Bölüm 2: Akışkanların özellikleri

MIM 302 Akışkanlar Mekaniği Bölüm 2 : Akışkanların Özellikleri

Giriş
• Bir sistemin herhangi bir karakteristiğine özellik denir.
– Bilinenler: basınç P, sıcaklık T, hacim V ve kütle m.
– Az bilinenler: viskozite, ısıl iletkenlik, elastiklik modülü, ısıl genleşme
katsayısı, buhar basıncı, yüzey gerilimi.

Yaygın Özellikler

Yoğun Özellikler

• Birim kütle başına verilen özellikler özgül özellikler olarak

adlandırılır. Örneğin, özgül hacim v = V/m ve özgül toplam
enerji e=E/m.
MIM 302 Akışkanlar Mekaniği Bölüm 2 : Akışkanların Özellikleri
Sürekli Ortam
L = 1 x 10-3 m
• Gaz fazında atomlar arasındaki
mesafe fazladır.
• Ancak, biz analizlerimizde bir
maddenin atomik yapısını göz ardı
ederiz ve onu boşluksuz homojen bir
madde-sürekli ortam- olarak göz
önüne alırız.
• Bu, bize maddenin özelliklerini
ortam boyunca düzgün bir şekilde
değişen büyüklükler olarak ele
almamıza olanak tanır.
• Sürekli ortam kabulü çözümlenen
sistemin büyüklüğünün moleküller
λ = 6.3 x 10-8 m arasındaki mesafeye oranla büyük
olması durumunda
geçerlidir.(Knudsen, Kn number)
sürekli ortam kabulü
Kn = λ / L < 10-3

MIM 302 Akışkanlar Mekaniği Bölüm 2 : Akışkanların Özellikleri

Yoğunluk ve Özgül Ağırlık

• Yoğunluk birim hacim başına kütle, r = m/V şeklinde tanımlanır ve

birimi kg/m3’tür.

• Özgül hacim: v = 1/r = V/m.

• Gazların yoğunluğu sıcaklık ve basınca bağlıdır.

• Bağıl yoğunluk bir maddenin yoğunluğunun belirli sıcaklıktaki

standart bir maddenin (genellikle 4°C’deki su), yoğunluğuna oranı
şeklinde tanımlanır ve boyutsuzdur:
rb=r/rH20

• Özgül ağırlık birim hacim başına ağırlık olarak tanımlanır:

g s = rg

• Burada, g yerçekimi ivmesidir.gs’nin birimi N/m3’tür.

MIM 302 Akışkanlar Mekaniği Bölüm 2 : Akışkanların Özellikleri

İdeal Gazların Yoğunluğu

• Hal denklemi: Basınç, sıcaklık ve yoğunluk arasındaki

ilişkiyi veren denklemdir.
• En basit ve en iyi bilinen hal denklemi ideal gaz
denklemidir:
P v = R T ya da P = r R T

• İdeal gaz denklemi çoğu gaz için geçerlidir.

• Ancak, su buharı ve soğutkan akışkan buharı gibi
yoğun gazlar ideal gaz olarak ele alınmamalıdır. Bu
gibi gazların özellikleri için tablolara göz atılabilir.

MIM 302 Akışkanlar Mekaniği Bölüm 2 : Akışkanların Özellikleri

Buhar Basıncı ve Kavitasyon

• Buhar basıncı, sıvı içerisinde gaz

kabarcıklarının ilk oluştuğu basınca
buhar basıncı denir.

• Akış esnasında, bir bölgede, sıvının

basıncı buharlaşma basıncının altına
düşerse buhar kabarcıkları (kaviteler)
oluşur.

• Buhar kabarcıkları yerel basınç buhar

basıncının üzerine çıktığında göçer.

• Kabarcıkların göçmesi yıkıcı etkilere

sahip basınç dalgalanmaları oluşturarak
makina ve ekipmanlara zarar verir.

• Kavitasyon gürültülü bir olaydır ve

yapısal titreşimlere yol açabilir.

MIM 302 Akışkanlar Mekaniği Bölüm 2 : Akışkanların Özellikleri

Enerji

• Toplam enerji E farklı formlardan oluşmaktadır: Isıl, mekanik, kinetik,

potansiyel, elektrik, manyetik, kimyasal, ve nükleer.

• Enerji birimi joule (J)’dür.

• Mikroskobik enerji
– İç enerji u, durgun (akmayan) akışkanlar için tanımlanır
ve moleküler aktivitenin bir sonucu olarak gösterilir.
– Entalpi h=u+Pv akan bir akışkan için tanımlanır
ve akış enerjisi (Pv)’yi içerir.

• Makroskobik enerji

– Kinetik enerji ke=V2/2

– Potansiyel enerji pe=gz

• Elektrik, manyetik, kimyasal ve nükleer enerjinin olmadığı durumlar için

toplam enerji: eakan=h+V2/2+gz.

MIM 302 Akışkanlar Mekaniği Bölüm 2 : Akışkanların Özellikleri

Sıkıştırılabilirlik Katsayısı

• Bir akışkanın hacmi P ve T ile nasıl değişir?

• Akışkanlar T ↑ ya da P ↓ ile genleşirler.

• Akışkanlar T ↓ ya da P ↑ ile sıkışırlar.

• P ve T’deki değişimleri hacimdeki değişimle ilişkilendiren akışkan

özelliklerine ihtiyaç vardır:
– Sıkıştırılabilirlik katsayısı
 P   P 
  v    r  
 v T  r T
– Hacimsel genleşme katsayısı
1  v  1  r 
      
v  T  P r  T  P
• P ve T’nin ortak etkileri aşağıdaki gibi yazılabilir:
 v   v 
dv    dT    dP
 T  P  P T
MIM 302 Akışkanlar Mekaniği Bölüm 2 : Akışkanların Özellikleri
Viskozite

• Akışkanın harekete (aynı zamanda harekete sebep olan kayma gerilmesine)

karşı göstermiş olduğu dirence viskozite adı verilir.

• Viskozite akışkanların fiziksel bir özelliği olup, akışkanın yapışkanlık ve iç

sürtünmesinin (viskozluğunun) bir ölçüsüdür.
• Bütün akışkanların viskozitesi vardır.

• Örneğin su ile kıyaslandığında, bal veya gres yağı yüksek viskoziteye sahiplerdir.

MIM 302 Akışkanlar Mekaniği Bölüm 2 : Akışkanların Özellikleri

Viskozite

MIM 302 Akışkanlar Mekaniği Bölüm 2 : Akışkanların Özellikleri

Viskozite

(Dinamik) Viskozite (Ns/m2 = Pa . s )

(Kinematik) Viskozite (m2/s)

MIM 302 Akışkanlar Mekaniği Bölüm 2 : Akışkanların Özellikleri

Yüzey Gerilimi

• Sıvı damlaları içleri sıvıyla dolu

küresel balonlar gibidir ve sıvının
yüzeyi ise gerilme altında esnemiş
zara benzer bir davranış sergiler.

• Buna neden olan çekme kuvveti:

– Moleküller arası çekim
kuvvetinden kaynaklanır.
– Yüzey gerilimi, ss olarak
adlandırılır.

• Yüzey molekülüne etkiyen çekim

kuvveti simetrik değildir.

• İçteki moleküller tarafından

uygulanan çekim kuvveti sıvıyı yüzey
alanını minimuma indirmeye ve
küresel bir şekil almaya zorlar.

MIM 302 Akışkanlar Mekaniği Bölüm 2 : Akışkanların Özellikleri

Kılcallık Etkisi
• Kılcallık etkisi küçük çaplı bir
boruda sıvının yükselmesi veya
alçalmasıdır.

• Borudaki eğri yüzey menisküs

olarak adlandırılır.

• Suyun menüsküsü yukarı

doğrudur çünkü su ıslatan bir
akışkandır.

• Civanın menüsküsü aşağı

doğrudur çünkü civa ıslatmayan
bir akışkandır.

• Kılcal yükselme miktarını veren

bağıntı şekildeki kuvvet dengesi
elde edilebilir.
MIM 302 Akışkanlar Mekaniği Bölüm 2 : Akışkanların Özellikleri
Sıvının yüzey ıslatması

 açısına temas açısı denir  > 90 ise ıslatmayan (civa gibi),
 < 90 ise ıslatan sıvı söz konusudur.

Atmosferik havada, suyun cam

ile yaptığı temas açısı hemen
hemen sıfırdır,   0.

MIM 302 Akışkanlar Mekaniği Bölüm 2 : Akışkanların Özellikleri

Kılcal bir borudaki yükselme

• Kılcal yükselmede yükselen akışkanın

ağırlığı yüzey gerilimi kuvveti ile
dengelenir.

W  Fyüzey  r g ( R2 h)  2 Rs s cos 

• Böylece kılcal yükselme:

2s s
h cos 
r gR
MIM 302 Akışkanlar Mekaniği Bölüm 2 : Akışkanların Özellikleri