2010

21 ( LECTIO XXI )

. 21

1.

pro

quo

immensam

pecuniam

acceperunt:

, Capitolium.
quo (),
.

2.

qui diu apud Ardeam in exilio fuerat propter Veientanam praedam

non

aequo

iure

divisam:

Camillus.
qui

(),

3.

quod

illic

aurum

pensatum

est:

. quod

(),

4.

unde

tamen

rogatus

reversus

est:

, exilium.

unde (),
.

. ( XXI )
,
,
,
. ,
, ,
( ) .
, ,
. ,
: ,

. ,
() .

1.

)
)
)
)
)

. N

,
,
. N
.
Galli exercitum Romanum profligaverunt. Galli urbem Romam everterunt.
Veientana praeda non aequo iure divisa est. Romani Camillum exilio
affecerunt.
Camillus aberat. Romani Camillum dictatorem creaverunt.
Camillus Gallos secutus est. Camillus Gallos interemit.
Sulpicius Gallus metum exercitus vicerat. Imperator adversarios vincere
potuit.

2. .
) (puer) Carthaginienses victi sunt.
) (regnans) Christus natus est.
) Roma, (vivus), a Gallis capta est.
) (vulneratus) milites fusi sunt.
) Bellum Callicum, (imperator), gestum est.

MA 22, 23 24 ( LECTIO XXII , XXIII et XXIV )

.
:
,
.


(, , )
(,

). ,

.

:
) (
,
,
),
,

(-urus sim) .
(
,
),
,

(-urus essem) .

( )

(-urus sim)

.

(-urus essem)

, 23 24
:
XXIII . Huic Arria funus ita paravit, ut ignoraretur a marito...
( paravit)

(paravit)
.
ac marito persaepe interroganti, quid ageret puer, respondebat...
3

 quid ageret puer ( )

,
(ageret), (respondebat)
interroganti,
.
Arria milites orabat, ut simul imponeretur...
ut simul imponeretur ()
, ,
(imponeretur), (orabat)
.
XXIV : Cum P. Cornelius Nasica .... venisset eique ab ostio ...
dixisset ..., Nasica sensit illam ...

cum

(venisset, dixisset)
(sensit)
.
Accipe nunc quid postea Nasica fecerit.
quid postea Nasica fecerit (
), ,
, (fecerit)
(accipe) .
cum Ennius ... venisset et eum ... quaereret, exclamavit Nasica...

cum,

(exclamavit) (venisset)

(quaereret)

.
Visne scire quid Nasica responderit?

quid

Nasica

responderit

, (scire)
.
Ego cum te quaererem, ancillae tuae credidi te domi non esse...

cum ,
4

 , (quaererem),
(-credidi) .

. 23 24
XXIII (23)

1.

cum

illa

cubiculum

mariti

intraverat:

cum,

2.

cum

lacrimae

suae,

diu

cohibitae,

vincerent:

.
cum, (
,
) ,
.

3.

prorumperentque:
que,
. cum,
(
,
) ,
.

XXIV (24)

1.

etsi domi erat: .

etsi, (),
,
.

2.

quod Nasica tam aperte mentiebatur:

indignatus,
. quod
(), .
.
XXIII
, , .

. .
, 1. ,
5


, ,
: , 2.
, ,
3, .
.
. ,
, ,
. 4 :
5 . . ()
.
1. - 2. 3.
4. , 5.
.
XXIV

, . ()

. .
,
, .
, :
; ;. ;
. ,
. ;.
.
1.

a)

Aegrotabat Caecina Paetus, maritus Arriae, aegrotabat et

filius.

b)

Filius mortuus est. Huic Arria funus ita paravit, ut ignoraretur

a marito.

c)

Conduxit piscatoriam naviculam ingentemque navem secuta

est.

2.

a)

Quin immo cum illa cubiculum marti intraverat, vivere filium simulabat,
ac marito persaepe interroganti, quid ageret puer, respondebat
6

b)

Fuerat Paetus in partibus eius et, occiso Scriboniano, Romam

trahebatur.

c)

Cum P.Cornelius Nasica ad Ennium poetam venisset eique ab ostio

quaerenti Ennium ancilla dixisset eum domi non esse...

d)

Tum

Ennius

indignatus

quod

Nasica

tam

aperte

mentiebatur :

Quid ? inquit Ego non cognosco vocem tuam ? .

3.

, .

a)

Huic Arria funus ita paravit, ut ignoraretur a marito.

b)

Scribonianus arma in Illyrico contra Claudium moverat.

c)

Fuerat Paetus in partibus eius et, occiso Scriboniano, Romam

trahebatur.

d)

Conduxit (Arria) piscatoriam naviculam.

4.

(
).

a)

Nasica sensit illam domini iussu id dixisse et illum intus esse.

b)

Ego non cognosco vocem tuam ? .

c)

Visne scire quid Nasica responderit?

d)

Ego cum te quaererem ancillae tuae credidi te domi non esse.

25 ( LECTIO XXV )
.

:
.

ama

dele

ama-te

dele-te

legi-te

audi-te

ama-to

dele-to

legi-to

audi-to

ama-to

dele-to

legi-to

audi-to

lege

audi

ama-tote

dele-tote

legi-tote

audi-tote

ama-nto

dele-nto

leg-u-nto

audi-unto

ama-re

dele-re

lege-re

audi-re

ama-mini

dele-mini

legi-mini

audi-mini

ama-tor

dele-tor

leg-i-tor

audi-tor

ama-tor

dele-tor

leg-i-tor

audi-tor

ama-ntor

dele-ntor

leg-u-

audi-u-

ntor

ntor

:
facio, dico, duco fac, dic, duc ( -e) fero
sum fer es ().

.
( ).
:
() noli, nolite +
() ne + ( ne
, nemo, numquam, .)
., Opidus urbis nolite confidere.
Neminem credideritis patriae consulturum esse,...

.
.

, ., memento, mementote ( memini) scito, scitote ( scio).
., scitote decerptam esse Carthagine
Mementote rem publicam in extremo discrimine quondam fuisse.

(, , ).
:
ante + (., ante tertium diem).
post + , ., post paucos dies.
8

. XXV

1.

quando hanc ficum

arbore :

decerptam

esse

putetis ex

interrogo.
quando ( ),
( ,
) ,
(interrogo)
.

2.

Cum omnes recentem esse dixissent :

. cum,
(
, )
, (inquit)
.

3.

... quae nimia vobis est :

, fiduciam.
quae (),
.

4.

nisi vos ipsi patriae consulueritis ... :

nisi,

, (consulturum
esse). O
(

-credideritis).

.:Nemo patriae consulet ( ), .:nisi vos

ipsis patriae consulueritis ( ).

5.

quo

Carthago

deleta

est :

, bellum.

quo (),
.

.
9

 1
: (
), .
, : ,
.
!
. . 2
.
, .
! 3 . (
) ,
.
1.

- 2. - 4.

.
1.

( )
.

a.

Itaque cavete periculum, tutamini patriam.

b.

Opidus urbis nolite confidere.

c.

Fiduciam, quae nimia vobis est, deponite.

d.

Mementote rem publicam in extremo discrimine quondam

fuisse!

2.

Cato attulit quodam die in curiam ficum praecocem ex Carthagine

ostendensque patribus Interrogo vos inquit...

3.

cum.

Cato

attulit

quodam

die

in

curiam

ficum

praecocem

ex

Carthagine

ostendensque patribus Interrogo vos inquit quando hanc ficum

decerptam esse ex arbore .

10

4.

, .

a.

Cato attulit quodam die in curiam ficum praecocem ex Carthagine

b.

Cato rogavit quando haec ficum decerpta est ex arbore ? .

c.

Statimque sumptum est (a Romanis) Punicum bellum tertium.

26 27 ( LECTIO XXVI et XXVII )

. ( 27 )

1.

Cum

Accius

ex

urbe

Roma

Tarentum

venisset:

.
cum, (
,
) ,
(devertit) .

2.

ubi Pacuvius grandi iam aetate recesserat:

, Tarendum.
ubi (),
.

3.

qui multo minor natu erat: ,

Accius. qui
(), .

4.

cui Atreus nomen est: ,

tragoediam. cui
(), .

5.

quae

scripsisset:

ea esse.
quae (
) ,
esse, ,
(dixit) .

6.

ut

dicis:

.
ut (),
( )
.
11

ita,

7.

quae

deinceps

scribam:

, fore, ea.
quae
(), .

8.

quod in pomis est: ,

idem. quod
(), .

9.

quae

dura

et

acerba

nascuntur:

ea,

fiunt .
quae (),
.

10.

quae gignuntur statis vieta et mollia:

ea,

fiunt .
quae (),
.

.
,
, . ,
, , ,
.
,
. : .
.
. , ,
1 :
.
, .
1.

.
12

 ( )
.
Tum Pacuvius dixit sonora quidem esse et grandia quae scripsisset, sed
videri tamen ea sibi duriora et acerbiora.
Quae dura et acerba nascuntur, post fiunt mitia et iucunda.
Sed quae gignuntur statim vieta et mollia, non matura mox fiunt sed
putria.

, .
Accius, qui multo minor natu erat, tragoediam ei desiderandi legit.
a.

Tum Pacuvius dixit sonora quidem esse et grandia quae

scripsisset.

b.

Meliora enim fore spero, quae deinceps scribam.

28o (LECTIO XXVIII)

.
1.

cum

eum

fugitinum

esse

ex

Aesopi

litteris

cognovisset:

.
cum, (
,
) ,
(comprehendit, tradidit)
.
2.

quanti homo sit: ,

spectare.
quanti ( )
( ,

) , (
spectare , noli,
) .

3.

qui tam nihil est: - ,

is ( est
). : : si quis
13

( ) tam nihili est : parvi preti est: 1 ,

.
4.

ut

nihil

ei

gratius

possit

esse

quam

recuperatio

fugitivi:

.
ut (nihil, ),

) ,
(adfectus est: )
-. tanto,

.
.
, , ,
.
, .
, ,
,
. , ,

. :
.
,
1 2.
1. - 2.

.
1.

, .

a.

Postea Plato quidam Sardianus hominem comprehendit et in

custodiam Ephesi tradidit.

b.

Tu hominem investiga summaque diligentia vel Romam mitte

vel Epheso rediens deduc.

2.

a.

Aesopi nostri Licinus servus tibi notus Roma (Europa) Athenas

(Asia) fugit.
14

b.

Is

Athenis

(Ephesus)

apud

Patronem

Epicureum

paucos

menses pro libero fuit, inde in Asiam (Athenae) abiit.

c.

Postea Plato quidam Sardianus, cum eum fugitivum esse ex

Aesopi litteris cognovisset, hominem comprehendit et in custodiam Ephesi

(Roma) tradidit.

d.

Tu hominem

investiga,

quaeso,

summaque

diligentia

vel

Romam (Italia) mitte vel Epheso (Asia) rediens tecum deduc.

3.

.
Tu hominem investiga summaque diligentia vel Romam mitte vel Epheso
rediens deduc.
29 ( LECTIO XXIX )
.
1.

Cum

Octavianus

post

victoriam

Actiacam

Romam

rediret:

.
cum, (
,
) ,
(occurrit) .
2. Ut corvum doceret parem salutationem:
, incitavit.
ut, , (

) ,
(incitavit) .
3. Quotiescumque avis non respondebat: .
quotiecumque,
cum ,
.
4.

Quanti

nullam

adhuc

emerat:

,
. quanti (
. tanti : )
(),
( )
.

15

 .
,
.
(): , , !.
.
.
. :
, :
!.
, 1 , .
, :
.
: !.

2.
1. 2.
.
.
1.

a.

Nasica sensit illam domini iussu id dixisse. (Lect. 24)

b.

Parvi enim preti est, qui tam nihili est. (Lect. 28)

c.

Caesaris multum interfuit corvum emereq itaque viginti milibus

sestertium eum emit. (Lect. 29)

d.

Sutor, cupidus pecuniae, eum Caesari attulit. (Lect. 29)

e.

Tum venit corvo in mentem verborum domini sui. (Lect. 29)

f.

Ad haec verba Augustus risit emitque avem tanti, quanti nullam

adhuc emerat. (Lect. 29)

g.

Quam

ob

rem

accusatores

non

Asiae

nomen

Murenae

obiecerunt. (Lect. 30)

h.

Meruisse

vero

stipendia

in

eo

bello

virtutis

fuit;

patre

imperatore libentissime meruisse pietatis fuit; finem stipendiorum patris

victoriam ac triumphum fuisse felicitatis fuit. (Lect. 30)
i.

Tum

adulescens,

permotus

cupiditate

pugnandi,

iniussu

consulis in certame ruit. (Lect. 31)

j.

Sed consul adulescentem, cuius opera hostes fugati errant,

morte multavit, (Lect. 31)
16

k.

Quas

ego,

cupidus

bene

gerendi

et

administrandi

rem

publicam, semper mihi proponebam. (Lect. 32)

l.

Supervacaneae, ne dicam ineptae, legationis ninistri, narrate

Samnitibus. (Lect. 36)

m.

Bellorum enim civilum exitus tales sunt semper, ut victor

obsequatur iis, quorum auxilio victoria parta sit. (Lect. 37)

n.

Tandem puella, longa mora standi fessa, rogavit materteram.

(Lect. 38)

o.

Non tibi ingredienti fines patriae ira cecidit ? (Lect. 43)

p.

Haec est tyrranorum vita, in qua nulla fiducia benevolentiae

stabilis esse potest. (Lect. 44)

q.

Tum intellegitur, quam fuerint inopes amicorum. (Lect. 43)

r.

Cerva alba emimiae pulcritudinis Sertorio a Lusitano quodam

dono erat. (Lect. 48)

2.

a.

Homo occurrit (victor imperator) corvum tenens.

b.

Non multum (puer- ) interest magistrum audire.

c.

(Sex millia sestertium) emimus libros.

d.

Ego corvum (minus) emi quam tu.

e.

Belgae sunt homines (magna virtus).

3.

,
.

a.

Cum Octavianus post Victoriam Actiacam Romam rediret,

homo quidam ei occurrit corvum tenens.

b.

Quotiescumque avis non respondebat, sutor dicere solebat

Oleum et operam perdidi.

c.

Tandem

corvus

salutationem

didicit

et

sutor,

cupidus

pecuniae, eum Caesari attulit.

4.

a.

.
Cum Octavianus post Victoriam Actiacam Romam rediret, homo
quidam ei occurrit corvum tenens.

b.

Audita salutatione Caesar dixit: Domi satis salutationum

talium audio.

5.

, .

a.

Id exemplum sutorem quendam incitavit.

17

b.

Tandem corvus salutationem didicit et sutor, cupidus pecuniae,

eum Caesari attulit.

30 ( LECTIO XXX )
.

1.

Et

si

habet

Asia

suspiocionem

.:

qnandam

si+

luxuriae:

: : 1 , .

2.

quod Asiam vidit:

. quod
(), .

3.

sed in Asiam continenter vixit:

,
sed. quod
() (),
.

4.

ex qua laus familiae, memoria generi, honos et gloria

nomini

constituta

est:

Asiae. qua
(), .
.
( ) , ,
, , ,
.
,
, .

, 1 ,
, .
2
.
.

( ) .
.
1. 2. . obiecerunt
18

 .
1.

a.

Belua marina nocebat (incola- ) Africae.

b.

Athenis nulla civitas fuit (auxilium).

c.

Cicero fuit homo (magnum ingenium).

d.

Domum ego emam (tantum), (quantum) tu cupis.

e.

(Res publica) interest viros fortes honorare.

f.

Virtus (homo) (gloria) est.

g.

Quid (tu) accidit, mea filia ?

h.

Attalus rex regnum suum Romanis (donum) dedit.

i.

Caesar imperavit (miles- ) in castris remanere.

j.

Magistratus debent (res publica) consulere.

31 ( LECTIO XXXI )
.

1.

ut omnes pugna abstinerent: ,

edixit. ut,
, ( ,
) ,
(edixit)
.

2.

cum aliquando castris abiret: .

cum,
(
, )
, (edixit)
.

3.

ut singularis proelii eventu cernatur:

. ut, ,
( ,

(congrediamur) -.

4.

quanto

miles

Latinus

Romano

19

virtute

antecellat:

 cernatur.
quanto ( ), (
,
) ,
(cernatur) .

5.

cum

in

castra

revertisset:

cum,
(
, )
, (multavit)
.

6.

cuius opera hostes fugati erant: ,

adulescentem.
cuius

.
.
,
, .

.

: ,
!.

.
.
1 . ,
, 2 .
1. 2.
.
.
1.

:
Is cum aliquando castris abiret, edixit ut omnes pugna abstinerent.

2.

20

a.

Bello Latino T. Manlius consul nobili genere natus exercitui

Romanorum praefuit.

b.

Tum adulescens, viribus suis confisus et cupiditate pugnandi

permotus, iniussu consulis in certamen ruit.

3.

,
.

a.

Viri, qui adversus (res publica) coniuraverant, (supplicium)

capitis adfecti sunt.

b.

Caesar ab (Iulus) ortus fundavit novam urbem.

c.

(Una pugna) non potest cerni quis miles fortis sit.

d.

Fretus (sua vis- ) adulescens ruit in (pugna).

e.

Pater (ego) hunc librum dedit (donum).

f.

Nemo venit (auxilium) (ego)in periculis.

g.

(Iustitia) et (fortitudo) Romani omnes antecellunt.

h.

Beluam Perseus (hasta) delevit.

i.

(Decimus annus) Graeci Troiam expugnaverunt.

j.

Pilis missis (gladius- ) rem gerunt milites.

32 (LECTIO XXXII)
. ( )

1.

nisi litterarum lumen accederet :

(: nisi (
) + :

, .
. ME
, ,
. (
)
.
,
! ( )

.
.
21

 ,


.
.

1.

, .

a. Quam multas imagines fortissimorum virorum non solum ad intuendum,

verum etiam ad imitandum- scriptores et Graeci et Latini reliquerunt !
b. Colendo et cogitando homines excellentes animum et mentem meam
conformabam.

2.

.
a.

Catilina erat cupidus (administrare) rem publicam.

b.

Libri sunt utiles bene (vivere).

c.

Difficilis est ars (scribere).

d.

Mens hominis alitur (legere).

e.

Dux milites alacres misit ad (pugnare).

f.

Etiam milites peritissimos (pugnare) rumores perturbabant.

g.

Sapiens consilium potest dare de bene (vivere).

h.

Saepe (docere) alios ipsi melius discimus.

i.

Bonus vir idoneus est pueros (docere).

j.

Non omnes homines habent res necessarias ad (vivere).

34 ( LECTIO XXXIV )

. ()

, um u.

1.

um
(eo, venio,
mitto, .) .

2.

u
,
: ) facilis, difficilis,
credibilis, mirabilis, utilis, suavis (), dignus. )
fas, nefas, opus est pudet.

u : auditu, dictu, factu, inventu, natu,

memoratu, visu, cognitu, probatu, scitu, intellectu, gustatu.
22

: um u
.

. hostes venerunt pacem petitum,

:

Hostes venerunt, ut pacem peterent

Hostes venerunt pacem petituri

Hostes venerunt pacis petendae causa

Hostes venerunt ad pacem petendam

u
ad: Res est facilis cognitu=res est facilis ad cognoscendum.
.

1.

Cum Africanus in Literno esset: .

cum,
(
, )
, (venerunt)
.

2.

cum se ipsum captum venisse eos existimasset:

.
cum, (
) ,
(conlocavit)
.

3.

Quod

ut

praedones

animadverterunt:

. ut
, .

4.

Haec postquam domestici Scipioni rettulerunt:

. postquam
,
. haec .

5.

tamquam sanctum templum:

. tamquam,

, )
23

, (venerati
sunt) .
: tamquam (postes) sanctum templum (essent).

6.

Cum ante vestibulum dona posuissent:

. cum,
(
,
)

(reverterunt)

7.

quae homines deis immortalibus consecrare solent:

dona.

quae ,
.
. ME
,
, . ,
,
.
(),
!-
.
, .

.
( )
, .
1.
.
:

a.

Cum Africanus in Literno esset, complures praedonum duces forte

salutatum ad eum venerunt.

b.

Tum Scipio, cum se ipsum captum venisse eos existimasset,

praesidium domesticorum in tecto conlocavit.

c.

Quod

ut

praedones

appropinquaverunt

et

clara

animadverterunt,
voce

Scipioni

auditu!) virtutem eius admiratum se venisse.

24

abiectis

armis

nuntiavissent

ianue

(incredibile

 XXXVI (36 o )
.

1.

quo facilius divitias contemnere posset:

. quo,
(facilius), (

, (utebatur)
.

2.

cum ad eum magnum pondus auri publice missum

attulissent: .

cum,

,
) ,
(solvit-dixit)
.

3.

ut eo uteretur: .
ut, ,
( , )
, (attulissent)
.

4.

ne dicam: .
ne, ,
( ,
) , (narrate)
-.
.
,

.
.
, , ,
: ,
, ,
.

.
25


1. .
a. Samnitium divitias contempsit et Samnites paupertatem eius mirati
sunt.
b. Nam cum ad eum magnum pondus auri publice missum attulissent, ut
eo uteretur, vultum risu solvit et protinus dixit.
2.
.
Mementote me nec acie vinci nec pecunia corrumpi posse.

3.

, (
,
debeo+).

a.

Samnitium divitias contempsit.

b.

Samnites paupertatem eius mirati sunt.

c.

Nam

cum

ad

eum

magnum

pondus

auri

publice

missum

attulissent
d.

Et mementote me nec acie vinci nec pecunia corrumpi posse. (

,
nemo).

e.

Non debes armis utere sed verbis.

f.

Hostem acie debuisti vincere et non pecunia corrumpere.

g.

Dux dixit se debere laudare fortes milites.

4.

a. Legati venerunt allatum Manio magnum pondus aure.

b. Caesar Romam venerat locutum cum hostibus.
c. Cicero it Romam oratum Caesarem.
d. Dux dedit militibus urbem delendam.
e. Scriptores antiqui reliquerunt nobis imagines ad imitandum.

XXXVII (37 o )
.

26

1.

ut,

--,

salvi

esse

nequeamus:

. ut
(nequeamus, ), (
,
) , (deducta est)
-.
in eum locum,
.
2. nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit :
, deducta est. .: nisi
(
) + (
) .:
. : .: nisi + subvenerit (
) .: nequimus ( ,
): 1 ,
.
3.

quae

ad

concordiam

pertinerent:

, omnia.
quae, (
), sentire, dicere, facere,
, destiti
.
4. ut veni ad urbem: .
ut ,
.
5. ut pugnare cuperent :
.

ut

, (
,

,
. tantus,

.
6. etsi ego clamabam nihil esse bello civili miserius :
. etsi

(clamabam),

,
.

27

7. ut, --, necessitate esse cogantur:

. ut

,
) , (reddit)
-.
8.

etiamsi

natura

tales

non

sint :

. etiamsi,
, ,
, ,
, (cogantur)
.
9. ut non solum ea fiant :
.

ut

, (
,

, (sunt)
-.
10.

quae

velit

victor :

ea. quae,
( fiant) ,
.
11. sed etiam ut victor obsequatur iis :

(. 9) sed.
ut , (
,
) , (sunt)
-.
12. quorum auxilio victoria parta sit :
, iis.
quorum,

obsequatur)

,
.

.
,
, .
28

 , ,
1.
, ,
.
,
.
( , ), ,
, 2 . ,
,
, () ,
.
1.

2.

.
1. .
a. Equidem, ut veni ad urbem, non destiti omnia et sentire et dicere et
facere, quae ad concordiam pertinerernt.
b. Sed tantus furor omnes invaserat, ut pugnare cuperent, etsi ego
clamabam nihil esse bello civili miserius.
2.

.
;

a.

In eum locum res deducta est (deducta erat), ut salvi esse nequeamus.

b.

Tantus furor omnes invaserat (invadit), ut pugnare cuperent.

c.

Ea victores ferociores impotentioresque reddit (reddidit), ut esse feroces

cograntur.

d.

Bellorum enim civilium exitus tales sunt (erant) semper, ut victor

obsequatur iis.

XXXVIII (38o)
.
1. dum more prisco omen nuptiale petit filiae sororis :
. dum,

: ) (
29

 ,
).
2. dum aliqua vox congruens proposito audiretur :
. dum,

, (expectabat)
.
3. ut sibi paulisper loco cederet:
rogavit. ut,
, (
, ) ,
(rogavit)
.
4. qua Matellus, _, multum amavit: ,
Caecilia. quam
, .
5. dum vixit: .
dum ,
( ).
.
, ,

, .

.
, ,
. :
.
. , ,
, .
.
.
1. .
a. Caecilia, uxor Metelli, dum more prisco omen nuptiale petit filiae
sororis, ipsa fecit omen.
b. In sacello quodam nocte cum sororis filia persedebat expectabatque
dum aliqua vox congruens proposito audiretur.

30

c. In sacello quodam nocte cum sororis filia persedebat expectabatque dum

aliqua vox congruens proposito audiretur.
d. Nam mortua est Caecilia, quam Metellus, dum vixit, multum amavit; is
puellam in matrimonium duxit.
e. Nam mortua est Caecilia, quam Metellus, dum vixit, multum amavit;
postea is puellam in matrimonium duxit.
f. Nam mortua est Caecilia, quam Metellus, dum vixit, multum amavit;
postea is puellam in matrimonium duxit.
3.

Tandem puella, longa mora standi fessa, rogavit materteram, ut sibi

paulisper loco cederet.
4.

Tandem puella, longa mora standi fessa, rogavit materteram,

5.

, .

a. Caecilia, uxor Metelli, dum more prisco omen nuptiale petit filiae sororis,
ipsa fecit omen.
b. In sacello quodam nocte cum sororis filia persedebat expectabatque dum
aliqua vox congruens proposito audiretur.
c. Hoc dictum paulo post res ipsa confirmavit.
d. Nam mortua est Caecilia, quam Metellus, dum vixit, multum amavit; is
puellam in matrimonium duxit.
e. postea is puellam in matrimonium duxit.
XL (40)
.
1. ut Marius quam celerrime hostis iudicaretur:
. ut, ,
( ,
) ,
(coegerat) .
2. cum Sulla minitans ei instaret: .
cum, (

31

, (dixit)
.
3.

Licet

mihi

ostendas

agmina

militum:

. licet,
( ,
, )
, (iudicabo)
. tamen,

.
4.

quibus

curiam

circumsedisti:

agmina.

quibus ,
.
5.

licet

mortem

miniteris:

. licet,
( ,
, ) ,
(iudicabo)
. tamen,

.
6.

Etsi

sanex

et

corpore

infirmo

sum:

. etsi
, ,
.
tamen,
.

.
, ,
.
.
, , ,
. , 1 ,
:
, ,
.

32

 ,
.
1.

.
1. .
Cuius voluntanti nemo obviam ire audebat; solus Quintus Mucius
Scaevola augur de hac re interrogatus sententiam dicere noluit.
2.

.
Solus Quintus Mucius Scaevola augur de hac re interrogatus sententiam
dicere noluit.

3.

, .

Licet mihi ostendas agmina militum, quibus curiam circumsekisti;

licet mortem miniteris, numquam tamen ego hostem iudicabo Marium.
Etsi sanex et corpore infirmo sum, semper tamen meminero urbem Romam
et Italiam a Mario conservatam esse.

4.

Sulla, occupata urbe, senatum armatus coegerat ut C. Marius quam

celerrime hostis iudicaretur.

XLI (41 )
.
1. qui primi coluisse Italiam dicuntur: ,

Sicanorum

aut

Pelasgorum.

qui (dicuntur),
.
2. proinde quasi cum matre Enandri nunc loquaris:
.
proinde quasi (
) , (uteris)
.

33

3. quod neminem scire atque intellegere vis:

. quod
, .
4. quae dicas:
scire (atque) intellegere.
quae ( ),
(
) , scire-intelllegere
, (vis),
.
5. ut consequaris: .
ut, , (
, ) ,
(taces) .
6. quod vis: ,
) .
sic,
.
10. quod a C. Caesare scriptum est: ,
id. quod
, .
11. tamquam scopulum (tamquam verbum scopulus sit) (tamquam
scopulum

fugias):

. tamquam,
( )
, (fugias)
.

id.

quod ,
.
7. quod honesta et bona et modesta sit:
. quod,
( ) ,
o o placere
34

, (dicis)
.
8. ut viri antiqui (vivebant): -
, .
ut ,
(
) .
sic,
.
9. ut viri aetatis nostras (loquntur): , .
ut
, (

.
, , ,
,
. ,
,
.
1 ,
, .
, , ;
,
. ,
2 .
:
.

1.

2.

35

36

 XLI I (42)
.
1. qui aut ea, --, non videant: . qui non
(:ut non), , (
,
) , (sunt)
-.

2.

quae imminent: ,
ea. quae
, .

3.

aut

ea,

--,

dissimulent:

, 1
aut aut. qui,
1.

4.

quae vident: . 2.

5.

si in hunc animadvertissem: .
: si + , :
: 2 ,
(.: .: ).

6.

si iste in Manliana castra pervenerit:

, intellego. : si
+

) : fore
( ). : .: si +
pervenerit ( ) .: nemo tam stultus
erit, nemo tam improbus (erit) ( ): 1 ,
, .

7.

quo intendit: , in
Manliana castra. quo
, .

37

8.

qui

non

videat

coniurationem

esse

factam:

- .
qui non (:ut non), ,

) ,
(intellego) . tam,

.

9.

qui non fateatur: 8.

.
,

, 1 .

2
.
(), , ,
3 .
, ,
, ,
, .
1.

2.

3. .

. ( 42 )

38

39

 XLI II (43 )
.1. -
1. Num ad hostem veni? , .
num ( , ),
.
.
2. et captiva in castris tuis sum? , ,

et ( 1).
3. In hoc me longa vita et infelix senecta traxit? ,
. , (
, ) .
4. Qui potuisti populari hanc terram? , .
qui ( )
.
5. Non tibi ingredienti fines patriae ira cecidit? ,
. , (
, ) .
6. cur, --, tibi non succurrit? , .
cur ( )
.
.2.
1.

ut

primum

exsulem

deinde

hostem

te

viderem:

.
ut, , (

) , (traxit)
.
2.

quae

te

genuit

atque

aluit:

terram,
atque.
quae
.
3.

Quamvis

infesto

et

minaci

animo

perveneras:

.
quamvis (
quamvis, quamquam,
infesto [et] minaci), ,
40

 ,
,
(succurrit).
4. cum in conspectu Roma fuit: .
cum ,
.
5. ego nisi peperissem: . : nisi
( )
+ : : 2
, (:
-- : ).
6. nisi filium haberem: . : nisi
( )
+

(essem): 2 , .
7. si pergis: . : si +
: : 1 ,
.
.
;
,
;
;
;
1 , ,
:
, , ;
, . ,
.
. ,
, .

.
1. .
41

Ergo ego nisi peperissem, Roma non oppugnaretur.

2.

Non tibi ingredienti fines patriae ira cecidit?

3.

, .
In hoc me longa vita et infelix senecta traxit, ut primum exsulem deinde
hostem te viderem?
Qui potuisti populari hanc terram, quae te genuit et aluit?
Ergo ego nisi peperissem, Roma non oppugnaretur.
4.

.
At corntra hos, si pergis, aut immatura mors aut longa servitus manet.
( , ).
5.

: Qui potuisti

populari hanc terram, quae te genuit atque aluit?

XLIV (44 )
.
1. in qua nulla fides, nulla caritas, nulla fiducia benevolentiae stabilis
esse potest: , vita.
(in) qua
, .
2. quis possit diligere eum: ,
nescio. quis
( ), (
,
) ,
(nescio) .
3. quem metuat: ,
eum 2. quem
( ) ,
diligere, ,
possit, .
4. aut eum (possit diligere): ,

nescio,

42

 2 aut. E (
,
) ,
(nescio) .
5.

quo

se

metui

possit:

eum 4.
(a) quo ( )
, diligere, ,
possit, .
6.

Quodsi

forte,

--,

quodsi

ceciderunt:
+

(intellegitur): 1 , ,
-.
7.

ut

fit

plerumque:

. ut
,
( ) .
8. quam fuerint inopes amicorum:
, intellegitur.
quam ( ),
( ,
)
, (intellegitur)
.
9. quod Tarquinium dixisse ferunt exulantem:
, id .
quod
, .
10.

quos

fidos

amicos

habuissem:

, intellexi.
quos ( ),
( ,
)
, (intellexi)
.
11. quos infidos (habuissem):
, intellexi.
quos ( ),
( ,
43

 ) ,
(intellexi)
.
12. cum iam neutris gratiam referre poteram:
. cum
,
( ,
).
.
. 1
, , .
. :

.
, .
2, ,
3 .
( ):
4 ,
.

1.

2. 3.

4. .
.
1. ,
.
Quodsi forte, ut fit plerumque, (tyranni) ceciderunt, tum intellegitur,
quam fuerint inopes amicorum.

2. .
Hoc est quod Tarquinium dixisse ferunt exulantem.

3. .
Coluntur tamen tyranni simulatione dumtaxat ad tempus.

4. fertur
.
Hoc est quod Tarquinium dixisse ferunt exulantem.
44

5. N ,

.
a.

Nescio (nesciebam) enim quis possit diligere eum, quem metuat, aut
eum, a quo se metui putet.

b.

Tum intellegitur (intellectum est), quam fuerint inopes amicorum.

c.

Hoc est quod Tarquinium dixisse ferunt (ferebant) exulantem : Tum

intellexi quos fidos amicos habuissem, quos infidos, cum iam neutris
gratiam referre poteram .

6.
.
Quodsi forte cecidurunt, tum intellegitur (
, ).
XL V (45 )
.
1. quae apud Ciceronem gerantur:
, cognoscit.
quae ( ),
( ,
) ,
(cognoscit )
.
2. quantoque in periculo res sit:
, cognoscit,
que.
quanto ( ),
( ,
)
, (cognoscit )
.
3. ut Ciceronem epistulam deferat:
persuadet. ut,
, (
, ) ,

(persuadet)

-.
45

4. ne, intercepta epistula, nostra consilia ab hostibus cognoscantur:

persuadet.
ne, ,
( ,
) ,
(curat et providet) -.
: curat et
providet. : si + intercepta sit ( ,

) : .
: : si + intercepta erit ( )
:

cognoscentur

):

1 ,

, , .
6.

ut,

--,

epistulam

ad

amentum

tragulae

adliget:

monet.
ut, ,
( ,
) , (monet)
-.
7.

et intra castra abiciat:

monet,
et.
ut, ,
( ,
) , (monet)
-.

8.

si adire non possit: ,

monet. : si non (

) + (
: adliget et
abiciat ( ) ( :
).
: : si non poteris ( ) :
adliga et abice ( ): 1 ,
.

9.

ut tragulam mitteret:
constituit. ut,
, ( ,
) ,
46

 (constituit)
.
10. ut salutem sperent:
adhortatur. ut,
, (
, ) ,
(adhortatur)
-.
.

1.
.
,
2.
. , ,

.
. , ,
. .
.

.

1. 2.

47

.
.
1. um cuidam ex equitibus Gallis persuadet ut ad Ciceronem epistulam
deferat.
2. Haec casu ad turrim adhaeisit et tertio post die a quodam milite
conspicitur et ad Ciceronem defertur.
E. adfore .
. .
a. um cuidam ex equitibus Gallis persuadete ut ad Ciceronem epistulam
deferat.
b. Legatum monet ut, si adire non possit, epistulam ad amentum tragulae
adliget et intra castra abiciat.
c. Gallus periculum veritus, constituit ut tragulam mitteret.
d. Ille epistulam perlegit militesque adhortatur ut salutem sperent.

XL VII (47 )
.
48

1. quos legere secrete solebat: ,

canos. quos
, .
2. quominus id faceret: quominus,

deterrere.

quominus, ,

quominus,

) ,
deterrere, , voluit
.
3.

Etsi

super

vestem

earum

deprehendit

canos:

. etsi
,
, .
tamen,
.
4. donec induxit mentionem aetatis: .
donec
, (
).
5. utrum post aliquot annos cana esse mallet an calva:
, interrogavit.
.
utrum, an ( ),
( ,
)
, (interrogavit)
.
6. Cum illa respondisset: .
cum, (

) ,
(obiecit)
.
7. quin calva esse nolis: quin,
non dubito. quin (
), (
quin,
) ,
49

(non

dubito)

-.
8. ne istae te calvam faciant?: ,
non times. ne,
, (
,
) ,
(non times) -.
.
, ,
.
,
1. 2
.
,
3 ,
.
.
,

:
.
;.
1. 2. ( ) 3.
4.
.
1. .
Etsi super vestem earum deprehendit canos, tamen Augustus
dissimulavit eos vidisse et aliis sermonibus tempus extraxit, donec
induxit mentionem aetatis.

2. .
Hac re audita Augustus voluit filiam deterrere quominus id faceret.

3.
, .
a. donec induxit mentionem aetatis.

50

b. Tum interrogavit filiam, utrum post aliquot annos cana esse mallet an
calva.
c. mendacium illi pater obiecit.

4. ,

.

a.

Augustus voluit (vult) filiam deterrere quominus id faceret.

b. Tum interrogavit (interrogat) filiam, utrum post aliquot annos cana esse
mallet an calva.
XLVIII (48 )
.
1. quae utilia factu essent: ,
docere.
quae ( ),
( ,
),
, docere,
, (persuasit)
.
2.

Si quid durius ei
:

si

videbatur:

1 ,

.
3. quod imperandum militibus esset: ,
quid. quod
( )
, esse,

(videbatur), .
4.

Cum

aliquis

Sertorio

nuntiavisset

cervam

inventam

esse:

.
cum (
,
) ,
(iussit)

.
5. ut eam postero die repente in eum locum emitteret:
, praecepit.
51

 ut, ,
( ,
) , (praecepit)
.
6. in quo ipse cum amicis futurus esset:
, in eum locum.

(in)

quo

( ), ,
(emitteret)
.
7. quae perisset : ,
cervam. quae,
( ), ,
reverti, ,
visum esse dixit,
.
8. Cum cerva, emissa a servo, in cubiculum Sertorii introrupisset:
.
cum (
,
) , (orta
est) .
.

1.
2
.
,
.
.
,
3.
.

, ,
.
, 4.

52

1. 2.
3. 5.
.
1. .
a. Prostridie eius diei Sertorius, admissis amicis in cubiculum suum, dixit eis
visum in somno sibi esse cervam, quae perisset, ad reverti.
b. Cum cerva, emissa a servo, in cubiculum Sertorii introrupisset, admiratio
magna orta est.
2.

(
).

a.

Cerva alba eximiae pulcritudinis Sertorio a Lusitano quodam dono data

erat.

b.

Si quid durius ei videbatur, quod imperandum militibus esset, a cerva

sese monitum esse praedicabat.

c.

Cum aliquis Sertorio nuntiavisset cervam inventam esse, Sertorius

eum iussit tacere.

d.

Praeterea praecepit ut eam postero die repente in eum locum

emitteret, in quo ipse cum amicis futurus esse.

3.

.
Si quid durius ei videbatur, a cerva sese monitum esse praedicabat (
, )
XLIX

.
1. cum viri sui consilium de interficiendo Caesare cognovisset:
.
cum (
,
) ,
(poposcit)
.
2.

quod

tonsoris

praeripuisset

officium:

. quod,
( ) ,
obiurgandam,
53

, venit,
.
3. quam aequo animo me ferro essem interemptura:

experiri.

quam ( ),

experiri, ,
(volui),
.
4. si tibi consilium non ex sententia cessisset:
,

volui

experiri.

: si + (

: interemptura essem (
). : : si +
non cesserit ( ) : interimam
(

):

.
.
, ,
1 ,
2 3
. ,
, 4
. :
5
6 .
,
7 .

1. 2. 3.
- 4. 5. 6.
7.
.
1. .

54

Porcia, Bruti uxor, cum viri sui consilium

de interficiendo Caesare

cognovisset, cultellum tonsorium quasi unguium resecandorum causa

poposcit eoque velut forte elapso se vulneravit.

2.

a. Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam

obiurgandam venit, quod tonsoris praeripuisset officium.
b. Cui secreto Porcia non est hoc inquit temenarium factum meum, sed
certissimum indicium amoris mei erga te tale consilium molientem.
c. Porcia, Bruti uxor, cum viri sui consilium

de interficiendo Caesare

cognovisset, cultellum tonsorium quasi unguium resecandorum causa

poposcit eoque velut forte elapso se vulneravit.
3. ( )
.
a. Porcia, Bruti uxor, cum viri sui consilium

de interficiendo Caesare

cognovisset
b. cultellum tonsorium quasi unguium resecandorum causa poposcit
eoque velut forte elapso se vulneravit.
c.Clamore deinde ancillarum in cubiculum vocatus Brutus ad eam
obiurgandam venit, quod tonsoris praeripuisset officium.
4. experiri
enim volui, quam aequo animo me ferro essem interemptura, si tibi
consilium non ex sententia cessisset
( ).

21 . :
) :

, , , ( ,
um
).
.
55

i)

..

Claudius exclusus prorepserat.

ii)

(ablativus

absolutus-

, ).
, , , , .
,
.

,
, ,
.
: ) ,

. )
, ,

.

,

().
, ,
.
,

(),
.
,

convocatis

:
militibus

Caesar
()
()

,
,
( )
( )
56

 . ,
, .
iii)

,
(., consul, praetor - arbiter, auctor, dux, praeceptor, socius,
testis - puer, adulescentulus),
, adversus, conscius, incertus, invitus, salvus,
superstes, vivus, .
., Breno duce Marco Tulio Cicerone
et Gaio Antonio consulibus.
)

.,

vela

praetenta.

,
ab urbe condita (= ), post Troiam deletam
(= ).
)

,
,
.

( )

(video, audio, .) facio, fingo,

induco, . ( )

., eum

latentem vidit miles adgnovit eum latentem Homerus facit Polyphemum

cum ariete colloquentem (= ()
).
: 1)

.
2) )
, .
)
. ,

(loquor, sequor, hortor)
(audeo, gaudeo, soleo),

()

57

(locutus=

ausus= , hortatus=).
.
)
: i) . ii)
,
.
) ( )
.
.

MA 22, 23 24 ( LECTIO XXII , XXIII et XXIV ):

:
,
.
,
.
, . .
,
,
,
. ,

( ).

.
, , .
(
, , ),
( , ,
).
.

). ,

(,

, -, ).

58

1.
dubitativus).

conjuctivus

.
, .

non.

2.

( - conjuctivus optativus).

,
ne.
,
utinam,
,
utinam.
: vellim, nolim, malim
, vellem, nollem, mallem
.

3.

(conjuctivus hortativus).
.
, ,
ne.
: ne

.

4.

( - conjuctivus

concessivus). ,
ne.
ut licet.

5.
conjuctivus

( jussivus

prohibitivus).

.

.
ne.

(.. ne absit hodie= ),
59

 ,
(.. ne riseris= , ne riseritis= ).
:

6.

potentialis).

conjunctivus

,
.

7.

-conjuctivus irrealis).
,
. non.

26 27 ( LECTIO XXVI et XXVII ):

)

-ior -ius ,
.
-issimus,
-issima,

-issimum

longissimus-a-um

(.,

longus-a-um,

long-ior,

-ius,

tristis-is-e, . trist-ior, -ius, . tristissimus-a-

um).
: -er -rimus -a -um,
pulcher pulchr-ior, ius, puscher-rimus, -a, -um. , vetus
(=) rimus -a -um: veter-rimus-a-um.
maturus (=) matur-issimus maturrimus. ,

-ilis, : facilis (), difficilis

(), similis (), dissimilis (), humilis ()

gracilis (),
- limus .
K : O
(brevis-is-e),
e ( i),
um ( ium), ,
a ( ia).
60

 -dicus, -volus, -ficus

-entior,

maledicentissimus-a-um

-entissimus:

maledicus

magnificus

maledicentior,-ius,

magnificentior,

-ius,

magnificentissimus-a-um benevolus benevolentior,-ius, benevolentissimusa-um.

magis, maxime.
-us e, i u, ., pius ()
magis pius, maxime pius.
!
-qu, ., antiqu-us antiquior -ius, antiqu-issimus-a-um.
) : O


e.
:

-lis -e,
-ter
-nt-
-er): ., recte (rectus)- rectius-rectissime
(miser)- miserius-miserrime

facile (facilis)- facilius- facillime

misere
celeriter

(celer)-celerius-celerrime prudenter (prudens)- prudentius-prudentissime.

: bonus bene, malus
male (peius, pessime), parvus, non multum paulum (),
minus, minime prope (), propius, proxime saepe
( ), saepius, saepissime.

bonus ()-melior,-ius-optimus-a-um
malus ()-peior,peius-pessimus-a-um
magnus ()-maior, maius-maximus-a-um
parvus ()-minor, minus-minimus-a-um
multi,-ae,-a ()-plures, plura-plurimi,-ae,-a
multum ()-plus-plurimum

61

 : frugi (=) nequam (=),

frugalior-ius,

frugalissimus-a-um,

nequior-ius,

nequissimus-a-um.
!
:
(cita- , ) - ceterior (), citimus ()
deterior(), deterrimus ()
(intra-) - interior (), intimus ()
-ocior (), ocissimus ()
(prae-)

- prior (), primus ()

(prope-)

- propior (), proximus ()

(potis)

- potior (), potissimus

(ultra-)

- ulterior (), ultimus ()

:
i) , :
falsus (=) falsissimus (=)
novus (=) (recentior recens) novissimus ()
vetus (=) (vetustior vetustus) veterrimus
sacer (=) (sanctior sanctus) sacerrimus
ii) , :
alacer (=) - alacrior
iuvenis (=) - iunior
senex (=) - senior (=)
iii)

:
exterus exterior () extremus extimus ()
inferus inferior () infimus imus ()
superus superior () supremus summus ()
posterus posterior () postremus postumus ()

62

multum () - plus () - plurimum ()

magnopere () - magis () - maxime ( )
______

deterius () - deterrime

______

ocius () - ocissime

______

potius () - potissimum ( )

______

pius () - primum primo

merito ()

________

nuper ( )

meritissimo

________

nuperrime ( )

satis () - satius ()
secus ( ) - (nihilo) secius setius ( )
27 ( LECTIO XXVI et XXVII ):
) :

quam

., ea puella nihil umquam festivius.

(
): .. Ea puella nihil fuit amabilius ( nihil meserius quam
ipsa Victoria, . XXXVII). ,
: .. Marcella, qua nihil fuit
amabilius.
quam
, : .. vir bonus
consulit utilitati omnium plus quam suae (. XLVI).
) : ,
,

.,

duriora

ei

videbantur

(=

).

multo

(=) paulo (= ): paulo minor natu, multo grandior.

28o (LECTIO XXVIII) : O

O
. :
: 1) in + ,
., in Asia 2) , , ,
63

 ,
, ., Athenis, Carthagine.

(), .. Romae (Corinthi) sum.
,
in +
: (in) ipsa Roma, tota Corintho.

: urbs, oppidum, ., Cimo in oppido Citio mortuus est (

). locus,
: hoc loco, multis locis. in loco
.
totus : tota Italia, tota Graecia, tota
urbe.
, , ,
,
: ., Romae.
: 1) in, ad +
eo in agros eo in Italiam 2)
, , , :
eo Romam, Athenas, Carthaginen.
1) ex, de, ag +
, 2) , ,
., Roma, Athenis, Carthagine venio.
,
( ) (
)
29 ( LECTIO XXIX ):
: ()
salutatio

Caesaris

()

nomen Asiae

cupidus

()

homo ingentis magnitudinis

penuniae

corvus sutoris

()

()

puer annorum trium

()

pars exercitus quis hominum.

: () :
, (aestimo, facio, duco, ) ,
(emo, vendo, ) sum

( ), ., avem emit tanti, quanti nullam

64

adhuc emerat. .,
avem viginti milibus sestertium emit.
() :
(accuso) (condemno) ., proditionis accusatus est
( ).
. .. pater morte eum multavit (
). capitis (=
).
() interest refert ()

., Caesaris interfuit corvum

emere. (. , . mea interest,

tua interest, ).
() miseret (), paenitet
(),

pudet

(),

piget

taedet

(, , )
, .,
, , .

., me paenitet

verborum meorum ( ) (:

).
()
() ., venit corvo in mentem verborum domini sui.
() H sum

., sapientis est, sapientiae est (=

, ).
:
(cupidus pecuniae), , , ,
, . (., belli peritus) .
(., ubi terrarum sumus? satis
salutationum audio)
, multum, nihil, aliquid ., multum pecuniae.
30 ( LECTIO XXX ):
1)
(dico

., hoc Ennio dixit), (do

Caesari tradunt)
65

., signa

 , ,
, . (coniungo, appropinquo, similis ., similis effigiei mortui)
,
, .
ob, prae, pro, in . ., marmor Phidiae obtulil imagines
fortium virorum mihi proponebam.
2)
( ).
: (filius mihi est)

(ille mihi errat -

consulo (=), metuo
(= ), ) (ille
mihi mortuus est - )

( . XXXIII)

(placet, licet, .)
3) (
).

: exemplo, auxilio, usui, )

sum ( ).

(, , ).
., Murena patri (.
) magno aliumento (. . fuit (=
) Murena patri solacio fuit (=
) Caesar equitatum auxilio
legionibus (. .) misit (=
).
31 ( LECTIO XXXI ): :
, ,
: (separativus),
(instrumentalis) (locativus).
,
.

1.

H , :
66

() ( . XXVIII).
() (nobili genere natus), nascor, orior,
generor, sum, natus, ortus, genitus, .
ex , de , ab + ,
(ab Iulo ortus).
() ( ): poculum ex
auro.
() ( ):
, , , ,
, (., castris abeo, pugna abstineo).
() ( ).
+
a, ab, .
a,
,
: a fortuna deserimur, multitudine
civium, a muribus clipei sunt.
() ( ): fortior hoste.
() , , : singularis proelii eventu
cernetur, quanto...
() (pauci ex militibus).

2.

H o :

() .
cum, cum, .
, (.,
cum elephantis Alpes transiit).
() (Tarquinius hoc modo imperium perdit).
: :

bene,

fortiter,

acriter,

liberius,

audaciter (ius), .

in, ad, contra, per + .

sine, ex, sub + .
.
.
()

(homo

squalida

.
67

facie).


.
par,
dispar,

similis,

dissimilis,

aequus,

iniquus,

.
, , , ,
.
() (hasta eum tranfixit)
per +
opera, beneficio, auxilio + , .
opera adulescentis ( per adulescentem) hostes fugati erant.

compleo

(militibus

murum

complevit),

afficio

(supplicio

est

adfectus), o confido (viribus suis confisus)

dignus (longiore vita dignus erat) fretus (fretus viribus suis).
() (quanto miles Latinus Romano virtute antecellit paulo
maior natu).
,
, , .
, , , metiri,
iudicare.

.


abesse, distare, malle, superare, antecellere,
excellere, praestare, ..
infra, supra, ultra.
paulo ante, paulo post, post paulo,
aliquanto, biduo post, paucis ante diebus, paucis post diebus,
paucis ante mensibus, tanto-quanto, quo-eo.
() (virtute antecellit).
numero, nomine, iure, lege, aetate,
corpore, animo, mente, latitudine, longitudine, natione, genere,
mea sententia, meo iudicio, meo testimonio, verbo, specie, re, re
vera, re ipsa.
:

, , .
68

dignus, indignus, illustris, similis, excellens,

maior, minor, maximus (natu).

: :

de, ex, in, ab + .

u.
in, ad + .

() ( ) (cupiditate pugnandi permotus)

iussu, iniussu, rogatu+
(iniussu consulis). iussu, iniussu,
monitu, hortatu, impulsu, arbitratu, missu, rogatu
consilio,

auctoritate

. ,

, ,
.
,
, doleo, maereo,
gemo, angor, gaudeo, laetor, gratulor, odi, ardeo, flagro, glorior,
laetus, maestus, superbus, tristis, anxious,
fessus, aeger.

adductus,

permotus,

:
incensus,

commotus,

incitatus,

compulsus,

impulsus

, : nyntiis commotus, odio

permotus, ira commotus, amore captus, ira incensus, metu
perterritus.
,
: amore, studio, desiderio, ira, odio, metu, dolore, spe,
misericordia,

1)

de, ex, pro, in + .

2)

ob propter + .
69

 ,
prae + ,
.
() ( 29).
() .
,
.
, magno,
parvo, plurimo, minimo pretio , nihilo.

3.

( (
28).
cum
cum .
, quom quum
quo tempore (=). :
) cum temporale (): .
,
tum, tunc, nunc, eo die, tempus, eo tempore, iam, vix. ( 4, 43,
44).
, cum :
1)

cum relativum ().

.
. : cum Caesar in
Galliam venit, ibi duae factiones erant. ( )
2)

cum

coincidens

).

explicativum

identicum

(,

. .
, :
cum te excusas, accussas(= ,
.
3)

cum iterativum ():

: cum civitas
bellum gerit, magistratus creantur ( 15)

70

 : cum illa
cubiculum mariti intraverat, vivere filium simulabat. ( 23).
4)

cum inversum ().

iam, vix, nondum, vixdum

.
: Ibi vix animum sollicitum somno dederat, cum
repente apparuit ei species horrenda. ( 14).
) cum . ,
. cum :
1) cum historicum narrativum ( ).

. ) ,
: cum lacrimae suae vinceret prorumperentque,
egrediebatur. ) ,
: cum P. Cornelius Nasica ... venisset .... sensit... ( 23,
24, 25, 27, 28, 29, 31, 34, 35, 36, 40, 47, 48, 49, 50).
2)

cum causale (): cum

: tempora ne culpes, cum sis tibi causa doloris (=

,
). ( 34, 35).
3)

cum adversativum (): cum scribere debeas, legis. (

).
quod
quod qui
, . :
nihil est quod timeas (= )
: id, illud, hoc, istud.
: ) ,
, : Vinum a meratoribus ad se
importari non

sinunt

effeminantur

quod ea
15)

pensatum est ( 21)

re, .... remollescunt homines atque

Nam

Pisaurum

dicitur

quod

illic aurum

Tum Ennius indignatus quod Nasica ...

mentiebatur ( 24). A
(gaudeo,
queror, indignor, ).
) ,
: Socrates accusatus est, quod Carbonem in iudicium vocasset (=
, ( )
71

). Nemo vero eos miseretur, quod infeliciter vixerint ( 35).

Sed antiquitatem tibi placere dicis, quod honesta et bona et modesta sit
(

41).

Brutus

ad

eam

obiurgandam

venit,

quod

tonsoris

praeripuisset officium ( 49).

.
XXII
4. :
) Paretis senatui.
) Imitor fortes viros.
) Rem publicam stabilimus.
) Praesentes fructus negligis.
) Patriam amat.
) Sperant quae volunt.
2.

.
) Nostrorum amicorum amici sint amici nostri.
) Ad omnem eventum parati simus, Athenienses, dictitabat
Demosthenes.
) Utinam dives sim et felix!
) Audiatur et altera pars.
) In tanto civili bello quid agamus?
) Quis negat agriculturam omnibus esse utilem?

XXIV
1.
.
2.
:
) quid Nasica responderit.
) quid postea Nasica fecerit.
) Cum Ennius ad Nasicam venisset
) eum a ianua quaereret.
3.
cum:
) Grege aspecto Hercules pergit ad proximam speluncam.
) Pedibus animadversis miles eum latentem adgnovit.
) Deletis legionibus Galli urbem Romam everterunt.
) Quibus interemptis aurum omne recepit.
) Pecunia accepta Galli abierunt.
) Caco interfecto incolae Herculem honoraverunt.
72

) Gallis victis Camillus in exilium rediit.

) Occiso Scriboniano Paetus Romam trahebatur.
4.
:
) Ego cum te quaererem, ancillae tuae credidi te domi non esse.
) Ancilla Cornelio, qui ab ostio quaerebat Ennium, dixit eum domi non
esse.
) Ennius, quod indignatus erat, exclamavit se domi non esse.
) Cum Ennius domum revertisset, cubiculum intravit.
) Nasica Ennium domi latere vidit.
5.

, :
) Paulus rogavit a quo urbs Carthago deleta esset.
) Incertum est quando legatus venturus sit.
) Paulus rogat cur nos erremus

1.
,
, .
cum.1
) Pueri, cum patrem ............................, ad eum laeti cucurrerunt.
(aspicio)
) Consul, cum paucae naves ................................, hostes vicisse
credidit. (redeo)
) Principes,
cum
civitatem
suam
in
extremo
discrimine
esse ......................., legatos ad Caesarem miserunt. (intellego)
) Cum bellum Troianum ................................, Graeci in patriam
redierunt. (conficior2)
) Cum caelum ......................, dei magnitudinem admiramur.
(contemplor3)
) Cum Philippus urbem Methonam ................................, vulneratus
est. (oppugno)
) Vix
exercitus
Romanus
processerat4,
cum
Galli
flumen ............................. (transeo)
) Oracula Graeci consulebant 5, cum bellum ................................ (gero)
) Phocion pauper fuit, cum divitissimus esse ................................
(possum)
2.
,
, .
quod.6
1

2
3
4
5

H cum.
.
conficio = .
contemplor, 1= .
procedo, -cessi, -cessum, -ere 3 = .
consulo, -lui, -ltum, -ere 3 = , .

73

) Ratio docet esse deum. Quod si verum est, necesse est mundum ad
eo ................................ (administror).
) Nullum
est
animal
praeter
hominem,
quod
rationis
7
particeps .................. (sum, . ).
) Quod ................................ (tu), valde gaudeo (valeo, . .).
) Clarum oppidum quod dux Gallorum ................................ Caesar
obsedit.8 (defendo, . .).
) Te satis laudare non possum, quod continenter ................................
(vivo, . ).
3.
Cicero narrat
.
) P. Cornelius Nasica ad Ennium poetam venit.
) Nasica ab ostio Ennium quaerebat.
) Ancilla iussu domini mentiebatur.
) Nasica sensit Ennium intus esse.
) Ennius vocem Nasicae cognovit.
) Nasica Ennium impudentem esse dixit.
) Ennius indignatus erat.

) quod = id ( . . qui, quae, quod ) adminisrtari

) quod sit ( animal)
) quod vales (, gaudeo)
) quod defendebat ( .
oppidum) ) quod vivis ( laudare).
7
particeps, -cipis = .
8
obsideo, -edi, -essum, -ere, 2 = .

74

 : , . ,

1 .

1
am-o

2
dele-o

3
leg-o

4
audi-o

am-a-s

dele-s

leg-i-s

audi-s

am-a-t

dele-t

leg-i-t

audi-t

am-a-mus

dele-mus

leg-i-mus

audi-mus

am-a-tis

dele-tis

leg-i-tis

audi-tis

3
1 .

am-a-nt
ama-ba-m

dele-nt
dele-ba-m

leg-u-nt
lege-ba-m

audi-unt
audi-e-ba-m

ama- ba -s

dele-ba-s

lege-ba-s

audi-e-ba-s

ama-ba-t

dele-ba-t

lege-ba-t

audi-e-ba-t

ama-ba-mus

dele-ba-mus

lege-ba-mus

audi-e-ba-mus

ama-ba-tis

dele-ba-tis

lege-ba-tis

audi-e-ba-tis

3
1 .

ama-ba-nt
ama-bo

dele-ba-nt
dele-bo

lege-ba-nt
leg-a-m

audi-e-ba-nt
audi-a-m

ama- bi -s

dele-bi-s

leg-e-s

audi-e-s

ama-bi-t

dele-bi-t

leg-e-t

audi-e-t

ama-bi-mus

dele-bi-mus

leg-e-mus

audi-e-mus

ama-bi-tis

dele-bi-tis

leg-e-tis

audi-e-tis

3
1 .

ama-bu-nt
amav-i

dele-bu-nt
delev-i

leg-e-nt
leg-i

audi-e-nt
audiv-i

amav-sti

delev-isti

leg-isti

audiv-isti

amav-it

delev-it

leg-it

audiv-it

amav-imus

delev-imus

leg-imus

audiv-imus

amav-istis

delev-istis

leg-istis

audiv-istis

3
1 .

amav-erunt (-ere)
amav-eram

delev-erunt (-ere)
delev-eram

leg-erunt (-ere)
leg-eram

audiv-erunt (-ere)
audiv-eram

amav-eras

delev-eras

leg-eras

audiv-eras

amav-erat

delev-erat

leg-erat

audiv-erat

amav-eramus

delev-eramus

leg-eramus

audiv-eramus

amav-eratis

delev-eratis

leg-eratis

audiv-eratis

amav-erant

delev-erant

leg-erant

audiv-erant

1 .

amav-erim

delev-erim

leg-erim

audiv-erim

amav-eris

delev-eris

leg-eris

audiv-eris

amav-erit

delev-erit

leg-erit

audiv-erit

amav-erimus

delev-erimus

leg-erimus

audiv-erimus

amav-eritis

delev-eritis

leg-eritis

audiv-eritis

amav-erint

delev-erint

leg-erint

audiv-erint

:
1

75

1 .

am-o-r

dele-o-r

leg-o-r

audi-o-r

am-a-ris

dele-ris

leg-e-ris

audi-ris

am-a-tur

dele-tur

leg-i-tur

audi-tur

am-a-mur

dele-mur

leg-i-mur

audi-mur

am-a-mini

dele-mini

leg-i-mini

audi-mini

3
1 .

am-a-ntur
ama-ba-r

dele-ntur
dele-ba-r

leg-u-ntur
lege-ba-r

audi-u-ntur
audi-e-ba-r

ama-ba-ris

dele-ba-ris

lege-ba-ris

audi-e-ba-ris

ama-ba-tur

dele-ba-tur

lege-ba-tur

audi-e-ba-tur

ama-ba-mur

dele-ba-mur

lege-ba-mur

audi-e-ba-mur

ama-ba-mini

dele-ba-mini

lege-ba-mini

audi-e-ba-mini

ama-ba-ntur

dele-ba-ntur

lege-ba-ntur

audi-e-ba-ntur

1 .

ama-bo-r

dele-bo-r

leg-a-r

audi-a-r

ama-be-ris

dele-be-ris

leg-e-ris

audi-e-ris

ama-bi-tur

dele-bi-tur

leg-e-tur

audi-e-tur

ama-imur

dele-bi-mur

leg-e-mur

audi-e-mur

ama-bi-mini

dele-bi-mini

leg-e-mini

audi-e-mini

ama-bu-ntur

dele-bu-ntur

leg-e-ntur

audi-e-ntur

amatusaum sum

deletusaum sum

lectusaum sum

auditusaum sum

1 .

es

es

es

es

est

est

est

est

3
1 .

eras

eras

eras

eras

erat

erat

erat

erat

eratis

eratis

eratis

eratis

erant

erant

erant

erant

1 .

amati-ae-a

sumus
estis

sunt
amatusaum eram

amati-ae-a

eram

amatusaum ero

deleti-ae-a

sumus
estis

sunt
deletusaum eram

deleti-ae-a

eramus

deletusaum ero

lecti-ae-a

sumus
estis

sunt
lectusaum eram

lecti-ae-a

eramus

lectusaum ero

auditi-ae-a sumus

estis

sunt
auditusaum eram

auditi-ae-a eramus

auditusaum ero

eris

eris

eris

eris

erit

erit

erit

erit

amati-ae-a

erim

deleti-ae-a

erimus

lecti-ae-a

erimus

auditi-ae-a erimus

eritis

eritis

eritis

eritis

erunt

erunt

erunt

erunt

76

1 .

1
am-e-m

2
dele-a-m

3
leg-a-m

4
audi-a-m

am-e-s

dele-a-s

leg-a-s

audi-a-s

am-e-t

dele-a-t

leg-a-t

audi-a-t

am-e-mus

dele-a-mus

leg-a-mus

audi-a-mus

am-e-tis

dele-a-tis

leg-a-tis

audi-a-tis

3
1 .

am-e-nt
ama-re-m

dele-a-nt
dele-re-m

leg-a-nt
lege-re-m

audi-a-nt
audi-re-m

ama-re-s

dele-re-s

lege-re-s

audi-re-s

ama-re-t

dele-re-t

lege-re-t

audi-re-t

ama-re-mus

dele-re-mus

lege-re-mus

audi-re-mus

ama-re-tis

dele-re-tis

lege-re-tis

audi-re-tis

3
1 .

ama-re-nt
amaturusaum sim

dele-re-nt
deleturusaum sim

lege-re-nt
lecturusaum sim

audi-re-nt
auditurusaum sim

sis

sis

sis

sis

sit

sit

sit

sit

amaturi-ae-a

simus

deleturi-ae-a

simus

sitis

sitis

3
1 .

amav-erim

amav-eris

delev-eris

leg-eris

audiv-eris

amav-erit

delev-erit

leg-erit

audiv-erit

amav-erimus

delev-erimus

leg-erimus

audiv-erimus

amav-eritis

delev-eritis

leg-eritis

audiv-eritis

3
1 .

amav-erint
amav-issem

delev-erint
delev-issem

leg-erint
leg-issem

audiv-erint
audiv-issem

amav-isses

delev-isses

leg-isses

audiv-isses

amav-isset

delev-isset

leg-isset

audiv-isset

amav-issemus

delev-issemus

leg-issemus

audiv-issemus

amav-issetis

delev-issetis

leg-issetis

audiv-issetis

amav-issent

delev-issent

leg-issent

audiv-issent

sint

delev-erim

sint

77

lecturi-ae-a

leg-erim

simus
sitis
sint

audituri-ae-a

simus

sitis

audiv-erim

sint

1 .

1
am-e-r

2
dele-a-r

3
leg-a-r

4
audi-a-r

am-e-ris

dele-a-ris

leg-a-ris

audi-a-ris

am-e-tur

dele-a-tur

leg-a-tur

audi-a-tur

am-e-mur

dele-a-mur

leg-a-mur

audi-a-mur

am-e-mini

dele-a-mini

leg-a-mini

audi-a-mini

3
1 .

am-e-ntur
ama-re-r

dele-a-ntur
dele-re-r

leg-a-ntur
lege-re-r

audi-a-ntur
audi-re-r

ama-re-ris

dele-re-ris

lege-re-ris

audi-re-ris

ama-re-tur

dele-re-tur

lege-re-tur

audi-re-tur

ama-re-mur

dele-re-mur

lege-re-mur

audi-re-mur

ama-re-mini

dele-re-mini

lege-re-mini

audi-re-mini

3
1 .

ama-re-ntur
amatusaum sim

dele-re-ntur
deletusaum sim

lege-re-ntur
lectusaum sim

audi-re-ntur
auditusaum sim

sis

sis

sis

sis

sit

sit

sit

sit

3
1 .

esses

esses

esses

esses

esset

esset

esset

esset

amati-ae-a

simus
sitis

sint
amatusaum essem

amati-ae-a essemus

deleti-ae-a

simus
sitis

sint
deletusaum essem

deleti-ae-a essemus

lecti-ae-a

simus
sitis

sint
lectusaum essem

lecti-ae-a

essemus

auditi-ae-a

simus
sitis

sint
auditusaum essem

auditi-ae-a essemus

essetis

essetis

essetis

essetis

essent

essent

essent

essent

78

:
1

ama-re

dele-re

leg-e-re

audi-re

ama-ns (-ntis)

dele-ns (-ntis)

leg-e-ns (-ntis)

audi-e-ns (-ntis)

amatu-rum am um

deletu-rum am um

lectu-rum am um

auditu-rum am um

esse

esse

esse

esse

amatu-ros as os

deletu-ros as os

lectu-ros as os

auditu-ros as os

esse

esse

esse

esse

amatu-rus a um

deletu-rus a um

lectu-rus a um

auditu-rus a um

amav-isse

delev-isse

leg-isse

audiv-isse

79

ama-ri

dele-ri

leg-i

audi-ri

amat-um iri

delet-um iri

lect-um iri

auditum iri

amat-um am um

delet-um am um

lect-um am um

audit-um am um

esse

esse

esse

esse

amat-os as os

delet-os as os

lect-os as os

audit-os as os

esse

esse

esse

esse

Amat-us a um

delet-us a um

lect-us a um

audit-us a um

amat-um am um

delet-um am um

lect-um am um

audit-um am um

fore

fore

fore

fore

amat-os as os

delet-os as os

lect-os as os fore

audit-os as os

fore

fore

fore

80

81