BO MONNGO~I

D4I HQC Y DUOC THANH PHO HO CHI MINH

~
DIEUTRI•
NGOAI
•
KHOA TIEU H6A

? "
CHU BIEN
Nguy~n Dinh Hai

.. ,..., ?

NHA XUA T BAN Y HQC

Chi nhanh TP. Ho Chi Minh
2007
BAN BIEN T.l).P

') A

CHU BIEN
Nguy~n Binh Ho'i BS, TS
Giao SU Ngo~i khoa
Chu nhiem Bo m6n Ngo9i
D~i hQc Y DUQc TP. Ho Chi Minh

THU KY
Trin Thi~n Trung BS, TS
Ph6 Giao SU Ngo~i khoa
Bo mon Ngo9i,
D~i Hoc Y DUQc TP. Ho Chi Minh
Nguy@n Trung Tin BS, ThS
Bo man Ngo~i,
O~i hoc Y Du~c TP. Ho Chi Minh
 , , ?

CAC TAC GIA

D6 Dinh Cong BS, TS Le Quang Nghia PGS BS, TS

Bo m6n NgoG1i, Ph6 Chu nhiem 8¢ m6n Ngoc;li,
Dc;1.i hoc Y DuQc Tp. Ho Chi Minh Dc;1.i Hoc Y DUQc Tp. Ho Chi Minh

Nguy~n Ta'n Cu'ong PGS BS, TS Bui Van Ninh BS CKII, ThS
8¢ m6n Ngoc;1.i, Ph6 Chu nhiem B¢ m6n Ngoc;1.i,
Dc;1.i hoc Y DuQc Tp. Ho Chi Minh Dc;1.i Hoc Y DUQc Tp. Ho Chi Minh

Vudng Thua Due BS CKII, ThS Nguy~n Thuy Oanh PGS BS, TS
Bo m6n Ngoc;1.i, 8¢ m6n Ngoc;1.i,
DGli hoc Y DuQc Tp. Ho Chi Minh Dc;1i Hoc Y DUQc Tp. Ho Chi Minh

D6 Tr9ng Hai PGS BS, TS Tr&n Van Phoi PGS BS, TS

8¢ m6n Ngoc;1.i, 8¢ m6n NQOGli,
DGli Hoc Y DuQc Tp. Ho Chi Minh Dc;1.i Hoc Y DUQc Tp. Ho Chi Minh

Duong Phu'oc Hung BS, ThS Le Van Quang BS, ThS

Bo m6n Ngoc;li, Bo m6n NQ0Gli,
DGli Hoc Y DuQc Tp. Ho Chi Minh DGli Hoc Y OUQc Tp. Ho Chi Minh

Vo Ta'n Long PGS BS, TS Tr&n Thi~n Trung PGS BS, TS

B¢ m6n NQOGli, 8¢ m6n Ngoai,
DGli hoc Y DUQc Tp. Ho Chi Minh DGli Hoc Y DUQc Tp. Ho Chi Minh
 .
L01 NOi OAU
, .
., Bach giao khoa la tai /iiftu bat bu9c trong dao t 9o, giang d9y.
a TrLlang £Jgi h9c, Bach giao khoa khong nh[lng dLla /9i kien thOc cha sinh vien ma
con giup sinh vien tt/ danh gia minh.
Trang nhieu nam qua cac 89 man cua £J9 i h9c Y DLlt;J'c TP. HCM da c6
nhieu co gang trong vi~c bien so9 n va xuat ban sach giao khoa. Hi~n nay Truong
dang tht/c hi@n dt/ an Giao dvc d9 i h9c trong d6 c6 phan "To" chOc bien so9 n va
xuat ban sach giao khoa chuah va cac tai li~u d9 y va hoc khac"
89 man Ngo 9 i Juan co gang tht/c hi~n tinh kinh dieh, tinh hi~n d9 i,
tinh tht/c te Vi~t Nam trong Bach giao khoa. Tinh hi~n d9 i va tinh tht/c te luon c6
nh[lng thay doi, nhat la trong nh[lng nam gan day, th6'i ky ma Khoa h9c
Cong ngh@ hang ngay c6 nhtlng tien b9 Ian /ao. Vai ly do d6, chung toi viet /9 i
sach Dieu trj Ngot;Ji khoa Tieu h6a c6 c~p nh~t va bo sung nhtlng kien thOc mai.
89 man Ngo1;1i c6 nhieu phan man: Ngot;Ji Tieu h6a, Ngot;Ji Long ngt/c
M1;1ch mau, Ngo9 i Nhi, Ni~u va Gay me Hai sOc. Bach £Jieu trj Ngo9 i khoa Tieu
h6a dLlr;tc viet theo tung phan man.
Quyeh £Jieu trj Ngo1;1i khoa Tieu h6a xuat ban Ian nay c6 15 bai. M6i bai,
ngoai phan chfnh la n9i dung, con c6 cac phan: mvc tieu, tai li~u d9c them, cau
hdi ILIQ'ng gia kem dap an, nham dap Ong phLlong cham "H9c chu d9ng".
Sach con c6 nhtlng thieu sot, chung toi mong c6 nhtlng gap y.

Nguyen Dinh Hai

 Muc
•
Luc
•

.;::, t ri. soc

,., c h"'
an th,"'d
1. f) 1eu u ng................................................................. 1
Bui Van Ninh
2. ,,Di~u tri ch~n thudng va ve't thudng bvng............................. 15
Bui Van Ninh
.;::, tri. tJ
3. _f) 1eu ac ruQ"t ........................................................................................ 29
Le Quang Nghia
.;::, tq.v1em
4. (~ f) 1eu . ,. p h'uc mg.c ................ ~.................................................. 45
Le Van Quang
5. Bi~u tri chay mau tieu h6a tren................................................. 65
Nguyen Thuy Oanh
6. L Dit§u tr} ung thu dg. day.................................................................... 81
EJo EJlnh Cong
7. (- Di~u tri h~p m6n vi ............................................................................. 99
Tran Thi(ffen Trung
8. t E)ieu trj thung dg. d'ay- t'a trang
.. ? ' ................................................... 113
Tran Thi(ffen Trung
9. fJi~u tri viem tui m~t c~p tinh va mg.n tinh ..................... 13l
1
- Nguyen Tan Ct.Jong
10. : Bi~u tri ngog.i khoa soi duong m~t.. ....................................... 1 45
£Jo TrQng Hai
,.,
11. .;::. tri· v1em
D1eu .,. tuv
. J cap ....................................................................... 161
Tran Van Phdi
. (. Di~u tri ngo~i khoa ung thti d~i tr8.ng-trvc tr8.ng ........... 175
12
V6 Tan Long
. b Di~u tri ngog.i khoa b~nh trL ........................................................ 191
13
Ot.Jdng PhtlOC Htlng
l4. Di~u tri ngog.i khoa ro h~u man ............................................... 209
1

, Otldng Phtloc Htlng

15. l, Di~u tri thoat vi vung bGn-dui ................................................... 221

·· Vtldng Thua £Jue
 orEu TRJ sOc cHAN THu'dNG
MVCTIEU
1. Phan tich duqc y nghia cua dinh nghia soc.
2. Trinh bay duqc sinh ly b,nh hQc cua so'c.
3. Chdn doan dU(IC soc ma't mdu.
4. Trinh bay dtt(lc each h6i sac chong soc mat mdu va each theo doi b~nh nhiin.

E>ieu ttj soc cha'n thudng ph\l thuc)c vao
vi~c phat hi~n ra nguyen nhan, each thuc
tien hanh h5i sue b~nh nhan. Bude d§u tien
trong xii' tri la nh~n bie't duqc c6 st! hi~n
di~n cua s6c. Khong c6 xet nghi~m nao ch§n
doan tuc thl du9c soc. Chin doan sdm dt!a
VaO Vi~c xac minh tren lam sang CO S\l' hi~n
di~n cua tlnh tqmg tu'di mau Cd quan va cung
ca'p oxygen tdi cac mo khong duqc d§y du.
Bude ke' tie'p trong xii' tri ban d§u la phan
l~p du9c nguyen nhan gay s6c. Vi~c nay
c6 lien quan tn!c tie'p de'n cd che' cha'n
thudng. Hfi u he't b~nh nhan cha'n thudng bi
s6c la do giam thi tich, nhu'ng s6c do tim
hay tran khi phe' m~c van cfing c6 thi 1,a
nguyen nhan trong cha'n thudng ng\l'c. Soc
nhi~m trung tuy khong thu'ong gij P nhu'ng
cung phai duqc tinh toan de'n cJ nhung b~nh
nhan vao vi~n muc)n.
E>i~u tri phai tie'n hanh d6ng thoi vdi vi~c
ch~n doan nguyen nhan. Ke't qua cua S\l'
da p ung vdi tri li~u ban d§ u, ke't hQp vdi
viec tham kham va theo doi ky luang b~nh
nh.an thuong cung ca'p du thong tin di xac
djnh nguyen nhan gay s6c. Chay mau la
nguyen nhan thuong g~ p nha't cua soc tren
b~nh nhan cha'n thudng.
Mc)t ti 1~ dang ki cac b~nh nhan cha'n
thuong a trong tlnh tr~ng s6c giam th~ tich
doi hoi phai can thi~p ngo~i khoa, va
nhi~u truong hqp c§n phai m6 sdm moi
thanh toan du9c soc. Do d6, st! hi~n di~n
cua soc tren b~nh nhan cha'n thudng doi
hoi st! tham gia ngay tuc thl cua mQt ph~u
thu~t vien c6 trlnh dQ.
I. NIIAC L~I SINH LY BtNH HQC
Giam th€ tich la nguyen nhan chu ye'u cua
soc cha'n thudng. Thi tich cua dong ma u
h.tu hanh giam se d~n de'n hai tac dvng
tien phat tren co tht D~u tien la giam mau
tinh m~ch v~, d~n den giam cung lu9ng tim.
Ke den la c6 S\l' dap ung d5ng thoi cua giao
cam-thu9ng th~n qua trung gian th~ canh,
kich thich s\f ph6ng thich cac catecholamin,
d~c bi~t la epinephrin va norepinephrin.
Cac cha't nay gay co m~ch ngo~i bien, g6p
ph§n bao v~ tim va nao ch5ng l~i tlnh
tr~ng thieu mau trong m(>t thoi gian ngan.
Co m~ch keo dai va cung lt.t<;1ng tim tie'p
t9c giam sut se lam h~n che' htu h.t<;1ng
dong mau khu VrfC. Chfnh sg giam sut dong
mau khu VrfC se gay ra t1nh tr~ng thie'u
oxygen t~i ch6 va te bao, tieu di~m trung
tam ciia b~nh h9c s6c. Thie'u oxygen t~i
ch6, d~c bi~t la cJ tufin hoan nQi t~ng, dan
de'n srf ph6ng thich m9t s6 ye'u t6 c6 anh
hudng xa'u den chuc nang cd tim. Cac cha't
UC che' Cd tim nay, ket h<;1p voi t1nh tr~ng
mau tinh m~ch v~ gia~, se gay ra giam
slit hdn mJa cung h.t<;1ng tim va nhu' the', du'a
so'c vao vong lu~n qu~n b~nh ly.
St! giam sut h.tu htqng mau khu vlfc dan
de'n sg t1 tr~ dong mau cJ khu vgc vi tuan
hoan, mau bi giam giu cJ cac b~ chua mao
m~ch va lam tr§m tr9ng hdn nua t1nh tr~ng
thie'u oxygen t~i ch6. Cac mo bi thu'ong
t6n do thie'u oxy se kfch thich slf ph6ng
thich vao dong tufin hoan cac cha't trung
gian viem, gay ra r6i lo~n tinh thfim tha'u
mao m~ch va thlfdng t6n te bao.
Ta't ca cac yeu t6 nay se du'a de'n slf thoat
djch trong long m~ch vao cac khoang gian
bao, gay ra s\f giam slit hon nua thi tich
dong mau co hieu qua va lam cho s6c
giam th~ tkh di~n bien nling n~ hon.
Cuoi cung, te bao bi thuong t6n nhi€u hon
do thieu oxy va phu n€, ma't chuc nang
din de'n suy da cd quan va tu' vong.
.G1am th~ tich ma u la khoi diim va la
d¢ng l\fc thlic d§y s5c di~n bien den
khong h6i phl;}c. Do do, b6i hoan thi djch
sdm va phu hqp la bi~n phap cd ban trong
h6i sue soc cha'n thu'ong.
2
II. CHAN DOAN
A. DANH GIA BAN DAU nf:Nu NHAN
1. Chdn doan som
Chffn doan s6c a the tien trien, th€ n~ng
thu'ong de dang do cac dau hi~u Him sang
cua s1! tu'oi mau khong day du den da, th~n
va h~ than kinh trung t.tong da bieu hi~n
ro. Tuy nhien, d b<$nh nhan moi vao vi<$n,
chi c6 vi<$c kham xet ky It.tang t1nh tr<;lng
tuan hoan moi gilip nh~n djnh du\ic s6c d
giai do<;tn som. Chi dtfa vao huyet ap tam
thu se lam ch~m tre chan doan soc. Luu y
ding cac co che bu tru c6 the giup giu
vung huye't ap tam thu cho den khi b~nh
nhan ma't hon 20-30% the tich ma LI.
Da'u hi~u som cua s6c la nhjp tim nhanh
va co m~ch da. Do d6, tren m9t b~nh nhan
cha'n thttong ma c6 nhjp tim nhanh va tu
chi va m6 h6i le;1nh thi phai du\1c xem nhu'
dang o trong trC;tng thai soc, tru phi c6
nguyen nhan khac du'(Jc chung minh.
Chenh I~ch huyet ap k~p cung la mOt da'u
hi~u som, tuy nhien luc nay da mat mQt
khoi lu'<;1ng mau dang ke va co che bu tru
da bi anh hu'dng.
Dung dung tich h6ng cau de chin doan
hay d~ lttqng gia mat ma u cap thuong la
khong trung thlfc va khong day du. Mau
ma't ca'p khoi lttqng Ion c6 thi gay ra mOt
slf giam slit ra't it ctia dung tich h6ng cftu.
Do d6, dung tfch h6ng cau rat thap giup
nghI de'n c6 ma't mau dang ki hay c6 thieu
mau truck d6, trong khi mQt dung tich h6ng
c§u blnh thuong kh6ng thi lo~i tru ducjc da
c6 ma't m◊t khoi lu'(Jng ma u lon.
CAU HOI Llf(JNG GIA: B. Nhjp me;tch b1nh thu'ong.
(Ch9n cau dung nhat) C. Ltt(Jng nttoc ti6u gio thich h<Jp.
I. Chin doan som s6c cha'n thttdng chii ye'u D. Nhjp thd blnh thttong.
dl:l'a vao: E. Da hfing, am.
A. E>µih h.tqng catecholamin trong ma u. 6. Trong xti' tri ban d§ u s6c ma't ma u, cac cd
B. E>o dung tich h6ng du quan se dttc;1c ttu ticn tham kham va xti' tri
C. E>o ap 11:l'c Oxygen trong mau dfmg mt;tch. theo thu l\J' sau day, ngo~i tru:
D. Bi~u hi~n lam sang ciia giam tttdi mau A. Ho hap.
mo. B. Tu!n hoan.
E. E>jnh lu'(Jng acid lactic trong ma u. C. Th~n kinh.
2. Tieu di~m trung tam cua sinh ly b~nh h9c D. Xudng khop.
trong s6c cha'n thu'dng la: E. Tieu h6a.
A. Giam cung lu'qng tim. 7. Dung djch dtt(Jc xi't tri ban ct§ u trong h6i sue
B. R6i lo~n chuc nang cd tim. s6c chan thttdng la:
C. Giam lttc;1ng mau tinh m~ch v~. A. Mau.
D. Tinh tr~ng thieu Oxygen ~i chfi va te' B. Dung djch keo.
bao. C. Dung djch dttong.
E. Gia tang ho~t tinh giao cam-thtt<;1ng th~n. D. Dung djch di~n giai.
3. Da'u hi~u som cua s6c cha'n thU'dng: E. Huyet tu'dng.
A. Huyet ap t6Lda tha'p hdn 80mmHg. 8. Trong tntong hc;1p dn phai truy&n ma u khff n
B. Nhjp tim nhanh, tu chi l~nh. ca'p ma khong c6 du thoi gian cte chuff n bj.
C. Lu'9ng nu'oc tiiu gio du'oi 30ml. Nh6m mau nao c6 th~ dtt9c dung cte
truy&n
D. Dung tich h6ng c!u nho hdn 20%. ngay:
E. Acid lactic tr:ong mau tren 10mg%. A. Nh6m 0.
B. Nh6m A.
4. B~nh nhan bi ma't tir 15% den 30% thi tich
mau la ma't mau d(:> ma'y: C. Nh6m B.
A. E>Q I. D. Nh6mAB.
B. E>◊ II. E. C6 th~ dung bat ky nh6m ma u nao.
C. E>(:> III.
D. E>(:> IV. DAPAN
E. E>(:> V. 1. D 5. D
5. Tieu chuin nao sau day khong phai Ia thong 2. D 6. D
so lam sang d~ danh gia tlnh tr~ng tu'oi mau 3. B 7. D
mo: 4. B 8. A
A. Tri giac binh thu'ong.

14
 ~ ~ '
DIEU TRlCHAN THu'<1NG VA
vET THu'ONG Bl)NG

Ml)C TIEU
1. Clu1n doan duqc mQt b~nh nhan co thU(Jng t(1n t(lng trong if b1:1ng.
2. Neu dU<Jc hU(Jng xit tr{ thlch h(Jp trU(Jc mot truiJng hqp cha'n thuang kin
hay ve't thuang vung b1:1ng.
3. Trinh bay dU(Je eek nguyen tde xii tri phdu thuq,t d{fi vai eek t{lng bi u1n thuang.

Cac t~ng trong 6 bt:1ng c6 thi bj t6n thuong
bai chan thu'dng kin hay do ve't thu'ong tha'u
b9ng. Chay mau, viem phuc m~c va suy
_da cd quan la nhCi'ng nguyen nhan thu'ong
gijp ciia tti' vong a nhCi'ng tru'ong hqp nijng.
Xii' tri som va hqp ly cac t~ng bi t6n
thll'dng la bi~n phap duy nha't di h~ thap ti
1~ tU' vong. Do d6, ma b1;1ng thu'ong duqc
chi djnh ngay I~p tuc mQt khi da ch~n doa~
duqc hay m6i khi con c6 mo'i nghi ngo ve
m9t thuong t6n n~ng n8 trong 6 bvng.
Vet thll'dng thau b9ng thu'ong gay ra thting
te;rng r&ng. Cham tr~ trong vi~c xti' tri se
lam tang nguy .cd nhiem trung 6 bvng. Do
d6, da so _thfiy thuoc chu tru'ong ~o b9ng
tham do sdm m6i khi nghi ngo vet thu'ong
c6 thau b9ng, con hon la cho dqi cho de'n
khi viem phuc m~c da hlnh thanh ro. Tuy
nhien, a mot so cac cd so c6 kha nang
theo doi sa~ benh nhan, vi~c cho dqi, trl
hoan ma bl}n~ tham do a nhCi'ng tru'ong
hqp 6n dinh va khong c6 dau hi~u viem
phuc m~c· cilng dem l~i nhCi'ng ke't qua ra't
kha quan, nha't la d5i vdi ve't thuong tha'u
b9ng do b~ch khf.
Ngu'qc l~i, chi djnh ma b9ng sau m9t cha'n
thu'dng kin thu'ong du'qc d~t ra m9t each
th~n tr9ng hon sau khi cac thudng t6n pho'i
hqp da du'qc danh gia mot each dfiy du,
ngo~i tru tru'ong hqp co chay mau 5 ~t
trong 6 b9ng. Do do, m6i mot b~nh nhan
bi cha'n thu'dng ht;1ng cftn du'qc htqng gia
m9t each tich ct;(c va ky luong qua nhi~u
lftn tham kham dS co chfin doan dung va
d8 ra du'qc hu'dng xii' tri thich hqp.
~ ,
I. CHANE>OAN
A. CHAN THU'dNG KIN YUNG Bl)NG
Nguyen nhan thu'ong g~p cua chan thuong
bvng kin (CTBK) la tai n~n giao thong. N<;1n
nhan thu'ong vao vi~n voi nhi~u thu'dng t5n
ke't hqp: SQ nao, 15ng ngt;(c, tu chi, ... Cac
thu'ong t6n nay doi khi ra't n~ng n~, thu hut
truck tien st;( chu y cua nguoi thfiy thuoc
v! nhu' th! d~ d~n den ho s6t m9t thuong
ton trong o b9ng.

15