Yakup Yelex, Demet Atas | “Dasein"en “Varolus”a Tnsare Karl Jaspers'n Insan Goris Dod: 10,34247/atukluakadeau.S13109 | Acastisma Makelest “Dasein”den “Varolus"a Insan: Karl Jaspers’in Ansan Gariist Yakup Yildiz™, |) Demet Atas”* Atif/& Yildiz, Yakup, tas, Demet, “Dasein’den “Varolus’a Insan: Kast Jaspers‘in Insan Gorigu, Artuklu Akademi, 2020/7 (2), 369-116. Or: Dasein'den Varolus’a Insan baslikls bu caligma Karl Jaspersin insana Dakssim ve insann Kendilik bilincine ererek varolugune. gergeklestiinceye radar geven sureslesi Konu edinmektedir, Insarun kendi benligine yonelmesi, vvarolugun kavramast ve varligun bilincine ermesi varofuga dognt giden tir surecir ve bu sizes Kendi iginde hiyerargk bir yap are eder. Jaspers insanun ‘dasein tin. ortak biking ve varolus (existenz) olmak tzere brbirinden farkls dost te var olma bigaminden sbz edes, insan bu vaslik diizeylerin’ tamamladsktan sonra existenz agamasina gelir, Bu stites, Jaspersin varolusu aydinlatan igaretler olarak isimlendindigi: ozgusluk, detisim ve sisur durumlar gibi bazi zel sgaretler sayesinde tamamlarur. Ancak insarun gercek anlamda varolug Gurumuna gelmesi ve Kendini idrak etmesi ancak Aslan Vashi sayesinde mein Anahtar Kelimeler: Dasein, Vacolu,letigin Sur Dururntae,Aghin Vari Human From Dasein to Existenz: The Human View of Karl Jaspers Citation/®: Yaléz, Yakup, Atas, Demet, “Human From Dasein to Existenz: The ‘Human View of Karl Jaspers Artuklu Akademi, 2020/7396. “Abstract: According to Jaspers, man's orientation to his own self, grasping his existence and becoming conscious of lis existense is a process that goes towards existence and this process has a hierarchical structure in itself. Jaspers speaks of four different types of existence of man: dasein, spirit, collective consciousness and existenz. After completing these levels of existence, man comes to the stage of existenz. This process is completed by some special signs, ‘Bs calgma, "Demet Ata, Kal Jaspers Felcefesinde Aslan Vari ve Varolus Tsk, Yehsek Lisans Text Jnana {nsversian Sosyal Een Ents, 2027” hors tz aksmusindan yaranlndaeak etre * Dr. Og Uvest inent Universtes EdebiyatFakultes Felsfe Blum, yakupvildizhotmail.com. o> csemet65dgmailcom GOnderim Tarihi: 21 Ekim 2020, Kabul Tasi Aralik 2020, Yayan Tarihi: 26.12.2020Artubu Akad | Journal of rtubls Academia 7 Q) 2020 such as frecclom, communication, and border situations, which Jaspers has called signs that dhuminate existence. However, iti only possible fer a person to come to a true state of existence and to cealize himself through the Transcendental Being. This study, titled Human from Dasein to Euistanz, focuses on Karl Jaspers! view of human and the processes that pass until the [person realizes his existence by reaching the sef-consciousness, Keywords; Dasein, Existence, Communication, Boundary States, Transcendent Being. Giris Filozoflarun gértisleri yasadigi cagdan ve toplumsal problemlerden bagumsiz degildir. Jaspers‘in insan hakkundaki gortisleri de yasaduga cagan ve iginde bulundugu toplumsal kogullann izlerini tagir. Onun yagachgy diinya bilim ve teknigin egemen oldugu, Ikinci Dinya Savasr'nm vuku buldugu, Nazilerin Almanya(da iktidara geldigi ve bittiin bunlara bagh olarak msarun, bir nesne olarak gorildiigi, Oltimlerin, actlarin arttigy, insan dzgirlagiiniin Kisitlandigs, kisacast insarin unutuldugu ve buhranin egemen oldugu bir dinyadir. Iste Jaspers‘in insan hakkmdaki fikitleri boylesi bir ortamda gelismeye baslar. 1933de Alman Nasyonal Sosyalist sci Partisi (NSDAPY'nin iktidara gelmesinden sonra Yahudi kokenli bilim adamlan. biiyiik giteltiklerle karsilasmus, hatta tilkeyi terk etmek zorunda kalmuslardar, Esi Yahudi asilh bir Alman olan Jaspers digerleriyle aym giiglitkleri yagamug, 1937'den itibaren ders vermesi ve yaym yapmast yasaklanmistr. Savas sonuna dogru esinin Naziler tarafindan surur dist edilecegini Orenen Jaspers Kendisi ve esinin hayatna son vermek i¢in hazurhKlar_yapmus, fakat Amerikan askerlerinin Heidelberg’e gitigiyle birlikte hayatta kalabilmistir Bu olaym onun dtigtince dtinyasinda derin izler bwaktyp aciktr. Filozof yasachga olaylar sebebiyle kendi felsefesinde dnemili bir yer tutan dltim, act gekme ve sug gibi simr durumlarim bizzat gézlemlemis ve yagamustir. Nitekim bu tecriibeler daha sonra onu kolektif sug ve Kolektif sorumluluk gibi kavramlar iizerinde diisiinmeye itecek, insanm varolusu, inang ve degerleri onun felsefesinin odak noktasm: olusturacaktr.! Siyasi olaylanin insarin varolugunu olumsuz etkileyen yonlerinin yanu sia, Jaspers insanm bilim ve arastrma Konusu olarak ele almmasmna, yani nesnelestirilmesine de karst cikar, bu bakimdan onun felsefesi insan odakl * Tasper/n sivas gorusernin ark plans ve suglluk Konucundaki goruslesn’ kona einen br gauge gia ‘kz. Omek, Yusuf Mehmet, “Surfuluk Serunu: Kar Jaspers - Hannah Arendt Analy Bile Licenses: ila Fates Des, 5/10, 2017), 119-152Yakup Yelex, Demet Atas | “Dasein"en “Varolus”a Tnsare Karl Jaspers’ Insan Grist bir felsefedir. Ote taraftan onun diigiincesinde insan, bilimin konusu yapilarak agiklanabilecek bir varhk degildir. Ona gére insan, ne bilim tarafmdan ele almp bilinebilecek bir Konudur ne de karsida duran ve kendisine yénelinen bir nesnedir. Her bilimsel disiplin insam konu edinerek ona yonelmekte, onun hakkinda sim da olsa birtakum bilgiler sunabilmeKtedir, ancak higbir bilimsel yaklagim onunla ilgili, batincil, mutlak bir bilgi sunabilme konusunda muktedir degildir? Ciinkti insan her zaman bilinenden cok daha fazlast olan bir varliktw.’ Jaspers, genel ya da birey olarak insana dair butincul bir bilgive sahip olmarun higbir zaman miimkiin olamayacagi diigiincesindedir. * Dolayisiyla insan hakkinda yapilan hicbir aragtrma, onunla ilgili kesin ve batiincill bir bilgi ortaya koyamaz. Ashnda insan hakkandaki higbir aragturma, onunla ilgili batiinctl bilgiye erigerek omun varhga konusunda kesin bilgiler edinebilmis degildir. Ctinkit insanla ilgili edinilen her bilgiyle birlikte edinilemeyen, gizil kalan bilgilerin varligi ortaya cikmaktadur. Ona dair bilinenler daima kendinde mevcut 6zelliklerle ilgilidir. Bu nedenle onu tanumlamak da bu 6zelliklerin biri ya da birkaciyla sinh kalmaktadwr. Sézgelimi insan canker, akilhchr, sonludur, tiretkendir, sahip oldugu dil dolay ayla konusandir vs. bunlar I. Kugaticr Varlik Olarak Insan Jaspers insam Askin Varhk ve diinya ile binlikte bir kigater valk olarak tarmmiar. Felsefenin varhk konusunda sorulan “bu nedir?” sorusuyla © Koel Jaspers, Flas Koran: Fela Ging, ev. Abdurahman Alky, (stantial: Panhun Yaysrcsh, 2018), Tnspess Ftesye Ging. ev, Mehmet Alen, (etl Dergah Yarnton, 1961), 75. 4 Jaspers Fels any gers Akan Kent (lair ily Yayanevs, 2001-35 > Jaspers, Flt ong. 88 soArtuktu Akademi | J 127200 baglacigint belirten Jaspers’e gore, diinyada gelip gecmekte olan pek cok varhik vardw. Diinyadaki biitiin nesneler, canh-cansiz biitiin varhKlar, yani diimyada bulunan her sey vardi ve var olan bitin bu varhklar gelip gecmektedirler. O halde soru sudus: Peki, bittiin bu varhiklar gelip gecmekte ise her sevi bir arada tutan, temellendiren ve her seyin kaynagunu teskil eden, asil varhk nedir? Jaspers'e gore bu soruya verilen cevaplar felsefe tarihi kadar eski ve cesitlidir. Siz gelimi felsefe tarihinde ilk filozof olarak kabul edilen Thales'in bu soruya cevabi “su” olmustur. Ctinkti ona gore her seyin Kaynagunda su vardir ve her sey sudan meydana gelmistir. Yine Thales'ten sonra, s6z konusti kaynags ates, hava, ruh, belirsiz olan (apeiron), madde ve atta atom seklinde niteleyen bircok filozof olmustur. Asil varhgm ne oldugu ile ilgili verilen bu yanutlar cergevesinde her sey maddedir ve maddeden olugmustur diyen materyalizm, evrenin tamamumn rubla dota canh bir yapida oldugunu iddia eden hilozoizm ve her geyin ruhtan olustugunu, ruhtan vuku buldugunu éne siiren spiritializm gibi cesitli diinya gortisleri ortaya cakmushr. Fakat Jaspers‘e gre ortaya ckan bu goriislerin ve verilen bu cevaplarm hicbiri kendi ileri sire fikrin mutlak hakikat oldugunu kanutlayamamustir. Ciinkti hicbirinin dugiincesi: mutlak hakikat olabilecek nitelikte degildir. Taspers’e gore varhik hakkinda éne sitriilen biitiin tezlerin ve tezlere bagi olarak ortaya cikan bitin bu agiklamalanin ortak noktasr; hepsinin de asi varhgan ne oldugu sorusunu diinyada meveut olan belitli bir varhgr esas ahp, ondan yola cikarak aciklamaya casmalan ve bdylece onu karsida duran bir nesne, kendisine yOnelinen bir konu olarak gorlip bu sekilde anlamus olmalanchr.” Bu nedenle Jaspers’e gore verilen bu cevaplarm higbiri asil_varhgin mahiyetini ortaya koyabilecek nitelikte degildir. Gankit bunlarm tamam mutlak olan asil varhgi ortaya koyabilmek icin yola cakmakla bitlikte, stirekli izafi olandan, yani varhigam ve var olmasina bagka bir varhga borglu olan gesici varhktan hareket ederek kendileriyle geligirler ve bu sekilde de asil varhktan tamamen uzaKlasnlar. Dolayiayla onlarm gercek varhk dedikleri sey bilincin kargisinda duran, bilincin yoneldigi bir konu olarak bitiiniiyle nesnel olanla suurl: kalmaktacur.® Diistincemizin konusu olan ve kendisinden siz ettigimiz, bizim dasmuzda bulunan bir sey, bizim bir Ozne olarak kendisine yoneldigimiz bir © Jaspers Feete Gig $445, Taspers Feet Konagmaon, 2328, © Jspers Feew Komupmatar, 2523Yakup Yelex, Demet Atas | “Dasein"en “Varolus”a Tnsare Karl Jaspers’ Insan Grist nesnedir. Oyle ki, diigiincemize konu yaptiimiz her dzne bile, kendisine yoneldigimiz bir nesne olarak karsmuzda durmaktadi. Dolayisiyla eger, bizzat kendi varhgimuzi kendi diistincemize konu yaparsak, bu durumda biz hem diigiinen bir dzne hem de diisiiniilen bir nesne oluruz demektir. Baylece diistince ya da biling, Kendisini konu edindigi igin dzne, ancak Kendisine konu oldugu, yani konu edilen oldugu iin ise nesne olmus olur Jaspers, diistinen varhgm bu temel durumunu “Szne-nesne kopusu” olarak adlandinr. Ona gore uyanuk ve bilindi oldugumuz stirece bu durumun, icinde bulunuruz. Kendimiz de dahil olmak tizere, neyi nasil diistindirsek diistinelim dustindagumiz sey, diigtncemizin Konusu olmasi itibariyle daima nesnel bir Konudur ve bu ytizden de biz daima bu kopusun icinde bulunuruz. Diger bir anlatumla diistinecegimiz ya da dtigtincemizin konusu olan sey, ister algalanabilen somut bir gerceklik, ister matematiksel ifadeler gibi soyut idealar, isterse hayal tiriind olan ve var olmast mimkiin olmayan bir sey olsun, tamami diistincemizin yoneldigi bir konu olarak kargmuzda durmaktadir. Demek oluyor ki, somut soyut ne olursa olsun devamb bir seyleri diistincemizin konusu yaparak onun hakkinda dtistintirdiz ve bu nedenle de sitrekli bu kopusun iginde bulunuruz? Ozme ile nesne arasmdaki kopugun her an mevcut olmasi vatljan biitiintiyle ne sadece nesne ne de sadece dzne olabildiginin, aksine ikisi arasinda vuku bulan bu Kopus sonucunda zuhur eden kugatier varlik oldugunun ifadesidir.”° Jaspers’e gore eger diinyada var olan goriintillere dikkat edip girtiniis alanma cikan olaylan gizlemlersek, varhjgm sonka nesnelerde ve diinyamuzin iginde vuku bulan suuth olaylarda olmadigaru, aksine onun var olan biitiin nesnelerin, vuku bulan bitiin olaylann otesinde, ézne-nesne kopusunu asan, kusatict varhk oldugunu idrak ederiz.'’ O halde Jaspersiin kusatant aslinda Kant‘in numen"? olarak adlandisdigs alan gibi her trl fenomenin arkasmda bulunan, higbir goritye sahip olmayan ve bu nedenle de nesne! bakisla bilinebilmekten tamamen uzak olan bir varliktur.'* Iespers Fert Ned? 75, Kent, nesnel olirak disnlcilen, somat bir gegebige tokabsl eden giingiles fenomenler, bons salad hor tire givulesien Somat gercelskln Ve rosralclandan weak sadace zshrin ne=eles olan za yine de duyusal olaayan bir Seagivle vedleblen olan ise numéaler clarak adlandine. Bk Immanuel Kant a Usun Ele ge Avie Vaca (istanbul ion Yayinei 1993), 159 Frank Magill Eec "lesen Brg Klas, ev. Vahap Mata. (istanbul: Dergah Yayinlan, 1922), iE}Artuktu Akademi | J 127200 Taspers'in kugatict varligi somut bir sekilde anlasilabilecek bir konu degildir. Kusaticr varhk hicbir zaman nesnel varhk gibi kendisine yonelebilecesimiz acik secik bir konu olmady: icin bilincimize daima Karan olarak kab. O ne bir konu olarak ele alinabilir ne de ona bir konu olarak yaklasilabilir. Konu olarak ele aluumak kugatci varligin oziine tamamen aykin bir durumdur. Giinkit onun nesnel bir sey gibi bilincimize Konu olmasi ve dogrudan bilinmesi miimktin degildir, o sadece 6zne olarak ben ile konu olarak yoneldigim nesne arasinda vuku bulan kopusla gortintige cikabilir. Bu nedenle kusatic: varlk daima gértinenin arkasinda durur ve gergeklesen bu kopus sayesinde kendisini gdstererek goriiniig alana gikar.* Demek ki, ézne-nesne kopusut sonucunda ortaya cikan kugatict varlik daima diisiintlmiis olmanin iginde kendini gosterir, fakat agik segik bir bicimde bizzat kendisi olarak degil, varia cepecevre kusatan olarak kendini gosterir ve gortinér."* Diger bir deyisle kugatic: varlk hethangi bir gorliye sahip olmayan, ancak saf olarak diisiiniilebilen. varhiktr. "© Onun diger nesneler gibi somut bir girtisti ya da vari séz konusu depildir. © sadece bir idedir. Bir ide olarak da sadece diigtintilebilendir. © halde kugaticr varlige Jaspers'in dzne nesie Kopusu seklinde tasvix ettigi diigiinme ediminde zuhur eden asil varhk olarak tanumlamak miimktindiir, Jaspers, somut bir gerceklige sahip olmaktan ziyade, sadece birer ide olan diinya ve Askin Varhik ile bislikte insam usatict varlk tixleri olarak tasvir etmektedir. Bu anlamda Jaspers‘in felsefesinde diinya ve Agkin Varlik bizi kusatan varhklar iken, insan da bizi olusturan ve kusatan. varhk tiriidir. Askin Varhk kusatanlann kusatamdu, ciinkii O, insan, diinya ve diinyanm icinde var olan her seyi cepecevre sarmaktad. Diinya da msama ve kendi icinde mevcut olan cank-cansiz biitiin varliklart kapsayan olmast itibariyle kusatandir. Bununla birlikte insaran kusatan olmasi, bizi kusatmasindan ileri gelmektedix.'” Diger varoluscu filozoflarda oldugu gibi Jaspers‘in insan géristintin temelinde de Kierkegaard’ gériislerinin oldugu aciktr. Kierkegaard bireyin hayatinm akigt igerisinde yer alabilecegi estetik, ablaki ve dini © Jaspers Fescave Gig 46 ve HE Haluk FedemGepecerre Kaplayan’, Felis ansitigedis, ed. Ahmet Covi, (Ankara: Fbabi Yayanlan, 2003) I, 5, Jaspers, Flag un, 16 30.Yakup Yelex, Demet Atas | “Dasein"en “Varolus”a Tnsare Karl Jaspers’ Insan Grist varolug tarzi olmak tizere tig varolus evresinden séz ediyordu.'® Jaspers de benzer bir sekilde, insanin dasein, tin, ortak biling ve varolus (existenz) olmak ‘izere birbirinden farkh dért tirki varolma biciminden sbz etmektedir. Dikkatle bakildiginda Jaspers‘in saydigi bu evrelerin Kierkegaard’ varolus evrelerine tekabiil ettigi gordliir. Jaspers’e gore biz, dasein olarak kendi kendilerini ayakta tutan bireylerin cesidi, oxtak biling olarak dtistinme éznesi, tin olarak yarablmishgimuz sayesinde gdsterilen gekil alanlaruun hayali ve varolus olarak ise, agkinbkla olan iliskimizle 62 benligimize kavusan kendimizizdir.'? Dasein, bilimlerin arastrma konusu; ovtak biling, bilen ve tamyan anlama yetisi; tit, yasama yon veren idelerin tasryicist ve existenz ya da varolus ise biittin bu bigimlerden fark olarak bilim ve arasturmanan Konusu olamayan, anlama yetisi aracihgayla da dile getirilemeyen kendi bilincinde olma halidir. Bu varhk bigimlerinin ilk tigi her insanda buhman ve biittin insanlarda ortak olan nesnel ozelliklerdir Varolug ise her bireyin kendine dzgti varhk bigimi olarak her insanda tektir.”? Jaspers'in insanin bir var olma bicimi olarak ifade ettigi dasein, Heidegger’in dasein dedigi varolandan tamamen farklidur. Heidegger’e gore dasein varolustur, onun @zii varolugundadi. Ctinkii varhgm anlamna ‘likin sorgulamada birincil olarak sorgulananin, dasein_karakterindeki varolanm varhginm (Sein) anlamidi. Bunun icin Heidegger'de varhgin anlamma dair sorunun ack bir bicimde formiile edilebilmesi, ncelikle varolamn (dasein) kendi varhgi bakimindan uygun bicimde aciga cikartlmast kosuluna baglamr.”! Bundan dolay: dasein hem varolan hem de varhktr, Buna mukabil Heidegger daseim, ontiko-ontolojik bir varhk olarak varhgm anlam zeminine yerlestirir. Dolayisiyla Heidegger’in dasein, varhk veya hiclik ile ilgili ¢éziimlemelerinde kimi énermeler ontik olanla, kimi énermeler ise ontolojik olanla ilgili olmaktadar.”” Heidegger daseina varolan der ve onu meveut-olan olarak niteledigi masa, ev, agac gibi nesnelerden ayuur. Heidegger’in nazannda s6z konusu bu nesnel varliklar birer “mevcut- olus”tur; oysa dasein varolustur, o mevcut olan biitiin varliklardan farkh Ahmet Ceviac Fel Ton: Thlesten Soutrllarda, (istanbul Say Yayelae, 2012), $57-95. 1 aspers Feee Dugumagun Kuk Olan ger, Sedat Unean (stanbul Buslesik Yayamek, 195 1% Yubul Mehmet Omak, "Bisnde, Felsefede ve Polithada Keel Jasper” Task Felice ‘vagtralarda ninerate Ogetininde Anon sofia (Anke: Tick Flee Karwar Yagenae, 1988) 56. 1% Emin Celebs “Heidegger in Hick Gacumlemesine Voit e Zaman Cergevesinds Bc Balog’, Belutuloe i Tnkeraciona our of Prop, 6/1, Fane 216) 47-1 Emin Gelebi, Heidegger ve Sartre’in Highk Gorumlomeleri Uzerine Mukayesei Bir inceleme, thon ners Utila Seal Smtr Deri, 373, (Arak 2018), 3920.Artuktu Akademi | J 127200 olarak kendini secet, kazanir ya da kaybeder; onunla biz kendimiz oluruz, daseinm kendine konu ettigi varhk daima benimkidir. ** Jaspers‘in felsefesinde ise dasein, Heidegger‘in dasein dedigi varolustan ziyade, meveut-olug olarak niteledigi nesnel olanin varligina tekabiil etmektedir Ciinkit Jaspers’e gore dasein, kendine dair diistinemeyen, bu ytizden de kendisi hakkinda bilgisi olmayan, somut ve gergek olan, nesnel gerceklik demektir* Jaspers nesnel olmay1, daseinm Kendi varhjunm bilincinde olmayan, nesnel olan, diger varhKlarla ortak olan bir 6zelligi olarak niteler ve bizim ilk once dasein oldugumuzu, dasein oldugumuz icin de nesel bir gerceklik olarak var oldugumuzu éne siirer.”* Dolayisiyla Jaspers’da dasein, diinya iginde olan, gevresine karst tepkilerde bulunan, daha gok insanm nesnel yontine tekabiil eden ve bu nedenle de bilimsel arastrma konusu yapilarak ilinebilen insanun var olma boyutudur. Bu durumda iken heniiz 0 kendi varhijinun bilincine varmus degildir. O burada sadece kendisine yonelinen bir konudur, Demek ki, dasein olmast itibariyle insan, evrenin bir pargast ve diger nesneler arasmda bulunan bir nesnedir asimda.7° O halde imsanm dasein boyutu icin, Jaspers'in insanun bilime konu olan ve kendi bilincinde olmama, mahiyetini idrak edememe haline verdigi isimdir, demek miimktindiir. Dolayisiyla Jaspers‘in dtistincesinde bilimin insan hakkinda edinebildigi smurh bilgi, tamamen onun dasein elma haliyle iliskilidir. Jaspers daseim ortaya cikan, yok olan, nesnel bir zaman icinde baglangicr ve sonu bulunan, bu bakimdan kendine 6zgii zamant ve ortamt olan var olma tarzi olarak ifade eder. Dasein nesnel bir zaman ve mekana tabi olarak dogar ve aym gekilde ona tabi olarak yok olur. Onun bitin yapxp ettikleri bu iki durum icinde meydana gelir. O sadece bu iki durum icinde hareket eder ve davranusta bulanabilir; onun bu iki durum digina cukma gibi bir olasihg séz konusu degildir.”” Bu yiizden Jaspers’e gore asinda dasein, yokluktan gelen ve yine yokluga giderek dagilan bir hayattr. Daseimn icinde bulundugu zaman ve mekanda géstermis oldugu eylemlerin tamamu gilda ve tutku kaynakhdnr, clinkit dasein gadiidur, tutkudur. O gitdilerden ve tutkulardan olusan, onlann toplam. olan bir varhktr, Bu durumda o, Zone, gev. Kaan H, Okton. (stant Agora Kitaplegs, 2012) 44-45. 3 Matin Heidegger Vol © spre Febew Nae? 3aYakup Yelex, Demet Atas | “Dasein"en “Varolus”a Tnsare Karl Jaspers’ Insan Grist giidillerden ve tutkulardan tegekkiil eden insanin biyolojik yanina kargihk gelmekte, biyoloji biliminin bir arashrma nesnesi_ olarak karsimiza cikmaktadir. Nitekim Jaspers‘ _gére dasein, biyolojiye dzgii nesnel bir gerceklik seklinde varlik gisterir.”® Daseinun kendi varhg: konusundaki bilgisizligine ve bilim tarafindan bilinebilisligine mukabil, insarm bilingli haline tekabill eden ovtak biling, bilimi yapan, diistinen ve bilen yéniimiizti ifade etmektedir. Burada insan, dasein olarak sadece diger varliklar gibi dogan, yasayan ve yok olan bir varhik olmaktan gikip diistinen, arastiran ve bilen bir varlik olma vasfina erismistir. Diinya ve diinyadaki bitin var olanlar ark onun igin biter arastirma nesnesi halini almust.”” O, ortak biling olmasi itibariyle biitiin nesneleri diisiiniir ve nesnel olan her seyi bilir.” Dolayisiyla insani nesnel yoniiniin temsili olan ve kendisi dzerine hicbir bilgisi bulunmayan daseint da bilis. Ancak onun bildikleri herkesce bilinen, genel gecerlik arz eden bilimsel bilgilerdis. Yani ortak bilinc herkeste ortak olan, genel gecer bilgileri agiga gikaran bir var olma halidir. Nitekim Jaspers ortak bilinci herkeste bir ve aym olan gercek biling olarak tasvir etmektedir. Bu bakumdan ona gre bu biling bir cogunlugun sastlantisal 6znelligi seklinde anlasimanin aksine, genel olan ve genel gecerlik tasiyam nesnel olarak Kavrayan bir Gznellik biciminde anlagilmaher." Cogunlugun rastlantisal Sznel bilinci, kisiden kisiye degisen ve boylece her Kiside farkihk arz eden bir bilingler yiguudir. Dolayssiyla buradaki Oznellik, her kiginin kendine Ozgil, bir digerinkinden tamamen farkh ve bagumswz olan, kendi bireysel dogrulan seklinde tezahiir etmektedir. Ancak genel gecer olam nesnel bir tarzda kabul eden ortak bilingteki dznellik, kisiden kisive degigen kabullerden zivade, farkl kisilerin ya da dznelerin nesnel olan birlikte kabul ederek, onu genel geger kilmak anlaminda, ortak bir zeminde birlegmek demektir. Diger bir ifadeyle oxtak biling farkh Sznelerin ortak kabulii niteligindedir. Boylelikle ortak biling derken Jaspers, farkh bilingsel iceriklerin bir toplamum kastetmekten zivade, herkesin tizerinde hemlikir oldugu bir ve ayn dogruyu kastetmeKtedir. Bu yonilyle ortak biling, bitin bireylerin ortak akulsal olayidir. O halde Jaspers‘in ortak biling dedigi sey, sadece tekil dzneye ya da bir sahsa dzgti asprsFelesine Gin (stanbul: Bige Katt Sanat Yaya, 2014), 25, 2% Jaspers, Fels Neder? 3 % Jaspers, Flee Ne? 5Artuktu Akademi | J 127200 olmayan, herkes igin ayni gecerlilige tekabiil eden, yani genel geger olan, nesnel kesinligi konu edinen bilinctir. * Baylece burada insan_ kendi mahiyeti hakkmda bilgi sahibi olmanm aksine, daha cok nesnel karakteri haiz olan, herkesin bildigini bilmektedir. Bu diizeyde 0, hentiz kendisi depil, ashnda herkestir. Ancak Jaspers’e gore biz ne sadece iinde bulundugu cevrede bilingsizce tepkide bulunan ve kendisi hakkinda bilgi sahibi olmayan canh bir varhk olarak dasein, ne de herkesce genel gecer olan bilgileri ortaya koyan, nesnel olan her seyi bilen, bu nedenle de nesnel bir Karakteri haiz olan daseint da bilen ortak bilineiz) bu iki insanit varlik tarzmm disinda biz, aynca olusumlarm tasarmm (idesini) meydana getiren tiniz de? Tin, estetik, etik gibi deger alanlarmi yaratan, tasarlayan ve bu tasarumlarm tagiyicist olan insan idesine tekabil etmektedir. Burada tin tasan, ide ya da fikir demektir. Insan burada fikirler tizetmektedir. Bu nedenle insanun bu hali yaratan, eserler ortaya koyan bir sanate1, bir filozof omegiyle karsimuza gikmaktadir. Tinvin bu niteliginden olsa gerek Jaspers tinin Oznesini diislem giict olarak belirtir ve bizim diislem gticti ile tasanmlar (ide) olusturdugumuzu ve anlamsal nitelikte meydana gelen bir diinyann bicimlerini eser haline getindigimizi ifade eder. Ona gire tin, yorumlayarak tiretir, simgelerle kavranabilir olant ortaya koyar ve var olan. her nesneye bir dil verir. Bundan dtiirii de tinin éznesi ortak bilincin 6znesi gibi dugiinebilen herkesi kapsayan ve bu herkesin birbirinin yerine gecebilecegi sekilde degil, onun dznesi daha zivade, diislem gticti olarak yerine bir baskasimun ikame edilemeyece@i bireydir.** Ortak bilincin Gznesinin herkeste bir ve aym olan diisiinen biling olmasma mukabil tinin Sznesi bireyin diislem gtictidiir. Dolaysyla onun nesnesine olan yaklasim da ortak bilincin tavrindan farklidar. Ortak biling, Kargisinda konumlanan her seyi dzerinde higbir degigiklik yapmadan oldugu gibi diistincesine konu eder ve onun hakknda Ongordiigi: nesnel gercekligi bilgi olarak sunar. Oysa tinin nemesine olan yaklasim1 cok baskadur. Onun nesne olarak yéneldigi sey ortak bilincin yaptigi gibi, hicbir degisiklik yapmadan, oldugu haliyle alnan bir sey degildir. Ganka onun nesnesi somut ve gergek bir varbk olmarun otesinde, nun tarafndan Edom Geparerre Kaplayan, 568 © Jaspers, Fle Dgumigue Kak fade, sper FaGew Aaiy? SanYakup Yelex, Demet Atas | “Dasein"en “Varolus”a Tnsare Karl Jaspers’ Insan Grist bulunandir.** Bu da tamamen onun nesnesine nasil yoneldigi, onda bulmak ya da gormek istedigi geyle alakahdn. Jaspers’e gOre insarun bu tig hali ile biz hala tam olarak kendimizin bilincine vararak kendimiz olmus depiliz. Yani ben ne dasein ne ortak biling ne de tin olarak kendimim, bitin bu haller iginde kendimi daima eksik hissederim.* Bunu Jaspers, “Biz, bu tic kaynakla, ne olabileceksek, dyle olmadik daha. Bir yetersizlik gokmiig distiimiize.” sbzleriyle dile getirir Nitekim dase: olarak insan, bilimsel bir nesne seklinde diinyada mevcut olan, diger nesneler gibi kendisi hakkanda hicbir bilgiye sahip olmayan, kendini bilmeyen; ortat biling, insamm bilinebilen dase hali dahil, nesnel anlamda bilinebilme niteligi haiz olan her seyi bilen, ama yine de kendi -varhgumun asil mahiyetini idrak edemeyen; tin ise bilinen ya da bilen olmanin Otesinde birtakim fikirler ve eserler ortaya koyan, degerleri yaratan, fakat yine de kendi varligindan bihaber olan insan halidir. O halde bu tig var olma tarzi diginda, icine diisttigiimiiz eksikligi giderebilecek olan, bunlardan farkh ve daha yetkin bir var olma tarzi daha olmahdir, Iste Jaspers‘in felsefesinde eksikligimizi gidererek bizi tamamlayacak olan bu var olma tarzi, existenz (varolus) ya da onun deyimiyle “olanakh varolus (existenzy"tur. * TI. Insanin Kendi Varhginin Bilincinde Olma Hali: Varolug (Existenz) Jaspers’e gore insarun asl mahiyeti varolusunda gizlidir. Varolug insanmn 6z varhgmn mihenk tag, insanm kendi oldugu, kendi varhguun bilincine varchgi temel boyuttur. Bunu Jaspers syle ifade eder: “Bu temele, [..] su benim kendim olduguma, [...] olanakh varolus (existenz) adm veriyoruz” insarun kendi varolugunu gerceklestirmesi kendi bilincine erisip yetkinlegmesi yolu ile mimkinditr. © ancak bu sayede kendi varhgunun asil mahiyetini idrak eder.? Insanin dasein halinin aksine varolug, higbir bilimsel aragtirma ile bilinebilecek nitelikte degildir. Bilimin yontemleriyle varoluga yénelip om. bilmemiz olanakswzdir. Ciinkii varolus, bilimin arastrma konusu olabilen © Jaspess, Flees Nes? 35 Jaspers, Fle Ned? 34, > Jaspers, Fle Nei 3820 Artuktu Akademi | J 127200 dasein yoniimiiz ile bilimin konu yaptygi diger her geyden farkh olarak, nesnel olmaktan biitiiniiyle uzak bir niteliktedir. Bu nedenle o, élciilebilen, deneyimlenebilen ve evrensel bir sekilde uygulanabilir olanm, yani her tirltt bilimsel yontemin diginda Kahr.“ Dolayisiyla Jaspers‘in‘insan bir bitin olarak hicbir sekilde bilinemez’ seklindeki tezinin kaynags insarun bilime tamamen kapah olan varolugsal yam ile ilgilidir, Diger tig var olma biciminin aksine varolus her insanda tek olan ve her tek insana zgii bulunan bir haldir. "Bu tig varhk tarzi, bitin insanlarda ortak bir sekilde varhk gsteren ve biitiin insanlar icin gecerli olan nesnel tezahiirlerdir. Buna mukabil varolus her tir nesnelligin Stesinde bulunur ve bu yéntiyle diger varolus tiirlerinden batiintiyle aynlir Ancak bu durum onun s6z konusu diger tig var olma tarziyla yan yana konumlanan ayn bir insan ya da insanm tamamen diginda bulunan bagka bir varhk oldugu anlamma gelmez. Ctinkti insamm var olma tarzlan ile kastedilen sey, uzamda yan yana duran, birbirlerinden tamamen bagumsiz olan dért ayri insan degildir. Kastedilen sey ayn insanin dort fark haliditr: Aym insanda bu dort hal de tezahir edebilir, fakat bu tezahtir aym anda gemeklesmez. (te taraftan insan séz konusu dért halin bir toplam da degildir. Bu haller insanda ayn ayn ortaya cikar ve birinin bag gistermesiyle digeri etkinligini yitirir. Diger bir deyigle, bir insanda dasein olma hali etkin iken, o insan varolus (existenz) degildir ya da bir insan varolus olmus ise, 0, kendi varhgmnun bilincine varmig ve bu nedenle artk daseindan styrihmus demektir. Ancak insanda vuku bulan bu tezahiirler, yani bir varhk halinden digerine gecme olay: birbirinden bagumsiz bir sekilde de gerceklesmez. (Cainkit insanin bu halleri arasinda yakin bir iliski vardir. Bu konuda Jaspers sunlan soyler: “Eger ben dersem ki, biz canh kigisel varhgqz, esas itibariyle bilinciz, ruhuz, varolugnz, bu takdirde kusatanm bu tarzlarmm_ bir baglamsiz yigmyiz demek istemem. Onlar bize ntifuz ederler, birbirlerine hizmet ederler, birbirleriyle savagirlar.”* Jaspers'in bu ifadesinde gecen canh kisisel varhk dasein, ruh ise tin anlanunda kullanuir. Ifadeden de anlasilacag tizere, Jaspers’e gore bu dort var olma tarzi birbirlerinden tamamen ayn ve bagimsiz olmaktan ziyade birbirleriyle iliski icindedirler. Onlar ortaya qikmak igin birbirlerini gereKtirirler ve var olmak i¢in birbirleriyle savagwlar, ciinktt birinin varhk 1 Joraf Masia Bochenshy Gaay Aorue Fless gor, Rat Kukogle (stan Kale Yayinev, 1997), 224 © Omek,"Bilimde,Felefede ve Poliskada Kal jasper, 97. © spers Feet Duguniue Rug OFYakup Yelex, Demet Atas | “Dasein"en “Varolus”a Tnsare Karl Jaspers’ Insan Grist gosterebilmesi digerinin alt edilmesine baghdsr. Hal béyle olunca insanin bir var olma tarzi olarak varolus, tasidigi 6zellikler dolayrsiyla her ne kadar diger tig var olma tarzmdan biiyiik farkhhKlar gisterse de o da varhgam ancak onlar tizerinden gerceKlestirebili, cfinkii varolus onlarda bir imkan ya da olanak olarak vardur.”? Baska bir deyisle varolug ya da existenz, insarun s6z konusu dteki var olma tarzlanm dislayan bir hal degildir, aksine 0, onlarda bir olanak olarak zaten mevcuttur. Bu nedenle varolug kendisini ancak bu varhk bicimlerinin icinde ve onlann sayesinde gerceklestirip ortaya koyabilir.** Demek ki, dasein, ortak biling ve tin olarak ben, varolus olabilme kapasitesini kendimde barmdinmm, dolayrstyla ben dasein, oxtak biling veya tin iken varolug olabilme yolunda ilerleyebilir ve varolus olabilirim. Boylece ben diger var olma tarzlarunda tutuklu kalmam, aksine kendimde mevcut olan bu olanagi fark ederek varolugumun bilincine varabilirim. Jaspers'e gOre stz Konusu tig varhk tara Kendilerini ack bir anlabilabilitlikle ortaya koyup kendi varhklanm kesin bir sekilde Dildirebilirler. Fakat onlarda bir olanak olarak mevcut olan varolug (existenz), kendi varhgu onlann iginde agiga qikanrken bunu onlar gibi, acik secik bir bigimde yapamaz. Ctinkti onun buna uygun bir niteligs yoktur. Dolayisiyla 0, Kendisini sbzii edilen diger tig var olma tarzinda agiga gikartr Jaspers‘e gre ben, siizekli kendilerini gisteren ve acik bir sekilde ortaya koyan dasein, ortak biling ve tin sayesinde yeterli bir agikhga kavusamam, Ben bu tic bicimle kendi bilincimi ve ne oldugumu tam olarak kavrayamam. Bu yiizden onlarda ne oldugumu kantlama geregi duyarim. Bu kanutlama ise, tamamen olanakh varolusumun (existenz) kamtlanmast demektir. © halde benim bu tig tarzda ne oldugumu ortaya koyup ifga etmem, ashnda onlarda bir olanak olarak var olan varohusumu kamatlamamla ayn: anlama tekabil eder. Fakat varolus, bu tig var olma tarzuun aksine, belirgin ve somut bir geryeklik halinde gortinemez oldugundan, bu kanutlama iglemi yalmzea dolayh olarak gerceklestirilebilir."O halde diger ti tarzindan fark olarak bilinemeyen, bilimsel arasturmalar tarafindan nesnelestitilemeyen; fakat bununla birlikte sz Konusu tig var olma tarzun, iginde bir olanak olarak mevcut olan ve kendisini dolayh bir sekilde onlarda .gerceKlestiren, onlardan tezahiir eden varolus (existenz) nedir? var olma © Gene “Bilimde,Felsste deve Politada Karl Jopecs’ 57. ‘Enea, Kal aspors Felon Folate o Sy, (Ankara: Ebabal Yayaneaik, 2007), 4 © spers Fees Na, S885, WLEC Artuktu Akademi | J 127200 Taspers, “Varolug béyle-olmak degil, tersine olabilmektir” der. Bu da onun diisiincesine gre ben varolusum degil, olanakh varolusum, demektir. Céinkti varolus olmakla ben, statik ve dejtismez bir sekilde var olan bir sey gibi var degilim; aksine kendimi eylemlerimle olugturan stireklilik arz eden dinamik bir olus olarak daima var olurum. Bu stirecte ben, hicbir zaman olmug bitmig kendim degilim, kendim olurum, daha dogrusu stirekli ve hep yeniden kendim olmaya baslanm. Dolayisiyla bu kendim olma durumum, sonuglanan bir sey degildir; bilakis benim olanaklt var-olug olmam itibariyle Ditip ttikenmeyen stirekli devam eden bir olus niteligindedir. Demek ki, burada varoluy olmak, bir Kereligine mahsus geryeKlestirilebilecek ve boylece son bulacak bir durum olmanm aksine, stirekli devam edecek olan bir stirectir."* Bu niteligi sebebiyle Jaspers’e gore varolug, olmak ya da olmamak anlaminda stirekli bir secim icindedir ve bu secim icinde kesin bir vargida bulunmak, yani ya kendi olmay: ya da olmamay: secmek zorundadr.*” Boylece kendi olmay1 segip varoluguna ulagabilecegi gibi, ayrica kendi olmaktan vazgecip varohus olabilmekten ve varhjinm bilincine erismekten, biitiiniiyle uzaklasabilir. Dolayisiyla insan, kendini kendi yaphg secimlerle miimktin lular. O, yaptga secimle ashnda kendisini secer. Fakat bu secme eylemi bir defaya mahsus olarak yapilan bir eylem defildir, bilakis varolusun stireklilik arz eden yapisma uygun olarak, devamh olan Kesintisiz bir edim niteligindedir, Varolug olarak ben, var olmayan ancak var olmasi gereken bir varhk olarak bilingli bir sekilde aldsgum Kararlarda ve yaphiam segimlerde var olurum; ancak bu karar verme durumu anbk olarak gergeklesip ve hemen bitecek olan bir eylem degildir, bu, varolug olabildigim stirece, siirekli kendini yenileyebilecek, devamh olan bir eylemadir.** Daimi bir olug iginde dinamik bir yap. arz eden varolug, yerine bagkasiun_gegemeyecegi ve yerini bir bagka benin dolduramayacagi bireydir. Bu da onun kisiye dzgii bir hal olmasi demektir. Bu yondyle varolus sadece kisinin sahsina dzgii ve tamamen bireysel bir gerceklik olarak ortaya gikar. Dolayistyla her kisinin kendini idraki veya kendini bilmesi demek olan varolusu da digerlerinden farkh ve tamamen kendine ozgit bireysel bir gerceKliktir. Varolusun diger bir Ozelligi de kavranilamaz oF fpess Fes ear, 346 © spere Felsee Ned, 345, © Herold jon Blackctaen, Vovotuseu Dugan, co. Bsn Usgakh, (Ankara: Dost Ktabers, 2005), 4Yakup Yelex, Demet Atas | “Dasein"en “Varolus”a Tnsare Karl Jaspers’ Insan Grist bir bigimde Szgir olmasicir. Fakat bu ozgiirlik; daseinin bagimsiz istencinin ézgiuliigii, ortak bilincin dogruluguna dair uygunluk ya da tinin yaraticr diislem giiciine tabilik seklinde degildir. Onun dzgtirliigt, Askm ‘Vari temelli olan ve bu ytizden acik bir bicimde gértinemeyen bir ézgiirlik niteligindedir. Jaspers’e gore insan, varliginin bilincine, yani varolusuna Szgirliik iginde onun sayesinde ulasabilir.”” IIT. Varolus’un Aydinlatilmast ‘Varolus somut bir gerceklik olarak gortilebilen bir nitelikte degildir. nu insan yalnizca hissedebilit, bu yiizden 0, nesnel bir bicimde ilinebilmekten ziyade, aydinlatilmas gereken bir gercekliktir. Demek ki, varolugun somut bir gergeklik olarak var olamamasi ve bu ytizden de bilimsel arashrmaya biitiintiyle kapah olmas, onun nesnel olarak bilinebilmenin btesinde aydmlatilarak aca ckanilabilen bir hal olmasyla iligkilidir.~° Jaspers’e gére varolus sadece aydinlanmaya tabi olmakla ortaya cikar, insan kendi varolugunun bilincine her tirli nesnel olan dtesinde yalnzca aydmlanma sayesinde ve onun aracihgiyla erisebilir. Bu sebeple Jaspers aydinlanmays, insanun dizerinde kendinin bilincine vardigs, kendine geldigi bir yol olarak tarumlar.** © halde insanm varolusunu fark etmesinin yolu olan séz konusu aydinlanma nasil gerceklesecektir? ‘Varolugsal aydinlanma Jaspers'in signa, yani “isaret dili” adiu verdigi ve sadece varoluga ézgit olan varolussal bir dil ile mamkiin olur. Bu dil, insanin onlar sayesinde kendi varolusunu aydmnlattig:, Kendilik bilincine vardyja 6zel baz1 igaretlerin biitiintidiir. Varolusun aydinlatlmasi, varolussal dili olusturan birtakam dzel igaretlerin varlja ile olanakldir. Balse kona olan bu igaretler Askin Varhk sayesinde bilincinde oldugum ézgiirltik, kendi icime kapanmaysp baskalanyyla kurdugum iletisim ve dlim, act cekme, sucluluk gibi sir durumlardan olusmaktadir.* Ozgiir olmayan, dzgiirligiiniin bilincine varmayan ve stirekli bir boyunduruk altmda bulunan kisinin Kendisinin farkina varmasi ve varolugunu —gergeklestirebilmesi olanaksizdir. Ancak Ozgitr olan, Szgiirkigiintin bilincine varan kisi varhgmm farina vararak kendini bilmekte ve varoluguna ermektedir. Bununla birlikte Jaspers'in dzgiirltik © aspees Fase Ned? 6351 Dogan Gclom, Eis Abit esses, (etanbul: Notos Kitap, 2014) 127 Jaspers, Fle Ned, 12 Jaspers, Mlasopie Evstnzeyllon, (Bem flias Springer Verlag, 1882), 15,Artubu Akad | Journal of rtubls Academia 7 Q) 2020 diistincesi bir kitlenin ya da toplulugun ozgiirltigit geklinde belirmekten ziyade, sadece birey olan insanin dzgiiligii seklindedir.** Birey olarak insan dzgiirliik sayesinde kendi varhgum ve varolusumn gerceklestirerek kendi olma bilincine erigir. Jaspers felsefesinde ozgiirliik, birey olarak insanm, kendisinden hareketle, sadece kendisine dayanarak _kendini yaratmas1 ve kendi varolusunu_ gerceklestirmesi_ olanagidir. Oyle ki, Jaspers’e gore asil Szgiirlik insanm varolus olabilmesidir. Hatta onun nazarinda varolus ile Szgiushik aynilmaz bir bicimde Ozdeslerdir. Yani ‘zgiirlik ile varolug aym anlama tekabiil eden bir ve aym seylerdir. Onun “Insanm dzgtir olusuna, biz, onun varohusu (existenz) diyoruz” seklindeki sozleri bunun en acik ifadesidir."* Bu bakimdan insani bilincimizi ya da varolugumuzu saglayan en temeletken—bizi__tamamlayan Szginligimizdir.” Biz ozginligiimiizden dolay: insamz ve bu ozgitlik sayesinde varohigumuzun bilincine vanmz. Jaspers, dzgtinkigin varolugun aciga cukmast i¢in onemli bir kogul oldugunu su sozlerle dile getirir: “[...] ben kendimi dzgiirlik iginde bildim, bu ézgitrltk iginde, ben olanakh varhk (existenz) niteliginde kendime gelirim’** Ancak bu 6zgiir olma durumu kisinin tek basina gergeklestirebilecegi bir durum degildir. insan tek basa Ozgiir olamaz, ciinkit bir insaran ‘zgirlaga batiin benlerin dzgitr olmasina bagh olan ve onlann bzgirlugind dogrulayan bir niteliktedir.°” Yani benim ozgtir olugum herkesin ozgiir olmasiyla ve herkesin ézgir olmas: da benim dzgir olugumla olanakbds. Hal béyle olunca bir bireyin dzgiirligii ancak diger bireyler ézgir oldugu takdirde ve zgtir oldugu siirece bir anlam ifade edebilir. Bu da varolusun diger bir isareti olan iletisimi gerektirir. Dolayiaylavarolus’un, gerceklesmesi icin pki Ozgtirlik gibi iletisim de Onemli bir kosul olarak argimuza gkar. Insanlarm birbirleriyle karsilastilarm ancak birbirlerini anlamadan aynhp gittiklerini ve bu durumun gittikce arthgim belirten Jaspers, Kendilerini birbirlerinden bu sekilde soyutlayan insanlann varhklanmun, bilincine varamadiklanm ve varoluslarm gerceklestiremediklerini One © Omnok. "Blind, Fesefede ve Poisbada Kel Jaspers’ 58 bape Zee Nar, 6S > aspers Fels ia, 38. & Jaspers Fle Nef 351 Blackham, A Varauseu Dugan, cv. Blan Ugg, (Ankara: Dost Ktabev, 2005), 60Yakup Yelex, Demet Atas | “Dasein"en “Varolus”a Tnsare Karl Jaspers’ Insan Grist siirer.** Cankii ona gére birey olarak ben yalmzca baskalanyla bitlikte ve onlarla kuracagim iletisim sayesinde var olabilirim, tek basima var olmam miimkiin degildir, tek bagma ben ne kendim ne de bagka bir sey olabilirim. © Benim kendim olabilmem baska kendilikleri_ gerektirir; varhgumun ya da kendimin bilincine varmam ancak diger kendi olanlar Yizerinden ve onlazla iletisimle miimkiin olabilix, bu nedenle benligim her daim bagka benlerle iletisim kurmayt arzular. © Jaspers bunt, “Ancak baskasina olan iliskisi iginde [...] ve 0 bagkastyla birlikte olarak biz kendi kendimizin bilincinden emin olabiliriz” seklinde ifade eder.* Taspers'in iletisim dedigi sey kiginin sahip oldugu duygu ve diisiinceleri karsidakine aktarmaya dayanan, toplumsal yasamun bir sonucu olarak tezahiir eden iletisimden tamamen farkhidu, ciinkti buradaki iletisim iliskisi, swadan kigilerin birtakim ihtiyaclanm gidermek amaayla gerceklestirdikleri ampirik/deneysel temelli bir iliskidir.° Oysa Jaspers'in belirttigi iletisim kendi varolusunun bilincine varabilmig ve varolusuna erisebilmig bireyler arasmda gerceklesir. Bu nedenle Jaspers bu iletisime “yarolugsal iletisim (existentieller_komimunikation)” adi verir.® Bu iletisimde kigi sadece kendinden yola gikmaz, iletisimde bulundugu diger benlerin varhgana da Onem verir, giinkti burada gecerlilik arz eden temel esas, sadece kiginin diger benlerle Kendi olmasi ve bu sayede kendini gexceklestirebilmesidir Kiginin varolusuna giden yolu agacak olan varolugsal iletisimin ilk kogulu yalmzhktr. Varolusun aydmlatilmas ve gerceklestirilebilmesi icin iletisim ve iletisimin olanakhhgs icin de baskalarmin varlgi gereklidir. Stirekli bir toplum, kitle, ya da grup icinde olan kisi izole edilir ve varolugunun bilincine varmast engellenir. Kisinin varolusuna ulagabilmesi icin Kendisiyle bas basa kalp kendisine yénelmesi gerekir. Ancak bu yaluzhk kiginin Kendisini her geyden soyutladsga ya da terk edildigi anlamma gelen bir yaluzhk degildir. Bu yaluzhk, varolugun yalmzhja olarak varolugsal nitelikte bir yaluzhktr. Kisi bu yaluzhg: siadan inzivadan veya tecrit edilmeden farkh olarak, varolugsal bir diizeyde yagar 2% aspers Feeeve Gin 2 jspers Fees Kong, 2. Roger Renesas, Fpsstnslions Dserine Dts, got. Murtaza Koslale (Kayser: Braves Universes Yayunlan, 1954) 6 espers Fela Dupunagun Rug Oka 96 © Rene, 52 © spers Estee 60Eur Artubu Akad | Journal of rtubls Academia 7 Q) 2020 ve boylece bu yalnizhk iginde kendi varolugunu duyumsar. Bu duyumsama nun varohisuyla ilk temasidw. Jaspers‘e gére yalnzca, varolusunun bilincinde olanlar ve yalmzhga tahammiil edebilenler hakiki anlamda bir iletisimi gerceklestirebilirler * Yalnwzhk insanin kendi varolugunu gerceKlestirme stirecinde ilk ve zorunlu kosul olmakla bitlikte, insan bu yaluzhin ebediyen stirditremez, cinkéi bu yalmzhk onu baskalarm dzlemeye, baskalarma ézlem duymaya gotiiriir. © Béylece yalniz olan insanlar kendilerini birbirlerine agmaya baslarlar, Bu agmayla birbirlerine yaklasirlar ve kendi olma bilincine ulaglar. Demek ki varolugsal iletisimin olanakhhgs sadece yalmzhkla gexceklesecek bir clay degildir, varolugsal iletisim ayrica acik olmay: da gerektirir. Yalnizhk iginde kendi varolugunun ilk belirtilerini duyumsayan, varoluguna dair ilk tecriibeyi edinen kisi bu tecriibeyi derinlestirmek, varolugunu tam anlamyla gerceklestimmek ve yaluzhktan kurtulmak icin kendini diger benlere agmaya gereksinim duyar. Burada kisi kendi varhim iitinntiyle digerlerine agar ve kendini tamamuyla ortaya koyar. Nitekim eksiksiz bir iletigimin gerceKlesmesi ancak bu sekilde miimktin olabilir, aksi takdirde varolussal iletisimin ve buna bagh olarak varolugun vuku bulmast olanakszdu.“Jaspers’e gore biz kendi kesinligimize, yani varolugumuza kisilikten kisilige iletisim olan agikhk sayesinde ulasinz.©” Boylece kendini baskasina acan kisi dasein durumundan styrihr, baskastyla yakanlag ve bu sayede kendisi olur. Ne var ki kendisini digerine acan her varolugun kendi varolusunu digerine dayatmasryla bir miicadele ortaya gikar.> Benler arasmdaki bu mticadele varolussal_iletisimin_tictinct basamagum teskil eder. Ancak buradaki miicadele fiziksel anlamda bir miicadele degildir. Bu méicadele sonucunda birinin digeri tizerinde kurdugut distiinltik de yoktur; ctinkit burada amag ne tistiinliik ne de zaferdir, aksine herkesin her geyini baskasinm hizmetine sundugu, temelinde sevginin bulundugu dzel bir miicadeledir.© Bu miicadele sevgi icinde varolusunu ortaya Koyabilmek icin kargiikh dayanismanin etkin oldugu bir miicadeledir. Nitekim Jaspers de onu, herkesin herkese silah verdigi sevgi 4 spers Fel nang 250. © Covi, Fela Tar, 150 © Otto Feisdeich Bolin Varig Flees ger. Maden Deyastag, stanbul: Ede Vayu 2008, 57. © aspers Fesee Near? 106, © Blackham, At Vaolgpu Daun, ev. Ekin Ugpak, (Ankara: Dost Kitabev, 2005) 52 Rochon, Gaag Aoi Fels 25,Yakup Yelex, Demet Atas | “Dasein"en “Varolus”a Tnsare Karl Jaspers’ Insan Grist dolu bir miicadele olarak nitelendirir.”° Ona gore biz ne saydam ve kusursuz olan meleKleriz ne de birbirleriyle stireKli savasan canavarlanz; biz, hakikatin Kendisinde neset ettigi sevgi dolu bir miicadelede hep birlikte yasayan varoluslanz.”! insanlar ancak sevgi dolu bir miicadele iginde kargihkh olarak varoluslanm gerceklestirebilir, bu miicadelede varolusun varolusla yaptig: iletisim gercek iletisimdir Bununla birlikte zayiflatmann, ve tistiin gelmenin amag olmadigy, sevgiye dayanan bu miicadele ayica esitlik temelinde gerceKlesir. Bu esitlik ise insanlarm imkanlar agisindan esit olmasindan ziyade, herkesin kendi olmast durumuna tekabill eden, kiginin bir baskas olmamasi ve kendini baskastyla kiyaslamamas seklindedir.”* Dolayisiyla bu durumda insan; Kendini, Kendisiyle esit bir diizeyde bulundugu ve varhgum kendisine bitiiniiyle aghg varoluslarla, sevgi temelli bir miicadele iginde kurdugu iletisim —sayesinde _gerceKlestirerek ‘varolusunun bilincine erisiz, diyebiliriz.”* Insan yaluzca baskalanyla kurdugu iletisim ya da bilincine vardigi Szgiirhigii vastasyla kendi varoluguna wlastp onu aydmlatmaz. Onun varolusu ayrica icine diistigai bazi 6zel durumlar sayesinde de aydunlatubr. Fakat bu durumlar 6yle durumlardir ki ben onlan ne secebilis, ne onlarla ilgili planlar yaparak onlan degistirebilir, ne de onlardan hethangi bir sekilde kacip kurtulabilirim, Bunlar Jaspers’e gre anhk girtintisleri degigen, ancak daima insan tizerinde egemen olma gitcit kendilerinde bulunan durumlardir. ” Er geg Glecek olusumuz, higbir sekilde act gekmekten kurtulamayacagimuz, diger benler kargisinda kendimizi daima sucha bulup azap cekecejimiz, varhjumuzi korumak igin her zaman miicadele etmemizin gerekiyor olmasi, hayatmuzm tesadtiflerin hakimiyeti altnda olugu ve yashhk vb, gibi durumlar bunlar arasindadir. ™ degistirme, onlarla ilgili plan yapma ya da sesimde bulunma konusunda muktedir degildir, o sadece onlam yasar ve yasamaya da mahkamdur.” Iste insanin iradesi diginda ortaya gikan bu durumlara Jaspers, “sinur durumlar” ® insan bu durumlan Iaspers, eee Gig 2. Jaspe Fetes Dupin Rage Oka, 120 Taspers Fete Gi $2 Jesper: Exstrcereling 85. 7% Jaspers saga tena ciginceen iin bike, Hasan Cie “Th Sag Flozofue Mavlana ve Jaspers” ee anys, 2/42, (2008), 105-112. o epere Fetes Na? 68 % Jaspers Fle Komal, 17. Tespers Fetetye Gi 37 D7Artuktu Akademi | J 127200 adint verir.”* Ona gére bu durumlar, tistesinden gelinemeyen, asilmalan olanakaz olan durumlardiz.”” Kendimi ansizin onlarm icinde ve onlara tabi olarak buluveririm, onlara ne hakim olabilir ne de onlarm icinden qlap kendimi kurtarabilirim, aksine bu durumlar beni adeta kiskaglarina alir ve onlann icinde kalakalnm. Fakat tam da bu noktada varolusumun bilincine varmaya baslar ve varolug olmak icin uyamiveririm.? Dogast geregi diinyaya ve diinyadaki rahathga diigkiin olan, bu rahathk iginde adeta kaybolan insan, onu derinden sarsan ve béylece ona varlipm hatulatan etkili bir etken olmadan kendi bilincine vanip varolugunu hatrlayamaz. [ste Jaspers’in felsefesinde insanavarolus_olduguna hatulatan, onu varolus olmaya tesvik eden s6z Konusu bu etken, insarun kendisinden asla kagamadhgi, bu nedenle de karsi karsiya gelmek zorunda oldugu smr durumlar ve bu durumlar sayesinde edindigi tecribedir. Sumr durumlan insana diinya icindeki kaybolmuslugunu géstererek onu varolugunu idrak etmesi icin gayret etmeye zorlar. Hal béyle olunca sirur durumlan olmadan, onlan idrak etmeden igine diigiilen kaybolmusluktan uyanmak ve varoluguntn bilincine varmak miimktin degildir. Sozgelimi olim boyle bir durumdur. Ondan hicbir sekilde kacamam ve onu hicbir sekilde agamam. © benim igin mutlak bir sondur. Bu sonu bilmek ve bu sondan kurtulmak igin higbir sey yapamamak beni tedirgin eder; iginden Gdalamayan bir korkuya ve kaygiya stiriikler. Iste Jaspers'in diisiincesinde bu durum icinde ben, Kendime ydnelmeye, nerden geldigimi, nereye gidecegimi ve neden var oldugumu sorgulamaya baslar; béylece kendi varolusumun bilincine vararak kendimi bilmeye ulasmum.*! halde, burada Oltim olumsuz bir olgu degil, aksine benim kabul etmem gereken kabul etmekle de varolusumun bilincine ulasabilecesim olumlu bir gergekliktir. Cuinkti dltim beni insan kulan, varlgumun bir parcasidir, Oliimstiz bir insanm insan oldugundan séz etmek, onu insan olarak kabul etmek olanaksizdir; Okimstiz olan insan, ark insan deg, baska bir sey olmustur. Bu nedenle Jaspers dtistincesinde dltimé unutmak, gormezden gelmek ve ondan kurtulmaya calismak yerine onu varhgumuzin bir pargast olarak kabul etmek gerekir. Bu bakimdan insanm varolug olabilmesi ancak Skim, act, suc, miicadele ve yashhk gibi sur durumlarma % Jaspers Fase Nair, 64 S apers Felsee Ramarao, 7, © Bedi Akarsu, Gay Fle, (stent: nkalap Kitabev, 198), 209 1S Rolinaw, Varotig Fee, 1-6.Yakup Yelex, Demet Atas | “Dasein"en “Varolus”a Tnsare Karl Jaspers’ Insan Grist evet deyip onlan kabullenmekle miimktindtir, O halde bunu tam bir ciddiyetle yapan, yani bu durumiann varhgim kabul edip onaylayan kisi, 982 konusu durumlara katlanmak suretiyle varolusunun bilincine erisir.®? IV. Agkan Varlik ve Varolug Insann yukanda sbztint ettigimiz durumlan kabullenmesi, onlardan Kagmamasi, onlara dayanabilmesi tek bagina basarabilecesi bir sey degildir. Bunu o, diinyanin dtesinden kendisine uzatilan ve sadece Szgiirligit icinde hissedebildigi Askin Varhk’'m yarchm eli sayesinde basarabilir. Askin Varhk Jaspers felsefesinde Tann’ya tekabiil eden ve varolus ile yakindan iliskili olan asil varhiktr, Bu iliski her geyden énce Askin Varlik olmadan insanun kendi varhgaun bilincine erigip varolug olamamasiyla alakahchr. ©, insaran varolus olabilmesini sajlayan en temel etkendir. Ctinkti insan kendi kendini yaratan bir varhk degildir. Aksine 0, kendine armagan edilendir. Armagan edilmis olmak da bir armagan edeni gerektirir.* iste Jaspers’e gore bu armagami veren Askin Varhk’tr Jaspers‘in insan varolugu ile Askin Varhk arasida kurduggu bu iligki Kierkegaard’ varolus konusundaki goriisleriyle paralellikler arz eder. Nitekim yukarida da belirtildigi tizere, Jaspers’in diigiincesinde insanm ozgurlagune ve ozgurligu ile bitlikte tezahi eden varoluguna erisebilmesi tamamen Ask Varhk olarak tasvir ettigi Tann sayesinde, onun insam dzgir bir sekilde yaratmas sebebiyle méimktin olmaktadi. Bu da onun varolugun olanakhiig: konusunda Kierkegaard ile aynu cizgide oldugunu ve bu konuda Kierkegaard’an derin izler tasidigim gésterir. Nitekim Kierkegaard’a gire de bireyin kendini gerceklestirmesi_ onun Tanni karssinda olmasiyla miimkiin olabilir. Diger bir deyisle, bireyin kendisi olmasi Tanni karsisinda, caba ve sorumluluk icinde sadece bireyselligini, birey oldugunu kavramasiyla olanakhdir.* Kierkegaard’m anlayisna gire de bireyin varolusunu gerceklestirmesi yolunda Tanr: nihai hedeftir; bireyin kendi olup varolugunu gerceklestirmesi ancak Tannt’ya baglanmakla miimkiindiir.** Dolayisiyla her iki filozof da Tann’ya inanmayi kisinin kendi varolusuna erigebilmesinin ‘Witheln Wetzchedel ee: Arka Monde, cov. Sadat Usa (etal: Vay, 2009, 330. © Welchedel Zelenis arta Mbvdnen 231, % Soren Kieskegnard, Otoncul Hasek Unnateiik cev, M: Mukadider Yakupogia, (Aekaca: Dogu Bat Yayanlan, 2010), 1 © Koerkegaaed, Olamoul Hast nets 18a0 Artuktu Akademi | J 127200 kogultt olarak gérmekte ve bu stireci Tann ile kurulacak olan bir iliski ile izah etmektedirler. Burada iki filozof arasindaki ayurt edici nokta ise Tannt ile kurulacak iligkide akil ve vahiyden hangisine dncelik tanindygp hususudur. Jaspers'e gore Askin Varhk ile iliski akildan bagumsiz olarak diistiniilemez, bu iliskide vahyin bir énemi yoktus, hatta vahye gerek bile yoktur, giinkit Askin Varhk ile iligki highir aract gerektirmez, tamamen bireyseldix. Oysa akil yerine din ve vahiy merkezli bir tavir sergileyen Kierkegaard’a gore ise, Tann'ya ulasmada alal yeterli degildir. Ctinkii ona gore Tann sz Konusu oldugunda bireyin akh sinh kalmakta ve bu noktada birey Tanti hakkmdaki gogu geyi akli temellere dayandirmaya ihtiyac duymadan kabul etmeKtedir. © halde Kierkegaard’a gore akil ve mantik kategorileriyle Tans’yi anlamak olanakh depildir. Jaspers’ digerinden ayrilcagy nokta burasichr. Jaspers’e gre insanm Askin Varhk tarafmdan yaratilan veya kendine armagan edilen bir varhk oldugunu belirtmistik. Insan bu armagan edilme bilincine ancak varolusunu Kavradga Ozgiisltigii icinde varmaktadur. Ctinkti Askin Varhik insan ozgiirligt iginde, ozgtirligtiyle birlikte yaratmakta ya da kendisine armagan etmektedir.*’ Eger ézgiir olmak birey olan insana Szgit bir durum ise ve insan da ézgiir bir varbk olarak Askin Varhk tarafindan yaratilmug veya kendine armagan edilmig ise, 0 halde onun Szgiirhigii, 6zgiir bir varhk olmasi Askin Varhk sayesinde olanakhdir. Askan ‘Varlik insan dzgiirliigiinti besleyen ve olanakh kalan temel etkendir.** Askin Varhik ve Ozgiitlitk Jaspers'in felsefesinde ayrilmaz bir gekilde bitbirleriyle fiskilidir. Ozgarlage wlagmak ve onu gerceklestirmek nasil ki Askin Varhik sayesinde, onun bizi ézgiiliigiimiiz icinde bize takdim etmesi dolayrayla miimkiin oluyorsa, aym sekilde Askm Varhk’m idraki de dzgtir oldugumuz stirece olanakldur. Jaspers'e gore Ozgtishigintin bilincine varan kisi, aym zamanda Askin olana ular ve boylelikle onun varhgindan emin olur.? Bu anlamda insan ne kadar ézgiir ise Askin olanm varlg: da onun icin o kadar kesin olacaktir.”” Dolayistyla ézgiir oldugum ve dzgiirligiiméin Dilincine vardigim her yerde kendi bagima var olmadigum, aksine beni Vedat Gobi. “Kierkegaard ve jasperin Varo Felcefesinde Ala, Din ve iman iki’ ages 7, 2017), 104-106 Jaspers Fasee Duguiun S Kolakte Toma Flee zine Dugueier: Cofnaz, ger. Betan Caasaa ve Mahmut Garaa, (Ackace: itappik Limited Ortablgs Yevuna, 1968), 73 Tasers Fle Konagmaar 38 jspers Febee Nair? 102,Yakup Yelex, Demet Atas | “Dasein"en “Varolus”a Tnsare Karl Jaspers’ Insan Grist yaratan bir Askin Varlk sayesinde var oldugumu anlar ve béylece ézgitliigiim icinde var olmamdan hareketle Askin bir varhgm var olduguna ‘kanaat getisirim.”? O halde Jaspers 'in felsefesinde insanin kendini bildikten sonra bilmesi gereken diger varhik, 6zgitrliigiinii bahsederek varolusunu olanakh kilan ve ashnda Tan demek olan Ask Varhk’tr, Nitekim dzgiirlik varolugu aydinlahp aciga cikaran bir isarettir. Bu nedenle dzgiirltigiiniin bilincine varan kisi kendi varhigunmn bilincine de erigmektedir. Ancak bu 6zgiirltigit de insana Askin Varhk bahgetmig oldugundan, insan dzgiir oldugu stirece aynica Tann’y: da idrak edebilmektedir. Dolayisiyla insan varofugunun bilincine erisip kendini bilmekle Tant'y1 da bilmeKtedir. Buradan hareketle Askin Varhk’in insana ézgiirligiinti takdim ederek varolugunu olanakly kalmasmun arka planinda kendi varhguu bildirmek oldugunu ve Jaspers'in insan griistintin arkasmda Askm Varhk’t agiklamak oldugumu sdylemek mémktndir. Sonuc Jaspers'in felsefesinde insarun asl anlam: bilimsel bir yaklagum vasitasiyla bilinebilecek bir nitelikten uzak olan varolugunda gizlidir: Varolug, insarun Kendi oldugu, kendi varginin asil mahiyetini idrak edebildigi temel boyuttur. O, bilim konusu yapilarak bilinebilmenin aksine, aydunlatlarak aqga cikardmas: gereken bir gergekliktir. Bu aydilatma ise varolugtt aydinlatan temel igaretler olarak Ozgiirlitk, iletigim ve Slim, sus, act cekme, yaghlik seklindeki kendilerinden kacmanmn olanaksiz oldugu sinur durumlar gibi bazi olgular vasitasyla miimkin olmaktadir. $62 konusu aydinlanmanm gerceklesebilmesi insanm bir birey olarak gergek anlamda Szgiir olmast, diger bireylerle iletisim kurmasi ve lim, act cekme, suc, yaghhk gibi. smur durumlarmdan kagmak yerine, onlara evet deyip kabullenmesiyle olanaklidir ‘Kanimuzea Jaspers’in insana vurgu yapmasi ve insanm varolugunu, daha dogrusu kendini bilmesini 6n plana cikarmast, yagadigh cagin ve iginde bulundugu toplumun olumsuz kogullanylayakindan ilgilidir. Nazi iktidannm hiiktim siirdagti démemde yasayan ve Oltimler, acilar, iletisimsiztik, insanm ikinci plana atimast, ozgirhigtintin elinden almarak nesnelestirilmesi gibi insana dair olumsuzluklara tamk olan Jaspers biitiin 6 jspers Feeye ii, 77 aLaz Artuktu Akademi | J 127200 bunlarin insan_ eliyle _gergeKlestirilmesi_sebebiyle dikkatini_insana cevirmistir. Onun diistincesinin odak noktasi iletisim ve ézgiishik gibi insana dzgii halleri yeniden tesis etmek ve simr durumlar olarak niteledigi olgulan insani birer gerceklik olarak kabul edip bu olgular tizerinden bir insan tanumu yaparak insani kendi varolusuna déndiirmektir. Ancak Jaspers diisiincesinde insanm varolusuna _dénebilmesi, varolugu aydinlatan séz konusu isaretlerin yam sia, Jaspersin Askin Varhk dedigi Tanu ile kurulan iliskiyle de ilgilidir. Bu ilishi, varolugu aydunlatarak insanin kendi bilincine varmasim. saglayan temel igaret olan Ozgiirlak vasitasiyla gergeklesir, Giinkti Szgiirlik, insana Askin Varhk tarafindan verilmistix. Ozgtisltgiintin bilincine varan isan hem bu Ozgtirlik icinde kendisini yaratan bir varhgun, yani Askin Varhk’m varhgan idtrak etmekte, hem de Askin Varhk’m kendisine verdigi ozgirlik sayesinde kendi varolusuna erismektedir. Dolayisiyla insanm varoluguma erisebilmesi Ask. Varhk olmadan miimkiin degildir. Askin Varhk ona dzgirliguinit bahgederek onun varolugunu olanakh kalmaktadar. Bununla bislikte Jaspers diigiincesinde varolug ile Szgiirlik ayn: anlama tekabiil eden bir ve aynt seyler oldugundan insana ézgiishigiinti veren ve ona varolusunu takdim eden de Askin Varhk’tr. Insan da, kendisine verilen dzgiitlik iginde kendini yaratan bir yarathcmm varhgim idrak edebildigine gore, o halde varolusuna erisip Kendini bilen kisi, Askin Varbk‘ da bilmektedir. Béylelikle kisiye Szgitrhigiina’ veren, onu ézgiir kilan ve bu sayede varolugunu geryeklestirmesine olanak tamyan Askin Varhk ya da Tan, ashnda bu yolla ona Kendi varlgim bildirmek istemektedir. O halde Jaspers‘in felsefesinde varolus seriiveni, Askin olanin varhgini idrak ederek kendini yaratan bit varhgin var oldugunu bilmekle sonuglanan bir sirestir. Kisacast, Askin Varhk insam = Ozgiirltigiyle birlikte yarap, onun—_varolugunu, gerceKlestirebilmesine imkn tamyarak ona Kendi varhgm bilme yolunu acmaktada Kaynakea Akarsu, Boda. Cas Felsee istanbul: inkilap Kitabevi, 1994 Blackham, Harold John. Alt: Varolusgu Digiiniir. Cev. Ekin Usgakh, Ankara: Dost Kitabevi, 2005. Bochenski, Jozef Maria. Cagidag Avripa Felsefési. Gev. Rifat Kirkogu, istanbul: Kabalcr ‘Yaymevi,1997.Yakup Yelex, Demet Atas | “Dasein"en “Varolus”a Tnsare Karl Jaspers’ Insan Grist Bollnow, Otto Friedrich. Varolug Felsefesi. Cov. Medeni Beyaztas. istanbul: Efkar Yayinlan, 2004 Covizci, Ahmet. Felsefe Tarihi Istanbul: Say Yaysnlars, 2012. Gelebi, Emin. “Heidegger’in Hiclik Goztimlemesine Varlk-ve Zaman Gergevesinde Bir Bakig”. Beytulhitme An International Journal of Philosophy, 6/1 (June 2016). Celebi, Emin, Heidegger ve Sartre'm Hiclik Goztimlemeleri Uzerine Mukayeseli Bir inceleme, inénii Universitesi Uluslararast Sosyal Bilimler Dergisi, 5/2 (Asalik 2016). Celebi, Vedat. “Kierkegaard ve Jaspers'in Varolug Felsefesinde Akl, Din ve Iman llighisi”. Teraga Feleefe Dergisi. 7 (2017). ‘Gigek, Hasan, “iki Sevgi Filozofu; Mevlana ve Jaspers’, Feisefe Diyas, 2/42, (2005). Erdem, H. Haluk. “Cepecevre Kaplayan”. Felsefe Ansitlopedisi, ed. Ahmet Cevizci, ‘Ankara: Ebabil Yaysnlars, 2005, IIL H. Haluk. Karl Jaspers Felzefesinde Hakikat,Iletigine ve Sivaset. Ankara: Ebabil Yayunciik, 2007, H, Haluk, Karl Jaspers Felsefesine Giri Istanbul: Bilge Kiiltix Sanat Yayilan, 2014 Heidegger, Martin, Varlik ve Zaman. Gev. Kaan H. Otken. istanbul: Agora Kitaphgs, 2011. Jaspers, Karl, Philosophie Existenzerhellung. Berlin: Julius Springer-Verlag, 1932. Karl, Felsefe Konugmalart Felsefye Girig. Cev. Abdurrahman Ali, istanbul: Pinhan Yaymcalik, 2018, Karl. Felsefe Nedir?. ev. ismet Zeki Eyubogtu. istanbul: Say Yaymnlant, 2010. Karl. Felsefeye Girig. Cov. Mehmet Akalin. Istanbul: Dergah Yayinlan, 1981 Karl. Felsef Diisintigiin Kilgitk Okulu. Cev. Sedat Umean. Istanbul: Birlesik ‘Yaymealik, 1995, Karl. Felsefinarg. ev. Akm Kanat. izmir ilya Yaymevi, 2001, Kant, Immanuel, Ar Usin Eletivisi, Gev. Aziz Yardumi, istanbul: idea Yaymevi, 1998. Kierkegaard, Soren. Oliimeiil Hastalik Umutsuzluk. Gev. M. Mukadder Yakupoglu. Ankara: Dogu Ba Yaymlan, 2010, Kolektif, Yirmiict Yizyil Uzerine Diginceler: Gagimaz, Gev. Bertan Onaran ve Makau Garan. Ankara: Kitapgilik Limited Ortakhgs Yayinlan, 1966. Magill, Frank. Egzisiansiyalist Felsefenin Beg Klasifi. Cev. Vahap Mutal. istanbul Dergah Yayinlan, 1992. aArtubu Akad | Journal of rtubls Academia 7 Q) 2020 Omek, Yusuf Mehmet. “Bilimde, Felsefede ve Politikada Karl Jaspers”. Turk Felsefe Avastirmalarinda ve Universite Oretiminde Alan Filezoflan. Ankata: Tarkiye Felsefe Kurumu Yayinlans, 1986. ‘Yusuf Mehmet, “Sucluluk Sorunu: Karl Jaspers - Hannah Arendt’, Anialua Bilime Universitesi Hukuk Fakillesi Dergisi, 5/10 (2017). Galem, Dogan. Etik: Ahlak Felsefsi. istanbul: Notos Kitap, 2014. Reneaux, Roger. Egzistansiyaliznr Uzerine Dersler. Cev. Murtaza Korlaelci. Kayseri Exciyes Universitesi Yayinlari, 1994. Weischedel, Wilhelm. Felsefonin Arka Merdiven’. Cev. Sedat Umvan. istanbul: tz Yayincilik, 2008. aYakup Yelex, Demet Atas | “Dasein"en “Varolus”a Tnsare Karl Jaspers’ Insan Grist Dot: 10.34247/aitubluakadeaniS13109 | Arastieos Mokales Yakup Yildiz, (/9) Demet Atag ‘Human From Dasein to Existenz: The Human View of Karl Jaspers Citation/®: Yaléxz, Yakup, Atas, Demet, “Human From Dasein to Existenz: The Human View of Karl Jaspers Artulus Akademi, 2020/7 399-16. Extended Abstract