Sa pagpasok ng iba’t ibang kaisipang liberal, dahan-dahan ding

AP6
napukaw ang mga Pilipino sa hindi makatarungang pamamahala at
pamamalakad ng mga dayuhan sa bansa. Ito ang siyang dahilan na nagudyok sa bawat
ninuno sa pagkamit ng pagbabago. Sa modyul na ito,
matutuhan mo ang layunin at resulta ng pagtatag ng kilusang propaganda at
katipunan sa panahon ng Espanyol.
Alam mo ba na iba-iba ang paraang ginawa ng mga mamamayang
Pilipino sa pagkamit ng kalayaan? May gumamit ng lakas, kilusan at panulat.

Upang makamit ang inaasam na Kalayaan, ilan sa mga ninuno natin

ang hindi tumigil sa pakikipaglaban sa pamamagitan ng iba’t ibang paraan.
Sa araling ito, mapag-aaralan mo kung paano hinarap ng mga Pilipinong
nagbuwis ng buhay ang hirap ng pakikipaglaban para sa kalayaan ng
bansang Pilipinas.

Ilan sa mga layunin nito ay ang sumusunod:

1. Gawing palagiang lalawigan ng Espanya ang Pilipinas;
2. Ibalik ang pagpapadala ng kinatawang Pilipino sa Cortes, ang Batasan ng
Spain;
3. Magkaroon ng pantay-pantay na pagtingin sa Pilipino sa harap ng batas;
4. Ilagay ang mga paring Pilipino sa mga parokya;
5. Bigyan ng kalayaan ang mga Pilipino na magpahayag ng saloobin.
Ang talas ng isipan, kahusayan sa panulat, pagbigkas o
pananalumpati, galing sa sining at pamamahayag ang ginamit nilang
kasangkapan upang gisingin ang natutulog na kamalayan ng mga Pilipino sa
kung ano ang tunay na kalagayan ng bansa sa panahon ng kolonyalismo.
Kalayaan” ang tawag sa Diyaryong pinaglagyan ng kahilingan tungo sa
pagbabago.
Ang La Solidaridad naman opisyal na pahayagan ng kilusang
propaganda kung saan ang patnugot ay si Graciano Lopez-Jaena. Ang ibig
sabihin ng La Solidaridad ay “the solidarity”. Ang tawag sa mga miyembro
nito ay Soli. Ito ay unang inilathala sa Barcelona, Espanya noong Pebrero 15,
1889. Nalathala sa pahayagang ito ang mga katiwalian sa kolonya ng
Pilipinas. Nabuwag ito dahil sa kaubusan ng pondo. Dahil dito, umalis sa
grupo si Jose Rizal at unti-unting naglaho ang kanilang samahan at nagtapos
noong 1895.
Noong Hulyo 3,1892 nagpasyang magtayo ng isa na namang samahan
si Jose Rizal na tinawag na La Liga Filipina nang nakauwi siya galing Europa.
Subalit hindi naman ito nagtagal sa kanyang pamumuno dahil siya ay
pinahuli ng mga Español at ipinatapon sa pulo ng Dapitan.
Resulta ng Kilusang Propaganda
1. Naalis ang monopolyo sa tabako (1882)
2. Naalis ang tribute at palitan ng cedula tax (1884)
3. Ang polo y servicios o sapilitang paggawa ay nabawasan, mula 40 ay
nagiging 15 araw na lamang.
4. Maraming namulat sa tunay na kalagayan ng Pilipinas
5. Nabuhay ang damdaming nasyonalismo ng mga Pilipino
Bakit hindi nagtagumpay ang Kilusang Propaganda?
● walang sinang-ayunan ang Kolonya
● nagkaroon ng pagbabago sa Espanya
● nasa rurok ng kalakasan ang mga prayle
● hindi pagkakaisa (pabida)
● nag-iingat sa kayamanan at sariling interes
● pag-aaway
● kawalan ng pondo
● walang pinunong may karisma
Katipunan
Dahil hindi natupad ang layunin ng
Kilusang Propaganda, marami ang nagakalang hindi na nila makakamit ang
hinahangad na kalayaan. Subalit sa
pamumuno ni Andres Bonifacio ay naitatag
ang Kataas-taasang, Kagalang-galangang
na Katipunan ng mga Anak ng Bayan (KKK)
o Katipunan noong Hulyo 7, 1892. Si
Bonifacio ang kinikilalang Supremo ng
Katipunan. Ito ay isang lihim na samahan
na itinatag ni upang itaguyod ang kaisipang
makabayan at rebolusyon sa mga Pilipino. Ito ay binubuo ng masa. Ang mga
kasapi ng samahang ito ay nagmula sa iba’t ibang sektor ng lipunan at
tinawag na Katipunero.
Pangunahing layunin ng samahan na wakasan ang pananakop ng
mga Espanyol sa pamamagitan ng lakas, pukawin ang damdaming
makabansa at tubusin ang lahing Pilipino mula sa pang-aapi ng Espanya at
kalupitan ng simbahan. Ito ay naglalayong sugpuin ang patuloy na
pagmamalabis at di makataong pamumuno ng mga Espanyol sa Pilipinas
tungo sa ganap na pagsasarili ng bansa sa pamamagitan ng dahas upang
makamit ang kalayaan.
Layunin ng Katipunan
1. Pag-isahin ang mga Pilipino upang maging isang bansang nagsasarili
2. Makamit nag kalayaan ng Pilipinas sa pamamagitan ng paghihimagsik
3. Pagtuturo at pag-aaral ng kagandahang asal, kalinisan, at mabuting
pakikipagkapwa
4. Ipagtanggol ang mga naaapi at tulungan ang mga kasaping naghihikahos
Si Emilio Jacinto ang tinaguriang Utak ng Katipunan, ang tagapayo ni
Andres Bonifacio. Siya rin ang patnutgot ng pahayagn ng samahan na
Kalayaan. Sina Bonifacio at Jacinto ay sumulat ng mga artikulo upang
makaakit ng marami pang kasapi. Higit dito layunin ng kanilang panulat na
maitanim ang mga mithiin at aral ng Katipunan sa mga kasapi nito. Ang
Kartilya ang pangunahing aklat ng Katipunan na sinulat ni Emilio Jacinto.

Katipunan. Hinuli at ikinulong sa Fort Santiago ang mga pinaghihinalaang

Pilipino na kasapi sa Katipunan. Dahil sa pangyayaring ito, napilitan ang mga
Katipunero na simulan na ang paglaban sa mga mananakop kahit na hindi
pa ito handa ng lubusan.
Sa pagsiklab ng digmaan, marami sa mga Pilipino ang sumapi sa
Katipunan. Pilit mang sinusupil ng mga Espanyol ang pagsali ng mga Pilipino
sa samahan, lalo namang sumiklab ang damdaming makabayan ng mga
mamamayan at unti-unting naisakatuparan ang mga layunin ng Katipunan.
Anumang paraan ang naisip ng ating mga bayani noon ay iisa lamang
ang kanilang pangunahing layunin-ito ay ang makamit ang kalayaan ng
ating minamahal na bansa-ang Pilipinas.
Resulta ng Katipunan:
1. Umalab ang pagnanasa ng mga Pilipino na maging malaya
2. Nagkaroon kahit paano ng pagkakaisa
3. Naitatag ang panimulang pamamahala ng mga Pilipino
Ang Kilusang Propaganda ay isang mapayapang kilusan tungo sa
pagbabago na itinatag noong 1892. Ang mga pangunahing kasapi nito ay sina
Marcelo H. del Pilar, Jose Rizal, Graciano Lopez Jaena at iba pang Pilipinong
may pinag-aralan na nagtungo sa Spain. Ang Katipunan ay isang lihim na
samahan na itinatag ni Bonifacio upang itaguyod ang kaisipang makabayan
at rebolusyon sa mga Pilipino. Ito ay binubuo ng masa. Ang mga kasapi ng
samahang ito ay nagmula sa iba’t-ibang sektor ng lipunan at tinawag na
Katipunero.
Ang mga Kilusang ito ay binubuo ng mga makabayang Pilipino
upang ipagtanggol ang ating bansa. Mayroon mang pagkakaiba ngunit pareho
itong nag-ugat sa pagmamahal sa bayan at naglalayon ng kalayaan.

EPP 6

Elements to be observed in planting trees and fruit-bearing

trees
1. Proper care of plants and soil
Proper care of plants and soil is necessary for a healthy
and
bountiful harvest.
a. Choose the best place for planting
Trees and fruit trees require more space for growth than
ornamental plants or crops.
b. Choose the seeds that best suit the season and the soil
This means that the seeds come from a good quality
mother and the seeds are healthy, mature, with no
blemishes or cuts, and of the right size and form.
c. Put sufficient fertilizers in the soil
This means cleaning the soil and its surrounding are
and mixing the soil with organic fertilizers. Organic
fertilizers are safe and economical to use, while inorganic
fertilizers have to be regulated because overuse can
poison
the soil. A rich soil is 40%clay loam,30% compost,
20%dried carabao manure or chicken dung, and 10%
sand. Remember, plants need nitrogen, phosphorous,
and
potassium to grow and to make them resistant to pests
and diseases.
d. Take care of the soil and the plants regularly
Caring for the young trees means removing the grass
and weeds around them so they do not compete in getting
the nutrients from the soil.
2. Methods of Planting
There are two ways of planting: direct and indirect.
Direct planting is a method of planting where the seeds or
parts of the plant are directly planted in the soil where it
germinates and grow into full-grown trees while indirect
planting is where the plants to be transferred to its
permanent place. This is commonly done with the trees.
3. Preparing Seeds for Planting
Ways of preparing seeds
a. Placing the seeds under the sun
b. Some seeds like the mango have to be removed from
the
hard shells before planting
c. Seeds like santol need to be dried before planted in the
soil
d. There are also seeds that need to be soaked in water
before
planting.
4. Seed germination
Seeds need moisture, warmth, oxygen, and sunlight to
germinate.
5. Preparation of Seedlings Before Transplanting
Mortality high during transplanting if the seedlings are
not given proper care.
To ensure a higher rate of survival,
the following processes are needed:
6. Indirect Planting – The plant needs to be transferred to
its
permanent place.
Steps in the proper transferring of plants
a. Place the seedlings away from the direct sunlight.
Make
sure the seedlings are healthy and fresh before planting.
b. Dig the area where you plant them. For big trees like
santol, mango, or acacia, the hole is one meter wide, one
meter deep and one meter long. For small trees like atis,
chico, avocado and kasoy, the hole should measure 20
inches deep, 20 inches wide and 20 inches long.
c. Remove the plants from the plastic. Do not remove the
soil
which holds the roots.
d. Slowly and carefully place the seedlings in the hole.
e. Cover it with soil. Press the soil lightly.
f. Water the new the plant early the next morning. Use a
water sprinkler. It is important to water the soil that
surrounds the plants.