Beytulhikme Int J Phil 1 () 2021 Doi: ro.x8or/beyrulhikme.1723 Research Article: 369-402 Bilincin Agikhgindan Varhigin Acikhgina Giden Yol Olarak Fenomenoloji Phenomenology as the Path from the Opennes of Consciousness to the Openness of Being GIGDEM YILDIZDOKEN © Inéii University [Received 28.02 2021 Accepted:16.032031 Abstract: Phenomenology, which is aotable for Husser, corresponds to con sciousness sevcarch that brings back a setuen to consciousness by coming into ‘existence from a “crisis” caused by modern thought and the frequently ex pressed European sciences, However, pheaomenclogy, which is attempted for ‘what is going on in this consciousness, has formed its dactsine in the direction ‘of being a method as well e transforming it into the aim of eeaching the nature of the real object. The pursuit of reality in the direction of capturing the casity of the object and subject-object dichotomy taking modern epistemology which is discussed phenomenology has continued its influence on paychologists #2 well as existentialist, In addition, i i understood that phenomenalogy espe- cially has a profound influence on Heidegger’s basic method of fundamental ‘ontology. In this sense, our suudy that ie within the scope of addressing what [Husserl and Heidegger understand from phenomenology aims how the phe- snomenology transformed from the problem of consciousness into which he was placed ia the comer of Husted!’ philosophy, to the problem of Being ia Heidegger who focus on the concepts of “consciousness” and “thinking” which clarify the matter of Being. Tus, our research ensures to make visible to demonstrate how phenomenology philosophy as well 3s showing a new meth- ‘odalogical bast of philosophy sevealed in Heidegger has an ontological basis. for discovering che meaning of the truth (alecheis) explication Being of Being Keywords: Consciousness, thinking, being, aletheia, inteationaite, epothe possibility, temporality. ES Cidem Yudiedileea nbn Cnivesstesi, Fen Edebiyat Fakiltes, Felsefe Baki 4428, Malatya, Tuskey|cigdem yildiadoken@inomu edu.te Beytulhikme An International Journal of Philosophy MlEye) Beytulhikme An International Journal of Philosophy el Gigdem Yildwzdoken Giri Platon‘dan itibaren felsefenin her disiplininde hiiktim siiven varhk, 19. yiizyila dek lasik Bats diisiincesinde minvallenen meveudiyet metafi- ziginin nesnesi olarak bilhassa modern diisiincede “ben"ia, diigiinme te- melinde varhga gelecegi savim iistlenen Kartezyen anlayi nezdinde teza- hiic etmistir. Kendini gértiniir kulan bu logosentrik dlisiince modern bi- limlerin gelismesi ve buna bagl: olarak metafizigin bilimsel bir forma so- kulma gabast ile hakikatler tireten alan olarak felsefede de bilimsel bilgi- nin aranimaya caligimasma neden olmustur. Modernizmde dillenen “bi- limsel bilginin kesinligine cuyalan itimat”, felsefede de bu tirden sarsil- maz bir giivene karsilk gelecek bilginin arasturilmasina 6n ayak olmustur. Bu bakimdan modern diigiince tiretiminde manuk, felsefi digtinmenin temel postulat: haline gelerek Hegel'in salt spekillatif diigiincesi ile felse- fenin ontolojiden wzaklasip igeriginin modern bilimsel bilgiye ayna tutan epistemolojik 6gelerle olusmasina sebebiyet vermistir. Oyle ki Hegelin {dealizmiyle varhian dilinin mantiga indirgenme gabasinin en yetkin Ome- ini gérmekle birlikte agiga gikan varlin ideal temellerini gerceklestiri- minde epistemolojik disince a ontolojiyi dncelemesinin' felsefenin varhga, evrene, insana yOnelik nasil diigiinmesi gerektigi hususundaki tavnnt ve felsefenin mahiyetini belirlemesinde énemli bir rol oynadhgt anlagimaktadis. Gte yandan bu yiizyilda modern bilimlesin sundugu bilgi- Jere duyulan itimat ve bagarslarinin neticesi ile ontik bilgi olarak bilimsel bilginin diger bilgi tirlerini dneeleme karpisindaki statiistinit de belirlemistir. Buna istinaden bilimlerde kullant- Jan yéntemin diger alanlarda da kullaniimaya calisslmasi, bilimi tim alan- lara temel olusturma gayreti ve her alanm kendi alam mahiyetinde dti- stinmesi gereken hakikat temelinin disinda kendine; kendi dziine ait ol- mayan bir diistintise zorla aitliginin yaratilmas, gelecek olan “kriz”in de begesi bilimlerin sunduga bilgi baslaticist olmnstur. Gyle ki modern bilimlesin gelismesi ile felsefe, man- tuk ve psikoloji gibi alanlar sistemli bir disiplin olarak ele alunmiy ve felse- fe, fizik bilimlerine yéntem bulma cabasinda olan ve sadece elestiri yapma misyonu ile kendi sahasina birakilan bir arastrma alan durumuna gelmig- tir (Oktem 2005: 28-29). Kez Descartes'in yol actigi gtizergahta Kant'la * ideaizmin Geila doruk acktasina wlasmas,epistemik dlisiatigia ve bunua tind olan liptncenin de felsefede baskgeye oturmasina neden olmustur. Bke. Stace 1086: 121-33 Beytulhikme rr (1) 2021Bilincin Aciklgndan Varhign Acikliana Giden Yol Olarak Fenomenoloji birlikte ontolojik nesnelerin epistemik baglamda ele alumuyla asikir olan “diigiinme”> epistemolojinin dogmalars bilimin dogmalarina es olacak tarzda kendi disinme sahasim olusturmustur, Bu gelismeler esliginde felsefenin kendine miinhasir bir alan olarak bagimsizhgam yitirme tehlikesiyle karp: karpiya gelmesi ve spekiilasyonlar ‘ireten bir disiplin olarak gériilmesi clistinme baglaminda aciga cikan bir kriz haliyle hesaplagmasm; Avrupa kriziyle hesaplayma sorumlulugunu almasim da beraberinde getirmistir. Bu, “anlam” daha da énemlisi “dii- siinme” krizi olarak diigiinmenin yeniden sorgulanmasi ve diinyann yeni- den gorilenebilmesi geregini; insa edilme gereksinimini meydana getir- mistir. Bu noktada Heidegger diinmenin huzursuzlugunu su tiimee- lerle dile getiripi meselemiz baglaminda énem tasimaktachr: “Simei, kaygn cuyandian zamanimizda en kaygi verici olan, bizim hala diigiinmememiz- dir iddiast da sanki gintimiiz Avrupa’sins hasta ve iginde bulundugumue aia gokiip olarak kavrayarak kétiileyen seslerin konserine katilmy gibi gériintiyor” (Heidegger 20132: 19). © halde varlik dizerine diigiinme artik Elealidasin “to gar auto nocin estin te kai vinai”™snkinden fark; “farkin goze- tildigi bir diisiinmenin yeniden hesaba katikmasin: gerektirecektiv. Bu bakumdan Lyotard'm belisttigi tizere Avrupalt bir diiiincenin kademesi olarak fenomenoloji (Lyotard 2007-11) Bat Avrupa diisiincesinin son ker- tede toplumsal, siyasal ve ekonomik baglamda aciga cikan kaygiarla beli- ren, felsefenin bilim temetine oturtturulmaya cahsildiga bir dénemin karst sav ve tepkisi -hareketi- olarak kargumza gikmaktadir. Bir tepki olarak fenomenoloji aym zamanda varolann varhgumn hakikatinin anlammn {istiiniin drtiilmesine bagls olarak isleve sokulacak “destriiksiyon’la varls an ve digiinmenin hakikatsizliginin iistiindeki tozlu rtiiniin de kaldnnh- smn yolunu sunarak bir metot olmakla birlikte ontoloji ile iy gdren Hus- serl'in deyisiyle 6zel bir diiginme alam olarak ézel bir arastrma alam ola- caktur (Husserl 2003:52) Bu baglamda Hussert'le birlikte biling arastirmast olarak kendini belli eden fenomenoloji dgrencisi Heideggerle varhgn hakikatinin anlamm agiga gikaracak fenomenolojik ontolojiye déniige- cektir. Bu sebeple calipmamu, her iki diisiiniiriin de “kriz diigiimiiri” oldu- g gerekcesiyle bu krizde fenomenolojinin yerinin ve Husserl’deki anla- + Diigiame eylemine yapuan rurgu sé2 hounds 2 Zisa sym geycir dgtinme ile varolma Beytulhikme rr (1) 2021 BYES Beytulhikme An International Journal of Philosophy CeBeytulhikme An International Journal of Philosophy jem Yalduwdoken munn, éneminin ne oldugunu, fenomenolojik diiginme ile nasil bir varhik tasavvurunnn agiga ciktigins, fenomenolojinin ontolojik ve epistemolojik temellerinin ne oldugunu gdsterme ugruna biling meselesinden varhk meselesine giden yolda fenomenolojinin nasil kaynakk ettigini aragtuma ‘gayesinde olacaktu. Husserl Fenomenolojisi ve Diisinme Husserl’de “felsefe”, kesin bir bilim olarak bilginin nesnesinin éziinit aydinhk kilan “bilgi ve bilgi nesnesinin fenomenolojisi"dir (Husserl 2003: 53). “Bilgi ve bilgi nesnesinin fenomenolojisi” olarak zsel bir felsefi dii- siinme tarzina karglik gelen fenomenoloji dzii gériileme (Wesensanschanug) esasina dayanmaktadir. Fenomenolojinin d2ii gorme degil de gérileme olarak karsimiza gikan izahu, g6rtilemenin gormenin dtesinde bilince konu olmast ile yakindan iliskilidir, Bu noktada distinme nesnenin mahiyetini kavrama ve bilincin éziinit agiklama sorumlulugunu almaktadir. Varhgin gercekligini yakalamay1 vaat eden bu tiirden ézsel clistinme fenomenolo- jik distinmenin baslaticis: olmaktadir, Bu nedenle felsefe ve diistinme kavramlarinn fenomenolojide ne anlam ihtiva ettiginin ele alnmast fe- nomenolojinin islev ve mahiyetinin ne oldugunun da ele ahnmasim gerekli kedmaktadue Diistince tarihinde fenomenolojinin ne oldugu sorusu Husserl’den sonra halen sorulan bir soru olup felsefenin mihenk tast olma ézelligine sahiptir, Fenomenolojiye iliskin hudutlan belirgin ve keskin bir tamm yapilamasa da mahiyeti ve islevi itibariyle Szleri* (to eidos) arasturan alan oldugu ifade edilebilir. Bu anlamda fenomenoloji aitligi icindeki mesele- lerde dit gorilemeyi; algimin ya da bilincin dziintin ne oldugumu arastiran alana déniigmektedir. Bu bakumdan fenomenoloji varhgin dziinit sorustu- + Eski Yunanca gitmek, dikkat etmek, tetkik etmek, gizetmek, kavramak, anlamak, g5et- lenene rayer etmek, farkina varmak, segmek, ayirmak anlemlarina gelen fl olan onzedan (opce: kaynages, heli, op0% Lonik lehgede oreo fevkalade ikinei Aoritum sides eidn), sacget edea eidor Eaki Yonaaca bie terim olup, gekil grin cis, bicim, suet, digince, kkavram, géeindje gelen: gOrilenen anlamlarina gelmektedir Bkz, Liddel&Scott 1973: 482 YYine oreo agtklaman ign bz, Avy 1244-1245. Bu noktada “ras” ile Yidr”arasncae en ansscbet dikkat gokicdir. En basitsnlampla grime kon olan sey, bilgselisemler sonu- cunda kendisine ulaglan eidorn kendisiie. Husterlin belireigi Gzere, dey, a prior ve spagk olarak bilincin kavradys “salt verti, Eider, indirgemeye urate cgi bana apkunlidue. Fidrua bilgisi,genelia blgsidie. Apmacis bila gia bz. Hussee 2003: 80, 83,50. Beytulhikme rr (1) 2021Bilincin Aciklgndan Varhign Acikliana Giden Yol Olarak Fenomenoloji ran bir felsefe olarak belirmektedir. Varligin gercekligini ortaya koyan bu alan, Husserl’in belirttigi tizere dogal tavirdan kaynaklanan savlari ve yar- galan parantez igine almay1 igeren transendental (askan) felsefe olarak ken- dini gésterir. Bu yéniiyle fenomenoloji bilincin diginda verilenin biling igeriginde dztine varmaya calismaktadwr. Bu noktada éznel biling igerigin- de psikolojik deneyim bir kenara koyularak; ayraca alinarak (epobe) yasan- tim gerisindeki araytunimaktadir.$ Bu, relerin -nesnelerin- cogitatioda neliginin arastirdmas: anlamina da gelmektedir. Dolayisryla fenomencloji insanin nasil digiindiigiine, algdadigina, hissettigine ve digsal diinyaya yonelik kasitsal (intentioned bir tavirla bir olays nasil deneyimledigine yo- nelik insan bilincinin kapsamb bir araytuwmasidir, Ancak bu arastsma, dikkatli bir bilincin analizine ve yorumsamasina ihtiyag duyacaktur. Fe- nomenolojinin bu Inususta talebi rransendental bilinci anlamak ve onda neler olup bittigini agiklamaker. Bu ise anlastlacaga tizere “dogal olmayan tavn” gerektirir (Zahavi 2018:28). Bu dogal olmayan tarda gergeklegecek fenomenolojik bakis, biling arastirmasiyla calismanin her kademesinde biiyik bir ihtiyatla olup bitenlerin dikkate alinmasin gerektiren; hesap verilmesini gart kosan bir iglevi yerine getirmektedir (Sozer 1976: 10). Bu anlamda fenomenoloji, bilgiye temel bir agklk (Klarheit) getirmeyi amag- layan bilim olarak beliris. Bu acsklukla, her asamada bilincin kendine hesap verisiyle belirgin olan ézne ve nesnenin acikligins kazandirma gayesinde lunar Gyleyse diistince tarihinde kendini fenomen (phainemenon) kadar g6- riiniir kulan ézne-nesne meselesi bilincin edindigi bilginin nesnesiyle uy- gunlugu sorununa dahil olarak fenomenolojik alanin temel meselelerini de agi@a gikartmaktadir, Bu meseleler tzerine diigiintilmesi felsefenin gergek- lik fenomenine’ ulaymasinda izleyecegi yolun ne oldugu sorununun agum- 5 Terie TDK ‘ain Giiacel Tikce Sézhigitinde “wansandantal” olarak gecmekeedie. Calis- ‘mamuzda ie ee alinan metinlerdeki nalanien gézetlecee“miowendenta?” erin kulsals- cake © Yagantinmn gevsinde minvallenenin arastinimasi dogal tavnn engellenmesiyie madéese! nesnenin ne oldugunaiiskin bilingteki fenomenolojik kalmmtmun aragtinlmasi konw edinie (Sizer 1976: 25-29) Feaomen, Gekce phainemenow'a (10 gavoev01) kargik gelmektedie. Pzinemenon, olay, olga hacks anlamlanna golip esss iibariyle phuito (parva) filinin mastar halt olan phe Jnstafdan (Gaiveo6a0 gel (Heidegger, 1996: 125) Phaizo'aun ise kakenine bakldhiznda (pave phov'ta vicedii anlage. Dor lebisesinde ps gd sp cls, purddamak anlamuna ge- liken pbor, phlnin anlamina sachk kalarak parlamak, panldamak anlamlanina gelir Lic Beytulhikme rr (1) 2021 Beytulhikme An International Journal of Philosophy CeBs Beytulhikme An International Journal of Philosophy el Gigdem Yildwzdoken Janmasina baghidir. Burada tizerine kafa yormamuz gereken fenomen Hus- seri’den Once Kant'in transendental idealizminde belirse de éne siisilen fenomenin bilginin simrina detil gosterilen bir alanda belirdigi anlayilmak- tadur. Transendental yontemde bakuy dig diinyanun “verilmisligi” nezdinde onun hakkanda bilgiye ulasabilecegimizi, duyarhgumiz1 ve anlagumuzi agan sinurda (numenon) bilme'ye dahil olamayacagumuzs ilesi siren bie anlayss olarak fenomenlerin bilme cyleminde gézetildigi bir smur baglaminda sunulur. Husserl ise Kant'in aklmizin sinurls oldugunu ileri siren ve felse- feye “dus” diyen (Stace 1986: 82) iddiasin bertaraf edecek gekilde nume- non bilingteki 62e refere ederek indirgemeyle® bir dizi gerceklesecek éeeScottsg75: 1912). Su drumda pine gorinie olmak, Kendini belli etme, apie, belir- a olmak, agua qikarmak, gia wijana gakerma, aydenlatmak, meydana gsemak anfamls- ‘nda kulland (Liddel&Scort 197: 1012) Yine phaino'asa frikse! seyin ya da duyaverle- finin aca cikeriimas: anlamvada kullanldis da eBrigie, Pltonun Protagoras divalo- (Bonds cm so phainstai iyi grins anlamn barlayacak eile ullanler Platon 2014: 32 €) Bu noktads phainsta ile athecsarasindakt iis de dikkat cekicidir. Bu iligki duywsal ola sun sihindeki aifacuyla sthinde olann ifgaedilmesinin izahuos sunacakte. O halde zihinde clanin gSrilenmesi ile plwinemenon'un kazanci anlam arasinda bir bag buiunur. Bu bag lama phainemonanun “lan? seplerl ligksioldugu anlage. Olan, meydana gelea, Sanenia gradi dinyada gergeklezen ve beg duyu organila duyumsads geyle alan baglentisinds sea citmaktads. Su dumumds feaomen durumeadidum seyia gortagiicir. Bu anlamda billnce kendini gorteren tam bilincia karssinda olan bilincin keadine poneldigi sey feao- sea lmaktade. Heideager'n klaskfilolog terns bi filozof olarak feaomenia etimmolo- ji acunlamasuada da gorterdii izere fenomen, Kendiai keadi wiruna kendlidinden sigs fkarean yeye karpihk gelmektedir (Heidegeer 1996: 25-26). Aneak var olanlanin degigm ve lu iginde varotulan, Kendilerini kendiligne cgi ugurlukta kendilerinde gostecmemele- rine engelolabilir. Bu duromuyla da fenomen kendiligindenliginden baska bir geymig gibi {gorinen anlamunda izaf olan, sahih olmayana kargik gel. © halde girtinim bie yandan varlin keadi tecellsinde kendini sunmast anlamuna gelirken diger yandan reel anfamdaki _gormeye konu olan se icin kullanslan bir kavramdir (Heidegger 1996: 27). Bu hususta He- Hdeggerin ifadesi ditkat gekicidir: “Fenomen Qcendini bead variginda gBsteren: (the if. owing in ie) bie geyin kendine Sagilagins karglamas anlamena gelie. Diger yandan ris (gppearane) bie varolanda sayet fenomen olarak tam anlamya manus gercel- lestirip keadini gésterivorsa keadinde buluaan ipive sefere edivor demektie” (Heidegger 1996: 27). Heideggeria ifadesi Hussein gornis ie gérinen arasinda yaptgs pura tarlicir: “gGriinenin verimisligi ve nesnenin verilmisii, bu igindeki igkinligin igindeki nesne ise reel anlamda igkin dedi nesne, gornigin bir pargasi deildi” (Husserl 2005 43). Hussed Eleahlardan devralda g6riniy gercekik ayirmnt fenomen izerinden sirdi- fic, Bunun nedeni geylerin olduklan gibi degi,-mg gibi gSninmelerdir. Ancak diiniie Bats cligiincesindeki gercekligin, eBeinigiin Stesinde ya da askansl alanda varoléug sav ‘a kang eskarakbiliace kon olania ya da biliacia gbvisiinden kagana odaklanmaktadke Bu tavnyla Huser! Kantin kendinde geyini eddedereevarolanin gergekli alanis biling olduguau ve fenomenolojnin bu naktada *fenomenleria igel dizenin’ kat bir ie gbaiem- le glean” metodu oldugun kabul etmektedi Safranski 2008: 23 5 Latince radutio-onér, hatilatina, get alma, ger gekmek, geri getiemek, geri gitme eylemi snlamlarina gelmekle bielikte fil hali Reduco/reducer-us-uctam geri gel, hatulatmak, teri donmek, eskiye donmek, yol gbstermek, dncilik etmek, basa gtmek, basta gelmek, Beytuthikme rr (1) 2021Bilincin Aciklgndan Varhign Acikliana Giden Yol Olarak Fenomenoloji {lem aracikjayla bilmenin her daim imkiinh oldugunu géstermeye cabgu. Sunu da belirtmek gerekis ki Husserl felsefede beliren bu yeni alant agiklamadan evel bu alanin konumlanacagi yeri tespit etmekle ise givis- mektedir. Diistintirtin Fenomenoloji Uzerine Bes Ders adh eserinin ilk der- sindeki doga ve felsefi bilimleri bisbirinden aywmasma yénelik yaptigt boliimleme ayn: zamanda felsefesinin “clistince’deki mevkisini de belir- lemeye yoneliktir. Bu perspektifien hareketle Husserl Fenomenoloji Uzer- ine Bes Derste “reel verilmig olan ve saf verilmislik” arasmda fark gozet- mektedir (Husserl 2003: 47). Bu anlamda Husser! saf fenomeni reel veril- mig olandan ayrimint belisgin kilma ugeuna dogal ve felsefi bilimleri acas- tummaya koyularak bilgi clestirisinden kurulacak olan fenomenolojiyi inga etme yohuna gitmektedir. Husserl dogal diisinme alanuna dahil ettigi reel verilmis olanda doga olgusunun énemini vurgularken felsefi bakssin oldugu alandaki “salvik kendiliginden verilmiglikteki a priori” vasfa sahip saf fenomene dikkat ceker (Husserl 2003: 40), Her iki bakin bulundugu alanm birbirinden farkumn gézetilmesi bilginin olanakbisgs sorununda kendini belli etmek- tedis. Bilginin dogast geregi nesnenin bilgisi olmass, nesnenin bilgisine ulasanin da Gznenin kendisi olmast yeni bir bilgi sorununu giindeme ge- tirmektedir. Zira bilgi elde etme stirecine dabil olan ézne “algalama”siyla bilgi olgusunua psisik bir olgu olmasina da sebep olacaktas. Bu bilei siixe- cindeki eylemi normatif ve pratik mantygan dogmasina yol agacaktsr (Hus- sesl 2003: 49). Ancak bilinen nesnenin bilgiye uygun diistip diigmedigi bu andan itibaren bilmeceye déniigmesi bilginin insan zihninin formalarina bag olup olmadyi meselesini aciga cikartmakadks. Dogal bilgi igin énti- milzde duran nesne siphe gotiirmez gibi goriinse de refleksiyonun ige kangmast ile getrefilli bir sorunun Snlimiizde belirmesi ve her an bir kus- kuya diismemiz séz konusu olacaktur (Husserl 2003: 50-51). Bu noktada bilgi elestirisi doga bilimlerinde éne stirtlen varliga yénelik celiskili yo- rumlant One gikarmakla bitlikte “..ilk kez bilgikuramsal refleksiyon, do- galbilim ile felsefe arasindaki ayrum meydana getirmektedir. fk kez bil- baslamak bir seyden ya da bie yerden feragat etmek anlamlanna gelmekedie. Ble. Glare 2995: 2952, Kap. Kabaagapdclova 2995: zn. Huser] bu anlamda dae siediga péatemiade reduction (enomenolojis indirgeme) islemiyle cida art yakslayabilme uieana bilince ger sitmeyi istemektedi, Bu bakamdaa fenomenoloji biingteki Szlesi geri geieme maliye- tinde kesnligin, kokenele-bajtaoldugumu sevlamaktad. Beytulhikme rr (1) 2021 Beytulhikme An International Journal of Philosophy CeBeytulhikme An International Journal of Philosophy el Gigdem Yildwzdoken gikuramsal refleksiyonla “dogal varlkbilimlerinin nihai varhi bilimleri olmadige” (Hussesl 2003: 53) da aciga cikmus olur. Husserle gore saf an- lamdaki varhk bilimine ve bu varhk biliminin hem felsefi digiinme bigimi ‘hem de ézel felsefi yénteme olan gereksinimi olarak olusturulan fenome- noloji bu anlamda gerekli hale gelmektedir (Husserl 2003: 53). Husserlin fenomenolojinin hangi gereksinimle olustuguna skin girigtigi bu yanst denemesinde yu durumda iki varhk alan da goriiniir olmaktadir, $dyle ki Husserl’in fenomenolojisini Ttirk felsefi literattiriine tanstma gayesinde olan Mengiigoglu bu noktada “Fenomenoloji Felsefesi”ade varlik temelleri ve mahiyetleri itibariyle iki ayn varlik alanmsn oldugunu ifade etmektedir. Biri izafi varhktan elde edilen ve salt bilince konu olanlardan farkh olarak bizzat bilince verilmis olan ya da bir nesneye ait olan trancendent vaslik- ken, digeri fenomenolojinin asil amact olarak kesin bir bilim olma kaygist- zn taptyan salt bilince dahil mutlak varliktan gelen immanent (ickin) varhk- tur (Mengiigoglu roq5: 53). Bu iki varbk alam varhin iki mahiyetini, idra- kkini de olusturacaktir ki bu, ferdi nesneye ait olan empirik g6rtis ve émma- nent mabiyete sahip olan mahiyet idrakidir (Mengtisogln 1945: 55). Feno- menolojinin pesinde oldug ise esas itibariyle mutlak mahiyete sahip olan immanent vatuktax. Agikga anlagihyor ki Husserl reel verilmip olan ve saf verilmig olan arasinda ayrim yaparak her iki varlk alaninin kendilesine ézgii alan ve yontemleri oldugunu belirtmektedir. Sunu da belirtmek gerekir ki Huse ser bilgi kurams elestirisinde alg: meselesine bagh olarak Sznenin bilgi elde etme siirecinde dahil oldugu “yagants” fenomeninin de 6nemi iizerin- de durur. Yasanti fenomeninin énemi refleksiyonla omun berisinde olanda ne olup bittigini ogrenebilme ugrunadir, Husserl'in dogal olandaki psisik olguya dair arasturmast daha sonra Dilthey'in ikinci dénem tezlerinden biri olan tin bilimlerinde gerceklestirecegi epistemolojik devrime de én ayak olacaktir? Ancak Husserl icin mesele Dilthey‘da beliren reslerle girisilen deneyimin tecribi yasantisim: tasvir etmekten Ste fenomenoloji * Bu nokeada Onlem'e Kula Kesilnek gereki. Onlemtia Diltheyan Hermonetit we Tin itindr adh esrine yapang oldag gevsinin dipaocu meslemis baganuada nem bie syuatyn dle getirmeedi, Buraca Oslemn, Dither ta blimleinia Sacelifiae yonelie Ssvinin goe dinem sian srainda yc aldun, bu Gnceldingeceeesias Senenia smn sun tase ve tophumsal va alaunds aergekeytrecedi ve bana bagi olarak tophamsal +e tanec olns ont laa tia blimleriain ba toplumeal ve taihel race temelinde nese sun yeni bir bil ediminiolturacag sande ile geri. Bke, Dilhey 1099: 55 Beytulhikme rr (1) 2021Bilincin Aciklgndan Varhign Acikliana Giden Yol Olarak Fenomenoloji esliginde “egyamm bizzat kendisine” (Zu den Sachen) déniip bilgimizin agik- Iuginu yakalamaya calismaktir. Bu baglamda Husserl goriilenen seylerin bilingte bir kari oldugu- nu savlamaktadir, Gori denen sey, yoneldigim seyin bilingteki kavranthgt anlanuna gelir (Husserl 2003: 43). Bilingte karpi olan immanent varhk bir biling akist igerisinde kendi mahiyetini bilince gérintir kilacaktur. Bu biling akisnda biling, kendi nesnesinin de sorumlulugunu almaktadir (Mengiigoglu 1945: 62). Bu sorumluluk, zaruri olmast dolayisiyla septik bir tavra mahal vermeyecek olmasindan étiirii Husserl felsefeyi bu tiirden zarusi bir immanent varlik temelinde; salt bilingte insa etmeye calistr. Boy- lece bilingteki ézit dojiu yekilde tasvir etmeyi'? amaglayan fenomenoloji- de biling, salt olana geri gitmek tizere transendental olana da dahil olur. Uygulanacak yontem o halde doga bilimlerindeki gibi dlciilebilisligi esas alan bir yéntem olmaktan cok nesnenin gercek dzlerine ulasmakla kesin ve apagik olma dogrultusunda bilimsel bir temelde kurulacak olandir. Bu yoniiyle, “fenomenolojinin bir temel bilim, bir ilk felsefe (pbilosophia pri- ‘ma) olmass, gerceklesmesi miimktin olan her felsefi kritik igin temel hazur- Jamas, arastirmalarina hicbir teori veya hipoteze dayanmadan baslamasint gerektirir, Bu nedenle 0, kendi mesrulugunu kendi malzemesi ile sagla- mak zorundacir” (Mengiiyoglu 1945: 6). Husserl'in fenomenolojiyi dog- matik olandan kurtarma cabass aynt zamanda felsefeyi tarafsiz bir temelde nga etme deneyimidir, Bu tarafsizhk bir yandan meveudiyet metafizikle- rinde gériinen ousizct tefekktirle éne stirilen hakikat nosyonlanna yénelik bir elestiriyi kendinde barmduuken diger yandan da 19. yiizy:l natiiraliz- mine ve pozitivizmine yénelik tenkii de icermektedir. Bu bilgiler ekseninde bilince goriinen seyin incelenmesi olarak feno- menoloji* ne bitiniin pargasindan yola cikmak ne de Kant'm ele aldigs temel akide fizerine inga edilmektedis. Bunlardan bisincisi feeefenin blir tzere Latince beliren pilorphia prime (pote philsophia) olmasi bi dige biling sragtirmalan igin gerelii temel sunan dayanak Gizerine yaplanmacid Bu anlamda feno- ‘menoloji Mengigoglu'na gore nesnenia a priori kogullsens sragtiran billing seagtirmasina Saisie Meagisogin 04550). = Huseedl fenomenolojinin bic bile elegtissi oldaguaua da izshina gigs, Bu legis ise rmetafisik yanin bie kenaes komimasinin ve Srlere odsklanms amacinin alti cizen Hos. sel qualaei bec: “bilgi cleytissinin metaiaie amaclanu bie yana burskip, keadimi srt bilginin ve bilai nesnesinin neliginiaycinlatma Sdeviyle sinilaeak, iste 0 zaman bu bili Beytuthikme rr (1) 2021 Beytulhikme An International Journal of Philosophy CeBeytulhikme An International Journal of Philosophy el jem Yalduwdoken duyarhin 2 prior’ formu olan seyin felsefesini yapmaktur. O, ényargisiz ve 6n varsayimsizca seyin kendinde kalmasidur (Lyotard 20 loji chs dinyadaki geylerin bztine inerek apagikhiga kavusabileced iddiasim: kendinde tapwr. Pekillé bunlara nicin gereksinim vardu? Bu mesele mahi- yet meselesi olarak nesnenin apagikhgim yakalama sorununda diigiimlen- mektedir. Giinkii amag, bilginin dziint goren agikhgs yakalamaktur. Bilgi, 7: 9): Fenomeno- bilingte olacagi igin fenomenoloji aym zamanda bilincin arastunlmas: oF maktadw. Bilincin varlgs ise ancak saf apaciklikla miimktindie. Bu apagik- luk onun kendi kendine verilmisligidir. Biling, ézlere iliskin ifadelerin, saltik bilgilerin alanide (Hussesl 2007: 38). Bundan dtiiri fenomenoloji mahiyet arastumast alant olarak belirir, Ustelik bu yeni beliren saha sade- ce felsefeye, mantiga, psikolojiye degil ayn: zamanda diger tim alanlara temel olusturacak bir mahiyet ontolojisi ve epistemolojisidir (Mengiisogiu 1945: 55). Bu nedenle Husserl, bilince mutlak bilginin olanakhhhgam vaat etmektedir. Kesin bir bilim olarak felsefe ise bu salt bilingte temellene- cektir. Fenomeni salt olana indisgemekle yetinmeyen fenomenoloji icin diinya dogal tavrindan yerinden edilerek bie Unstelling® hali olarak ayns zamanda bilingte kusatilan, muhafaza edilen bir diinya olur. Fenomenolo- jinin bu diinyaya iliskin tavm ile diinyadaki dogal-inangsal tutumdan felsefi tutuma giden bir déntistim ifade edilir (Dastur 2017: 59). Bu tutumda bil- menin aleladeliginden bilincin siyrilarak diinyanin kokeninin kurucu yap sim olusturan diistinsel yoldaki epokeli déniisiin temelleri, transendental indirgeme ile nihayetine erisir. Bu bakimdan fenomenoloji bilincin gergek Sziiniin bilimi olarak dtinyanin dogal tavrin: bilince kapatan epobhe ile is cles, ig ve bilgi nesnesinin fenomencljsir ve fenomenclojnin Sal ohutuna? Gussed 2005.50 © ‘Term bir eyin yerinddeistiome, geveme,vasyeti dei aolarlaia ge: Ayeat bil igin bla. Denker Daven 9732 “+ Epobie xo), Eeki Yunaaca bis terms olsp alopm, sorapurma, gisden geste, frenlenme, duurm,Gnleme, kontrol ctme, ara verme, ese, ona erme, fe an. Iamda ise arg asa alma, ayaca alma, arg durdurinaparaster iin ala, yarsdan apna, fararvermekten gekinme solaris elmekte op Liddle Seo sors >) Fibhalictken sven spbiosakinmal, sata, ger rote zapt etme, piphe cme anlar Karama bike ona gatcak il olan gpddomer neroit) ine sk Girma, ak tutmak anlanfaana glmekedis. Bke. Liddell Seott gry 61. Epbbe An tkieede Sli Statin “Sune abtine” Sabre ve Sale) yrgapla eles fava etikte diqiamenia are duruna Karlie gelecek geile bland, Hise (potbe yi phainmmarn biatihikendsine yma bayrracakfenomenolojieilem- ve temel de Beytulhikme rr (1) 2021Bilincin Aciklgndan Varhign Acikliana Giden Yol Olarak Fenomenoloji gbrecektir. Oyleyse felsefeye diigen epokheyi muhafaza etmek ve bu ézel diigiincedeki turum ve davranist korumaktir. Dolayisiyla fenomenolojideki fenomen doga bilimlerinin dne sirdagi verilmis olan degildir. Fenomeno- Joji verilmig olann baska tiirden olma olanagimin Sziinit sorusturmak ve bilince sunulanin mahiyetini arasturma konusu yapmakla yiiktimliidiir. Bu yoniiyle fenomenoloji fenomene ulasmak igin her bir agamasinda biiyik bir ihtiyatla isleve soktugu epokbe'yle diinyayla kurulan dogal bags yerinden edip “diinya ugruna” kurulacak &z bags tesis ederek felsefenin de sorumlu- tugunu almaktadur Epobbe ile basvanulan intentionalite® (Tntentionalitaet) varolan ile kuru- lacak bags temin eden bilincin varolana yonelik referansidir, Bu yénelme hali bir tiir kasithbga igermesi baglaminda intentionelit’nin, bilincin kasith eylemi ve varolma tarzi oldugu ileri stirilebilir. Bu kasstldskta her bir bilgi durumunun reel olanla (noeti®) intentionel (nocmati) kaveayss. ueduga anlagihir2 Fenomenoloji bu baglamda verili olan varolanm bilince kendini sunus tarzlanin ve sunus tarziyla kurulan iligkide hangi kurucu égelerin rol oynadgin: sorusturan aragtirma alanina kargilik gelecektir (Husserl 1999: 9). Bu sunug tarzinda Hussesl jntentionalite kaveamin: sezgi kavramana bagh ele alarak sezgisel olanin her zaman sezgisel bir eylem igerigine sahip oldugunn ifade eder. Dityiiniir baslarda Brentano'nun etkisinde kalarak kasstl olanin daima bir igerige sahip oldugu gértistinti kabul etmekle bir- likte bir yandan 1894 yilnda éntentionalite ve biling iligkisini ele aldygs Twardowskiinin On The Content and Object of Presentations eseriyle dile gelen meseleleri takip ederek diger yandan Brentano-Balzano meselesinde leedebagltcr Se ora gbrmeietec. " Lavine tomtom, gene! olarak esnctme,usatma, gerdieme, germ, artirma, geijleme, fatal olarak gergalk,vaslon isveml ha, varlanin siddet duran anlamana gelmneke civp, flue anlamda diLkat bir noktada toplams, yogunlagns, kant, ede? manalarina erp lansimasinn yada fil al olan inomtovanGroeaia nesoeye dikkac kesilmede secvohlegccii ast edn oral belie. Bix. Glaere68: 938. Ba baBlaonda Hiseed fe- ‘omenolojide bag tas yaptssintentionatite'y bine kastiyoneln olarak anlamaktade ki buyBaclin “kale “Bu kantiin Hissel noes ve mma ole zee iki ut oldansigseet ede. Bualar dan kelime anlamta noes (7 vorot/eae Tonk ligede nas) Fski Yunanea bir crim olup ab anlama, slay, avr manalrinds dle ger LiddellaScort gr 178) Burs da die geen Neem (50 vOnLG/2709 diginilen yey; dipince, amas olarak geviliz. Ba noktada nooma ve nos, fark cee, anlam,alglam, diyinmek, gbrme manalanna glen too (8) fiiadea gelmekvedis Bs, LiddelieSeor 29731377. Ba aalamca ig kava Tan aki allege iki oldugu anlage. Ek bl olarak bs, Cains, 197: 56,873 Beytuthikme rr (1) 2021 379 Beytulhikme An International Journal of Philosophy380 Beytulhikme An International Journal of Philosophy el Gigdem Yildwzdoken ‘kalarak doktrininin ana taslagim olusturma yoluna gider. Bu sebeple Hus- serl’in ilk baslarda Twardowski'nin meseleleri ile bir tir hesaplasma ve buna iligkin tatmin edici yanit denemesine giristigi gortilir (Schuhmann 2019: 142) Brentano her ‘ntentionef davranigin bir arzu ve inanca sahip oldugunu savmamakla kalmayip bu arzu ve inancin da bir arzu ve inanca aitligini savunur, O halde éntentionalitede agiga gikan zihin-nesne iliskisi kadar bu iliskide tesis edilen deneyimde beliren, éntentionalite’nin yeni nesnesidir. Dolayzstyla nesne gériileme yoluyla bilince refere eder ve dtinyada bilince konn olan nesneler zihne verili olanla degerlendirilir (Schuhmann 2019: 144). Agia gikan biling yayantist ancak nesnesiyle birlikte ele alinabilir. Fenomenolojide kendine yer edinen bu betimleyici tavir diinyada dene- yimlenen nesnelerin biling yagantisina olan etkisini aragturan yeni yénte- min temel tasidie. Yalmiz sunu da belirtmek gerekir ki Husserl bir jntenti- ‘one! tavtin gergekleymesi igin zaman ve mekana dahil bir reel varolanan olmast koyulunu sart koymaz. Omegin bir dilekte bulundugumuzda bu dilek dileme halinin dil disinda bir gergekligi yoktur. Burada intentionalite gin dnemli olan dilegin kendi diginda yatan olast bir gerceklige igaret etmesidir. Bu bakisla fenomenolojinin iginde bukandugu kasith tavrin aynt zamanda isaret etmeye konu oldugu dile getirilebilir. Intentionalite aracil- ryla Szne, zaman ve mekinda kendiligindenliginin dtesinde olana isaret eder Johansson 2004: 197-199). Bu anlamda fenomenolojik gelenekte intentionel eylemin immanent oldugu bu yéntem intentionel nesneyi ve iliski- yikonu edinir, Hiskide gérilecek sadece diinya degil aym zamanda geyle- rin ve dumumlanin olusturdugu nesnelerden cok baskaca gériilenen bir diinyanan kapisimn aralanmastyla agra gikacak olan alandar. Boylece inten- tionel fenomenler “sey"e igaret eden intentione! korelasyonlan olusturmakla birlikte bilincin birligini olusturan bir postulatin varlgum da ortaya koy- maktadir. Bu birlige dahil olma ise salt bilincin agiga giktigi yerde ancak s62 konusu olacaktur, Bu dogrultuda Husserl fenomenoloji ile nesnenin kesinliginin, biling- te salt olana geri gotiirilmesi ve indingenmesi sayesinde agikhkla gériile- nebilecegini iddia eder. Ona gore nesneler dznenin kendileriyle girecegi iliskiler neticesinde deneyim kazanilmas temelinde bilince konu olurlar. Bundan 6tiirii bilince konu olan fenomen 6zel bir goriintimle; kendinde Beytulhikme rr (1) 2021Bilincin Aciklgndan Varhign Acikliana Giden Yol Olarak Fenomenoloji ‘kendini agiga cukaracak bir gérintimle bilincin gértisiine konu olma firsa- tint yakalayarak 6zsel kimligini kazanacaktur (Fleischer 2004 132). Nesne- lerin, kazanacaga bu firsatla orcaya cikast bilincin bos bir levha degil, ige- rikler kazanmasi dahilinde kanitlanm kazanmasina da sebebiyet verir. Bu ‘kazanum, bilince nesnenin agikligum kazandirma kadar bilincin de agikh- fin saglayan fenomenolojik kazanum stirecidir. Bununla birlikte Hus- serl'in pozitivizme yénelik elestirisinin rasyonel epistemik temellenditiligi de belisir ki bu, pozitivist anlayigin giindelik hayatin kékenlerini aramada ve olgulars ifja etmede yeterli olamamasidir. Fenomenoloji bu durumda pozitivizmi agan ve agmay: olanakli Kalan bilinei, nesnenin nesnel kimbigi- nin agikhgim yakalama gézetiminde ortaya giktigi mahal olarak “salt ben’in bilingte nasil olanakls oldugunu arastirma konusu yapacaktir. Salt ben Husserln baska benlerle uzlas: noktasinin ne oldugunu; diger benler- Je bu acikhk temelinde nasi bir araya geldiginin de agiklansyi: sunacakur, Heidegger’de Fenomenoloji ve Varlik Varlh ve Zamav'da Heidegger, Bats diisiincesini ugratmy oldugu destriksiyonla One siirdigit tiim ontolojilere ve felsefeye temel olustura- cak olan ontolojisinin fenomenolojik bir yapida oldugunu belirtmektedir. Bu bakimdan fenomenoloji baglaminda Heidegger icin odak noktast bi- ling yerine varhgn anlammn ne oldugudur, Bu distinceden hareketle cahymamuzin meseleleri de kendini gostermeye baslayacaktur: Nigin bi- ling, felsefe sahasinda yerinden edilir? Heidegger epistemolojiyi degil de nigin ontolojiyi fenomenoloji icin sart kosmaktadur? (Tapper 1986: 154). Dile gelen sorulann aydinlga kavusmast, varhgm anlaminn ne oldugu iizerinden yikkselen meseleler olarak fenomenolojinin merkezi kavramt olarak bilincin yerine varhgin anlammn nasil dile geldigini arastumamiz baglaminda 6nem kazanwr Heidegger “Beni Fenomenolojiye Gariiren Yol” adls yazssinda Man- teksal Arasturmalar'da bzellikle odaklandiga VI. kitaba yonelik elestirilerini temellendirerek varlgn anlam sorununun nasil ortaya giktagam agiga cukartmaya calisir (Heidegger 2001: 85-94). Heideggerin fenomenolojiye olan ilgisi Hussertle baslamasa da gerek onun r907’den itibaren Brenta- no'nun Aristoreleste Varolanm Gesitli Anlamlarr adh. galiymasi ile felsefe patikasma girme deneyimleri gerekse spekiilatif teleolojive duydugu ilgi Beytulhikme rr (1) 2021 Ete Beytulhikme An International Journal of Philosophy Ce382 Beytulhikme An International Journal of Philosophy el Gigdem Yildwzdoken ile Carl Braig’ takibi onu, Husserf'e; fenomenolojiyle hesaplayma yoluna gottirmiistir (Heidegger 2001: 85-87). Bu hesaplagmada Heidegger’in bil- hassa gz Oniinde bulundurdugu, hocasimn Mantiksal Arastirmalar’da bilincin transendentafigum nasil kabul ettigi tizerinedir. Bu noktada Hei- degger'in varolamn varhgimn anlamum kesfedecek olan Dasein’s diinya- igine firlatmas: ve Hussest’in bilinci diinyada konumlandsmast belisie Ancak Husserl bilincin émmanent yaprsindan bagka ben’e agilmanin tran sendental wficanun yasandiins bu anlamda bilinein ve diinyanin transenden- taf olduguam kabul etmektedir. Bu gériige gére bilingte bagvurulacak fe- nomenolojik indirgeme ile diinya da transendentalhgina kavusacaktyr. Hei- cegger'in bu anlamda gstermeye galistiéi sey, Husserlin fenomenoloji- sinde beliven bilincin nesneleri ve intenional eylemlerle kurulacak ilintinin vvarligin varlagmasin: saglayamayacagadir (Tapper 1986:154). Ancak sunu da hemen belirtelim Heidegger Husserli elestirse de hocasmnn transendental ‘kavrammun, temel ontolojisinde varha iliskin nitelemede génderme yap- tit olanak kavramina kapt araladigin: da kabul etmektedir. Bu noktada olanak ile transendental kavrams arasinda siki bie bag bulunur. Zica Hus- serl'de transcendental olan bilincin varolma tarzs, immanent olusunun da temeli olarak maddesel nesnenin 6z'iniin yakalamsinda kendini ele verir ve biling diinyasallik temelinde bulunsa da diinyaya askindhr. Heidegger’de ise bilincin askinsalligina yapilan vurgudan éte varligin askinsal oldugu savlanmaktadhr (Heidegger 1996: 33-34). Bu temel ontolojide varhgan tran- sendental yapisi “anlama’y: yaratur. O halde anlama Dasein'n olanak dahi- linde varolma tarzlarinin étesinde kendi varliginin ciisiiniilmesini imkanls hale getirir (Dostal 20183). Bundan dolay: Heidegger, Husserl'de éne siirilen diinya kargisinda bilincin askinsalhga tezinden farkh olarak varhgin askansalligum, firlatilmushk temelinde agiga cikan Dasein’mn anlama tasan- maya iliskilendiverek fenomenolojik ontolojisini olusturns. Bu ontolojide anlama dtinya-iginde hakikati kavrama ufkudur. Diinya-igindelikt Dasein’a var-olabilmesi igin gerekli temel dgeleri tesis etmektedir. Anlamay1 agik- Jamak iizere Heidegger Megara Okuhu'nun Aristoteles'te dikkat cektikleri dynamis-energeia ayeums oldngu savinin aksine dynamis-energeia’ssn olma tarzina karsilik geldiklerini ve hareketle birliktelik iginde bulunduklarins belirtmektedir. Burada dynamienergeia’nan insan varolugu ile olan iligkisi “anlama”nun insanmn en asli imkan giici olusudur (Giineng 2018: 379-380). Beytulhikme rr (1) 2021Bilincin Aciklgndan Varhign Acikliana Giden Yol Olarak Fenomenoloji Boylelikle “anlamamm uflu’nda Heidegger kendi anlayigindaki fark agik- lamak tizere Vari ve Zaman’da fenomenoloji yaptigin: iddia ederek bura- 4 ele alinan fenomenolojinin Husserl'in fenomenolojisinden farkh olacak tarzda bir anlayrpin tezahiird oldugunu aciga cukanr. Husserl’e ithaf ettigi Varik ve Zaman’ mda fenomenolojiyi takip edecegini dile getiren Heideg- ger hocasinin fenomenolojiye giris mahiyetinde olan Mantiksal Arastir- ‘malar olmakstzin olmakta olan varolmakhk; olanak kavramlanmin da agua ikamayacaguns belirtmektedir. Ontoloji ve fenomenoloji felsefenin diger disiplinlerine dahl olan iki farklt isiplin olmamaktadir. Her iki terim nesneleri ve ele alma tarzlars baglamin- da felsefenin kendlisini nitelendirmektedir... sei edilen aragturmalar Edmund Husserl'in inga ettigi “Manciksal Araytirmalar” (Logical Tnvestigati- cons) baslikh fenomenolojisi olmaksian ilerleme katedemezdi (Heidegger 3996: 34). Gérilityor ki Husserl bilingte salt bende yeniden kurulan diinya ile Gunyanan apagikhgonn nasil yakalanabilecegini gostermek istemistir. Bu tavnyla diisiintir, fenomenoloji ile diinyaya yénelik daha énceki lasik Bats metafizik gelenegindeki varlga iliskin homojen diistince anlayisins tahribe ugratacak sekilde diinyay: hermeneutik temele oturtmustus.** Gtinkii artik Kartezyen diisiincenin g6ktiyit ve idealizmin alayaga ediligi, bilgideki gok yonliihik, bilim ve teknikteki elestirel paradigmalar intentionalite'nin ya- samlara empoze edisinin farkindalgs karsssinda olugan izafii perspektif, diinyansn d2ne ile olan iliskisini tamamlayan hermeneutige dayal: bir bos- Iugun olupmasina sebebiyet vererek her daim “yeniden insa edilecek” diinya ve dznenin konumlanus: ile Heidegger nezdinde varligin hakikati- nin yeniden tezahiir edisini de beraberinde getirecektir. Bu ise Grek- lerinkinden farkh olarak hakikatin gerceklik olarak ak bir ovnos haline gelisinin izahudu. Bu baglamda Husserl'de biling temelinde varolanlanin ézlerinin yaka- Janis Heidegaer’de varligun hakikatini agiga gikarma ugruna felsefenin yolu olarak beliren varligin anlam: sorusuna déniistir. Varbkta aciga cikan. © Bk, Heideagee 1996 24 Bu hunusta Hused/ia fenomenolojisnia, ro, yy positivism ve aativlizmdeki aligns levin sontaen lass yagam diayasinin snlam ve Sneminin abeden dqiilmesi ile donemia ‘modern bilimee| digince tarnna bie tepki olarak guia iface edebiiia. Beplece felse- fedeki bu yeni igtince tare ile Dinya'da ne olup bittigiyeniden ele aliacaktr, Beytulhikme rr (1) 2021 383 Beytulhikme An International Journal of Philosophy CeELy Beytulhikme An International Journal of Philosophy Gigdem Yildwzdoken fenomenolojik bakin ne oldugunu kavramak ise varhan anlami sorusu- mua ne anlama geldigini arastirmay: gerektirie. Bu temelde Heidegger'in Varik ve Zaman'da meselesini ortaya koymada Platon’un Sofist adh diyalo- undan bir alnti yaparak aratumasina baslamast varhgm anlamundaki asrarkér kaygismun talebini giin spina qukartmaktadur Bundan sonra bizim bizzat ugras i¢ine girdigimiz seyde yeterli olma- mizdan otiiri tizerinde konustugunuz (pbeteggomai)® varolamt (on) ne sekilde kullandiginizn gosterme (iemaino) size kahyor. Zira eskiden beri ugras i¢inde oldugunuz bu seyleri biliyorsunuz (gignoma’). Simdi ise Ogrendigimizi diistindtigimtiz bu seylere yonelik siphe iginde kalehk (aporeo, Ismaporos) (Heidegger 1996: XTX).° ‘Yukandaki ttimceden yola gikarak Heideggerin felsefeden talebinin ve israrmn istit értiilen varhgin anlamunin ne oldugu sorusunun yeniden ele alinmast geregine iliskin oldugu gériliir* Ontolojinin varlgin hakika- tine yOnelik anlams aydinlatma girisimi ve varlik hakkindaki temel mese- lenin ele almina imkan verisi, felsefi ideallerin yererliligini de agiéa gika- racaktur. Bu diigiincede Alwin Diemer Husserli metafizikei ilan ederek Heideggerle olan bagins her iki diisiniiriin varhk ve zaman meselelesi lizerine odaklanmalarina baglamaktadie. Béylece Diemer, HusserPin “es- yam kendisi’ne yonelik nesnelerin agikhim yakalamadaki fenomenoloji- sinin temellerinin Heidegger’de varlgin anlamin: yeniden sorma gereklili- Zine yol actygint ve her iki diisiniiriin varhgs kurtarmaya yénelik felsefi, bir 0 kadar da yasamsal bir kaygys olusturduklarm: ifade eder (Schmitt 1962:42). Diemer‘in iddiast dogrultusunda Varibk ve Zaman’a baktugumizda ‘haku payinin oldugu anlasilur. Bunun nedeni modern diigiincede bas tact yapilan Kartezyen-rasyonalist gelenegin fenomenolojiyle baltalanmasimn fenomenolojik ontoloji ile daha ileri govitrillerek bir biitiin olarak metafi- zigin tarihinin ve giizergalunmn; kaderinin degistirilmeye calislmasidir. Bu " Tetim topluluk &ninde Komugma, gic sak: bie sey Kalmayacak gekilde bir konuda ko- ‘ugena anlamlarads kullandmaktade “Kars. Platon (1903). Sofithe, 244 a Esiim Tarihi: 14 Mayss 2020, nephew: perseus cuts edu/hopper/ext? doc-Perseusths Atext As cext sD Sopa sAsectionsDaaga. * Bu aoktada calimamic vergia anlamu tizerine bie yanst denemesine gisigmekten gok dile aelea sorunu aalamaya caligmak ve Heidegae'in fenomenolojiden devraldy Seles ais ‘glearma gnvesindedks Ayrintl bile ign ble. Heidegser 1996: 85-05 Beytulhikme rr (1) 2021Bilincin Aciklgndan Varhign Acikliana Giden Yol Olarak Fenomenoloji anlamda Husserl'de dogrulugun apacikhigi meselesinin Heidegger'de haki- atin (letheid) anlaminin apaciklgina dOntistigii ileri stisilebilic. Feno- menolojik igerikte iki distintir arasindaki bu fark anlam-diinya-varolan arasindaki iligkinin de ne oldugu tizerine kafa yormamuza neden olmakta- du. Husserl Mantibsal Arastirmalar'da séalerin intentionel etkileri ile nes- neleri arasinda bir gergeve ¢izen anlam meselesi iizerine odaklanmaktadhr, Temel mesele, anlama dair bir referans ile tam bir sezgi arasmda paralel olacak tarzda anlam pargalarma ve bigimlerine karpilik gelecek alg form- lasinin olup olmadigicir (Husserl sor: 273). Kategorik formlar nezdinde nominal anlamlarn bir forma sahip oldugunu diiyiinen Husserl bundan yola gikarak bir bigime ve maddeye sahip olan ismin, maddeye iliskin ‘kasitl algida kendini gériniir kildigum belisti (Husserl soo: 276), Bu baksmdan varolant kategoriyal formlara baglayarak dmnek veren Husserl bir beyaz kigach gérdtigiimiizde beyaz kagat oldugunu sdyleyecegimizi ve gdrmenin bu anlamda sdylemeye tekabil ettigini; diger bir deyigle nesne- nin gériilenmesinin onun dile gelmesine de sebep olacagun: belistir. Bura- da rengi grebiliyorum fakat rengi renklendiremiyorumdur. Hilbuki var- ik gergek bir yiiklem olamaz. Biz buna ragmen yine de kagidin var oldu- sauna, beyaz oldugunu ve buna bagh olarak da éniimde duran kigidin be- vyaz oldugunn dile getirdigim énermenin dogen bir énerme oldugunn bili- yoruzdur. Bu noktada Husserl’ gore yargimm dogrulugunu bilmek demek séziin anlamnn éntentionel kisvesinde bilince sunulmus olmasin gerekti- rir, Ancak bu bize varhiun aktiiel bir algida degil sezgisel kasithlikta bilin- ce verildigini gésterir (Husserl 2001: 277-278). Demek ki Husserl’e gore fenomene iliskin d2sel kavrayrsin saf bir dille olan ifadesi kendini sezginin dolaymsizhinda agiga gikartacaktur (Kiigitkalp 2008: m4). Husserl bir ‘yargn diisiincesinin bizatihi kendisinin eylemsel yargilarmn igsel sezgisinin yerine getirdigini iddia edes. Fark: bir deyisle biz yarg: kavramimiza kar~ silk gelen yarg: Omeklerimizi bulabiliriz. Buna ragmen “olma” dahilinde varolamn varlgi bu tarzda iddia edilemez. Varlik bir yargi olmadgs gibi vyargisal bir bilegen de degildir. Varolma kavram bir yargn iizerinden aciga ukamaz. Varlik yargida col oynamaz, yargyya katilmaz; ancak 0 yalnizca ~ dir -dir_ (4) olmakla diigiindiirikix. Kagadin farkina varimaya baslandygt yerde varlik kendini “olmak”ta ele verecektir. Varhjan o vakit kategoriyel Beytulhikme rr (1) 2021 io Beytulhikme An International Journal of Philosophy CeEte Beytulhikme An International Journal of Philosophy el Gigdem Yildwzdoken formunun ya da kavrammn ne algida sunulan nesnede bulunan nesnel korrelative verilmislik olmadigint ne de onun bir yargi formunun veya yargasal bilegenin refleksiyonel olmadiam kabul edebiliriz, (Husserl 2001: 278). Cink varlk kavramt nesnelerin cesitli yonlerinden deneyimlenme- ye baslanda andan itibaren agiga gikarak duyusal algun imkim: mesele- sinden cok émmanent bir alg: alanina dahil olmay: gerektiris. Bu andan itibaren Heidegger'in Husserl'de dikkat cektigi, kategorik sezgidir. Heidegger'e gore Husserlin duyusal sezgi ve kategorik sezgi® (Kate- gorilale Anschawung) axasinda ayium yapmasi varlik sorununun dile gelmesi igin énem tasimaktadir. Heidegger’in bu noktada fenomenolojiye giris mahiyetinde olan Manteksal Arastirmalar’a odaklanmast temel ontolojisi igin bir Seingfrage (varhk sorunsah) olup olmadigi meselesini_ giindeme getirecektir. Husserl hakkinda fikirlerini igeren Beaufiet’e yazmus oldagu mektupta Heidegger, Husserl'de bir varlik sorunu olup olmadigina yéne- lik meselede Husserlin anlayrynda Seiusfrage olmadhgim, varhk soranunun hakikat meselesi olmast ve bunun da metafiziksel bir problem alanant olusturmasindan dolay: Seingfrage meselesinin disarida burakuldiguns iddia etmektedir. Bunun sebebi Seinsfrage‘nin varolanin varlygant ya da hakikati- ne yénelik sorumun kendisini muhafaza etmesidir. Bu diigiinceye ragmen Heidegger Husserl’de Seinsfrage olmadgim; metafizik olmadigam iddia etse de kategorik sezei meselesinin metafiziksel bir mesele oldugumu da kabul etmektedir (Taminiauxé Stevens 1977: 67-69). Oyleyse nedir bu kategorik sezgi? Kategorik sezgi duyusal alglamaya iligkin eylemlerin tersine olaylan, jeyleri bir arada ilintili olarak kavrama olanaguns, akul ylirtitme ve kayas olmaksizin nesnelerin gériilenmesini sag- layandhr. Boylelikle sezgi duyusal alam gecerek jntetionaliteyi tatmin edici bir varhia ortaya koyup onun kategorik boyutunu serimlemektedir. Sunu Almanca dnchswune, Latince intuire tecimine karplie gelen kategoriyal sessi, ceria ‘anlamyla gbrmek, iemek, bakmak anlamlanna gelir. Sz konusu terim Kant bilgi elde ctmenin ii kaynaji olarak Sne srlen anlama yeni (Verstnd) ve duyarble arasinda yapt [B syinmads duyarhgin zaman ve mekin olmak tizere sergisel iki a prio Sexi oldugune sylemesiyie feleefi ahada gin spina gikmajtte. Kant bu teria daha genel anlamda empfindung veriaine refere ederek fullanangtr, Bunun sebebi zaman ve mekiasa ancak seapi de yakalanabilecegini gSetermckctic, Su durumda duyacie sezgize bis temel kazen- dma cabssinia ilenimler bie araya geticecek olanin duyaclgin Kendlsinia degi, mantic nezdinde sezgisel bie bigimden gelme temelinn inga eld anlapie. Sezai ve kxeramlar srasinda yaplaa ayrira duyslars disinceleria karigmgolma olanaginsbisbiinden spurl tur. Ble. Morané-Cohen 2012: 272, Beytulhikme rr (1) 2021Bilincin Aciklgndan Varhign Acikliana Giden Yol Olarak Fenomenoloji da belirtmeliyiz ki Husser! igin kategorik 6geler duyusal algilama eylemle- si tizerine kurulabilir ancak mahiyetleri geregi birbirlerinden apayr: olma- larindan dolay: birbirilerine indirgenemezler. Burada dnemli olan bir an- Jamin biitiinse! olarak anlama ve nesnelligini saglama olanakhgadir (Mo- ran&Cohen 2012: 172). Anlasthyor ki kategorik sezgi, sezginin kategorik Bu anlamda Hus- eidetigidir ve nesnenin sezgisel 6zelligi onun kimligi serldeki hakikat meselesi gergeklik sorunu olarak sezginin anlaminda ve intentionalitee dabil olan sentez yapma savinda temellenir. Bu noktada Hussed! igin sorun, anlamin formunu olusturan unsurlarin kategorik form- lar igin nasil bir dnemi oldugu ve anlam 6gelerine kargilik gelen alg: bigim- Jerinin olup olmada iken (Taminiaux& Stevens 1977: 69); Heidegger igin mesele, kategorik sezginin varlik ve hakikat sornmun deneyimlememize imkan veren olanajin ne oldugu ve tecriibelerimizde varlygin nasil tezahiir edecegidir. Husserlin bize gosterdigi varlyém ne sadece dilde yaklemsel bir olanak olarak konumlandigi ne de mevcut durumun tek gecerli nesnesi oldugu tizerinedir. Bu tavir varligin olanakligina giden yolda fenomenolo- jinin ontolojiye suncugu kilit tast mahiyetindedis. Bu durumnn Heidegger igin dnemi, meveudiyet metafiziklerinde temellenen “diistinme”den bagka tiirld diistinme olanagmn yaratilmasidr. Bundan hareketle Heidegger varhikla kuracagumiz iliskinin Husserlin éne stiediigit gibi biling kisvesinde legil, “diistinme”de aciga cikacagin: belirtir. O halde Heidegger’e yonelte- ceimiz soru, diimmenin ne oldugu ve hangi tarden diisiinmenin bizi varhn hakikatinin anlamma géttirecegi sorusudur. Bu soru Heidegger'in bilincin izinden neden gitmediginin yanstina kapt aralarken maddesel nesnenin varlgi meselesinden varligin aletheia’sin gérileyebilecegimiz alana bizi gotiirecek olandr, Heidegger Disiinmek Ne demektir? adh eserinde ilk timcede diigin- menin ne oldugu hususunda bizatihi kendimiz diigiiniirsek anlayabilece- gimizi ama onnn da ewelinde ctisiinmeye hazir olmamuzin (Bereit) gerek- tigini belirtir (Heidegger z0132:1). O halde varhg katlabilmemizin garan- t6rii olarak diigimmenin ne olduguna iliskin deneyime katlabilmemiz igin, diiptinebilmeyi istememiz; ona iligkin bir kasit, niyet iginde bulun- mamuz gerekir. Ancak diisiinmeyi istemek clistinmeye katilmak icin yeter- Ii degildir. Disiinmede digiiniilen yey kendinden gogunu isteyecek iradeyi olusturursa bu, iradenin diistinmeye olan tesellisi haline gelir (Heidegger Beytulhikme rr (1) 2021 ES Beytulhikme An International Journal of Philosophy Ceett Beytulhikme An International Journal of Philosophy el Gigdem Yildwzdoken 201322). Oyle ki burada diigiimmenin “az’ma dahil olan sabih diistinmenin, olanaklarin. gergeklestirememesinden s6z edebiliriz. Oysaki ctistinme, Sncelikle kendi varhgamzin zi tizerine diiginme olarak diyintlen sey olan varhgimuzin ve diigiinmenin kendini muhafaza etmesi talebinde bu- junur. Heidegger bu noktada tutma anlamina gelen Almanca Hulten ve muhafaza etme anlamina gelen Behalten arassnda dlisiinme mahallinde bir iligki kurar.** Halter’ ise durma, mola anlamlarm: karyllayacak Hadt'tan geldigi dikkate alindiginda diigiinmede digiiniilen seye yénelik bir kararly- luk CEnstschiedenbet) olduga aciga cikar. Bu, diigiinmenin durmast degil, diisiiniilene yénelik istikrarl: bir durustur. Tam da bu noktada diisiinme iisiinilene iliskin kendi Sztinii agiga gukartarak varhk sorumbulugundaki misyonnau yerine getiric. Baylece dlisiinme diistimiilen seyi mtidafaa ede- cektir. Bu anlamda diisiinme varlgin ugrak yesi Hulten olarak diigiinmede kendini serimleyecek acikhi yakalayabilecektir. Tutma, bu agikhim yaka- Jamsidir. Bu agikhktaki durmada diigiinme dtistinilen seyi muhafaza ede- sek onu tiim ihtimamsyla zorbaca degil, istemeyle kendinde alikoyacaktur (Bebatten). Bu dogeultuda diisiinmenin kendisine dikkat kesilmemiz gere- kir. Bu dikkat kesilme, yeniden diisiinme (Bedenen) eyleminin dziiniin de yeniden hesaba katilmast anlamuna gelecektir. Bir insann nasil diigiindigi, nasil eyledigine bagh olarak dtistinme- elem birlikteliginde’s ctistinilen ve eylenilen seye yonelik kaygs belirir. Kaygida var olan ihtimambk (Sorge) diisiincenin duraksamaya ugramakst- aan varlik alamnda kol gezme olanagam sunacak olandur. Bu anlamda Hei- degger Diisinmek Ne Demektir? adh eserinde diisiinmenin ne oldugu mev- zusunda ele aldigi temel meseleyi “kaygt uyandiran zamansmizda en kaygt verici olan, bizim hala diistinemememizdir” (Heidegger 2013a:27) tiimee- sindeki sav1 dizerinden tarymaya agmaktadur. Bu iddia Heidegger’e gu sorulan sormay: akla getirir: Felsefenin 2500 yi askin devam ettii diisti- niildiiginde filozoflar dtistinme eylemini gerceklestirememisler midi? insan diinya-iginde varoldugu andan itibaren diisiinmeden baskaca bir 3 Halt, baltn vecislerinin salam igin bk. Steuerald 198 solams isin blz. Stevectald 1982: go. Calgmamueda Heideggerin séz konurs metainde Rudvan Seatieklin gevirsindes yaraelaniimakla bidikte ceviride kullanilan kaveamlaca donk digen Almancaei da abretilerke arp: bie oltams gerseklegteimistie. © Bu bi dicotiai olarak: dei, bitililelé bie yaps olacak vasliealanuna katdmsys sailayan birlktelikir Beytulhikme rr (1) 2021Bilincin Aciklgndan Varhign Acikliana Giden Yol Olarak Fenomenoloji eylem igine mi girmistir? Neden en kaygi verici olan sey dtistinmememiz olsun? Diisiinme-eylem birlikteligi soz konusuysa neden en kaygt verici olan sey eyleyemememiz olsun? Heidegger'de diistinmek, Kant’ra oldugu gibi zihnin 2 prior’ kogulla- nina baghi kendini gerceklestiren bir eylem olarak tasarumlann bir bilingte birlestirilmesi*® ya da Descartesin 6ne stirdiigi iizere yer kaplayan ben'den (res extensa) ayn bir t6z konumunda veyahut Hegel’deki gibi Ge- stn gelisiminin diyalektik isleyiginin izahn degildir. Diistintir, diipfinmek, kastetmek, akla hiikiim vermek anlamunda Al- manca das Denken’s kullanmakla bislikte, bir seyin diigiiniilmesi olarak An- denker’s, yeniden diisiinme olarak Be-denken’s kullanmasinin yaninda 6zel- likle ikinci donem eserlerinde Denker poetik diisiinmeyi (Dicbterisob) ‘karpilayacak gekilde kullanmaktachr (Inwood 1999: 215). Bu noktada varlke sorunsalinda diisfinme sorununa énem veren Heidegger’in diistinme-varik nezdinde terminolojisindeki fenomenolojinin yerinin ne oldugu hususu hakikat meselesi baglaminda degerlendirilmeyi beklemektedir, Bu neden- le diigiinmek Heidegger’de Husserl’de yer aldiga tizere maddesel nesnenin Gziine ulasmadaki mahiyet bilgisine ulagma edimi degildie. Dolaysssyla fenomenolojinin varliktaki yeri diisiinme baglaminda insanin diinya- iginde-varolmaya dayal bir varhk tarzi olarak Dasein’in varhikla kuracag bag ile iiskilidie. Dolayisiyla ontik-ontolojil: olan Dasein'in bir yiztintin varolana, bir yiiziiniin varhga baktgins sdylemek miimkiindiir. Dasein, bizzat kendisi olmadigt varolanlasla da belirli bir tutum iginde olabilir. Bu sergevede yaphigi sorgulamalar kendisinin bir anlamda n-ontolojik ka- sakterini olusturur. Bilimlerin, mantigin ve dolayisiyla aklin sorgulamast bu minvalde gecerlidir. Ancak varhik i¢in nihai olarak istenen cevap, diin- yam icinde fakat ontik kavrayigin dignda bir cergevede verilebilecektir ki bu da Dasein'n ontolojik karakterinde mtimkiindtir. Baska bir deyisle biiriin ontolojilerin kendisinden tiireyecegi temel ontoloji, Heidegger'in deyimiyle Dasein'n ekzistansiyel gdziimlemesinde aranmahdr (Gelebi 201655). Tyte Heidegger’in “en kaygr verici olan seyin halen diisiineme- * Duyulsnin isi giemek (giringiiniin aca cokmasias salayan olarak Frcbeimay) anlama yetisinin isi dipiamektir. Daginmek ise tasanmlan bir bilincle bisestiemektiz, Kant tasa- tarlan alma yetsiolaake dyad ile neanelerin bize weildiinive ana yokoyia kaveamlar ‘etilerek disinme ediminin gerceklesecediai ifade eder. Apwats bilgi icin ble. Kant 2010: 77-78, Beytulhikme rr (1) 2021 St) Beytulhikme An International Journal of Philosophy CeEile) Beytulhikme An International Journal of Philosophy el Gigdem Yildwzdoken memiz oldugu” savinm anlamum burada aramamuz gerekir. Diigiinmenin huzursuzlugunda kaygs verici olan sey varlikla insan arasindaki bagin ko- panhyidhr, Bu bag yitiilisi distinmenin distiniilmesi gereken seye yz cevirmesinden tezahtir etmistir. Heidegger klasik meveudiyet metafiziklerinin Platon'dan Hegel’e kadar olan zamanda « priori bir zoruntutuk dahilinde ya da degismeyen taler temelinde hakikati zamandan yoksun bir yapryla inga etme cabast igine girdiklerini ve felsefenin telor'u haline gelen varhgm hakikatinin diinyadan soyutlanarak “nedir“ligin odak noktast kaldigi bir temelde insa edildigini belistir. Bilhassa modern disince ile birlikte bir yandan ézne merkezli idealist anlayislarin dne gikip diger yandan doga bilimlerinden kesin bilgi savim miras alan pozitivist diiiincenin olgusal bilgiyi temele alist felsefenin merkezine episteme’nin yerlegmesine sebebiyet vererek “digiinme”de ontolojinin epistemolojiye feda edilmesine ve “epistemolo- jiyi Snceleyen diisiinme” (Kiigiikalp 2014) anlayyslarmin oluymasina yol agmuytir. Gegmigteki felsefe ile hesaplaytigimizda Platon’dan itibaren kendine yer edinen idealist felsefelerde varkyn varolandan soyutlanarak askansal bir mahalde temellendiilmesi ve modernite ile varlgin varolana feda edilmesi, gercekligin ne oldugu hususunda baska tiirden diisiinme olanaganm yaratilmasmna da engel teskil etmistir. Bu dogrultuda baska tiirden diigiinmenin yaratulmasinda gerel Hus- serl fenomenolojisinin gerekse Heidegger'in fenomenolojik ontolojisinin giin yiiziine cakmasinin bir krizden neget ettigini ifade edebiliriz. Bu kriz, Husserl’de Avrupa‘nin tinsel Gestalt (Husserl 1994:35-39) baglaminda aciga cukarken, Heidegger'de diistincenin modern rekbne'ye hapsedilerek varhk'taki ontolojik temelin gormezden gelinmesi olarak kendini gosterir. Fenomenoloji bu gaye iginde Avrupa'nin tinsel Gestaitim pozitivizmin ve natiiralizmin kucajndan kurtarma gabast iginde ugrag verirken varhgan acikliginda oma zamansallik nezdinde gériileme imkns yaratarak alet- Seia’sina anlama olanajam da olusturacakor, Bu anlama olanag varhk ve Dasein arasmdaki bagin yeniden kurulmasim saglayarak yasam. dinyast Lebenswelt) ve diinya iizerinde yeniden diigiinmemizi talep etmektedir. Galismamiza konuk olan her iki diistintirin bu noktada felsefi kaygdart gozetildiginde diisiinme-diinya ve yayam diinyasi-biling arasindaki iligki iizerine kafa yormalarinda gorinir olan, bu krizin koklestigi yerde Grek- Beytulhikme rr (1) 2021Bilincin Aciklgndan Varhign Acikliana Giden Yol Olarak Fenomenoloji erin dili ile konusursak sadece theoria alanunda degil, praksis alanna sixa- yet eden bie huzursuzhugun “diigiame’yi ve “biling’i tahakktim altina almasmdan ileri gelen varhga ve felsefeye dair fenomenolojik kaygmn ialerielx. Diinya-dtistinme, yasam diinyast-biling, rasyonel dinya-duyulur diinya yada ézne-nesne meselesi felsefenin baslangicindan itibaren diisiniilerin Gikkat kesildigi bir mesele olarak diipiinen Oznenin kendi disindakilere iliskin anlam: nasil inga edecegini, Szne-nesne iliskisindeki kurucu unsur- Jann neler oldugunu gindeme getiren ve diigiinen ben disindaki diger benlere iliskin bilginin nasil tesis edilecegine yonelik bir arastiema alansns olusturmaktadir. Bu arastirmadaki sorun Heidegger baglammda Pre- sokratiklerin physiste kurduklan iliskiyi yeniden gézetmemizi 6n gdren bir cagssyi keadinde barindiran varlik-varolan meselesiyle bislikte giindeme gelirken Hussesl temelinde denelerarasik problemi ile diigince iretimi tarihinde gériintir olmaktachr. Bu bakistan hareketle Heidegger Metafizige Giriste meveudiyet me- tafiziklerinde varkgin kurucu dgesi olarak tayin ettigi physisin yanks yo- sumlandigins ve bu hata yorumlamanin varlikla kuracagsmuz bagdan fera- gat etmemize sebebiyet verdigini belistmektedis. Asil meselenin varhigin anlamun anlamak ve bu varhn anlamin yeniden sorma oldugu diisiinil- diigiinde physis'le ve dinyayla kurdugumuz iligkinin yeniden gdzden geci- rilmesi gerckmektedir. Disiiniiiin physis izerinde ssrarla durmasinin ne- deni, varhgin anlamann tam da “orada” minvallenmi olmasinda aranmals- dr, Varhgan kendine dzgiliigii (Eiger) hakikatin agunlandis yer olarak physi sahast dahilindedir. Heidegger terminolojisinde physisin ne oldugu klasik Bats digiincesi- rnin diigmtis oldugu teblikeden korunmak adia “nedis"ligi tizerinden de- Gil, ancak ‘ne olmakhgi” ile hakkinda s8z edebilecegimiz seydir. Dile ge- Jen vase, yargdact-yargdamalars veya varsayimlars iginde buluaduran mo- demo diigiincenin idealizmde kék saldigs temsili dogeuluk nosyonlass tize- rinden degil, “distinme” baglaminda sirayet ettigi “dil” tizerinden kendini ifja edecektir. Varhk dilde ikamet ederek kendini dilde sunacaktar. Bu baglamda Heidegger’in “varligin evinin dil oldugu” (Heidegger sorb: 18) vurgust ogos'un alerbeia ile olan iligkisi noktasinda dikekate alinmalicie Ancak diisiniriin belirttigi tzere bu dil gramerden syyrihp daha kokensel Beytulhikme rr (1) 2021 Beytulhikme An International Journal of Philosophy CeBhd Beytulhikme An International Journal of Philosophy el jem Yalduwdoken bir ézsel yaprya dogru yoneldiginde fefor'una kavusabilir (Heidegger 2014: 139-140). Logos'a disen sorumbuluk séze gelenin /egein esnasinda apophanes- zai olarak hakikati saklanmishktan kurtarmak ve onu aletbes olarak aga cukartmakur (Heidegger 1996: 28-29). Konmusulam goriileme olarak feno- menolojiye giden yol bu anlamda varlgin tebudilli layafetlerini kesfetmek- tir, Varhgun tebdilli kayafeti Zogos'un dogrulug ile uzlast saglayamamasina ramen “olmakhk’ta agikta duran varhgin hakikati ile uzlagt halindedir. Heideggerin metinlesini céziimlemeye calisan Steinersn bu noktada ifa- desi meselemiz baglaminda dnem taste Simei ve, Sousa Yunan dilinin sézcliblerni dilersek, o zaman, bir ayza ve ay- sical aleme dogrs deviniriz, Yunan dilinin bizcebilinen Avrupa dille: gibi sadece dil olmadige digiinmemize agacaktsr. Yavas yavas. Yunan ili, yalnsz 6, logos'tus...Yunan dilinde séylenilen ayns anda ve garpic bie yolla gagrlan (biplece adlandindan) olur .. Onun sundugu sey Sniimiizde hemencecik wea and, isiilebilie Yunan sBzctigin iginde Sncelikle sale bir sBzcttk igaretinin deGil, 0 geyin kendi-simdi varhgylayredse Steiner 2003: 60. ‘Yukandaki timce Heideggerin Nedir Bu Felefe? adh eserinde dille- nen philosopbia'aun neden Grekce konustugunu da aciklamaktadir. Felse- fenin sora sorma tarzs itibariyle “nedis"lik aslen Yunancadir ve bize soru- nun kendisinin ne oldugu hakkanda da yol gésterecek olandir. Bu yolda philosopbia'ya eglik: eden logos, konugulans essiz sekilde dile getisendis (He- idegger 1995: 31-34). Bu noktada agos'la philosophia arasindaki bag modern teorilere ve kategorilere sikastsnlmss bir ilk olmaysp varhgan sorumlulu- gunu almaktan gecmektedir. Bu sorumluluk ise pbysistin keruyucu, kapsa- yici ve bigimlendisici vasfinda aranmalidir. Nitekim Greklerin physisle girdikleri deneyim varhjan gorintir oldugu Zogos'da epistemik bir tavirdan ote rbeoria'nmn Sziind sergiledigi diigincenin dztint de ele verendir. Fakat theoria disiiamenin teknik olan yorumu olarak anlasilmamalidir. Aksi halde diistinmenin bu tiirden yorumm diistiniilenin ait oldugu seyden vaz- geomesi anlamia gelecektir. Varlk ve Zaman'da bu konuda Heidegger sunlan belirtir: Seplece (Dinge) salt reorike (nur theoretisch) agidan bakan (hinsehende) grits Blick) el-altinda-olma durumumy (Zohandenheit) idrak etmekten mahrum- dur. Diger yandan kullanan-elle calisan i grme (gebrauchend-hatierende) kér olamaz. Ona dagii bakig tarzt elle calyymaya (Hantieren) rehberlik eder Beytulhikme rr (1) 2021Bilincin Aciklgndan Varhign Acikliana Giden Yol Olarak Fenomenoloji ahrt) ve ona kendine has spesifik geysel nitelik saglar (Dinghaftingkit). Gerecle (Zeug) olan iliski durumu (Umgang) kendini -mek iginlerden (Um- 24) olusan referanslar cokfusuna tabi klar. Baylesine bir eklemlenige (Sichfti- gen) ait gbristin kendisi tedbirli bakistir (Umsicht) (Heidegger 1967: 69). Béylece theoria’nn Grekce thea ve horao'dan geldigi dikkate alind- finda”, diistinmenin rheoria alaninda keskin gériisle, gértiniistekini (thea) gozettigi ve meveut olan seyi gorilebilir; bilinebilir hale getirdigi anlayt- ir. Heidegger’e gore varhgin ve goriiniime gelenin igsel baglamu Grekle- rin pbysivinde acik hale gelir. Bu savi temellendirmek adina cigtintir poy- sivin. kokenine odaklanarak pha ve phy’aun ayni kokten geldigini ifade ceder (Heidegger 2014: 118). Pha Dor Iehgesinde spi! 131, panl pan manala- nna gelmekle birlikte pha'dan tiireyen phos, parlama, aydinhk anlamlarint ‘karpilayacak gekilde kullanimsstir. Yine ayns kékten titreyen phaino, bir seyi aciga oskarma aydinlga kavusturma anlamma gelmektedir. Dolayissyla varhk, zevahir olanla (Schein, seeming) bitlikte gOriiniige gelecektir. Giinktit physisiin hareketi ile varolan aletheia; gizlenmemislikte siikiin edendir (He- idegger 2014: 119-120). Oyle ki Heidegger Greklerin bu kavrams nasil icat ettiklerine iliskin, onlarin varolanlasla girdiklesi deneyim sonucu varolan- lara koyduklant bir kavram olmadigint aksine, varolanlarla bir deneyime girmezden evvel poietik ve diigiinsel deneyimin somucn varolanlara iliskin ‘irettiklesi kavram oldugum aciklar. Bu yéniiyle plysis, bitkileri, hayvanla- 1, yeryilziini, gokytiziind, meveut olanlan, nameveut olanlany, heniiz varh- ga gelmekte olanlan kaplamuna almakla bitlikte tiim bu siirece de karsiik gelir (Heidegger 2014: 24). Oyleyse pbysis varolanlanin toplandygt yer olma- yip varolanlana varlginin aciga cikesét alandie. Varhk hakikatini plysis zemininde poiesitini gerceklestirerck rebbme'sini ortaya koyabilecektir. Bu Heidegger theori sSzcifiin analisine gisgerek, bu terimin Grekce theeritys Karp {g6ldigin ve onun da teocn’denneseretiga beliip terimin de grin salamna geen ‘ea ve dikkstlice bakes, gbemek solamunds horse dan geldiGin fade edes.Platoa'da = via Sin gbeme anisms wor’ kare gelenehe'nin isan varlqinin syn smmanda en yiksektaretoldugunu da belirten dni, trim anlampla kazandi anlar iibarisle ‘eorsivin grime kon olan varolana dikkstlice baka olarak anlam hudutums sara ties theron ve bis prottiter anna spam dSninin, Diginirin bu yapts bir “rks oraya koymaktan Se sksie her ikisinin de Greklende bid bir digGaige aaret tifa: gostecmelts, Cla shorter Gel gia tannlar it cg grist pantlaea ag bir goringen sirayet eden bir grinning eines vemmeline daanir Heidegger 1998 239) O hal heen, “hakkaei gatea bie temafad" (A, 8.33) + Bir ey bilmek oma girmekten meydana gli. Bke, Heidegger 1995: 25. Beytuthikme rr (1) 2021 BE] Beytulhikme An International Journal of Philosophy Cehey Beytulhikme An International Journal of Philosophy el jem Yalduwdoken ‘hiner? varhgmn, agikhgam yakalayabilme tarzidur. Bunun nedeni hakikatin logos” esliginde “diisiinme"ye kulak kesilmekle bu aciklikta tezahtir etme- sidir, Dunya ise bu agikhgan olanak zemini olacaktr. Diisiinmenin olmakhga birakilarak siikiin ettigi yer diinyadir. Diinya- varhk arasindaki bag “ciiptinme”nin kendisinde kendini ele verendir. Hei- egger diinyaya iliskin arastumasinda varolanlarin ve varolanlarin varligi- rnin ikamet ettigi yer olarak diinyanm bir repos olmanin étesinde oldugunu belirterek ontik-ontolojik ve egzistansiyal analize girigip onu fenomenolo- jik olarak agumlamaya caligur (Heidegger 1996: 59). Burada Heidegger ara- edigs ile agiga cukan sorular calismamiz baglaminda dnemlidie: Diinya denilen sey Dasein’in kendine Szgit bir varhk tarzi midi? Eger diinya Dasein'in varhk tarzi ise Dasein diinyaya ship olmakla diinyayi 6znel bir temelde inga etmez mi? Béylesine bir durumla diger Daseinlar s6z konusu oldugunda anlama-ualass olanagins hangi kurucu mahiyette saglayacagumiz sorunu giindeme gelir (Heidegger 1996: 60). Bu meselelerin izaha kavuy- mast adina “dtinyasalhk” (Weltlichkeit, worldliness) fenomeninin analizine girigen Heidegger diinyasalligin diinya-icinde-varolmanin egzistansiyal temelini olusturdugunu belistir. © halde diinya ontik olarak varolana, ontolojik olarak varolanlann varhgina, ontolojik-egzistansiyal olarak din- yammn diinyasalhgina ve énontolojik olarak ise “iginde® olmanin olgusalli- una karsilik gelmektedir. ‘iginde'likle diinya, varolans ve varligs cepecewre saran bir mahal olarak anlasilmaktadir (Heidegger 1996: 60-61). Heideg- gern diinyasalhk mefumunu ele almasmun nedeni Dasein'n diinyaya firlaumishgindan yola gikarak ona yakin varhk tarzmn temel yapisim kavrayabilmek icindir. Bu diisiincede varia cevreleyerek suman diinyanm diinyasalhgmin aragtinimast, diinya-iginde-varolanin varhk tarzim nasil sundugu ve varhk- > Tobine syns zamaada Pisin plem tarsadaki bineedi % Lagoran tops alam da bivamskradse. Anca kaetedilentoplams, biskvime vei cum olmap (daha gok kata anlarandady) ogu'un isleygindei gern keskinlign- de plysitin Korunmasid. Burda koruna loge ve ps arasindak bie modern tat ‘rohan olurturuldageayniiktan Ste, varie varolan stacinda iintinin Goce bir sit [Boi gizeten bap gosler Satine serer. Ore yandan lor ve physiin aracau birkkeeliginde Farmonia kendisi spsicla sina modeenitenin phsinomenon's de araca iigkiden da. he alight. Bez, Heidegger 20r4 153-154 Bu, hakikstin gb olan ign stl {Hand de onaya koyar Ba dogealtade Heiseggerin Sz ve avidin dilde Komugragun ide sig aragurmame balamanda dnemlii. ke. Heidegeer 20:3: 65. Beytulhikme rr (1) 2021Bilincin Aciklgndan Varhign Acikliana Giden Yol Olarak Fenomenoloji Ja kurulan iliski noktasinda onda neler olup bittiginin ontolojik yorum olanagins olusturma amacryla fenomenolojik analizin islevselligini sart koymaktadir, Fenomenolojik analizin gergekleseceyi alan ise varbyan ha- ‘kikatinin agukhgim yakalamaya olanak veren diinya-icinde'liktir. Bundan vir: Heidegger’in varolamn varhgma yénelik fenomenolojik analizi ale- ladelige dayal: varhgin bizatihi diinya-iginde-varolmanin ilgililigi dahilin- deyken, Husserl'in araptirmast bilincin agimlanipinin kendini ele verdigi ‘yagam diinyas: ile ilgilidie. Huser! yayam diinyast ile, baska benlerin varligumn analizine giristigi Gznelerarasilik kavramunt ve nesnellige, natiiralizme yonelik elestirilerini agia kavuyturmak tizere “bilim éncesi yasama dencyimi*nin analizini gergcklestirmektedir. Bununla birlikte dtipiintir yasam diinyasim transen- dental fenomenolojik indisgemenin gerceklesmesinde gecilmesi gereken bir agama alan: olarak goriir (Zahavi 2018: 199). Yagama alan olarak diin- ya, deneyimlerimizin zemini olarak tiim Sznelerarasihgan deneyimsel uf- kudur, Bu anlamda diinya yayamak igin yaptyor oluyumuzun temel mevkisi olarak belirir. Ustelik bu yasam diinyas: Avrupa insanhigenm Krizi ve Felse- ‘fide belirtildigi tizere doga bilimlerinin sundugu bir “natura” olmaktan te Greklerin “diinya tasarumi’nda (Weltvorstellung) konumlandig gibi tinsel alanda kendine yer edinen “cevre diinyasi” (Umwelt) olarak gériiniir ofur. Gtinkti karsimizda duran dogalbilimsel nesnel bir diinya degil, diin- yayr cevreleyen tinsel gergeklik alamdir, Dolayisiyla Husserl'in sézlerigle ifade edersek; “éyleyse genel gecerli olan sudur: cevre-diinyasal dogaya tine yabanc: olarak gormek ve bunun sonucunda tin bilimi ile desteklemek, béylece sézde matematiksel yapmak istemek sacmaliktur” (Husserl 1994: 33-34). Husserf'in ifadesi, tinin ve kendisinin konu oldugu felsefenin, ya- sama alammn ve bilimlerin bir krizde oldugu savin igermesinin yams sura Avrupainm tinsel Gestaltina (Gestige Gestalt) yeniden belirlemeye, felsefe- nin ctistindtigi seylerle yeniden hudutlaninin cizilmesi geregine iliskin bir serzenisin dile getirilisidir. Bu dogrultuda Husserlin “felsefe” igin yeniden bilince geri gitme istemi Heidegger'le “diigiinme”nin kebre'sine déntige- cektir. Varhgm hakikatinin anlamnn unutulmasiyla baslayan diistinme krizinden neset eden kebre gerek “Metafizige Girig’te gereksse “Metafizik Nedit?*de en agik bigimde gu soruda kendini ele verir: “Nigin varolan var Beytulhikme rr (1) 2021 Eby Beytulhikme An International Journal of Philosophy CeEDyG Beytulhikme An International Journal of Philosophy el Gigdem Yildwzdoken da, Hig yok? (Heidegger 2009: 24). Bu soru mevcudiyet metafiziklerinin ve modern tekine'de yasam bulan bilimlerin varli ve diistinmeyi teblikeye siiriiklediginin kaygisim gozeterek, varhkla ve higlikle yeniden hesaplas- mamuz konusunda israrkér bir meseleyi gézler dntine sermesinin yaninda éniimtizde kullamma hazir bulunan varolandan (Vorbandensein) bagkaca bir varlik, anlam ve diigiinme olanagina bizi davet eden fenomenolojik mahi- yetin énemini agiklar niteliktedir. Giinkii soru meveut varolan-varhk tasa- suminda varolanin-varligin hangi temelde kuruldugunu ve bizatihi temeli- ain ne oldugunu sorusturmaya bizi davet eden sorudur. Sonus ve Degerlendirme Husserl’in fenomenolojisinin, maddesel nesnenin mahiyetini aragti- ran (Sozer 1976:28) alan olarak biling analizine girisilmesiyle epistemolojik ve bu biling analizinin gecirecedi her asamada olan bitenin ihtiyatla ele almasiyla (Sézer 1976:19) metodolojik: zemininin oldugu gériilir. Bu bakistan hareketle fenomenolojinin bir 62 bilimi ve biling arastrmast olarak bilgide agrkhgs yakalamaya caisan bir metot ve fenomenin bizatihi kendisini yakalayigryla mahiyet bilgisini sunan epistemolojik bir faaliyet oldugu séylenebilir. Diger yandan felsefenin epistemoloji ayajimda tim agurlgsyla kargimizda duran Hussesliin fenomenolojisinin ontolojik te- melden yoksun oldugunu soylemek de haksiz bir soylem olacaktr, Feno- menolojinin bu anlamda ontolojik temeli distiniirim “reel verilmislik" yonelik elestirilerinde agikk akidesi ve varolann varlk yapisim yeniden ele alma gisisimiyle ctistintilmelidir. Bunun nedeni fenomenolojinin is gordiigt yerde agiga ckan fenomenolojik indirgemeye ve fenomenolojik tasvire yonelik gereksinimin arka planinda varolann, natiralistlerin ya da pozitivistlerin éne siirdiigit positus olandan baskaca sahih bir temelinin; vvarlik yapisinin oldugu saviyia temel slogan haline gelen “esyanin kendisi- ne? (Zu den Sachen) ilkesinin anlam ve dnemine kavugmasidir. Ancak Hus- serl'in anlagilacaia Qzere to on'dan dte episteme kaygast fenomenolojinin de fenomenolojik idealizm yaftasm asamamugtir. Husserl’in idealistlerden Kendini styma cabasinda her ne kadar maddesel nesnenin mahiyetinin agikhgim yakalama ugruna fenomeni tinsel olandan ayirarak agiklama ve ® Karp. Heidegger 2024: 262. Beytulhikme rr (1) 2021Bilincin Aciklgndan Varhign Acikliana Giden Yol Olarak Fenomenoloji evrensel hakikatlerin duru- munu anlama gayreti olsa da felsefenin temelini olusturacak bir secenek buna dayal olarak matematik: arasturmasyy 6ne koymamus olmast bu yaftalamanm besleyici tezlerini olusturacaktar, Gyle gériliiyor ki Husserlin idealizmden kendini kurtarma ugrapsinda ‘kullandigi malzemelerin ideal olanlarla kusatiis: kendi anlayigamn idea- i Bu anlamda Hus- lizmin tam da meskezine taginmast anlamina gelmi serl fenomenolojisinin bilimsel bir temeli oldugu savlanan tezde ézlerin ‘heshangi bir hipotez tarafindan altesnatifinin konulamads ideal postulat- Jas oldugu anlagle re yandan Hussesl'in reel ve ideal olan arasinda yapmis olduga ay- nim Antikiteden beri gelen doksw-pisteme ayinmindan devralinan bir di since olarak gériilse de iki baglamda yeni bir gériipiin olupmasina da se- bep olmustur. Birincisi fenomenolojinin bu ayrimla aslinda farklars g6ze- terek diinya-biling birligini biittinsellikli bir diigtinme alaninda tesis etme- si ikincisi, diigiinme stirecindeki mutlak gergeklik alaninda éne stirilen kategorik sezgi dfretisini ortaya koymasidir. Ozne tarafindan ‘iretilme- mekle bislikte rasyonalitede apacikgi saglayan ikinci anlayista dillenen bu géri ile Husserl bilginin fenomenolojik bir aydinlanma teorisini de kurma girisiminde bukunmaktadir, Anlayihyor ki kategorik sezginin nesnesi din- yada karpihg olsun olmasin mutlak olan salt olast modeli olarak kendini belli etmektedir. Bu model, sarsilmaz bir hakikat insasinin da temelini olusturacaktr. Intentionelite'ye duyulan ihtiyag da tam da burada bu kate- goriyal égelere ulasabiline umudunu tasumaktadir. Ancak Husserl'in éne stirmils oldagu bu ézsel gériiniin muglakhgum da eserlerinde yer yer g6rti- siz, Bundan baska kategorik sezginin fenomenolojide oturtulan varligs, baska bilinglerin varhi sorununu gindeme getirmekle birlike diigtintir ‘ge dénem eserlerinde bu sorunun iistesinden gelmek adina “éznelerarasi- Lik’ ve “yagam diinyast” meselelerine yogunlaymistur. Diistintir bu mesele- levi ele alirken dzellikle bir savina sadik kalmaktadur ki bu, girisilen biling analizinin hakikatin kendiligindenligi ile bir araya getirme ugragist karyin- aki istikrarh tavirdir. Bu yéniiyle bu ézsel gérii hakikatin mutlak nesnel- igi ile biling yagantismun pozitivist bir gerekcelendirme arasindaki bagi keurmada bir tiie tamamlama dgretisi olarak agiga cikmaktadir. Bu tamam- lama dgretisinde hipotetik bir formdan gikarulan dolaysiz bir bilinglilik g6riigii de belirmektedir. Husserlin sundugu bu transendental bilingte Beytulhikme rr (1) 2021 chy > ee ° = a ° 5 6 6 & & « < & a a CeBEd Beytulhikme An International Journal of Philosophy el Gigdem Yildwzdoken neler olup bittigine dair girisilen analiz baglaminda Heidegger’e gore fel- sefe adina céziime kavusturulmas: ve yeniden ele alinmast gereken bir mesele varchr, Bu, diistinme-varhk-hakikat meselesidir, Bu anlamda Hus- serl gibi bir krizin varhgma igaret eden Heidegger krizin céziimii igin bilimlerin veya Avrupa'y: agan bir kriz olarak varik sorunsalun ele alin- mast geregiyle bizi kargs kargtya getivir. Dolayssiyla Husserle beliren bi- lincin agikhgina ulapma, Heidegger'de varhiin agikhgana ve bu agikhkta kendini ele verecek olan hakikate («/etbeia) kavusma istemine déniigic. Bu noktada Heidegger Husserl'in transendental ideasina kargs gikarak dtinya- rnin anlamana yénelik kokenin bilincin dnceliginde degil, diinya-iginde’tik mefhumundan yola gikarak kavramabileceginin imkamun: ileri siirer, Bu nedenle dtinya, el-altinda olan varolanlarin ve éniimiizde verili kullanuma hazir olan varolanlarla kusatilan diger benlerin varlginin anlamint bulabil- igi bir alandr, Diinya-iginde-varolma tarzlan algumuza gbre degigen nesnenin farkint yaratarak degisken varolma tarzlanmn agumlandga bir alana kargibik gelir. Heideggere gre varlgin diinya-icinde (imerweltlicb) varolmassyla biz zaten dnontolojik bir ufka da sahibi2dir. Bu anlamda Heideggerin Hus- serl’e yénelik epistemolojik elestirisinde alti gizdigi yey, bizim diinyayla girecegimiz iliskinin metafiziksel temellendiriminin salt bir ilgi olmakst- zun aciga cikamayacagina iliskindir. Bu anlamda varhk sahasinin transen- dental temeli bizatihi dinya-icinde olmasindan dolays irreal degildir. An- cak bir seyin varhk tarz: diinyaya da kargihk gelemeyecektir. Bundan do- Jay1 Heidegger'in varolanlann varlik tarzlarm agiklamaya yénelik deneyi- minde ssrarkar bir tavila dizerinde durcugu, dtinya-iginde-varolan olarak Dasein'm diinyanm agkhgmnda durmasidir, Da-sein"ikta dah; tam da orada olmasiun anlam: da burada agiga cikacaktur. Buna istinaden dii- siinme, diistinilen seyin aitligi kisvesinde varhgin hakikatinin anlamum ancak bu zamansallikta agiga cikarabilecekrir. Diinya, salt mutlak olmak- tan Ste killirel, entellektiiel ve sosyal degerleri igermesi baglammda ta- rihsel ve zamansaldir. Bundan dtiiri Husser!’deki bilincin arzulanan salt igsel zamansalligina kargilik Heidegger’de varhgin zamansalligann hoca- sindan farkls olarak baskaca bir dlisiince kutbu aciga cikar. Sun da be- lirtmek icap eder ki Husserlin fenomenolojisinde Heideggerin temel ontolojisini inga etmesinde devralnan en Snemli kavram phainemenon’ dus. Beytulhikme rr (1) 2021Bilincin Aciklgndan Varhign Acikliana Giden Yol Olarak Fenomenoloji Bunun nedeni Heidegger’de “esyammn kendisine” izahunn varhk meselesi hakkinda meveudiyet metafiziklesinin éne siirciigit nedir’e takils kalmak- tan ya da pozitivist diistincenin tek gergeklik olarak éntimtizde hazir bu- tunan nesneyi kabul etmekten éte, gerceklige iligkin bagka tiirden bir diisiinme olanagann yaratlmasichr. Bu dogrultuda varlkla girilen dene- yimde varhk, biling nesnesi olmaktan Ste jntentione! tecriibenin sinsrlarin ayan deneyime konu olan ve dtipiinmenin huzurunda anlaminn agikhgant yakalama olanaguns sunacakt. ‘Kaynaklar Cains, D. 2973). Guide For Translating Huserl, Dordrecht: Springer Publishing. Gelebi, E. (016), Heideggerin Hiclik Goziimlemesine Varlik ve Zaman Gergeve- sinde Bir Bakss. Beytulbikme An International Journal of Philosophy 6 (3), 47-62. Dastur, F., (2017). Question of Phenomenology: Language, Alterity, Temporality, Finitu- de, (Trans. R. Vallies). New York: Fordham University Press Denker, A. C, & Davran, B. (1973). Almance-Tiirkce Bite Ligat. Istanbul: Kanaat Kitabevi. Dilthey, W. (2999). Hermeutit ve Tin Bilinder. (Cev. D. Ozlem). Istanbul: Para- digma Yaymlan., Dostal, R. J. (cor8). Varkgin Otesi: Heideggerin Platon’u, (Cev. S. Kurtar). Aka- demi Tarib ve Disince Derg, x5, 268.300. Fleischer, M. (2004). 20. Tayi Filaflart. (Gee. A. Kanat). Lemie:llya Yayinevi. Glare, G.W, (1968). Oxford Latin Dictionary. London: Clarendon Press. Giineng, S. 2018). Olanak ve Edimsellik. Metafizi: Ksoram ve Problemeriyle Varlik Felefes. (Ed. A.K. Ciigen), Bursa: Sentez Yayineslk, 359-381 Heidegger, M. (3967). Sein und Zeit. Tbingen: Max Niemeyer Verlag Heidegger, M. (1995). Nedir Bu Felefi? (Gev. A. Irgat). Istanbul: Afa Yaymlan. Heidegger, M. (1996). Being and Time. (Trans. J. Stambaugh). Albany: State Uni- versity of New York Press. Heidegger, M. (1998). Bilin Uzerine Iki Ders. (Gev. H. Hinles). Istanbul: Paradig- ma Yayinlan. Heidegger, M. (2009). Metafizit Nedir? (Cev. Y. Omnek). Ankara: Tirkiye Felsefe Korum Yayialan Beytuthikme rr (1) 2021 hb Beytulhikme An International Journal of Philosophy Ce> 2 e ° = a ° 5 8 ° & & « < & a a Gigdem Yuldizdiken Heidegger, M. (2000). Zaman ve Varlek Userine. (Cev. D. Kanst). Ankara: A Yayin- las, Heidegger, M. (0138). Disinmok Ne Demoltr? (Cov. R. Sentirk) Istanbuls Para- digma Yayinlan. Heidegger, M. (comb). Hiimanizm Uzerine. (Gev. Y. Orne). Ankara: Tiskiye Felsefe Kurumu Yayinlars Heidegger, M. (2o14). Metafizige Giri: (Cev. M. Keskin). Istanbul: Avesta Yayin- lan, Hosserl, E. (1094). Avrupa insanlitinmn Krisi ve Felife. (Gev. ©. Sores), Istanbul: Afa Yayialar Hosserl, E, (1999). The Idea of Phenomenology. rans, 1. Hardy). Boston: Khuwer Academie Publishers. Huser), E. (2008). The Storter Logical Investigations. (Trans. J.N. Findlay). London. & New York: Rourledge Hosserl, E. (2003). Fenomenolaji Urerine Bey Ders. (Gev. H. Tepe). Istanbul: Bilim Sanat Yayial Husserl, E. (2007). Kevin Bir Bilim Olarak Febufe. Cev. A. Kaygi). Ankara: Turkiye Felsefe Kurumu Yayinlars Liddell, H. G. & Scott, R. (1973). Greek English Lexicon. Oxford: Clarendon Press. Lyotard, J-F. (2007). Fenomensloj. (Ger. 1. Bitkan). Ankara: Dost Kitabevi. Inwood, M. (1999). A Heidegger Dictionary. London: Blackwell Publishers. Johansson, I. (2004). Tntentionality. Ontological Investigations: An Inguiry Catego- ries of Nature, Man and Society. Frankfurt: Ontos Verlag, 196-226. Kabaagac, &. Alova, E. (1995). Latince Silt, Istanbul: Sosyal Yayinlar. Kant, 1. (2010). Ar Usun Eletirisi. (Gev. A. Yardumly. 1stanbul: Ldea Yaysnevi. Kiigikalp, K. (2008). Bats Metafziginin Dekonstrisiyonae Heidegger ve Derrida Bursa: Senter Yayineibke. Kiigitkalp, K. (org). Var Problemi Baglaminda Diistiamenin Iman. LEM Egitin Programs, 201-2015 Aglly Konferanst Moran, D. & Cohen, J. (2012). The Huserl Dictionary. London: Bloomsbury. Beytuthikme rr (1) 2021Bilincin Aciklgndan Varhign Acikliana Giden Yol Olarak Fenomenoloji Platon (1903). Sofisthes. Gorgias. (Ed, J. Burnet). Platonis Opera. Oxford: Oxford University Press. Perseus Digital Library. Erisim Tarihi: 14 Mayss 2020. hhttp:/ivew perseus.tufts.eduhopper/text?docePerseus!%3Atext™%3A1999.01 orz1@o3Atext2%sDSoph.to3Asection%esDz4a- Platon (2014). Protagoras. (Cev. F. Akderin) Istanbul: Say Yaymnlan, Safranski, R. (2008). Bir Alman Ustat: Heidegger. (Gev. A. Nalbant). Istanbul: Ka- bale: Yayinevi Schmitt, R. (1962). Phenomenology and Metaphysies. The Journal of Philsophy, 59 0), 421-928 Schuhmann, K. (2019). Intentionality and the Intentional Object in the Early Husserl, Huser: German Perspectives. (Eds. J. J. Drummond & O. Haffe). New York: Fordham University Press, 141-163. Sézer, ©. (1976). Edmund Husertin Fenomenolaisi ve Nesnelerin Vari. Istanbul: Istanbul Universitesi Edebiyat Fakiltesi Yayinlan Stace, W.T, (1986). Hegel Userine. (ev. M. Belge). Ankara: V Yaymnlan. Steiner, G. (2003). Heidegger. (ev. 8. Saha). Ankara: Hece Yayialass. Mengisoilu, T. (1945). Fenomenoloji Felsefesi. Felefe Arkiv, (), 1935, 47-74. Oktem, U. (2005). Fenomenoloji ve Edmund Husses'de Apaciklik (Evidenz) Problemi. Ankara Universitesi Dil Tarib Cografya Fakitesi Dergisi, 45 (0), 27-55 Stenerwald, (1974). Almance-Tiirkce Sxl. Istanbul: ABC Yayinevi. Taminiaws, J. & Stevens, J. (1977). Heidegger and Husser!'s “Logical Investigati- ons”: In remembrance of Heidegger's Last Seminar Zahringen, 1973). Rese- arch in Phenomenology, 7, 8-83. ‘Tapper, M. (4986). The Priority of Being or Consciousness for Phenomenology: Heidegger and Hussesl. Metapbilesphy, x7 (2-3), 153-161. Zahavi, D. (2028). Haserfin Fenomenoleis. (Gev. 8. Beyazit). Istanbul: Say Vayu: Oz: Husere adm duyuranfenomenolji modem digincenin ve tka die ge- Jen Aveupabililernin ol agi bi “hris"den meget ederekbilincegei dng beraberinde getiren ling sratmasina kari gli. Ancak ba biinte neler clup bittigine dai grslen arasturmayla fenomenoloj, bir metot olmasimn yan. Beytuthikme rr (1) 2021 Koy Beytulhikme An International Journal of Philosophy Ce402 Beytulhikme An International Journal of Philosophy Cae Gigdem Yuldizdiken sira reel nesnenin mahivetine uapma gayesine dBntigmesi dagrltusunds mahi- yet Ge) dfeetisin’ de olugrurmugtu, Feaomenolojde yee alan modern episte- rolojinin Sane-nesne dikotimisi ve nesnenin apiklaoosyakalama baglamindaki seroeklik arayg, egeistansvalstlele bisibte psikologlar Gzerinde de etkisni sirairmitie: Bunun yani sia fenomenolojinin biassa Heidegger temel on- tolojsinde Sacelikle iledii yoatem haline gelmesiade deria bir tesieiolduge snlapakrads, Bu anlamda calgmana, Husset ve Heidegger fenomenalo- jiden ne anladikarins cle slma kapsaminda, fenomenolojinin Hussertin felsefe- sinde bapkieye orurtugu bling sorunsshndan Heidegger varik sorunsana aad déatgeigini “biling” ve “digGinme” kavramlanm odak aoktas fularae apa karasturmays amaglamaktachr. Buna bail olarak arsytemames Heideg- seve apie gan fenomenclojinin, felefenin yeni bir metodolojik temelini s8steemesi suceive arian hakikstinia (aetheia) anlaminin aikigiin kepfed= fii olarak: varoanin vahsnan ken tofojik2eminioldujunu ayia amacindadbr ii giitie Kaimast noktasinda nat bir on- Anahtar Kelimeler: Biling, diptinme, var, hakikst, intentionalite, epolhe clanak, zamansallk Beytuthikme rr (1) 2021