HIT – KL.

1 – 2022/2023

T. 1. HISTORIA I TERAŹNIEJSZOŚĆ W TECHNIKUM

(ZAKRES PODSTAWOWY) – LEKCJA ORGANIZACYJNA.

1. Przygotowanie ucznia do każdych zajęć:

a) podręcznik - …
c) zeszyt przedmiotowy
d) skrzynka kontaktowa – wos1bg@interia.pl; hasło: historia10

2. Zakres materiału w technikum:

a) „Podstawa programowa kształcenia ogólnego…” - MEiN.

3. Zasady obowiązujące na zajęciach:

- cele zajęć (wiedza, umiejętności, postawy),
- formy i metody pracy (m.in. uczniowski projekt edukacyjny),
- ocena pracy ucznia:
* wiedza i umiejętności,
* punktualność, obecność i postawa na zajęciach,
* prace pisemne i wypowiedzi ustne,
* udział w projektach uczniowskich,
* aktywność pozalekcyjna i pozaszkolna (działania społeczne),
* postawy (odpowiedzialność, aktywność, zaangażowanie, otwartość),
* prezentowane wartości -wolność, sprawiedliwość, równość, tolerancja,
szacunek dla prawa, patriotyzm, solidarność, przestrzeganie praw człowieka

4. Wymagania edukacyjne na poszczególne stopnie szkolne – zapoznanie

uczniów - strona multimedialna szkoły

5. Formy pracy dodatkowej ucznia:

- projekty edukacyjne
- aktywność społeczna
- konkursy przedmiotowe i tematyczne.
T. 2. CZŁOWIEK, JAKO ISTOTA SPOŁECZNA.
PP.
1. Człowiek jako animal sociale – istota społeczna
2. Charakterystyka pełnionych (odgrywanych) przez człowieka
ról społecznych
3. Znaczenie życia społecznego, dla rozwoju i spełnienia człowieka
NOTATKA:
1. Każdy człowiek, od momentu urodzenia jest istotą:
a) biologiczną – tzn. należący do świata przyrody,
b) społeczną – tzn. żyje wśród innych ludzi i z nimi współpracuje
(rozwój, realizacja celów i planów, zaspokajanie potrzeb,
pełnienie ról społecznych)
2. Rozwój człowieka uwarunkowany jest:
a) cechami wrodzonymi (genetycznymi; warunkowane biologicznie):
- budowa ciała, kolor oczu, wzrost itp.
- temperament
- predyspozycje chorobowe
- uzdolnienia (?)
b) cechami nabytymi (warunkowane zewnętrzne - interpersonalnie):
- środowisko bliższe i dalsze, m.in. rodzina (mała i duża),
rówieśnicy - kohorta (wpływy innych osób)
c) aktywnością własną (warunkowana wewnętrznie – intrapersonalnie):
- samorozwój - m.in. odżywianie, sport, wiedza, zainteresowania
- autodestrukcja – np. brak snu, nałogi i uzależnienia.
3. Społeczność (społeczeństwo) – to duża zbiorowość ludzi, których łączą
pewne wspólne elementy (np. kultura, miejsce zamieszkania, praca,
poczucie przynależności do danej wspólnoty).
- społeczność składa się z grup społecznych.
4. Grupa społeczna – to zbiorowość przynajmniej trzech osób,
które mają poczucie własnej odrębności w stosunku do innych grup
oraz między którymi istnieje jakaś więź.
PODZIAŁ GRUP SPOŁECZNYCH:
a) ze względu na liczbę członków:
- małe (od kilku do kilkunastu członków)– np. rodzina, koledzy, przyjaciele
- duże (powyżej kilkudziesięciu członków) – np. naród, partia, związek
b) ze względu na rodzaj członkostwa:
- formalne (oparte na zasadach określonych przez prawo lub inne normy)
- np. państwo, wojsko, związek zawodowy
- nieformalne (oparte na zasadach nie określonych przez prawo lub inne
normy) – np. kibice piłkarscy, grono znajomych, grupa wyznaniowa
c) ze względu na sposób przyjmowania nowych członków:
- otwarte (chętnie przyjmują nowych członków) – np. miasto lub wioska,
osiedle mieszkaniowe, grupa koleżeńska
- zamknięte (konieczność spełnienia rygorystycznych kryteriów) –
np. szkoła muzyczna, sekcja sportowa, grupa zawodowa
d) ze względu na rodzaj więzi:
- pierwotne (przynależność w wyniku urodzenia) – np. rodzina, naród,
miasto lub wioska,
- wtórne (przynależność w wyniku wyboru) – np. grupa hobbystów,
klasa szkolna, wyższa uczelnia.
5. Rodzina – jako podstawowa grupa społeczna.
6. Rola społeczna – sposób zachowania człowieka, wyznaczony przez
zajmowaną pozycję społeczną, związany z obwiązującymi nakazami
i zakazami.
7. Znaczenie życia społecznego dla człowieka:
- m.in. wzajemność, odpowiedzialność, szacunek, zaufanie, przyzwoitość,
wyrozumiałość, tolerancja, obowiązkowość.
Zadanie domowe.
1.Wypisz przykłady grup społecznych do których należysz. Podkreśl
kolorem te, do których należysz z własnej woli.
2.Wypisz co najmniej po 5 przykładów więzi, które łączą członków
rodziny i grupy rówieśniczej.
 - stałe działania społeczne - podczas których grupa stara się osiągnąć
wspólne cele
T. 3. KONCEPCJA „UMOWY SPOŁECZNEJ”. - stałe stosunki społeczne – trwałe układy, takie jak przyjaźń, koleżeństwo
czy stosunki z pracodawcą, które są określone pewnymi
PP. normami i wiążą się z obowiązkami
- wzajemne zależności – np.zależności służbowe
1. Wyjaśnienie różnicy miedzy rozwijaną w nowożytności koncepcją

„umową społeczną”, a tradycyjnym pojmowaniem naturalności 4. Typy więzi społecznych:

a) więzi naturalne – dotyczą tych zbiorowości społecznych, których
więzi społecznych. podstawa powiązań i przynależności jest wspólne pochodzenie

NOTATKA:
i pokrewieństwo, jak np. rodzina; odgrywają one również ważna
1. Więzi społeczne - relacje łączące jednostkę z grupą, zbiorowością
rolę w integrowaniu zbiorowości etnicznych
lub inną jednostką. b) więzi zrzeszeniowe – tworzone są na zasadzie dobrowolności przez ludzi
- wszelkie styczności, zależności, wzajemne oddziaływania,
stosunki społeczne. należących do organizacji społecznych (np. stowarzyszeń,
związków zawodowych itp.) i politycznych; mogą dotyczyć
2. Czynniki łączące, powodujące powstawanie między jednostkami więzi:
- świadomość przynależności do grupy, np. zależności służbowych oraz zobowiązań członków takiej
- posiadanie wspólnych interesów i wartości,
organizacji
- identyfikacja przekonań jednostki z przekonaniami i działaniami grupy.
c) więzi stanowione – są narzucone z zewnątrz lub ustanawiane siła
3. Etapy powstawania więzi społecznych:
- styczność przestrzenna, polegająca na dostrzeganiu i obserwowaniu cech (np. więzienie, internat, jednostka wojskowa itp.).

innych – płci, wyglądu, określonych cech charakteru, sposobu

zachowania 2. Koncepcja „umowy społecznej” - traktowanie państwa, jako wyniku
* styczność psychiczna - zainteresowanie drugą osobą i dążenie paktu, umowy zawartej między suwerennym władcą,

do nawiązania z nią kontaktu a poddanymi

* styczność społeczna - gdy zainteresowanie okazuje się obopólne – - na przełomie XVII i XVIII wieku, wraz z rozwojem europejskich
(pierwszy kontakt, pierwsze rozmowy) ustrojów absolutystycznych powstały różnorodne teorie, znane pod
- kształtowanie się wzajemnych oddziaływań - czyli podejmowanie
działań, które mają wywołać określone reakcje u innych. wspólną nazwą teorii umowy społecznej.

T. 4. DOBRO WSPÓLNE.
PP.
1. Klasyczne określenie dobra wspólnego (bonum commune);
- charakterystyka jego obecności we współczesnych doktrynach
politycznych.
NOTATKA:
1. Dobro wspólne – dbanie o interes ogółu;
- jego celem jest doprowadzenie do osiągnięcia pozytywnych rezultatów
przez wszystkich ludzi, a nie tylko przez wybraną jednostkę
- prawdziwym dobrem jest wyłącznie to, co jest zgodne z trwałymi
elementami ludzkiej natury oraz ogólnie przyjętymi wzorcami
kulturowymi i cywilizacyjnymi w danym państwie i społeczeństwie
* kultura chrześcijańska, śródziemnomorska i zachodnioeuropejska
- dotyczy również ludzi starszych, niepełnosprawnych, wykluczonych itd.
- służy spełnianiu przez ludzi ważnych idei i celów – np. fundacje
(polepszają życie ludzi)
- zawsze można jeszcze coś poprawić i ulepszyć (za dużo dobra ?)
* „Co dajesz, to do Ciebie wraca”
* „Dobro, jeśli się dzieli, to wówczas się mnoży”
a) wyklucza podejmowanie działań prowadzących do uzyskania czegoś
czyimś kosztem – np. kradzież
b) zapobiega postawom egoistycznym (troska wyłącznie o własne potrzeby)
2. Różne podejścia do zagadnienia dobra wspólnego:
- Platon - najważniejszą wartością służącą dbaniu o dobro wspólne
w polityce jest sprawiedliwość (kierowana rozumem)
- Arystoteles - celem państwa wspólnoty jest dbanie o dobre i szczęśliwe
życie obywateli
* „Państwo jako całość nie może być szczęśliwe, gdy szczęścia nie będą
odczuwać wszystkie jego części”
- współczesne odniesienia do gospodarki:
* skupiając się na uzyskiwaniu korzyści finansowych, a zaniedbując
dobro wspólne wszystkich pracowników nigdy nie doprowadzimy
do rozwoju gospodarczego (dobro wspólne jednym z warunków
rozwoju).
3. Dobro wspólne, a prawo obowiązujące w RP:
- Konstytucja Rzeczpospolitej Polski:
* art. 1: "Rzeczpospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich
obywateli”.
> dbanie o dobro wspólne musi czasem doprowadzać
do ograniczania wolności jednostek w celu ochrony dobra
ogółu, jakim jest państwo (Trybunał Konstytucyjny)
Aby zapobiec nieprawidłowością interpretacji
* Rozdział II Konstytucji RP – prawa i obowiązki obywateli:
> obywatele państwa zobowiązani są podejmować działania
służące rozwojowi całej społeczności (państwa).
2. Doktryna polityczna - zbiór poglądów na życie polityczne danego
społeczeństwa, dotyczącymi władzy i ustroju państwa oraz zasad
współżycia między ludźmi
- wynika z określonej ideologii
- zawiera wskazania teoretyczne i praktyczne jak zrealizować te poglądy

w określonym czasie i przestrzeni (program polityczny)

a) współczesne doktryny polityczne:
- liberalizm, socjalizm, konserwatyzm, feminizm, ekologizm.

3. „Bajka o ciepłym i puchatym”

4. Ćw. – „Władać czy służyć ?”

Zadanie domowe

1. Wypisz podstawowe zasady dobra wspólnego, we współczesnych

doktrynach politycznych – pkt 2a (w oparciu o wykład „Doktryny
polityczne wos w pigułce #8” na youtube).

TEMAT 5. SPOŁECZNY BYT CZŁOWIEKA.

PP.
1. Podstawowe sposoby realizacji społecznego bytu człowieka:
- specyfika każdego z nich
- ich komplementarność.
3. Naród – to historycznie ukształtowana, trwała wspólnota, powstała
Notatka:
na gruncie wspólnych losów dziejowych, wspólnej gospodarki
2. Rodzina – rodzice i dzieci
- podstawowa grupa społeczna
i wspólnych instytucji politycznych.
- funkcje rodziny - wspólne: terytorium, język, historia, tradycja, kultura, religia, gospodarka,

polityka, państwo, świadomość narodowa (tożsamość).

4. Państwo – jest historyczną, terytorialną, polityczną, suwerenną

 i niedobrowolną organizacją społeczeństwa, tworzącą - formułowanie płynących z niej wniosków dla codziennego
funkcjonowania.
i zabezpieczającą w drodze przymusu porządek wyznaczony
Notatka:
normatywnie w tym społeczeństwie
1.Podział administracyjny Polski (od 1 stycznia 1999r.):
- związki państw (konfederacje):
a) województwa – 16,
* konfederacja państw – to związek państw, oparty
b) powiaty (kilka gmin):
na umowie międzynarodowej, w celu prowadzenia
- grodzkie, tzn. miejskie – miasta na prawach powiatu powyżej 100 tyś.
wspólnej polityki zagranicznej; każde z państw
mieszkańców oraz te, które przed reformą administracyjną
członkowskich jest suwerenne
były stolicami województw (64),
> np. Unia Europejska (UE).
- ziemskie, tzn. wiejskie - miasta z przylegającymi obszarami powyżej
50 tyś mieszkańców (208),
5. Komplementarność – wzajemne uzupełnianie się (spójność, jedność)
c) gminy (2489).
- stanowi jedną z podstawowych zasad realizacji polityki wspólnotowej
- służy wzmocnieniu podejmowanych działań
- prowadzi do realizacji określonego celu 2.Samorząd terytorialny – to podstawowa forma zorganizowania się
mieszkańców danego terenu, aby demokratycznie i zgodnie
6. Synergia - wzajemne wzmacnianie, potęgowanie się efektów interwencji
z prawem podejmować samodzielne decyzje w sprawach
publicznej, skuteczniejsza niż suma ich oddzielnych działań
- to maksymalizacja rezultatów, uzyskanych na skutek realizacji działań/
dla nich ważnych i zgodnych z interesem publicznym.
projektów uzupełniających się wzajemnie (komplementarnych).

3.Zasady działania samorządów:

a) decentralizacji władzy – przeniesienie części uprawnień

i odpowiedzialności władzy publicznej z organów władzy

państwowej na organy władzy samorządowej możliwie
najniższego szczebla.
Decentralizacja władzy publicznej jest zasadą prawną wyrażoną
TEMAT. 6: WSPÓLNOTA SAMORZĄDOWA. w art. 15 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej;

PP. b) pomocniczości (subsydiarności) – instytucje społeczne nie powinny

1. Znaczenie wspólnoty samorządowej. wyręczać podległych sobie ludzi lub instytucji w wypełnianiu
2. Treść i geneza zasady pomocniczości, jako fundamentu współczesnych
państw ich zadań (papież Pius XI – 1991r.),
- samorząd terytorialny ma pierwszeństwo przed administracją państwową
(przesunięcie zadań publicznych od państwa do samorządów i rekreacyjnych),
terytorialnych) - zarządza gospodarką komunalną, lokalową i budownictwem
- „Tyle państwa ile konieczne, tyle wolności ile możliwe”,
mieszkaniowym (planowanie przestrzenne, wydawanie pozwoleń
c) samodzielności – realizacja zadań przez samorząd we własnym zakresie,
na budowę domu, budownictwo komunalne),
d) demokracji przedstawicielskiej – o istotnych sprawach dla wspólnoty
- dba o bezpieczeństwo mieszkańców i zapewnienie porządku publicznego
samorządowej decydują przedstawiciele wybrani przez
(straż miejska, ochrona przed powodzią, pożarem itd.),
mieszkańców gminy, powiatu lub województwa
- przeciwdziała bezrobociu (organizuje roboty publiczne),
e) wolności zrzeszania się – prawo przystępowania do związków

b) zadania zlecone – polecone przez administrację rządową,

i stowarzyszeń w kraju i za granicą
wraz z odpowiednimi środkami finansowymi:
- wydaje dokumenty stwierdzające tożsamość (dowody osobiste),
4. Potrzeba samorządności w państwie demokratycznym:
prowadzi ewidencję ludności (akty urodzin i zgonu, zameldowania
- przykłady działania samorządów zawodowych i samorządu
i wymeldowania), udziela ślubów i rozwodów,
mieszkańców (samorządy dzielnicowe lub osiedlowe).
- pomoc społeczna,
- ochrona lasów.
5. Najważniejsze zadania samorządu gminnego:
a) zadania własne – wykonywane we własnym zakresie i na własną
6. Sposoby wybierania i działania władz gminy:
odpowiedzialność:
NAZWA CHARAKTER SKŁAD ZADANIA
- finansuje i utrzymuje żłobki, przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja,
ORGA- ORGANU ORGANU ORGANU
biblioteki i muzea gminne oraz kluby młodzieżowe, NU
- zapewnia podstawową opiekę zdrowotną (utrzymuje przychodnie Rada uchwałodawczy przewodniczący - wybór i odwoływanie
gminy i kontrolny, członkowie zarządu gminy oraz
i poradnie oraz lecznictwo ambulatoryjne), (rada - wybierana (radni) przyjmow. sprawozdania
- utrzymuje ulice i drogi lokalne oraz lokalny transport, miejska, przez z jego działania,
- prowadzi lokalną gospodarkę wodną oraz zaopatruje w wodę rada mieszkańców - coroczne uchwalanie
miasta) gminy na 4 lata, budżetu gminy i
mieszkańców,
w wyborach kontrolowanie jego
- dostarczanie energii cieplnej, powszechnych, wykonania,
- ochrona środowiska (wywóz odpadów, usuwanie nieczystości, bezpośrednich - stanowienie prawa
utrzymanie parków i zieleni), i tajnych lokalnego,
- troszczy się o rozwój placówek kulturalnych oraz o upowszechnienie - podejmowanie uchwał
kultury i sportu (utrzymanie stadionów, obiektów sportowych w sprawach majątkowych
gminy (np. kupno,
sprzedaż, dzierżawa,
 zaciąganie pożyczek)
oraz w sprawie nazw ulic
i placów, herbu gminy, 7. Budżet gminy.
pomników itp.,
- uchwalanie statutu
gminy, BUDŻET GIMY
- powoływanie komisji WPŁYWY WYDATKI
(np. oświaty, zdrowia, - podatki lokalne: - gospodarka komunalna
gospodarki komunalnej), * rolny, i mieszkaniowa,
w których pracują radni. * od nieruchomości, - administracja,
Zarząd wykonawczy, przewodniczący - realizuje zadania * od środków transportu, - oświata i wychowanie,
gminy - powoływany zarządu: określone przez radę * od posiadania psa, - kultura,
przez radę * wójt-w gminy, - opłaty skarbowe lokalne - zdrowie,
gminy małych - administruje (zarządza) (np. opłaty klimatyczne), - opieka społeczna,
gminach własnościami gminy - wpływy z podatków : - kultura fizyczna i sport,
wiejskich, (np. budynkami * od dochodu każdego - bezpieczeństwo,
*burmistrz – komunalnymi, obywatela, - leśnictwo,
w mniejszych komunikacją) i realizacją * od osób prawnych, - inwestycje,
miastach, budżetu, - dotacje i subwencje - przeciwdziałanie bezrobociu,
*prezydent - zadania swe wykonuje (z budżetu państwa, z UE), - profilaktyka uzależnień,
miasta- w poprzez urzędników - czynsze za wynajem mieszkań - gospodarka wodna,
miastach zatrudnionych w urzędzie w budynkach należących do - zapobieganie kataklizmom,
wojew. i w gminy, gminy - komunikacja,
gminach - corocznie składa i opłaty za grunty - ochrona środowiska
miejskich sprawozdanie z realizacji dzierżawione
powyżej budżetu od gminy ,
100tyś. mieszk. - opłaty targowe.
członkowi -
radni
8.Organy samorządu powiatowego i ich zadania:
9.Organy samorządu wojewódzkiego i ich zadania:
NAZWA CHARAKTER SKŁAD ZADANIA ORGANU
ORGA- ORGANU ORGANU NAZWA CHARAKTER SKŁAD ZADANIA
NU ORGA- ORGANU ORGANU ORGANU
Rada uchwałodawczy przewodniczący - stanowi przepisy NU
powiatu i kontrolny członkowie lokalne, Sejmik uchwałodawczy przewodniczący - uchwala statut
(wybierany (radni) - powołuje i odwołuje wojewódzki i kontrolny (wojewoda – województwa, budżet
na 4 lata przez zarząd powiatu i jego (radni są powoływany i wieloletnie
mieszkańców przewodniczącego, wybierani przez premiera)programy rozwoju
powiatu w - uchwala budżet na 4 lata przez członkowie województwa,
wyborach powiatu i przyjmuje mieszkańców (radni) - wybiera i odwołuje
powszechnych) sprawozdania z jego województwa) zarząd województwa,
wykonania, - postanawia o
- ustala wysokość uczestnictwie w
podatków i opłat za międzynarodowych
usługi publiczne, zrzeszeniach
- podejmuje uchwały regionalnych i
w sprawach współpracy regionaln.
majątkowych powiatu, - powołuje komisje
a także jego herbu Zarząd Wykonawczy przewodniczący - opracowuje projekt
i flagi, województwa (powoływany budżetu województw.
- powołuje komisje w przez sejmik zarządu i odpowiada za jego
których pracują radni wojewódzki) (marszałek), prawidłową realizację
członkowie - wykonuje uchwały
Zarząd wykonawczy przewodniczący - kieruje bieżącymi (radni) sejmiku wojewódzk.
powiatu (powoływany sprawami powiatu, - gospodaruje
przez zarządu: - realizuje uchwały rady mieniem województ.
radę powiatu) * starosta, powiatu, - organizuje
* prezydent - odpowiada za współpracę z
miasta wykonanie budżetu samorządami
(w miastach terytorialnymi innych
wydzielonych), państw,
członkowie - pracuje przy
(radni) pomocy urzędu
 marszałkowskiego i Gospodarka - planowanie - opracowanie planów
jednostek organizac. przestrzenna przestrzenne i nadzór zagospodarowania
(komisji) budowlany w powiecie przestrzennego w
10. Zadania szczegółowe samorządu powiatowego i wojewódzkiego: województwie
ZAKRES POWIAT WOJEWÓDZTWO Gospodarka - gospodarowanie - gospodarka wodna w
DZIAŁANIA wodna zasobami wodnymi na województwie:
Oświata - szkoły średnie, - zawodowe szkoły terenie powiatu melioracja,
- szkoły artystyczne, wyższe, utrzymanie urządzeń
- szkoły specjalne, - ośrodki doskonalenia wodnych
- szkoły zawodowe, Komunikacja - transport publiczny - komunikacja i drogi
- poradnie nauczycieli, i drogi na terenie powiatu i wojewódzkie
psychologiczno- - szkoły średnie kilku powiatów –
pedagogiczne o znaczeniu koordynacja,
regionalnym - utrzymanie dróg
Ochrona - szpitale publiczne - szpitale powiatowych (budowa,
zdrowia specjalistyczne, remont, oświetlenie)
- promocja ochrony Ochrona - usuwanie odpadów - usuwanie odpadów
zdrowia, środowiska niebezpiecznych szczególnie
Pomoc - domy pomocy - pomoc społeczna niebezpieczn.
społeczna społecznej w województwie Klęski - zwalczanie klęsk - zwalczanie klęsk
Kultura - biblioteki i muzea - teatry, biblioteki i żywiołowe żywiołowych na terenie żywiołowych na
powiatowe muzea o znaczeniu powiatu terenie województwa
wojewódzkim Inne - rejestracja pojazdów, - opracowanie strategii
Sport i rekreacja - utrzymanie - ośrodki i obiekty - wydawanie prawa rozwoju regionu,
powiatowych ośrodków sportowe jazdy, - modernizacja
rekreacyjnych specjalistyczne, - ochrona praw terenów wiejskich,
i sportowych o znaczeniu konsumenta, - promowanie
wojewódzkim i - wydawanie pozwoleń województwa i
ogólnopolskim na zatrudnianie przyciąganie
Bezpieczeństwo - zapewnienie porządku - zapewnienie cudzoziemców, inwestorów,
publicznego na terenie porządku publicznego - zmiana imion lub - nadzór nad
powiatu, i bezpieczeństwa w nazwisk przestrzeganiem
- nadzór nad powiatową województwie prawa przez władze
komendą policji i straży samorządowe
pożarnej wszystkich szczebli
Przeciwdziałanie - powiatowe biura - wojewódzkie biura
bezrobociu pracy pracy
 8,5p – bdb
8p – 7p – db
6,5p – 5p – dst
4,5p – 3p – dop
POJĘCIA: 2,5p – 0p – nast.
samorząd terytorialny, rada gminy, wójt, burmistrz, prezydent miasta, T. 7. STRUKTURA SPOŁECZNA.
zarząd gminy, budżet, rada powiatu, zarząd powiatu, starosta, PP.
prezydent miasta, sejmik wojewódzki, wojewoda, zarząd województwa, 1. Wspólnoty i grupy tworzące się na podstawie:
marszałek podobieństwa, pochodzenia, kultury, sposobu życia,
interesów i sytuacji ekonomicznej
- narody i inne grupy społeczne, znajdujące się wewnątrz
Zadanie domowe podstawowych społeczności ludzkich, np.:
* klasy i warstwy społeczne,
1.Wypisz przykłady spraw (minimum po 3), które można załatwić * grupy zawodowe, wyznaniowe, narodowościowe.

w urzędzie powiatowym i w urzędzie wojewódzkim. NOTATKA:

1. Struktura społeczna - układ wzajemnych relacji elementów,
2.Podaj imię i nazwisko obecnego: z których składa się społeczeństwo.

- przewodniczącego rady miasta Nowego Sącza - ……………………….. 2.Elementy struktury społecznej:

- prezydenta miasta Nowego Sącza- ……………………………………… STRUKTURA SPOŁECZNA

- przewodniczącego rady powiatu nowosądeckiego - …………………….

struktura struktura struktura struktura
demograficzna zawodowa klasowa warstwowa
- starosty nowosądeckiego (przewodniczącego zarządu powiatu) - ………

- wojewody małopolskiego - ………………………………………………. -liczba ludności, -znaczenie zawodów, -status materialny, - rodzaj
-przyrost naturalny, -zawody popularne, -posiadanie lub wykonywanego
-wiek, płeć, -zawody szanowane, nieposiadanie zajęcia
- marszałka (przewodniczącego zarządu województwa) małopolskiego - … -miejsce zamieszkania, -zmiany na rynku pracy, pewnych dóbr - pozycja w
-wyznanie (klasa wyższa, społeczeństwie
PUNKTACJA do ćwiczenia: średnia, niższa) - poczucie
9p – cel przynależności
 do danej warstwy
(np. do inteligencji,
rolników,
bezrobotnych)

3. Przykłady wspólnot i grup społecznych, tworzących się na podstawie: T. 8. NARÓD.

a) podobieństwa – PP.
b) pochodzenia – 1. Proces tworzenia się narodu;
c) kultury – - różnorodność kontekstów znaczeniowych pojęcia naród.
d) sposobu życia – 2. Wyjaśnienie, na czym polega patriotyzm oraz czym różni się on
e) interesów – od szowinizmu i kosmopolityzmu.
f) sytuacji ekonomicznej – - przykłady postaw patriotycznych we współczesnym świecie.

4. Klasy i warstwy społeczne: NOTATKA.

a) klasa społeczna – grupa ludzi o podobnej pozycji materialnej 1. Naród – to historycznie ukształtowana, trwała wspólnota, powstała
lub ekonomicznej
b) warstwa społeczna – grupa ludzi o podobnej pozycji w społeczeństwie na gruncie wspólnych losów dziejowych, wspólnej gospodarki
(zawód, styl życia).
i wspólnych instytucji politycznych.
5. Grupy: Wspólnota narodowa charakteryzuje się istnieniem świadomości
a) zawodowe – np. lekarze, nauczyciele (tożsamości) narodowej oraz odrębności wobec innych narodów.
b) wyznaniowe – katolicy, protestanci, islamiści
c) narodowościowe – Polacy, Anglicy, Francuzi. Czynniki tworzące i integrujące naród ( czynniki narodotwórcze):
- terytorium, - język, - historia,
- tradycja, - kultura, - religia,
- gospodarka, - polityka, - państwo,
- świadomość narodowa (tożsamość).

2.Znaczenie bycia Polakiem dla młodego człowieka;

a) różnice między obywatelstwem, a narodowością.

3.Wielonarodowe tradycje Polski;

- wpływ czynników narodotwórczych na kształtowanie narodu polskiego.

4.Naród, a państwo:
- państwo wielonarodowe – np. USA, Rosja, Wielka Brytania, Francja,
Niemcy, Holandia
- naród bez państwa – np. Romowie, Kurdowie, Baskowie.
5.Różnice między mniejszością narodową, a mniejszością etniczną:
a) mniejszości narodowe w Polsce – Niemcy, Białorusini, Ukraińcy,
Litwini, Rosjanie, Słowacy, Żydzi, Czesi, Ormianie
b) mniejszości etniczne w Polsce – Romowie, Łemkowie, Tatarzy, Karaimi.
Prawa mniejszości na terenie Polski:
- równe prawa z Polakami,
- wolność zachowania i rozwoju własnego języka (język pomocniczy),
- zachowanie własnych obyczajów i tradycji oraz rozwój odrębnej kultury,
- tworzenie własnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i religijnych,
- popularyzacja wiedzy o historii, kulturze, języku i tradycjach religijnych,
- wybór swoich przedstawicieli do polskiego parlamentu i samorządów.
6.Grupy migrantów (w tym uchodźców) żyjące obecnie w Polsce:
- sytuacja tych grup i przysługujące im prawa (imigranci z Ukrainy,
Rumunii, Armenii, Bułgarii, Wietnamu, Chin).
7. Patriotyzm – to postawa miłości i przywiązania do ojczyzny,
jedności i solidarności z własnym narodem, a także gotowości
ponoszenia ofiar na rzecz ojczyzny.
- współczesne przejawy patriotyzmu (zwłaszcza postawy młodzieży)
w warunkach pokoju i demokracji.
- więzi człowieka z małą ojczyzną i wielką ojczyzną (przykłady).
8.Patriotyzm, a inne postawy wobec narodu: nacjonalizm, szowinizm,
rasizm, ksenofobia i kosmopolityzm (przykłady);
a) konflikty narodowościowe na świecie w XX w.:
- konflikt rosyjsko-ukraiński,
- eksterminacja Ormian na terenie Turcji,
- prześladowania Kurdów w Iraku,
- konflikt plemion Hutu i Tutsi w Rwandzie,
- zbrodnie ludobójstwa Serbów i Chorwatów na terenie byłej
Jugosławii (Bośnia i Hercegowina).
9. Zbrodnie przeciw ludzkości, jako przejaw skrajnego nacjonalizmu:
- Holocaust.
10.Wpływ stereotypów i uprzedzeń na współczesne relacje między
narodami (historyczne i współczesne przykłady).
11. Polskie symbole narodowe oraz ich znaczenie w życiu narodu
i każdego obywatela:
a) godło – Orzeł Biały w złotej koronie , na czerwonym tle:
- od XIV wieku, z niewielkimi zmianami po dzień dzisiejszy;
- oficjalnie uznany za godło państwowe w 1919r., a następnie
w 1989r.
b) hymn – „Mazurek Dąbrowskiego”:
- od 1797r. pieśń polskich Legionistów we Włoszech,
autorstwa Józefa Wybickiego,
- od 1831r. hymn narodowy, a od 1927r. hymn państwowy,
c) flaga (barwy narodowe) – biało-czerwone:
- wywodzą się z XVII wieku,
- zatwierdzone ustawą Sejmu z 1831r.,
- w 2004r. Sejm RP ustanowił 2 maja Dniem Flagi RP.
POJĘCIA:
OBYWATELSTWO – przynależność do danego państwa, łącząca się
z prawami i obowiązkami ustanowionymi przez prawo tego państwa
NARODOWOŚĆ – przynależność do danego narodu.
EMIGRACJA – wyjazd poza granice kraju na stały lub tymczasowy pobyt
MIGRACJA – masowe przemieszczanie się ludności między różnymi
krajami lub w obrębie jednego kraju
UCHODŹCA - osoba, która musiała opuścić teren na którym mieszkała
ze względu na zagrożenie życia, zdrowia, bądź wolności;
zagrożenie to jest najczęściej związane z walkami zbrojnymi,
klęskami żywiołowymi,
prześladowaniami religijnymi bądź z powodu rasy lub
przekonań politycznych.
IMIGRACJA - napływ obcej ludności na teren danego państwa;
jest przeciwieństwem emigracji; dzieli się na legalną i nielegalną;
przyczyny imigracji mogą być polityczne, religijne, ekonomiczne
lub prywatne
MNIEJSZOŚĆ NARODOWA – grupa obywateli państwa, której
członkowie mają poczucie własnej odrębności i różnią się od większości
obywateli tego państwa pochodzeniem, językiem, kulturą, religią
tradycją itp.
MNIEJSZOŚĆ ETNICZNA – grupa etniczna, która jest osiedlona
na terytorium innej grupy etnicznej i wyróżnia się od innych
zbiorowości odrębnym pochodzeniem i kulturą, a często także
językiem i wyznaniem;
- w odróżnieniu od mniejszości narodowej nie posiada i nigdy
nie posiadała własnego państwa.
ZBRODNIE PRZECIW LUDZKOŚCI - zachowania skierowane
przeciwko określonej grupie społecznej, np. narodowościowej,
etnicznej, rasowej, wiekowej, religijnej lub światopoglądowej,
a mianowicie: morderstwa, wytępianie, obracanie ludzi
w niewolników, deportacja i inne czyny nieludzkie, przeciwko
jakiejkolwiek ludności cywilnej, przed lub podczas niej,
albo prześladowania ze względów politycznych, rasowych
lub religijnych
EKSTERMINACJA - wyniszczenie określonych grup ludności z powodów
politycznych, religijnych, narodowych lub rasowych
HOLOCAUST (SHOAH) – zaplanowana zagłada narodu żydowskiego,
realizowana przez hitlerowskie Niemcy głównie podczas II wojny
światowej
STEREOTYP – trwałe, uproszczone schematy myślenia w poznawaniu
rzeczywistości, które zniekształcają jej obraz poprzez niepełne
lub fałszywe informacje
SYMBOLE NARODOWE – to symbole, które prezentują dany naród
i państwo
PATRIOTYZM, PATRIOTA, MAŁA OJCZYZNA,
WIELKA OJCZYZNA, NACJONALIZM, SZOWINIZM, RASIZM,
KSENOFOBIA, KOSMOPOLITYZM.
Zadanie domowe.
1. Wypisz sposoby jakimi państwo polskie wspiera mniejszości na terenie
naszego kraju.
2.Podaj po 5 przykładów (odnośnie małej i wielkiej ojczyzny)
spraw (rzeczy, ludzi, zdarzeń itd.), za którymi najbardziej tęskniłbyś
będąc wiele lat poza granicami kraju.
3. Wypisz 10 „rzeczy” bez których nie wyobrażasz sobie Polski.
4.Wypisz w punktach przejawy współczesnych postaw patriotycznych
(zwłaszcza ludzi młodych) w warunkach pokoju i demokracji
– co najmniej po 5 przykładów.
5.Opisz jeden z konfliktów narodowościowych XX wieku (p. 4a z lekcji).
6.Napisz krótką charakterystykę jednego współcześnie żyjącego
(prawdziwego) patrioty. Uzasadnij swój wybór (co najmniej 3 argumenty).
T. 9. SPOŁECZEŃSTWO, SAMORZĄD, NARÓD – T. 10. ORGANIZACJE CELOWE.
LEKCJA POWTÓRZENIOWA ORAZ
PISEMNY SPRAWDZIAN WIADOMOŚCI I UMIEJĘTNOŚCI PP.
1. Znaczenie istnienia i działalności organizacji celowych:
- organizacje polityczne
- związki zawodowe
- stowarzyszenia
- inne.

NOTATKA:
1. Organizacja (celowa) – to celowa grupa społeczna, która funkcjonuje
według pewnych reguł i zasad, a współpracując ze sobą pragnie
osiągnąć określony cel (realizacja wspólnych interesów i zadań)
- istotą organizacji jest świadomość zasad, reguł, misji, celów
oraz synergia (dopasowanie, wspomaganie działań innych).
- od lokalnych stowarzyszeń do związków zawodowych i

partii politycznych - tzw. organizacje pozarządowe.

2. Najważniejsze aspekty organizacji:
- władza 7. Stowarzyszenie – dobrowolne i samorządne zrzeszenie ludzi,
- kooperacja w celu prowadzenia działalności społecznej, niezarobkowej
- np. Sursum Corda, Pola Nadziei. 8.
- informacja
8. Fundacja – organizacja dysponująca majątkiem pochodzącym
3. Misja i wizja oraz cele organizacji:
- misją organizacji - powód istnienia organizacji, wyróżniający ją od jej założyciela (często jednej osoby, ale też spółek,
przedsiębiorstw, organów państwowych) i przeznaczająca
od wszystkich innych.
* zadania, które musi wykonać organizacja, by zrealizować cel ten majątek na cele powszechnie użyteczne np. pomoc dla osób
biednych, dla młodych artystów, ofiar wojny, relacji między
- wizja organizacji - to ogólny lub szczegółowy obraz przyszłości narodami:
organizacji - np. Fundacja Stefana Batorego.

- cele organizacji (strategia) - wyznaczają jej główny kierunek działania. Zadanie domowe

1.Podaj po 3 przykłady stowarzyszeń, związków zawodowych

4. Współczesne formy organizacji: i fundacji działających obecnie na terenie Polski i Nowego Sącza.
- polityczne (np. partie polityczne) Wymień nazwiska osób kierujących tymi organizacjami.
- publiczne (organizacje społeczne)
- administracyjne
- wojskowe
- religijne (wspólnoty religijne) T. 11. PARTIE POLITYCZNE.
- gospodarcze (organizacje gospodarcze) PP.
- non-profit (organizacje non-profit). 1. Znaczenie istnienia i działalności organizacji celowych:
- organizacje polityczne.
5. Organizacja polityczna – zob. l. nr 11

6. Związek zawodowy – dobrowolna i samorządna organizacja ludzi pracy, NOTATKA.

1. Partia polityczna – to zorganizowana, dobrowolna grupa społeczna,
powołana do reprezentowania oraz obrony ich praw zawodowych jednocząca swoich członków na podstawie programu,
dążąca do zdobycia lub utrzymania władzy w państwie.
i socjalnych;
- np. NSZZ „Solidarność”, ZNP. 2. Funkcje partii politycznych:
- opiniotwórcza – kształtowanie opinii publicznej,
- wyborcza – udział w wyborach państwowych, - jednopartyjny – w państwach totalitarnych, np. w Chinach, Korei Płn.,
- rządzenia – sprawowanie rządów w państwie. - dwupartyjny – np. Wielkiej Brytanii i Stanach Zjednoczonych
- wielopartyjny – np. w Polsce, Czechach, Francji, Belgii, Holandii,
Szwecji.

POJĘCIA:
ZRZESZENIE OBYWATELSKIE, STOWARZYSZENIE, FUNDACJA,
ZWIĄZEK ZAWODOWY, PARTIA POLITYCZNA, SYSTEM
PARTYJNY, ORGANIZACJE POZARZĄDOWE,
WOLONTARIAT – bezpłatna, dobrowolna działalność, podejmowana
na rzecz innych ludzi.
RUCH SPOŁECZNY – działalność grup, których celem jest
propagowanie określonych wartości lub wprowadzanie zmian
w różnych dziedzinach życia.

Zadanie domowe
1.Podaj po 3 przykłady stowarzyszeń, związków zawodowych
i fundacji działających obecnie na terenie Polski i Nowego Sącza.
Wymień nazwiska osób kierujących tymi organizacjami.

2.Wypisz najważniejsze polskie partie polityczne oraz ich liderów.

4.Najważniejsze partie polityczne działające obecnie w Polsce,
T. 12. WSPÓLNOTY RELIGIJNE.
ich przywódcy i ideologia (program polityczny): PP.
- polskie partie polityczne obecne w Sejmie RP IX-tej kadencji: 1. Charakter wspólnot religijnych:
* koalicja rządowa – Prawo i Sprawiedliwość, - odmienności związane z treścią wiary, kultem, nauczaniem moralnym
Solidarna Polska oraz Partia Republikańska i organizacją.
NOTATKA:
* opozycja – Platforma Obywatelska, Nowa Lewica,
1. Wspólnota religijna - stowarzyszenie osób, połączonych jednakowymi
Polskie Stronnictwo Ludowe i inne
przekonaniami religijnymi, wspólnym sprawowaniem kultu
i wspólnym dążeniem do określonego celu religijnego, a także
5.System partyjny – ogół partii występujących legalnie w danym kraju.
zbliżonym stylem życia;
Wyróżniamy systemy partyjne:
 - potocznie wspólnotami religijnymi nazywa się również:
religie, wyznania, związki wyznaniowe i Kościoły. Zadanie domowe

2. Charakter wspólnot religijnych: 1. Wyszukaj informację na temat tego, która wspólnota religijna na terenie
- formalny Polski liczy najwięcej, a która najmniej członków.
- nieformalny
- terytorialny 2. Porównaj (w formie tabeli) kilka wspólnot politycznych zamieszkujących
- personalny Polskę. Odnieś się do informacji wskazanych w PP (po1-2 przykłady).

3. W Polsce zarejestrowanych jest ok. 150 Kościołów i wspólnot religijnych

(rejestr MSWiA; Departamentu Wyznań Religijnych oraz Mniejszości

Narodowych i Etnicznych) - Ustawa o gwarancjach wolności sumienia

i wyznania (1997r.), z czego „głównych" Kościołów i związków

wyznaniowych jest 15:
- stosunki z państwem (na drodze ustawy) uregulował m.in.:
* Kościół katolicki
> konkordat i Ustawa o stosunku państwa do Kościoła
katolickiego (1989 r.)
* Kościół greckokatolicki
* Kościół prawosławny
* Kościół ewangelicko-augsburski
* gmina wyznaniowa żydowska
* związek muzułmański
* Kościół zielonoświątkowy.
4. Sposób powstawania / tworzenia wspólnoty religijnej:
- wniosek, złożony przez co najmniej 100 obywateli polskich, T. 13. PAŃSTWO I JEGO ZADANIA.
PP.
posiadających zdolność do czynności prawnych
1. Charakterystyka państwa jako zorganizowanego społeczeństwa (res publica).
* statut, informacja o dotychczasowej działalności,
2. Podstawowe zadania państwa wobec jego obywateli.
3. Obowiązki obywateli względem ich państwa.
lista wnioskodawców oraz stosowne dokumenty
- wpisanie do rejestru (akceptacja ministra MSWiA, po uprzedniej kontroli NOTATKA:
czy wniosek odpowiada wymogom prawnym). 1.Państwo – jest historyczną, terytorialną, polityczną, suwerenną
 i niedobrowolną organizacją społeczeństwa,
tworzącą i zabezpieczającą w drodze przymusu porządek POJĘCIA:
wyznaczony normatywnie w tym społeczeństwie. PAŃSTWO, WŁADZA PAŃSTWOWA

2.Władza państwowa – zdolność podejmowania i realizacji decyzji

wobec ludności państwa.
- Władza państwowa powinna: ochraniać prawa i swobody obywateli,
rozsądzać sprawiedliwie konflikty, dbać o bezpieczeństwo publiczne,
karać tych, którzy łamią prawo i krzywdzą innych.

4.Funkcje / zadania państwa:

a) wewnętrzne:
- zapewnienie ładu, porządku i bezpieczeństwa wewnętrznego
(tworzenie prawa)
- zapewnienie przestrzegania prawa przez ludzi, urzędy, instytucje
i organy państwowe (egzekwowanie prawa),
- działania w sferze oświaty, nauki i kultury,
- działalność gospodarczo-socjalna,
- zaspokojenie potrzeb zdrowotnych i społecznych obywateli,
b) zewnętrzne:
- ochrona interesów ludności za granicą,
- reprezentowanie państwa na zewnątrz,
- zapewnienie bezpieczeństwa zewnętrznego.

T. 14. ATRYBUTY PAŃSTWA.

3. Obowiązki obywateli względem państwa: PP.
- Konstytucja RP z 1997r.: 1. Podstawowe atrybuty państwa i ich charakterystyka.
* wierność RP oraz troska o dobro wspólne 2. Racja stanu.
* przestrzeganie prawa
* ponoszenie ciężarów i świadczeń publicznych ( w tym podatków) NOTATKA:
* obrona ojczyzny (w tym służba wojskowa) Prawne kryteria państwowości:
* troska o stan środowiska naturalnego. - Międzyamerykańska Konwencja o Prawach i Obowiązkach Państw -
Montevideo (1933r.)
 * artykuł 1. - Państwo, jako podmiot prawa międzynarodowego - zdolność do samodzielnego i niezależnego (od nikogo) sprawowania
powinno posiadać następujące elementy: władzy politycznej w państwie, w celu zapewnienia jego obywatelom
1. określone terytorium (oddzielone od innych państw granicą) jak najlepszych warunków do życia i rozwoju
2. stałą ludność - przestrzeganie zasad polityki zewnętrznej w aspekcie granic państwa oraz
ich obrony w przypadku militarnej agresji ze strony innego państwa.
3. suwerenną władzę (rząd)
4. wymiar sprawiedliwości (struktury karne)
Ad.6. Relacje z innymi państwami:
5. suwerenność (niepodległość oraz wolność) - sąsiedzi państwa polskiego: Rosja, Litwa, Białoruś, Ukraina, Słowacja,
6. relacje międzynarodowe z innymi państwami Czechy, Niemcy
7. powszechność. - inne państwa, z którymi Polska utrzymuje dobre relacje miedzynarodowe
– np. USA.
Ad.1. Terytorium – ok. 313 tyś km2
- obszar lądowy państwa Ad.7. – Powszechność:
- wody przybrzeżne, wewnętrzne oraz morze - identyczne traktowanie wszystkich obywateli
- przestrzeń powietrzna - powszechność zasad prawnych obejmuje w równym stopniu wszystkich
- przestrzeń podziemna obywateli
Ad.2. Ludność: Racja stanu – nadrzędny interes państwowy, interes narodowy;
- ponad 38 mln mieszkańców - wyższość interesu państwa nad innymi interesami i normami
- wspólna dla większości obywateli i organizacji działających w państwie
Ad. 3. Władza państwowa (trójpodział): lub poza jego granicami, ale na jego rzecz.
a) ustawodawcza:
- Sejm
- Senat
b) wykonawcza:
- Prezes Rady Ministrów - premier - ………………….……………
- Rada Ministrów – ministrowie – ………………………………….

c) sądownicza: T. 16-17. PAŃSTWO I JEGO FUNKCJONOWANIE -

- sądy LEKCJA POWTÓRZENIOWA
- trybunały

Ad.4. Struktury karne:

1. Utrwalenie wiadomości i umiejętności z lekcji nr 10 – 15.
- zapewnienie porządku w państwie
- aparat przymusu (administracja, wojsko, policja, sądy i trybunały)

Ad.5. – Suwerenność: Zadanie domowe

1. Przygotuj się do pisemnego sprawdzianu wiadomości i umiejętności z lekcji
nr 10-15.