasanayang pangkomunikasyon na umuunawa sa mga nakikitang
imahe sa kapaligiran ng tao. Ito ay nakatutulong sa pagpapaunlad ng
kaalaman sa higit na malalim na paghihinuha sa mga nakikita at
naririnig. Binanggit din niya mula sa aklat ni Considene na ang
panonood ay tumutulong sa mga bata na madebelop ang isang bagong
karunungan – ang biswal na kaalaman na dapat nilang paunlarin sa
isang teknolohikal na mundo.
Sa kabanatang ito ay matatalakay ang kahalagahan at kahulugan ng
pelikula, documentary films, teleserye, at Indie films pagdating sa
aspeto ng pagtalakay sa mga napapanahong isyung kinakaharap ng
ating bansa at ang naitutulong ng mga ito sa pagpapataas ng ekonomiya
ng ating bansa.
97
Panimulang Pagtataya
Panuto: Piliin ang titik ng tamang sagot. Ilagay sa patlang bago ang
mga bilang ang iyong mga sagot.
____1. Ito ay kilala rin bilang sine at pinilakang tabing.
a. Indie Films c. komersyal
b. pelikula d. dokumentaryo
_____2. Siya ang kauna-unahang babaeng naging direktor noong sumikat ang
mga pelikulang Pilipino sa Pilipinas.
a. Carmelita Concha c. Carmen Concha
b. Consuelo Chanda d. Corazon Chanda
_____3. Ito ang kauna-unahang pelikula na ginawa at ipinalabas sa Pilipinas
a. Dalagang Bukid c. Syncopation
b. Ang Aswang d. Patria Amore: Mutya ng Katipunan
_____4. Ayon sa kanya, isang hamon sa pelikula ngayon ang pagkawala ng
tatak nito bilang isang Pilipinong anyo ng midya.
a. Tan c. Ansay
b. Villaverde d. Lacunio
_____5. Ang sumusunod ay mga pelikulang ipinalabas noong dekada ’50.
Maliban sa:
a. Garison 13c. Dugo ng Bayan
b. Syncopation d. Walang Kamatayan
_____6. Ang tema ng pelikulang ito ay kung saan ang kuwento ay nagaganap
sa iba’t ibang lugar at tumatalakay sa mga tao o lunan ukol sa angkop na
pagkakarehistro ng nangyari sa kuwento ng pelikula.
a. Romansa/pag-ibig c. katatakutan
b. pakikipagsapalaran d. patalambuhay
_____7. Mga taon kung saan ang pelikula ay ginamit na laban sa Martial
Law.
a. 1930-1940 c. 1970-1980
b. 1950-1960 d. 1990-2000
_____8. Ang kauna-unahang pelikulang may tunog na ipinalabas sa Radio
Theater sa Maynila.
a. Syncopation c. Ang Aswang
b. Guerilyera d. Garison 13
_____9. Ito ang naging dahilan kung bakit bumaba ang bilang ng mga
manonood noong taong 1996 hanggang 2004.
a. dahil sa mga pirated videos.
b. dahil sa kakulangan ng pondo.
98
c. dahil ipinagbawal ang panonood ng pelikula.
d. dahil sa hindi gusto ng mga manonood ang ginagawang pelikula.
_____10. Noong mga panahong ito ay ipinitigil ang pagpapalabas ng
pelikulang Pilipino dahil nais nilang ipakilala ang kanilang mga ginawang
pelikula.
a. Panahon ng mga Amerikano c. Panahon ng mga Kastila
b. Panahon ng mga Hapon d. Panahon ng mga Tsino
_____11. Siya ang kumuha ng ilang mga eksena sa pagkahilig ng mga
Pilipino sa sabong.
a. Burton Holmes c. Kimwood Peters
b. Antonio Ramos d. Raymond Ackmeman
_____12. Ang petsa kung kailang unang lumitaw ang pelikula sa Pilipinas.
a. Enero 1, 1895 c. Enero 1, 1897
b. Enero 1, 1896 d. Enero 1, 1898
_____13. Ito ay base sa mga pangyayari na hindi tanggap ng agham gaya ng
daigidig ng mga alien, mga kakaibang nagagawa ng tao at paglipad sa ibang
panahon.
a. Science Fiction c. katatakutan
b. pantasya d. Epiko
_____14. Hinggil kay Magcamit (2013), ang mga pelikulang napapanood sa
mga sinehan ay tinatawag na mga pelikulang komersiyal o mas kilala sa
tawag na_____?
a. Indie Films c. Philippine movie
b. dokumentaryo d. mainstream
_____15. Nabubuhay ang pelikula nang dahil sa_____na iniinterpret ng
direktor.
a. script c. tauhan
b. paksa d. senaryo
99
DALOY NG KAALAMAN
Daloy ng Kaalaman
ANG PELIKULA
GOOGLE IMAGES
100
MGA URI NG PELIKULA
Nagkakaroon ng pagkakaiba ang mga pelikula dahil sa sentral na
kuwento, emosyong ipinapadama nito at ang mga kaisipang pinapairal
sa bawat palabas.
1. Romansa/Pag-ibig
2. Komedya
3. Musikal
4. Pakikipagsapalaran
5. Aksyon
6. Patalambuhay
7. Krimen
8. Drama
9. Epiko.
10. Pantasya
11. Katatakutan
12.Science Fiction
MGA SANGKAP NG PELIKULA
Sa pagbuo ng isang pelikula, kinakailangan ng mga sangkap na
siyang magbibigay ng kulay at magpapaganda rito.
1. Kuwento
2. Tema
3. Pamagat
4. Tauhan
5. Diyalogo
6. Sinematograpiya
7. Iba pang aspetong teknikal
101
Tunog
Musika
Direksyon
Editing
Disenyong Pamproduksyon
Gawain 1
102
II. Panuto: Gumawa ng isang maikling ouline ng sariling pelikula.
Ibigay ang sumusunod na nasa ibaba.
PAMAGAT:______________________________________________
PAKSA:_________________________________________________
URI NG
PELIKULA:_______________________________________________
103
Gawain 2
104
II. Panuto: Piliin ang titik ng tamang sagot. Ilagay sa patlang bago ang
mga bilang ang iyong mga sagot.
_____11. Hinggil kay Magcamit (2013), ang mga pelikulang
napapanood sa mga sinehan ay tinatawag na mga pelikulang
komersiyal o mas kilala sa tawag na_____?
a. Indie Films c. Philippine movie
b. dokumentaryo d. mainstream
_____12. Ang petsa kung kailang unang lumitaw ang pelikula sa
Pilipinas.
a. Enero 1, 1895 c. Enero 1, 1897
b. Enero 1, 1896 d. Enero 1, 1898
_____13. Ito ay base sa mga pangyayari na hindi tanggap ng agham
gaya ng daigidig ng mga alien, mga kakaibang nagagawa ng tao at
paglipad sa ibang panahon.
a. Science Fiction c. katatakutan
b. pantasya d. Epiko
_____14. Siya ang kumuha ng ilang mga eksena sa pagkahilig ng mga
Pilipino sa sabong.
a. Burton Holmes c. Kimwood Peters
b. Antonio Ramos d. Raymond Ackmeman
______15. Ito ay nagbibigay-diin ito sa dramang pantao sa mas
malawak na anggulo na karaniwang tumatalakay sa mga kaganapang
maalamat, mahiwaga at makasaysayan.
a. Epiko c. Science Fiction
b. pantasya d. pakikipagsapalaran
______16. Siya ang kumuha ng ilang mga eksena sa Battle of Baliwag
taong 1899.
a. Burton Holmes c. Kimwood Peters
105
b. Antonio Ramos d. Raymond Ackmeman
______17. Ito ay isinulat ni Julian Manansala na mayroong elemento ng
propagandang Anti-Spanish.
a. Syncopation
b. Patria Amore: Mutya ng Katipunan
c. Ang Aswang
d. La Place l’ Opera
_____18. Ito ang naging dahilan kung bakit bumaba ang bilang ng mga
manonood noong taong 1996 hanggang 2004.
a. dahil sa mga pirated videos.
b. dahil sa kakulangan ng pondo.
c. dahil ipinagbawal ang panonood ng pelikula.
d. dahil sa hindi gusto ng mga manonood ang ginagawang
pelikula.
_____19. Ayon sa kanila, ang pelikula ay maituturing ding isang uri ng
sining na nagsisilbing libangan at gumigising sa isip at damdamin ng
isang tao.
a. Lacunio at Villaverde c. Ansay at Villaverde
b. Lacunio at Tan d. Ansay at Tan
_____20. Ito ang kauna-unahang pelikula na ginawa at ipinalabas sa
Pilipinas
a. Dalagang Bukid c. Syncopation
b. Ang Aswang d. Patria Amore: Mutya ng Katipunan
106
PANGWAKAS NG PAGTATAYA
Kabuuang Puntos 50
Sanggunian:
https://www.slideshare.net/mobile/delcriz/pelikula
https://www.academia.edu/36152653/Kabanata_I_ANG_SULIRANIN_
AT_KALIGIRAN_NG_PAG-AARAL
https://tl.m.wikipedia.org/wiki/Pelikulang_Pilipino
http://pelikulangpilipinosataong1912at1998.blogspot.com/p/kabanata-
ii.html?m=1
107
KABANATA 4
LAYUNIN
PAUNANG PAGTATAYA
108
Panimulang Pagtataya
Unang Bahagi
TAMA O MALI
Panuto: Tukuyin ang bawat pahayag. Isulat ang T, kung ang pahayag
ay tama at M naman kung ito ay mali. Isulat ang sagot sa patlang bago
ang bilang.
109
DALOY NG KAALAMAN
ANG KASAYSAYAN
Mayaman ang kasaysayan ng
independent film sa Pilipinas. Ayon sa CCP
Encyclopedia, sabay na umusbong ang
tradisyon ng independent film at mainstream
cinema sa bansa.
110
Sa pahayag ni Tiongson (2003), ang indie films ay nagpapakita ng bawat
aspeto ng buhay, hindi lamang ang mga bagay-bagay na ikalulugod ng madla.
Google Image
Ang Cinemalaya
111
100- ito ay tungkol sa sandaang bagay na nais gawin ng isang babaeng may
kanser sa huling tatlong buwan ng kanyang buhay.
Kubrador- Kuwento ito ng isang kubrador sa jueteng. Tinatalakay din nito ang
pang araw-araw na buhay ng mga pangkaraniwang mamamayan.
112
PARAAN NG PAGPAPALABAS
Gawain 1
Panuto: Gamit ang Venn Diagram, ilahad ang pagkakaiba at
pagkakatulad ng Indie Film sa Mainstream Movies, kailangan ito ay
binubuo ng 5-6 na pangungusap bawat paksa.
PAGKAKATULAD
PAGKAKAIBA PAGKAKAIBA
113
Gawain 2:
Panuto: Panuorin ang isang Indie Film tungkol sa ilang IP’s (K’na the
Dreamweaver) sa ating bansa gamit ang link na nasa ibaba. Pagkatapos ay
gumawa ng isang banghay ng pelikula na mula sa inyong sariling imahinasyon,
gagawin ito sa pamamagitang ng Worm Graph.
Link: https://ph.asiatatler.com/life/filipino-independent-feature-length-
and-short-films-you-can-watch-for-online-and-for-a-cause
KASUKDULAN SAGLIT NA
KASIGLAHAN
WAKAS
TUNGGALIAN
KAKALASAN PANIMULA
Pagpupuntos sa Gawain:
Pamantayan Puntos
Iskrip 30%
Kabuoan 100%
114
PANGWAKAS NG PAGTATAYA
Link: https://ph.asiatatler.com/life/filipino-independent-feature-length-and-
short-films-you-can-watch-for-online-and-for-a-cause
I. Pamagat ng Pelikula
II. Mga Tauhan
III. Buod ng Pelikula
IV. Banghay ng mga Pangyayari
a. Tagpuan
b. Protagonista
c. Antagonista
d. Suliranin
e. Mga Kaugnay na Pangyayari o Mga Pagsubok sa Paglutas
ng Suliranin
f. Mga ibinunga
V. Paksa o Tema
VI. Mga Aspektong Teknikal
a. Sinematograpiya
b. Musika
c. Visual effects
d. Set Design
VII. Kabuoang Mensahe ng Pelikula
Pagpuputos sa Gawain:
Pamantayan Puntos
Sistematikong naipaliwanag ang pelikula 30%
Naibalangkas ng maayos ang mga 20%
konsepto
Gumamit ng mga suportadong detalye 25%
Wastong paggamit ng gamatika at 25%
pagbabaybay
Kabuoan 100%
115
KABANATA 4
LAYUNIN
Matapos ang yunit na ito, inaasahang ang mag-aaral ay:
Kalaaman:
116
PAUNANG PAGTATAYA
I.TAMA O MALI
Panuto: Tukuyin kung mga pahayag ay Tama o Mali. Isulat ang T kung
tama, at M naman kung mali. Isulat ang iyong kasagutan sa mga patlang
bago ang mga bilang.
117
____6. Ang kauna-unahang soap opera ay “Hiwaga sa Bahay na Bato”
noong 1963 na tumagal hanggang 1968.
____10. Gumawa ng tatak ang ABS-CBN nang ilunsad nila ang kanilang
unang teleserye na “Pangako sa Iyo.” Nakilala ang mga karakter nina
Angelo Buenavista (Jerico Rosales) at Yna Macaspac (Kristine
Hermosa). Gayundin ang tarayan ng mga karakter nina Claudia
Buenavista (Jean Garcia) at Amor Powers (Eula Valdez).
118
DALOY NG KAALAMAN
119
Sanchez (Aling Idad), Beth Bautista (Mimi) at 4 na taong gulang na si Romnick
Sarmenta (Peping) na tumagal hanggang 1985.
Taong 1979 hanggang dekada 80 tinutukan rin gabi-gabi ang soap operang
Google Image “Anna Liza” na pinagbibidahan ng namayapang si Julie Vega. Dekada 80
Google Image
nang ipalabas sa telebisyon ang mga soap
opera sa hapon. Ilan
lamang sa mga
namayagpag na soap
opera noon ay “Nang
Dahil sa Pag-ibig”
(1981), “Yagit” (1983),
“Kaming mga Ulila” Google Image
Google Image
(1987) ng GMA7, “Ang
Pamilya Ko” (1987),
“Ula, Ang Batang
Gubat” (1988) na
pinagbidahan ni Judy
Ann Santos ng
IBC 13, “Agila”
(1989), “Anna
Luna” (1989) ng
ABS-CBN,.
Sabi ni Dorothy
Hobson “Soap opera speaks to millions of
individual and mirrors aspects of their lives back
to them.” Tunay ngang sinubaybayan ng
karaniwang mamamayang Pilipino ang mga soap
opera sa telebisyon dahil sa mga tema nito na
sumasalamin sa buhay ng karaniwang mamamayan; paghihirap at
pananagumpay ng mga api sa lipunan, kabiguan at kaligayahan sa pag-ibig at
marami pang iba.
Google Image
120
Nagpatuloy ang mga soap opera nang dekada 90 at ilan sa mga I to ay ang
“Valiente” (1992-1995) “Mara Clara” (1992 –
1997) at “Esperanza” (1997-1999).
Taong 1994 unang
ipinakilala ng RPN
ang Latin American
Telenovela na “La
Google Image Traidora.” Hindi
gaanong tinangkilik
ito subalit kinatuwaan
dahil sa nahuhuli ang
pag-dub ng mga diyalogo sa Filipino sa mga
Google Image
karakter. Sinasabing
ito ang unang inangkat na na teleserye sa ibang
bansa. Subalit bago pa man makilala ang “La
Traidora” ay ipinalabas ng RPN 9 ang “Oshin,”
isang seryeng pantelebisyon na mula sa
bansang Japan. Mas nakilala ang mga
telenovela nang naging matunog at
inantabayanan ng mga manonood ang “Mari
Google Image Mar” mula sa “Maria” trilogy” ang una ay “Maria
Mercedes” na kalaunan ay ipinalabas sa ABS-CBN noong 1996 at
“Rosalinda” noong 2000, “Maria la del Bario”, na ipinalabas sa RPN 9 noong
1996 na pinagbibidahan ng Mexican superstar na si Thalia. Dahil sa
kasikatan ng Mexican telenovela, nagsipagsunuran na rin ang ibang networks
na magpalabas ng ganito ABC 5 (TV5 ngayon) “Morena Clara” at “Agujetas
de Color de Rosa” sa GMA. Napalitan ang katawagan ng soap opera na
telenovela sa mga panahong ito. Sunod-sunod na mga Latin American
telenovela ang ipinalabas sa Pilipinas na ipinalalabas sa umaga, hapon
hanggang gabi.
121
bilang pagkakakilanlan sa kanilang mga dramang pantelebisyon at
dramaseryes naman sa TV5.
122
Dala ng komersyalismo ay nauuri ang mga dramang pantelebisyon,
soap opera o teleserye na isang pop culture. Ayon kay Gilda Fernando at
M.G. Chavez ang pop o popular culture ay kung ano ang tanggap ng
nakararami na nagmula sa mga impluwensiya ng teknolohiya at mass media
gaya ng print, radyo, telebisyon at pelikula kaya madaling makilala ng masa.
Sa isang artikulo sa wordpress.com na may pamagat na “Ang Teleserye ng
Buhay Ko, ng Buhay Mo at ng Buhay Nating Lahat!” kapansin-pansin na kaya
madalas mapuna ang mga kuwento ng teleserye ay dahil di umano sa
pagkopya ng mga istorya mula sa ibang bansa
gaya na lamang ng mga punang nakuha ng mga
teleseryeng “Sana Maulit Muli” na mula raw sa
pelikulang If Only, ang “Imortal” na ang
ogle Image inspirasyon daw ay Twilight at ang Lord of the
Rings naman ang sa “Encantadia”. Kung sina
Fernando at Chavez (2001) ang tatanungin, ang
Google Image pangongopya na nga ang pinakaeksaktong
depinisyon ng Pinoy pop culture dahil sabi nga nila
ang Pinoy pop ay laging gaya.
Cambodia, at Africa.
ogle Image
Google Image
Sa arikulong
inilathala ni Crispina
Martinez-Belen pinanoodGoogle Image
din ang teleseryeng ito sa
China noong 2010 na nakakuha ng 1.3 bilyong manonood mula sa 2,000
channel sa nasabing bansa.
123
Naging malaki ang impluwensya ng telebisyon sa mga Pilipinong manunuod.
95% o humigit kumulang 34 milyong tao sa populasyon sa urban areas sa
bansa ang nakokober ng National Urban Television Audience Measerement
(NUTAM) ng AGB Nielsen Philippines. Taong
2008, 92% – 95% Pilipino ang naaabot naman ng
telebisyon.
Ipinakikita lamang
nito ganoon katas
ang dami ng Pilipino
nanunood ng
telebisyon at
kapangyarihan ang
Google Image impluwensya nito.
Taong 2011 ang
dalawang dambuhalang network sa bansa ay
may apat hanggang limang oras na nilalaan kada
20 oras sa broadcast para sa teleserye.
Gawain 1
Pangalan:_________________________ Puntos:_______
Google Image
Pangkat:___________________ Petsa:________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
124
2. Ano-ano ang hamon sa teleseryeng Pilipino upang mapantayan ang
teleserye ng mga banyaga?
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
__
125
TELESERYE
126
PANGWAKAS NA PAGTATAYA
Pagpupuntos sa Gawain:
Pamantayan Puntos
Nilalaman 25
Orihinalidad 15
Makatotohanan 10
KABUOAN 50 pts
Sanggunian
https://www.academia.edu/33765254/Kaligirang_Pangkasaysayan_ng_Soap
_Opera_sa_Pilipinas
https://www.youtube.com/watch?v=9QKcOt76D2M - The Good Son: Obet
and Joseph weep over their mother's death
https://www.youtube.com/watch?v=fuOm6hyx_4M - Peachy, nagmakaawa na
huwag pigilan ang relasyon nila ni Nathan | Pamilya Ko
https://www.youtube.com/watch?v=rxLsHVNFCUs - The Greatest Love:
Alegre siblings' intense argument
127
KABANATA 4
DOKUMENTARYONG PANTELEBISYON
LAYUNIN
PAUNANG PAGTATAYA
Panimulang Pagtataya
DOKUMENTARYO
128
KAHULUGAN:
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
_______________________________________________________________
______________________________________________________________.
DALOY NG KAALAMAN
Dokumentaryong Pantelebisyon
129
Mga Dokumentaryong Pantelebisyon
Rated K
Matanglawin
Motorcycle diaries
I-witness
Pinoy meets world
Reporter’s Notebook
Weekend Getaway
Jessica Soho
Katangian ng Dokumentaryong Pantelebisyon
1. Paksa
2. Layunin
3. Anyo
4. Estilo at/o Teknik
5. Uri ng Karanasan
Mga Dapat Tandaan sa Pakikipanayam Upang Maisakatuparan ang
Pagbuo ng Dokumentaryong Pantelebisyon:
Gawain 1
Panuto: Panoorin ang isang dokumentaryo ni Kara David na may pamagat na
“Pag-asa sa Pagbasa” sa pamamagitan ng link sa ibaba. Pagkatapos ay
sagutin ang mga tanong kaugnay nito.
Link: https://youtu.be/J7JegoKjpmM
130
2. Suriin ang pkatangian ng dokumentaryong pantelebisyon na
pinanood batay sa:
a. Paksa:
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________.
b. Layunin:
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________.
c. Anyo:
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________________________________
__________________________.
131
5. Paano nakatutulong ang isang dokumentaryong pantelebisyon sa
paghahatid ng mga isyung panlipunan sa mga
manonood/mamamayan? Ipaliwanag.
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
_______________________________________________________
__________________________________.
PANGWAKAS NG PAGTATAYA
PAMAGAT: _______________________
PAKSA: __________________________
LAYUNIN:
a. _________________
b. _________________
c. _________________
TALAKAYIN:___________________________________
132
Sanggunian
https://tnhsg7filipinobanawan.wordpress.com/2014/11/05/an0-ang-
dokumentaryong-pantelebisyon/
https://janahighfilipino8.bogspot.com/2015/01/panitikan-popular.html?m=1
https://filipinomatuto.wordpress.com/tag/dokyumentaryong-pantelebisyon/
uang Sanggunian
KABANATA 1
ELEKTRONIKO:
http://detectivedindin.blogspot.com/2017/01/ang-musika-ay-isang-uri-
ng-sining-na.html?m=1
https://varsitarian.net/news/20090404/wika_sa_saliw_ng_musika/
https://www.bulatlat.com/2017/02/25/pili-na-mga-persona-sa-himno-
ng-people-power-awit-protesta/
https://www.upd.edu.ph/~updinfo/jan15/articles/Selfie_ang_salita_ng_
taon.html
http://kwf.gov.ph/tanong-sagot-ukol-sa-sawikaan-pagpili-sa-salita-ng-
taon/
https://varsitarian.net/filipino/20181107/tokhang-ang-salita-ng-taon-sa-
sawikaan-2018
(http://isaganircruz.blogspot.com/2006/11/kung-bakit-mas-dato-gid-
ang-wikang.html)
http://www.etymonline.com/index.php?term=theory
KABANATA 2
AKLAT:
Quijano, Ma.Lourdes R. et al. 2019. DalumatFil: Diskurso sa Araling
Filipino
Quijano, Ma.Lourdes R. et al. 2019. DalumatFil: Diskurso sa Araling
Filipino. pp 84-97.
133
ELEKTRONIKO:
http://kadipanvalsci.blogspot.com/2010/08/mga-teoryang-
pampanitikan.html?m=1
http://kulturaatkasarian.blogspot.com/2011/09/medusa-ni-benilda-s-
santos.html?m=1
https://babalikan.wordpress.com/2017/08/21/paghabol-ng-dyip-ruth-
elynia-mabanglo/
https://m.youtube.com/watch?v=OVE2C5E6ePM
https://m.facebook.com/permalink.php?story_fbid=341914506201770
&id=215649688828253
http://dontkillmekah.blogspot.com/2016/11/teorya-ng-pagtanggap-at-
pagbasa.html?m=1
https://teksbok.blogspot.com/2010/09/kwento-ni-mabuti.html?m=1
https://peran.wordpress.com/2007/12/08/ako-ang-daigdig/
https://www.researchgate.net/publication/319598027_Tungo_sa_Dalu
mat_ng_Bayan_Isang_Metonimiya/citation/download
https://www.kritike.org/journal/issue_22/de%20joya_june2018.pdf
http://ejournals.ph/form/cite.php?id=6209
https://core.ac.uk/download/pdf/270245618.pdf
https://philnews.ph/2020/01/07/tula-10-halimbawa-ng-mga-tulang-
pilipino-philnews/
https://www.youtube.com/watch?v=t2JBPBIFR2Y
https://www.youtube.com/watch?v=M1B1bFWHWbE
https://www.youtube.com/watch?v=oM_cKoRWVBY
https://madedircrammawhoph.wixsite.com/haitrenruckcer/post/ang-
tanikalang-ginto-ni-juan-k-abad-pdf
Benitez, Christian. (2017). Tungo sa Dalumat ng Bayan: Isang
Metonimiya. Kritika Kultura. 2017. 10.13185/KK2017.02917.
De Joya, Preciosa Regina A. (Hunyo 2018)) Ang Pagkukuwento bilang
Pagbabalik-loob: Pagdalumat sa Halaga ng “Awit ng Matandang
Marinero” ni Samuel T. Coleridge sa Talambuhay ni Fr. Roque Ferriols,
S.J. ISSN 1908-7330 Kritike Volume Twelve Number One pp. 56-72
Gannaban, M. E.. (2011). Isang Dosenang Pagdalumat-Feminismo sa
mga Piling Akda. DALUMAT E-Journal, 2(2).
Benitez, Christian Jil R. (2017) Tungo Sa Dalumat Ng Bayan Isang
Metonimiya. Ateneo de Manila University, Kritika Kultura 29: –385
Fajilan, W. & Rodriguez, R. (2011). Ang Sawikaan at ang
Pagbabanyuhay ng Wikang Filipino: Ilang Tala uko sa Ugnayan ng
Wika at Kulturang Popular sa Kasalukuyan.. DALUMAT E-Journal,
2(2).
http://ejournals.ph/form/cite.php?id=6212
Gannaban, M. E.. (2011). Isang Dosenang Pagdalumat-Feminismo sa
mga Piling Akda. DALUMAT E-Journal, 2(2).
http://ejournals.ph/form/cite.php?id=6209
134
Nuncio, Rhoderick V. PhD., 2018 Metodolohiya at Pagdalumat sa
Pananaliksik. Leyte Normal University. LNU WJJQI.
https://www.coursehero.com/file/52358987/tanggol-wika-metodo-at-
dalumatppt/
https://www.scribd.com/presentation/343401878/tanggol-wika-
metodo-at-dalumat-ppt
Rodriguez, Raphael. (2017). E, di Ikaw na ang Matalino! Isang
Pagsusuri sa Penomenon ng Smart-Shaming sa mga Pilipinong
Gumagamit ng Facebook. DIWA E-Journal, Tomo 5 (2017), 126-162
https://www.researchgate.net/publication/328066432_E_di_Ikaw_na_
ang_Matalino_Isang_Pagsusuri_sa_Penomenon_ng_Smart-
Shaming_sa_mga_Pilipinong_Gumagamit_ng_Facebook
https://www.youtube.com/watch?v=t2JBPBIFR2Y
https://www.youtube.com/watch?v=t2JBPBIFR2Y
https://www.youtube.com/watch?v=M1B1bFWHWbE
https://www.youtube.com/watch?v=oM_cKoRWVBY
KABANATA 3
AKLAT:
Santiago, Alfonso O.Sining ng Pagsasaling Wika (sa Filipino mula
Ingles)2003; C.M. Recto Avenue, Rex Bookstore
Karagdagang babasahin:
DalumatFil Diskurso sa Araling Filipino nina:
Dr. Ma. Lourdes R. Quijano
Dr. Andrea P. Adigue
Rommel V. Espejo
Christopher G. Francisco
Dr. Marian R. Rivera
Suzette DC. Domingo
ELEKTRONIKO:
Google Images para sa mga larawan
https://yuotu.be/4PhLLo9551Y
https://yuotu.be/h5rQTNAOEbY
http://www.slideshare.net/kristinaevora/81917105-
theoryngpagsasalin1?from_m_app=android
(https://tl.m.wikipedia.org/wiki/Literal_na_pagsasalinwika)
(http://www.slideshare.net/kazekage15/pagsasalingwika?from_app=a
ndroid)
(https://prezi.com/rklxtlpdiydl/mga-katangiang-dapat-taglayin-ng-
isang-tagapagsalin/)
135
KABANATA 4
ELEKTRONIKO:
https://www.slideshare.net/mobile/delcriz/pelikula
https://www.academia.edu/36152653/Kabanata_I_ANG_SULIRANIN_
AT_KALIGIRAN_NG_PAG-AARAL
https://tl.m.wikipedia.org/wiki/Pelikulang_Pilipino
http://pelikulangpilipinosataong1912at1998.blogspot.com/p/kabanata-
ii.html?m=1
https://www.academia.edu/33765254/Kaligirang_Pangkasaysayan_ng
_Soap_Opera_sa_Pilipinas
https://www.youtube.com/watch?v=9QKcOt76D2M - The Good Son:
Obet and Joseph weep over their mother's death
https://www.youtube.com/watch?v=fuOm6hyx_4M - Peachy,
nagmakaawa na huwag pigilan ang relasyon nila ni Nathan | Pamilya
Ko
https://www.youtube.com/watch?v=rxLsHVNFCUs - The Greatest
Love: Alegre siblings' intense argument
https://www.youtube.com/watch?v=Lth4RrkLuHE - Cassie, naluha
habang pinasasalamatan si Romina | Kadenang Ginto
https://tnhsg7filipinobanawan.wordpress.com/2014/11/05/an0-ang-
dokumentaryong-pantelebisyon/
https://janahighfilipino8.bogspot.com/2015/01/panitikan-
popular.html?m=1
https://filipinomatuto.wordpress.com/tag/dokyumentaryong-
pantelebisyon/
https://www.google.com/amp/s/kritikasatabitabi.wordpress.com/2009/
12/06/pagdalumat-salita-tungo-sa-pagteteoryang-filipino/amp/
https://kritikasatabitabi.wordpress.com/tag/dalumat-salita/
https://www.scribd.com/presentation/446639550/Pagdadalumat-ng-
Salita
https://prezi.com/ojom2g1lk7j7/filipino/
https://www.google.com/amp/s/slideplayer.com/amp/14114122/
136
Akademikong Filipino Tungo sa Epektibong Komunikasyon( Edisyong 2009)
nina Bernales,et al 2009. Malabon City: Mutya Publishing House,Inc.
Atienza, Glecy C., et.al. Guro sa Sining ng Bayan, Inc. Ang Pagtuturo ay
Dula-
Ang Dula Ay Pagtuturo
Salazar, Dionisio S. Pitong Dula, M. Colcol & Co. Inc. Maynila. 1963.
Soriano, Rafaelita H. Gen. Mariano Llanera, Nueva Ecija and the Pampango
Nation’s
Greatest Contribution to the Philippine Revolution. Kayumanggi Press,
Quezon City. 1999.
Amtalao, John A. et.al. 2015. Ang Wika ng Sillag Festival Bilang Daluyan ng
Kultura, at Identidad ng mga Ilokano. Malay Journal, De La Salle
University, Manila. pdf
137
Cassanova, Arthur P. 2001. Diksyunaryo sa Drama at Teatro. Rex Book
Store, Inc.
Sampaloc, Maynila.
138
Lumbera, Bienvenido. 2000. Writing the Nation/ Pag-akda ng Bansa.
University of the
Philippines Press.
Mendoza, Paul, B. et. al. 2016. 21st Century Literature from the Philippines
and the World, St.
Andrew Publishing House, Plaridel, Bulacan.
Pe-Pua, Rogelio. 2011. Sikolohiyang Pilipino: Teorya, Metodo at Gamit,
University of the
Philippines Press, Diliman, Quezon City.
Hanguang Elektroniko
139
http://sawikaan.blogspot.com/
news.abs-cbn.com
http://www.google.com
Rappler.com
http://futureofchildren.org/publications/journals/article/index.xml?journalid=37
&articleid=107§ionid=692
www.e-lawyersonline.com.
(LiveScience.com)
https://quizlet.com/250088137/disenyo-metodo-at-uri-ng-pananaliksik-flash-
cards/
https://entertainment.abs-cbn.com/tv/shows/wildflower/main
https://kritikasatabitabi.wordpress.com/tag/kritika/
https://kritikasatabitabi.wordpress.com/tag/teoryang-filipino/
https://kritikasatabitabi.wordpress.com/2009/12/06/
https://allanalmosaortiz.blogspot.com/2017/
https://allanalmosaortiz.blogspot.com/2017/07/kaligirang-pangkasaysayan-
ng-soap-opera.html
140