Witte biotechnologie:

case biobrandstoffen
Auteur Ilse Van de Voorde
voorgesteld door Inge Holsbeeks

1ste fase bachelor industriële wetenschappen

2022-23
 Witte biotechnologie: case biobrandstoffen

• Wat is witte biotechnologie?

• Fermentatie en bioconversie
• Biomassa
• Biobrandstoffen
• Bioethanol van lignocellulose
• Lignocellulose
• Productie
• Productie van biodiesel
• Referenties

2 Case - White biotechnology

 Wat is witte biotechnologie?
• Witte biotechnologie = industriële biotechnologie

• Aanwending van hernieuwbare grondstoffen of biomassa voor

duurzame productie van chemicaliën, biomaterialen en
biobrandstoffen met behulp van micro-organismen en/of enzymen

• Duurzame processen:
• Minimaal energieverbruik
• Minimale afvalproductie

3 Case – witte biotechnologie

 Witte biotechnologie
• Gebaseerd op fermentatietechnologie en
biokatalyse
• Fermentatietechnologie: micro-
organismen (gisten, schimmels of
bacteriën; natief of genetisch
gemodificeerd) produceren in
bioreactoren tal van producten
• onder gecontroleerde
omstandigheden.
• Biokatalyse – bioconversie:
processen gebaseerd op reacties
gekatalyseerd door enzymes
• Optimale procescondities zijn hier
opnieuw van belang (o.a. pH, V

temperatuur) V

controle bioreactor
eenheid

4 Case – witte biotechnologie

 Fermentatie en bioconversie

• Algemeen doel van fermentatie:

• Gecontrolleerde groei van micro-organisme / ‘andere’ cel
↳
om:
cellen
dieihe
↳ neanten cellen
↳D...

• Vermenigvuldigen en ‘oogsten’ van micro-organismen

• Micro-organismen maken specifieke componenten aan

• Algemeen bioconversie: bepaald product laten rijzen

gist
in
amzetten
-mastract

Organisch substraat/precursor biocatalyst Product / specifieke component

Ø Cellen die enzymen bevatten ->

ook fermentatie

Ø Enzymen ->
bioconventie, geen fermentatie

5
 Wat is biomassa?
• Verschillende definities:
• Al het plantaardig en dierlijk materiaal alsook bewerkt materiaal
van plantaardige en dierlijke oorsprong (cfr. landbouw, bosbouw
en aquatisch)
• Vanuit de energieregelgeving (Richtlijn 2001/77/EG): ‘De
biologisch afbreekbare fractie van producten, afvalstoffen en
residuen van de landbouw (met inbegrip van plantaardige en
dierlijke stoffen), de bosbouw en aanverwante bedrijfstakken,
alsmede de biologisch afbreekbare fractie van industrieel en
huishoudelijk afval’

• Belangrijke voordelen t.o.v. fossiele grondstoffen: hernieuwbaar, CO2

neutraal

6 Case – witte biotechnologie

 Wat is biomassa?
Je kan met verschillende producten werken:

• Gewassen (bv. graan, maïs, koolzaad, exhirhebedenkingen:

->

Voedsel bezig.
je
bent

Enkel
met

voedsel kwehen

suikerbieten), groene biomassa (grassen), gronden angekonden

houtige biomassa (bv. wilg, populier), groeien moeilihere gronden

->

->
je
of
eten
niet
hen het

aquatische biomassa (bv. algen, zeewier)

• Reststromen die:
• in het veld vrijkomen (bv. stro, hooi)
• vrijkomen bij een productieproces (bv.
aardappelstoomschillen, wortelschaafsel)
• vrijkomen na het gebruik als product (bv.
GFT, zuiveringsslib)

7 Case – witte biotechnologie

 Wat is biomassa?
• Gewassen met vrucht, knol of wortel
zoals bv. granen, zaden, suikerbieten
§ Hoge concentratie koolhydraten Witte of industriële
(sucrose, zetmeel), olie en eiwit biotechnologie
↳
genote fructore

• Cellulosehoudende biomassa zoals

↳kunnen wijniet
westeren

bv. hooi en stro

• Aquatische biomassa
Blauwe biotechnologie

8 Case – witte biotechnologie

De waardeketen

9 Case – witte biotechnologie

 De waardeketen

Bron: DSM

Case study: productie van bio-ethanol uit cellulosehoudende biomassa / productie van
biodiesel

10 Case – witte biotechnologie

 Witte biotechnologie: case biobrandstoffen

• Wat is witte biotechnologie?

• Fermentatie en bioconversie
• Biomassa
• Biobrandstoffen = de grondstof van de brandstof Aardolie is geen biobrandstof

• Bioethanol van lignocellulose

• Lignocellulose
• Productie
• Productie van biodiesel
• Referenties

11 Case - White biotechnology

 Bio-ethanol uit cellulosehoudende
biomassa als duurzame brandstof
• 1996-2006: gouden jaren van biobrandstoffen
• Vanaf 2006: verschuiving in focus naar bio-
ethanol afgeleid van cellulosehoudende
biomassa (2e generatie biobrandstof) «
ethanol uit zetmeel of suikerriet (1e generatie
biobrandstof)
Suiker- en zetmeelhoudende producten:
levensmiddelen voor mens en dier Þ risico op
schaarste
• Welke voordelen zijn verbonden aan het
gebruik van bio-ethanol?
• Hoe kan cellulosehoudende biomassa omgezet
worden tot ethanol?
12 Case – witte biotechnologie
 Voordelen van bio-ethanol
• Hoger octaangetal dan aardolie
• Bijna koolstofneutrale hernieuwbare brandstof à gunstige invloed op
het klimaat!
• Als additief bij benzine à schonere verbranding à minder uitstoot van
broeikasgassen à betere luchtkwaliteit

13 Case – witte biotechnologie

 Mengsels van ethanol en benzine

14 Case – witte biotechnologie

 Witte biotechnologie: case biobrandstoffen

• Wat is witte biotechnologie?

• Fermentatie en bioconversie
• Biomassa
• Biobrandstoffen
• Bioethanol van lignocellulose
• Lignocellulose
• Productie
• Productie van biodiesel
• Referenties

15 Case - White biotechnology

 Wat is lignocellulose?
• In Engels ook: ‘cellulosic biomass’
• Bestaat hoofdzakelijk uit cellulose, hemicellulose en lignine
• 3 componenten komen in verschillende verhoudingen voor al
naargelang het type grondstof eer
->
movie

• Een te hoge lignine concentratie is minder gunstig voor de bio-

ethanol productie (softwood dus minder interessant)

16 Case – witte biotechnologie

 Cellulose
• Onvertakt lineair polymeer: D-
glucose eenheden onderling
verbonden door b-1,4-
glycosidebindingen
• In de plantencelwand zijn de
celluloseketens samengepakt in
microfibrillen welke onderling
gestabiliseerd worden door
waterstofbruggen
• Kristallijne structuur à onoplosbaar
in water
• Steeds geassocieerd met
hemicellulose en lignine

17 Case – witte biotechnologie

 Hemicellulose
• Vertakt heterogeen polysacharide bestaande uit C5
en C6 suikers
• Hoofdketen:
• b-1,4 gebonden D-xylose eenheden (xylanen)
• Zijketens:
• D-xylose, L-arabinose, D-galactose, D-mannose +
uronzuren
• Vertakte amorfe structuur – mate van vertakking en
samenstelling is sterk afhankelijk van de grondstof
• Hard hout (afkomstig van loofbomen) bevat meer
hemicellulose dan zacht hout (naaldbomen) Þ
Beter hydrolyseerbaar

18 Case – witte biotechnologie

 Lignine
• Aromatisch en sterk biopolymeer,
covalent gebonden aan hemicellulose
• Belangrijk voor de rigiditeit van de
plantencelwand
• Bestaat uit p-
hydroxyfenylpropaaneenheden
• Zeer resistent tegen chemische en
enzymatische afbraak; biologische
afbraak gebeurt vnl. door schimmels

19 Case – witte biotechnologie

 Witte biotechnologie: case biobrandstoffen

• Wat is witte biotechnologie?

• Fermentatie en bioconversie
• Biomassa
• Biobrandstoffen
• Bioethanol van lignocellulose
• Lignocellulose
• Productie
• Productie van biodiesel
• Referenties

20 Case - White biotechnology

 Productie van bio-ethanol
• Opeenvolgende stappen:
1. Vermalen van plantenmateriaal (reductie van deeltjesgrootte)
2. Voorbehandeling waarbij cellulose en eventueel hemicellulose
worden vrijgesteld
3. Hydrolyse: afbraak van carbohydraatpolymeren tot monomere
suikers
4. Fermentatie: suikers worden door micro-organismen omgezet in
ethanol
5. Opzuivering van bekomen ethanol

21 Case – witte biotechnologie

 Productie van bio-ethanol
5

3 4

22 Case – witte biotechnologie

 Voorbehandeling

Doelstelling voorbehandeling:
• cellulose beter toegankelijk maken voor de daaropvolgende
hydrolysestap

23 Case – witte biotechnologie

ex:voor- en nadelen
1

Hydrolyse
• Doelstelling: conversie van hemicellulose en cellulose in monomere
suikers
• Kan doorgaan d.m.v. zuur (verdund of geconcentreerd zuur) of d.m.v.
enzymen (biokatalyse)
• Enzymatische versus zure hydrolyse:
§ Lagere temperaturen en drukken
§ Bijna geen afbraakproducten
§ Geen noodzaak aan chemicaliën
§ Geen nood aan recuperatie en neutralisatie van het hydrolysaat
§ Meestal hogere glucose opbrengst door lagere vorming van
toxische producten

24 Case – witte biotechnologie

 Productie van bio-ethanol
Voorbehandeling
Voorbereiding
• Mechanisch
• …

Chemische hydrolyse Neutralisatie Enzymatische hydrolyse

• Zuur (of base)
• Warmte
Ø Netwerk van cellulose,
hemicellulose, … meer
toegankelijk voor volgende
stappen
Ø Gedeeltelijke afbraak cellulose,
hemicellulose
• Base of zuur • Enzymen
Ø Verdere afbraak van
degradatieproducten van cellulose,
hemicellulose
Ø Afbraak van cellulose, hemicellulose
Ø Monosachariden, o.a. glucose (C6)
en xylose (C5)

Fermentatie Destillatie Ø Ethanol

• Micro-organisme • Warmte
Ø Ethanol + water + CO2 +
restproducten

25 Case – witte biotechnologie

 Enzymatische hydrolyse
enzym
• Cellulase enzymen à hexose suikers
• Endoglucanasen (EC 3.2.1.4) – werkt in op gebieden met lage
kristalliniteit van het macromoleculaire cellulose en breekt de
lineaire celluloseketen
• Cellobiohydrolasen (EC 3.2.1.91) – valt tevens aan op het
ketenuiteinde van cellulose met afsplitsing van cellobiose
• b-glucosidasen (EC 3.2.1.21) – hydrolyseert cellobiose in glucose

• Hemicellulase enzymen à pentose en hexose suikers à hogere

ethanolopbrengst

26 Case – witte biotechnologie

 Fermentatie
• Microbiologisch proces voor de conversie van hexose en pentose
suikers/koolhydraten in ethanol d.m.v. bacteriën, gisten of schimmels
onder anaërobe condities
• Theoretisch maximale opbrengst: 0,511 kg ethanol per kg suiker

C6H12O6 à 2 C2H5OH + 2 CO2

3 C5H10O5 à 5 C2H5OH + 5 CO2

27 Case – witte biotechnologie

 Fermentatie
• Belangrijkste vereisten van micro-organisme
• Breed substraatgebruik
• Hoge ethanolopbrengst en productiviteit
• Tolerant voor hoge glucose- en ethanolconcentraties
• Tolerant voor inhibitoren
• Tolerant voor lage pH

Þ Indien C5 suikers niet worden aangewend

à productiviteit & economics = niet OK

Bv. S. cerevisiae (gist): kan geen xylose metaboliseren

à te lage opbrengst à onderzoek naar andere micro-
organismen zoals bv. Zymomonas mobilis (bacterie) of
verbeteringen aanbrengen door genetische manipulatie S. cerevisiae
28 Case – witte biotechnologie
 Vergelijking tussen de 2 voornaamste
fermentatietechnieken
SSF

Klassiek

SSF

Gecombineerd: Enzymatische fase & Fermentatiefase

‘Klassiek’: afzonderlijke hydrolyse en fermentatie Ø SSF ‘Simultaneous Saccharification Fermentation’

29 Case – witte biotechnologie

 Afzonderen van bio-ethanol
• Hoe?
§ D.m.v. destillatie

30 Case – witte biotechnologie

 Witte biotechnologie: case biobrandstoffen

• Wat is witte biotechnologie?

• Fermentatie en bioconversie
• Biomassa
• Biobrandstoffen
• Bioethanol van lignocellulose
• Lignocellulose
• Productie
• Productie van biodiesel
• Referenties

31 Case - White biotechnology

 Productie van biodiesel
• Gericht op het omzetten
van plantaardige oliën in
een mengsel van
methylesters door
verestering van de
triglyceriden met laag-
moleculaire alcoholen
(veelal methanol).
• De transverestering
genereert een product met
vergelijkbare
fysicochemische
eigenschappen als
conventionele diesel.

32 Case – witte biotechnologie

 Productie van biodiesel
• Base-gekatalyseerde reactie met natrium- of kaliumhydroxide
• Economische voordelen:
§ Gebruik van lage temperatuur en druk
§ De vrijstelling van glycerol in de reactie genereert een
potentieel verkoopbaar co-product
• Belangrijkste parameters voor optimalisatie:
§ Temperatuur
§ Reactietijd
§ Molaire verhouding olie/alcohol
§ Type katalysator

33 Case – witte biotechnologie

 Productie van biodiesel

Schema van een typische

biodieselproductieplant

34 Case – witte biotechnologie

 Ingenieurs in witte biotechnologie

BIO/CH: chemische en
microbiologische
processen

EM en Energie – mengen – massa- en Elektronica – ICT: procescontrole

warmtetransport – motoren aanpassen aan
nieuwe
35 brandstoffen Bouwkunde: ontwerpCase – witte biotechnologie
 Bronnen
• C. De Blasio. Processes of Bioethanol Production; in Fundamentals of Biofuels Engineering and Technology:
ISBN 978-3-030-11598-2, https://doi.org/10.1007/978-3-030-11599-9, Springer Nature Switzerland AG 2019
• J. De Prez (2020). Enzymatic treatment of flax for high-quality composites
• M.P.M. Derckx & A.H.M.C. Baltissen. Wageningen UR, Praktijkonderzoek Plant & Omgeving, sector
Bloembollen, Boomkwekerij & Fruit. Hoofdstuk 7. Biomassa, https://edepot.wur.nl/338879
• Q. Kang, L. Appels, T. Tan, R. Dewil (2014). Bioethanol from lignocellulosic biomass: current findings determine
research priorities. The Scientific World Journal. Vol. 2014, Article ID 298153, 13 pages.
http://dx.doi.org/10.1155/2014/298153
• E. Kontturi (2015). Hemicellulose: structure, characterization, dissolution, modification, CHEM-E2140. Cellulose-
based fibers. Aalto University
• D.M. Mousdale (2010). Introduction to Biofuels. ISBN: 978-1-4398-1207-5
• N. Sarkar, S.K. Ghosh, S. Bannerjee, K. Aikat (2012). Bioethanol production from agricultural wastes: an
overview. Renewable Energy 37, p. 19-27.
• L. M. Srivastava (2002). Cell wall, cell division, and cell growth; in Plant Growth and Development: hormones
and environment. Oxford: Academic Press. 772 pp.
• https://www.genome.gov/genetics-glossary/Enzyme
• OECD (2011). Future prospects for industrial biotechnology, OECD Publishing.
http://dx.doi.org/10.1787/9789264126633-en
• DSM, Industrial (White) Biotechnology – An effective route to increase EU innovation and sustainable growth,
http://www.sustentabilidad.uai.edu.ar/pdf/tec/industrial_white_biotech.pdf
• https://www.fuelsandlubes.com/worlds-largest-cellulosic-ethanol-plant-opens-in-iowa/
• https://www.etipbioenergy.eu/value-chains/conversion-technologies/conventional-
technologies/transesterification-to-biodiesel

36 Case – witte biotechnologie

 In het kort

• Er zijn verschillende manieren om fermentatie te definiëren!!!

• Industriële definitie: zie dit hoofdstuk
• Metabolische definitie: zie hoofdstuk Energy for cells

• Er zijn verschillende grondstoffen die kunnen worden

gebruikt om biobrandstof te maken

• Verschillende manieren om bio-ethanol te maken

• Bioethanol >< biodiesel

37 Case – witte biotechnologie

 Open vraag

• Wat zijn de voordelen van SSF voor de productie van

bio-ethanol?

38 Case – witte biotechnologie

39 Case – witte biotechnologie