^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 1

^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 2

=ÚO^Œ∞=∂@
=∂#=Ù_»∞ `«# x`«ºrq`«OÖ’ J<ÕHõ q^èŒ=ÚÖˇ·# ^À+¨=ÚÅKÕ
ÉÏ^èŒÑ¨_»∞`«∞O\Ï_»∞. P ^À+¨=ÚÅ =Å# `«# rq`«OÖ’ `å#∞
J#∞H˘#flk ™êkèOK«ÖËHõáÈ=@O, QÆ$Ç¨Ï ã¨=∞㨺Å∞, Pi÷Hõ ã¨=∞㨺Å∞,
=º‰õΩÎÅ =∞^茺 â◊„`«∞`åfiÅ∞, HõëêìÅ∞, #ëêìÅ∞, ÉÏ^èŒÅ∞... WÖÏ J<ÕHõ
ã¨=∞㨺Å`À ã¨`«=∞`«=∞ø`«∞O\Ï_»∞.
^ÀëêÅÖ’ Zxfl ~°HÍÅ∞ LO\Ï~Ú, Jq =∂#=ÙÅ#∞ U q^èOŒ QÍ
HΔÀÉèí ÃÑ_»`å~Ú, Jq =∂#= rq`åxH˜ HõeyOKÕ P@OHÍÅ∞, D
P@OHÍÅ#∞ `˘ÅyOK«∞H˘<Õ =∂~åæÅ∞ .. WÖÏ J<ÕHõ q+¨Ü«∂Å∞
D ѨÙã¨ÎHõOÖ’ á⁄O^Œ∞Ѩ~åÛ=Ú. g\˜ ^•fi~å =º‰õΩÎÅ∞ `«=∞ ã¨=∞㨺Å
#∞Oz |Ü«∞@Ѩ_»QÆÅ~°x Ptã¨∞Î<åfl=Ú.
q+¨Ü«∞ ¿ãHõ~°}‰õΩ "Õ∞=Ú J<ÕHõ „QÆO^äŒ=ÚÅ#∞, Ѩ„uHõÅ#∞,
"åºã¨=ÚÅ#∞, JO`«~å˚Å=ÚÖ’x qq^èŒ Ãã·@¡#∞ ^Œi≈Oz, ã¨=∂
Kå~åxfl ã‘fiHõiOKå=Ú. "å~°O^ŒiH© ¿Ñ~°∞ ¿Ñ~°∞<å Hõ$`«[` ˝ Å« ∞ `≥Å∞ѨÙ
H˘O@∞<åfl=Ú. =∂ áê~î°‰õΩʼnõΩ U ^À+¨=Ú =Å<å P@OHõ=ÚÅ∞
U~°Ê_» ‰õÄ_»^Œx ÉèÏqã¨∂Î.....
– x`«„ Ѩa¡ˆH+¨<£û
We have made many efforts to present this bok without errors. But some errors might
have crept in. We do not take any legal responsibility for such errors and omissions. If
you bring them to our notice we shall correct them in our next edition.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 3

q +¨ Ü«∞ ã¨∂ z Hõ
„QÆÇ¨Ï ^À+¨=ÚÅ∞ "å\˜ x"å~°} Ѩ^Œú`«∞Å∞ 9-98
„QÆÇ¨Ï ^ÀëêÅ∞ ........................................................ 10
„QÆǨÏ^À+¨O JO>Ë Uq∞\˜? ......................................... 11
„QÆǨÏâßOu JO>Ë Uq∞\˜? ......................................... 12
„QÆÇ¨Ï ^ÀëêÅ#∞ x"åiOKÕ =∂~°æO ................................. 12
„QÆǨÅ∞ â◊s~° ÉèÏQÍÅ∞ .............................................. 14
kfi„QÆǨÏÜ≥∂QÆ Ñ¶¨e`åÅ∞ ............................................. 15
~°q W`«~°„QÆÇ¨Ï HõÅ~ÚHõ ............................................ 16
K«O„^Œ∞_»∞ W`«~°„QÆǨÏ=ÚÅ KÕiHõ ................................... 17
‰õΩA_»∞ W`«~°„QÆǨÏ=ÚÅ HõÅ~ÚHõ .................................. 18
|∞^èŒ∞_»∞ W`«~° „QÆǨÏ=ÚÅ HõÅ~ÚHõ ................................ 18
QÆ∞~°∞=Ù W`«~° „QÆÇ¨Ï HõÅ~ÚHõ ....................................... 19
â◊√„‰õΩ_»∞ W`«~° „QÆǨÏ=ÚÅ KÕiHõ ................................... 19
=∂#= â◊s~°OÃÑ· „QÆǨÅ „ѨÉèÏ=O ZÖÏ LO@∞Ok?............ 20
=∂#= rq`«O ÃÑ·# „QÆǨÅ∞ K«∂¿Ñ „ѨÉèÏ=O.................... 23
„QÆÇ¨Ï „ѨÉèÏ=O =Å# HõeˆQ ~°∞QƇ`«Å∞ ............................. 25
=∂#=ÙÅÃÑ· „QÆǨÅ „ѨÉèÏ=O..! .................................... 27
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 4

„QÆǨÏâßOu Z=~°∞ KÕ~ÚOK«∞HÀ"åe? ............................. 32

ѨÙ\˜ì# "å~åxfl |\˜ì „QÆǨÅ „ѨÉèÏ=O ............................. 34
„QÆǨ ^ÀëêʼnõΩ KÕÜ«∞=eû# ^•<åÅ∞ ............................. 37
#=„QÆǨ ^ÀëêÅ x"å~°}‰õΩ ™êfl<åÅ∞ ............................ 39
#=„QÆÇ¨Ï J#∞„QÆǨxH˜ KÕÜ«∂eû# ѨÓ[Å∞ - „=`åÅ∞.......... 46
„QÆǨÏâßOuH˜ „Ѩ`ÕºHõ ѨÓ[Å∞ ....................................... 48
U B+¨^èŒ∞Å`À ™êfl#O KÕ¿ãÎ „QÆǨÏ^ÀëêÅ∞ `˘ÅQÆ∞`å~Ú? ....... 50
#=„QÆÇ¨Ï ^À+¨ x"å~°}‰õΩ #=„QÆÇ¨Ï =Ú„^ŒÅ∞ .................... 52
#=„QÆÇ¨Ï ^À+¨=ÚÅ =Å# HõÅ∞QÆ∞ "åº^èŒ∞Å∞ - âßO`«∞Å∞ ....... 57
„QÆǨÏâßOuH˜ U ~ÀA U ѨÓ[ KÕÜ«∂e........................... 61
„QÆÇ¨ Å âßO`«∞ʼnõΩ LѨÜ∂≥ yOKåeû# =`«∞ÅÎ ∞, „Ѩq∞^ŒÅ∞, #∂<≥Å∞ 67
#=„QÆÇ¨Ï ^ÀëêʼnõΩ KÕÜ«∞=Åã≤# ѨiǨ~åÅ∞ .................... 69
„QÆǨÏ^ÀëêʼnõΩ qq^èŒ~°HÍÅ áê„`«ÅÖ’x h\˜`À ™êfl#O ......... 80
#= „QÆǨÏ=ÚÅ J#∞„QÆǨÏ=Ú#ÔH· =¸Å=∞O„`«=ÚÅ∞ ............ 82
#=„QÆǨÏ=ÚÅ J#∞„QÆǨÏO HÀã¨O LѨ"åã¨O ...................... 84
#=„QÆÇ¨Ï âßOuH˜ KÕÜ«∞=Åã≤# áê~åÜ«∞}ÏÅ∞,
^•#=Ú#‰õΩ Ñ¨Ù}ºu^äŒ∞Å∞ ..................................... 87
#=„QÆÇ¨Ï â’¡HÍÅ∞ .................................................... 90
#=„QÆÇ¨Ï ^À+¨ x"å~°} ™È΄`«O .................................... 92
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 5

#=„QÆÇ¨Ï ™È΄`«O ..................................................... 95

#=„QÆǨÏ^蕺#"£∞ ..................................................... 97
#HõΔ„`« ^ÀëêÅ∞ "å\˜ x"å~°} Ѩ^Œú`«∞Å∞ ... 99-143
#HõΔ„`« ^ÀëêÅ∞ x"å~°} Ѩ^Œú`«∞Å∞ ............................... 100
*’ºu+¨O „ѨHÍ~°O 27 #HõΔ„`åÅ∞................................. 101
#HõΔ„`åÅ∞ QÆ} qÉèí[# ............................................ 102
qq^èŒ #HõΔ„`åÅ∞ .................................................... 103
U #HõΔ„`«O ZO^Œ∞‰õΩ LѨÜ≥∂QÆѨ_»∞`«∞Ok? ..................... 105
#HõΔ„`« QÆO_®O`« ^À+¨O ........................................... 107
HÍ~åºÅ‰õΩ J#∞‰õÄÅ"≥∞ÿ# â◊√Éèí #HõΔ„`åÅ∞ ....................... 107
ã¨~°fiHÍ~åºÅ‰õΩ â◊√Éèí„Ѩ^•Öˇ·# ã¨~°fiã≤kÌ Ü≥∂QÍÅ∞ ............... 109
#HõΔ„`« q+¨ Ѷ¨∞\˜HõÅ∞ .............................................. 110
=^èŒ∂=~°∞ʼnõΩ Ñ¨~°ã¨Ê~° "≥·~°=Ú HõeyOK«∞ "Õ^èŒ #HõΔ„`«=ÚÅ∞ .. 111
#HõΔ„`åÅ∞ J=Ü«∞==ÚÅ qÉèí[# ................................ 112
`å~å|ÅO ^À+¨ ѨiǨ~åÅ∞ ..................................... 116
`å~å^À+¨ ѨiǨ~°=Ú#‰õΩ KÕÜ«∞=Åã≤# ^•<åÅ∞ .............. 117
#HõΔ„`« QÍÜ«∞„u ..................................................... 118
`˘q∞‡k q^è•Öˇ·# #HõΔ„`« âßO`«∞Å∞............................... 123
#HõΔ„`« ^À+¨ x"å~°}‰õΩ ^Œi≈OK«=Åã≤# PÅÜ«∞=ÚÅ∞ ......... 125
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 6

`å~å|ÅO .......................................................... 138

#HõΔ„`åÅ∞ – âßO`«∞Å∞ ............................................ 141
HÍÅã¨~°Ê ^À+¨=Ú x"å~°} Ѩ^Œú`«∞Å∞....144-171
HÍÅã¨~°Ê ^À+¨=Ú, x"å~°}Å∞.................................... 145
HÍÅã¨~°Ê ^ÀëêxH˜ Z=~°∞ QÆ∞~“`å~°∞? .......................... 146
HÍÅã¨~°Ê^À+¨O Z=iÃÑ· „ѨÉèÏ=O K«∂ѨÙ`«∞Ok?................ 147
=ÚYº"≥∞ÿ# HÍÅã¨~°Ê ^ÀëêÅ∞..................................... 148
HÍÅã¨~°Ê ^À+¨O =Å# =KÕÛ „Ѩ^è•#"≥∞ÿ# ã¨=∞㨺Å∞............ 155
HÍÅã¨~°Ê ^À+¨=Ú qq^èŒ Ñ¨iëê¯~° =∂~åæÅ∞ .................... 163
ã¨O`å#OÃÑ· „ѨÉèÏ"åxfl K«∂¿Ñ H˘xfl Ü≥∂QÍÅ∞ ...172
ѨO|<£ Ѷ¨∞\ò ..................................................176
Pâı¡+¨|ex ZÖÏ x~°fiÇ≤Ï™êÎ~°∞?...................177
~åǨï, ˆH`«∞ ^À+¨ ѨiǨ~° q^è•#O..............179
~åǨï-ˆH`«∞ ˆHΔ„`«O N HÍà◊ǨÏã‘Îâ◊fi~° PÅÜ«∞O .................. 180
~åÇ¨ï ˆH`«∞=ÙÅ∞ HõeyOKÕ P~ÀQƺ ã¨=∞㨺Å∞ ................. 182
~åÇ¨ï ˆH`«∞=ÙÅ∞ HõeyOKÕ â◊√ÉèÏÅ∞ .............................. 184
HÍÅã¨~°Ê Ü≥∂QÆ=Ú =Å# HõeˆQ â◊√ÉèÏÅ∞ ......186
ã¨~°Êã¨∂HõÎ"£∞ ...................................................188
„j <åQÆ ™È΄`«O (#=<åQÆ ™È΄`«O) ................190
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 7

"åã¨∞Î ^À+¨=ÚÅ∞ "å\˜ x"å~°} Ѩ^Œú`«∞Å∞. 191-227

"åã¨∞Î ÅHõΔ ºO Uq∞\˜? ............................................ 192
=∞Oz r=#O HÀã¨O "åã¨∞Î ...................................... 192
ѨOK«Éèí∂`åʼnõΩ „áê=ÚYº`«xKÕÛ "åã¨∞Î ......................... 193
QÆ$Ç¨Ï x~å‡}OÖ’ 42 ™œHõ~åºÅ∞ ................................ 196
=∞^茺`«~°QÆu QÆ$ǨÏ=Ú #O^Œ∞ LO_»=Åã≤# ™œHõ~åºÅ∞ ........ 197
"åã¨∞Î „ѨHÍ~°O ZÖÏO\˜ ã¨÷ÖÏefl H˘<åe ........................ 197
^À+¨ x"å~°}ÔH· Éèí∂q∞ ѨÓ[ / â◊O‰õΩ™ê÷Ѩ# .................... 200
â◊źO ^À+¨O JO>Ë Uq∞\˜? ..................................... 201
^è•`«∞â◊ź=Ú, HÍ+¨ì â◊ź ^ÀëêÅ∞ ............................... 203
"åã¨∞Î ^À+¨O =Ù#fl@∞¡ ZÖÏ `≥Å∞ã¨∞HÀ=K«∞Û? ................... 204
"åã¨∞ÎÖ’áêÅH˜ QÆ∞~°∞ÎÅ∞ ............................................ 205
"åã¨∞Î ^ÀëêʼnõΩ „Ѩ^è•# HÍ~°}ÏÅ∞ .............................. 207
"åã¨∞Î ^À+¨ x"å~°}‰õΩ Ñ¨iǨ~åÅ∞ .............................. 209
"åã¨∞Î "Õ^èŒ ^ÀëêÅ∞ ................................................ 218
"åã¨∞Î ^À+¨ x"å~°}‰õΩ ÃÑOKåeû# K≥@∞¡ ........................ 226
[##HÍÅ #HõΔ„`«^ÀëêÅ∞ ѨiǨ~åÅ∞....... 228
^À+¨ #HõΔ„`«*Ï`«‰õΩʼnõΩ KÕÜ«∞=Åã≤# âßO`«∞Å∞ ................. 229
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 8

UHõqOâ◊u=∞Ǩ^À+¨=ÚÅ∞ - JѨ"å^Œ=ÚÅ∞....241
*Ï`«Hõ ^À+¨ x"å~°} Ѩ^Œú`«∞Å∞ .................. 248
#~°Ñ¶¨∞’+¨ x"å~°} KÕã¨∞‰õΩ<Õ q^è•#O.......... 253
"Õ∞Å∞ KÕ¿ã K«∂Ѩ٠.................................................. 254
Hõ+¨ìÃÑ>Ëì K«∂Ѩ٠..................................................... 254
#~°Ñ¶¨∞’+¨, #~°^Œ$+≤ì ÅHõΔ}ÏÅ∞ ZÖÏ LO\Ï~Ú?................. 255
#~°Ñ¶¨∞’+¨‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ UO KÕ™êÎ~°∞? .......................... 255
g\˜H© ‰õÄ_® k+≤ì `«QÆ∞Å∞`«∞O^Œ@ ................................ 256
#~°Ñ¶¨∞’+¨ ÖËHõ k+≤ì x"å~°}Ï =∂~åæÅ∞........................... 256
^Õ"åÅÜ«∞=Ú# KÕÜ«∞‰õÄ_»x 32 ^À+¨=ÚÅ∞. ..260
PǨ~° ^ÀëêÅ∞ .......................................... 264
J~°ú ^À+¨O .......................................................... 265
xq∞`«Î ^À+¨O ....................................................... 265
™êú# ^À+¨O ......................................................... 266
QÆ∞} ^À+¨O ......................................................... 266
ã¨O™ê¯~° ^À+¨O .................................................... 266
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 9

„QÆÇ¨Ï ^À+¨=ÚÅ∞
"å\˜ x"å~°} Ѩ^Œú`«∞Å∞
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 10

„QÆÇ¨Ï ^ÀëêÅ∞

=∂#=Ù_ç *Ï`«Hõ K«„HõOÖ’ H˘Å∞=Ùni, J`«x rq`« K«„HÍxfl

xÜ«∞O„uOKÕ Jâı+,¨ qâı+¨ ^≥=· ã¨fi~°∂áêÅ∞ #=„QÆÇ¨ Å∞! =∂#=ÙÅ
PÖ’K«#, Jaè=ºH©ÎHõ~°}, PK«~°} D =¸_»∞ #=„QÆÇ¨Ï gHõΔ}
g∞^Õ P^è•~°Ñ¨_ç =ÙO\Ï~Ú JO\Ï~°∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 11

*’ºu+¨O J<Õk #=„QÆǨÅ g∞^Œ P^è•~°Ñ¨_ç LO@∞Ok. nxÖ’

#HõΔ„`åÅ QÆ∞iÎOѨ٠LO@∞Ok. #=„QÆǨÅ Hõ^ŒeHõÅ g∞^Œ, U „QÆǨÅ∞
|ÅOQÍ L<åfl~Ú, U „QÆÇ¨ Å∞ |ÅÇ‘Ï#OQÍ L<åfl~Ú, Z<åflà◊√¡ Hõ^eŒ HõÅ∞
LO\Ï~Ú =O\˜ JOâßÅ g∞^Œ P^è•~°Ñ¨_ç LO@∞Ok.
„QÆǨÏ^À+¨O JO>Ë Uq∞\˜?
=∂#= rq`åxfl Z‰õΩ¯=QÍ „ѨÉèÏq`«O KÕ¿ã"Õ #=„QÆǨÅ∞. „QÆǨÏ
QÆ`«∞Å#∞ |\˜ì =∂#=rq`«O #_»∞ã¨∂Î LO@∞Ok. „QÆǨÅ#∞ =∂#=
rq`«OÃÑ· „ѨÉÏè q`«O H͉õΩO_® KÕÜ∞« _»O Z=i =Å¡HÍ^Œ∞. ÖÏÉèí #ëêìÅ∞,
[Ü«∂Ѩ[Ü«∂Å∞, q∞„`«∞`«fiO, â◊„`«∞`«fiO ^•fi~å „QÆÇ¨Ï „ѨÉèÏ"åÅÃÑ·
P^è•~°Ñ¨_ç LO\Ï~Ú. â◊√Éèí„Ѩ^ŒOQÍ, ã¨∞Y=O`«OQÍ =∂#=Ù_»∞ `«#
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 12

rq`åxfl #_»∞ѨىõΩO@∞<åfl_»∞ JO>Ë JO^Œ∞‰õΩ HÍ~°}O „QÆǨÅ∞

â◊√Éè™í ê÷<åÅÖ’ LO_»@"Õ∞ HÍ~°}O. ZѨC_»~Ú`Õ =∂#=Ù_»∞ Hõ+,ì¨ #ëêìÅ
=ÅÜ«∞OÖ’ z‰õΩ¯‰õΩ<åfl_»∞ JO>Ë „QÆǨÏã≤÷u ÉÏQÆ∞O_»#>Ë¡ ÖˇHõ¯.
Ç≤ÏO^Œ∞=ÙÅ rq`« PKå~åÅÖ’ #=„QÆǨʼnõΩ ZO`À „áê=ÚYº`«
LOk. =∂#=ÙÅ ã≤÷uQÆ`«∞Å∞, Éèíq+¨º`«∞Î =º=Ǩ~åÅÃÑ· #=„QÆǨÅ
„ѨÉèÏ=O LO@∞Ok. D Éèí∂„ѨѨOK«OÖ’ ^Õ=`«Å`À ã¨=∂#OQÍ
#=„QÆÇ¨ ÅH˜ ‰õÄ_® „áê^è•#ºO W=fi|_çOk. =∂#=ÙÅ∞ KÕã#≤ Hõ~‡° Å#∞
J#∞ã¨iOKÕ "åiH˜ â◊√ÉèÏâ◊√Éèí Ѷ¨e`åefl #=„QÆǨÅ∞ JOkã¨∞ÎO\Ï~Ú.
„QÆǨÏâßOu JO>Ë Uq∞\˜?
*Ï`«‰õΩxH˜ U „QÆǨÏO áêѨ„QÆǨÏ"≥∂, Uk Z‰õΩ¯= ÉÏkèã¨∞ÎO^À
`≥Å∞ã¨∞H˘x PÜ«∂ „QÆÇ¨ ʼnõΩ "åi „Ñ‘uHõ~"° ∞≥ #ÿ ^è•#ºO, =GO "≥Ú^ŒÖ#·ˇ
"å\˜x ã¨OHõÅÊÜ«Ú`«OQÍ ^•#q∞zÛ, âߢ™ÈÎHõÎOQÍ Hõ~°‡Å∞ KÕ¿ãÎ P
„QÆÇ¨Ï Ñ‘_® x"å~°} [iy H˘O`« LѨâ◊=∞#O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. nx<Õ
„QÆǨÏâßOu J#=K«∞Û.
„QÆÇ¨Ï ^ÀëêÅ#∞ x"åiOKÕ =∂~°æO
#= „QÆǨÖ’¡ „Ѩf „QÆǨÏ=¸ â◊√ÉèÏxfl - Jâ◊√ÉèÏxfl Ô~O_çO\˜h
Hõeyã¨∞ÎOk. D â◊√ÉèÏâ◊√ÉèÏÅ<Õq P *Ï`«‰õΩ_ç „QÆǨÏã≤÷ux |\˜ì LO
@∞Ok. #=„QÆÇ¨ Å ^•fi~å HõeQˆ Jâ◊√ÉèÏefl x"åiOK«∞HÀ=\ÏxH˜ =∂~°Oæ
ÖË^• JO>Ë L#flk Jx K≥ѨÊ=K«∞Û. J^Õ #=„QÆǨÅx x`«ºO ã¨∞Îuã¨∂Î,
ѨÓlã¨∂Î =ÙO_»_»O. PÜ«∂ „QÆÇ¨Ï =∞O„`åefl [ѨO KÕÜ«∞@O ÖË^•
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 13

KÕ~ÚOK«∞HÀ=@O.D HÍ~°º„Hõ=∂Å^•fi~å #=„QÆÇϨ âßOux á⁄O^ŒK∞« Û.

D #=„QÆÇ¨Ï Ñ¨Ó[, [Ѩ, ^•<åÅ =Å¡ ѨÓiÎQÍ ^À+¨O #∞Oz `«Ñ≤ÊOK«∞
HÀÖËHõáÈ~Ú<å, P ^À+¨O ^•fi~å HõÅ∞QÆÉ’ÜÕ∞ ÃÑ^ŒÌ „Ѩ=∂^ŒO #∞Oz
ã¨∞ÅÉèíOQÍ |Ü«∞@Ѩ_»=K«∞Û Jx qA˝Å ÉèÏ=#.
#=„QÆÇ¨ Å ^•fi~å<Õ D Éè∂í =∞O_»ÅO "≥Ú`«OÎ #_»∞ã¨∞OÎ ^Œx, ™ê÷=~°
[OQÆ=∞=ÚÅ∞ U~°Ê_ç#q D #=„QÆǨÅ =ÖË¡#x, „u=¸~°∞ÎÅ∞ „u^Õq
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 14

#∞Å∞ H˘Å∞"≥·#k D „QÆǨÏÖ’¡<Õ#x, „QÆǨÏ~°∂Ñ≤ [<å~°Ì#, „QÆÇ¨Ï ~°∂Ñ≤

=∞¿ÇÏâ◊fi~° J<Õ =K«#O „ѨHÍ~°O ǨÏiǨÏ~°∞Å∞ „QÆÇ¨Ï ~°∂ѨOÖ’ H˘Å∞"≥·
L<åfl~°x =∞#‰õΩ ÃÑ^ŒÌÅ =∂@Å ^•fi~å `≥Å∞ã¨∞ÎOk.
„QÆǨÅ∞ â◊s~° ÉèÏQÍÅ∞
*Ï`«‰õΩx â◊s~° ÉèÏQÆ=ÚÅÖ’ UÉèÏQÆ=Ú Ñ¨iѨÙ+≤ì Hõey
LO_»∞<À, UÉèÏQÆ=Ú |ÅÇ‘Ï#OQÍ LO_»∞<À, PÜ«∂ ~åâ◊√ÅÜ«∞O^Œ∞
L#fl „QÆǨ=ÚÅ Ü≥ÚHõ¯ â◊√ÉèÏâ◊√Éèí=ÚÅ#∞ |\˜ì `≥eÜ«Ú#∞.
~°q: t~°ã¨∞û, ǨÏ$^ŒÜ«∞O, ‰õΩ_çHõ#∞fl, L^Œ~°O, Z=ÚHõÅ∞.
K«O„^Œ∞_»∞: Z_»=∞ Hõ#∞fl, â◊s~°OÖ’x „^Œ"åÅ∞, ¢ãΑ ŠѨÙ#~°∞`«ÊuÎ JOQÍÅ∞.
‰õΩA_»∞: Z=ÚHõÅÖ’ =∞[˚, Ç≤Ï"≥∂QÀ¡a<£, Ñ≤`«ÎO, "≥∞_»ÉèÏQÆO.
|∞^èŒ∞_»∞: Q˘`«∞, =Ú‰õΩ¯, TÑ≤iu`«∞ÎÅ∞.
QÆ∞~°∞=Ù: HÍÖËÜ«∞O, Ñ≤`«ÎHÀâ◊O, K≥q.
â◊√„‰õΩ_»∞: =ÚYO, ѨÙ~°~°∞`«ÊuÎ JOQÍÅ∞, g~°ºO, „¿ÑQÆ∞Å∞,
â◊x: HÍà◊√§, áê^•Å∞.
ÅQÆflOÖ’ ~°q â◊„`«∞Hˆ „Δ `«OÖ’ LO_ç áêѨ„QÆÇ¨ ã¨O|O^èOŒ LO>Ë
f„="≥∞ÿ# `«Å<˘Ñ≤Ê, |∞^èŒ ã¨O|O^èŒO =Å# #~åÅ∞ ^≥|ƒu#@O,
‰õΩ[ ã¨O|O^èOŒ =Å# „Ѩ=∂^ŒOÖ’ ~°H<Îõ åàÏÅ∞ ^≥|ƒu#@O [~°∞QÆ∞
`«∞Ok Jx JO\Ï~°∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 15

kfi„QÆǨÏÜ≥∂QÆ Ñ¶¨e`åÅ∞

[## HÍÅ=Ú# Ô~O_»∞ „QÆǨÏ=ÚÅ KÕiHõ L#fl *Ï`«‰õΩx „QÆǨÏ

KÕiHõ#∞ J#∞ã¨iOz q∞„â◊=∞ Ѷe¨ `åÅ∞ LO\Ï~Ú. Jq XH˘¯Hõ¯ ~åtH˜
`«y#@∞¡ ™ê÷<åxH˜ `«y#@∞¡ Ѷ¨e`åÅ∞ =∂~°∞`«∂ LO\Ï~Ú.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 16

~°q W`«~°„QÆÇ¨Ï HõÅ~ÚHõ

kfi„QÆÇ¨Ï Ü≥∂QÆOÖ’ ~°q,
K«O„^Œ∞Å∞ Hõeã≤ L#fl *Ï`«‰Ωõ _»∞,
¢ã‘Î =â◊=iÎ, huÇ‘Ï#∞_»∞, HõѨ@
"≥∞iy# "å_»∞, ^èŒx‰õΩ_»∞, HÍ~°º
=ÚÅO^Œ∞ xѨÙ}`« HõÅ"å_»∞QÍ
LO\Ï_»∞.
~°q, ‰õΩAÅ∞ Hõeã≤ L#fl *Ï`«
‰õΩ_»∞ ™êǨÏã¨=Ú, =¸~°`ö ,« |Å=Ú,
ã¨`«fi=Ú, J#$`«=Ú, áêѨ|∞kú,
HÀѨO "≥Ú^ŒÖˇ·#q HõÅ"å_»∞, =^èŒ JO^Œ∞ Pã¨H˜Î Hõey LO\Ï_»∞.
~°q, |∞^èŒ∞Å∞ HõÅã≤ L#fl@¡~Ú`Õ ¿ã=, Jã≤÷~°"≥∞ÿ# ^èŒ#O, Ü«∞㨿ãû
^è#Œ OQÍ HõÅ"å_»∞, ~å[ „Ñ≤ÜÚ« _»∞, ѨÓAº_»∞, ã¨`∞« Ê~°∞+¨μÅÖ’ „âı+μ¨ _ì ∞» ,
|Å=Ú, ~°∂Ѩ=Ú, „^Œ=º=Ú HõÅ"å_»=Ù`å_»∞.
~°q, QÆ∞~°∞Å∞ Hõeã≤ L#fl *Ï`«‰Ωõ _»∞ ^è•i‡‰õΩ_»∞, =∞O„u, |∞kú=∞O`«∞_»∞,
q∞„`«∞Å =Å# ^èŒ#O „áêÑ≤ÎOz#"å_»∞, Láê^蕺ܫÚ_»=Ù`å_»∞.
~°q, â◊√„‰õΩÅ∞ Hõeã≤ L#flKÀ â◊G q^ŒºÅ∞ "≥Ú^ŒÖˇ·# "å\˜ JO^Œ∞
„áêq}ºO HõÅ"å_»∞, "å~°Hú ºõ =ÚÖ’ ^Œ$+≤ì |ÅO ÖËx"å_»∞, <å@º „H˜Ü∞« Å∞
`≥eã≤# "å_»∞, q"åǨ#O`«~°O ^èŒ#O, |O^èŒ∞=ÙÅ∞ HõÅ"å_»∞ B`å_»∞.
~°q, â◊#∞Å∞ Hõeã≤ L#fl *Ï`«‰õΩ_»∞ ã¨fi^èŒ~°‡=Ú# Pã¨H˜Î HõÅ"å_»∞,
ÉèÏ~åº Ñ¨Ù„`«∞Å JO^Œ∞ MË^ŒO HõÅ"å_»=Ù`å_»∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 17

K«O„^Œ∞_»∞ W`«~°„QÆǨÏ=ÚÅ KÕiHõ

kfi„QÆÇ¨Ï Ü≥∂QÆOÖ’
K«O„^Œ∞_»∞, ‰õΩA_»∞ HõÅã≤
L#fl *Ï`«‰õΩ_»∞ â◊¥~°∞_»∞,
~°}~°OQÆ=Ú# „Ѩ`åѨO HõÅ
"å_»∞, ÉÏǨïÜ«Ú^ŒOú KÕÜÚ«
"å_»∞, ~°HÎõ Ç‘Ï#`« HõÅ"å_»∞,
=∞`«∞_Î ∞» , HõÑ@
¨ O HõÅ"å_»∞,
^èŒ~°‡Ñ¨<åflÅ∞ =e¡OK«∞"å_»
=Ù`å_»∞.
K«O„^Œ∞_»∞, |∞^è∞Œ _»∞ Hõeã≤ L#fl
*Ï`«‰Ωõ _»∞ HÍ=º Hõ^ÅŒä ∞ ~°K#« KÕÜÚ« @Ö’ xѨÙ}∞_»∞. ^èxŒ ‰õΩ_»∞, ¢ãΑ l`«∞_»∞,
^è~Œ ‡° O JO^Œ∞ Pã¨H,Θ z~°∞#=Ùfi =ÚY=Ú HõÅ"å_»∞, ã¨∞O^Œ ~°∞_»=Ù`å_»∞.
K«O„^Œ∞_»∞, QÆ∞~°∞=Ù Hõeã≤ L#fl *Ï`«‰õΩ_»∞ ã≤÷~°"≥∞ÿ# q∞„`«∞Å∞ HõÅ"å_»∞,
^èxŒ ‰õΩ_»∞, ^Õ=„ÉÏǨχ} ÉèHí Θ HõÅ"å_»∞, |O^è∞Œ =ÙÅ#∞ ã¨`¯« iOK«∞"å_»=Ù`å_»∞.
K«O„^Œ∞_»∞, â◊√„‰õΩ_»∞ Hõeã≤ L#fl *Ï`«‰õΩ_»∞ ѨÙ+¨Ê=∂eHõÅ∞, ^Õ=`å
=„™êÎÅ∞, Ѩi=∞à◊ „^Œ=º=ÚÅ#∞ J#∞Éèqí OK«∞"å_»∞, =Oâ◊„âı+μ¨ _ì ∞» , HÍ~°º
q^è∞Œ Å#∞ `≥eã≤#"å_»∞, q∞H˜¯e x~°H¡ Δõ º=Ú, „HõÜ∞« q„HõÜ∞« =ÚÅ JO^Œ∞
<Õ~°Êi HõÅ"å_»∞ JQÆ∞#∞.
K«O„^Œ∞_»∞, â◊x Hõeã≤ L#fl *Ï`«‰Ωõ _»∞ =$^•úOQÍ#Å#∞ „¿Ñq∞OK«∞"å_»∞,
QÆ[=ÚÅ∞, Jâ◊fi=ÚÅ∞ HõÅ"å_»∞, ^èŒ#=ÚÖËx "å_»∞, Ѩ~ål`«∞_»∞, [#
=â◊√º_»=Ù`å_»∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 18

‰õΩA_»∞ W`«~°„QÆǨÏ=ÚÅ HõÅ~ÚHõ

kfi„QÆÇ¨Ï Ü≥∂QÆOÖ’ ‰õΩA_»∞,
|∞^è∞Œ _»∞ KÕiHõ L#fl *Ï`«‰Ωõ _»∞ ^Œ∞+¨ì
¢ãΑ ™êOQÆ`º« O HõÅ"å_»∞, ã¨fiÅÊ ^èxŒ
‰õΩ_»∞, ã¨∞=~°=‚ Ú "≥Ú^ŒÖ#·ˇ q KÕÜÚ«
"å_»∞, ^Œ∞+¨μÖì #·ˇ q^è=Œ JOQÆ<å ã¨Y∞_»∞,
B+¨^OŒè KÕÜÚ« @Ö’ <Õ~Ê° iJ=Ù`å_»∞.
‰õΩA_»∞, QÆ∞~°∞=Ù Hõeã≤ L#fl *Ï`«
‰õΩ_»∞ tÅÊ âßGO, "Õ^Œ âßGO `≥eã≤# "å_»∞, ^è•~°}Ï â◊HΘ HõÅ"å_»∞, |∞kú=∞O`«∞_»∞,
=∂@ÅÖ’ <Õ~°Êi, JG „ѨÜ≥∂QÆOÖ’ <Õ~°Êi, „âı„+¨μì_»∞ JQÆ∞#∞.
‰õΩA_»∞, â◊√„‰õΩ_»∞ HõÅ~ÚHõ Hõey# *Ï`«‰õΩ_»∞ ѨÓAº_»∞, ¿ã<å
<åÜ«∞‰õΩ_»∞, QÆ}`˜ A « _˝ ∞» , Ѩ~¢° ãΑ P㨉Ωõ _Î ∞» , HÀѨO HõÅ"å_»∞, E^Œ=Ú,
J#$`«O `≥eã≤#"å_»=Ù`å_»∞.
‰õΩA_»∞ â◊#∞Å HõÅ~ÚHõ ^è•`«∞=ÙÅ`À WO„^Œ*ÏÅ=Ú KÕÜ«Ú@Ö’
Ѷ¨∞\˜‰õΩ_»∞, „Ѩ|Å∞_»∞, K˘~°q^ŒºÖ’ <Õ~°Êi, J#$`«∞_»∞, ^èŒ~°‡Ç‘Ï#∞_»∞,
q+¨=Ú "≥Ú^ŒÖˇ·# "å\˜`À =∞~°}=Ú#∞ á⁄O^Œ∞"å_»∞ J=Ù`å_»∞.
|∞^èŒ∞_»∞ W`«~° „QÆǨÏ=ÚÅ HõÅ~ÚHõ
kfi„QÆÇϨ Ü≥∂QÆOÖ’ |∞^è∞Œ _»∞, QÆ∞~°∞=ÙÅ HõÅ~ÚHõ L#fl *Ï`«‰Ωõ _»∞
<å@º q^Œº `≥eã≤#"å_»∞, „áêA˝_»∞, ã¨Ow`« âßGO `≥eã≤#"å_»∞,
|∞kú=∞O`«∞_»∞, ™œYºO "≥Ú^ŒÖˇ·# L`«Î=∞ QÆ∞}=ÚÅ∞ HõÅ"å_»=Ù`å_»∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 19

|∞^è∞Œ _»∞, â◊√„‰õΩ_»∞ HõÅ~ÚHõ L#fl *Ï`«‰Ωõ _»∞ Q˘Ñ¨Ê

^èŒx‰õΩ_»∞, hu `≥eã≤#"å_»∞, =∂\Ï¡_»@OÖ’
<Õ~Ê° i, hu, tÅÊO, "Õ^•Å∞ `≥eã≤#"å_»∞, QÍ#O,
Ǩ㨺O `≥eã≤#"å_»∞, ™œYº=ÚÅ#∞ J#∞Éèqí OK«∞
"å_»∞ J=Ù`å_»∞.
|∞^è∞Œ _»∞, â◊x Hõeã≤ L#fl *Ï`«‰Ωõ _»∞ ~°∞}„QÆã∞¨ _Î ∞» ,
_»OÉèOí HõÅ"å_»∞, PǨÏ~°O ÖËHõ u~°∞QÆ∞"å_»∞, qã¨iÎ OK«∞"å_»∞, ^Õâ◊ k=∞‡i,
JkèHõOQÍ uiˆQã¨fiÉèÏ=O HõÅ"å_»∞, <Õ~°Êi`«#O HõÅ"å_»=Ù`å_»∞.
QÆ∞~°∞=Ù W`«~° „QÆÇ¨Ï HõÅ~ÚHõ
kfi„QÆÇ¨Ï Ü≥∂QÆOÖ’ QÆ∞~°∞=Ù â◊√„‰õΩ_»∞ KÕiHõ Hõey# *Ï`«‰õΩ_»∞
q^ŒºKÕ`« rqOK«∞ "å_»∞, ^è•i‡‰õΩ_»∞, „áê=∂}˜‰õΩ_»∞, L#fl`«"≥∞ÿ# ÉèÏ~°º
HõÅ"å_»∞, |∞kú =∞O`«∞_»∞ "≥Ú^ŒÖˇ·# L#fl`« QÆ∞}=O`«∞_»∞ J=Ù`å_»∞.
QÆ∞~°∞ â◊#∞Å∞ KÕiHõ Hõey# *Ï`«‰õΩ_»∞ â◊¥~°∞_»∞, #QÆ~åkèѨu,
Ü«∞â◊ã¨∞û HõÅ"å_»∞, ã¨ÉèíÅÖ’ „Ѩ^è•#∞_»∞ J=Ù`å_»∞.
â◊√„‰õΩ_»∞ W`«~° „QÆǨÏ=ÚÅ KÕiHõ
kfi„QÆÇ¨Ï Ü≥∂QÆOÖ’ â◊√„Hõ â◊#∞Å HõÅ~ÚHõ
Hõey# *Ï`«‰õΩ_»∞ K≥@∞¡ H˘@∞ì@, z„uHõ Ѩ@∞ì@
(H˘Ü«∞º tÖÏÊÅ∞ K≥‰õΩ¯@), z„`«"≥∞ÿ# ~åu Ѩx
Ü«∞O^Œ∞ ã¨=∞~°∞ú_»∞, ÉÏǨï Ü«Ú^Œú=Ú KÕÜ«Ú
"å_»∞, Ѩâ◊√=ÙÅ∞ HõÅ"å_»=Ù`å_»∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 20

=∂#= â◊s~°OÃÑ· „QÆǨÅ

„ѨÉèÏ=O ZÖÏ LO@∞Ok?

*’ºuâß≈GO „ѨHÍ~°O ™œ~° ‰õΩ@∞O|OÖ’x Jxfl „QÆÇ¨ Å∞ =∂#=

â◊s~°OÃÑ· „ѨÉèÏ=O K«∂ѨÙ`å~Ú. „Ѩu „QÆǨxH˜ â◊s~°OÖ’x XHÀ¯ „Ѩ`ÕºHõ
„áêO`åxH˜ ã¨O|O^èŒO LO@∞Ok. g\˜x ã≤÷u J#∞‰õÄÅOQÍ LO>Ë
ZÖÏO\˜ P~ÀQƺ ã¨=∞㨺Å∞ LO_»=Ù. J^Õ g\˜ ã≤÷u |ÅÇ‘Ï#OQÍ LO>Ë
J<å~ÀQƺO ÉÏi# Ѩ_»`å~°∞ JO\Ï~°∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 21

™êOˆHuHõOQÍ ã¨∂~°∞º_»∞ (~°q) XHõ #Hõ„Δ `«O. "≥Å∞QÆ∞, "Õ_ç „Ñ¨™êkO

K«_»"Õ∞ ã¨∂~°∞º_ç Hõ~°Î=ºO. ã¨∂~°∞ºx #∞Oz „QÆÇ≤ÏOKÕ â◊H˜Î Éè∫uHõ,
=∂#ã≤Hõ K«~°ºÖË HÍ^Œ∞ QÆ∞O_≥ Ѩxf~°∞#∞ ‰õÄ_® ã¨∂zã¨∞ÎOk.
ã¨∂~°∞º_çH˜ K«O„^Œ∞_»∞ q~°∞^ŒúO. â◊s~åxH˜ K«Å¡^Œ#O, |ÅO, ã¨=∞
`ÒÖϺxfl K«O„^Œ∞_»∞ JOk™êÎ~°∞. r~°‚„H˜Ü«∞, JkèHõ LѨ‚O #∞Oz LѨ
â◊=∞#O, â◊s~°OÖ’x ~°HõÎ „Ѩã¨~°} J<Õq K«O„^Œ∞_ç „Ñ¨™êkOKÕ â◊H˜ÎÃÑ·
P^è•~°Ñ¨_ç LO\Ï~Ú.
™œ~° ‰õΩ@∞O|OÖ’x „ѨHÍâ◊=O`«"∞≥ #ÿ „QÆÇ¨ Ö’¡ |∞^èŒ „QÆÇϨ O ‰õÄ_®
XHõ\ ˜. "≥∞^Œ_»∞ Ѩxf~°∞, `≥eq`Õ@Å∞, x~°‚Ü«∂Å∞ fã¨∞‰õΩ<Õ ™ê=∞~°úºO
|∞^èŒ∞_çÃÑ· P^è•~°Ñ¨_ç LO@∞Ok.
â◊√„‰õΩ_»∞ „¿Ñ=∞‰õΩ zǨÏflO. D „QÆÇ¨Ï ã≤÷u ™ê^è•~°}OQÍ LO>Ë
â◊s~°OÖ’ K«ÔH¯~° xÅfiÖ’¡ ã¨=∞`Òź`« LO@∞Ok. |ÅÇ‘Ï#OQÍ LO>Ë
_»Ü«∂ɡ\ ˜ãπ‰õΩ ^•i fã¨∞ÎOk.
H˜_flô ŠѨxf~°∞, =¸„`åâ◊Ü∞« O, HÀ¡=∞O Ѩxf~°∞ JOQÍ~°Hõ „QÆÇϨ OÃÑ·
P^è•~°Ñ¨_ç LO@∞Ok. JÖψQ ~°HõÎ „Ѩã¨~°} Ѩxf~°∞#∞ ‰õÄ_® Wk
xÜ«∞O„uã¨∞OÎ k. „QÆÇϨ ã≤u÷ |ÅÇ‘Ï#OQÍ LO>Ë L^Œ~° ã¨O|O^èŒ "åº^è∞Œ ʼnõΩ
HÍ~°}=∞=Ù`«∞Ok.
™œ~° =º=ã¨÷Ö’ Ju ÃÑ^ŒÌ „QÆǨÏO |$ǨÏã¨Êu. Éè∫uHõ ™ê=∞~°÷ºO,
|ÅO, ǨÏ$^ŒÜ«∞O Ѩxf~°∞ ‰õÄ_® nxÃÑ· P^è•~°Ñ¨_ç LO@∞Ok. *Ï`«
HõOÖ’ D „QÆÇϨ O |ÅÇ‘Ï#OQÍ LO>Ë h~°ãO¨ , QÆ∞O_≥ ã¨O|O^èŒ ~ÀQÍʼnõΩ
^•ifã¨∞ÎOk.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 22

â◊s~°OÖ’x q@q∞#∞¡, Yx[ Å=}ÏÅ∞ ã¨=∞`Òź`«‰õΩ, â◊x

„QÆǨxH˜ ã¨O|O^èŒO LO@∞Ok. Z=ÚHõÅ QÆ\ ˜ì^Œ#O, â◊s~°OÖ’ HÍe¬
Ü«∞O ™ê÷~ÚÅ#∞ ‰õÄ_® „ѨÉèÏq`«O KÕã¨∞ÎOk. D „QÆǨÏO |ÅÇ‘Ï#OQÍ
LO>Ë â◊s~°OÖ’ ѨQÆ∞à◊√¡ U~°Ê_»`å~Ú.
~åǨï=Ù `«# J#∞„QÆÇ¨Ï „ѨÉèÏ=O KÕ`« <Õ„`« ã¨O|Okè`« Ñ‘_»Å#∞
`˘ÅyOK«∞#∞.
ˆH`«∞=Ù `«# J#∞„QÆÇ¨Ï „ѨÉèÏ=O KÕ`« =∞#‰õΩ *Ï˝<åxfl „Ѩ™ê
kOK«∞#∞.
„QÆǨÅ K«Å#O, ™ê÷# =∂iÊ_ç =ºH˜Î g∞^Œ „ѨÉèÏ=O K«∂ѨÙ`å~Ú.
D „QÆǨÅhfl P~ÀQƺO`Àáê@∞ =∂#= â◊s~åxH˜ ã¨O|OkèOz
LO\Ï~Ú Jx JO\Ï~°∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 23

=∂#= rq`«O ÃÑ·# „QÆǨÅ∞ K«∂¿Ñ „ѨÉèÏ=O

=∞x+≤ PHÍ~åxfl |\˜ì, =∂\Ï¡_Õ f~°∞#∞ |\˜ì, „Ѩ=iÎOKÕ f~°∞x |\˜ì U

„QÆǨÏO P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ J`«xÃÑ·# ѨxKÕ™ÈÎO^À `≥Å∞ã¨∞HÀ=K«∞Û Jx, JÖψQ
*Ï`«HõOÖ’x |bÜ«∞"≥∞ÿ# „QÆǨxfl ‰õÄ_® "≥O@<Õ `≥Å∞ã¨∞HÀ=K«∞Û JO\Ï~°∞.
ã¨∂~°∞º_»∞ : JkèHÍ~°O K≥ÖÏ~ÚOK«@O, L#fl`«∞Å=∞x ÉèÏqOK«@O
=∂„`«"∞Õ HÍHõ JÖψQ „Ѩ=iÎOK«@O, <åÜ«∞Hõ`fi« ÅHõ}Δ ÏÅ∞, Ѩk=∞OkÖ’
`ÕeHõQÍ QÆ∞iÎOѨ٠LO>Ë "å~°∞ ã¨∂~°∞ºx „ѨÉèÏ=OÖ’ "å~°∞.
ѨÓ~°‚ K«O„^∞Œ _»∞ : =∞$^Œ∞ã¨fiÉèÏ=O, *ÏeѨ_`Õ `« Ϋ fiO, ã¨Ç¨ Ü«∞Ѩ_`Õ `« fi« O,
=∂#= ã¨O|O^è•Å∞.
H©Δ} K«O„^Œ∞_»∞ : Un `ÕÅ∞ÛHÀÖËx Tyã¨ÖÏ@ ^èÀ~°}˜, |ÅÇ‘Ï# =∞#
ã¨Î`«fiO, Ñ≤zÛ ^èÀ~°}˜, qѨs`« PÖ’K«#Å∞.
|∞^èŒ∞_»∞ : `≥eq`Õ@Å∞, |Ǩï=ÚY „Ѩ[˝, Ǩ㨺 K«`«∞~°`«, HõÅ∞ѨÙ
QÀÅ∞`«#O.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 24

‰õΩA_»∞ : ^è~·≥ º° O, ^Œ∞~°∞ã¨∞`«#O, HõÜ∂« ºxH˜ HÍÅ∞^Œ∞=fi@O, ™êǨÏã¨O,

"≥ÚO_ç Ѩ@∞ì^ŒÅ.
QÆ∞~°∞=Ù : ^è•i‡Hõ =∞#ã¨Î`«fiO, =∞Oz`«#O, ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_Õ QÆ∞}O,
J_»¤^•~°∞Å∞ `˘Hõ¯x =∞#ã¨Î`«fiO, =Ú‰õΩ¯ã¨∂\˜`«#O.
â◊√„‰Ωõ _»∞ : JO^ŒO, qÖÏ™êÅ∞, [ÖÏûÅ∞, HõàÏH“â◊ÅO, Ys^≥#· rq`«O.
â◊x : HÍÜ«∞Hõ+¨ìO K≥Ü«∞º@O, ™È=∞i`«#O, Jâ◊√„ÉèíOQÍ LO_»@O,
Ñ≤iH˜`«#O, K˘~°=ÖËHõáÈ=@O.
~åǨï : "≥∂ã¨O, W`«~°∞Å ™⁄=Ú‡ PtOK«@O, ‰õΩ„@Å∞, ^Ò~°˚<åºÅ∞,
ã¨O„Ѩ^•Ü«∂xfl „ѨtflOK«@O, Z^Œ∞~°∞ u~°Q@Æ O, =$^è•QÍuѨÊ@, HÍà◊§iˆQÖÏ
uiˆQ L^ÀºQÍÅ∞, Ju "åQÆ∞_»∞, QÆ=∞ºOÖËx rq`åÅ∞ QÆ_»Ñ¨@O.
ˆH`«∞ : KåѨ H˜O^Œ h~°∞ÖÏO\˜ =∞#ã¨Î`«fiO, Ñ≤iH˜ P^蕺u‡Hõ`«, "≥∞@ì
"Õ^•O`«=Ú, „Ѩ=∂^ŒH~õ ° ‰õΩ„@Å∞ K≥Ü∞« º@O, ÖËHõ =ÚK«∞Û ÖÏO\˜ „Ѩ=~°#Î .
WHõ Ô~O_»∞ =¸_»∞ „QÆǨÅ HõÅ~ÚHõÖ’ PÜ«∂ QÆ∞}ÏÅ ã¨q∞‡o`«
„ѨÉÏè =O =∞x+≤ g∞^Œ LO@∞Ok Jx ‰õÄ_® JO\Ï~°∞. PÜ«∂ „QÆÇ¨ Å ^ŒâÅ◊ ∞
[iˆQ@ѨC_»∞ ÃÑ#· K≥ÑÊ≤ # ÅHõ}Δ ÏÅ∞ Z‰õΩ¯=QÍ HõxÑ≤OK«@O, PÖ’K«#Å∞ JÖÏO\˜"Õ
HõÅQÆ@O, „Ѩ=~°#Î Å∞ ‰õÄ_® JÖψQ LO_»@O H˘O^ŒiÖ’ QÆ=∞xOK«=K«∞Û.
H˘O^Œ~°∞ =∞#∞+¨μÅ#∞ K«∂¿ãÎ "åiÖ’ H˘xfl „QÆǨÅ =¸sÎÉèÏ=O
H˘\ÁìzÛ#@∞¡ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. WOH˘O^Œi „Ѩ=~°Î# K«∂¿ãÎ "åiH˜ U ^Œâ◊
[~°∞QÆ∞`«∞#fl^À JOK«<å "≥Ü«∞º=K«∞Û. JO`ÕHÍ^Œ∞ H˘xfl H˘xfl â◊s~°
ÉèÏQÍÅ f~°∞#∞ |\˜ì H˘xfl „QÆǨÅ „ѨÉèÏ=O KåÖÏ=~°‰õÄ JOK«<å
"≥Ü«∞º=K«∞Û Jx H˘O^Œi ÉèÏ=#.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 25

„QÆÇ¨Ï „ѨÉèÏ=O =Å# HõeˆQ ~°∞QƇ`«Å∞

„QÆǨÅ∞ ‰õÄ_® H˘xfl ~°∞QƇ`«Å‰õΩ HÍ~°}O J=Ù`å~Ú. „QÆǨÅ∞

HõÅ∞QÆ KÕ¿ã ~°∞QƇ`«Å q=~åÅ∞ D „H˜Ok q^èŒOQÍ LO\Ï~Ú.
ã¨∂~°∞º_»∞ - ǨÏ$^ŒÜ∞« , <Õ„`« ã¨O|O^èŒ "åº^è∞Œ Å∞, ~°HÎõ „Ѩã~¨ }° , "≥<fl≥ =ÚHõ
ã¨O|Okè`« "åº^èŒ∞Å∞, â◊s~°OÖ’ â◊H˜Î Ç‘Ï#`«, ѨÙ~°∞+¨μʼnõΩ ‰õΩ_ç Hõ#∞fl,
=∞Ç≤Ïà◊ʼnõΩ Z_»=∞Hõ#∞fl.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 26

K«O„^Œ∞_»∞ - „^Œ= ã¨O|O^èŒ "≥∞ÿ# ~°∞QƇ`«Å∞, ÃÑ·`«ºO, ^ŒQÆ∞æ, ~˘=Ú‡,

L^Œ~° "åº^èŒ∞Å∞, Pã¨Î=∂, ѨÙ~°∞+¨μʼnõΩ Z_»=∞ Hõ#∞fl, ¢ã‘ΠʼnõΩ ‰õΩ_ç
Hõ#∞fl, =∂#ã≤Hõ ~°∞QƇ`«Å∞.
|∞^è∞Œ _»∞ - r~å‚âÜ◊ ∞« O, #~åÅ∞, TÑ≤iu`«∞ÅÎ ∞, =¸QÆ, KÕ`∞« Å∞, <åÅ∞Hõ,
<À\˜H˜ ã¨O|OkOz# ~°∞QƇ`«Å∞, =¸~°Û =O\˜ =∂#ã≤Hõ "åº^èŒ∞Å∞.
â◊√„‰õΩ_»∞ - [#<ÕO„kÜ«∞ ~°∞QƇ`«Å∞, Q˘O`«∞, "≥∞_», |∞QÆÅæ ∞, K«~‡° "åº^è∞Œ Å∞.
‰õΩA_»∞ - #∞^Œ∞~°∞, t~°ã∞¨ û, =Ú‰õΩ¯, HõO_»~åÅ∞, ѨÙ~°∞+¨ [#<ÕO„kÜ«∂Å∞,
"≥ÚÅÅ∞, ~°H„Îõ ™ê=O, QÍÜ«∂Å∞, L+¨"‚ åº^è∞Œ Å∞, Jyfl, q^Œ∞º`ü „Ѩ=∂^•Å∞.
QÆ∞~°∞=Ù - HÍÖËÜ∞« O, =∞^è∞Œ "Õ∞ǨÏO, ~°HÎõ <åàÏÅ∞, ‰õΩ_çK~≥ Úº, `˘_»Å∞, Ñ≤~∞° ^Œ∞Å∞.
â◊x - ^ŒO`åÅ∞, Z=ÚHõÅ∞, "≥∂HÍà◊√§, H©à§◊ ã¨O|Okè`« <˘Ñ¨CÅ∞, K«~‡° "åº^è∞Œ Å∞.
WO„^Œ- ~°HÎõ „Ѩ™ê~° <åàÏÅ∞, "≥∞^Œ_∞» Ö’x #~åÅ∞, "≥<fl≥ =ÚHõ ÉèÏQÍʼnõΩ
ã¨O|OkèOz# JO`«∞ zHõ¯x "åº^èŒ∞Å∞, PHõã≤‡Hõ „Ѩ=∂^•Å∞.
=~°∞}- =∂#ã≤Hõ ~°∞QƇ`«Å∞, =¸~°Û, =∞u „|=∞}O, JO@∂ "åº^è∞Œ Å∞,
HõÅ∞+≤`« PǨ~åÅ∞, `åO„uHõ "åº^èŒ∞Å∞, ^Œ$+≤ì =∂O^ŒºO.
Ü«∞=∞ - =Oâ◊ áê~°OѨ~º° "åº^è∞Œ Å∞, [#<ÕO„kÜ«∞ "åº^è∞Œ Å∞, „Ѩ=∂^•Å∞.
=∞# â◊s~° ÉèÏQÍÅÖ’ U ÉèÏQÆO U "åºkèH˜ QÆ∞~°=Ù`«∞O^À ÅQÆfl,
ã¨∂~°º , K«O„^Œ ~åâ◊√Å#∞, "å\˜ JkèÑ`¨ ∞« Å#∞ |\˜ì x~åÌiOK«∞HÀ=K«∞Û.
ÅQÆfl~åt #∞OzQÍx, ã¨∂~°º~åt #∞OzQÍx, K«O„^Œ~åt #∞Oz QÍx
6, 8, 12 ™ê÷<åÅ∞ J<å~ÀQƺ ™ê÷<åÅ∞ JO>Ë P ~åâ◊√Å∞, P ~åt
JkèѨ`«∞Å∞, P ~åtÖ’ =Ù<åfl „QÆǨÅ∂, HÍ~°Hõ`åfiÅ#∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO>Ë
~ÀQÆ x~åú~°} ™ê^茺=∞=Ù`«∞Ok.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 27

=∂#=ÙÅÃÑ· „QÆǨÅ „ѨÉèÏ=O..!

ZHõ¯_À LO_Õ „QÆǨÅ∞, #HõΔ„`åÅ P*˝`À<Õ =∞#‰õΩ =∞Oz K≥_»∞Å∞

[~°∞QÆ∞`åÜ«∂..? =∂#= rq`«OÃÑ,· ~ÀA"åi Ñ„ =¨ ~°#Î ÃÑ· Q„ ÇÆ ¨ Å Ñ„ ɨ Ïè =O
LO@∞O^•..? "≥Ú^ŒÖˇ·# „Ѩâ◊flʼnõΩ ã¨=∂^è•#OQÍ =∂#=ÙÅÃÑ· XHÀ¯
„QÆǨÏO XHÀ¯ `«~°Ç¨ „ѨÉèÏ=O K«∂ѨÙ`å~Ú Jx JO\Ï~°∞.
K«O„^Œ „QÆǨÏO : K«O„^Œ∞_»∞ =∞#ã¨∞H˜ JkèÑu¨ . JO^Œ∞ˆH =∂=# rq`«OÃÑ·
Z‰õΩ¯= „ѨÉÏè =O K«∂¿Ñk D „QÆÇϨ "Õ∞. JO`ÕHÍ^Œ∞ *’ºu+¨OÖ’ =ÚYº"≥∞#ÿ
„QÆÇϨ O ‰õÄ_®. „ѨH$õ u "≥Ñ· s¨ `åºÅ [~°∞QÆ∞`«∞#flѨC_»∞ =ÚYºOQÍ Éè∂í q∞ÃÑ·
ã¨=Ú„^ŒOÖ’ ã¨OÉèíqOKÕ P@∞áÈ@¡H˜ HÍ~°}O K«O„^Œ∞_Õ. J=∂"å㨺,
áœ~°q‚ ∞ ~ÀAÖ’¡.. K«O„^Œ∞_»∞ Éè∂í q∞H˜ ^ŒQ~æÆ Q° Í =zÛ#ѨÙ_»∞ ã¨=Ú„^ŒOÖ’
H˘xfl "ÕÅ K«^Œ~°Ñ¨Ù H˜Ö’g∞@~°¡ "≥·âßźOÖ’ h\˜ |∞QÆæ ÃÑ·H˜ ÖËã¨∞ÎOk.
Jk ÃÑ·H˜ É’i¡Oz# y<≥flÖÏ ã¨=Ú„^Œ [ÖÏÖ’¡ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. K«O„^Œ „Éèí=∞
}O`À áê@∞QÍ P h\˜|∞QÆæ ã¨=Ú„^ŒOÃÑ· `ÕeÜ«∂_»∞`«∂ „ѨÜ∂« }˜ã∞¨ OÎ k.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 28

^•x =Å¡<Õ áÈ@∞ =zÛ, ã¨=Ú„^Œ

[ÖÏÅ∞ Lá⁄ÊOQÆ∞`å~Ú. nx
=Å¡ K«O„^Œ∞_ç „Ñ¨ÉÏè =O Éè∂í q∞ÃÑ·
LO^Œx x~°∂Ѩ} J~ÚOk.
WO^Œ∞Ö’<Õ =∞~À L^•Ç¨Ï
~°} K≥ѨCHÀ=K«∞Û. =∂#=Ùx
â◊s~°OÖ’ ‰õÄ_® #∂\˜H˜ 70
âß`«O h~°∞ LO@∞Ok. =∞x+≤
„Ѩ=~°#Î #∞ xÜ«∞O„uOKÕ "≥∞^Œ_∞» Ö’
J~Ú`Õ 96 âß`«O h~°∞ LO@∞Ok.
hˆ~ J<Õk K«O„^Œ∞_çKÕ PHõi¬OK«|_»∞`«∞Ok. HÍ|\˜ì J=∂"å㨺, áœ~°q‚ ∞
~ÀAÖ’¡ =∂#ã≤Hõ "åºkè„QÆã¨∞ÎÅH˜ Ñ≤zÛ Z‰õΩ¯==Ù`«∞Ok. K«O„^Œ∞_ç =Å¡
„¿Ñˆ~Ñ≤O K«|_»`å~°∞ HÍ|\˜ì "åix WOw¡+πÖ’ Å∂<å\˜H±û (Å∂<å~ü
JO>Ë K«O„^Œ∞_»∞) Jx =º=ǨÏi™êÎ~°∞. JO>Ë WHõ¯_» =∂#= "≥∞^Œ_»∞ÃÑ·
K«O„^Œ∞_ç „Ñ¨ÉèÏ=O x[=∞x ã¨Ê+¨ì=∞=Ù`ÀOk.
ã¨∂~°º „QÆǨÏO : ã¨∂~°∞º_ç ‰õÄ_® =∂#=ÙÅÃÑ· J`«ºO`« „ѨÉèÏ=O
K«∂¿Ñ „QÆǨÏ"Õ∞. Éèí∂q∞ÃÑ· L#fl ã¨=∞ã¨Î „áê}˜HÀ\˜H˜, =$HõΔ HÀ\˜H˜ UÔH·Hõ
P^è•~° Éèí∂`«∞_»∞. ã¨∂~°∞º_ç #∞Oz =zÛ# â◊H˜Î ~°Hõ~°HÍÅ ~°∂áêÖ’¡H˜
=∂i, Éèí∂q∞Ö’H˜, Éèí∂q∞ #∞Oz "≥ÚHõ¯Ö’¡H˜, "≥ÚHõ¯Å #∞Oz =∞#H˜
„Ѩ= Ç≤Ïã¨∞ÎOk. ã¨∂~°∞º_ç #∞Oz =KÕÛ ~°Hõ~°HÍÅ ~°OQÆ∞Å∞, „Ѷ‘ÔHfihûÅ∞
"≥ÚHõ¯Å∞, [O`«∞=ÙÖ’¡ ~°Hõ~°HÍÅ =∂~°∞Êefl HõÅ∞QÆ*Ë™êÎ~Ú.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 29

„áê}∞ÅH˜ =ÚYºOQÍ
=∂#=ÙʼnõΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ# q@q∞<£
'_ç— ã¨∂~°º H˜~°}ÏÅ`À<Õ =ã¨∞ÎOk.
J~Ú`Õ, „áê} Ǩxx HõÅ∞QÆ*Ë¿ã
Ju hÅÖ’Ç≤Ï`« H˜~°}ÏÅ∞ (P„ÖÏì
=Ü≥ ∂ Öˇ \ ò ˆ ~ ãπ ) ‰õ Ä _®
㨠∂ ~° ∞ º_ç Ö ’<Õ Ñ¨ Ù _» ` å~Ú. D
„Hõ=∞OÖ’<Õ ã¨∂~°∞º_ç `åѨO Hõhã¨O
5 _ç „ wÅ∞ J^Œ # OQÍ ÃÑiy`Õ
KåÅ∞.. Éèí∂q∞ g∞^Œ r=~åtH˜ =ÚѨC U~°Ê_»∞`«∞Ok. ã¨∂~°∞º_»∞ „áê}˜
HÀ\˜H˜ J`«ºO`« =ÚYº"≥∞#ÿ P^è•~°O HÍ|>Ëì ã¨∂~°∞º_çx =∞# ѨÓsfi‰õΩÅ∞
'ã¨∂~°º <å~åÜ«∞}∞_»∞— Jx <å~åÜ«∞}∞_ç`À áÈÖÏÛ~°∞. nO`À =∂#=
rq`«OÃÑ· ã¨∂~°∞º_ç „Ñ¨ÉèÏ=O `«‰õΩ¯"Õq∞ HÍ^Œx K≥ѨÊ=K«∞Û.
™œ~° ‰õΩ@∞O|O : W`«~° „QÆǨÅ q+¨Ü«∂xH˜ =¿ãÎ... |∞^èŒ∞_»∞
"≥Ú^ŒÅ∞.. =~°∞}∞_»∞ (Ü«Ú~ˆ #ãπ) =~°‰Ωõ „QÆÇ¨ Åhfl ™œ~° ‰õΩ@∞O|OÖ’
ÉèÏQÆ"Õ∞. „QÆǨÅhfl Ѩ~°ã¨Ê~° J#∞ã¨O^è•#O KÕã¨∞‰õΩ#fl =º=ã¨÷ Jx
K≥ѨÊ=K«∞Û. ™œ~° ‰õΩ@∞O|OÖ’ L#fl U XHõ¯ „QÆǨxfl `˘ÅyOz<å
™œ~° ‰õΩ@∞O|O "≥Ú`«OÎ ‰õΩѨʉõÄeáÈ`«∞Ok. ã¨∂~°∞º_»∞ `«# JYO_»"∞≥ #ÿ
â◊H`Θ À U q^èOŒ QÍ `«#‰õΩ ^ŒQ~æÆ Q° Í L#fl |∞^èŒ „QÆÇ¨ xfl PHõi¬Oz LOKå_À,
JO`Õ â◊HÎ̃=O`«OQÍ `«#‰õΩ J`«ºO`« ã¨∞^Œ∂~°OÖ’x `ÀHõK«∞Hõ¯efl ‰õÄ_®
PHõi¬Oz, `«# K«∞@∂ì Ѩi„Éèqí ∞OKÕÖÏ KÕã∞¨ ‰õΩO@∞<åfl_»∞. W^Õ „Hõ=∞OÖ’
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 30

J`«ºO`« ™êO„^Œ`« Hõey# QÆ∞~°∞„QÆǨÏO, h\˜ Hõ<åfl `«‰õΩ¯= ™êO„^Œ`«

Hõey# â◊x„QÆǨÏO ‰õÄ_® ã¨∂~°∞ºx K«∞>Ëì Ѩi„Éèíq∞ã¨∞Î<åfl~Ú.
J^Õ q^èŒOQÍ „Ѩu „QÆǨÏO XH˘¯Hõ¯ „Ѩ`ÕºHõ"≥∞ÿ# suÖ’ „Ѷ‘ÔHfihûx
q_»∞^ŒÅ KÕã¨∂Î LO@∞Ok. PÜ«∂ „QÆǨÖ’¡ LO_Õ =¸ÅHÍefl |\˜ì,
Jk q_»∞^ŒÅ Kտ㠄Ѷ‘ÔHfihû P^è•~°Ñ¨_ç LO@∞Ok. ã¨Ç¨Ï[OQÍ<Õ P
„Ѷ‘ÔHfihû ™œ~° ‰õΩ@∞O|=∞O`å "åºÑ≤ã¨∂Î LO@∞Ok.
WÖÏ „QÆǨÅ`À =∂#= rq`«O =Ú_çѨ_ç LOk. qâ◊fiOÖ’ XHõ
ÉèÏQÆ"≥∞ÿáÈ~ÚOk. qâ◊fiOÖ’x „Ѩu â◊H˜Î, D =∂#= rq`« Ü«∞O„`«OÃÑ·
„ѨÉèÏ=O K«∂ѨÙ`«∂<Õ LO@∞Ok. =∂#= â◊s~°OÖ’ Z<Àfl =¸ÅHÍÅ∞
<åfl~Ú. Jq J`«ºO`« ã¨∂HõΔ ‡"≥∞ÿ# "≥∂`å^Œ∞Ö’¡ L<åfl~Ú. =∂#=
„Ѩ=~°Î#ÃÑ· D =¸ÅHÍÅhfl „ѨÉèÏ=O K«∂ѨÙ`«∂<Õ LO\Ï~Ú. XH˘¯Hõ¯
=¸ÅHõO ÃÑiy<å ÖËHõ `«y<æ å, JÖÏ [iy<å =∂#=ÙÅ ÉèÏ"À^ÕfiQÍÖ’¡,
„Ѩ=~°#Î Ö’, P~ÀQƺOÖ’ =∂~°∞Ê HõxÑ≤ã∞¨ OÎ k. PÜ«∂ =¸ÅHÍÅ∞, PÜ«∂
„QÆǨÅ „Ѷ‘ÔHfihû |\˜ì „ѨÉèÏq`«O J=Ù`å~Ú. ^•xfl |>Ëì XHõ =∂#=
rq`«OÖ’ L#fl`« ã≤÷uH˜ "≥à◊§_»O ÖË^• Ѩ`«#=∞=fi_»O =O\˜ Ѩi}Ï
=∂Å∞ KÀ@∞ KÕã¨∞‰õΩO\Ï~Ú.
„QÆǨÅ∞ uiˆQ H˘kÌ =∞x+≤ PÖ’K«#Ö’, „Ѩ=~°Î#Ö’ =∂~°∞Ê#∞
=∞#O ã¨Ê+¨ìOQÍ QÆ=∞xOK«=K«∞Û. L^ŒÜ«∞O L#fl =∂#ã≤Hõ „Ѩ=~°Î#
=∞^•ºÇ¨ÏflO LO_»Háõ È=K«∞Û. JÖψQ =∞^•ºÇ¨ÏflO‰õΩ ™êÜ«∞O„`«O‰õΩ `Õ_®
LO@∞Ok. PÖ’K«#Ö’¡ ÖË^• „Ѩ=~°Î#Ö’ =∂~°∞Ê fã¨∞‰õΩ~å=_®xH˜
ÃÑ^ŒÌ ÃÑ^ŒÌ HÍ~°}ÏÅ∞ J=ã¨~°O ÖË^Œ∞. "≥∞^Œ_»∞Ö’ XHõ z#fl Hõ}OÖ’
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 31

ã¨OÉèíqOKÕ =∂~°∞Ê KåÅ∞. HÀѨO ~å=_®xH˜ QÍx, „¿Ñ=∞ ~å=_®xH˜

QÍx. K«O„^Œ∞_»∞ =∞# KÕuÖ’ L#fl ã‘™êÖ’ h\˜x U q^èOŒ QÍ#∞ „ѨÉÏè q`«O
KÕÜ∞« ÖËHáõ È=K«∞Û. HÍx, "≥∞^Œ_∞» Ö’ K≥ÑC¨ HÀ^ŒQæÆ =∂~°∞Ê fã¨∞‰õΩ~åQÆÅ_»∞.
‰õΩA „QÆǨÏO Éèí∂q∞ g∞k QÆ∞O_»∞ ã¨∂kx Hõ^ŒÅÛÖËHõáÈ=K«∞Û.
HÍx, J^Õ ‰õΩA_»∞ Éè∂í QÆ~ƒ° Où Ö’ L#fl Jáê~°"∞≥ #ÿ W#∞Ѩ Yx[ „^Œ"åxfl
(ÖÏ"å) YzÛ`«OQÍ „ѨÉèÏq`«O KÕã≤, Éèí∂HõOáêÅ#∞ ã¨$+≤ìOK«QÆÅ_»∞.
W=hfl „QÆÇ¨Ï „ѨÉèÏq`åÖË. „QÆǨÅH˜, =∂#= rq`åxH˜ L#fl ã¨O|O
^è•xfl, =∞x+≤ rq`«O ‰õÄ_® H˘xfl „ѨHõ$u ã¨∂„`åÅH˜ J#∞ QÆ∞}OQÍ
#_»∞K«∞‰õΩO@∞O^Œ<Õ ÉèÏ=#x x~°∂Ñ≤ã¨∞ÎOk *’ºu+¨ âßGO.
=∞#H˜ `≥eã≤# Ãã<· û£ „ѨHÍ~°O.. Hˆ =ÅO QÆ∞~°∞`åfiHõ~¬° } â◊HΘ =∂„`«"∞Õ .
ÉèÏs „QÆǨÅx, #HõΔ„`åÅx, `ÀHõK«∞Hõ¯efl XHõ KÀ@ Hõ\ ˜ìѨ_Õã≤, XHõ^•x
K«∞@∂ì XHõ\ ˜ uiˆQÖÏ KÕÜ∞« _»O, ÃÑQ· Í XH˘¯Hõ¯ YQÀà◊ =ã¨∞=Î ÙH˜ =∞^躌 Ö’
HÀ@¡ H˜Ö’g∞@~°¡ ^Œ∂~°O L#flѨÊ\˜H© J=hfl XHõ^•xH˘Hõ\ ˜ PHõi¬OK«|_ç
LO\Ï~Ú. J=hfl JÖÏ |OkèOK«|_ç LO_®ÅO>Ë ˆH=ÅO QÆ∞~°∞`åfi
Hõ~°¬} â◊H˜Î =∂„`«O LO>Ë ã¨iáÈ^Œ∞. =∞^茺֒ WOHÀ Ѩ^•~°÷O LO_ç
LO_®e. =∞#H˜ `≥eÜ«∞x P Ѩ^•~å÷xˆH Hõ$+¨‚„^Œ=ºO (_®~ü¯ "Õ∞@~ü)
Jx ¿Ñ~°∞ ÃÑ\Ïì~°∞ =∞# YQÀà◊ âßG"Õ`«ÎÅ∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 32

„QÆǨÏâßOu Z=~°∞ KÕ~ÚOK«∞HÀ"åe?

''#=„QÆǨÅ<Õq #HõΔ„`åÅ, ~åâ◊√ÅÃÑ· JkèѨ`«∞Åx *’ºu+¨º âßG=Ú

K≥ѨÙÎOk. =∞#∞+¨μʼnõΩ r=#=ÚÖ’ U^≥·<å `Õ_®ÖÁzÛ<å, X_»∞^Œ∞_»∞‰õΩÅ∞
U~°Ê_ç#ѨÙ_»∞ „QÆǨÏQÆ`«∞Å∞ ÉÏQÆ∞ÖË=x „QÆǨÏâßOu KÕÜ«∂Åx ÃÑ^ŒÌÅ∞
K≥áêÎ~∞° . P q^èOŒ QÍ Q„ ÇÆ Ï¨ âßOu KÕ~ÚOK«_O» KÕ™êÎ~∞° . Q„ ÇÆ Ï¨ âßOu Z=iH˜
J=ã¨~°O? „QÆǨÏâßOuÖ’ UO KÕ™êÎ~°∞? J<Õ q+¨Ü«∂ÅÃÑ· xѨÙ}∞Å∞
D q^èŒOQÍ ã¨∂zã¨∞Î<åfl~°∞.
=∞#‰õΩ #=„QÆǨÅ∞<åfl~Ú. #= „QÆǨÖ’¡ J„QÆA_»∞ ã¨∂~°∞º_»∞
|∞kúx qHõã≤OѨ*Ë™êÎ_»∞. =∞#ã¨∞û#∞ ã≤÷~°Ñ¨~°∞™êÎ_»∞. ^è≥·~åºxfl „Ѩ™êk™êÎ_»∞.
‰õΩA_çH˜ =∞#™êÎÑO¨ HõeyOKÕ ÅHõ} Δ ÏÅ∞<åfl~Ú. DÜ«∞xfl „áêi÷¿ãÎ
=∞#™êÎáêxH˜ QÆÅ HÍ~°HÍÅ#∞ ^Œ∂~°O KÕ™êÎ_»∞. „ѨâßO`«`«#∞ W™êÎ_»∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 33

#=„QÆǨÖ’¡ =¸_À"å_≥·# ~åǨï=Ù HõO\˜ |ÖÏxfl `«yæ™êÎ_»∞.

â◊s~°OÖ’x =∂Oã¨OÖ’ ^Àëêxfl U~°Ê~°∞™êÎ_∞» . DÜ«∞xfl ѨÓl¿ãÎ HõO\˜H˜
|ÖÏxfl HõÅ∞QÆ*Ë™êÎ_»∞. â◊s~° =∂Oã¨OÖ’x ^ÀëêÅ#∞ x=$uÎ KÕ™êÎ_»∞.
|$ǨÏã¨ÊuQÍ Ñ≤Å∞=|_Õ QÆ∞~°∞=Ù#∞ P~åkè¿ãÎ.. =$uÎ, L^ÀºQÍÖ’¡
<≥·Ñ¨Ù}º`«#∞ „Ѩ™êk™êÎ_»∞. "≥∞^Œ_»∞#∞ K«∞~°∞‰õΩQÍ LOK«∞`å_»∞.
â◊x L`«=Î Ú_»∞. PÜ«∞# rq`«OÖ’ =∞#‰õΩ Z<Àfl áê~îåÅ#∞ <Õ~∞° Ê`å_»∞.
PÜ«∞xfl ѨÓl¿ã.Î . WÖÏ KÕÜÚ≥ ^Œ∞.Ì . WÖÏ KÕÜ∞« =∞x *Ï˝<åxfl „Ѩ™êk™êÎ_∞» .
ã¨Ô~·# =∂~åæxfl J#∞ã¨iOK«=∞O\Ï_»∞. P =∂~åæxfl K«∂ÃÑ_»`å_»∞.
|∞^èŒ „QÆǨÏO |∞kú=∞O`«∞_»∞. =∞#O KÕã¨∞Î#fl L^ÀºQÆOÖ’ H˘`«Î
"≥∞ʼnõΩ=Å#∞ <ÕiÊOK«QÆÅ ã¨=∞~°∞÷_»∞. W`«xx ѨÓl¿ãÎ =∂\Ï¡_»@OÖ’
<≥Ñ· Ù¨ }Ϻxfl, "åºáê~°OÖ’ Jaè=$kúx KÕ‰Äõ ~°∞™êÎ_∞» . ^è<Œ å~°#˚ ‰õΩ â◊H=Θ ∞O`«∞_»∞.
Hˆ `«∞=Ù#∞ ѨÓl¿ã.Î . f~°Ü
÷ ∂« „`«Å‰õΩ "≥àÏÎ~∞° . Ö∫H˜Hõ „ѨÑO¨ KåxH˜ H˘kÌ
^Œ∂~°OQÍ LO^•=∞x.. ^Õ=`åѨÓ[Ö’ x=∞QÆflO KÕ¿ã PÖ’K«#Å#∞ W™êÎ_∞» .
â◊√„‰õΩ_»∞ â◊√„HÍKå~°∞º_»∞. DÜ«∞xfl ѨÓl¿ãÎ ^•OѨ`«º rq`«OÖ’
J<Àº#º`«#∞ ÃÑOK«∞`å_»∞. ã¨O`å<åxfl W=fiQÆÅ∞QÆ∞`å_»∞.
„QÆÇ¨ Å J#∞‰õÄÅ`« `«y#æ Ѩi ã≤`÷ ∞« Ö’¡ âßOu KÕ~ÚOKåe. Pi÷H,õ
=∂#ã≤Hõ, âßs~°Hõ W|ƒO^Œ∞Å∞ `«ÖˇuÎ`Õ.. „QÆǨÏ^À+¨=∞x ÉèÏqOKåe.
J~Ú`Õ U „QÆÇϨ O =Å¡ JâßOu Hõe yO^Œ<Õ q+¨Ü∂« xfl *’ºu+¨ºâßGOÖ’
xѨÙ}∞Öˇ#· "åix ã¨O„ѨkOz "åi ã¨∂K«#Å "Õ∞~°‰Ωõ , P „QÆÇ¨ xH˜ âßOu
KÕ~ÚOK«∞HÀ=_»"Õ∞ „QÆǨÏâßOu JO\Ï~°∞. D „QÆǨÏâßOu =Å#
„QÆǨÏ^ÀëêÅ∞ `˘Åy ã¨fiã¨÷`« KÕ‰õÄ~°∞ `«∞O^Œx #=∞‡Hõ=Ú.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 34

ѨÙ\˜ì# "å~åxfl |\˜ì „QÆǨÅ „ѨÉèÏ=O

ѨÙ\˜ì# ~ÀA("å~°O)#∞ |\˜ì „QÆǨÅ „ѨÉèÏ=O LO_ç „QÆǨÏã≤÷u

=∂~°∞`«∞Ok. XHÀ¯~ÀA ѨÙ\˜ì#"å~°∞ XHÀ¯ ~°HõOQÍ rq`«OÖ’ =ÚO^Œ
_»∞QÆ∞ "Õã¨∂Î LO\Ï~°∞. J~Ú`Õ XHõ =ºH˜Î U ~ÀA ѨÙ\Ïì~À `≥e¿ãÎ P
=ºH˜Î rq`«OÖ’ Hõ+¨ì ã¨∞MÏÅ∞, ÖÏÉèí #ëêìÅ QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞HÀ=K«∞Û
Jx JO\Ï~°∞.
™È=∞"å~°O
™È=∞"å~°O ѨÙ\˜ì#"åiÖ’ H˘xfl „Ѩ`ÕºHõ ÅHõΔ}ÏÅ∞ LO\Ï~Ú.
g~°∞ J#∞‰õΩ#fl Ѩxx ™êkè™êÎ~°∞. gi ã¨fiÉèÏ=O H˘OK≥O ã¨∞xfl`«OQÍ,
=∞$^Œ∞=ÙQÍ LO@∞Ok. q^•º~°∞Å÷ ∞ J~Ú`Õ K«^∞Œ =ÙÖ’ H˘OK≥O J„â◊^QÌŒ Í
LO\Ï~°∞. "å~°∞ P#O^ŒOQÍ LO_»@"Õ∞ H͉õΩO_® ѨH¯õ # "åix ‰õÄ_®
ã¨O`À+¨OQÍ LOK«∞`å~°∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 35

=∞OQÆà◊"å~°O
=∞OQÆà"◊ å~°OÖ’ ѨÙ\˜#ì "å~°∞ H˘OK≥O P"ÕâO◊ QÍ LO\Ï~°∞. "å~°∞
P"ÕâO◊ Ö’ U^À^À KÕ¿ãã≤ ã¨=∞㨺֒¡ Ѩ_`» å~°∞. z#fl z#fl q+¨Ü∂« Å#∞
KåÖÏ ÃÑ^ŒqÌ QÍ KÕã≤ W|ƒO^Œ∞Ö’¡ Ѩ_`» å~°∞. H˘OK≥O HÀѨO `«yOæ K«∞H˘O>Ë
g~°∞ JO^Œi`À Hõeã≤ rq`«O JO`å P#O^ŒOQÍ LO_»=K«∞Û. HÍh g~°∞
KåÖÏ x*Ï~ÚfQÍ LO\Ï~°∞. JO^Œ~∂° JÖψQ LO_®Åx HÀ~°∞‰õΩO\Ï~°∞.
|∞^èŒ"å~°O
|∞^èŒ"å~°O [x‡Oz# "åiÖ’ H˘xfl qt+¨"≥∞ÿ# ÅHõΔ}ÏÅ∞
LO\Ï~Ú. JÖψQ giÖ’ ÉèíH˜Î Z‰õΩ¯=QÍ LO_ç P^蕺u‡Hõ q+¨Ü«∂ÅÃÑ·
Z‰õΩ¯= Pã¨H˜Î Hõey LO\Ï~°∞. U^≥·<å `«Ñ¨C KÕ¿ãÎ ^Õ=Ù_»∞ tHõΔ "Õ™êÎ_»x
#=Ú‡`å~°∞. U^≥<· å x~°Ü
‚ ∞« O fã¨∞H˘<Õ =ÚO^Œ∞ ÉÏQÍ PÖ’z™êÎ~∞° .g~°∞
JO^Œi`À KåÖÏ =∞~åº^ŒQÍ LO\Ï~°∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 36

QÆ∞~°∞"å~°O
QÆ∞~°∞"å~°O [x‡Oz# "åiÖ’ `≥eq`Õ@Å∞ Z‰õΩ¯=QÍ LO\Ï~Ú.
g~°∞ KåÖÏ ^≥~· º° OQÍ LO\Ï~°∞. JÖψQ fã¨∞H˘<Õ x~°Ü
‚ ∞« O KåÖÏ "ÕQOÆ QÍ
LO@∞Ok. giH˜ Hõëêìxfl Z^Œ∞~˘¯<Õ ^≥~· º° O Z‰õΩ¯= LO@∞Ok. JO`ÕHÍHõ
g~°∞ Ǩx KÕÜ«∞~°∞. gi =∞Oz =∞#ã¨∞ûH˜ J^Œ$+¨ìO Hõeã≤ =ã¨∞ÎOk.
â◊√„Hõ"å~°O
â◊√„Hõ"å~°O ѨÙ\˜ì#"å~°∞ ã¨O`À+¨OQÍ LO_®Åx HÀ~°∞‰õΩO\Ï~°∞.
gi K«∞@∂ì L#fl"å~°∞ ‰õÄ_® ã¨O`À+¨OQÍ LO_®Åx HÀ~°∞ ‰õΩO\Ï~°∞.
giH˜ |$ǨÏã¨Êu „ѨÉÏè =O LO_»∞@ =Å# KÕ¿ã Ѩ#∞Å∞ q[Ü«∞=O`«O J=Ù`å~Ú.
U^≥·<å Hõ+¨ìO =zÛ# "≥O@<Õ |Ü«∞@ Ѩ_çáÈÜÕ∞ <Õ~°∞Ê LO@∞Ok.
â◊x"å~°O
â◊x"å~°O ѨÙ\˜ì#"åiH˜ =º=™êÜ«∞O g∞^Œ Pã¨H˜Î Z‰õΩ¯=QÍ
LO@∞Ok. JO`ÕHÍHõ "åºáê~°O =∞iÜ«Ú >ˇHÍflÅr ~°OQÍÖ’¡<Õ ‰õÄ_®
ÉÏQÍ ~å}˜™êÎ~°∞. ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞ giÃÑ· Z‰õΩ¯= „¿Ñ=∞#∞ K«∂Ñ≤™êÎ~°∞.
rq`«OÖ’ JѨC_»Ñ¨C_»∞ H˘xfl ~°HÍÅ W|ƒO^Œ∞Å#∞ Z^Œ∞~˘¯O\Ï~°∞.
Pk"å~°O
Pk"å~°O ѨÙ\˜ì#"å~°∞ XHõ „Ѩ}ÏoHõ |^ŒÌOQÍ =ÚO^Œ∞‰õΩ
™êQÆ∞`å~°∞. ™ê=∂lHõ PÖ’K«#Å∞ Z‰õΩ¯=QÍ LO\Ï~Ú. JÖψQ J^Œ$+¨Oì
gix "≥#flO>Ë LO@∞Ok. ‰õΩ@∞OÉÏxH˜ Z‰õΩ¯= „áê^è•#º`« W™êÎ~°∞.
‰õΩ@∞O|O HÀã¨O Uq∞ KÕÜ«∞\ÏxH˜ J~Ú<å ã≤^Œú=∞ø`å~°∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 37

„QÆǨ ^ÀëêʼnõΩ KÕÜ«∞=eû# ^•<åÅ∞

#=„QÆÇ¨Ï âßOuH˜ ã¨O|OkèOz ѨÓ*Ïk HÍ~°º„Hõ=∂Å∞

KÕ¿ã"å~°∞ PÜ«∂ „Ѩ`ÕºHõ =ã¨∞Î=ÙÅ`À ѨÓ[x x~°fiÇ≤ÏOKåe.
ѨÓ[Ö’ „QÆÇ¨Ï âßOuH˜ ^À+¨ x"å~°}‰õΩ ^•<åÅ∞ KÕÜ«∂e. WÖÏ
KÕã# ≤ "åiH˜ ^À+¨ x"å~°} [iy ã¨HÅõ â◊√ÉèÏÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú.
HÀi# HÀÔ~¯Å∞ <≥~°"Õ~°`å~Ú Jx K≥ѨÊ|_»∞`«∞Ok.
~°q„QÆÇϨ ^À+¨O L#fl"å~°∞ QÀ^è∞Œ =∞Ñ≤O_ç, QÀ^è∞Œ =∞~˘>ˇ,ì PÔ~O*ò =„™êÎÅ∞,
~åy, ~åy *Ï=, q∞iÜ«∂Å∞ =ã¨∞Î=ÙÅ∞ ^•#O KÕÜ«∞=K«∞Û#∞.
K«O„^Œ„QÆÇ¨Ï ^À+¨O L#fl"å~°∞ J#fl^•#O, aÜ«∞ºO, áêÅ∞, hà◊√§, `≥Å∞ѨÙ
HÍ@<£ =„™êÎÅ∞, "≥O_ç =ã¨∞=Î ÙÅ∞, á⁄OQÆo "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q ^•#O KÕÜ∞« =K«∞Û#∞.
‰õΩ[„QÆÇ¨Ï ^À+¨O L#fl"å~°∞ HõOkѨѨC, q∞~°Ñ¨HÍÜ«∞Å∞, ѨzÛ Y~°∂˚~°,
_Õ\òû ã≤~°Ñπ, ÉˇÅ¡, Z~°∞Ѩ٠=„™êÎÅ∞, =º=™êÜ«∞ Ѩx=Ú@∞¡, â◊√„‰õΩ_ç`À
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 38

Hõeã≤# ™È^ŒiH˜ =„™êÎÉèí~°}ÏÅ∞ |Ǩï=∞uQÍ W=fi@O, Z~°∞Ѩ٠~°OQÆ∞

=„™êÎÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q ^•#O KÕÜ«∞@O.
|∞^茄QÆÇ¨Ï ^À+¨O L#fl"å~°∞ ÃÑã¨~°Ñ¨Ñ¨C, P‰õΩ‰õÄ~°Å∞, ‰õÄ~°QÍÜ«∞Å∞,
P‰õΩѨK«Û =„™êÎÅ∞, q^•º~°∞úʼnõΩ q^•º ã¨O|O^èŒ"≥∞ÿ# =ã¨∞Î=ÙÅ∞,
ѨÙã¨HÎ ÍÅ∞ P=ÙH˜ ѨKÛ« QÆ_¤ç "≥Ü∞« º@O "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q ^•#O KÕÜ∞« =K«∞Û#∞.
QÆ∞~°∞ „QÆÇ¨Ï ^À+¨O L#fl"å~°∞ ѨO_»∞¡, fÑ≤ Ѩ^•~åúÅ∞,â‹#QÆ QÆ∞yæà◊√§,
^è•i‡Hõ HÍ~°º„Hõ=∂Å HÀã¨O ^•#O, q^•º, "≥·^ŒºO, Éè’[#O, Ѩã¨∞ѨÙ
~°OQÆ∞ =„™êÎÅ∞, uÜ«∞ºx áêxÜ«∂Å∞, |~îåx QÆ∞yæà◊√§, ^•#O KÕÜ«∞=K«∞Û#∞.
â◊√„Hõ„QÆÇ¨Ï ^À+¨O L#fl"å~°∞ ¢ã‘ΠʼnõΩ ã¨O|OkOz# ÉÁ@∞ì aà◊§Å∞,
[_» Ñ≤#∞flÅ∞, [_» ~°|ƒ~°∞¡, QÀiO\ωõΩ, QÀà◊§ ~°OQÆ∞Å∞, ÃãO@∞,
J^•ÌÅ∞, ^Œ∞"≥fi#Å∞, áœ_»~∞° ,¡ ѨÓÅ∞, „_≥· „ѨÓ\òû, ÉÁ|ƒ~°∞,¡ JÅK«O^ŒÅ∞,
~°OQÆ∞ ~°OQÆ∞Å =„™êÎÅ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q ^•# KÕÜ«∞=K«∞Û#∞.
â◊x„QÆÇ¨Ï ^À+¨O L#fl"å~°∞ =O@#∂<≥, #∞=ÙfiÅ∞, W#∞=Ú, ^Õ"å
ÅÜ«∂ʼnõΩ ã≤"≥∞O\ò, he~°OQÆ∞ =„™êÎÅ∞, HÍi‡‰õΩʼnõΩ, ѨxKÕ¿ã"åiH˜
=ã¨∞Î, ^èŒ# ~°∂ѨOÖ’ ^•#O KÕÜ«∞=K«∞Û#∞.
~åǨï„QÆÇϨ ^À+¨O L#fl"å~°∞ q∞#Ѩ ã¨∞xflO_»Å∞, W_ôÅ¡ ∞, q∞#ѨQÍÔ~Å∞,
`«_Ñç ≤ <åɡ\ #ì˜ q∞#∞=ÚÅ∞ P=ÙH˜ ÃÑ@ì@O, á⁄QÆ~O° QÆ∞ =„™êÎÅ∞ ^•#O
KÕÜ«∞=K«∞Û#∞.
ˆH`«∞„QÆÇ¨Ï ^À+¨O L#fl"å~°∞ Ѩâ◊√=٠ʼnõΩ, Ѩ‰õΔΩʼnõΩ, KÕѨʼnõΩ PǨ~°O
ÃÑ@ì@O, LÅ=Å á⁄_çx P=ÙÅH˜ ÃÑ@ì@O, qz„`« =~°‚ =ã¨∞Î=ÙÅ∞
^•#O KÕÜ«∞=K«∞Û#∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 39

#=„QÆǨ ^ÀëêÅ x"å~°}‰õΩ ™êfl<åÅ∞

„QÆǨÏ^À+¨O J#QÍ<Õ "å\˜H˜ âßOu KÕ~ÚOK«_®xH˜ ѨÅ∞ ~°HÍÅ

Ѩ^Œú`«∞Å#∞ J=ÅOaèã¨∞ÎO\Ï~°∞. J~Ú`Õ D „QÆǨÏ^ÀëêÅ∞ `˘Åy
áÈ=_®xH˜ ™êO„Ѩ^•Ü«∞OQÍ x~°fiÇ≤ÏOKÕ Ñ¨Ó[ÖË HÍ^Œ∞, qq^èŒ ~°HÍÅ
™êfl<åÅ#∞ QÆ∞iOz ‰õÄ_® âß„™êÎÅ∞ K≥|∞`«∞<åfl~Ú. ™êfl<Ò+¨^èŒ=ÚÅ∞
ã≤^Òú+¨^èŒ ¿ã=Å =Å¡ "åº^èŒ∞Å∞, =∞O„`« [Ѩ=Ú =Å¡ ã¨HõÅ ÉèíÜ«∞O
f~°∞#@∞¡QÍ B+¨^茙êfl# q^è•#O =Å¡ „QÆǨÏ^À+¨=ÚÅ∞ #tOK«∞#∞.
ã¨∂~°º „QÆÇ¨Ï ^À+¨ x"å~°}‰õΩ : ‰õΩO‰õΩ=∞ ѨÙ=Ùfi, =∞}˜tÅ, UÅ∞HõÅ∞,
^Õ=^•~°∞, =\˜"ì àÕ √◊ §, Ü«∞+≤=ì ∞^è∞Œ Hõ=Ú, Z„~°ÑÙ¨ ëêÊÅ∞, Z„~°Q<Æ flÕ ~°∞ ѨÙ=ÙfiÅ∞..
D =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ hà◊§Ö’ "Õã≤ HÍz, D h\˜`À ™êfl#O KÕÜ«∂e. ã¨∂~°º
„QÆÇϨ ^À+¨ x"å~°}‰õΩ QÍ#∞ ã¨∂~°∞ºxfl ѨÓlOK«∞@, Pk`«º ǨÏ$^ŒÜ∞« O
áê~åÜ«∞} KÕÜ«Ú@‰õΩ, ÔHOѨÙ, (=∂}˜Hõº=Ú) ^èŒiOK«∞@, ã¨∂~°∞º#‰õΩ
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 40

QÀ^èŒ∞=ÚÅ∞, ÉˇÅ¡O, HõOK«∞, QÆ∞„~°=Ú, ~°HõÎ K«O^Œ#O, Ѩ^Œ‡=ÚÅ∞,

Pk"å~°O, ^•#O KÕ¿ãÎ.. ~°q =Å# Hõey# ^ÀëêÅ∞ `˘Å∞QÆ∞#∞.
HõOK«∞`À KÕÜ«∞|_ç# LOQÆ~°O ^èŒiOK«∞@ =Å¡ =∞Ol+¨ìO QÆ[
=∞^ŒO, ‰õΩO‰õΩ=∞ ѨÙ=Ùfi ~°HÎõ K«O^Œ#=ÚÅ#∞ ~åy áê„`«Ü∞« O^Œe h\˜Ö’
HõeÑ≤ P ~åy áê„`« Ü«∞O^Œe h\˜`À ™êfl#=Ú KÕã≤# ^À+¨ x=$uÎ
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. ~åy LOQÆ~°=Ú ^èŒiOK«_»O ‰õÄ_® =∞Oz^Õ.
â◊√Éèí ukè QÆÅ Pk"å~°=Ú ~ÀA# ã¨∂~°∞ºx FO-„ǨO-„Ç‘ÏO-
„ǨÏ∫O-ã¨ó ã¨∂~åºÜ«∞ #=∞ó J#∞ =¸Å=∞O„`«=Ú#∞ 40 ~ÀAÅÖ’
6 "ÕÅ∞ [Ѩ=Ú Ñ¨ÓiÎ KÕã≤# ã¨∂~°º ã¨O|O^èŒ"≥∞ÿ# ^ÀëêÅ∞
`˘ÅyáÈ`å~Ú Jx K≥ѨÊ|_»∞`«∞Ok.
K«O^„ Œ Q„ ÇÆ Ï¨ ^À+¨ x"å~°}‰õΩ : QÀ =¸„`«O, P=Ù áêÅ∞, P=Ù ÃÑ~°∞QÆ∞,
P=Ù ¿Ñ_», P=Ù <≥~Úº, â◊OY=ÚÅ∞, =∞Oz QÆO^èŒ=ÚÅ∞, ã¨Ê\˜Hõ=Ú..
D =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ hà◊§Ö’ "Õã≤ HÍz, P h\˜`À ™êfl#=Ú KÕÜ«∂e.
K«O„^Œ„QÆÇ¨Ï ^À+¨ x"å~°}‰õΩ K«O„^Œ∞x ѨÓlOK«∞@, ^Œ∞~åæ^Õqx
Láêã≤OK«∞@, aÜ«∞ºO ^•#O KÕÜÚ« @, =Ú`«ºO LOQÆ~åxfl ^èiŒ OK«∞@
QÍx, =∂ÅQÍ "Õã¨∞H˘#∞@ QÍx KÕÜ«∂e. ã‘ã¨O, `≥Å¡x P=Ù,
=Ú`«º=ÚÅ∞, `≥Å¡x =GO <Õ~Ú`À xOÑ≤# HõÅâ◊O, Z^Œ∞ÌÅÖ’ Z^Õx
XHõ\ ˜ ™È=∞"å~°O ^•#=Ú KÕã#≤ KÀ K«O„^Œ∞#‰õΩ ã¨O|OkèOz# ^À+¨O
áÈ=Ù#∞. =\˜ì"Õ~°∞¡, kiÃã# QÆO^èŒO, ‰õΩO‰õΩ=∞ ѨÙ=Ùfi, ~°HõÎ K«O^Œ#=Ú
HõeÑ≤ â◊OY=ÚÖ’áÈã≤# h\˜`À ™êfl#O PK«i¿ãÎ K«O„^Œ ^À+¨ ѨiǨ~°O
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 41

ã‘ã¨Ñ¨Ù LOQÆ~°=Ú, "≥O_ç LOQÆ~°=Ú QÍx ^èŒiOK«∞@ =∞Ozk.

â◊√Éèí ukè QÆÅ ™È=∞"å~°=Ú #O^Œ∞ FO-„âßO-NO-„â∫O-ã¨ó K«O„^ŒÜ∞«
#=∞ó J#∞ =∞O„`«=Ú#∞ 40 [Ѩ=Ú KÕã≤ z=i ~ÀA# JO>Ë..
41= ~ÀA# aÜ«∞ºO, `≥Å¡x =GO #O^Œ∞ áÈã≤ ^•#O KÕ¿ãÎ K«O„^Œ
^À+¨ x"å~°} HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
‰õΩ[ „QÆÇ¨Ï ^À+¨ x"å~°}‰õΩ : =∂ˆ~_»∞ Ѩ@∂ì, Z„~° K«O^Œ#=Ú, Z„~°
ѨÙ=ÙfiÅ∞, WOybHõ=Ú, =∂ůOyh, ã¨=¸ÅOQÍ á⁄QÆ_» ѨÙ=ÙfiÅ∞..
D =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ hà◊§Ö’ "Õã≤ HÍz P h\˜`À ™êfl#O PK«iOKåe.
‰õΩ[ ^À+¨ x"å~°}‰õΩ QÍ#∞ ‰õΩAx ѨÓlOz ã¨∞„|Ǩχ}º ™êfiq∞x
ѨÓlOK«_»O =Å¡QÍh, Z„~°x ѨQÆ_»=Ú#∞ QÍx HõO^Œ∞Å∞, "Õ∞HõÅ∞,
ɡÅ=¡ Ú, |OQÍ~°=Ú, Z„~°x =G=Ú, ~åy g\˜ Ü«∞O^Õ^~Œ Ú# ^•#=Ú
KÕÜ«Ú@‰õΩ HÍx ‰õΩ[^À+¨ x"å~°} J=Ù`«∞Ok. "≥O_ç áê„`«Ü«∞O^Œ∞
K«O„_»Hõ„~° QÆO^èŒ=Ú, ^Õ=^•~°∞QÆO^èŒO Lã≤iHõ ѨѨC HõeÑ≤# h\˜`À
™êfl#O PK«i¿ãÎ JOQÍ~°Hõ^À+¨ x"å~°} HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
|OQÍ~°∞ LOQÆ~°=Ú ^èŒiOK«∞ PKå~°=Ú HõÅ^Œ∞. â◊√Éèí ukè QÆÅ
=∞OQÆà"◊ å~°O ~ÀA# FO-„HÍO-„H©O-„H“O-ã¨ó Éè∫=∂Ü«∞ #=∞ó J#∞
=∞O„`«=Ú#∞ 7 "ÕÅ∞ 40 ~ÀAÅÖ’ ѨÓiÎ KÕã≤# Z„~°x~°OQÆ∞ |∞@ìÖ’
HõO^Œ∞Å∞ "Õã≤ 41 = ~ÀA# ^•#O KÕÜ«∞_»O =∞Ozk.
|∞^èŒ „QÆÇ¨Ï ^À+¨ x"å~°}‰õΩ : z#fl Ãã·AÖ’ LO_Õ Ñ¨O_»∞¡, P=Ù
¿Ñ_», QÀ~ÀK«#=Ú, `Õ<Õ, =Ú`«º=ÚÅ∞ |OQÍ~°=Ú.. D =ã¨∞Î=ÙÅ#∞
hà◊§Ö’ "Õã≤HÍz, P h\˜`À ™êfl#O PK«iOK«=Öˇ#∞. |∞^èŒ „QÆÇ¨Ï ^À+¨
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 42

x"å~°}‰õΩQÍ#∞ |∞^èŒ „QÆÇϨ =Ú#‰õΩ Ñ¨Ó[, q+¨μ‚ ã¨ÇϨ „ã¨<å=∞ áê~åÜ«∞}

KÕÜ«∂e. ÃÑã¨Å∞ ^•#=Ú KÕÜ«∂e. P‰õΩ Ñ¨K«Û ~°OQÆ∞ |@ì, `«QÆ~°=Ú,
@OHõ=Ú, ѨKÛ« ÃÑã¨Å∞, =∞~°H`õ =« Ú, ÖÁ@ìÑ@≤ ,ì QÆ[^ŒO_»=Ú (JO‰õΩâ◊=Ú),
ѨK«Ûx ѨÓ=ÙÅ∞... =O\˜ "åxÖ’ XHõ\ ˜ ^•#O KÕã≤#KÀ |∞^茄QÆǨÏO
=Å# HõÅ∞QÆ∞ ^À+¨O ѨiǨÏiOK«|_»∞#∞.
#nã¨OQÆ=∞=Ú #O^Œ∞ QÆÅ ã¨=Ú„^ŒÑ¨Ù h\˜x =∞\˜ìáê„`«Ö’ áÈã≤
P h\˜Ö’ QÆ[=∞^Œ=Ú HõeÑ≤, P h\˜x ™êfl#O KÕ¿ãÎ ‰õÄ_® |∞^èŒ ^À+¨O
`˘ÅQÆ∞#∞. W`«Î_ç ÖËHõ HõOK«∞ LOQÆ~°=Ú ^èŒiOK«∞@ ã¨O„Ѩ ^•Ü«∞=Ú.
â◊√Éèí ukè`À ‰õÄ_ç# |∞^èŒ"å~°=Ú#O^Œ∞ FO-„ÉÏO-„cO-„É∫O-ã¨ó
|∞^è•Ü«∞ #=∞ó J#∞ =∞O„`«=Ú#∞ 40 ~ÀAÅÖ’ [iÑ≤Oz z=i
~ÀA# J#QÍ 41 P‰õΩ Ñ¨K«Ûx =G=ÚÅÖ’ ÃÑã¨Å∞ áÈã≤ ^•#=Ú
KÕã≤#KÀ |∞^茄QÆÇ¨Ï ^À+¨ x"å~°} HõÅ∞QÆ∞#∞.
QÆ∞~°∞ „QÆÇ¨Ï ^À+¨ x"å~°}‰õΩ : =∂Åf ѨÙ=ÙfiÅ∞, `≥Å¡ P"åÅ∞, Ü«∞+≤ì
=∞^èŒ∞HõO, `Õ<Õ... =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ hà◊§Ö’ "Õã≤ HÍz, P h\˜`À ™êfl#=Ú
KÕÜ«∂e. QÆ∞~°∞ ^À+¨ x"å~°}‰õΩ QÆ∞~°∞„QÆǨÏ=Ú#∞ ѨÓlOK«∞@ #=∞Hõ
áê~åÜ«∞} KÕÜ«∞_»O =Å¡ ^À+¨ x"å~°}Ü«∞QÆ∞#∞. ѨÙ+¨º~åQÆO LOQÆ~°
=Ú# ^èiŒ OK«∞@ â◊#QÆÅ∞, ѨÙ+¨º~åQÆO, Ѩã∞¨ ѨÙ, K«HÔ ¯~°, U#∞QÆ∞, |OQÍ~°∞
~°OQÆ∞=G=Ú QÍx, |OQÍ~°=Ú QÍx U^˘Hõ^•xx ^•#=Ú KÕÜ«Ú@
=Å# ‰õÄ_® QÆ∞~°∞#‰õΩ ã¨O|OkèOz# ^À+¨=Ú âßOuOK«QÆÅ^Œ∞.
|OQÍ~°∞`À KÕã≤# áê„`«`À „|Ǩχ"Õ∞_ç (ÉÁ_»¤), =∂ˆ~_»∞, =∞„i, Lã≤iHõ
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 43

Ѷ¨Å=ÚÅ#∞ "Õã≤ P h\˜`À ™êfl#O KÕ¿ãÎ.. QÆ∞~°∞=Ù#‰õΩ ã¨O|OkèOz#

^À+¨=Ú `˘ÅyáÈ=Ù#∞.
|OQÍ~°=Ú`À KÕã≤# LOQÆ~°=Ú ™êO„Ѩ^•Ü«∞=Ú. â◊√Éèíukè QÆÅ
QÆ∞~°∞"å~°=Ú <å_»∞ L^ŒÜ«∞=Ú FO-„ǨO-„Ç‘ÏO-„ǨÏ∫O-ã¨ó
|$ǨÏã¨Ê`«ÜÕ∞ #=∞ó J#∞ =∞O„`«=Ú 40 ~ÀAÅÖ’ 16 "ÕÅ∞ [Ѩ=Ú
ѨÓiÎ KÕã≤ Ѩã¨∞Ѩ٠ѨK«Ûx |@ìÖ’ Ãã#QÆÅ∞ ^•#q∞zÛ#KÀ QÆ∞~°∞„QÆǨÏ
^À+¨ âßOu HõÅ∞QÆ∞#∞.
â◊√„Hõ „QÆǨÏ^À+¨ x"å~°}‰õΩ : ‰õΩO‰õΩ=∞ ѨÙ=Ùfi, Ü«∂Å∞HõÅ∞, =∞}˜tÅ,
â∫=~°Û Å=}=Ú.. D =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ hà◊§Ö’ "Õã≤ HÍz, P h\˜`À
™êfl#O PK«iOKåe. â◊√„Hõ „QÆÇϨ „QÆÇϨ x"å~°}‰õΩ QÍ#∞ â◊√„Hõ „QÆÇϨ =Ú#
‰õΩ ÅH©Δ ‡^ÕqH˜ ѨÓ[ KÕÜ∂« e. =„[=Ú#∞ LOQÆ~O° #∞ ^èiŒ OK«∞@ =Å#
â◊√Éèí =G=Ú, `≥Å¡x QÆ∞„~°=Ú `≥Å¡x P=Ù, =„[O, "≥O_ç, QÆO^èŒ=Ú,
aÜ«∞ºO ÉÁ|ƒ~°∞¡ g\˜Ü«∞O^Õ^˘Hõ\ ˜ ^•# q∞K«∞Û@ =Å# QÍx â◊√„Hõ
„QÆÇ¨Ï ^À+¨O x"å iOѨ|_»∞#∞. "≥O_ç áê„`«Ü«∞O^Œe h\˜Ö’
QÀ~ÀK«#=Ú QÆ[=∞^Œ=Ú, â◊H˜ÎѨÙ+¨Ê=Ú, â◊`å=ix HõeÑ≤, P h\˜`À
™êfl#O PK«i¿ãÎ â◊√„Hõ„QÆÇ¨Ï ã¨O|O^èŒ"≥∞ÿ# ^À+¨O `˘ÅQÆ∞#∞.
"≥O_ç`À KÕã≤# LOQÆ~°=Ú QÍx, =Ú`«º=Ú`À "≥O_ç LOQÆ~°=Ú
^èŒiOK«∞@ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞=Ú. â◊√Éèíukè`À ‰õÄ_ç# â◊√„Hõ"å~°=Ú#O^Œ∞
FO-„^•O-„nO-„^ÒO-ã¨ó â◊√„HÍÜ«∞ #=∞ó J#∞ =∞O„`«=Ú 20,"ÕÅ∞
40 ~ÀAÅÖ’ [Ѩ=Ú Ñ¨ÓiÎKÕã≤, 41 = ~ÀA# `≥Å¡x =G=ÚÖ’
ÉÁ|ƒ~°∞Å∞ áÈã≤ ^•#=Ú KÕã#≤ â◊√„Hõ ã¨O|O^è"Œ ∞≥ #ÿ ^À+¨O x"åiOѨ|_»∞#∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 44

â◊x „QÆÇ¨Ï ^À+¨ x"å~°}‰õΩ : ™êO„ÉÏ}˜, #Å¡ #∞=ÙfiÅ∞, ã¨∞~°‡~å~Ú,

™ÈѨÙ.. =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ hà◊§Ö’ "Õã≤ HÍz, P h\˜`À ™êfl#O KÕÜ«∂e.
â◊x „QÆÇϨ ^À+¨ x"å~°}‰õΩ â◊x„QÆÇϨ ѨÓ[Å∞,Dâ◊fi~° ѨÓ[, `≥Ö· Ïaè¿+HõO,
hÅ=∞}˜ ^èiŒ OK«∞@, #∞=ÙfiÅ∞ ^•#O KÕÜ∞« _»O =Å¡ „QÆÇϨ ^À+¨ x"å~°}
HõÅ∞QÆ∞#∞. hÅO, #∂<≥, #∞=ÙfiÅ∞, ˆQ^≥, W#∞=Ú, #Å¡x P=ÙÅO^Œ∞
U^À XHõ\ ˜ ^•#O KÕÜ«∞=Öˇ#∞. W#∞Ѩ áê„`«Ü«∞O^Œ∞ QÆÅ h\˜Ö’
q∞#∞=ÚÅ∞, „Ñ≤Ü«∞OQÆ∞ ^è•#º=Ú, hÅQÆO^èŒ, hŠѨÙ+¨Ê=ÚÅ∞ "Õã≤ P
h\˜`À ™êfl#=Ú KÕ¿ãÎ â◊x„QÆÇ¨Ï ^À+¨ x"å~°}Ü«∞QÆ∞#∞. â◊√Éèíukè QÆÅ
â◊x"å~°=Ú #∞O_ç FO-„MÏO-„vO-„M∫O-ã¨ó â◊#ÜÕ∞ #=∞ó J#∞
=∞O„`«=Ú 40 ~ÀAÅÖ’ 19 "ÕÅ∞ [Ѩ=Ú KÕã,≤ 41= ~ÀA# #∞=ÙfiÅ∞
#Å¡x |@ìÖ’ "Õã≤ â◊x„QÆÇ¨Ï ^À+¨ x"å~°} HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
~åÇ¨ï „QÆÇ¨Ï ^À+¨ x"å~°}‰õΩ : #∞=Ùfi K≥@∞ì P‰õΩÅ∞, ™êO„ÉÏ}˜,
Hõã¨∂Îi, U#∞QÆ∞ ^ŒO`«=Ú (U#∞QÆ∞ ^ŒO`«O ÅaèOK«HõáÈ`Õ q∞ye#q)..
D =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ hà◊§Ö’ "Õã≤ P h\˜`À ™êfl#O PK«iOKåe. ~åǨï
„QÆÇϨ ^À+¨ x"å~°}‰õΩQÍ#∞ ~åÇ¨ï „QÆÇϨ =Ú#∞ ѨÓlOK«∞@, ^Œ∞~åæ^qÕ x
ѨÓlOK«∞@, QÀ"Õ∞kèHõ=Ú#∞ ^èŒiOK«∞@ =Å# ~åÇ¨ï „QÆÇ¨Ï ^À+¨ x"å
~°}Ü«∞QÆ∞#∞, QÀ"Õ∞^èŒ=Ú, QÆ∞„~°=Ú, hÅ=G=Ú, HõO|o #∂<≥, q∞#∞
=ÚÅ∞, ѨOK«Ö’ǨÏ=ÚÅ∞, g\˜Ü«∞O^Õ^≥·# ^•#O KÕÜ«∞_»O =Å¡ ‰õÄ_®
^À+¨ âßOu HõÅ∞QÆ∞#∞.
Qˆ ^≥H˘=Ú‡`À KÕã#≤ áê„`«Ü∞« O^Œe L^ŒH=õ Ú# QÆ∞yæÅ=Ú, WOQÆ∞=,
ǨÏi^Œà◊=Ú, =∞#t≈ÅÅ`À HõeÑ≤ P h\˜`À ™êfl#O KÕã≤#KÀ ~åǨï
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 45

^À+¨O `˘ÅQÆ∞#∞. ѨOK« ֒ǨÏ=ÚÅ`À KÕã≤# LOQÆ~°=Ú ^èŒiOK«∞@

™êO„Ѩ^•Ü«∞O. â◊√Éèíukè QÆÅ â◊x"å~°=Ú <å_»∞ ~åǨï=∞O„`«=∞QÆ∞
FO-„ÉèÏO-„cèO-„Éè∫O-ã¨ó ~åǨÏ"Õ #=∞ó J#∞ =∞O„`«=Ú#∞ 40 ~ÀA
ÅÖ’ 18 "ÕÅ∞ [Ѩ=Ú Ñ¨ÓiÎ KÕã≤, 41= ~ÀA# q∞#∞=Ú K«Å¡x |@ì
Ö’ "Õã≤ ^•#O KÕã#≤ KÀ ~åǨï„QÆÇϨ ã¨O|O^è"Œ ∞≥ #ÿ ^À+¨O `˘ÅyáÈ=Ù#∞.
ˆH`«∞ „QÆÇ¨Ï ^À+¨ x"å~°}‰õΩ : ™êO„ÉÏ}˜, #∞=ÙfiK≥@∞ì P‰õΩÅ∞, "Õ∞[
=¸„`«O, =∂ˆ~_»∞ Ѩ@,ì U#∞QÆ∞ ^ŒO`«O, (U#∞QÆ∞ ^ŒO`«O ÅaèOK«Háõ È`Õ
q∞ye#q).. D =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ hà◊§Ö’ "Õã≤ HÍz P h\˜`À ™êfl#O
KÕÜ«∞=Öˇ#∞. ˆH`«∞ ^À+¨ x"å~°}‰õΩQÍ#∞ ˆH`«∞„QÆǨÏ=Ú#∞ ѨÓlOz
ã¨∂~°º#=∞™ê¯~°=ÚÅ∞ KÕã∂¨ Î LÅ=Å∞ ^•#O W"åfie. "≥_· ∂»è ~°ºO, #∂<≥,
âßÅ∞"å, Hõã¨∂Îi, LÅ=Å∞ g\˜x ^•#O KÕã≤<å ‰õÄ_® ˆH`«∞„QÆǨÏ
^À+¨ x"å~°} HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
Y_»æ=∞$QÆ=Ú H˘=Ú‡`À KÕÜ«∞|_ç# áê„`«Ü«∞O^Œ∞ QÆÅ h\˜Ö’
Ѩ~fi° `«=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ ѨOkH˘=∞‡`À `«=fi|_ç# =∞\ì̃, "Õ∞Hõ áêÅ∞ HõeÑ≤
P h\˜`À ™êfl#O PK«i¿ãÎ ˆH`«∞„QÆÇ¨Ï ^À+¨ x"å~°} HõÅ∞QÆ∞#∞. ѨOK«
֒ǨÏ=ÚÅ LOQÆ~O° ^èiŒ OK«∞@ ™êO„Ѩ^•Ü«∞O. â◊√Éèuí kè QÆÅ =∞OQÆà"◊ å~°O
<å\˜ #∞Oz FO-„áêO-„Ñ‘O-„áœO-ã¨ó Hˆ `«"Õ #=∞ó J#∞ =∞O„`«=Ú#∞
40 ~ÀAÅÖ’ 7 "ÕÅ∞ [Ѩ=Ú Ñ¨ÓiÎ KÕã≤ 41= ~ÀA# Z„~°x =GOÖ’
LÅ=Å∞ áÈã≤ ^•#q∞zÛ##∂ ˆH`«∞„QÆÇ¨Ï ^À+¨ x"å~°} HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 46

#=„QÆÇ¨Ï J#∞„QÆǨxH˜ KÕÜ«∂eû# ѨÓ[Å∞ - „=`åÅ∞

Éè∂í q∞ÃÑ· LO_Õ „Ѩu =∂#=Ùx =∞kÖ’ qq^èŒ HÀÔ~¯Å∞ LO\Ï~Ú.

Wq <≥~°"Õ~°∞Û‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ qq^èŒ ~°HÍÅ Ü«∞[˝Ü«∂QÍ^Œ∞Å∞, ѨÓ[Å∞
ѨÙ#™ê¯~åÅ∞ KÕã∞¨ OÎ \Ï~°∞. =ÚYºOQÍ „Ѩu PÅÜ«∞OÖ’ LO_Õ #=„QÆÇ¨ ʼnõΩ
„Ѩ`ÕºHõ ѨÓ[Å∞ KÕã¨∂Î, „Ѩ^ŒH˜Δ}Å∞ KÕã¨∞ÎO\Ï~°∞. J~Ú`Õ „ѨHõ$uÖ’
L#fl #=„QÆÇ¨ Å#∞ ѨÓlOKÕO^Œ∞‰õΩ „Ѩ`ºÕ Hõ ѨÓ[Å∞ L<åfl~Ú. =ÚYºOQÍ
g\˜ J#∞„QÆǨxH˜ qq^èŒ ~°HÍÅ „=`åÅ#∞ KÕ¿ãΠѶ¨e`«O HõxÑ≤ã¨∞ÎOk.
P #=„QÆǨÅ J#∞„QÆǨxH˜ KÕÜ«∞=Åã≤# H˘xfl „=`åÅ∞.
ã¨∂~°º„QÆÇ¨Ï J#∞„QÆǨÏ=Ú‰õΩ ~°^äŒã¨Ñ¨Îq∞, N~å=∞#=q∞, ˆH^•ˆ~â◊fi~°,
ã¨∂~°º K«O„^Œ „=`«=Ú KÕÜ«∂e.
K«O„^Œ „QÆǨ J#∞„QÆǨÏ=Ú‰õΩ J=∂"å㨺 ™È=∞u „=`«O, Hõ$ëê‚+¨ìq∞
„=`«O, ™È=∞"å~° „=`«O KÕÜ«∂e.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 47

‰õΩ[ „QÆÇ¨Ï J#∞„QÆǨÏ=Ú‰õΩ <åQÆ∞Å K«qu, <åQÆ Ñ¨OK«q∞, JOQÍ~°Hõ

K«qu, HÍ`åºÜ«∞h „=`«=Ú, ‰õΩ[Q“s „=`«=Ú KÕÜ«∂e.
|∞^èŒ „QÆÇ¨Ï J#∞„QÆǨÏ=Ú‰õΩ N J#O`« Ѩ^Œ‡<åÉèí „=`«=Ú, N
ã¨`«º<å~åÜ«∞} „=`«=Ú, `«∞Åã‘ „=`«=Ú KÕÜ«∂e.
QÆ∞~°∞ „QÆÇ¨Ï J#∞„QÆǨÏ=Ú#‰õΩ N ã¨`«º™ê~Ú „=`«=Ú, N ã¨`«º^Œ`«Î
„=`«=Ú, „u<å^äŒ „=`åÅ#∞ KÕÜ«∂eû LO@∞Ok.
â◊√„Hõ „QÆÇϨ J#∞„QÆÇϨ =Ú‰õΩ =~°ÅH©Δ ‡ „=`«O, "≥É· =íè ÅH©Δ ‡ „=`«O, NÅH˜Δ ‡
‰õΩÉË~° „=`«O, ã¨O`À+≤=∂`«, J#Ѷ¨∂^Õq „=`åÅ#∞ KÕÜ«∂e.
â◊x „QÆÇϨ J#∞„QÆÇϨ =Ú‰õΩ Ç¨Ï#∞=∞„^Œfi`«=Ú, t=~å„u, â◊<â·≥ Û◊ ~° „=`åÅ∞ KÕÜ∂« e.
~åÇ¨ï „QÆÇϨ J#∞„QÆÇϨ =Ú‰õΩ N^Õq #=~å„u, ™êq„f, ëÈ_»âQ◊ “s„=`«O KÕÜ∂« e.
ˆH`«∞ „QÆÇ¨Ï J#∞„QÆǨÏ=Ú‰õΩ q<åÜ«∞Hõ K«qu, ã¨OHõ+¨ìǨÏ~° K«`«∞i÷, Ѩل`«
QÆ}Ѩu „=`åÅ∞ KÕ¿ãΠѶe¨ `«O =ÙO@∞O^Œx *’ºu+¨ xѨÙ}∞Å Jaè„áêÜ«∞O.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 48

„QÆǨÏâßOuH˜ „Ѩ`ÕºHõ ѨÓ[Å∞

#=„QÆÇϨ âßOuH˜ ã¨O|OkèOz ѨÓ*Ïk HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ KÕ¿ã "å~°∞

PÜ«∂ „Ѩ`ºÕ Hõ =ã¨∞=Î ÙÅ`À ѨÓ[x x~°fiÇ≤ÏOKåe. ѨÓ[Ö’ „QÆÇϨ âßOuH˜
^À+¨ x"å~°}‰õΩ ^•<åÅ∞ KÕÜ«∂e. WÖÏ KÕã≤# "åiH˜ ^À+¨ x"å~°}
[iy â◊√ÉèÏÅ∞ HõÅ∞QÆ∞ `å~Ú. HÀi# HÀÔ~¯Å∞ <≥~°"Õ~°`å~Ú.
ã¨∂~°º„QÆÇϨ ѨÓ[ KÕ¿ã"å~°∞ QÀ^è∞Œ =∞Å#∞ ^•#O KÕÜ∂« e. KÕuH˜ HÔ OѨÙ
LOQÆ~åxfl ^èŒiOK«@O =Å¡ ~ÀQÍ^Œ∞Å∞, =∂#ã≤Hõ ÉÏ^èŒÅ∞ `˘Åy
=∞#âß≈Ou HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
QÆ∞~°∞„QÆÇ¨Ï Ñ¨Ó[#∞ x~°fiÇ≤ÏOKÕ"å~°∞ â◊#QÆÅ#∞ ^•#O KÕÜ«∂e. J^Õ
q^èŒOQÍ Hõ#Hõ ѨÙ+¨º~åQÆO LOQÆ~åxfl ^èŒiOK«@O =Å¡ JkèHÍ~°O,
^èŒ#Ü≥∂QÆO`À áê@∞ H©iÎ=O`«∞Å=Ù`å~°∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 49

K«O„^Œ„QÆÇ¨Ï Ñ¨Ó[‰õΩ aÜ«∂ºxfl ^•#O KÕ¿ãÎ ã¨iáÈ`«∞Ok. =Ú`åºxfl

^èiŒ OK«@O =Å¡ <Õ„`åʼnõΩ ã¨O|OkèOz# ÉÏ^èÅŒ ‰õΩ x=$uÎ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
‰õΩ[„QÆÇ¨Ï Ñ¨Ó[Ö’ HõO^Œ∞Å#∞ ^•#O KÕÜ«∂e. ѨQÆ_»Ñ¨Ù LOQÆ~åxfl
^èŒiOK«@O =Å¡ ~°∞} q=ÚH˜Î Hõey â◊`«$ ÉÏ^èŒ `˘ÅQÆ∞`«∞Ok.
|∞^茄QÆÇ¨Ï Ñ¨Ó[Ö’ ÃÑã¨Å#∞ ^•#O KÕÜ«∂e. ѨK«ÛÅ LOQÆ~åxfl
^èŒiOK«@O =Å¡ ^èŒ#ÖÏÉèíO HõÅQÆ@"Õ∞ HÍHõ =$uÎ "åºáê~åÖ’¡ Jaè=$kú
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
â◊√„‰õ„QÆÇ¨Ï Ñ¨Ó[Ö’ JÅK«O^ŒÅ∞ ^•#O KÕÜ«∂e. =„[O, ѨQÆ_»=Ú
^èŒiOK«_»O =Å¡ HÍ~°ºã≤kú HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. q"åǨk â◊√ÉèíHÍ~°º=ÚʼnõΩ
L#fl J_»¤O‰õΩÅ∞ `˘ÅyáÈ`å~Ú.
~åǨï„QÆÇϨ ѨÓ[‰õΩ q∞#∞=ÚÅ#∞ ^•#O KÕÜ∂« e. QÀ"Õ∞kèHõ LOQÆ~åxfl
^èŒiOK«@O =Å¡ ÉèíÜ«∂O^Àà◊#Å∞ `«QÆ∞æ`å~Ú. ^èŒ#„áêÑ≤Î HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
ˆH`«∞„QÆÇ¨Ï Ñ¨Ó[Ö’ LÅ=Å ^•#O KÕÜ«∂e. "≥·_è»∂~°ºO LOQÆ~åxfl
^èŒiOKåe. nx=Å¡ ã¨~åÊkÉèíÜ«∂Å∞ `˘ÅQÆ@"Õ∞ HÍHõ.. ^≥·=â◊HÎ̃ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok.
â◊x„QÆÇϨ ѨÓ[Ö’ #∞=ÙfiÅ#∞ ^•#O KÕÜ∂« e. he~°OQÆ∞ ~å~Ú Hõey#
LOQÆ~åxfl ^èŒiOK«@O =Å¡ P~ÀQƺ=O`«∞Å=@"Õ∞ HÍHõ W`«~° HõëêìÅ∞
‰õÄ_® `˘ÅyáÈ`å~Ú.
#=„QÆÇ¨ Å∞ ã¨O`«$Ñ≤Î K≥Ok =∂#=ÙʼnõΩ ã¨∞YâßO`«∞efl „Ѩ™êkOKå
ÅO>Ë "å\˜x ^Õ=`«ÖÏ¡ ÉèÏqOz P~åkèOz ѨÓlOKåe Jx *’ºu+¨
xѨÙ}∞Å∞ ã¨∂zã¨∞Î<åfl~°∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 50

U B+¨^èŒ∞Å`À ™êfl#O KÕ¿ãÎ „QÆǨÏ^ÀëêÅ∞ `˘ÅQÆ∞`å~Ú?

ã≤^Òú+¨^èŒ ¿ã=Å=Å# ~ÀQÆ=ÚÅ∞, =∞O„`« [Ѩ=Ú =Å# ã¨HõÅ

ÉèíÜ«∞=Ú f~°∞#@∞¡QÍ B+¨^茙êfl# q^è•#=Ú=Å# „QÆǨÏ^À+¨=ÚÅ∞
#tOK«∞#∞ Jx K≥ѨÊ|_»∞`«∞Ok.
ã¨∂~°º „QÆÇ¨Ï ^À+¨=Ú `˘ÅQÆ∞@‰õΩ : =∞}˜tÅ, UÅ∞HõÅ∞, ^Õ=^•~°∞,
‰õΩO‰õΩ=∞ ѨÙ=Ùfi, =\˜"ì àÕ √◊ §, Ü«∞+≤ì =∞^è∞Œ Hõ=Ú, Z„~°ÑÙ¨ ëêÊÅ∞, Z„~°Q<Æ flÕ ~°∞
ѨÙ=ÙfiÅ∞. D =ã¨∞=Î ÙÅ#∞ h\˜Ö’ "Õã≤ HÍz, D h\˜`À ™êfl#=Ú KÕÜ∞« =Öˇ#∞.
K«O„^Œ „QÆÇ¨Ï ^À+¨=Ú `˘ÅQÆ∞@‰õΩ : QÀ =¸„`«=Ú, P=Ù áêÅ∞,
P=Ù ÃÑ~°∞QÆ∞, P=Ù ¿Ñ_», P=Ù <≥~Úº, â◊OY=ÚÅ∞, =∞OzQÆO^èŒ=ÚÅ∞,
ã¨Ê\˜H=õ Ú. D =ã¨∞=Î ÙÅ#∞ h\˜Ö’ "Õã≤ HÍz, P h\˜`À ™êfl#=Ú KÕÜ∞« =Öˇ#∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 51

‰õΩ[ „QÆÇ¨Ï ^À+¨=Ú : =∂ˆ~_»∞ Ѩ@∂ì, Z„~° K«O^Œ#=Ú, Z„~°Ñ¨Ù=ÙfiÅ∞,

WOybHõ=Ú, =∂ůOyh, ã¨=¸ÅOQÍ á⁄QÆ_» ѨÙ=ÙfiÅ∞. D =ã¨∞=Î ÙÅ#∞
h\˜Ö’ "Õã≤ HÍz P h\˜`À ™êfl#=Ú KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú#∞.
|∞^èŒ Q„ ÇÆ Ï¨ ^À+¨=Ú : P=Ù¿Ñ_»,`«‰Ωõ ¯= Ѩi=∂}=ÚÖ’ ѨO_»∞,¡ QÀ~ÀK«
#=Ú, `Õ<Õ, =Ú`«º=ÚÅ∞ |OQÍ~°=Ú. D =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ h\˜Ö’ "Õã≤
HÍz,P h\˜`À ™êfl#=Ú KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú#∞.
QÆ∞~°∞ „QÆǨÏ^À+¨=Ú#‰õΩ : =∂ÅfѨÙ=ÙfiÅ∞, `≥ÅP¡ "åÅ∞, Ü«∞+≤ì =∞^è∞Œ HõO,
`Õ<.Õ D =ã¨∞=Î ÙÅ#∞ h\˜Ö’ "Õã≤ HÍz, P h\˜`À ™êfl#=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú#∞.
â◊√H„ õ Q„ ÇÆ Ï¨ ^À+¨=Ú : Ü«∂Å∞HõÅ∞, =∞}˜tÅ, â∫=~°Û Å=}=Ú, ‰õΩO‰õΩ=∞
ѨÙ=Ùfi. D =ã¨∞=Î ÙÅ#∞ h\˜Ö’ "Õã≤ HÍz, P h\˜`À ™êfl#=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú#∞.
â◊x „QÆÇ¨Ï ^À+¨=Ú : #Å¡ #∞=ÙfiÅ∞, ã¨∞~°‡~å~Ú, ™êO„ÉÏ}˜, ™ÈѨÙ.
D =ã¨∞=Î ÙÅ#∞ h\˜Ö’ "Õã≤ HÍz, P h\˜`À ™êfl#=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú#∞.
~åÇ¨ï „QÆÇ¨Ï ^À+¨=Ú : ™êO„ÉÏ}˜, #∞=Ùfi K≥@∞ì P‰õΩÅ∞, Hõã¨∂Îi,
U#∞QÆ∞ ^ŒO`«=Ú (U#∞QÆ∞ ^ŒO`«=Ú ÖËHõá⁄~Ú##∞ `«u=∂‡ "å\˜`À).
D =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ h\˜Ö’ "Õã≤ P h\˜`À ™êfl#=Ú KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú#∞.
ˆH`«∞ „QÆÇ¨Ï ^À+¨=Ú : ™êO„ÉÏ}˜, #∞=ÙfiK≥@∞ì P‰õΩÅ∞, U#∞QÆ∞ ^ŒO`«O
(U#∞QÆ∞ ^ŒO`«=Ú ÖËHáõ ⁄~Ú##∞ `«u=∂‡ "å\˜`À), "Õ∞[ =¸„`«O, =∂ˆ~_»∞
Ѩ@ì. D =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ hà◊§Ö’ "Õã≤ HÍz P h\˜`À ™êfl#O KÕÜ«∞=Öˇ#∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 52

#=„QÆÇ¨Ï ^À+¨ x"å~°}‰õΩ #=„QÆÇ¨Ï =Ú„^ŒÅ∞

"åº^èŒ∞Å∞ `«yæOK«_®xH˜ =∞O^Œ∞Å∞ ZO`« ÉÏQÍ Ñ¨x KÕ™êÎÜ≥∂

JO`«HõO>Ë =Ú„^ŒÅ∞ "Õã≤ ^蕺#O KÕ¿ãÎ "åº^èŒ∞Å∞ "ÕQÆOQÍ `«QÆ∞æ`å~Ú
Jx H˘O^Œi #=∞‡HõO. H˘xfl™ê~°∞¡ Hˆ =ÅO =Ú„^ŒÅ∞ =ÖË¡ "åº^è∞Œ Å∞ `«y#æ @∞¡
J#∞Éèí"åÅ∞ =Ù<åfl~Ú JO\Ï~°∞. Pã¨<åÅ HõO>Ë =Ú„^ŒÅ∞ Ö’`≥ÿ#q.
Wq â◊s~åOQÍʼnõΩ Jf`« â◊‰õΩÎʼnõΩ ã¨O|OkèOz#q. "å\˜ ^•fi~å
*Ï˝<OÕ „kÜ«∂Å#∞ „ѨÉÏè q`«O KÕã≤ Ö’áêÅ#∞ ã¨=iOK«=K«∞Û#∞ JO\Ï~°∞.
PÜ«∂ „QÆǨkèѨ`«∞Å#∞ Láêã≤OK«∞ ã¨=∞Ü«∞=Ú# PÜ«∂ „QÆǨÏ
nѨ`∞« ʼnõΩ W+¨"ì ∞≥ #ÿ =Ú„^ŒÅ#∞ „Ѩ^iŒ ≈OKåe. [Ѩ ѨÓ*Ï^Œ∞Å ã¨=∞Ü«∞=Ú
#O^Œ∞ PÜ«∂ =Ú„^ŒÅ#∞ „Ѩ^Œi≈Oz PÜ«∂ „QÆǨÏkèѨ`«∞Å Hõ~°∞}Ï
Hõ\ÏHõΔ=ÚÅ#∞, „Ѩã¨#flO KÕã¨∞HÀ=_®xH˜ =Ú„^ŒÅ#∞ „Ѩ^Œi≈ã¨∂Î =ÙO\Ï~°∞.
=∞# KÕ`«∞Ö’¡ â◊H˜Î „Ѩ=Ç≤Ïã¨∂Î LO@∞O^Œx, =∞# KÕu‰õΩ#fl S^Œ∞ "Õà◊¥§
S^Œ∞ `«`åfiʼnõΩ ã¨OˆH`«=∞x JO\Ï~°∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 53

ÉÁ@x"ÕÅ∞ JyflH˜, K«∂ѨÙ_»∞ "ÕÅ∞ "åÜ«Ú=Ù‰õΩ, =∞^茺"ÕÅ∞ PHÍâ◊O,

LOQÆ~°O "ÕÅ∞ Ѩ$kèfi, z\ỖH#"ÕÅ∞ [ÖÏxH˜ ã¨OˆH`åÅ∞QÍ K≥áêÎ~°∞. D
S^Œ∞`«`åfiÅ Jã¨=∞`«∞ź`« =Å¡<Õ "åº^è∞Œ Å∞ =™êÎÜ∞« x, g\˜x =∞O^Œ∞Å∞,
P`«‡â◊H,Θ =Ú„^ŒÅ ™êÜ«∞O`À ã¨iKÕÜ∞« =K«Ûx JO\Ï~°∞. D =Ú„^ŒÅ#∞
~ÀE J~°QÆO@ ™ê^èŒ# KÕ¿ãÎ KåÅ∞.
JëÈì`«Î~° âß`«O =Ú„^• „|Ǩχ}Ï Ü«∂ „ѨH©iÎ`åó I
`å™êO `«∞ ѨOK«Ñ¨OKå`«^Õ`å „QÍǨºã¨∞ΠѨÓ[<Õ II
„|Ǩχ^Õ=Ù_»∞ K≥Ñ≤Ê# 108 =Ú„^ŒÅÖ’ 55 =Ú„^ŒÅ∞ =∂„`«"Õ∞
ѨÓ[ÅÖ’ qxÜ≥∂yOK«|_»`å~Ú.
=Ú„^•O a<å`«∞ Ü«∞[˚ѨºO „áê}ÏÜ«∂=∞ó ã¨∞~å~°Û#"£∞
Ü≥∂QÀ ^蕺<åã¨<Õ KåÑ≤ x+¨ÊÖÏx K« Éèˇ·~°= II
[ѨO, „áê}ÏÜ«∂=∞O, ^蕺#=Ú, Pã¨<åÅ∞ Jhfl =Ú„^ŒÅ∞ ÖˉΩõ O_®
KÕã≤# ѨÓ[ x+¨ÊÅ=∞O\Ï~°∞.
tYi}© =Ú„^Œ (ã¨∂~°º„QÆÇ¨Ï =Ú„^Œ)
=Ú+≤ì~°ÌH˜Δ} ǨÏã¨Î㨺 Ü«∞^À~åúOQÆ∞+≤ìHÍ Éèí"Õ`ü
™ê™êºzÛHõi}© =Ú„^•,„|Ǒχ ã¨∂~°º „Ñ≤Ü«∂K«™ê II
‰õΩ_çKÕux Ñ≤_çH˜eQÍ ayOz ÉÁ@# „"Õex =∂„`«O x\Ï~°∞QÍ
LOz`Õ tYi}© =Ú„^Œ JO\Ï~°∞. Wk ã¨∂~°∞ºxH˜ „Ñ‘uHõ~°"≥∞ÿ# =Ú„^Œ.
J~°ú^èÕ#∞ =Ú„^Œ (K«O„^Œ„QÆÇ¨Ï =Ú„^Œ)
J<åq∞ˆH Hõx¿+Kª « ã¨OÜ≥∂[º "åÜ«Ú<å ѨÙ#ó =∂^躌 =∂ `«~h˚° <åO`«∞
^èÕ#∞=Ú„^Õ# |O^èŒ#"£∞ ™ê~°ú^èÕ#∞iuMϺ`å K«O„^Œ„Ñ‘u q=iúh II
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 54

Z_»=∞, ‰õΩ_ç KÕ`«∞Å J<åq∞Hõ Hõx+¨ì „"Õà◊√§ x\Ï~°∞QÍ HõeÑ≤,

`«~°̊h =∞^茺=∂OQÆ∞à◊√Å#∞ ^èÕ#∞=Ú„^ŒQÍ =¿ãÎ J~°ú^èÕ#∞ =Ú„^Œ J=Ù`«∞Ok.
Wk K«O„^Œ∞xH˜ „Ñ‘uHõ~°"≥∞ÿ# =Ú„^Œ.
ã¨g∞‡ex =Ú„^Œ (‰õΩ[„QÆÇ¨Ï =Ú„^Œ)
Hõ~°Ü≥∂~°OQÆ∞m<åO`«∞, ã¨~åfi„QÍ}˺Hõ`«ó
ã≤÷`å xÜ≥∂[º ^Õfi`«ÖËK≥·=,`«^Œ^èÀÑ≤ xÜ≥∂[ºK« I
J„ÔQ·~°„ÔQ· Ü≥∂[ÜÕ∞`«∞, =Ú„^• ã¨g∞‡eh`«∞ ™ê
Éè∫=∞ Éèí∂q∞ =Úh âß<åO, „Ñ‘u q=iúh II
Ô~O_»∞KÕ`«∞Å „"Õà◊§ H˘ã¨Å#∞ q_çq_çQÍ LOz, J~°KÕ`«∞Å#∞,
J~°KÕ~Ú =¸ÖÏxfl XHõ\ ˜QÍ HõeÑ≤`Õ ã¨g∞‡eh =Ú„^Œ J=Ù`«∞Ok.Wk
‰õΩAxH˜ „Ñ‘uHõ~°"≥∞ÿ# =Ú„^Œ.
‰õΩO_» =Ú„^Œ (|∞^茄QÆÇ¨Ï =Ú„^Œ)
ã¨~åfiOQÆ∞mã¨∞Î ã¨OÜ≥∂[º,^ŒHõΔ㨺
Hõ~°ã¨º K« H˜Ü«∞^•ƒùQÆO `«^è•#=∞º`«ÅO I
‰õΩ~åº`ü `«∞ ‰õΩO_»=`ü ã¨=∂MϺ`å
‰õΩO_»=Ú„^•, |∞^èŒ "å}© t=„Ñ≤Ü«∂ II
‰õΩ_çKÕuÜ≥ÚHõ¯ Jhfl „"Õà◊§#∞ XHõ\ ˜QÍ HõeÑ≤ H˘OK≥O ֒Ѩe "≥·Ñ¨Ù‰õΩ
=Oz, ~Ô O_»∞ J~°K`Õ ∞« Å#∞ ‰õΩO_» PHÍ~°OÖ’ HõeÑ≤`Õ ‰õΩO_» =Ú„^Œ J=Ù`∞« Ok.
‰õΩO_» =Ú„^Œ |∞^èŒ∞xH˜, t=ÙxH˜, ã¨~°ã¨fiuH˜ „Ñ‘uHõ~°"≥∞ÿ# =Ú„^Œ.
K«„Hõ=Ú„^Œ (QÆ∞~°∞„QÆÇ¨Ï =Ú„^Œ)
ã¨~åfiOQÆ∞m<åO =∞^茺O@∞,"å=∞ǨÏã¨ÎÊÜ«∞
KåOQÆ∞mó „Ѩ™ê~åºOQÆ∞+¨ª Ü«ÚQÆà◊O,
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 55

ã¨OÜ≥∂[„ˆQ} Éèˇ·~°= `«^ŒOQÆ∞+¨ª ^ŒfiÜ«∞O HÍ~°º ã¨=Ú‡YO

q`«~°"Õ∞`«`«óK«„Hõ=Ú„^• ã¨=∂MϺ`å QÆ∞~°∞q+¨μ‚t≈=„Ñ≤Ü«∂ó II
Z_»=∞KÕu Ü≥ÚHõ¯ <åÅ∞QÆ∞ „"Õà√◊ § „ÉÁ@# „"ÕÅ∞ H͉õΩO_® ‰õΩ_çKuÕ
Ü≥ÚHõ¯ <åÅ∞QÆ∞ „"Õà◊§ =∞^茺QÍ áÈxzÛ, Ô~O_»∞KÕ`«∞Å ÉÁ@# „"Õà◊§
z=~åÅ∞ XHõ\ ˜QÍ HõeÑ≤, Ô~O_»∞ ÉÁ@# „"Õà◊§#∞ ™ê^茉õΩx "≥·Ñ¨Ù
"åºÑ≤Oz#KÀ Jk K«„Hõ=Ú„^Œ J=Ù`«∞Ok. K«„Hõ=Ú„^Œ QÆ∞~°∞xH˜, q+¨μ=‚ ÙH˜,
t=ÙxH˜ „Ñ‘uHõ~°"≥∞ÿ# =Ú„^Œ.
â◊¥Å =Ú„^Œ (â◊√„Hõ„QÆÇ¨Ï =Ú„^Œ)
JOQÆ∞+¨ìO =∞^茺=∂OK≥·= <å=∞~Ú`åfi
Hõ~°ã¨º`«∞ ^ŒHõΔ}㨺 Ѩ~åã≤΄™È Ü≥∂[ÜÕ∞^Œ„QÆ`«óѨÙ#ó
â◊¥Å=Ú„^• ã¨=∂MϺ`å =∞=∞ â◊√„Hõ „QÆǨτÑ≤Ü«∂ó
‰õΩ_çKuÕ Ü≥ÚHõ¯ ÉÁ@#„"ÕÅ∞`À =∞^Œº„"ÕÅ∞#∞ H˘OK≥O ֒Ѩe"≥Ñ· Ù¨ ‰õΩ
=Oz q∞QÆ`å =¸_»∞ „"Õà◊§ z=~°Å∞ XHõ\ ˜QÍ HõeÑ≤`Õ â◊¥Å=Ú„^Œ
J=Ù`«∞Ok.Wk â◊√„‰õΩxH˜,t=ÙxH˜ „Ñ‘uHõ~°"≥∞ÿ# =Ú„^Œ.
ã≤OǨÏ=Úd =Ú„^Œ (â◊x„QÆÇ¨Ï =Ú„^Œ)
x=∞c˚Hõ$`«º`«∞ Hõ~“ "å=∂OQÆ∂o QÆ}㨺
`«∞ J„QÍ}©Ü≥∂ [Ü≥∂<å‡^èÕº , `«Å™êº ã¨=º
ǨÏã¨Î`«ó J^èŒó Hõ$`åfi "å=∞ǨÏã¨ÎO =Ú„^•
ã≤OǨÏ=Úv 㨇 $`å WÜ«∞O „Ѩ`≥·º@∞
^Œ∞~åæÜ«∂ó ã¨∂~°ºÑ¨Ù„`«ã¨º K«„H˜}ó
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 56

Ô~O_»∞ J~°KÕ`«∞Å∞ XHõ\ ˜QÍ HõeÑ≤ Z_»=∞KÕu 5 „"Õà◊§ H˘ã¨Å∞

‰õΩ_ç J~°KÕuÖ’ LOz, Z_»=∞KÕux H˘OK≥O „H˜OkH˜ *ÏiÛ#KÀ ã≤OǨÏ
=Úd =Ú„^Œ J=Ù`«∞Ok. ^Œ∞~åæ^ÕqH˜, q+¨μ‚=Ù‰õΩ, â◊hâ◊fi~°∞xH˜ Wk
„Ñ‘uHõ~°"≥∞ÿ# =Ú„^Œ.
ÉèíQÆ=Ú„^• (~åǨï„QÆÇ¨Ï =Ú„^Œ)
ÉèíQÆ=Ú„^• Hõ~°‚=¸ÖË QÀ=ÚMÏYºO „ѨH©iÎ`å
=∞=∞ qëÈ‚ ã¨Î^è• ~åǨïó ã¨~°fi^• „Ñ‘u^•~Úh II
~Ô O_»∞ KÕu„"Õà§◊ #∞ QÀ=ÚMÏHÍ~°OÖ’ KÕã≤ K≥=ÙÅ ^ŒQ~æÆ ° LOz`Õ ÉèQí Æ
=Ú„^Œ J=Ù`«∞Ok.Wk t=ÙxH˜,q+¨μ=‚ Ù‰õΩ,~åǨï=ÙxH˜ „Ñ‘uHõ~"° ∞≥ #ÿ =Ú„^Œ.
„u=ÚY =Ú„^Œ (ˆH`«∞„QÆÇ¨Ï =Ú„^Œ)
JOQÆ∞+¨ª `«~°˚h =∞^蕺 J„QÆÉèÏQÆO xÜ≥∂[ºK«
=∞^茺=∂OK« Hõxëê÷OKå P‰õΩO~î°º ^ŒH˜Δ}ËHõˆ~
„u=¸MÏMϺ ã¨=∂MϺ`å qâ◊fi^Õ= „Ñ≤Ü«∂ã¨^•
ˆH`À`«ó „Ñ≤ÜÕ∞Ü«∞O ã¨`«`«O =∂`«$}Ï=∂Ñ≤ `«∞+≤ì^• II
‰õΩ_çKÕu ÉÁ@#„"ÕÅ∞,K«∂ѨÙ_»∞„"ÕÅ∞ =∞^茺„"Õà◊§ Ü≥ÚHõ¯ z=~°Å∞
XHõ\ Q˜ Í HõeÑ≤,J<åq∞Hõ HõxtÎHÍOQÆ∞à◊√Å#∞ ֒ѨʼnõΩ=Ú_ç¿ãÎ „u=ÚY
=Ú„^Œ J=Ù`«∞Ok. Wk ˆH`«∞=Ù‰õΩ, qâıfi^Õ=`«Å‰õΩ, =∂`«$QÍ}ÏʼnõΩ
„Ñ‘uHõ~°"≥∞ÿ# =Ú„^Œ.
#=„QÆÇϨ =Ú„^ŒÅ#∞ ^≥#· Ok# ѨÓ*Ï HÍ~°º„Hõ=∂Ö’¡ qxÜ≥∂yOK«∞
H˘x# Ü≥∞_»Å, #=„QÆǨÏÅ J#∞„QÆǨÏO HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok Jx ÉèÏ=#.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 57

#=„QÆÇ¨Ï ^À+¨=ÚÅ =Å# HõÅ∞QÆ∞ "åº^èŒ∞Å∞ - âßO`«∞Å∞

~°q "≥Ú^ŒÖˇ·# #=„QÆǨÏ=ÚÅ∞ QÀKå~°s`åºQÍx ÖËHõ *Ï`«Hõ

s`åºQÍx "åiÜ≥ÚHõ¯ ^Œâ◊, JO`«~°úâ◊ÅÜ«∞O^Œ∞ ^Œ∞+¨ì™ê÷#=ÚÅÜ«∞O^Œ∞
#flѨÙ_»∞ PÜ«∂ „QÆǨÏ=ÚʼnõΩ D „H˜O^Œ `≥eÑ≤# „ѨHÍ~°=Ú PÜ«∂
~ÀQÆ=ÚÅ∞ ã¨OÉèíqOK«∞#∞. P ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’ D „QÆǨÏ=ÚʼnõΩ `«y#
âßO`«∞Å∞ [iyOz# P~ÀQƺ=Ú, =∞#âß≈Ou HõÅ∞QÆ∞#∞ Jx ÉèÏ=#.
1. ~°q : HõO\˜H˜ ã¨O|OkèOz# "åº^èŒ∞Å∞, `«Å<˘Ñ≤Ê, ã¨xfláê`«O,
ÃÑ`· º« qHÍ~°=ÚÅ∞, HõÜ
Δ ∞« , á⁄_ç^QŒ ∞Æ ,æ Ju™ê~°=Ú, â◊s~° J=Ü«∞==ÚÅÖ’
Z_»=∞ áê~°≈=Ú#‰õΩ <˘Ñ¨CÅ∞, QÆ∞O_≥‰õΩ ã¨O|OkèOz# ÉÏ^èŒÅ∞, K«~°‡
ã¨O|O^èŒ"≥∞ÿ# "åº^èŒ∞Å∞ HõÅ∞QÆ∞#∞. ~°q „Ñ‘uH˜ XHõ H˜Ö’ QÀ^èŒ∞=∞Å∞
Pk"å~°=Ú ^•#=Ú W=fi=Öˇ#∞. ~°qH˜ 6 "ÕÅ∞ [Ѩ=Ú, Dâ◊fi~åaè
¿+Hõ=Ú KÕ~ÚOK«=Öˇ#∞. *Ïu ÔHOѨ٠LOQÆ~°=ÚÖ’ ^èŒiOK«=Öˇ#∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 58

2. K«O„^Œ∞_»∞ : âßfiã¨HÀâ◊ã¨O|O^èŒ"≥∞ÿ# "åº^èŒ∞Å∞, PÜ«∂#=Ú, ^ŒQÆ∞æ,

HõO~î=° Ú, á⁄@ì, ‰õΩ_ç ÉèÏQÆ=Ú#O^Œ∞#fl J=Ü«∞==ÚÅ∞, TÑ≤iu`«∞ÅÎ ‰õΩ
ã¨O|OkèOz# "åº^èŒ∞Å∞, ÉÁe¡, áêO_»∞ ~ÀQÆ=Ú, HõΔÜ«∞, É’^Œ, JO_»
~ÀQÆ=ÚÅ∞, HÍ"≥∞~°¡, =¸„`«HÀâ◊ ã¨O|O^èŒ"≥∞ÿ# "åº^èŒ∞Å∞, [Ö’^Œ~°=Ú
"≥Ú^ŒÅQÆ∞#q HõÅ∞QÆ∞#∞. K«O„^Œ„Ñ‘uH˜ H˜Ö’ aÜ«∞ºO ™È=∞"å~°=Ú ^•#=Ú
W=fi=Öˇ#∞. K«O„^Œ∞xH˜ 10 "ÕÅ∞ [Ѩ=Ú KÕ~ÚOK«=Öˇ#∞. *Ïu =Ú`«º=Ú
LOQÆ~°=ÚÖ’ ^èŒiOK«=Öˇ#∞.
3.‰õΩA_»∞ : K«~°‡ ã¨O|O^èŒ"≥∞ÿ# "åº^èŒ∞Å∞, ^Œ∞~°^ŒÅ∞, ‰õΩ~°∞ѨÙÅ∞, HõO_»¡
[|ƒÅ∞, #∞e ѨÙ~°∞QÆ∞Å∞, Hõ#∞fl =Ú‰õΩ¯ K≥q, Ѩ#∞fl (Teeth) "≥Ú^ŒÅQÆ∞
"åx=Å# ÉÏ^èÅŒ ∞, =¸„`« ã¨O|O^è"Œ ∞≥ #ÿ ÉÏ^èÅŒ ∞, yÅHõ, JO_»=ÚÅ∞,
"åK«∞@, â◊¥Å, HõѶ¨=Ú, Z=ÚHõʼnõΩ ã¨O|OkèOz ÉÏ^èŒÅ∞, <À~°∞,
Q˘O`«∞Hõ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxÜ«∞O^Œ∞ ‰õΩ~°∞ѨÙÅ∞, J~°∞z HõÅ∞QÆ∞#∞. "åǨÏ#
„Ѩ=∂^Œ=ÚÅ∞, Z=ÚHõÅ∞ q~°∞QÆ∞@, W#∞Ѩ Ѩx=Ú@¡=Å# QÍÜ«∞=ÚÅ∞,
â◊GÉèÜ í ∞« O, Hõ„~°, HõuÎ "≥Ú^ŒÅQÆ∞"åx=Å# ^≥|ƒÅ∞ `«Q∞Æ Å∞@, *ÏiѨ_∞» @
[~°∞QÆ∞#∞. ‰õΩ[ „Ñ‘uH˜ H˜Ö’ HõO^Œ∞Å∞QÍx, HõOkѨÑC¨ QÍx =∞OQÆà"◊ å~°O
^•#O W=fi=Öˇ#∞. ‰õΩA#‰õΩ 7 "ÕÅ∞ [Ѩ=Ú, ã¨∞„|Ǩχ}˺â◊fi~°∞xH˜
Jaè¿+Hõ=Ú KÕ~ÚOK«=Öˇ#∞. *Ïu ѨQ_Æ =» Ú LOQÆ~=° ÚÖ’ ^èiŒ OK«=Öˇ#∞.
4. |∞^èŒ∞_»∞ : #ѨÙOã¨Hõ`«fi=Ú, K«~°‡"åº^èŒ∞Å∞, L^Œ~° ã¨O|O^èŒ"≥∞ÿ#
"åº^èŒ∞Å∞, á⁄uÎHõ_»∞Ѩ٠=^ŒÌ ÉÏ^èŒÅ∞, =¸Åâ◊OY, ÃÑ·`«º„QÆǨÏ}˜, "å`«
~ÀQÆO, âı¡+¨‡~ÀQÆ ã¨O|O^èŒ"≥∞ÿ# "åº^èŒ∞Å∞, K«~°‡~ÀQÆ=ÚÅ∞, =∂@Å∞
ã¨iQÍ ~åHõáÈ=Ù@, ‰õΩ~°∞ѨÙ, áêO_»∞, <åÅ∞Hõ ã¨O|OkèOz# ÉÏ^èŒÅ∞,
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 59

<À~°∞ J~°∞zQÍ Ü«ÚO_»∞#∞. |∞^è„Œ Ñ‘uH˜ H˜Ö’ ÃÑã¨Å∞ |∞^è"Œ å~°O ^•#O
~Ú=fi=Öˇ#∞. q+¨μ‚ ã¨ÇϨ „ã¨<å=∂Å∞ áê~åÜ«∞} K≥Ü∞« º=Öˇ#∞. |∞^è∞Œ #‰õΩ
17"ÕÅ∞ [ѨO KÕ~ÚOK«=Öˇ#∞. *ÏuѨKÛ« LOQÆ~=° ÚÖ’ ^èiŒ OK«=Öˇ#∞.
5. QÆ∞~°∞_»∞ : |∞kúH˜ ã¨O|OkèOz# ÉÏ^èŒÅ∞, =∞O^Œ`«fi=Ú, *Ï˝Ñ¨Hõâ◊H˜Î
`«Q∞Æ @æ , "≥∞^Œ_∞» , TÑ≤iu`«∞ÅÎ ∞, ¿ÑQÆ∞ʼnõΩ ã¨O|OkèOz# "åº^è∞Œ Å∞, âı+¡ ‡¨ O,
ÃÑ`· º« qHÍ~°=ÚÅ∞, QÆ∞Ň~ÀQÆ=ÚÅ∞, K«OK«Å =∞#ã¨∞û L^Œ~° ã¨O|O^è"Œ ∞≥ #ÿ
ÉÏ^èŒÅ∞. QÆ∞~°∞ „Ñ‘uH˜ ˆHr â◊#QÆÅ∞ QÆ∞~°∞"å~°O ^•#O ~Ú=fi=Öˇ#∞.
QÆ∞~°∞#‰õΩ 16 "ÕÅ∞ [ѨO KÕ~ÚOK«=Öˇ#∞. #=∞Hõ áê~åÜ«∞} KÕ~ÚOK«=Öˇ#∞.
Hõ#Hõ ѨÙ+¨º~åQÆ=Ú ÖËHõ ѨÙ+¨º~åQÆ=Ú LOQÆ~°=ÚÖ’ ^èŒiOK«=Öˇ#∞.
6. â◊√„‰õΩ_»∞ : =¸„`«ã¨O|O^èŒ"≥∞ÿ# "åº^èŒ∞Å∞, [#<ÕO„kÜ«∞, QÆ∞ѨÎ
~ÀQÆ=ÚÅ∞, =∞^èŒ∞"Õ∞Ç¨Ï ~ÀQÆ=ÚÅ∞, =Ú‰õΩ¯H˜ ã¨O|OkèOz# ÉÏ^èŒÅ∞,
ÃÑ`· º« qHÍ~°=ÚÅ∞, Hõ_∞» ѨÙ<˘Ñ≤Ê, ã¨∞Y"åº^è∞Œ Å∞, Ju=¸„`« ~ÀQÆ=ÚÅ∞
HõÅ∞QÆ∞#∞. â◊√„Hõ „Ñ‘uH˜ H˜Ö’ ÉÁ|ƒ~°∞¡ â◊√„Hõ"å~°O ^•#O ~Ú=fi=Öˇ#∞.
â◊√„‰õΩ#‰õΩ 20 "ÕÅ∞ [ѨO KÕ~ÚOK«=Öˇ#∞. „Ѩu â◊√„Hõ"å~°=Ú =∞ǨÏÅH©Δ ‡
ѨÓ[ KÕ~ÚOK«∞K«∞O_»=Öˇ#∞. *Ïu=„[=Ú LOQÆ~=° ÚÖ’ ^èiŒ OK«=Öˇ#∞.
7. â◊x : #~°=ÚÅ |ÅÇ‘Ï#`«, HÍÖËÜ«∞=Ú#‰õΩ ã¨O|OkèOz# ~ÀQÆ
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 60

=ÚÅ∞, QÆ∞Ň~ÀQÆ=ÚÅ∞, ã¨Okè, WO„kÜ«∞ #+¨ìO, =∞#âßÛOK«Åº=Ú,

Ñ≤âßK«ÉÜ íè ∞« O, ѨH"Δõ å`«O, ‰õΩ_ç „Ñ¨H¯õ K≥q<˘Ñ≤Ê "≥Ú^ŒÖ#·ˇ "å`« ã¨O|O^èŒ
"≥∞ÿ# <˘Ñ¨ÊÅ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞. â◊x„Ñ‘uH˜ #∞=ÙfiÅ∞ â◊x"å~°O ^•#O ~Ú=fi
=Öˇ#∞. â◊xH˜ 19 "ÕÅ∞ [Ѩ=Ú KÕ~ÚOK«=Öˇ#∞. „Ѩux`«º=Ú t=
„áê~°#÷ Å∞, â◊x ™È΄`«=ÚÅ∞ K«^∞Œ =ÙK«∞O_»=Öˇ#∞. Ue#<å\˜âx◊ ^À+¨=∞#QÍ
â◊x 12, 1, 2 ~åâ◊√ÅÜ«∞O^Œ∞ ã¨OK«iOK«∞ HÍÅ=Ú. D ^À+¨=Ú 7
ã¨O=`«û~°=ÚÅ 6 <≥ÅÅ∞ Ü«ÚO_»∞#∞. â◊x„`«Ü∂≥ ^Œt~ÀA# =∞O^Œ=e¡
"≥Ú^ŒÖˇ·# â◊x ˆHΔ„`«=ÚÅÖ’ â◊xH˜ `≥·ÖÏaè¿+Hõ=Ú KÕ~ÚO K«=Öˇ#∞.
8. ~åǨï=Ù : JѨ™ê‡~°=Ú, Éèí∂`« „¿Ñ`« Ñ≤âßK« ÉÏ^èŒÅ∞, =¸Åâ◊OY,
L|ƒã¨ "åº^è∞Œ Å∞, â◊¥Å, ~°H^Îõ À+¨=ÚÅ∞, =∞u„Éè=í ∞}O, HõO\˜H˜ ã¨O|O
kèOz# "åº^èŒ∞Å∞, q+¨ [O`«∞ÉèíÜ«∞O, q+¨ „ѨÜ≥∂QÆ=ÚÅ∞, ÃÑ·âßzHõ
„Ѩ=~°Î# HõeyOK«∞#∞. ~åǨï„Ñ‘uH˜ H˜Ö’ q∞#∞=ÚÅ∞ â◊x"å~°O ^•#O
~Ú=fi=Öˇ#∞. ~åǨï=Ù‰õΩ 18"ÕÅ∞ [ѨO KÕ~ÚOK«=Öˇ#∞. ^Œ∞~åæ ѨÓ[
(J=∞‡"åiH˜ ‰õΩO‰õΩ=∞ѨÓ[) KÕ~ÚOK«∞K«∞O_»=Öˇ#∞. *Ïu QÀ"Õ∞kè
Hõ=Ú LOQÆ~°=ÚÖ’ ^èŒiOK«=Öˇ#∞.
9.ˆH`«∞=Ù : QÆl˚, ‰õΩ~°∞=ÙÅ∞, h~°ã¨O, HÍà◊¡‰õΩ, KÕ`«∞ʼnõΩ ^Œ∞~°^ŒÅ∞,
u"≥∞‡~°∞¡, q+¨[O`«∞ÉèíÜ«∞O, â◊s~° ~°∞QƇ`«Å∞, xã¨û`«∞Î=, J<åÜ«∂ã¨
=∞~°}=Ú, J==∞$`«∞ºÉèíÜ«∞O HõeyOK«∞#∞. ˆH`«∞„Ñ‘uH˜ H˜Ö’ LÅ=Å∞
=∞OQÆà"◊ å~°O ^•#=Ú ~Ú=fi=Öˇ#∞. Hˆ `«∞=Ù‰õΩ 7 "ÕÅ [Ѩ=Ú KÕ~ÚOK«
=Öˇ#∞. ã¨∂~°º„áê~°#÷ Å∞, ã¨∂~°º #=∞™ê¯~°=ÚÅ∞ KÕ~ÚOK«=Öˇ#∞. *Ïu
"≥·_è»∂~°º=Ú (Ñ≤e¡Hõ#∞fl~å~Ú) LOQÆ~°=ÚÖ’ ^èŒiOK«=Öˇ#∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 61

„QÆÇ¨Ï âßOuH˜ U ~ÀA U ѨÓ[ KÕÜ«∂e

Pk"å~°O
[## =∞~°}ÏÅÃÑ· „ѨÉèÏ=O K«∂¿Ñ „QÆǨÅ#∞ „Ѩã¨#flO KÕã¨∞
‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ "å~°OÖ’ J#∞‰õÄÅ"≥∞ÿ# ~ÀA Uk? „QÆǨÅ#∞ „Ѩã¨##O
KÕã¨∞‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ "å~°O ~ÀAÖ’¡ U ~ÀA U ^Õ=Ùx ѨÓlOKåe J#fl
q+¨Ü«∂Å∞ WK«Û@ á⁄O^Œ∞Ѩ~°Û|_®¤~Ú.
K«~°‡, <Õ„`«"åº^èŒ∞Å x~°∂‡Å#‰õΩ, ã¨O`å# ˆHΔ=∂xH˜, "≥·"åÇ≤ÏHõ
rq`« J#∞‰õÄÅ`«‰Ωõ Pk"å~°O<å_»∞ ã¨∂~°º„QÆÇ¨ ~å^è#Œ KÕÜ∂« e. JO^Œ∞
HÀã¨O Pk"å~°O<å_»∞ LѨ"åã¨O =ÙO_ç, ã¨∂~åº~å^è#Œ ÖËHõ ã¨∞„|Ǩχ}˺â◊fi~°
P~å^èŒ# KÕÜ«∞_»O ^•fi~å ã¨`«Êùe`åÅ#∞ á⁄O^Œ=K«∞Û. J~Ú`Õ nxx
XHõ „=`«OÖÏQÍ PK«iOKåe. D „=`åxfl â◊√Hõ¡Ñ¨HõΔ Pk"å~°O <å_»∞
„áê~°OaèOz, P ã¨O=`«û~°OÖ’ =KÕÛ Jxfl Pk"å~åÅ∞ PK«iOKåe.
JÖÏ PK«iOK«ÖËx "å~°∞ Hõhã¨O 12 "å~åÖˇ·<å KÕÜ«∂e.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 62

„=`«q^è•#O : Pk"å~°O <å_»∞ L^ŒÜ«∞"Õ∞ "Õ∞ÖÁ¯x `«ÖÏ~å ™êfl#O

KÕã≤ ã¨∂~°∞ºxH˜ Z^Œ∞~°∞QÍ xÅ∞Ûx ã¨∂~°º=∞O„`åxfl ÖË^• Pk`«º ǨÏ$^Œ
Ü«∂xfl =¸_»∞™ê~°∞¡ K«^"Œ åe. P ÃÑ#· QÆOQÍ[ÖÏxfl, ÖË^• â◊√^ÀÌ^HŒ Íxfl,
Z„~° K«O^Œ<åxfl, ^Œ~ƒ° Åù #∞ ã¨∂~°º<å~åÜ«Ú}˜_Hç ˜ ã¨=∞iÊOK«∞HÀ"åe. „Ѩu
Pk"å~°=¸ LѨ"åã¨O =ÙO>Ë =∞Ozk. ÖËx ѨHõΔOÖ’ L^•ºÑ¨# KÕ¿ã
~ÀA# =∂„`«O `«Ñʨ xã¨iQÍ LѨ"åã¨O LO_®e. ѨQÅÆ ∞ ѨÓ*Ï#O`«~O°
Z=Ô~·<å ^ŒOѨ`«∞ʼnõΩ Éè’[#O ÃÑ\˜ì ^ŒH˜Δ} `åO|∂ÖÏÅ∞ W"åfie.
™È=∞"å~°O
J_»QÆQÍ<Õ =~åÅ#OkOKÕ É’àÏâ◊OHõ~°∞_çx, =∞#ó HÍ~°‰õΩ_»∞
J~Ú# K«O„^Œ∞_çx „Ѩã#¨ flO KÕã∞¨ ‰õΩ<ÕO^Œ∞‰õΩ ™È=∞"å~° ѨÓ[ „âı+"ª¨ ∞≥ #ÿ k.
„âß=}, "≥·âßY, HÍsÎHõ, =∂~°æt~° =∂™êÖ’¡ â◊√Hõ¡Ñ¨HõΔ ™È=∞"å~°O <å_»∞
D ѨÓ[#∞ „áê~°OaèOKåe. 16 "å~åÅ∞ ÖË^• Hõhã¨O 5 "å~åÅáê@∞
D „=`å K«~°} KÕÜ«∂e.
„=`«q^è•#O : K≥~°∞=Ù, #k, ã¨=Ú„^ŒO, H˘Å#∞ ÖË^• ÉÏq h\˜Ö’
FO #=∞ót≈"åÜ«∞ Jx 㨇iOK«∞‰õΩO@∂ ™êfl#O KÕÜ∂« e. t=áê~°fi`«∞Å
JëÈì`«Î~°O, J~°ú<åsâ◊fi~° ™È΄`«O KÕã¨∂Î `≥Å¡\ ˜ ѨÙ=ÙfiÅ∞, âıfi`« QÆO^èŒO,
aÜ«∞ºO`À KÕã≤# Ñ≤O_ç =O@Å∞, ѨOKå=∞$`åÅ∞, âıfi`åHõΔ`«Å∞, QÆOQÍ
[ÅO, aÅfiѨ„`åÅ`À ѨÓlOKåe. D ~ÀA LѨ"åã¨O LO>Ë =∞Ozk.
K«O„^Œ„QÆÇϨ „Ѩu‰õÄÅ „ѨÉÏè =O `˘ÅˆQO^Œ∞‰õΩ `≥Å∞Ѩ٠=„™êÎÅ∞, =Ú`«ºO
á⁄ky# "≥O_ç LOQÆ~åxfl ^èŒiOKåe. ѨÓ*Ï ã¨=∞Ü«∞OÖ’ K«O„^•
ëÈì`«Î~åxfl ѨiîOKåe. z=i"å~°OÖ’ ^ŒOѨ`«∞ʼnõΩ Éè’[#O ÃÑ\˜ì,
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 63

K«O^Œ# `åO|∂ÖÏÅ`À áê@∞ áêÅ∞, ÃÑ~°∞QÆ∞, ѨO_»∞¡, `≥Å∞ѨÙ~°OQÆ∞

=ã¨∞Î=ÙÅ#∞ ^•#O KÕÜ«∂e.
=∞OQÆà◊"å~°O
PO[<ÕÜ«Ú_ç J#∞„QÆǨÏO á⁄O^Œ_®xH˜, N=b¡ ^Õ=¿ã# ã¨"Õ∞`«
ã¨∞„|Ǩχ}˺â◊fi~°™êfiq∞ Pjã¨∞ûÅ#∞ JO^Œ∞HÀ=_®xH˜, ‰õΩ[„QÆÇϨ ã¨O|O
^è"Œ ∞≥ #ÿ ^ÀëêÅ#∞ `˘ÅyOK«∞HÀ=_®xH˜ =∞OQÆà"◊ å~° „=`«O PK«iOKåe.
„=`«q^è•#O : U =∂ã¨OÖ’<≥·<å â◊√Hõ¡Ñ¨HõΔOÖ’ =KÕÛ =∞OQÆà◊"å~°O D
ѨÓ[#∞ „áê~°OaèOKåe. Hõhã¨O 21 "å~åÅáê@∞ KÕÜ«∂e. D „=`å
K«~°} ^•fi~å â◊„`«∞ [Ü«∞O ã≤kÌã¨∞ÎOk. P~ÀQƺO ‰õΩ^Œ∞@Ѩ_»∞`«∞Ok.
~°HõÎáÈ@∞ `«k`«~° ~ÀQÍÅ∞, n~°…"åº^èŒ∞Å∞, ~°∞}ÉÏ^èŒÅ∞ LѨâ◊q∞™êÎ~Ú.
~åyáê„`«, Z~°∞Ѩ٠~°OQÆ∞ ѨÓÅ∞, Z„~°\ ˜ =„™êÎÅ∞, H˘|ƒiHÍÜ«∞Å∞ D
ѨÓ[Ö’ LѨÜ≥∂yOKåe. ‰õΩ[„QÆÇ¨Ï ^À+¨ x~°∂‡Å#HÀã¨O D „=`å
K«~°} KÕ¿ã"å~°∞ ‰õΩ*ÏëÈì`«Î~åxflÖË^• =¸Å=∞O„`«O ѨiîOKåe.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 64

|∞^èŒ"å~°O
ã≤÷uHÍ~°‰õΩ_»∞, tHõΔ~°HõΔ‰õΩ_»∞ J~Ú# N =∞Ǩq+¨μ‚=Ù J#∞„QÆǨÏO
á⁄O^ŒQÀˆ~"å~°∞, |∞^茄QÆÇ¨Ï =ºuˆ~Hõ Ѷ¨ÖÏÅ HÍ~°}OQÍ q^Œº, L^ÀºQÆ,
"åºáê~åÅÖ’ "≥#∞Hõ|_»∞`«∞#fl"å~°∞ D „=`åK«~°} KÕÜ«∂e.
„=`«q^è•#O : U =∂ã¨OÖ’<≥<· å â◊√HõÑ¡ H¨ OΔõ Ö’ =KÕÛ "≥Ú^Œ\ ˜ |∞^è"Œ å~°O
<å_»∞ „áê~°OaèOz, 21 "å~åÅáê@∞ D „=`åxfl PK«iOKåe. |∞^èŒ
"å~°O ѨÓ[ KÕ¿ã "å~°∞ =O@HÍÅÖ’ LѨC#∞ LѨÜ≥∂yOK«‰õÄ_»^Œ∞.
P‰õΩ‰õÄ~°Å∞, ѨKÛ« J~°\ј O¨ _»∞,¡ ѨKÛ« „^•HõΔ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ P‰õΩѨKÛ« ~°OQÆ∞Ö’
=ÙO_Õ PǨ~° áêhÜ«∂Å#∞ =∂„`«"Õ∞ ¿ãqOKåe. ѨK«Û~°OQÆ∞ =„™êÎÅ∞,
ѨK«Û~°OQÆ∞ ‰õÄ~°Å∞, ѨK«Û~°OQÆ∞ =ã¨∞Î=ÙÅ∞ ^•#O KÕÜ«∂e. QÀ=ÙʼnõΩ
ѨK«ÛQÆ_ç¤ uxÑ≤OK«_»O „âı+¨ªO. =Ú_çÃÑã¨Å`À KÕã≤# Ѩ^•~åúÅ#∞ ÖË^•
Ñ≤O_ç=O@Å#∞ x"ÕkOz, „Ѩ™ê^ŒOQÍ ã‘fiHõiOKåe.
QÆ∞~°∞"å~°O
=∂#ã≤Hõ „ѨâßO`«`«, P^蕺u‡Hõ L#flu, Jáê~°*Ï˝#O, áêO_ç`«º
Jaè=$kÌx á⁄O^• Å#∞‰õΩ<Õ"å~°∞ QÆ∞~°∞"å~° „=`åK«~°} KÕÜ«∂e.
WO^Œ∞HÀã¨O ^ŒH}Δ˜ Ï=¸iÎ, ~åѶ∞¨ "ÕO„^Œ™êfiq∞, ^Œ`å΄`ÕÜÚ« _»∞ ÖË^• `«=∞
QÆ∞~°∞=Ù#∞ P~åkèOKåe. QÆ∞~°∞„QÆÇ¨Ï =ºuˆ~Hõ Ѷ¨e`åÖˇ·# q^•º L^ÀºQÆ
„Ѩu‰õÄÅ`«Å∞, J==∂<åÅ∞, J=¿ÇÏà◊#Å#∞Oz `«Ñ≤ÊOK«∞HÀ"åÅ#∞
‰õΩ<Õ"å~°∞ QÆ∞~°∞"å~° „=`«O KÕÜ«∂e. „=`«q^è•#O U <≥ÅÖ’<≥·<å â◊√Hõ¡
ѨHõΔOÖ’x "≥Ú^Œ\ ˜ QÆ∞~°∞"å~°O <å_»∞ P~°OaèOz Hõhã¨O Ѩ^ŒÇ¨~°∞
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 65

"å~åÅ∞ ÖË^• =¸_Õà◊§áê@∞ KÕÜ«∂e. ™êfl<å#O`«~°O Ѩã¨∞Ѩ٠~°OQÆ∞

=„™êÎÅ∞, Ѩã¨∞ѨÙ~°OQÆ∞ HõOHõ}Ïxfl ^èŒiOz, HõOK«∞ Ö’Ç¨Ï áê„`«Ö’
Ѩã¨∞Ѩ٠JHõΔ`«Å#∞, Ѩã¨∞Ѩ٠ѨÓ=ÙÅ#∞, Ѩã¨∞ѨÙ#∞, Ѩã¨∞Ѩ٠Hõeã≤#
K«O^Œ<åxfl qxÜ≥∂yOz ã¨O|Okè`« ™êfiq∞ JëÈì`~Ϋ åÅ`À ѨÓlOKåe.
J#O`«~°O Ѩã¨∞Ѩ٠~°OQÆ∞ J~°\ ˜, =∂q∞_ç ÖË^• P =~°‚OÖ’ LO_Õ
W`«~° Ѷ֨ ÏÅ#∞ x"ÕkOKåe. QÆ∞~°∞„QÆÇϨ J#∞‰õÄÅ`«#∞ á⁄O^ŒQÀˆ~"å~°∞
QÆ ∞ ~° ∞ „QÆ Ç ¨ Ï =¸Å=∞O„`åxfl [Ñ≤ O Kåe. PǨ  ~° O Ö’ LѨ C #∞
qxÜ≥∂yOK«‰Äõ _»^∞Œ . XHõÑÓ¨ @ `«Ñʨ xã¨iQÍ LѨ"åã¨O =ÙO_ç, ™êfiq∞H˜
x"ÕkOz# Ѩ^• ~åúÅ#∞ ã‘fiHõiOKåe.
â◊√„Hõ"å~°O
^Œ∞~°,æ ÅH˜Δ ‡, ã¨O`À+≤=∂`å, QÍÜ«∞„u `«k`«~° ^Õ=`«Å J#∞„QÆÇ¨ xfl
á⁄O^Œ_®xH˜, â◊√„Hõ„QÆÇ¨Ï =ºuˆ~Hõ Ѷ¨ÖÏÅ#∞ `˘ÅyOK«∞HÀ=_®xH˜ â◊√„Hõ
"å~° ѨÓ[ „âı+¨ª"≥∞ÿ#k.
„=`«q^è•#O : D ѨÓ[#∞ „âß=}=∂ã¨O ÖË^• U =∂ã¨OÖ’<≥·<å
â◊√Hõ¡Ñ¨HõΔOÖ’ =KÕÛ `˘e â◊√„Hõ"å~°O <å_»∞ P~°OaèOz 16 "å~åÅ áê@∞
KÕÜ∂« e. „ѨâßO`«"∞≥ #ÿ , ã¨∞Y=O`«"∞≥ #ÿ "≥"· åÇ≤ÏHõ rq`åxfl „Ѩ™êkOKÕ
P K«Å¡x `«e¡H˜ Nã¨∂HõÎ áê~åÜ«∞} KÕã¨∂Î, `≥Å∞Ѩ٠~°OQÆ∞ ѨÓÅ∞, `≥Å¡x
K«O^Œ#O, `≥Å¡x JHõΔ`«Å`À ѨÓ[ KÕã≤ H©Δ~å#flO, K«ÔH¯~° x"Õ^Œ# KÕã≤
„Ѩ™ê^•xfl ã‘fiHõiOKåe. â◊√„Hõ„QÆÇ¨Ï J#∞‰õÄÅ`« HÀ~°∞‰õΩ<Õ "å~°∞
=¸Å=∞O„`åxfl ѨiîOKåe.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 66

â◊x"å~°O
N "≥OHõ>Ëâ◊fi~° ™êfiq∞ J#∞„QÆǨÏO á⁄O^Œ QÀˆ~"å~°∞, â◊x,
~åǨï=Ù, ˆH`«∞=Ù „QÆÇ¨Ï ã¨O|O^èŒ"≥∞ÿ# =ºuˆ~Hõ Ѷ¨e`åÅ∞ `˘Åy PÜ«∂
„QÆÇ¨ ʼnõΩ ã¨O|OkèOz# J#∞‰õÄŠѶe¨ `åÅ#∞ HÀ~°∞‰õΩ<Õ"å~°∞ â◊x"å~°
„=`«O KÕÜ«∂e.
„=`«q^è•#O : „âß=}=∂ã¨O ÖË^• ѨÙ+¨º=∂ã¨OÖ’ =KÕÛ `˘e â◊x"å~°O
<å_»∞ D „=`«O „áê~°OaèOz Hõhã¨O 19 "å~åÅáê@∞ „=`åK«~°}
KÕÜ«∂e. "≥OHõ>Ëâ◊fi~° JëÈì`«Î~°O ÖË^• ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞ ѨÓ[ KÕÜ«∂e.
„QÆǨÏã¨O|O^èŒ"≥∞ÿ# J#∞‰õÄÅ`«#∞ HÀ~°∞‰õΩ<Õ"å~°∞ P=Ú^ŒO, #∞=ÙfiÅ
#∂<≥, P=Ù <≥~Úº HõeÑ≤, #Å∞ѨÙ, Z~°∞ѨÙ, he~°OQÆ∞ =`«∞ÎÅ`À náê
~å^èŒ# KÕÜ«∂e. hÅO ~°OQÆ∞ ѨÓÅ`À ѨÓ[ KÕÜ«∞_»O „âıÜ«∞㨯~°O.
D ѨÓ[‰õΩ =∂„`«O LѨ"åã¨O `«Ñ¨Êxã¨i. ѨQÆÅ∞ JÖÏÊǨ~°O fã¨∞
‰õΩ<åfl, ~å„u ѨÓiÎQÍ Ñ¨O_»∞¡, áêÅ`À, ã¨iÃÑ@∞ìHÀ"åe. PYi"å~°O
L^•ºÑ¨#QÍ #Å∞ѨÙ~°OQÆ∞ =„™êÎÅ∞, ѨuÎ, W#∞=Ú, `≥·ÅO "≥Ú^ŒÖˇ·#q
^•#OQÍ W"åfie.
U ѨÓ[, „=`«O KÕ¿ã@ѨC_≥·<å Ѷ¨e`«O HÀã¨O H͉õΩO_® „â◊^•Ì
Éèí‰õΩÎÅ`À KÕÜ«∂e. JѨC_Õ =∞# HÀiHõ <≥~°"Õ~°∞`«∞Ok. ǨÏOQÆ∞, P~åƒù
\ÏʼnõΩ ^Œ∂~°OQÍ =ÙO_®e. K«hfl\˜ ™êfl#O, q∞`åǨ~°O, Éè∂í â◊Ü∞« #O,
„|ǨχK«~°ºO, =∞^Œº, =∂O™êʼnõΩ, Jj¡Å ã¨OÉèÏ+¨}ʼnõΩ, ^Œ$âߺʼnõΩ
^Œ∂~°OQÍ =ÙO_®e.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 67

„QÆǨÅ âßO`«∞ʼnõΩ LѨÜ≥∂yOKåeû# =`«∞ÎÅ∞, „Ѩq∞^ŒÅ∞, #∂<≥Å∞

„QÆÇ¨ Å âßO`«∞ʼnõΩ qq^èŒ q^è•Å∞QÍ náê~å^è#Œ KÕÜ∞« _»O ^•fi~å

*Ï`«‰Ωõ Å∞ ã¨∞Yã¨O`ÀëêÅ`À rq™êÎ~x° *’ºu+¨º xѨÙ}Å∞ JO@∞<åfl~°∞.
*Ï`«HõѨ~°OQÍ #=„QÆÇ¨Ï Ñ¨i=~°Î##∞ J#∞ã¨iOz â◊√Éèí, Jâ◊√Éèí
Ѷ¨e`åÅ∞O\ÏÜ«∞x *’ºu+¨º âßGO K≥|∞`ÀOk. „QÆǨkèѨ`«ºO`À HõeˆQ
Jâ◊√Éèí Ѷ¨e`åÅ#∞ `«Ñ≤ÊOKÕO^Œ∞‰õΩ #=„QÆÇ¨Ï P~å^èŒ# KÕÜ«∞_»O
=∞Oz^Œx *’ºu+¨μ¯Å∞ ã¨∂zã¨∞Î<åfl~°∞.
WO^Œ∞Ö’ ÉÏQÆOQÍ #=„QÆÇϨ ѨÓ[Ö’ náê~å^è#Œ ‰õΩ "å_®eû# =`«∞ÅÎ ∞,
náê~å^è#Œ Ö’ LѨÜ∂≥ yOKåeû# #∂<≥Å∞ QÆ∞iOz âߢ™êÎÅ∞ q=iOKå~Ú.
ã¨∂~åº~å^èŒ#Ö’ ‰õΩO‰õΩ=∞ =~°‚Ѩ٠UHõ=uÎx Z„~°~°OQÆ∞ „Ѩq∞^≥Ö’
"≥eyOz ѨÓ[KÕÜ«∂e. náê~å^èŒ#Ö’ P=Ù<Õux LѨÜ≥∂yOKåe.
K«O„^Œ „QÆÇ¨Ï Ñ¨Ó[Ö’ UH˜# ^Œ∂k`À `«Ü«∂~°∞ KÕÜ«∞|_ç# Ô~O_»∞
=`«∞ÎÅ#∞ "≥O_ç „Ñ¨q∞^≥Ö’ "≥eyOKåe. náê~å^èŒ#Ö’ <Õux "å_®e.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 68

‰õΩ[ „QÆÇ¨Ï Ñ¨Ó[Ö’ ‰õΩO‰õΩ=∞ ~°OQÆ∞ =~°‚OÖ’ L#fl =¸_»∞

=`«∞ÎÅ#∞ Z„~°\ ˜ „Ѩq∞^≥ÅÖ’ "≥eyOKåe. náê~å^èŒ#Ö’ #∞=ÙfiÅ
#∂<≥#∞ "å_®e.
|∞^èŒ „QÆÇϨ ѨÓ[Ö’ `≥Ål¡ ÖË_¡ ∞» <åÅ∞QÆ∞ =`«∞ÅÎ #∞ Z„~°\˜ „Ѩq∞^≥Ö’
`«=∞Åáê‰õΩ "Õã≤ "≥eyOKåe. WO^Œ∞Ö’ náê~å^èŒ#‰õΩ QÍ#∞ H˘|ƒi
#∂<≥#∞ "å_®eû LO@∞Ok.
QÆ∞~°∞„QÆÇ¨Ï Ñ¨Ó[KÕÜ«∞\ÏxH˜ `å=∞~° =`«∞ÎÅ`À `«Ü«∂~°∞ HÍ|_ç#
S^Œ∞ =`«∞ÎÅ#∞ HõOK«∞ „Ѩq∞^≥ÅÖ’ "Õã≤ "≥eyOKåe. náê~å^èŒ#Ö’
<Õ~Úx LѨÜ≥∂yOKåe.
â◊√„Hõ „QÆÇ¨Ï Ñ¨Ó[Ö’ ‰õÄ_® `å=∞~° =`«∞ÎÅ`À `«Ü«∂~°∞ KÕã≤# P~°∞
=`«∞ÎÅ#∞ "Õã≤ "≥eyOKåe. náê~å^èŒ#‰õΩ P=Ù<Õux qxÜ≥∂yOKåe.
â◊x „QÆÇϨ ѨÓ[‰õΩ #Å¡x U_»∞ =`«∞ÅÎ #∞ ã‘Åì ∞ „Ѩq∞^≥Ö’ "≥eyOKåe.
náê~å^èŒ#‰õΩ #∞=ÙfiÅ #∂<≥#∞ qxÜ≥∂yOKåe.
~åÇ¨ï „QÆÇϨ ѨÓ[‰õΩ #Å∞Ѩ٠=~°O‚ Hõey# Zxq∞k =`«∞ÅÎ #∞ x=∞‡HÍÜ«∞
_˘Ñ¨ÊÖ’ "≥eyOKåe. náê~å^è#Œ Ö’ J+ì̈=¸eHÍ `≥·ÖÏxfl qxÜ≥∂yOKåe.
ˆH`«∞ „QÆÇ¨Ï Ñ¨Ó[Ö’ `≥Å¡lÖË¡_»∞`À `«Ü«∂~°∞ HÍ|_ç# `˘q∞‡k
=`«∞ÅÎ #∞ LѨÜ∂≥ yOKåe. náê~å^è#Œ Ö’ H˘|ƒi #∂<≥#∞ LѨÜ∂≥ yOKåe.
WÖÏ PÜ«∂ „QÆǨÅ âßO`«∞ʼnõΩ ÃÑ·q^èŒOQÍ náê~å^èŒ# KÕÜ«∞_»O
^•fi~å *Ï`«‰õΩʼnõΩ `«=∞ rq`«OÖ’ „QÆǨÏ^À+¨O `˘Åy, ã¨∞Yã¨O`À
ëêÅ`À rqOK«QÆÅ~°x *’ºu+¨º xѨÙ}∞Å∞ JO@∞<åfl~°∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 69

#=„QÆÇ¨Ï ^ÀëêʼnõΩ KÕÜ«∞=Åã≤# ѨiǨ~åÅ∞

=∂#=Ùx Ü≥ÚHõ¯ ^≥·#Ok# rq`«OÖ’ J<ÕHõ ã¨=∞㨺Å∞ Z^Œ∞~°

=Ù`«∂ LO\Ï~Ú. *’ºu+¨ºO ÃÑ· #=∞‡HõO L#fl"å~°∞ ã¨=∞㨺‰õΩ HÍ~°}O
`≥eã≤# "≥O@<Õ ã¨O|Okè`« „QÆÇ¨ xH˜ ѨÓlOz P „QÆÇ¨ #∞„QÆÇϨ O á⁄Ok
`«`üã¨O|O^èŒ"≥∞ÿ# ÉèÏ^ŒÅ #∞O_ç q=ÚH˜Î á⁄O^Œ∞`«∞O\Ï~°∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 70

*’ºu+¨º *Ï˝#O ÖËx"å~°∞ ‰õÄ_® "åiH˜ HõÅ∞QÆ∞K«∞#fl HõëêìʼnõΩ

HÍ~°}O JQÆ∞ „QÆǨÏO `≥Å∞ã¨∞H˘x P „QÆǨxH˜ âßOu =∂~°æ=ÚÅ∞
KÕã¨∞H˘x# „QÆÇ¨Ï ÉèÏ^ŒÅ #∞O_ç q=ÚH˜Î á⁄O^Œ∞`å~°∞.
ã¨∂~°∞º_»∞
Z=i *Ï`«HOõ Ö’ J~Ú`Õ
~°q |ÅÇ‘Ï#OQÍ LO\Ï_À
"åiH˜ J<å~ÀQƺ=Ú, JkèHÍ~°∞Å
#∞O_ç "ÕkèOѨÙÅ∞, `«O„_ç ÖË^•
Ѩل`«∞Å #∞O_ç =ºuˆ~Hõ`,« <Õ„`«,
QÆ∞O_≥ ã¨O|Okè`« "åº^èŒ∞Å∞,
`«O„_ç `«~°∞Ѩ٠|O^èŒ∞=Ù Å`À
Ѩ_H» áõ È=Ù@, U^≥<· å ™êkèOKå
Å<Õ Ñ¨ @ ∞ì ^ Œ Å ÖË H õ á È=Ù@,
P`«‡qâßfiã¨O ÖËHáõ È=Ù@ =O\˜
㨠= ∞㨠º Å∞ `« = ∞ ^≥ · # Ok#
rq`«OÖ’ Z^Œ∞~˘¯O\Ï~°∞.
ã¨∂~°º „QÆÇ¨Ï J#∞„QÆǨÏO H˘~°‰õΩ „Ѩu~ÀA ã¨∂~°º #=∞™ê¯~°O
KÕã¨∞H˘#∞@, Pk`«º ǨÏ$^ŒÜ«∞O áê~åÜ«∞}O, QÀ^èŒ∞=∞ ÖË^• QÀ^èŒ∞
=∞Å`À `«Ü∂« ~°∞KÕã#≤ PǨ~°Ñ^¨ •~°=÷ ÚÅ∞ ^•#O KÕÜÚ« @. `«O„_ç QÍix
ÖË^• `«O„_ç`À ã¨=∂#"≥∞#ÿ "åix Q“~°qOK«∞@ =Å# ~°q „QÆÇϨ ^À+¨=Ú
`˘ÅyáÈ~Ú Jaè=$kú HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok Jx K≥|∞`å~°∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 71

K«O„^Œ∞_»∞
K«O„^Œ∞_»∞ *Ï`«Hõ
K«„HõOÖ’ |ÅÇ‘Ï#OQÍ
L#flѨC_»∞ =∞#ã¨∞û
xÅHõ_»QÍ ÖËáÈ=Ù@,
ÉèíÜ«∞O, J#∞=∂#O,
q^ŒºÖ’ Jaè=$kú ÖËHõ
áÈ=Ù@, `«eQ¡ Íi Ü≥ÚHõ¯
P~ÀQƺO ã¨iQÍ ÖËHõ
áÈ=Ù@, ¢ã‘ÎÅ`À q~À
^è=Œ Ú, =∂#ã≤Hõ "åº^è∞Œ Å∞,
~å„`«∞Å∞ ã¨iQÍ x„^Œ
Ѩ@ìHõáÈ=Ù@, JkèHõ"≥∞ÿ# HÀiHõÅ∞, â◊s~°O Ü≥ÚHõ¯ Z^Œ∞QÆ∞^ŒÅ ã¨iQÍ
ÖËHõáÈ=Ù@, |~°∞=Ù `«‰õΩ¯=QÍ LO_»∞@, ¢ã‘ÎʼnõΩ QÆ~åƒùâ◊Ü«∞ "åº^èŒ∞Å∞
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ ã¨=∞㨺Å∞ HõÅ∞`«∞#flѨC_»∞ K«O„^Œ „QÆÇϨ ^À+¨OQÍ QÆ∞iÎOKåe.
K«O„^Œ „QÆÇ¨Ï J#∞„QÆǨÏO H˘~°‰õΩ =∂`«$ ã¨=∂#"≥∞ÿ# ¢ã‘ÎÅ#∞
Q“~°qOK«∞@, aÜ«∞ºO ^•#O KÕÜÚ« @, áêÅ∞, =∞l˚QÆ =O\˜q Éè‰í Ωõ ÅÎ ‰õΩ
z#fl Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ Ñ¨OÑ≤}© KÕÜ∞« _»O, t=ÙxH˜ P=ÙáêÅ`À Jaè¿+HõO [iÑ≤O
K«∞H˘#∞@, áê~°fif^Õq JëÈì`«Î~°O áê~åÜ«∞}O KÕÜ«Ú@ "≥Ú^ŒÅQÆ∞
"å\˜ ^•fi~å K«O„^Œ„QÆÇ¨Ï J#∞„QÆǨxH˜ áê„`«∞Å∞ J~Ú Jaè=$kú K≥O^Œ∞
`å~°∞ Jx K≥ѨÊ|_»∞`«∞Ok.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 72

‰õΩA_»∞
*Ï`«HõK«„HõOÖ’ ‰õΩA_»∞ |Å
Ç‘Ï#OQÍ LO_»_O» =Å¡ ^è~·≥ º° O ÖËHõ
áÈ=Ù@, J#fl^Œ=Ú‡Å`À ã¨Yº`«
#tOK«∞@, Éè∂í q∞H˜ ã¨O|OkèOz#
=º=Ǩ~åÖ’¡ #ëêìÅ∞, HÀ~°∞ì Hˆ ã¨∞Å∞,
~“_ôÅ =Å# W|ƒO^Œ∞Å∞, Jyfl
„Ѩ=∂^•Å∞, "åǨÏ# „Ѩ=∂^•Å∞,
áÈbã¨∞Å =Å¡ "ÕkOè ѨÙÅ∞, JѨCÅ∞
f~°HõáÈ=Ù@, |∞∞}^•`«Å #∞O_ç
XuÎ_,ç ~°HÎõ ã¨O|OkèOz# "åº^è∞Œ Å∞,
â◊$OQÍ~°O#O^Œ∞ Pã¨H˜Î ÖËHõáÈ=_»O, HõO_»~åÅ |ÅÇ‘Ï#`«, ~°HõÎÇ‘Ï#`«
ã¨=∞㨺Å#∞ Z^Œ∞~˘¯<Õ ^è≥·~°ºO ÖËHõáÈ=Ù@ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q HõÅ∞QÆ∞K«∞#fl
ѨC_»∞ ‰õΩ[ „QÆÇ¨Ï ^À+¨=ÚQÍ QÆ∞iÎOKåe.
‰õΩ[ „QÆÇ¨ #∞„QÆÇϨ O H˘~°‰Ωõ ã¨∞„|Ǩχ }º™êfiq∞, PO[<ÕÜ∞« ™êfiq∞
"åix ѨÓlOKåe. JÖψQ ǨÏ#∞=∂<£ Kåb™ê áê~åÜ«∞}O, HõO^Œ∞Å∞
^•#O KÕÜ«∞_»O, ѨQÆ_»O LOQÆ~°O ^èŒiOK«_»O, =∞OQÆà◊"å~°O ~ÀA#
xÜ«∞=∞OQÍ LO_»_»O, J#fl^Œ=ڇʼnõΩ ã¨Ç¨Ü«∞O KÕÜ«∞_»O, "åi
=∂@ʼnõΩ qÅ∞= W=fi_»O, ¢ã‘ÎÅ∞ Z„~°x ‰õΩO‰õΩ=∞, Z~°∞Ѩ٠~°OQÆ∞
QÍAÅ∞ ^èŒiOK«_»O =Å# ‰õΩ[ „QÆǨÏÑ‘_»Å∞ `˘eyáÈ`å~Ú Jx
K≥ѨÊ|_»∞`«∞Ok.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 73

|∞^èŒ∞_»∞
*Ï`«Hõ K«„HõOÖ’
|∞^èŒ∞_»∞ |ÅÇ‘Ï#OQÍ
L#fl@¡~Ú`Õ.. #~åÅ
|ÅÇ‘Ï#`«, *Ï˝Ñ¨Hõâ◊H˜Î
ÖËHáõ È=@O, K«^∞Œ =ÙÖ’
Jaè=$kú ÖËHõáÈ=_»O,
#uÎQÍ =∂\Ï¡_»_»O,
"åºáê~åÖ’¡ #ëêìÅ∞,
ã¨~Ô #· ã¨=∞Ü«∂xH˜ ã¨~Ô #·
x~°‚Ü«∂Å∞ fã¨∞HÀÖËHõ
áÈ=_»O, `≥eq`Õ@Å∞
ÖËHõáÈ=_»O, TÑ≤iu`«∞ÎʼnõΩ ã¨O|OkèOz# "åº^èŒ∞Å∞, J#∞=∂#O,
`«~∞° K«∂ ^è#Œ #+¨Oì "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q [~°∞QÆ∞K«∞#flѨC_»∞ |∞^èŒ „QÆÇϨ ^À+¨OQÍ
QÆ∞iÎOKåe.
|∞^èŒ „QÆǨ#∞„QÆǨÏO H˘~°‰õΩ q+¨μ‚ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞O áê~åÜ«∞}
KÕÜ«∞_»O, "ÕOHõ>Ëâ◊fi~°™êfiq∞ "åix, q¿Ñ¶∞flâ◊fi~° ™êfiq∞ "åix „áêi÷O
K«∞@, "åiH˜ ã¨O|OkèOz# ˆHΔ„`åÅ#∞ ^Œi≈OK«∞@, P=Ù‰õΩ Ñ¨K«ÛQÆ_ç¤,
`À@‰õÄ~° ÖÏO\˜q PǨ~°OQÍ WK«∞Û@, ÃÑã¨Å∞ ^•#O KÕÜ«Ú@,
q^•º~°∞Å÷ ‰õΩ Ñ¨Ùã¨HÎ ÍÅ#∞ ^•#O KÕÜ∞« @=Å# |∞^è∞Œ x Ü≥ÚHõ¯ J#∞„QÆÇϨ O
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok Jx K≥ѨÊ|_»∞`«∞Ok.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 74

QÆ∞~°∞=Ù
*Ï`«HõOÖ’ QÆ∞~°∞=Ù |ÅÇ‘Ï
#OQÍ L#flKÀ rq`«OÖ’ ã¨∞Y=Ú,
ã¨O`À+¨O ÖËHáõ È=Ù@, ^≥=· OÃÑ· #=∞‡HõO
ÖËHõáÈ=Ù@, ÃÑ^ŒÌÅ Ü«∞O^Œ∞ Q“~°=O
ÖËHõáÈ=Ù@, PKå~°=ÚÅ∞ áê\˜OK«
‰õΩO_»∞@, L#fl`« q^Œº‰õΩ P@OHÍÅ∞,
xÜ«∞O`«QÍ „Ѩ=iÎOK«∞@, ^è#Œ =Ú#‰õΩ
W|ƒO^Œ∞Å∞ HõÅ∞QÆ∞@, Zxfl ѨÓ[Å∞,
„=`åÅ∞ KÕã<≤ å Ѷe¨ `«O ÖËHáõ È=Ù@, r~°â‚ H◊ Θ ÖËHáõ È=Ù@, e=~ü‰Ωõ ã¨O|O
kèOz# "åº^èŒ∞Å∞ HõÅ∞QÆ∞K«∞#flѨC_»∞ QÆ∞~°∞„QÆÇ¨Ï ^À+¨OQÍ QÆ∞iÎOKåe.
QÆ∞~°∞„QÆÇ¨Ï J#∞„QÆǨÏO H˘~°‰õΩ QÆ∞~°∞K«i„`« áê~åÜ«∞} KÕÜ«∞_»O,
QÆ∞~°∞=ÙÅ#∞ Q“~°qOK«∞@, ^≥·= ˆHΔ„`«=ÚÅ∞ ã¨O^Œi≈OK«∞@, â◊#QÆÅ∞
^•#O KÕÜ«Ú@, ѨOK«=ÚY ~°∞„^•HõΔ#∞ ÖË^• Hõ#Hõ ѨÙ+¨º~åQÆ=Ú#∞
^èŒiOK«=K«∞Û#∞ Jx K≥ѨÊ|_»∞`«∞Ok.
â◊√„‰õΩ_»∞
*Ï`«HõOÖ’ â◊√„‰õΩ_»∞ |ÅÇ‘Ï#=ÚQÍ L#flѨC_»∞ ¢ã‘ÎʼnõΩ J<å~À
Qƺ=Ú HõÅ∞QÆ∞@. "åǨÏ# ™œYº=Ú ÖËHõáÈ=Ù@. ÉèÏ~åºÉèí~°ÎÅ =∞^茺
J<Àº#º`« ÖËHõáÈ=Ù@. =ºã¨#=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ Pã¨H˜Î, q"åǨÏO PÅ㨺O
JQÆ∞@, H˜_ôfl "åº^èŒ∞Å∞, =ºaèKå~°O, =∞`«∞ÎáêhÜ«∂Å∞ ¿ãqOK«∞@,
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 75

‰õΩ@∞O|OÖ’x ¢ã‘ÎʼnõΩ J<å~À

Qƺ=Ú ã¨iQÍ ÖË#ѨC_»∞ â◊√„Hõ „QÆÇϨ
^À+¨=ÚQÍ QÆ∞iÎOKåe.
â◊√„Hõ „QÆÇ¨Ï J#∞„QÆǨÏO H˘~°‰õΩ
ÅH©Δ ‡ J=∞‡"åix ѨÓlOK«∞@,
ÅH©Δ ‡ ™È΄`«=Ú áê~åÜ«∞}O KÕÜÚ« @,
ÉÁ|ƒ~°∞¡ ^•#O KÕÜÚ« @, q"åǨÏO
HÍx ¢ãÅΑ ‰õΩ "åi q"åǨÏO H˘~°‰Ωõ
ã¨Ç¨ÏHõiOK«∞@, ¢ã‘ÎÅ#∞ Q“~°qOK«∞@, =„[O LOQÆ~°O ^èŒiOK«∞@,
ã¨Ñ¨Î=Úd ~°∞„^•HõΔ#∞ ^èŒiOK«∞@ =Å# â◊√„Hõ „QÆÇ¨Ï J#∞„QÆǨÏ=Ú
á⁄O^Œ=K«∞Û#∞ Jx K≥Ñ¨Ê |_»∞`«∞Ok.
â◊x
PÜ«Ú+¨μ¬ HÍ~°‰õΩÅ∞ J~Ú# â◊x *Ï`«Hõ K«„Hõ=Ú #O^Œ∞ |ÅÇ‘Ï#
=ÚQÍ L#flKÀ |^ŒHú =õ Ú, Jux„^Œ n~°H÷ ÍeHõ "åº^è∞Œ Å∞, ã¨~~° Ú# L^Àº
QÆ=Ú ÖËHõáÈ=Ù@, [# ã¨Ç¨ÏHÍ~°O ÖËHõáÈ=Ù@, Z=ÚHõÅ "åº^èŒ∞Å∞, `«e¡
^ŒO„_»∞Å`À q~À^èŒ=ÚÅ∞, W`«~°∞Å Pnè#=ÚÖ’ Ѩx KÕÜ«Ú@, ¿ã=HÍ
=$uÎ, hK« =$`«∞ÎÅ∞ KÕѨ@∞ì@, Q“~°=O ÖËHõáÈ=Ù@, áê_»∞ Ѩ_ç# QÆ$ǨÏ
=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ rqOK«∞@, W`«~°∞Å WO\’¡ r=#=Ú ™êyOK«∞@, ÉèÏ~°º
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ J==∂xOK«∞@, ‰õΩ@∞O|=Ú#∞ q_çz J*Ï˝`=« ÚQÍ rqOK«∞@,
ã¨~°~Ú# Éè’[#O ‰õÄ_® ÖËHõáÈ=Ù@ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ Hõ+¨ì=ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞@#∞
â◊x„QÆÇ¨Ï ^À+¨OQÍ QÆ∞iÎOKåe.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 76

â◊x„QÆÇ¨Ï J#∞„QÆǨÏ=Ú#‰õΩ
t=ÙxH˜ Jaè¿+Hõ=Ú KÕÜÚ« @. q+¨μ‚
ã¨ÇϨ „ã¨<å=∂Å∞ áê~åÜ«∞}O KÕÜÚ« @.
â◊x"å~°=Ú xÜ«∞=∞=ÚQÍ LO_»∞@,
PO[<ÕÜ«∞ ™êfiq∞ "åix P~åkèO
K«∞@, ǨÏ#∞=∂<£ Kåe™ê áê~åÜ«∞}O
KÕÜ«Ú@, ǨÏ#∞=∞O`«∞#‰õΩ `«=∞Å
áê‰õΩ Ñ¨Ó[ KÕÑ¿≤ ãÎ =∞Ozk. ™êfiq∞
JÜ«∞ºÑ¨Ê =∂Å^è•~°} KÕÜ«Ú@,
â◊x „QÆÇ¨ xH˜ â◊x „`«Ü∂≥ ^Œt ~ÀA# `≥Ö· Ïaè¿+HõO KÕÜÚ« @, #Å¡#∞=ÙfiÅ∞
^•#=Ú KÕÜ«Ú@, #Å¡ ^Œ∞ѨÊ\˜ =ã¨∞Î=ÙÅ∞ ^•#O KÕÜ«Ú@, hÅ=Ú
LOQÆ~°O QÍx <åÅ∞QÆ∞ =ÚY=ÚÅ∞ QÆÅ ~°∞„^•HõΔ#∞ ^èŒiOK«∞@ =Å#
â◊x „QÆÇ¨Ï J#∞„QÆǨÏO HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok Jx K≥ѨÊ|_»∞`«∞Ok.
~åǨï=Ù
~åǨï=Ù *Ï`«Hõ K«„HõOÖ’ |ÅÇ‘Ï#=ÚQÍ L#flѨC_»∞ K«@ì =ºuˆ~Hõ
HÍ~°ºHõÖÏáêÅ∞ KÕÜ«Ú@, hK«¢ã‘ÎÅ`À ã¨Ç¨Ï"åã¨=Ú, ‰õΩ+¨μìÖÏO\˜ "åº^èŒ∞Å∞,
*ˇ·Å∞ tHõΔÅ∞ J#∞ÉèíqOK«∞@, q^•º~°∞÷Å∞ q^Œº =∞^茺֒ =∂x"ÕÜ«Ú@,
áê_»∞Ѩ_#ç QÆ$ǨÏ=ÚÅÖ’ x=ã≤OK«∞@, WO\’¡ ÉÁkÌOHõÅ∞, ѨOk H˘‰õΩ¯Å∞,
áê=ÚÅ∞ =O\˜q ã¨OK«iOK«∞@, â◊√ÉèíHÍ~°º=ÚÅ∞ "å~Ú^• Ѩ_»∞@,
"åǨÏ# „Ѩ=∂^Œ=ÚÅ∞ [~°∞QÆ∞@, QÆ$ǨÏOÖ’ ZÅ„HÍìxH± =ã¨∞=Î ÙÅ∞ áê_»
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 77

QÆ∞@, qÅ∞"≥#· =ã¨∞=Î ÙÅ∞ ^˘OQÆÅ∞

Z`«∞HÎ ˘xáÈ=Ù@, "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q
ã¨OÉèíqOK«∞K«∞#flѨC_»∞ ~åǨï
„QÆÇ¨Ï ^À+¨=ÚQÍ QÆ∞iÎOKåe.
~åǨï„QÆÇϨ ^À+¨ x"å~°
}‰õΩ Hõ#Hõ^Œ∞~°æ J=∞‡"åix
ѨÓlOK«∞@, ^Õq ÉèÏQÆ=`«O
áê~åÜ«∞}O KÕÜ«Ú@, QÀ"Õ∞
kèHOõ QÍx Zxq∞k =ÚY=ÚÅ∞
QÆÅ ~°∞„^•HõΔ#∞ QÍx ^èŒiOK«
=Öˇ#∞. Éèí"åx =∂Å ^èŒiOK«∞@, ¢ã‘ÎÅ#∞ Q“~°qOK«∞@ =Å# ~åǨï
„QÆÇ¨Ï J#∞„QÆǨÏO HõÅ∞QÆ∞#∞.^Œ∞~åæ ã¨Ñ¨Îâ’¡H˜ ѨiîOK«@O =∞Ozk Jx
K≥ѨÊ|_»∞`«∞Ok.
ˆH`«∞=Ù
Hˆ `«∞=Ù *Ï`«HOõ Ö’ |ÅÇ‘Ï#OQÍ L#flѨÙ_»∞ =∂#ã≤Hõ |ÅÇ‘Ï#`«Å∞,
JuÉèíH˜Î, rq`«O g∞^Œ q~°H˜Î, UHÍO`«OQÍ LO_®Å<Õ HÀiHõ, ÖËxq
L#fl@∞¡ TÇ≤ÏOK«∞HÀ=_»O, `«#Ö’ `å<Õ TÇ≤ÏOK«∞H˘#∞@, `«#x `å#∞
^Õ=Ù_»∞ QÍ<Õ ^Õ=`«QÍ<Õ TÇ≤ÏOK«∞HÀ=_»O, ^Õxx K«∂ã≤<å ÉèÜ
í ∞« Ѩ__» O» ,
L^ÀºQÆ=Ú#∞, ÉèÏ~åº Ñ≤Å¡Å#∞ =^Œe"Õã≤ ^Õâ◊ã¨OKå~°O KÕÜ«Ú@. Ñ≤zÛ
"åx=Öˇ „Ѩ=iÎOK«∞@, qz„`« "Õ+¨^è•~°}, ã¨O`å#O HõÅ∞QÆHõáÈ=Ù@,
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 78

QÆ~°ƒùO =zÛáÈ=Ù@, z#fl Ñ≤Å¡

ʼnõΩ f„= J<å~ÀQƺO, JO@∞
"åº^è∞Œ Å∞, "≥^· ∞Œ ºÅ∞ ‰õÄ_® QÆ∞iÎOK«
ÖËx qz„`« "åº^èŒ∞ʼnõΩ ˆH`«∞=Ù
HÍ~°}OQÍ QÆ∞iÎOKåe.
ˆH`«∞ „QÆÇ¨Ï J#∞„QÆǨÏO
H˘~°‰Ωõ #Å∞Ѩ٠`≥Å∞Ѩ٠~°OQÆ∞Ö’
L#fl HõO|o^•#O KÕÜ«Ú@.
^Õ"åÅÜ«∞=ÚÅ∞ Hõ@∞ì@‰õΩ q~å
à◊=ÚÅ∞ WK«∞Û@. Ñ≤zÛ Pã¨∞Ѩ„uÖ’
~ÀQÆ∞ʼnõΩ ¿ã= KÕÜ«Ú@. J<å^èŒ Ñ≤Å¡Å#∞ KÕ~°nã≤ "åiH˜ Éè’[#
ã¨^Œ∞áêÜ«∞=Ú HõeyOK«∞@. "≥·_è»∂~°º=Ú QÍx `˘q∞‡k =ÚY=ÚÅ∞
QÆÅ ~°∞„^•HõΔ ^èŒiOK«∞@ =Å# ˆH`«∞ „QÆÇ¨Ï J#∞„QÆǨÏO á⁄O^Œ∞`å~°∞.
„Ѩu~ÀA ã¨∂~°º #=∞™ê¯~°O KÕã¨∞H˘x W+¨ì"≥∞ÿ# ^Õ"åÅÜ«∞=Ú#∞
ã¨O^Œi≈Oz#KÀ Z@∞=O\˜ „QÆÇ¨Ï ^À+¨=ÚÅ∞ L#fl#∞ ѨiǨ~°O
[~°∞QÆ∞#∞.
''PHõ$¿+‚#—— J#∞ =∞O„`«=Ú`À ã¨∂~°∞ºx,
''W=∞O ^Õ"å— J#∞ =∞O„`«=Ú`À K«O„^Œ∞x,
''Jyfl~°∂‡~åú—— J#∞ =∞O„`«=Ú`À ‰õΩAx,
''L^Œ∞ƒ^茺ã¨fi—— J#∞ =∞O„`«=ÚKÕ |∞^èŒ∞x,
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 79

''Ü«∞^Œ~°º—— J#∞ =∞O„`«=ÚKÕ QÆ∞~°∞=Ù#∞,

''J<åfl`«Êi„ã¨∞`«ó—— J#∞ =∞O„`«=ÚKÕ â◊√„‰õΩx,
''—â◊O <À ^Õg—— J#∞ =∞O„`«=ÚKÕ â◊xx,
''HÍO_®`ü—— J#∞ =∞O„`«=ÚKÕ ~åǨï=Ù#∞,
''ˆH`«∞O Hõ$}fi#fl ˆH`«=—— J#∞ =∞O„`«=ÚKÕ ˆH`«∞=Ù#∞. ^蕺xOK«
=ÅÜ«Ú#∞.
[ÖË¡_»∞, "≥∂^Œ∞QÆ∞, Aqfi L`«Îˆ~}˜, ~åy, "Õ∞_ç, [q∞‡, QÆ~°Hõ,
^Œ~°ƒùÅ∞, ã¨q∞^èŒÅ∞ Ü«∞^ä•„Hõ=∞=ÚQÍ XH˘¯Hõ¯ „QÆǨÏ=Ú#‰õΩ 108, HÍx
28 ™ê~°∞¡HÍx Ǩϟ=∞=Ú#∞ KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú#∞. J>Ë¡ `Õ<≥`À, <Õ~Ú`À,
ÃÑ~°∞QÆ∞`À, áêÅ`À HÍx Ǩϟ=∞=Ú KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú#∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 80

„QÆǨÏ^ÀëêʼnõΩ qq^èŒ~°HÍÅ áê„`«ÅÖ’x h\˜`À ™êfl#O

#=„QÆÇ¨ ÅÖ’ XHÀ¯ „QÆÇϨ O, ^•x `åÅ∂Hõ ^À+¨O, PÜ«∂ =º‰õΩÅÎ ‰õΩ
=∞#óâßOu ÖˉõΩO_® KÕã¨∞ÎO\Ï~Ú. JO^Œ∞=Å¡ „QÆǨÏ^À+¨O J#QÍ<Õ
"å\˜H˜ âßOu KÕ~ÚOK«_®xH˜ „ѨÜ∞« ufl™êÎ~∞° . J~Ú`Õ D „QÆÇϨ ^ÀëêÅ∞
`˘ÅyáÈ=_®xH˜ xÜ«∞=∞|^Œ"ú ∞≥ #ÿ ѨÓ[ÖË HÍ^Œ∞, qq^èŒ ~°HÍÅ ™êfl<åÅ∞
Z@∞=O\˜ áê„`«ÅÖ’ KÕÜ«∂Ö’ ‰õÄ_® âß„™êÎÅ∞ K≥|∞`«∞<åfl~Ú.
‰õΩO‰õΩ=∞ - Z„~° K«O^Œ#O HõeÑ≤# '~åyáê„`«—Ö’x h\˜`À ™êfl#O
KÕÜ«∞_»O =Å# ã¨∂~°º „QÆÇ¨Ï ^ÀëêÅ∞ `˘ÅyáÈ`å~Ú.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 81

‰õΩO‰õΩ=∞ - QÆO^èŒO HõeÑ≤# h\˜x 'â◊OYO—`À áÈã¨∞‰õΩO>Ë

K«O„^Œ„QÆÇ¨Ï ^ÀëêÅ∞ ^Œ∂~°=∞=Ù`å~Ú.
QÆO^èŒO - uÅÅ∞ HõeÑ≤# '~°l`« áê„`«—Ö’x h\˜`À ™êfl#=∂K«
iOK«_»O =Å# ‰õΩ[^ÀëêÅ ÉÏi#∞Oz |Ü«∞@Ѩ_»=K«∞Û.
#n ™êQÆ~° ã¨OQÆ=∞OÖ’x h\˜x '=∞\˜ìáê„`«—Ö’ áÈã≤ ™êfl#O
KÕã≤#@¡~Ú`Õ |∞^茄QÆÇ¨Ï ^ÀëêÅ∞ =^ŒeáÈ`å~Ú.
=∞„i - =∂ˆ~_»∞ HÍÜ«∞Å#∞ '|OQÍ~°∞áê„`«— Ö’x h\˜Ö’ "Õã≤
™êfl#O KÕ¿ãÎ QÆ∞~°∞„QÆÇ¨Ï ^ÀëêÅ∞ `˘ÅyáÈ`å~Ú.
â◊√„‰õΩ_çx ^蕺xã¨∂Î '~°l`« áê„`«— Ö’x h\˜`À ™êfl#O KÕÜ«∞_»O
=Å# â◊√„Hõ „QÆǨÏ^ÀëêÅ #∞Oz q=ÚH˜Î Åaèã¨∞ÎOk.
#∞=ÙfiÅ∞, q∞#∞=ÙÅ∞ HõeÑ≤# '֒ǨÏáê„`«—Ö’x h\˜`À ™êfl#O
KÕÜ«∞_»O =Å# â◊x„QÆÇ¨Ï „ѨÉèÏ=O #∞Oz `«Ñ≤ÊOK«∞HÀ=K«∞Û.
ˆQ^≥ H˘=Ú‡ (_˘Å¡)`À ™êfl#O KÕÜ«∞_»O =Å# ~åÇ¨ï „QÆǨÏ
^ÀëêÅ#∞O_ç LѨâ◊#O Åaèã¨∞ÎO^Œx JO\Ï~°∞.
Ѩq„`«"≥∞ÿ# =∞\˜ìx HõÅ∞ѨىõΩx ™êfl#O KÕÜ«∞_»O =Å# ˆH`«∞
„QÆÇ¨Ï ^ÀëêÅ∞ `˘ÅyáÈ`åÜ«∞x âßGO K≥|∞`ÀOk.
D xÜ«∞=∂Å#∞ áê\˜Oz PÜ«∂ áê„`«ÅÖ’x h\˜`À ™êfl#O
KÕÜ«∞_»O =Å# PÜ«∂ „QÆÇ¨Ï ^ÀëêÅ #∞Oz LѨâ◊=∞#O Åaèã¨∞ÎOk
Jx H˘O^Œi ÉèÏ=#.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 82

#= „QÆǨÏ=ÚÅ J#∞„QÆǨÏ=Ú#ÔH· =¸Å=∞O„`«=ÚÅ∞

ã¨∂~°∞º_»∞ - =¸Å =∞O„`«=Ú

FO P ã¨`Õº# Hõ$¿+‚# ~å[™ê =~°Î=∂<À x"Õâ◊Ü«∞#fl =∞$`«O =∞~°ÎºOK«
Ç≤Ï~°}ºÜÕ∞# ã¨q`å ~å^Õ<å ^Õ"ÀÜ«∂\˜ Éèí∞=<åx Ѩâ◊º<£
K«O„^Œ∞_»∞ - =¸Å =∞O„`«=Ú
FO PáêºÜ«∞㨺 ã¨"∞Õ `«∞>Ë qâ◊fi `«™Èû=∞ =$+≤Ü
ì ∞« "£∞, Éè"í å "å[㨺 ã¨OQÆ^Õ
‰õΩA_»∞ - =¸Å =∞O„`«=Ú
FO Jyfl~°∂‡~åÌ k=ó Hõ‰õΩ`«Êu† Ѩ$kè"åº JÜ«∞O JáêQ∑‡ ˆ~`åOQ∑‡ ã≤ [ã¨fiu
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 83

|∞^èŒ∞_»∞ - =¸Å =∞O„`«=Ú

FO L^Œƒ^ù ºŒè ™êflˆQfl „Ѩu*Ï QÆ$¿ÇϺ# q∞ëêì ѨÓ~ˆ ãÎ Q¨ "Æ ∞£ ã¨$*Ë ^•=∞Ü«∞OK«
ѨÙ#ó „‰õΩ}QÍÎûfi Ñ≤`«~°O Ü«Ú<å#=∞ <åfi`åQÆO ã‘`«fi~Ú `«O`«∞ "Õ∞`«O
QÆ∞~°∞_»∞ - =¸Å =∞O„`«=Ú
FO |$ǨÏã¨Ê`Õ Ju Ü«∞^Œ~Àº J~å…^Œ∞̺ =∞kfiÉèÏu „Hõ`«∞ =∞[˚<Õ+¨μ
Ü«∞nÌÜ«∞K«Û=ã¨~°Î „Ѩ*Ï`« `«_»™ê‡ã¨∞Î „^Œq}O ^èÕÇ≤Ï z„`«O"£∞
â◊√„‰õΩ_»∞ - =¸Å =∞O„`«=Ú
FO â◊√„HõO`Õ J#º^Œº [`«O`Õ J#ºk+¨μ ~°∂¿Ñ JǨÏh ^ÀºiǨÏã≤
qâßfi Ç≤Ï=∂Ü«∂ J=ã≤ ã¨fi^è•"À Éèí„^•`Õ Ñ¨Ó+¨xflÇ¨Ï ~åu~°ã¨∞Î
â◊x - =¸Å =∞O„`«=Ú
FO â◊=∞~°yfl~°yfl aè㯨 ~° â◊Û#flã¨ÑÎ `¨ ∞« ã¨∂~°ºó â◊O"å`À "å`«fi~°áê JѨ„t^Œó
~åǨï=Ù - =¸Å =∞O„`«=Ú
FO „HõÜ∂« #tÛ„`« PÉè∞í = ^Œ∂f ã¨^• =$^èŒ ã¨ûMÏ HõÜ∂« +¨ z+¨Ü
ì ∂« =$`å
ˆH`«∞=Ù - =¸Å =∞O„`«=Ú
FO Hˆ `«∞O Hõ$<£‚ =#fl Hˆ `«"Õ ÃÑâ’ =∞~åº PÃÑâ◊¿ã ã¨=Ú+¨kƒù ~å*ÏÜ«Ú^èóŒ
x`«º=¸ ÃÑ·# `≥eÑ≤# â’¡Hõ=ÚÅ#∞ ѨiîOK«∞@ =Å# PÜ«Ú
~å~ÀQƺ, Sâ◊fi~°º=ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞ Jx ÃÑ^ŒÌÅ =∂@.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 84

#=„QÆǨÏ=ÚÅ J#∞„QÆǨÏO HÀã¨O LѨ"åã¨O

Pk"å~åxH˜ JkèÑu¨ ã¨∂~°∞º_»∞. ã¨∂~°º„QÆÇϨ J#∞„QÆÇϨ O á⁄O^•

Å#∞‰õΩ<Õ"å~°∞ Pk"å~°O LѨ"åã¨=ÚO\Ï~°∞. HõO\˜ ã¨=∞㨺Å∞, K«~°‡,
ǨÏ$^ŒÜ«∞ ã¨O|O^èŒ "åº^èŒ∞Å`À ÉÏ^èŒÑ¨_Õ"å~°∞ ã¨∂~°∞ºx P~åkè¿ãÎ
=∞Ozk. ã¨∂~°º„QÆÇϨ P~å^è#Œ =Å¡ Q“~°=O, H©i„ΠѨu+¨Åì ∞ ÅaèOK«_O» `À
áê@∞ â◊„`«∞=ÙÅ Ñ‘_» x"å~°} J=Ù`«∞Ok. ã¨∂~°∞ºxHÀã¨O LѨ"åã¨
=ÚO_Õ"å~°∞ ã¨∂~åºã¨=Î ∞Ü«∞O ֒ѨŠ~ÀAH˜ XHõ™êi =∂„`«"∞Õ Éè’[#O
KÕ™êÎ~°∞. ã¨∂~åºã¨Î=∞Ü«∞O `«~°∞"å`« Ug∞ fã¨∞HÀ~°∞. u<Õ PǨ~°OÖ’
LѨC, #∂<≥ LO_»‰õÄ_»^Œ∞. `å=∞ã≤Hõ PǨ~°O LѨ"åã¨=Ú#fl"å~°∞
u#~°∞. ã¨∂~°∞º_çH˜ J~°∞}O áê~åÜ«∞} KÕã≤# `«~°∞"å`« PǨ~°O
fã¨∞‰õΩO\Ï~°∞. ã¨∂~°∞ºx J#∞„QÆǨÏO á⁄O^•Å#∞‰õΩ<Õ"å~°∞ ÔHOѨÙ#∞
^èiŒ OKåe. QÀ^è∞Œ =∞Å∞, Z„~°^•è #ºO, ɡÅO¡ , |OQÍ~°O, ~åy PÉè~í }° ÏÖ’¡
ÔHOѨ٠^•#q∞"åfieû LO@∞Ok. ^•#O W=fi_®xH˜ ã¨∂~åºã¨Î=∞Ü«∞O
L`«Î=∞"≥∞ÿ# ã¨=∞Ü«∞O. LѨ"åã¨O`À ^•#q∞K«∞Û@ â◊√Éèí=Ú.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 85

™È=∞"å~åxH˜ JkèѨu K«O„^Œ∞_»∞. ™È=∞"å~°O t=áê~°fi`«∞ʼnõΩ

ѨÓ[Å∞ KÕÜÚ« @ =∞Ozk. J<Àº#º ^•Ü«∞Hõ"∞≥ #ÿ q"åǨÏrq`«O HÍ"åÅ
#∞‰õΩ<Õ"å~°∞ ™È=∞"å~°O <å_»∞ t=áê~°fi`«∞ʼnõΩ „Ѩ`ÕºHõ"≥∞ÿ# ѨÓ[,
Jaè¿+Hõ=ÚÅ∞ x~°fiÇ≤ÏOKåe. ÃÑo§ HÍ=eû#"å~°∞ ã¨Ô~·# rq`«ÉèÏQÆ
™êfiq∞ HÀã¨O t=áê~°fi`«∞ʼnõΩ Ñ¨Ó[ KÕã≤ LѨ"åã¨O LO_»@O â◊√Éè=í Ú.
™È=∞"å~°O =¸_»∞~°HÍÅ LѨ"å™êÅ∞O\Ï~°∞. D~ÀA LO_Õ LѨ"å™êxfl
™œ=∞º„Ѩ^À+¨ =∞O\Ï~°∞. U^≥<· å á⁄~°áê@∞ [iy`Õ, P `«ÑC¨ #∞ XѨC‰õΩO@∂
16 ™È=∞"å~åÅ∞ LѨ"åã¨nHõΔ =Ç≤Ï™êÎ~∞° . LѨ"åã¨O KÕ¿ãq^è•#O XHõ>Ë
HÍh P~ÀA K«^∞Œ =ÙHÀ"åeû# Hõ^ÅŒä ∞ =∂„`«O "Õ~∞° QÍ LO\Ï~Ú. Éè’[#O
~ÀAH˜ XHõ™êˆ~ KÕ™êÎ~∞° . `«$} ^è•<åºÅ∞ fã¨∞HÀ=K«∞Û. t=áê~°fi`«∞ʼnõΩ
„áê~°#÷ Å∞ KÕã#≤ `«~åfi`« `«y# Hõ^Œä K«^∞Œ =ÙHÀ"åe. K«O„^Œ∞_ç J#∞„QÆÇϨ O
HÀã¨O =Ú`åºÅ∞, "≥O_ç ^èiŒ OKåe. aÜ«∞ºO `≥Å\¡ ^˜ ∞Œ ã¨∞ÅÎ ∞, â◊OYO, "≥O_ç,
=Ú`åºÖÏO\˜ "å\˜x ^•#q∞"åfie. K«O„^ŒÇ¨ÏŸ~°Ö’ ^•#=Ú â◊√Éèí=Ú.
=∞OQÆà"◊ å~åxH˜ JkèÑu¨ ‰õΩA_»∞. *Ï`«HOõ Ö’ ‰õΩ[„QÆÇϨ O ã¨iQÍ
ÖËx"å~°∞ P ^À+¨x"å~°}‰õΩ Ñ¨<≥flO_»∞ =∞OQÆà◊"å~åÅ LѨ"åã¨=ÚO
_»@O â◊√Éèí„Ѩ^ŒO. =∞OQÆà◊"å~°O ǨÏ#∞=∞O`«∞_çH˜ „Ѩ`ÕºHõOQÍ `«=∞Å
áê‰õΩ =∞iÜ«Ú ã≤O^èŒ∂~° ѨÓ[ KÕÜ«∂e. ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞, ѨÓÅ∞ Z„~°\ ˜q
^èŒiOK«_»O „âıÜ«∞㨯~°O. QÀ^èŒ∞=∞Å∞, ÉˇÅ¡O`À KÕã≤# PǨ~°O ~ÀAH˜
XHõ™êi =∂„`«"Õ∞ u<åe. ǨÏ#∞=∞‰õΩ Ñ¨Ó[ KÕã≤# Ñ≤^ŒÑ¨ Hõ^äŒ K«^Œ∞=Ù
HÀ"åe. HõO^Œ∞Å∞ ^•#O.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 86

|∞^è"Œ å~åxH˜ JkèÑu¨ |∞^è∞Œ _»∞. |∞^è"Œ å~°O LѨ"åã¨O LO_»^ÅŒ ∞Û

‰õΩ#fl"å~°∞ ~ÀAH˜ XHõ™êi P‰õΩѨK«Û\˜ PǨ~° Ѩ^•~å÷Å∞ u<åe.
q+¨μ=‚ ¸iÎH˜ ѨÓ[KÕã∞¨ ‰õΩx Hõ^Œä K«^∞Œ =ÙHÀ"åe. |∞^è„Œ QÆÇϨ O J#∞„QÆÇϨ O
á⁄O^•Å#∞‰õΩ<Õ"å~°∞ |OQÍ~°O`À á⁄ky# ѨKÛ« x (Z=∞~åÖò)¤ ^èiŒ OKåe.
ÃÑã¨Å∞, Hõã∂¨ iÎ , hÅѨ٠^Œ∞ã¨∞ÅÎ ∞, |OQÍ~°O, ~åy =O\˜ "å\˜x ^•#q∞"åfie.
QÆ∞~°∞"å~åxH˜ JkèÑu¨ |$ǨÏã¨Êu. *Ï˝#ã¨=Úáê~°#˚ ‰õΩ, ã¨OѨ^‰Œ Ωõ
QÆ∞~°∞„QÆǨÏO J#∞„QÆǨÏO =ÚYºO. Ѩã¨∞Ѩ٠ѨK«Ûx ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞ ^èŒiOz
QÆ∞~°∞=Ù‰õΩ „áê~°#÷ Å∞ KÕã≤ Hõ^Œä K«^∞Œ =ÙHÀ"åe. ~ÀAH˜ XHõ™êˆ~ Éè’[#O
KÕÜ∂« e. |OQÍ~°OÖ’ á⁄ky# Hõ#Hõ ѨÙ+¨º~åQÍxfl ^èiŒ OKåe. Ѩã∞¨ ѨÙ,
LѨC, Ѩã¨∞ѨK«Ûx ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞, â◊#QÆÅ∞ =O\˜"å\˜x ^•#q∞"åfie.
â◊√„Hõ"å~åxH˜ JkèѨu â◊√„‰õΩ_»∞. ~ÀAH˜ XHõѨÓ>Ë Éè’[#O
KÕÜ∂« e. Éè’[#OÖ’ áêÜ«∞ã¨O LO_®e. â◊√„‰õΩ_ç J#∞„QÆÇϨ O á⁄O^•Å
#∞‰õΩ<Õ"å~°∞ =„*Ïxfl ^èiŒ OKåe. aÜ«∞ºO, `≥Å\¡ ˜ ^Œ∞ã¨∞ÅÎ ∞, P=Ù, <≥~Úº,
=„*ÏÅ∞, |OQÍ~°O ^•#q∞=fie. â◊√„Hõ"å~°O ã¨O`À+≤=∂`«‰õΩ Ñ¨Ó[
KÕã∞¨ ‰õΩx Hõ^Œä K«^∞Œ =ÙHÀ"åe. J=∞‡"åiH˜ Ǩ~°u"åfie. Hõ\ H˜ õ LѨ"åã¨
=ÚO_®e. ѨÙÅ¡\ ˜ Ѩ^•~å÷Å∞ u#HõáÈ=_»"∞Õ HÍ^Œ∞, WÖÏ 16 â◊√„Hõ"å~åÅ∞
LѨ"åã¨=ÚO_®e. z=i â◊√„Hõ"å~°O =∞QÆÑ≤šʼnõΩ Éè’[#O ÃÑ\Ïìe.
â◊x"å~åxH˜ JkèÑu¨ â◊x. â◊xH˜ #Å¡\ ˜ =ã¨∞=Î ÙÅ∞, #Å¡x ^Œ∞ã¨∞ÅÎ ∞,
#Å¡x #∞=ÙfiÅ∞, W#∞=Ú, #∂<≥ ÖÏO\˜ Ѩ^•~°÷Å∞ W+¨ìO. â◊x^Õ=`«‰õΩ Ñ¨Ó[
KÕã∞¨ ‰õΩx Hõ^Œä K«^∞Œ =ÙH˘x Ǩ~°u W"åfie. â◊x „Ñ‘uHÀã¨O hÅO ~å~Úx
^èiŒ OKåe. #∂<Õ`À xO_ç# W#∞Ѩáê„`«, #Å¡ Q˘_»∞QÆ∞, #Å¡\ ˜ K≥ÑC¨ Å∞,
#Å¡\ ˜ ^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞, #Å¡#∞=ÙfiÅ∞ "≥Ú^ŒÖˇ·# "å\˜x ^•#q∞"åfie.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 87

#=„QÆÇ¨Ï âßOuH˜ KÕÜ«∞=Åã≤#

áê~åÜ«∞}ÏÅ∞, ^•#=Ú#‰õΩ Ñ¨Ù}ºu^äŒ∞Å∞

#=„QÆÇ¨ Å âßOuH˜ P „QÆÇ¨ xH˜ ã¨O|Okè`« „QÆO^ä•Å áê~åÜ«∞

}=Ú, PÜ«∂ ѨÙ}ºu^ä∞Œ Ö’¡ ã¨∞uÎ ã¨∂,Î ã¨∂zOz# ^•<åÅ∞ x~°fiiοãÎ
P „QÆÇ¨Ï „ѨÉèÏ==ÚÅKÕ U~°Ê_Õ DuÉÏ^èŒÅ∞, ã¨=∞㨺Å∞ `˘Åy
áÈ`åÜ«∞x *’ºu+¨º xѨÙ}∞Å∞ K≥|∞`«∞<åfl~°∞.
#= „QÆÇ¨Ï âßOuH˜ ѨiîOK«=Åã≤# „QÆO^ä•Å∞
ã¨∂~°∞ºxH˜ ~å=∂Ü«∞}=Ú, Éèqí +¨º Hõe¯ ѨÙ~å}=Ú, ã¨∂~°º ѨÙ~å}O.
K«O„^Œ∞xH˜ N=∞^•ƒùQÆ=`«=Ú, Éèíq+¨º Hõe¯Ñ¨Ù~å}=Ú, "åÜ«Ú
ѨÙ~å}=Ú.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 88

‰õΩAxH˜ JyflѨÙ~å}=Ú, ™ê¯O^èŒ Ñ¨Ù~å}=Ú, „|Ǩχ"≥·=~°Î#

ѨÙ~å}ÏÖ’¡ ‰õΩ=∂~°™êfiq∞ K«i„`«.
|∞^èŒ∞xH˜ eOQÆѨÙ~å}OÖ’ #~°ã≤OǨ=`å~°=Ú, q+¨μ‚ ѨÙ~å }=Ú,
<å~°^Œ ѨÙ~å}=Ú.
QÆ∞~°∞xH˜ „|Ǩχ}ѨÙ~å}=Ú, "å=∞#ѨÙ~å}O, eOQÆѨÙ~å}O.
â◊√„‰õΩxH˜ „|ǨχO_»Ñ¨Ù~å}O, Éèíq+¨ºÑ¨Ù~å}=Ú#O^Œ∞ N=∞^•ƒù
QÆ=`«OÖ’x Ѩ~°â◊√~å=∂=`å~°O.
â◊hâ◊fi~°∞xH˜ =∂~°¯O_ÕÜ∞« ѨÙ~å}O, ‰õÄ~°‡Ñ¨Ù~å}O, Éèqí +¨º ѨÙ~å}O.
~åǨï=Ù ^ÕgÉèÏQÆ=`«O, =~åǨÏѨÙ~å}O, QÆ~°∞_»Ñ¨Ù~å}O.
Hˆ `«∞=Ù‰õΩ „|Ǩχ"≥=· ~°#ΠѨÙ~å}O, =∞`«ûºÑ¨Ù~å}O =O\˜q ѨiOî Kåe.
#=„QÆÇ¨Ï âßOuÔH· ѨÙ}ºu^äŒ∞ÅÖ’ KÕÜ«∞=Åã≤# ^•<åÅ∞
ã¨∂~°∞ºxH˜ HÍiÎHõ â◊√^ŒÌ ѨÓi‚=∞-HÍiÎHõ =∂ã¨OÖ’ ~°q[Ѩ=Ú
P~°∞"ÕÅ ™ê~°∞¡ KÕã≤ QÀ^èŒ∞=∞Å∞ ^•#O KÕÜ«∂e.
K«O„^Œ∞xH˜ „âß=} ѨÓi‚=∞-„âß=} =∂ã¨OÖ’ K«O„^Œ [Ѩ =Ú#∞
Ѩk"ÕÅ™ê~°∞¡ KÕã≤ `≥Å¡x =™êÎÅ`À aÜ«∂ºxfl ^•#O KÕÜ«∂e.
‰õΩAxH˜ K≥·„`«â◊√^ŒÌ ѨÓi‚=∞ K≥·„`«=∂ã¨OÖ’ JOQÍ~°Hõ [Ѩ=Ú
U_»∞"ÕÅ ™ê~°∞¡ KÕã≤ HõO^Œ∞Å∞, Z„~°x =„™êÎÅ∞ ^•#O KÕÜ«∂e.
=∂~°tæ ~° â◊√^ŒÌ +¨+-ì≤ =∂~°tæ ~° =∂ã¨OÖ’ JOQÍ~°Hõ [Ѩ=Ú#∞
U_»∞"ÕÅ ™ê~°∞¡ KÕã≤ HõO^Œ∞Å∞ Z„~°x =„™êÎÅ∞ ^•#O KÕÜ«∂e.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 89

|∞^èŒ∞xH˜ *˺+¨ª ѨÓi‚=∞-*˺+¨ª =∂ã¨OÖ’ |∞^èŒ[áêxfl 17 "ÕÅ

™ê~°∞¡ KÕã≤ ÃÑã¨Å∞ P‰õΩѨK«Ûx =„™êÎÅ#∞ ^•#O KÕÜ«∂e.
QÆ∞~°∞=Ù "≥·âßY `«kÜ«∞- ÉèÏ„^ŒÑ¨^Œ=∂ã¨OÖ’ |$ǨÏã¨Êu [áêxfl
16 "ÕÅ™ê~°∞¡ KÕã≤ â‹#QÆÅ∞ ^•#O KÕÜ«∂e.
â◊√„‰õΩxH˜ Pëê_è»â◊√^ŒÌ ^Œâ◊q∞- Pëê_è»=∂ã¨OÖ’ â◊√„Hõ[Ѩ=Ú#∞
20"ÕÅ ™ê~°∞¡ KÕã≤ JÅK«O^ŒÅ∞, `≥Å¡x =„™êÎÅ∞ ^•#O KÕÜ«∂e.
á¶êÅ∞æ} â◊√^ŒÌ ѨÓi‚=∞ - á¶êÅ∞æ}=∂ã¨OÖ’ â◊√„Hõ[Ѩ=Ú#∞
20 "ÕÅ ™ê~°∞¡ KÕã≤ `≥Å¡x =„™êÎÅ∞ ^•#O KÕÜ«∂e.
â◊x ÉèíQÆ"å#∞xH˜ „âß=} |Ǩïà◊ J+¨ìq∞- „âß=} =∂ã¨OÖ’
â◊x[Ѩ=Ú KÕã≤ #Å¡#∞=ÙfiÅ∞, #Å¡x =„™êÎÅ∞ ^•#O KÕÜ«∂e.
~åǨï=Ù‰õΩ Pjfi[ |Ǩïà◊ K«`«∞~°Ìt -Pjfi[=∂ã¨OÖ’ ~åǨï
[ѨO 18 "ÕÅ™ê~°∞¡ KÕã≤ q∞#∞=ÚÅ∞ HÍѶ‘á⁄_ç ~°OQÆ∞‰õΩ K≥Ok#
=„™êÎÅ#∞ ^•#O KÕÜ«∂e.
ˆH`«∞=Ù‰õΩ Pjfi[â◊√^ŒÌ áê_»ºq∞- Pjfi[=∂ã¨OÖ’ ˆH`«∞[áêxfl
U_»∞"ÕÅ ™ê~°∞¡ KÕã≤ LÅ=Å∞ #Å∞Ѩ٠=„™êÎÅ#∞ ^•#O KÕÜ«∂e.
=∂Ѷ¨∞â◊√^ŒÌ J+¨ìq∞ - =∂Ѷ¨∞=∂ã¨OÖ’ U_»∞"ÕÅ ™ê~°∞¡ ˆH`«∞
[áêxfl KÕã≤ LÅ=Å∞ #Å∞Ѩ٠=„™êÎÅ#∞ ^•#O KÕÜ«∞_»O ^•fi~å
#=„QÆǨÅ „ѨÉèÏ=OKÕ HõeˆQ Jâ◊√Éèí Ѷ¨e`åÅ∞ ^ŒiKÕ~°=x ѨÙ~À
Ç≤Ï`«∞Å∞, ѨO_ç`«∞Å∞ ã¨∂zã¨∞Î<åfl~°∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 90

#=„QÆÇ¨Ï â’¡HÍÅ∞
#=„QÆÇ¨Ï â’¡HÍÅ∞ HõëêìÅ#∞/ Du ÉÏ^èŒÅ#∞ `˘ÅyOz, HÀi#
HÀiHõÅ#∞ f~°Û_»OÖ’ J^Œ∞ƒù`O« QÍ Ñ¨xKÕ™êÎ~Ú. ^•i„^Œº ^Œ∞óY ÉÏ^èÅŒ ∞,
âßs~°Hõ =∂#ã≤Hõ ~ÀQÆ ~°∞QƇ`«Å∞ `˘ÅQÆ∞`å~Ú. ã¨~fi° HÍ~°º q[Ü«∂Å∞,
q^•º L^ÀºQÆ "åºáê~åk ÖÏÉèÏÅ∞, =∞<À"åOKè«Å∞ f~°∞Û`å~Ú.
#= „QÆÇ¨Ï â’¡HõO
Pk`åºÜ«∞K« ™È=∂Ü«∞ =∞OQÆàÏÜ«∞ |∞^è•Ü«∞K«
QÆ∞~°∞ â◊√„Hõ â◊xÉèíºâ◊Û ~åǨÏ"Õ ˆH`«"Õ #=∞ó
~°q 6000 ™ê~°∞¡
[áê‰õΩã¨∞=∞ ã¨OHÍâ◊O, HÍ㨺¿ÑÜ«∞O =∞Ǩ^Œ∞ºuO,
`«"≥∂iO ã¨~°fi áêѨѶ¨∞flO, „Ѩ}`Àã≤‡ k"åHõ~°O.
K«O„^Œ 10,000 ™ê~°∞¡
^Œkè â◊OY `«∞ëê~åÉèíO, H©Δ~À ^•~°‚= ã¨OÉèí=O,
#=∂q∞ â◊t#O ™È=∞O, â◊OÉè’~°‡‰õΩ@ Éèí∂+¨}O.
‰õΩ[ 7,000 ™ê~°∞¡
^èŒ~°}© QÆ~°ƒù ã¨OÉèí∂`«O, q^Œ∞º`ü HÍOu ã¨=∞„ѨÉèíO,
‰õΩ=∂~°O â◊H˜Î ǨÏã¨ÎO, `«O =∞OQÆà◊O „Ѩ}=∂=∞ºÇ¨ÏO.
|∞^èŒ 17,000 ™ê~°∞¡
„Ñ≤Ü«∞OQÆ∞ HõeHÍ âߺ=∞O, ~°∂¿Ñ}Ï „Ѩu=∞O |∞^èŒO,
™œ=∞ºO ã¨`«fi QÆ∞}Ë¿Ñ`«O, `«O |∞^èŒO „Ѩ}=∂=∞ºÇ¨ÏO.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 91

QÆ∞~°∞ 16,000 ™ê~°∞¡

^Õ"å<åOK« |∞∞+‘}ÏOK«, QÆ∞~°∞O HÍOK«# ã¨xflÉèíO,
|∞kú =∞O`«O „uÖ’ˆHâ◊O, `«O #=∂q∞ |$ǨÏã¨ÊuO.
â◊√„Hõ 20,000 ™ê~°∞¡
Ç≤Ï=∞‰õΩO^Œ =∞$}ÏàÏÉèíO, ^≥·`åº<åO Ѩ~°=∞O QÆ∞~°∞O,
ã¨~°fi âßG „Ѩ=HÍÎ~°O, ÉèÏ~°æ=O „Ѩ}=∂=∞ºÇ¨ÏO.
â◊x 19,000 ™ê~°∞¡
hÖÏO[# ã¨=∂ÉèÏã¨O, ~°qѨل`«O Ü«∞=∂„QÆ[O,
KèåÜ«∂ =∂~åÎO_» ã¨OÉèí∂`«O, `«O #=∂q∞ â◊<≥·â◊Û~°O.
~åǨï 18,000 ™ê~°∞¡
J~°÷HÍÜ«∞O =∞Ǩg~°O, K«O„^•k`«º q=∞~°ú#O,
ã≤OÇ≤ÏHÍ QÆ~°ƒù ã¨OÉèí∂`«O, `«O ~åǨïO „Ѩ}=∂=∞ºÇ¨ÏO.
ˆH`«∞ 7,000 ™ê~°∞¡
Ѷ¨ÖÏâ◊ ѨÙ+¨Ê ã¨OHÍâ◊O, `å~°HÍ „QÆÇ¨Ï =∞ã¨ÎHõO,
~“„^ŒO ~“„^•`«‡HõO Ѷ¨∞’~°O, `«O ˆH`«∞O „Ѩ}=∂=∞ºÇ¨ÏO.
D #=„QÆÇ¨Ï â’¡HÍÅ∞ Z=Ô~·<å ѨiîOK«=K«∞Û. ÃÑ·# „QÆÇ¨Ï â’¡HÍÅ∞
"å\˜ „ѨH¯õ <Õ KÕÜ∞« =Åã≤# [ѨãO¨ Yº K≥Ñʨ _»O [iyOk. P [ѨãO¨ Yº#∞
ѨÓiÎKÕÜ«∞_®xH˜ KåÖÏã¨=∞Ü«∞O Ѩ_»∞`«∞Ok Hõ#∞Hõ XˆH~ÀAÖ’ ѨÓiÎ
KÕÜ∞« =Åã≤# J=ã¨~O° ÖË^∞Œ . g∞‰õΩ J#∞‰õÄÅ"≥∞#ÿ H˘xfl ~ÀAÅ∞ xÜ«∞=∞O
ÃÑ@∞ì‰õΩx ~ÀAH˜ H˘O`« ѨÓiÎ KÕã¨∞‰õΩx, P „QÆǨxH˜ W+¨ì"≥∞ÿ# ^è•#ºO
W+¨"ì ∞≥ #ÿ "å~°OÖ’ ^•#O KÕÜ∞« _»O ^•fi~å PtOz# Ѷe¨ `åÅ#∞ á⁄O^Œ=K«∞Û.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 92

#=„QÆÇ¨Ï ^À+¨ x"å~°} ™È΄`«O

N ã¨∂~°º„QÆÇϨ ^À+¨ x=$`«º~°O÷ N ~å=∂=`å~° ã¨∞uΠѨ~#°î OK« Hõi¿+º:
ã‘`å=Å¡Éèí ^•â◊~°^äÕ ^Œâ◊~°^äŒ#O^Œ# Ö’HõQÆ∞~À
~å=} =∞~°Ì# ~å=∞#"≥∂ ÉèíHõÎO`Õ Ñ¨iáêÅÜ«∞=∂O
~å=∞㨇~°}Ï ^èŒ<ÀºáêÜ«∞O #Ç≤ÏѨâߺ"≥∂ Éèí=`«~°}Ë
~å=∞Ǩψ~ Hõ$+¨‚Ǩψ~ `«=<å=∞=^•q∞ ã¨^•#$Ǩψ~
N K«O„^Œ„QÆÇ¨Ï ^À+¨ x=$`«º~°÷O N Hõ$ëê‚=`å~° ã¨∞Îu Ѩ~î°#OK« Hõi¿+º:
Hõ$ëê‚#O`« Hõ$áê[Å^èÕ HõO™êˆ~ Hõ=∞ÖËâ◊Ǩψ~
HÍoÜ«∞=∞~°Ì# Ö’HõQÆ∞~À ÉèíHõÎO`Õ Ñ¨iáêÅÜ«∞=∂O
~å=∞㨇~°}Ï ^èŒ<ÀºáêÜ«∞O #Ç≤ÏѨâߺ"≥∂ Éèí=`«~°}Ë
~å=∞Ǩψ~ Hõ$+¨‚Ǩψ~ `«=<å=∞=^•q∞ ã¨^•#$Ǩψ~
N ‰õΩ[„QÆÇ¨Ï ^À+¨ x=$`«º~°÷O N #$ã≤OǨ=`å~° ã¨∞Îu Ѩ~î°#OK« Hõi¿+º:
Ç≤Ï~°}º HõtѨÙKÕÛù^Œ#`À „ѨǨ¡^•ÉèíÜ«∞ ^•Ü«∞Hõ ¿ÇÏ`À
#~°ã≤OǨK«∞º`« ~°∂Ѩ#"≥∂ ÉèíHõÎO`Õ Ñ¨iáêÅÜ«∞=∂O
~å=∞㨇~°}Ï ^èŒ<ÀºáêÜ«∞O #Ç≤ÏѨâߺ"≥∂ Éèí=`«~°}Ë
~å=∞Ǩψ~ Hõ$+¨‚Ǩψ~ `«=<å=∞=^•q∞ ã¨^•#$Ǩψ~
N |∞^茄QÆÇ¨Ï ^À+¨ x=$`«º~°÷O N |∞^•ú=`å~° ã¨∞Îu Ѩ~î°#OK« Hõi¿+º:
^•#=Ѩu =∂<åѨǨ~° „uѨÙ~° q[Ü«∞ =∞~°Ì# ~°∂Ѩ
É∫^Œú *Ï˝#^Œ |∞^Œú#"≥∂ ÉèíHõÎO`Õ Ñ¨iáêÅÜ«∞=∂O
~å=∞㨇~°}Ï ^èŒ<ÀºáêÜ«∞O #Ç≤ÏѨâߺ"≥∂ Éèí=`«~°}Ë
~å=∞Ǩψ~ Hõ$+¨‚Ǩψ~ `«=<å=∞=^•q∞ ã¨^•#$Ǩψ~
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 93

N |$ǨÏã¨Êu„QÆÇ¨Ï ^À+¨ x=$`«º~°÷O N "å=∞<å=`å~° ã¨∞Îu Ѩ~î°#OK« Hõi¿+º:

Éèí= |O^èŒ# ǨÏ~° q`«`«=∞`Õ áê^À^ŒHõ xǨÏ`åѶ¨∞`«`Õ
=@∞Ѩ@∞ "Õ+¨ =∞<À[˝#"≥∂ ÉèíHõÎO`Õ Ñ¨iáêÅÜ«∞=∂O
~å=∞㨇~°}Ï ^èŒ<ÀºáêÜ«∞O #Ç≤ÏѨâߺ"≥∂ Éèí=`«~°}Ë
~å=∞Ǩψ~ Hõ$+¨‚Ǩψ~ `«=<å=∞=^•q∞ ã¨^•#$Ǩψ~
N â◊√„Hõ„QÆÇ¨Ï ^À+¨ x=$`«º~°÷O N Ѩ~°â◊√~å=∂=`å~° ã¨∞Îu Ѩ~î°#OK« Hõi¿+º:
H©ΔuѨu =Oâ◊HõΔÜ«∞ Hõ~°=¸ˆ~Î H©ΔuѨu Hõ~åΠǨÏiǨÏ~°=¸ˆ~Î
Éèí$QÆ∞ǨÏÅ ~å=∞ Ѩˆ~â◊#"≥∂ ÉèíHõÎO`Õ Ñ¨iáêÅÜ«∞=∂O
~å=∞㨇~°}Ï ^èŒ<ÀºáêÜ«∞O #Ç≤ÏѨâߺ"≥∂ Éèí=`«~°}Ë
~å=∞Ǩψ~ Hõ$+¨‚Ǩψ~ `«=<å=∞=^•q∞ ã¨^•#$Ǩψ~
N â◊<≥·â◊Û~°„QÆÇ¨Ï ^À+¨ x=$`«º~°÷O N ‰õÄ~å‡=`å~° ã¨∞Îu Ѩ~î°#OK« Hõi¿+º:
=∞O^äŒ<åK«Å ^è•~°}¿ÇÏ`À ^Õ"åã¨∞~° ѨiáêÅqÉè’
‰õÄ~å‡HÍ~° â◊s~°#"≥∂ ÉèíHõÎO`Õ Ñ¨iáêÅÜ«∞=∂O
~å=∞㨇~°}Ï ^èŒ<ÀºáêÜ«∞O #Ç≤ÏѨâߺ"≥∂ Éèí=`«~°}Ë
~å=∞Ǩψ~ Hõ$+¨‚Ǩψ~ `«=<å=∞=^•q∞ ã¨^•#$Ǩψ~
N ~åǨï„QÆÇ¨Ï ^À+¨ x=$`«º~°÷O N =~åǨ=`å~° ã¨∞Îu Ѩ~î°#OK« Hõi¿+º:
Éèí∂KÀ~°Hõ ǨÏ~° ѨÙ}º=∞`Õ „HÀ_À^èŒ$`« Éèí∂^Õ=Ǩψ~
„HÀ_®HÍ~° â◊s~°#"≥∂ ÉèíHõÎO`Õ Ñ¨iáêÅÜ«∞=∂O
~å=∞㨇~°}Ï ^èŒ<ÀºáêÜ«∞O #Ç≤ÏѨâߺ"≥∂ Éèí=`«~°}Ë
~å=∞Ǩψ~ Hõ$+¨‚Ǩψ~ `«=<å=∞=^•q∞ ã¨^•#$Ǩψ~
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 94

N ˆH`«∞„QÆÇ¨Ï ^À+¨ x=$`«º~°÷O N g∞<å=`å~° ã¨∞Îu Ѩ~î°#OK« Hõi¿+º:

"Õ^À^è•~° qKå~°=∞`Õ ™È=∞Hõ^•#= ã¨OǨÏ~°}Ë
g∞<å`å~° â◊s~°#"≥∂ ÉèíHõÎO`Õ Ñ¨iáêÅÜ«∞=∂O
~å=∞㨇~°}Ï ^èŒ<ÀºáêÜ«∞O #Ç≤ÏѨâߺ"≥∂ Éèí=`«~°}Ë
~å=∞Ǩψ~ Hõ$+¨‚Ǩψ~ `«=<å=∞=^•q∞ ã¨^•#$Ǩψ~
N Hõe ^À+¨ x=$`«º~°÷O N Hõb¯=`å~° ã¨∞Îu Ѩ~î°#OK« Hõi¿+º:
t+¨ì[<å=# ^Œ∞+¨ìǨÏ~° YQÆ`«∞~° QÀ`«Î=∞ "åǨÏ#`Õ
Hõe¯~°∂Ѩ ѨiáêÅ #"≥∂ ÉèíHõÎO`Õ Ñ¨iáêÅÜ«∞=∂O
~å=∞㨇~°}Ï ^èŒ<ÀºáêÜ«∞O #Ç≤ÏѨâߺ"≥∂ Éèí=`«~°}Ë
~å=∞Ǩψ~ Hõ$+¨‚Ǩψ~ `«=<å=∞=^•q∞ ã¨^•#$Ǩψ~
Ǩψ~~å=∞ Ǩψ~~å=∞ ~å=∞ ~å=∞ Ǩψ~ Ǩψ~
Ǩψ~Hõ$+¨‚ Ǩψ~Hõ$+¨‚ Hõ$+¨‚ Hõ$+¨‚ Ǩψ~ Ǩψ~
ÃÑ· ™È΄`«O ѨiîK«=Åã≤# q^è•#O
~°q ™È΄`«O Pk"å~°O 6 ™ê~°∞¡
K«O„^Œ ™È΄`«O ™È=∞"å~°O 10 ™ê~°∞¡
‰õΩ[ ™È΄`«O =∂OQÆà◊"å~°O 7 ™ê~°∞¡
|∞^èŒ ™È΄`«O |∞^èŒ"å~°O 17 ™ê~°∞¡
QÆ∞~°∞ ™È΄`«O QÆ∞~°∞"å~°O 16 ™ê~°∞¡
â◊√„Hõ ™È΄`«O â◊√„Hõ"å~°O 20 ™ê~°∞¡
â◊x ™È΄`«O â◊x"å~°O 19 ™ê~°∞¡
~åÇ¨ï ™È΄`«O â◊x, Pk"å~°O 18 ™ê~°∞¡
ˆH`«∞ ™È΄`«O =∞OQÆà◊"å~°O 7 ™ê~°∞¡
„Ѩu~ÀA q∞y`åq XHõ¯™êi =∂„`«"Õ∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 95

#=„QÆÇ¨Ï ™È΄`«O

[áê‰õΩã¨∞=∞ã¨OHÍâ◊O HÍâ◊º¿ÑÜ«∞O =∞ǨÏ^Œ∞ºu"£∞ I

`«"≥∂-iO ã¨~°fiáêѨѶ¨∞flO „Ѩ}`À-ã≤‡ k"åHõ~°"£∞ II 1 II
^Œkèâ◊OY`«∞ëê~åÉèíO H©Δ~À^•~°‚=ã¨OÉèí="£∞ I
#=∂q∞ â◊t#O ™È=∞O â◊OÉè’~°∞‡‰õΩ@Éèí∂+¨}"£∞ II 2 II
^èŒ~°}©QÆ~°ƒùã¨OÉèí∂`«O q^Œ∞º`å¯Ouã¨=∞„ѨÉèí"£∞ I
‰õΩ=∂~°O â◊H˜ÎǨÏã¨ÎO `«O =∞OQÆà◊O „Ѩ}=∂=∞ºÇ¨Ï"£∞ II 3 II
„Ñ≤Ü«∞OQÆ∞HõeHÍâߺ=∞O ~°∂¿Ñ}τѨu=∞O |∞^èŒ"£∞ I
™œ=∞ºO ™œ=∞ºQÆ∞}À¿Ñ`«O `«O |∞^èŒO „Ѩ}=∂=∞ºÇ¨Ï"£∞ II 4 II
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 96

^Õ"å<åO K« |∞∞+‘}ÏO K« QÆ∞~°∞O HÍOK«#ã¨OxÉèí"£∞ I

|∞kúÉèí∂`«O „uÖ’ˆHâ◊O `«O #=∂q∞ |$ǨÏã¨Êu"£∞ II 5 II
Ç≤Ï=∞‰õΩO^Œ=∞$}ÏÖÏÉèíO ^≥·`åº<åO Ѩ~°=∞O QÆ∞~°∞"£∞ I
ã¨~°fiâß„ã¨Î„Ѩ=HÍÎ~°O ÉèÏ~°æ=O „Ѩ}=∂=∞ºÇ¨Ï"£∞ II 6 II
hÖÏO[#ã¨=∂ÉèÏã¨O ~°qѨل`«O Ü«∞=∂„QÆ["£∞ I
KèåÜ«∂=∂~°ÎO_»ã¨OÉèí∂`«O `«O #=∂q∞ â◊<≥·â◊Û~°"£∞ II 7 II
J~°úHÍÜ«∞O =∞Ǩg~°ºO K«O„^•k`«ºq=∞~°Ì#"£∞ I
ã≤OÇ≤ÏHÍQÆ~°ƒùã¨OÉèí∂`«O `«O ~åǨïO „Ѩ}=∂=∞ºÇ¨Ï"£∞ II 8 II
ѨÖÏâ◊ѨÙ+¨Êã¨OHÍâ◊O `å~°HÍ„QÆǨÏ=∞ã¨ÎHõ"£∞ I
~“„^ŒO ~“„^•`«‡HõO Ѷ¨∞’~°O `«O ˆH`«∞O „Ѩ}=∂=∞ºÇ¨Ï"£∞ II 9 II
Wu "åºã¨=ÚM’næ`«O Ü«∞ó Ѩˆ~î`«∞ûã¨=∂Ç≤Ï`«ó I
k"å "å Ü«∞k "å ~å„`Ò qѶ¨∞flâßOu~°ƒùq+¨ºu II 10 II
#~°<ås#$áê}ÏO K« Éèí"Õ^Œ∞Ìóã¨fiѨfl<åâ◊#"£∞ I
Sâ◊fi~°º=∞`«∞ÅO `Õëê=∂~ÀQƺO ѨÙ+≤ì=~°ú#"£∞ II 11 II
„QÆǨÏ#HõΔ„`«*Ïó Ñ‘_®ã¨Î㨯~åyflã¨=Ú^Œƒù"åó I
`åó ã¨~åfió „Ѩâ◊=∞O Ü«∂Ou "åº™È „|∂`Õ # ã¨Oâ◊Ü«∞ó II 12 II
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 97

#=„QÆÇ¨Ï ^蕺#"£∞

ã¨∂~°ºã¨º ^蕺#O
„Ѩ`«ºHõΔ^Õ=O qâ◊^ŒO ã¨Ç¨Ï„ã¨=∞szaèó â’aè`«Éèí∂q∞^Õâ◊"£∞ I
ã¨áêÎâ◊fiQÆO ã¨^Œúfi[ǨÏã¨Î=∂^ŒºO ^Õ=O Éèí*Ë-ǨÏO q∞Ç≤Ï~°O ǨÏ$^ŒÉò*ËII
K«„#Ì㨺 ^蕺#O
â◊Vö„ѨÉèí"Õ∞}„Ñ≤Ü«∞O â◊â߯g∞âß#=∞øeã≤÷`«g∞_»º=$`«Î"£∞ I
`«g∞ѨuO h~°[Ü«ÚQƇǨÏã¨ÎO ^蕺ÜÕ∞ ǨÏ$^ŒÉò*Ë â◊t#O „QÆ¿ÇÏâ◊"£∞II
‰õΩ[ ^蕺#O
„Ѩ`«Ñ¨ÎQÍæÜ«∞xÉèíO „QÆ¿ÇÏâ◊O ã≤OǨã¨#ã¨÷O Hõ=∞ÖÏã≤ǨÏã¨Î"£∞ I
ã¨∞~åã¨∞Ô~·ó ѨÓl`«áê^ŒÑ¨^Œ‡O Éè∫=∞O ^ŒÜ«∂Å∞O ǨÏ$^ŒÜÕ∞ 㨇~åq∞ II
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 98

|∞^èŒ ^蕺#O
™È=∂`«‡[O ǨÏOã¨Q`Æ O« kfiÉÏǨïO â◊M#öË ∞Ì~∂° ѨO ǨϺã≤áêâ◊ÇϨ ã¨"Î ∞£ I
^ŒÜ«∂xkèO Éèí∂+¨}Éèí∂+≤`åæO |∞^èŒO 㨇ˆ~ =∂#ã¨Ñ¨¯*Ë-ǨÏ"£∞ II
QÆ∞~°∞ ^蕺#O
`Õ*’=∞Ü«∞O â◊H˜Î„uâ◊¥ÅǨÏã¨ÎO ã¨∞ˆ~„#Ì*˺Ã+·ªó ã¨∞Î`«áê^ŒÑ¨^Œ‡"£∞ I
"Õ∞^è•xkèO ǨÏã≤ÎQÆ`«O kfiÉÏǨïO QÆ∞~°∞O 㨇ˆ~ =∂#ã¨Ñ¨¯*Ë-ǨÏ"£∞ II
â◊√„Hõ㨺 ^蕺#O
ã¨#ÎѨÎHÍW±K«#xÉèíO kfiÉèí∞[O ^ŒÜ«∂Å∞O Ñ‘`å=∞ƒ~°O ^èŒ$`«ã¨~À~°∞ǨÏ^Œfi#Ìfiâ◊¥Å"£∞ I
„H“OKåã¨#O ǨϺã¨∞~°¿ãq`«áê^ŒÑ¨^Œ‡O â◊√„HõO 㨇ˆ~ kfi#Ü«∞#O ǨÏ$k ѨV¯*Ë-ǨÏ"£∞II
â◊<Õ~åúº#O
hÖÏO[<åÉèíO q∞Ç≤ψ~+¨ìѨل`«O „QÆ¿ÇÏâ◊fi~°O áêâ◊Éèí∞[æáê}˜"£∞ I
ã¨∞~åã¨∞~å}ÏO ÉèíÜ«∞^ŒO kfiÉÏǨïO â◊xO 㨇ˆ~ =∂#ã¨Ñ¨V¯*Ë-ǨÏ"£∞II
Ãã·OÇ≤ψHÜ«∞㨺 ^蕺#O
j`åOâ◊√q∞„`å#ÎHõg∞_»º~°∂ѨO Ѷ¨∞’~°O K« "≥·_»∞~°ºxÉèíO qÉÏǨï"£∞I
„`≥Ö· ’Hõº~°HÍΔ „Ѩ^OŒ q∞+¨^ì OŒ K« ~åǨïO „QÆ¿ÇÏ„#ÌO ǨÏ$^ŒÜ∞Õ ã¨‡~åq∞II
ˆH`Àâ◊Û ^蕺#O
ÖÏVæÅÜ«ÚHõÎO ÉèíÜ«∞^ŒO [<å<åO Hõ$ëê‚=ÚƒÉèí$`«ûxflÉèí"Õ∞Hõg~°"£∞I
Hõ$ëê‚=∞ƒ~°O â◊H˜Î„uâ◊¥ÅǨÏã¨ÎO ˆH`«∞O Éèí*Ë =∂#ã¨Ñ¨V¯*Ë-ǨÏ"£∞II
Wu#=„QÆǨÏ^蕺#O ã¨OѨÓ~°‚"£∞
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 99

#HõΔ„`« ^ÀëêÅ∞
"å\˜ x"å~°} Ѩ^Œú`«∞Å∞
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 100

#HõΔ„`« ^ÀëêÅ∞ x"å~°} Ѩ^Œú`«∞Å∞

PHÍâ◊OÖ’ HõxÑ≤OKÕ D #HõΔ„`åÅxflO\˜Ö’#∞ =ÚYº=ÚQÍ ~°q

=∂~°æ=ÚÖ’ =∞#‰õΩ HõxÑ≤OKÕ #HõΔ„`åÅ ã¨=¸Ç¨Å∞ 27 =∂„`«"Õ∞.
D 27 #HõΔ„`åÅ =∂~°æ=ÚÖ’<Õ „Ѩu ~ÀA K«O„^Œ∞_ç QÆ=∞#=Ú =∞#‰õΩ
HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. JO^Œ∞=Å¡ P 27 #HõΔ„`åʼnõΩ JkèHõ"≥∞ÿ# „áê^è•#ºO
ÃÑiyOk.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 101

„Ѩu~ÀA K«O„^Œ∞_»∞ U #HõΔ„`«O #∞O_ç =∞#‰õΩ HõxÑ≤ã¨∞Î<åfl_À P

#HõΔ„`åxfl P ~ÀA #HõΔ„`«=ÚQÍ K≥|∞`å~°∞. PHÍâ◊O "≥Ú`«ÎO 360
_ç„wÅ∞QÍ ÉèÏq¿ãÎ, D 360 _ç„wÅ#∞ 27 ÉèÏQÍÅ∞QÍ KÕ¿ãÎ XHÀ¯
ÉèÏQÆO 13.20 _ç„wÅ∞ J=Ù`«∞Ok. XHÀ¯ #HõΔ„`åxfl uiy <åÅ∞QÆ∞
ÉèÏQÍÅ∞ KÕ¿ãÎ 108 ÉèÏQÍÅ=Ù`«∞Ok. XHÀ¯ ÉèÏQÆ=Ú JO>Ë XHõ #HõΔ„`«
áê^Œ=Ú 3.20 _ç„wÅ∞. XHõ #HõΔ„`åxH˜ 13.20 _ç„wÅ∞. XHõ ~åtH˜
30 _ç„wÅ∞. 12 ~åâ◊√ʼnõΩ 360 _ç„wÅ∞.
*’ºu+¨O „ѨHÍ~°O 27 #HõΔ„`åÅ∞
*’ºu+¨O „ѨHÍ~°O #HõΔ„`åÅ ã¨OYº 27. D #HõΔ„`åÅ∞ *Ï`«‰õΩx
ã¨fiÉèÏ"åÅ∞ `≥Å∞ѨÙ`å~Ú. 27 #HõΔ„`åÅ ¿Ñ~°∞¡. 1. Jâ◊fix #HõΔ„`«=Ú,
2. Éèí~°}˜ #HõΔ„`«=Ú, 3. Hõ$uÎHõ #HõΔ„`«=Ú, 4. ~ÀÇ≤Ï}˜ #HõΔ„`«=Ú, 5.
=∞$QÆt~° #HõΔ„`«=Ú, 6. P~°∞„^Œ #HõΔ„`«=Ú, 7. ѨÙ#~°fiã¨∞ #HõΔ„`«=Ú,
8. ѨÙ+¨ºq∞ #HõΔ„`«=Ú, 9. Pâı¡+¨ #HõΔ„`«=Ú, 10. =∞Y #HõΔ„`«=Ú,
11. ѨÙ|ƒ (ѨÓ~°fi Ѷ¨Å∞æ}˜) #HõΔ„`«=Ú, 12. L`«Î~° Ѷ¨Å∞æ}˜ #HõΔ„`«=Ú,
13. ǨÏãÎ̈ #Hõ„Δ `«=Ú, 14. z`«Î #Hõ„Δ `«=Ú, 15. ™êfiu #Hõ„Δ `«=Ú, 16. qâßY
#HõΔ„`«=Ú, 17. J#∂~å^èŒ #HõΔ„`«=Ú, 18. *˺+¨ì #HõΔ„`«=Ú, 19. =¸Å
#HõΔ„`«=Ú, 20. ѨÓ~åfiëê_è» #HõΔ„`«=Ú, 21. L`«Î~åëê_è» #HõΔ„`«=Ú,
22. „â◊=} #HõΔ„`«=Ú, 23. ^èŒx+¨ª #HõΔ„`«=Ú, 24. â◊`«aè+¨ #HõΔ„`«=Ú,
25. ѨÓ~åfiÉèÏ„^Œ #HõΔ„`«=Ú, 26. L`«Î~åÉèÏ„^Œ #HõΔ„`«=Ú, 27. ˆ~=u
#Hõ„Δ `«=Ú. Jaèl`ü J<Õ #Hõ„Δ `«O L`«~Î åëê_è,» „â◊=} #Hõ„Δ `åÅ =∞^躌 #∞#flk.
JHõ¯_»Hõ¯_® nxx ‰õÄ_® #HõΔ„`«OQÍ Ñ¨iQÆ}˜™êÎ~°∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 102

#HõΔ„`åÅ∞ QÆ} qÉèí[#

*’ºu+¨ âß„ã¨ÎOÖ’ #HõΔ„`åÅ#∞ =¸_»∞ QÆ}ÏÅ∞QÍ qÉèíl™êÎ~°∞.
^Õ=QÆ} #HõΔ„`åÅ∞ : W~°"≥· U_»∞ #HõΔ„`åÅÖ’ Jâ◊fix, =∞$QÆt~°,
ѨÙ#~°fiã¨∞, ѨÙ+¨ºq∞, ǨÏã¨Î, ™êfiu, J#∂~å^èŒ, „â◊=}O, ˆ~=u J#∞
`˘q∞‡k #Hõ„Δ `åÅ∞ ^Õ=QÆ} #Hõ„Δ `åÅ∞. ^Õ=QÆ} #Hõ„Δ `« *Ï`«‰Ωõ Å∞ ™êufiHõ
QÆ∞}O Hõey LO\Ï~°∞. âßO`« ã¨fiÉèÏ=O Hõey LO\Ï~°∞. Ѩ~ÀѨHÍ~°∞Öˇ·
LO\Ï~°∞. F~°∞Ê, ã¨Ç¨Ï#O Hõey LO\Ï~°∞.
=∂#=QÆ} #HõΔ„`åÅ∞ : Éèí~°}˜, ~ÀÇ≤Ï}˜, P~°∞„^Œ, ѨÙ|ƒ (ѨÓ~°fi
Ѷ¨Å∞æ}˜), L`«Î~° (L`«Î~° Ѷ¨Å∞æ}˜), ѨÓ~åfiëê_è», L`«Î~åëê_è», ѨÓ~°fiÉÏ„^èŒ,
Hõ$uÎHõ, L`«Î~åÉÏ„^èŒ J#∞ `˘q∞‡k #HõΔ„`åÅ∞ =∂#= QÆ} #HõΔ„`åÅ∞.
=∂#= QÆ} #HõΔ„`« *Ï`«‰õΩÅ∞ ~°*’QÆ∞} ÅHõΔ}ÏÅ∞ Hõey LO\Ï~°∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 103

=∞Oz K≥_∞» ~Ô O_»∞ Hõey LO\Ï~°∞. ÉÏkèOK«@O, "ÕkOè K«@O KÕÜ∞« ~°∞.
Z=fiiH© Ǩx `«ÅÃÑ@ì~°∞.
~åHõΔã¨QÆ} #HõΔ„`åÅ∞ : Pâı¡+¨, =∞Y, z`«Î, qâßY, *˺+¨ì, =¸Å,
^èxŒ +¨,ì â◊`a« +è O¨ (â◊``« å~°) J<Õ `˘q∞‡k #Hõ„Δ `åÅ∞ ~åHõãΔ ¨ QÆ} #Hõ„Δ `åÅ∞.
~åHõãΔ Q¨ }Æ #Hõ„Δ `« *Ï`«‰Ωõ Å∞ `å=∞㨠QÆ∞} ÅHõ}Δ ÏÅ∞ Hõey LO\Ï~°∞. Jã¨∂Ü«∞
^ÕfiëêÅ∞ Hõey LO\Ï~°∞. Hõi#î OQÍ =∂\Ï¡_`» å~°∞. q∞H˜¯e ™êfi~°Ñú ~¨ ∞° Å∞.
=^è∂Œ =~°∞e^ŒiÌ k XˆH QÆ}"≥∞`ÿ Õ "åi^ŒiÌ =∞^躌 ã¨ÇϨ HÍ~°O, „¿Ñ=∂
#∞~åQÍÅ∞ LO\Ï~Ú. =^è∞Œ =Ùk =∞#∞+¨º QÆ}"≥∞ÿ =~°∞xk ~åHõãΔ ¨ QÆ}"≥∞`ÿ Õ
"åi^ŒÌi=∞^茺 ÉÁuÎQÍ J=QÍǨÏ# ÖËHõáÈ=@O, P"≥∞‰õΩ qÅ∞= W=fiHõ
`«# Wëêì#∞™ê~°O „Ѩ=iΙêÎ_»x, =^èŒ∞=Ùk ^≥·=QÆ∞}O =~°∞xk ~åHõΔã¨
QÆ}O J~Ú`Õ ã¨O™ê~°OÖ’ Jã¨O`«$Ñ≤Î Z‰õΩ¯=QÍ LO@∞O^Œx, ÉèÏ~åº
Éèí~°ÎÅ =∞^Œº á⁄OkHõ ã¨iQÍ ‰õΩ^Œ~°^Œ∞ Jx JO\Ï~°∞.
qq^èŒ #HõΔ„`åÅ∞
1. H˜Δ„Ѩ #HõΔ„`«=ÚÅ∞ :- Jâ◊fix, ǨÏã¨Î, ѨÙ+¨ºq∞
2. ^•~°∞} #HõΔ„`«=ÚÅ∞ :- =¸Å, P~°∞„^Œ, *˺+¨ì, P„âı+¨
3. =∞$^Œ∞ #HõΔ„`«=ÚÅ∞ :- z`«Î, ˆ~=u, =∞$QÆt~°, J#∂~å^èŒ
4. ã≤÷~° #HõΔ„`«=ÚÅ∞ :- ~ÀÇ≤Ï}˜, L`«Î~åëê_», L`«Î~å ÉÏ„^Œ
5. K«~° #HõΔ„`«=ÚÅ∞ :- ™êfiu, ѨÙ#~°fiã¨∞, „â◊=}=Ú, ^èŒx+¨ì, â◊`«`å~°
6. L„QÆ #HõΔ„`«=ÚÅ∞ :- Éèí~°}˜, =∞Y, ѨÙ|ƒ, ѨÓ~åfiëê_», ѨÓ~åfiÉèÏ„^Œ
JO^è•HõΔ #Hõ`„Δ åÅ∞ : ~ÀÇ≤Ï}˜, ѨÙ+¨ºq∞, L`«~Î ,° qâßY, ѨÓ~åfiëê_è,»
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 104

^èŒx+¨ì, ˆ~=u - D #HõΔ„`åÅÖ’ áÈ~Ú# =ã¨∞Î=Ù (WO\˜ #∞O_ç "≥o§

áÈ~Ú# =ºH˜Î) `«∂~°∞Ê kâ◊Ö’ LO_Õ J=HÍâ◊O, ^˘iˆH J=HÍâ◊O LOk.
=∞^蕺HõΔ #Hõ`„Δ åÅ∞ : Éè~í }° ,˜ =∞Ѷ∞¨ , z`«,Î *˺+¨,ì Jaèl`ü, ѨÓ~åfiÉèÏ„^Œ
D #HõΔ„`åÅÖ’ áÈ~Ú# =ã¨∞Î=Ù (WO\˜#∞O_ç "≥o§# =ºH˜Î) ^ŒH˜Δ} k‰õΩ¯#
LO_Õ J=HÍâ◊O LOk. Ju „Ѩܫ∞`«flO`À ^˘iˆH J=HÍâ◊O LOk.
ã¨∞Ö’K«# #HõΔ„`åÅ∞ : Hõ$uÎHõ, ѨÙ#~°fiã¨∞, ѨÙ|ƒ, ™êfiu, =¸Å,
„â◊=}O, L`«~Î åÉèÏ„^Œ D #Hõ„Δ `åÅÖ’ áÈ~Ú# =ã¨∞=Î ÙÅ∞ (WO\˜ #∞O_ç
"≥o§áÈ~Ú# =ºH˜Î) L`«Î~° k‰õΩ¯‰õΩ áÈ`«∞Ok. ZHõ¯_» L#fln `≥e¿ã
J=HÍâ◊O ÖË^Œ∞. uiy ^˘iˆH J=HÍâ◊O ÖË^Œ∞.
+¨_»˚#‡ #HõΔ„`åÅ∞ : [#‡ #HõΔ„`«O, [#‡ #HõΔ„`«O #∞O_ç 10-Hõ~°‡
#Hõ„Δ `«O, 16-ã¨OѶ∂¨ `« #Hõ„Δ `«O, 18-ã¨=Ú^•Ü«∞ #Hõ„Δ `«O, 23- q<åâ◊
#HõΔ„`«O, 25-=∂#㨠#HõΔ„`å^Œ∞Å∞ ã¨HõÅ â◊√Éèí Hõ~°‡Å‰õΩ q_»∞=^Œy#q.
ã¨=º #Hõ`„Δ =« ÚÅ∞ (15) : Jtfix, Éè~í }° ,˜ Hõ$uÎH,õ ѨÙ#~°fiã¨∞, ѨÙ+¨ºq∞,
Pâı¡+¨, ǨÏã¨Î, z`«Î, ™êfiu, =¸Å, ѨÓ~åfiëê_», L`«Î~åëê_», ѨÓ~åfi
ÉèÏ„^Œ, L`«Î~åÉèÏ„^Œ, ˆ~=u.
JѨã¨=º #HõΔ„`«=ÚÅ∞ (12) : ~ÀÇ≤Ï}˜, =∞$QÆt~°, P~°∞„^Œ, =∞Y,
ѨÙ|ƒ, L`«Î~°, qâßY, J#∂~å^èŒ, *˺+¨ª, „â◊=}O, ^èŒx+¨ª, â◊`«aè+¨
^è~Œ ‡° #Hõ`„Δ åÅ∞ : Jâ◊fix, ѨÙ+º¨ q∞, Pâı+¡ ,¨ qâßY, J#∞~å^è,Œ ^èxŒ +¨,ª â◊`a« +è O¨ .
J~°÷ #Hõ`„Δ åÅ∞ : Éè~í }° ,˜ ѨÙ#~°fiã¨∞, =∞Y, ™êfiu, *˺+¨,ª „â◊=}O, ѨÓ~åfiÉèÏ„^Œ
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 105

HÍ=∞ #HõΔ„`åÅ∞ : Hõ$uÎH,õ P~°∞„^Œ, ѨÙ|ƒ, z`«,Î =¸Å, Jaèl`ü, L`«~Î åÉèÏ„^Œ.
"≥∂HõΔ #HõΔ„`åÅ∞ : ~ÀÇ≤Ï}˜, =∞$QÆt~°, L`«Î~°, ǨÏã¨Î, ѨÓ~åfiëê_è»,
L`«Î~åëê_è», ˆ~=u #HõΔ„`åÅ∞.
U #HõΔ„`«O ZO^Œ∞‰õΩ LѨÜ≥∂QÆѨ_»∞`«∞Ok?
^Œ$= #HõΔ„`åÅ∞: L`«Î~°, L`«Î~åëê_», L`«Î~åÉèÏ„^Œ, ~ÀÇ≤Ï}˜ #HõΔ„`åÅ∞.
ã≤ú~°"≥∞ÿ# Ѩ#∞Å∞ KÕÜ«Ú@‰õΩ Ñ¨xH˜ =™êÎ~Ú. #∂`«# HÍ~°º=ÚÅ∞
H͉õΩO_® L#flq. L^•: QÆ$Ç¨Ï x~å‡}O, L^ÀºQÆO.
K«~° #HõΔ„`åÅ∞: ™êfiu, ѨÙ#~°fiã¨∞, „â◊=}O, ^èŒx+¨ª, â◊`«aè+¨ #HõΔ„`åÅ∞.
D #HõΔ„`åÅÖ’ Ü«∂„`«Å∞, q^•º, "åǨÏ# KÀ^Œ#O, q"åǨÏO,
QÆ$Ǩ~°OÉèíO, #∂`«# HÍ~°º=ÚʼnõΩ Ñ¨xH˜ =™êÎ~Ú.
L„QÆ #Hõ„Δ `åÅ∞: Éè~í }° ,˜ =∞Y, ѨÙ|ƒ, ѨÓ~åfiëê_», ѨÓ~åfiÉèÏ„^Œ #Hõ„Δ `åÅ∞
L„QÆ #Hõ„Δ `åÅ∞. D #Hõ„Δ `åÅ∞ â◊√Éèí HÍ~åºÅ‰õΩ =∞Ozk HÍ^Œ∞. PÜ«Ú^è•Å
„ѨÜ≥∂QÍxH˜, =∞O^Œ∞Å∞ `«Ü«∂~°∞ "≥Ú^ŒÖˇ·# "å\˜H˜ ѨxH˜ =™êÎ~Ú.
q∞„â◊=∞ #HõΔ„`åÅ∞: qâßY, Hõ$uÎHõ #HõΔ„`åÅ∞.Wq q∞„â◊=∞ #HõΔ„`åÅ∞.
Wq Ü«∞[˝ „H˜Ü∞« Å∞, ^Õ"åÅÜ«∞ HÍ~°º=ÚÅ∞ KÕÜÚ« @‰õΩ =∞Ozq. xѨC,
ÉÏO|∞Å∞, ¿ÑÅ∞_»∞ Ѩ^•~åúÅ∞ KÕÜ«Ú@‰õΩ =∞Ozk.
H˜Δ„Ѩ #HõΔ„`åÅ∞: Jtfix, ǨÏã¨Î, ѨÙ+¨ºq∞, Jaèl`ü #HõΔ„`åÅ∞ H˜Δ„Ѩ
#Hõ„Δ `åÅ∞. q^•º~°OÉèÏxH˜, J=∞‡HÍÅH˜, B+¨^•Å∞ fã¨∞H˘#∞@‰õΩ, ѨxÖ’
ã¨`Ê« eù `åÅ∞ WKÕÛ "å\˜H,˜ "≥O@<Õ [iˆQ Ѩ#∞ʼnõΩ D #Hõ„Δ `åÅ∞ =∞Ozq.
=∞$^Œ∞ #HõΔ„`åÅ∞: =∞$QÆt~°, ˆ~=u, z`«Î, J#∞~å^èŒ #HõΔ„`åÅ∞ =∞$^Œ∞
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 106

#HõΔ„`åÅ∞. Wq Åe`« Hõà◊Å∞, ¿ãflǨÏO KÕÜ«∞\ÏxH˜, #∂`«# =„™êÎÅ∞

H˘#\ÏxH˜, ^èiŒ OK«\ÏxH˜, ^Ò`«º HÍ~åºÅ‰õΩ, q"åǨÏ=ÚʼnõΩ =∞Ozk.
^•~°∞} #HõΔ„`åÅ∞: =¸Å, *˺+¨ª, Pâı¡+¨, P~°∞„^Œ #HõΔ„`åÅ∞ ^•~°∞}
#Hõ„Δ `åÅ∞. D #Hõ„Δ `åÅ∞ Ç≤ÏOã¨, ^˘OQÆ`#« O, PO^Àà◊# HÍ~°º=ÚʼnõΩ,
Z^Œ∞\˜"åix [~ÚOK«\ÏxH˜, `åO„uHõ q^ŒºÅ‰õΩ, KÕ`«|_»∞Å∞ KÕÜ«∞
\ÏxH˜, W`«~°∞ÅÃÑ·# „ѨÉèÏ=O K«∂Ѩ\ÏxH˜ ѨxH˜ =™êÎ~Ú.
T~°úfi=ÚY #HõΔ„`åÅ∞: P~°∞„^Œ, ѨÙ+¨ºq∞, „â◊=}O, ^èŒx+¨ª, â◊`«aè+¨O,
~ÀÇ≤Ï}˜, L`«Î~å„`«Ü«∞ #HõΔ„`åÅ∞ g\˜ ^Œ$+≤ì PHÍâ◊O "≥·Ñ¨Ù‰õΩ LO@∞Ok.
HÍ|\˜ ì ~åK« HÍ~åºÅ‰õ Ω , =º=Ǩ  ~åʼnõ Ω , QÆ $ Ǩ Ï „Ѩ " Õ â ßʼnõ Ω ,
^Œ#∞ifi^ŒºÅ‰õΩ, q=∂# KÀ^Œ#O, QÆ$Ç¨Ï x~å‡}O, q`«Î<åÅ∞ K«Å∞¡@‰õΩ,
^Õ"åÅÜ«∞ x~å‡}ÏÅ∞, ~åÔH\ò „ѨÜ≥∂QÆ=Ú "≥Ú^ŒÖˇ·# "å\˜H˜ =∞Ozq.
J^èÀ=ÚY #HõΔ„`åÅ∞: =¸Å, Pâı¡+¨, qâßY, Hõ$uÎHõ, ѨÙ|ƒ, ѨÓ~åfi
ëê_», ѨÓ~åfiÉÏ„^Œ #HõΔ„`åÅ∞ g\˜ ^Œ$+≤ì „H˜Ok "≥·Ñ¨Ù‰õΩ LO@∞Ok.
ÉÏ=ÙÅ∞ „`«=fi\ÏxH˜, <åQÆe Ѩ@∞ì@‰õΩ, ѨÙ<å^Œ∞Å∞ „`«=fi\ÏxH˜ ѨxH˜
=KÕÛ #HõΔ„`åÅ∞.
u~°º‡Y #HõΔ„`åÅ∞: =∞$QÆt~°, ˆ~=u, z`«Î, J#∞~å^èŒ, ǨÏã¨Î, ™êfiu,
ѨÙ#~°fiã¨∞, Jtfix, *˺+¨ª Wq ~À_»∞¡ "ÕÜÚ« @‰õΩ, =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êˆQ "å\˜H,˜
^èŒfi[ ã¨ÎOÉèí „Ñ¨u+¨ª, q„QÆÇ¨Ï „Ѩu+¨ª "≥Ú^ŒÖˇ·# HÍ~åºÅ‰õΩ =∞Ozk.
ѨOK«Hõ #HõΔ„`åÅ∞: ^èŒx+¨ª, â◊`«aè+¨O, ѨÓ~åfiÉèÏ„^Œ, L`«Î~åÉèÏ„^Œ, ˆ~=u,
â◊√ÉèíHÍ~åºÅ‰õΩ =∞Ozk. „‰õÄ~° Hõ~°‡Å∞ „áê~°OaèOK«∞@‰õΩ, ™êǨÏã¨
HÍ~°º=ÚʼnõΩ D #HõΔ„`åÅ∞ ѨxH˜ ~å=Ù.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 107

QÆO_» #Hõ„Δ `åÅ∞: Pâı+¡ ,¨ =∞Y, *˺+ª̈, =¸Å, ~ˆ =u, Jâ◊fix #Hõ„Δ `åÅÖ’
tâ◊√=Ù [x‡Oz# qâı+O¨ QÍ „QÆÇϨ âßO`«∞Å∞ KÕÜ∞« =Öˇ#∞. JO^Œ∞=Å#
g\˜x QÆO_» #HõΔ„`åÅ∞ JO\Ï~°∞.
#HõΔ„`« QÆO_®O`« ^À+¨O
Pâı¡+¨ z=i 4 Ѷ¨∞_çÜ«∞Å∞, =∞Y "≥Ú^Œ\ ˜ <åÅ∞QÆ∞ Ѷ¨∞_çÜ«∞Å∞†
*˺+¨ì z=i 4 Ѷ¨∞_çÜ«∞Å∞, =¸Å "≥Ú^Œ\ ˜ 4 Ѷ¨∞_çÜ«∞Å∞† ˆ~=u z=i
4 Ѷ¨∞_çÜ«∞Å∞, Jtfix "≥Ú^Œ\ ˜ 4 Ѷ¨∞_çÜ«∞Å∞ "≥Ú`«ÎO D =¸_»∞ #HõΔ„`«
HÍÅOÖ’ 8 Ѷ∞¨ _çÜ∞« Å HÍÅO #Hõ„Δ `« QÆO_®O`«=ÚÅ∞. Jaèl#∞‡Ç¨˙~°OÎ Ö’
ukä, ÅQÆfl, #HõΔ„`« QÆO_®O`« ^ÀëêÅ∞ =¸_»∞ ѨiǨ~°=∞=Ù`å~Ú.
HÍ~åºÅ‰õΩ J#∞‰õÄÅ"≥∞ÿ# â◊√Éèí #HõΔ„`åÅ∞
Jtfix : <å=∞Hõ~} ° , J#fl„áêã¨#, QÆ$Ǩ~°OÉè,í QÆ$ǨτѨ"âÕ ,◊ q"åǨÏ=Ú
ʼnõΩ =∞Oz #HõΔ„`«=Ú.
Éè~í }° ˜ : QÆÜ∞« "≥Ú^ŒÖ#·ˇ „Ѩ^âÕ ßÖ’¡ „âß^•úʼnõΩ, =∞O„`« âß„ã¨Î J^蕺ܫ∂xH˜
J#∞"≥·#k.
Hõ$uÎHõ : q`«Î<åÅ∞ K«Å¡_®xH˜, "≥ÚHõ¯Å∞ <å@_®xH˜ =∞Oz #HõΔ„`«=Ú.
~ÀÇ≤Ï}˜ : ÃÑo§à◊√§, WO\˜ Ѩ#∞Å∞, W`«~° Jxfl Ѩ#∞ʼnõΩ =∞Oz #Hõ„Δ `«=Ú.
=∞$QÆt~° : Jxfl Ѩ#∞ʼnõΩ =∞Oz #HõΔ„`«=Ú.
P~°∞„^Œ : #∂`«∞Å∞ „`«=fi_®xH˜, =∞O„`« „ѨÜ≥∂QÍʼnõΩ, t= ѨÓ[‰õΩ
=∞Oz #HõΔ„`«=Ú.
ѨÙ#~°fiã¨∞ : J#fl„áêâ◊#, KÒÅk ã¨~°fi HÍ~åºÅ‰õΩ J#∞"≥·# #HõΔ„`«=Ú.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 108

ѨÙ+¨ºq∞ : QÆ$Ç¨Ï „Ѩ"ÕâßʼnõΩ =∞Oz #HõΔ„`«=Ú.

Pâı¡+¨ : Ü«∞O„`« Ѩx=Ú@¡ „áê~°OÉèÏxH˜ =∞Oz #HõΔ„`«=Ú.
=∞Y : „Ѩܫ∂} â◊√ÉèíHÍ~åºÅ‰õΩ =∞Oz #HõΔ„`«=Ú.
ѨÙ|ƒ : #∂`«∞Å∞ „`«=fi_®xH˜, q`«Î<åÅ∞ K«Å¡_®xH˜ =∞Oz #HõΔ„`«=Ú.
L`«Î~° : ÃÑo§à◊√§,W`«~° Jxfl Ѩ#∞ʼnõΩ =∞Oz #HõΔ„`«=Ú.
ǨÏã¨Î : QÆ$Ç¨Ï „Ѩ"ÕâßʼnõΩ `«Ñ¨Ê Jxfl W`«~° Ѩ#∞ʼnõΩ =∞Oz #HõΔ„`«=Ú.
z`«Î : q"åǨÅ∞, q^Œº „áê~°OÉèOí , QÆ$Ç¨Ï „Ѩ"âÕ O◊ =O\˜ "å\˜H˜ =∞Oz #Hõ„Δ `«=Ú.
™êfiu : ÃÑo§à◊√§ =O\˜ Jxfl Ѩ#∞ʼnõΩ =∞Oz #HõΔ„`«=Ú.
qâßY : #∂`«∞Å∞ „`«=fi_®xH˜, =∞O„`« „ѨÜ∂≥ QÍʼnõΩ =∞Oz #Hõ„Δ `«=Ú.
J#∂~å^èŒ : ÃÑo§à◊√§, LѨ#Ü«∞<åʼnõΩ, W`«~° Jxfl â◊√ÉèíHÍ~åºÅ‰õΩ
=∞Oz #HõΔ„`«=Ú.
*˺+¨ª : #∂`«∞Å∞ „`«=fi_®xH˜, „Ѩܫ∂}ÏʼnõΩ =∞Oz #HõΔ„`«=Ú.
=¸Å : ÃÑo§à◊√§, LѨ#Ü«∞<åʼnõΩ, „Ѩܫ∂}ÏÅ∞ =∞Oz #HõΔ„`«=Ú.
ѨÓ~åfiëê_» : #∂`«∞Å∞ „`«=fi_®xH˜ J#∞"≥·# #HõΔ„`«=Ú.
L`«Î~åëê_» : Jxfl Ѩ#∞ʼnõΩ â◊√Éèí #HõΔ„`«=Ú.
„â◊=}O : QÆ$Ç¨Ï „Ѩ"âÕ ßʼnõΩ `«Ñʨ Jxfl W`«~° Ѩ#∞ʼnõΩ J#∞"≥#· #Hõ„Δ `«O.
^èŒx+¨ª : "åºáê~° Ѩ#∞ʼnõΩ, Ü«∞O„`åʼnõΩ, ÃÑo¡à◊¡‰õΩ â◊√Éèí #HõΔ„`«O.
â◊`«a+¨O : #∂`«∞Å∞ „`«=fi_®xH˜, Jxfl Ѩ#∞ʼnõΩ J#∞"≥·# #HõΔ„`«O.
ѨÓ~åfiÉèÏ„^Œ : q^Œº P~°OÉèÏxH˜ , #∂`«∞Å∞ „`«=fi_®xH˜ J#∞"≥#· #Hõ„Δ `«O.
L`«Î~åÉèÏ„^Œ : Jxfl Ѩ#∞ʼnõΩ â◊√Éèí #HõΔ„`«O.
ˆ~=u : ÃÑo§à◊√§, LѨ#Ü«∞#=ÚÅ∞, Ü«∂„`«Å‰õΩ J#∞"≥·# #HõΔ„`«O.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 109

ã¨~°fiHÍ~åºÅ‰õΩ â◊√Éèí„Ѩ^•Öˇ·# ã¨~°fiã≤kÌ Ü≥∂QÍÅ∞

Pk"å~°O: L`«Î~å„`«Ü«∞O (L`«Î~°, L`«Î~åëê_è», L`«Î~åÉèÏ„^Œ), Jtfix,
ѨÙ+¨ºq∞, ǨÏã¨Î, =¸Å
™È=∞"å~°O: ~ÀÇ≤Ï}˜, =∞$QÆt~°, ѨÙ+¨ºq∞, J#∞~å^èŒ, „â◊=}O
=∞OQÆà◊"å~°O: Jtfix. Hõ$uÎHõ, Pâı¡+¨, L`«Î~åÉèÏ„^Œ
|∞^èŒ"å~°O: Hõ$uÎHõ, ~ÀÇ≤Ï}˜, =∞$QÆt~°, ǨÏã¨Î, J#∞~å^èŒ.
QÆ∞~°∞"å~°O: Jtfix. ѨÙ#~°fiã¨∞, ѨÙ+¨ºq∞, J#∞~å^èŒ, ˆ~=u.
â◊√„Hõ"å~°O: Jtfix, ѨÙ#~°fiã¨∞, J#∞~å^èŒ, „â◊=}O, ˆ~=u
â◊x"å~°O: ~ÀÇ≤Ï}˜, ™êfiu, „â◊=}O.
W=hfl ã¨~åfi~°÷ ã≤kú Ü≥∂QÍÅ∞, ã¨~°fiHÍ~åºÅ‰õΩ â◊√Éèí„Ѩ^•Å∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 110

#HõΔ„`« q+¨ Ѷ¨∞\˜HõÅ∞

#HõΔ„`« „Ѩ=∂}O 60 Ѷ¨∞_çÜ«∞Å∞ J~Ú#ѨC_»∞ q+¨ Ѷ¨∞_çÜ«∞Å∞

4 J=Ù`å~Ú. (QÆO.1.36x.Å∞) „Ѩ=∂}OÖ’ =∂~°∞ÊÅ∞O>Ë ^•xx |\ì̃
ÖˇH˜¯OK«∞HÀ"åe.
ˆ~=u, ѨÙ#~°fiã¨∞, =∂Ѷ¨∞ #HõΔ„`åʼnõΩ 30 Ѷ¨∞_çÜ«∞Å `«~°∞"å`«,
~ÀÇ≤Ï}˜H˜ 40 Ѷ¨∞_çÜ«∞Å `«~åfi`«, Pâı¡+¨‰õΩ 32 Ѷ¨∞_çÜ«∞Å `«~åfi`«,
JtfixH˜ 50 Ѷ¨∞_çÜ«∞Å `«~åfi`«, L`«Î~°, â◊`«aèëêÅÖ’ 18 Ѷ¨∞_çÜ«∞Å
`«~åfi`«, ѨÙ|ƒ, z„`«, L`«Î~åëê_è», ѨÙ+¨ºq∞ #HõΔ„`åÅÖ’ 20 Ѷ¨∞_çÜ«∞Å
`«~åfi`«, qâßY, ™êfiu, =∞$QÆt~°, *˺+ì̈ #Hõ„Δ `åʼnõΩ 14 Ѷ∞¨ _çÜ∞« Å `«~åfi`«,
P„~°ú, ǨÏã¨ÎʼnõΩ 21 Ѷ¨∞_çÜ«∞Å `«~åfi`«, ѨÓ~åfiÉèÏ„^Œ‰õΩ 16 Ѷ¨∞_çÜ«∞Å
`«~åfi`«, L`«Î~åÉèÏ„^Œ ѨÓ~åfiëê_», Éèí~°}© #HõΔ„`åʼnõΩ 24 Ѷ¨∞_çÜ«∞Å
`«~åfi`«, J#∞~å^è,Œ ^èxŒ +¨,ì „â◊=}ÏʼnõΩ 10 Ѷ∞¨ _çÜ∞« Å `«~åfi`«, =¸Å‰õΩ
56 Ѷ¨∞_çÜ«∞Å `«~åfi`« 4 Ѷ¨∞_çÜ«∞Å∞ q+¨Ñ¶¨∞\˜HõÅ∞ J=Ù`å~Ú. Wq
q"åǨ^Œ∞ʼnõΩ =~å˚ ºÅ∞. J#QÍ x¿+kèOK«|_ç#q.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 111

=^èŒ∂=~°∞ʼnõΩ Ñ¨~°ã¨Ê~° "≥·~°=Ú HõeyOK«∞ "Õ^èŒ #HõΔ„`«=ÚÅ∞

Jâ◊fix - *˺+¨ªÅ‰õΩ, Éèí~°}˜ - J#∂~å^èŒÅ‰õΩ,

Hõ$uÎHõ - qâßYʼnõΩ, ~ÀÇ≤Ï} - ™êfi`«∞ʼnõΩ,
P„~åú - „â◊=}=ÚʼnõΩ, ѨÙ#~°fiã¨∞ - L`«Î~åëê_è»Å‰õΩ,
ѨÙ+¨ºq∞ - ѨÓ~åfiëê_è»Å‰õΩ, P„âı+¨ - =¸ÅʼnõΩ,
=∞Ѷ¨∂ - ˆ~=`«∞ʼnõΩ, ѨÓ~°fiѶŨ ∞æx - L`«~Î åÉèÏ„^ŒÅ‰õΩ,
L`«Î~°Ñ¶¨Å∞æx - ѨÓ~åfiÉèÏ„^ŒÅ‰õΩ, ǨÏã¨Î - â◊`«aè+¨ `å~°Å‰õΩ
Ѩ~°ã¨Ê~° "Õ^èŒ Hõey Ü«ÚO_»∞#∞. HÍ=Ù# D #HõΔ„`«=ÚÅ [O@Ö’
XHõ [O@ ^ŒOѨ`«∞Å [#‡#HõΔ„`«=ÚÖˇ· L#flKÀ ^ŒOѨ`«∞ʼnõΩ HõÅǨÏ
Hõ~°=∞QÆ∞#∞ Jx #=∞‡Hõ=Ú. kfiáê^Œ #HõΔ„`«=ÚÅQÆ∞ z„`å-=∞$QÆt~°-
^èŒx+¨ªÅ∞#∞ Ѩ~°ã¨Ê~°"≥·~°=Ú HõÅ"≥· LO_»∞#∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 112

#HõΔ„`åÅ∞ J=Ü«∞==ÚÅ qÉèí[#

*Ï`«Hõ K«„HõOÖ’ PÜ«∂ #HõΔ„`åÅÖ’ áêѨ „QÆǨÅ∞ L#fl, „QÆǨÅ∞

PÜ«∂ #HõΔ„`åÅÖ’ â◊√Éèí`åfixfl HÀÖ’Ê~Ú, áêѨ„QÆÇ¨Ï gHõΔ} Hõey áêѨ
ˆHΔ„`åÅÖ’ L#flѨC_»∞ PÜ«∂ #HõΔ„`åʼnõΩ ã¨O|OkOz# J=Ü«∞=
=ÚʼnõΩ K≥Ok# "åº^èŒ∞Å∞ HõeˆQ J=HÍâ◊O LOk. #Ü«∞O JÜÕ∞º
"åº^èŒ∞Å∞ +¨+¨ì=∞ ÉèÏ=O ^•fi~å#∞, #Ü«∞O HÍx "åº^èŒ∞Å∞ J+¨ì=∞
ÉèÏ=O ^•fi~å#∞, ѨOK«=∞ ÉèÏ"åxH˜ +¨+=ì¨ ∞ ÉèÏ"åxH˜ ã¨O|O^èOŒ LO>Ë
"åºkè `˘O^Œ~Q° Í #Ü«∞O J=Ù`«∞Ok. J+¨=ì ∞ ÉèÏ"åxH˜ +¨+=ì¨ ∞ ÉèÏ"åxH˜
ã¨O|O^ŒO LO>Ë "åºkè `˘O^Œ~°QÍ #Ü«∞O HÍ^Œ∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 113

1) "Õ∞+¨~åt : `«Å,"≥∞^Œ_»∞
Jtfix #Hõ„Δ `«O 4 áê^•Å∞: `«Å,`«ÅÖ’x ÃÑ^ŒÌ "≥∞^Œ_∞» Ö’x "≥#∞Hõ ÉèÏQÆ=Ú.
Éè~í }° ˜ #Hõ„Δ `«O 4 áê^•Å∞: `«Å,`«ÅÖ’x ÃÑ^ŒÌ "≥∞^Œ_∞» Ö’x =ÚO^Œ∞ ÉèÏQÆ=Ú.
Hõ$uÎHõ 1 = áê^ŒO: "≥∞^Œ_»∞, "≥∞^Œ_»∞Ö’x ~°HõÎ <åàÏÅ∞ Hõà◊√§ qâı+≤Oz
‰õΩ_ç Hõ#∞fl, ^Œ$+≤ì.
2) =$+¨Éèí~åt : =ÚY=Ú #∞O_ç "≥∞_» =~°‰õΩ
Hõ$uÎHõ 2,3,4 áê^Œ=ÚÅ∞: =ÚY=Ú, ‰õΩ_ç_ç Hõ#∞fl, Hõ#∞ Ô~ѨÊÅ∞.
~ÀÇ≤Ï}˜ #HõΔ„`«O 4 áê^•Å∞ : ‰õΩ_ç Hõ#∞fl, <À~°∞, <åÅ∞Hõ, "≥∞_», z#fl
"≥∞^Œ_»∞, ÖÏÖÏ[ÅO.
=∞$QÆt~° #HõΔ„`«O 1,2 áê^•Å∞ : Q˘O`«∞Hõ, ã¨fi~°¿Ñ\˜Hõ, \ÏxûÖòû.
3) q∞^è∞Œ #~åt : "≥∞_» #∞O_ç Kèåf =∞^Œº ÉèÏQÆO =∞iÜ«Ú "≥∞_» Z=ÚHõÅ∞.
=∞$QÆt~° #HõΔ„`«O 3,4 áê^•Å∞ : K≥=ÙÅ∞, Éèí∞[=ÚÅ∞, "≥∞_», =Ú‰õΩ¯
#∞O_ç áÈÜÕ∞ âßfi㨠HÀâ◊=ÚÅ∞, =Ú‰õΩ¯.
P~°∞„^Œ #HõΔ„`«O 4 áê^•Å∞ : K≥q ֒Ѩe ÉèÏQÍÅ∞, "≥∂KÕ~Ú ÃÑ· ÉèÏQÆO.
ѨÙ#~°fiã¨∞ #HõΔ„`«O 1,2,3 áê^•Å∞ : "≥∞_» H˜Ok ÉèÏQÆO, Q˘O`«∞ H˜O^Œ
ÉèÏQÆO, PǨ~° <åoHõ P~°OÉèí ÉèÏQÆO.
4) Hõ~å¯@Hõ ~åt : Kèåf ÉèÏQÆO
ѨÙ#~°fiã¨∞ #HõΔ„`«O 4 = áê^ŒO: Kèåf, TÑ≤iu`«∞ÎÅ∞, ã¨Î#=ÚÅ∞.
ѨÙ+¨ºq∞ #HõΔ„`«O 4 áê^•Å∞: Ô~O_»∞ „ѨHõ¯Å iÉòû J#|_Õ Z=ÚHõÅ∞,
TÑ≤iu`«∞ÎÅ∞, "å\˜Ö’xH˜ "≥àı§ QÍe Q˘\ÏìÅ∞.
Pâı+¡ ¨ #Hõ„Δ `«O 4 áê^•Å∞: PǨ~° <åà◊O, KèåfH˜ ã¨O|OkOz# #~°=ÚÅ∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 114

5) ã≤OǨÏ~åt : ÉÁ_»∞¤ÃÑ·# L#fl Hõ_»∞ѨÙ, QÆ∞O_≥

=∞Y #HõΔ„`«O 4 áê^•Å∞ : QÆ∞O_≥, gѨÙ, "≥#∞fl=ÚYÉÁ_»∞¤ÃÑ·# L#fl
Hõ_»∞Ѩ٠֒Ѩe ÉèÏQÆ=ÚÅ∞ HÍÖËÜ«∞O, QÍÖò ÉÏ¡_»~ü.
ѨÙ|ƒ #HõΔ„`«O 4 áê^•Å∞: QÆ∞O_≥ ֒ѨŠQÆ^Œ∞Å∞, "≥#∞fl=ÚHõ, "≥#∞fl
=ÚHõ‰õΩ ã¨O|OkOz# "åÅ∞fiÅ∞.
L`«Î~° 1 = áê^ŒO: QÆ∞O_≥ ѨxKÕ¿ã ÉèÏQÍÅ∞,"åÅ∞fiÅ∞QÆ∞O_Õ Ö’Ñ¨e ~°HOÎõ ,
QÆ∞O_Õ #∞O_ç TÑ≤iu`«∞ÎʼnõΩ áÈ=Ù âßfi㨠HÀâ◊O.
6) Hõ<åº~åt: ÉÁ_»∞¤ H˜O^Œ #∞#fl Hõ_»∞Ѩ٠ÉèÏQÆO.
L`«~Î ° #Hõ„Δ `«O2,3,4 áê^•Å∞ : e=~ü, HÀ¡=∞"£∞, Hõ_∞» Ѩ٠ÉèÏQÆO, ÉÁ_»∞,¤ z#fl „¿Ñ=ÙÅ∞.
ǨÏã¨Î #Hõ„Δ `«O 4 áê^•Å∞: ~°ã¨ „QÆO^è∞Œ Å∞,z#fl „¿Ñ=ÙÅ∞, ~°™È`åÊ^ŒHõ „H˜Ü∞« Å∞.
z`åÎ #HõΔ„`«O 1,2 áê^•Å∞: ÃÑ^ŒÌ „¿Ñ=ÙÅ∞,á⁄uÎ Hõ_»∞ѨÙ,ZÑ≤O_≥H±û.
7) `«∞ÖÏ ~åt : =∞Hõ¯Å∞,=¸„`« Ñ≤O_®Å∞.
z`åÎ #Hõ„Δ `«O 2,3,áê^•Å∞: =¸„`« Ñ≤O_®Å∞, =∞Hõ¯ÅÖ’x HõO_»~åÅ∞,
QÆ[˚Å∞, "≥#∞fl "≥#Hõ ÉèÏQÆO #_»∞=Ú.
™êfiu #HõΔ„`«O 4 áê^•Å∞: =¸„`«Hõ$K«ÛO, =¸„`« <åàÏÅ∞, =¸„`«O
#O^Œe =∞e<åÅ∞.
qâßY #HõΔ„`«O 1,2,3, áê^•Å∞ : =¸„`« Hõ$K«ÛO ֒Ѩe ÉèÏQÍÅ∞.
8) =$tÛHõ ~åt : ÉÏǨϺ [#<ÕO„kÜ«∂Å∞, QÆ∞^Œ=Ú, Ô~Hõì"£∞.
qâßY 4 = áê^ŒO: g~Àº`«ÊuÎH˜ ã¨O|OkOz# QÍ¡O_£ QÆ~åƒùâÜ
◊ ∞« O, [#<ÕO„kÜ«∂Å∞.
J#∞~å^è• #HõΔ„`«O 4 áê^•Å∞: QÆ∞^Œ=Ú, Ô~Hõì"£∞, á⁄uÎ Hõ_»∞ѨÙ, ÃÑÖ’Ñ≤
Ü«∞<£ <åà◊=ÚÅ∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 115

*˺+¨ì #HõΔ„`«O 4 áê^•Å∞: QÆ~åƒùâ◊Ü«∞O, ^•xH˜ ã¨O|OkèOz# #~åÅ∞,

JO_»=ÚÅ∞.
9) ^èŒ#ã¨∞û ~åt : =∞Hõ¯Å #∞O_ç "≥∂HÍà◊§ =~°‰õΩ L#fl ÉèÏQÆ=ÚÅ∞.
=¸Å #HõΔ„`«O 4 áê^•Å∞: =∞Hõ¯Å∞, `˘_»Å∞, ã≤Ü«∂\˜Hõ #~åÅ∞.
ѨÓ~åfiëê_» #HõΔ„`«O 4 áê^•Å∞ : Ñ≤~°∞^Œ∞Å∞, `˘_»Å H˜Ok ÉèÏQÆO,
"≥#∞fl=ÚHõ z=i ÉèÏQÆO.
L`«~Î åëê_» #Hõ„Δ `«O 1 = áê^ŒO : `˘_»Å z=i ÉèÏQÆO, JO^Œe ~°HÎõ <åà◊=ÚÅ∞.
10) =∞Hõ~° ~åt: HÍà◊√§, pÅ =∞O_»Å∞.
L`«Î~åëê_» 2,3,4 áê^•Å∞ : "≥∂HÍà◊√§
„â◊=}O 4 áê^•Å∞ : "≥∂HÍe zѨÊÅ∞.
^èŒx+¨ì 1,2 áê^•Å∞ : "≥∂HÍe zѨÊ, "≥∂HÍà◊√§, "≥∂HÍà◊§Ö’x =∞[˚.
11) ‰õΩOÉèí~åt : pÅ=∞O_»Å∞
^èŒx+¨ì 3,4 áê^•Å∞: Ñ≤Hõ¯Å∞,"å\˜ kQÆ∞= ÉèÏQÆO.
â◊`«aè+¨O 4 áê^•Å∞: pÅ =∞O_»Å Z_»=∞ ÉèÏQÆO.
ѨÓ~åfiÉèÏ„^Œ 1,2,3, áê^•Å∞: pÅ =∞O_»Å∞.
12) g∞#~åt: áê^•Å∞
ѨÓ~åfiÉèÏ„^• #HõΔ„`«O 4 = áê^ŒO: pÅ =∞O_»Å =^ŒÌ QÆÅ áê^Œ=ÚÅ
J„QÆÉèÏQÆO,=∞_»=∞Å∞.
L`«~Î åÉèÏ„^Œ #Hõ„Δ `«O 4 áê^•Å∞ : áê^•Å∞ g\˜H˜ ã¨O|OkOz# Z=ÚHõÅ∞.
ˆ~=u #HõΔ„`«O 4 áê^•Å∞: áê^•ÅÖ’x #~°=ÚÅ∞, áê^•Å „"Õà◊√§.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 116

`å~å|ÅO ^À+¨ ѨiǨ~åÅ∞

K«O„^Œ∞_»∞ =∞#‰õΩ U `å~°
^•fi~å Hõ#Ѩ_`» å_À P `å~° =∞#‰õΩ
[#‡ `å~° J=Ù`«∞Ok.K«O„^Œ∞_»∞
=∞#ã¨∞ûH˜, h\˜H˜ HÍ~°‰Ωõ _»∞. #HõΔ
„`åxfl |\˜ì =∞#‰õΩ „ѨH$õ u `≥Å∞ã¨∞OÎ k.
=∞# [#‡`å~° =∞# =∞#ã¨∞û#∞ x~°~‚ Úã¨∞OÎ k. ^•^•Ñ¨ÙQÍ XˆH #Hõ„Δ `«OÖ’
L#fl"å~°∞ XˆH q^è"Œ ∞≥ #ÿ =∂#ã≤Hõ K«OK«Å`«fiO HõÅy LO\Ï~°∞. K«O„^Œ∞_»∞
1,3,6,7,10,11 ™êú<åÅÖ’ L#flѨC_»∞ |ÅOQÍ LO\Ï_»∞.
[#‡ #HõΔ„`« =∂~°Éèíº x`«º #HõΔ„`« QÆ}º`Õ I
#= ã¨OMϺ ǨÏ~°^•ƒùQÆO âı+¨O Ѷ¨Å q∞^ŒO â◊$}∞ II
[#‡ ã¨OѨkfiѨ`ü ˆHΔ=∞ „Ѩ`«ºHÍû^èŒ# <≥·^èŒ# I
q∞„`«O Ѩ~°=∞ "≥∞ÿ„`«O K« #=`å~å„ѨH©iÎ`å
[#‡ #HõΔ„`«O ÖË^• <å=∞ #HõΔ„`«O #∞O_ç ÖˇH˜¯Oz =zÛ# ^•xx
`˘q∞‡kKÕ ÉèÏyOK«QÍ q∞ye# âıëêxfl |\˜ì `˘q∞‡k `å~°Å∞ x~°~‚ Ú™êÎ~∞° .
âı+¨O 1 J~Ú`Õ [#‡`å~° Jx, âı+¨O 2 J~Ú`Õ ã¨OѨ`ü `å~°
Jx, âı+¨O 3 J~Ú`Õ qѨ`ü `å~° Jx, âı+¨O 4 J~Ú`Õ ˆHΔ=∞`å~°
Jx, âı+¨O 5 J~Ú`Õ „Ѩ`«ºH± `å~° Jx, âı+¨O 6 J~Ú`Õ ™ê^èŒ#`å~°
Jx, âı+¨O 7 J~Ú`Õ <≥·^èŒ# `å~° Jx, âı+¨O 8 J~Ú`Õ q∞„`å `å~°
Jx, âı+¨O 9 J~Ú`Õ Ñ¨~°=∞q∞„`« `å~° Jx x~°‚~Ú™êÎ~°∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 117

`å~å^À+¨ ѨiǨ~°=Ú#‰õΩ KÕÜ«∞=Åã≤# ^•<åÅ∞

`å~å ^À+¨ ѨiǨ~åxH˜ JO>Ë `å~°Å =Å¡ HõeˆQ #ëêìÅ∞ áÈ=

\ÏxH˜ D „H˜Ok ^•<åÅ∞ KÕÜ«∂e Jx K≥|∞`å~°∞.
[#‡`å~°, qѨ`åÎ~°, „Ѩ`«ºHÍÎ~°, <≥·^èŒ# `å~°Å∞ Jâ◊√ÉèÏxfl Hõey
™êÎ~Ú. P `å~°Å ^À+¨ ѨiǨ~å~°úO D „H˜Ok ^•<åÅ∞ KÕÜ«∂e.
[#‡`å~°‰Ωõ P‰õΩ‰õÄ~°Å∞, qѨ`åÎ~‰° Ωõ ɡÅO¡ , „Ѩ`º« H± `å~°‰Ωõ LѨC,
<≥·^èŒ# `å~°‰õΩ #∞=ÙfiÅ`À ‰õÄ_ç# |OQÍ~°O ^•#OQÍ W"åfie. ^•#O
„ѨHõ$uH˜ KÕ¿ãÎ =∞Ozk.L^•: LѨC#∞ H˘|ƒi K≥@∞ìH˜ áÈ¿ãÎ =∞Ozk.
^•#O KÕ¿ãk =º‰õΩÎʼnõΩ LѨÜ≥∂QÆѨ_®e. ^•#O á⁄Ok# "åi ^•fi~å
=∞#‰õΩ Ñ¨Ù}º|ÅO =ã¨∞OÎ k. ^•#O KÕ¿ã ™Èú=∞`« ÖË#ѨC_»∞ =∞#ã¨∞ûÖ’<Õ
^•#O KÕã≤#@∞¡ ÉèÏqOKåe.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 118

#HõΔ„`« QÍÜ«∞„u

U #Hõ„Δ `«O "å~°∞ P #Hõ„Δ `« QÍÜ«∞„u x ~ÀA‰õΩ 9 ™ê~°∞¡ ѨiOî Kåe.

D Ѩ~#°î =Ú =Å# #Hõ„Δ `«^ÀëêÅ∞ ѨiǨÏiOѨ|_ç, ã¨~fi° â◊√ÉèÏÅ∞ HõÅ∞QÆ
QÆÅ=x ÃÑ^ŒÌÅ =∂@.
1. Jtfix :
FO âıfi`«=Ô~‚ q^Œ‡¿ÇÏ ã¨∞^è•Hõ~åÜ≥ÿ∞ kè=∞Ç≤Ï
`«<Àfl Jtfi<Õ# „ѨKÀ^ŒÜ«∂`ü
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 119

2. Éèí~°}˜ :
FO Hõ$+¨‚=Ô~‚ q^Œ‡¿ÇÏ ^ŒO_»^èŒ~åÜ≥ÿ∞ kè=∞Ç≤Ï
`«<Àfl Éèí~°}˜:„ѨKÀ^ŒÜ«∂`ü
3. Hõ$uÎHÍ :
FO =}˜‚^ÕǨÜ≥ÿ∞ q^Œ‡¿ÇÏ =∞Ǩ`«áêÜ≥ÿ∞ nè=∞Ç≤Ï
`«<Àfl Hõ$uÎHÍ „ѨKÀ^ŒÜ«∂`ü
4. ~ÀÇ≤Ï}˜ :
„Ѩ*Ïq~°∞^≥Ì K« q^Œ‡¿ÇÏ qâ◊fi~°∂áêÜ≥ÿ∞ nè=∞Ç≤Ï
`«<Àfl ~ÀÇ≤Ï}˜ „ѨKÀ^ŒÜ«∂`ü
5. =∞$QÆt~å :
FO â◊tâıY~åÜ«∞ q^Œ‡¿ÇÏ =∞Ǩ~å*ÏÜ«∞ kè=∞Ç≤Ï
`«<Àfl =∞$QÆt~°:„ѨKÀ^ŒÜ«∂`ü
6. P„~åÌ :
FO =∞Ǩ„âıëêªÜ«∞ q^Œ‡¿ÇÏ Ñ¨â◊√O `«<åÜ«∞ kè=∞Ç≤Ï
`«<Àfl P„~åÌ:„ѨKÀ^ŒÜ«∂`ü
7. ѨÙ#~°fiã¨∞ :
FO „Ѩ*Ï =~°∞^≥ÌÂK« q^Œ‡¿ÇÏ Jku Ѩل`åÜ«∞ kè=∞Ç≤Ï
`«<Àfl ѨÙ#~°fiã¨∞ „ѨKÀ^ŒÜ«∂`ü
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 120

8. ѨÙ+¨º :
FO „|Ǩχ=~°Û™êÜ«∞ q^Œ‡¿ÇÏ =∞ǨkâßÜ«∂Ü«∞ kè=∞Ç≤Ï
`«<Àfl ѨÙ+¨º:„ѨKÀ^ŒÜ«∂`ü
9. Pâı¡+¨ :
FO ã¨~°Ê~å*ÏÜ«∞ q^Œ‡¿ÇÏ =∞Ǩ~ÀK«HÍÜ«∞ kè=∞Ç≤Ï
`«<Àfl Pâı¡+¨: „ѨKÀ^ŒÜ«∂`ü
10. =∞Y :
FO =∞Ǩ J#QÍÜ«∞ q^Œ‡¿ÇÏ Ñ≤„uÜ«∂^Õ"åÜ«∞ kè=∞Ç≤Ï
`«<Àfl =∞Y: „ѨKÀ^ŒÜ«∂`ü
11. ѨÙ|ƒ :
FO JiÜ«∞O<åÜ«∞ q^Œ‡¿ÇÏ Ñ¨â◊√^ÕǨÜ«∞ kè=∞Ç≤Ï
`«<Àfl ѨÓ~°fiѶ¨Å∞æ}˜ „ѨKÀ^ŒÜ«∂`ü
12. L`«Î~å :
=∞Ǩ|HÍÜ≥ÿ∞ q^Œ‡¿ÇÏ =∞Ǩ„âıëêªÜ≥ÿ∞ nè=∞Ç≤Ï
`«<Àfl L`«Î~° Ѷ¨Å∞æ}˜ „ѨKÀ^ŒÜ«∂`ü
13. ǨÏã¨Î :
FO „Ѩܫ∞K«Û`åÜ≥ÿ∞ q^Œ‡¿ÇÏ „ѨHõ$„Ѩ}©`åÜ≥ÿ∞ nè=∞Ç≤Ï
`«<Àfl ǨϙêÎ „ѨKÀ^ŒÜ«∂`ü
14. z`åÎ :
FO =∞Ǩ^Œ$ëêìÜ≥ÿ∞ q^Œ‡¿ÇÏ „Ѩ*Ï~°áêÜ≥ÿ∞ nè=∞Ç≤Ï
`«<Àfl K≥·„`å: „ѨKÀ^ŒÜ«∂`ü
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 121

15. ™êfiu :
FO HÍ=∞™ê~åÜ≥ÿ∞ q^Œ‡¿ÇÏ =∞ǨxëêªÜ≥ÿ∞ nè=∞Ç≤Ï
`«<Àfl ™êfiu „ѨKÀ^ŒÜ«∂`ü
16. qâßY :
FO WO„^•ˆQflÃã·º q^Œ‡¿ÇÏ =∞Ǩ„âıëêªÜ≥ÿ∞ K« nè=∞Ç‘Ï
`«<Àfl qâßY „ѨKÀ^ŒÜ«∂`ü
17. J#∂~å^èŒ :
FO q∞„`«^ÕÜ«∂Ü≥ÿ∞ q^Œ‡¿ÇÏ =∞Ǩq∞„`åÜ«∞ nè=∞Ç≤Ï
`«<Àfl J#∂~å^è• „ѨKÀ^ŒÜ«∂`ü
18. *˺ëêª :
FO *˺ëêªÜ≥ÿ∞ q^Œ‡¿ÇÏ =∞Ǩ*˺ëêªÜ≥ÿ∞ nè=∞Ç≤Ï
`«<Àfl *˺ëêª „ѨKÀ^ŒÜ«∂`ü
19. =¸Å :
FO „Ѩ*ÏkèáêÜ≥ÿ∞ q^Œ‡¿ÇÏ =∞Ǩ„Ѩ*ÏkèáêÜ≥ÿ∞ nè=∞Ç≤Ï
`«<Àfl =¸ÖÏ „ѨKÀ^ŒÜ«∂`ü
20. ѨÓ~åfiëê_è» :
FO ã¨=Ú„^Œ HÍ=∂Ü≥ÿ∞ q^Œ‡¿ÇÏ =∞Ǩcl`åÜ≥ÿ∞ kè=∞Ç≤Ï
`«<Àfl ѨÓ~åfiëê_è® „ѨKÀ^ŒÜ«∂`ü
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 122

21. L`«Î~åëê_è» :
FO qâıfi^Õ"åÜ«∞ q^Œ‡¿ÇÏ =∞Ǩëê_è®Ü«∞ kè=∞Ç≤Ï
`«<Àfl L`«Î~åëê_è® „ѨKÀ^ŒÜ«∂`ü
22. „â◊=} :
FO =∞Ǩ„âıëêªÜ≥ÿ∞ q^Œ‡¿ÇÏ Ñ¨Ù}ºâ’¡HÍÜ«∞ nè=∞Ç≤Ï
`«<Àfl „â◊=} „ѨKÀ^ŒÜ«∂`ü
23. ^èŒxëêª :
FO J„QÆ<å^ä•Ü«∞ q^Œ‡¿ÇÏ =ã¨∂„Ñ≤`åÜ«∞ nè=∞Ç≤Ï
`«<Àfl â◊ifiëêª „ѨKÀ^ŒÜ«∂`ü
24. â◊`«aè+¨O :
FO ÉèË+¨*ÏÜ«∞ q^Œ‡¿ÇÏ =~°∞}^ÕǨÜ«∞ nè=∞Ç≤Ï
`«<Àfl â◊`«aèëê „Ñ¨KÀ^ŒÜ«∂`ü
25. ѨÓ~åfiÉèÏ„^Œ :
FO `Õ[㨯~åÜ«∞ q^Œ‡¿ÇÏ J[~°Hõ áê^•Ü«∞ nè=∞Ç≤Ï
`«<Àfl ѨÓ~°fi„áÈ+¨ìѨ`« „ѨKÀ^ŒÜ«∂`ü
26. L`«Î~åÉèÏ„^Œ :
FO JÇ≤Ï~°|∞^è•flÜ«∞ q^Œ‡¿ÇÏ „ѨuëêªÑ¨<åÜ«∞ nè=∞Ç≤Ï
`«<Àfl L`«Î~°„áÈ+¨ìѨ`« „ѨKÀ^ŒÜ«∂`ü
27. ˆ~=u :
FO qâ◊fi~°∂áêÜ«∞ q^Œ‡¿ÇÏ Ñ¨Ó+¨‚ ^ÕǨÜ«∞ nè=∞Ç≤Ï
`«<Àfl ˆ~=u „ѨKÀ^ŒÜ«∂`ü
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 123

`˘q∞‡k q^è•Öˇ·# #HõΔ„`« âßO`«∞Å∞

^Œ∞+¨ì #HõΔ„`«=ÚÅO^Œ∞ „ã‘ÎÅ∞ ~°[ã¨fiÅÖˇ·#ѨC_»∞, QÆO_»#HõΔ„`«=Ú

ÅÖ’ tâ◊√[##"≥∞ÿ#ѨC_»∞ [~°Ñ¨=Åã≤# âßOu `˘q∞‡k q^èŒ=ÚÅ∞.
âßOuH˘~°‰õΩ D `˘q∞‡k HÍ~°º=ÚÅ#∞ x~°fiÇ≤ÏOK«=Öˇ#∞.
1.`≥·ÖÏ=Ö’Hõ#O : HõOK«∞, ÖË^•, =∞\˜ìáê„`«Ö’ `«y#O`« =∞Oz #∂<≥
áÈã≤ JO^Œ∞Ö’ ѨQÆ_»O - =Ú`«ºO =ÙOKåe. XHõKÀ@ LѨC QÆ∞@ìQÍáÈã≤ - D
áê„`«#∞ ѨÓlOKåe. `«~°∞"å`« - P `≥·ÅOÖ’ XHõi =ÚYO XHõ~°∞ K«∂ã¨∞HÀ"åe.
2. ~°∞„^•aè¿+HõO : #Hõ„Δ `«O Ü≥ÚHõ¯ ^À+¨|ÖÏxfl |\˜ì D `«O`«∞ [~°áêe.
â◊H=Θ OK«# ÖˉΩõ O_® =ÚQÆ∞~æ ∞° QÍx, J~Ú^Œ∞QÆ∞~°∞QÍx, 11 =∞OkQÍx ~°∞„^<Œ åºã¨ÜÚ« HõOÎ QÍ
11 Ѩ~åºÜ«∂Å∞ t"åaè¿+Hõ=Ú, ѨÓ[ KÕ~ÚOKåe. `«^∞Œ Ѩi P „ÉÏǨχ}∞Å#∞
Éè’[#, `åO|∂Å, ^ŒH}Δ˜ Å`À ã¨O`À+≤OѨKãÕ ≤ "åi Pjã¨∞ûÅ#∞ á⁄O^Œ=Öˇ#∞.
3. ã¨∂~°º#=∞™ê¯~°=ÚÅ∞ : XO\˜HÍeÃÑ· xez - J~°∞} =∞O„`«=Ú#∞
108 Ѩ~åºÜ«∞=ÚÅ∞ [Ñ≤OK«∞K«∞ KÕÜ«Ú #=∞™ê¯~°=∞x ¿Ñ~°∞. nxH˜
XHõ~∞° QÍx, =ÚQÆ∞~æ ∞° QÍx, 5 QÆ∞~°∞QÍx „ÉÏǨχ}∞Å#∞ xÜ«ÚHõÑÎ ~¨ K° =« Öˇ#∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 124

4. =∞$`«∞ºO[Ü«∞ [Ѩ=Ú : nx<Õ JѨ=∞$`«∞ºÇ¨Ï~°O JO\Ï~°∞. Ü«∞^ä•

â◊H˜Î „ÉÏǨχ}∞Å#∞ xÜ«∞q∞Oz-ÅHõΔ™ê~°∞¡ =∞$`«∞ºO[Ü«∞ =∞O„`« [ѨO
KÕ~ÚOK«@O ™êO„Ѩ^•Ü«∞O. `«^•fi~å Jxflq^èŒ=ÚÖˇ·# JѨ=∞$`«∞º
^ÀëêÅ∞ `˘ÅyáÈ`å~Ú Jx JO\Ï~°∞.
5. #HõΔ„`« [ѨO : 27QÆ∞~°∞ „ÉÏǨχ}∞Å#∞ xÜ«∞q∞Oz- XH˘¯Hõ¯
#HõΔ„`«=Ú#‰õΩ 108 #∞O_ç 1008 Ѩ~åºÜ«∞=ÚÅ∞ âßOu =∞O„`«=Ú
[Ñ≤OѨ KÕÜ«∞=Öˇ#∞.
6. #=„QÆÇ¨Ï [ѨO : #=„QÆǨÏ=ÚʼnõΩ 9=∞Ok q„ѨÙÅKÕ PÜ«∂ âßOu
xs‚`« =∞O„`«=ÚÅ#∞ [Ñ≤OѨKÕÜ«∞=Öˇ#∞.
7. Ǩϟ=∞=Ú : #=„QÆǨÏ=ÚÅ ¿Ñi@ `«QÆ∞Ǩϟ=∞=Ú (Jyfl ѨÓ~°fi
HõOQÍ) KÕ~ÚOѨ=Öˇ#∞.
8. ã¨∞"åã≤h ѨÓ[ : â◊H˜Î##∞ã¨iOz, `«y#O`« =∞Ok =Ú`≥·Î^Œ∞=ʼnõΩ
Éè’[# `åO|∂ÖÏ^Œ∞Å∞ WzÛ, ѨÙ=ÙfiÅ∞ ѨO_»¡#∞ ã¨=∞iÊOz,
#=∞㨯iOz "åi Pjã¨∞ûÅ∞ á⁄O^Œ=Öˇ#∞.
9. D Zxq∞k `«~°∞"å`« - `«QÆ∞=∞Ok „ÉÏǨχ}∞ʼnõΩ ã¨=∂~å^èŒ#
KÕÜ«∞=Öˇ#∞. ^•#=Ú#∞ ã‘fiHõiOz# „ÉÏǨχ}∞_»∞ `«~°∞"å`« ™êfl#=Ú,
[Ѩ=Ú `«Ñ¨ÊHõ KÕÜ«∞=Öˇ#∞.
D `˘q∞‡k JOQÆ=ÚÅ`À KÕã≤#^Õ âßOu J#|_»∞#∞. `«^•fi~å
ã¨~°fi #HõΔ„`«, „QÆǨÏ^À+¨=ÚÅ∞ JѨ=∞`«∞º ÉèíÜ«∞=ÚÅ∞ `˘Åy ã¨∞Y
âßO`«∞Å∞ ÅaèOK«∞#∞. D âßOu HÍ~°º=ÚÅ∞ WO\˜ ѨÙ~ÀÇ≤Ï`«∞Å#∞ (™ê÷xHõ
„|Ǩχ#∞) ã¨O„ѨkOz "å~°∞ K≥Ñ≤Ê# q^èŒ=ÚQÍ [iÑ≤OK«∞H˘#=Öˇ#∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 125

#HõΔ„`« ^À+¨ x"å~°}‰õΩ ^Œi≈OK«=Åã≤# PÅÜ«∞=ÚÅ∞

„Ѩu =ºH˜Î 27 #HõΔ„`åÅ∞Ö’ L#fl 108 áê^•ÅÖ’ U^À XHõ

^•xÖ’ [x‡™êÎ~∞° . „Ѩu #Hõ„Δ `åxH˜ ^•xH˜ ã¨O|OkèOz# „Ѩu áê^•xH˜
ã¨O|OkèOz „Ѩ`ÕºHõ"≥∞ÿ# PÅÜ«∞O LO@∞Ok. „QÆǨÏ^À+¨ x"å~°}
HÀã¨O Jaè¿+HÍÅ∞ KÕÜ∞« ^ŒÅ∞K«∞‰õΩ#fl "åiH˜ P „Ѩ`ºÕ Hõ"∞≥ #ÿ PÅÜ«∞OÖ’
"≥Ú^Œ@ <å=∞ #HõΔ„`«=Ú, ÖË^• [#‡#HõΔ„`åxH˜ `«~°∞"å`« ~åtH˜ ã¨O|O
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 126

kèOz# eOQÆ P~å^èŒ# KÕã≤ z=~°‰õΩ „^•HΔÍ~å=∞O ^Œi≈OK«∞‰õΩO>Ë

Ѷ¨e`«O HõÅ∞QÆQÆÅ^Œx XHõ qâßfiã¨=Ú.
"Õ∞+¨~åt #∞O_ç g∞#~åt =~°‰Ωõ J^Õ „Hõ=∞OÖ’ P~åkèOK« =Åã≤#
PÅÜ«∂Å∞ P PÅÜ«∂Å∞ L#fl „Ѩ^ÕâßÅ∞, P PÅÜ«∞OÖ’ H˘Å∞"≥·#
J=∞‡"å~°¡, ™êfiq∞"å~°¡ q=~åÅ∞ WK«Û@ á⁄O^Œ∞Ѩ~°Û_»O [iyOk.
"Õ∞+¨ ~åt
"Õ∞+¨~åtH˜ ã¨O|OkèOz# PÅÜ«∞O „^•HΔÍ~å=∞ cè"Õ∞â◊fi~° ™êfiq∞
"åi PÅÜ«∂xH˜ `«∂~°∞Ê# qÖÏã¨QÆOQÍ=~°OÖ’ =ÙOk.
Jtfix #HõΔ„`«O : "≥Ú^Œ\ ˜ áê^ŒO - „|ǨχѨÙiÖ’ "ÕOKÕã≤ L#fl
„j„j„j J#flѨÓ~°‚ ã¨"Õ∞`« qâıfiâ◊fi~°™êfiq∞.
Ô~O_»= áê^ŒO - L„@∞q∞e¡Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j ÉÏÖÏ„uѨÙ~°ã¨∞O^Œs
ã¨"Õ∞`« „j cè=∞â◊OHõ~° ™êfiq∞.
=¸_»= áê^ŒO – ‰õΩÜ«¸º~°∞Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j ÉÏÖÏ„uѨÙ~°ã¨∞O^Œs
ã¨"Õ∞`« „j =∞ÖË¡â◊fi~° ™êfiq∞.
<åÅ∞QÆ= áê^ŒO – ^Œ∞QÆ∞æ^Œ∂~°∞Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j„j„j áê~°fif
ã¨"Õ∞`« „j =∞ÖË¡â◊fi~° ™êfiq∞.
Éèí~°}˜ #HõΔ„`«O : "≥Ú^Œ\ ˜ áê^ŒO– HÀÅOHõÖ’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j L=∂
ã¨"Õ∞`« „j ™È"Õ∞â◊fi~° ™êfiq∞.
~Ô O_»= áê^ŒO–ZO*Ï~°OÖ’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j L=∂ ã¨"∞Õ `« Hõ$¿Ñâ◊fi~° ™êfiq∞.
=¸_»= áê^ŒO–Ѩe¡áêÖˇOÖ’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j QÆOQÍ áê~°fif ã¨"Õ∞`«
„j qâıfiâ◊fi~° ™êfiq∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 127

<åÅ∞QÆ= áê^ŒO– LѨÊOQÆà◊Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j áê~°fif ã¨"Õ∞`« ~å=∞

eOˆQâ◊fi~° ™êfiq∞.
Hõ$uÎHÍ #Hõ`„Δ O« : "≥Ú^Œ\˜ áê^ŒO-<ÕÅѨeÖ¡ ’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j g∞<åH˜Δ
^Õq ã¨"Õ∞`« „j hÅHõOˆ~îâ◊fi~° ™êfiq∞.
=$+¨Éèí ~åt
„^•HΔÍ~å=∞OÖ’x cè"Õ∞â◊fi~° ™êfiq∞ PÅÜ«∂xH˜ `«∂~°∞Ê# =$+¨Éèí
~åtH˜ ã¨O|OkèOz# PÅÜ«∞O qÖÏ㨠QÆOQÍ=~°OÖ’ L#flk.
Hõ$uÎHÍ #Hõ`„Δ O« : ~Ô O_»= áê^ŒO–J^ŒOѨeÖ¡ ’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j áê~°fif
ã¨"Õ∞`« „j =∞ÖË¡â◊fi~° ™êfiq∞.
=¸_»= áê^ŒO-=„@ѨÓ_çÖ’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j áê~°fif ã¨"Õ∞`« „j ™È"Õ∞
â◊fi~° ™êfiq∞.
<åÅ∞QÆ= áê^ŒO-LO_»∂~°∞Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j L=∂ ã¨"Õ∞`« „j
=∂~°¯O_ÕÜ«∞ ™êfiq∞.
~ÀÇ≤Ï}© #HõΔ„`«O : "≥Ú^Œ\˜ áê^ŒO-`«#∞=∞Å¡Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j áê~°fif
ã¨"Õ∞`« „j hÅHõOˆ~îâ◊fi~° ™êfiq∞.
Ô~O_»= áê^ŒO-HÍAÅ∂~°∞Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j J#flѨӈ~‚â◊fis ã¨"Õ∞`«
„j qâıfiâ◊fi~° ™êfiq∞.
=¸_»= áê^ŒO– S`«ÑÓ¨ _çÖ’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j J#flѨÓ~å‚ ã¨"∞Õ `« „j ~å=∞
eOˆQâ◊fi~° ™êfiq∞.
<åÅ∞QÆ= áê^ŒO-pÅÖ’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j L=∂ã¨"∞Õ `« „j ~å=∞eOˆQâ◊fi~°
™êfiq∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 128

=∞$QÆt~°õ #HõΔ„`«O : "≥Ú^Œ\ ᘠê^ŒO–`åà◊§~ˆ =ÙÖ’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j Éè„í ^Œ

HÍm ã¨"Õ∞`« „j gˆ~â◊fi~° ™êfiq∞.
Ô~O_»= áê^ŒO-QÆ∞~°*Ï#Ѩe¡Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j FO „j ã¨~°fi=∞OQÆà◊
J#flѨÓ~°‚ ã¨"Õ∞`« „j HÍj qâıfiâ◊fi~° ™êfiq∞.
q∞^èŒ∞# ~åt
„^•HΔÍ~å=∞OÖ’x cè"Õ∞â◊fi~° ™êfiq∞ PÅÜ«∂xH˜ Dâß#º=Ú#
q∞^èŒ∞# ~åtH˜ ã¨O|OkèOz# PÅÜ«∞O ǨÏã¨<åÉÏ^£Ö’ L#flk.
=∞$QÆt~°õ #HõΔ„`«O : =¸_»= áê^ŒO–JO„^ŒyæÖ’ "ÕOKÕã≤ L#fl
„j áê~°fif ã¨"Õ∞`« „j =∞ÖË¡â◊fi~° ™êfiq∞.
<åÅ∞QÆ= áê^ŒO–[QÆ<åfl^èŒyiÖ’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j J#flѨÓ~å‚ ã¨"Õ∞`«
„j HÍj qâıfiâ◊fi~° ™êfiq∞.
P~°∞„^Œ #HõΔ„`«O : "≥Ú^Œ\ ˜ áê^ŒO-Ѩ#∞=∞à◊§Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl
„j áê~°fif ã¨"Õ∞`« „j ™È"Õ∞â◊fi~° ™êfiq∞.
Ô~O_»= áê^ŒO–Q˘Å¡áêÖˇOÖ’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j áê~°fif ã¨"Õ∞`« QÀHõˆ~‚â◊fi~° ™êfiq∞.
=¸_»= áê^ŒO– "Õ=ÚÅ"å_»Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j =∂}˜HͺOÉÏ ã¨"∞Õ `«
„j cè"Õ∞â◊fi~° ™êfiq∞.
<åÅ∞QÆ= áê^ŒO–‰õÄ~å_»Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j Éè„í ^ŒHÍm ã¨"∞Õ `« g~°É„íè ^Œ ™êfiq∞.
ѨÙ#~°fiã¨∞ #HõΔ„`«O : "≥Ú^Œ\ ˜ áê^ŒO - Q˘„iѨÓ_ç (cè=∞eOQÆáê_»∞)Ö’
"ÕOKÕã≤ L#fl „j áê~°fif ã¨"Õ∞`« „j cè"Õ∞â◊fi~° ™êfiq∞.
Ô~O_»= áê^ŒO– Hõ~°Ñ¨„jÖ’ "ÕOKÕã≤ L#fl áê~°fi`«=iú ã¨"Õ∞`« „j ~å=∞
eOˆQâ◊fi~° ™êfiq∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 129

=¸_»= áê^ŒO– P~°@¡Hõ@¡Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j „Éèí=∞~åOÉÏ ã¨"Õ∞`«

„j =∞b¡â◊fi~° ™êfiq∞.
Hõ~å¯@Hõ ~åt
„^•HΔÍ~å=∞OÖ’x cè"Õ∞â◊fi~° ™êfiq∞ PÅÜ«∂xH˜ L`«Î~°=Ú# Hõ~å¯
@Hõ ~åtH˜ ã¨O|OkèOz# PÅÜ«∞O L#flk. WHõ¯_ç PÅÜ«∞O "≥Å¡Ö’
„j L`«Î~° ™È"Õ∞â◊fi~° ™êfiq∞ "åiH˜ JOH˜`«O.
ѨÙ#~°fiã¨∞ #HõΔ„`«O : <åÅ∞QÆ= áê^ŒO– Ü≥∞#=∂_»ÅÖ’ "ÕOKÕã≤
L#fl „j áê~°fif ã¨"Õ∞`« „j =∞ÖË¡â◊fi~° ™êfiq∞.
ѨÙ+¨ºq∞ #HõΔ„`«O : "≥Ú^Œ\ ˜ áê^ŒO– HÍѨ=~°OÖ’ "ÕOKÕã≤ L#fl
„j Éèí„^ŒHÍm ã¨"Õ∞`« „j gˆ~â◊fi~° ™êfiq∞.
Ô~O_»= áê^ŒO-ã≤iѨÙ~°OÖ’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j Éèí„^ŒHÍm ã¨"Õ∞`«
„j gˆ~â◊fi~° ™êfiq∞.
=¸_»= áê^ŒO-"ÕÅOy „j ÉÏÖÏ„uѨÙ~°ã¨∞O^Œs ã¨"Õ∞`« „j Éèí"åh
â◊OHõ~° ™êfiq∞.
<åÅ∞QÆ= áê^ŒO– F_»∂~°∞Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j ÉÏÖÏ„uѨÙ~°ã¨∞O^Œs
ã¨"Õ∞`« „j Éèí"åh â◊OHõ~° ™êfiq∞.
Pâı¡+¨ #HõΔ„`«O : "≥Ú^Œ\ ˜ áê^ŒO – ^À=∂_»Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl
„j L=∂ ã¨"Õ∞`« „j =∂~°¯O_Õâ◊fi~° ™êfiq∞.
Ô~O_»= áê^ŒO-ÃÑ^ŒÑ¨Ó_çÖ’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j âߺ=∞ÖÏOÉÏ ã¨"Õ∞`«
„j ™È"Õ∞â◊fi~° ™êfiq∞.
=¸_»= áê^ŒO-QÆO„_®_»∞Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j L=∂ã¨"Õ∞`« „j ™È"Õ∞â◊fi~° ™êfiq∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 130

<åÅ∞QÆ= áê^ŒO -=∂q∞_®_»Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j =∂}˜HͺOÉÏ ã¨"∞Õ `«

„j„j cè"Õ∞â◊fi~° ™êfiq∞.
ã≤OÇ¨Ï ~åt
„^•HΔÍ~å=∞OÖ’x cè"∞Õ â◊fi~° ™êfiq∞ PÅÜ«∂xH˜ L`«~Î =° Ú# ã≤OǨÏ
~åtH˜ ã¨O|OkèOz# PÅÜ«∞O L#flk. WHõ¯_ç PÅÜ«∞O "≥Å¡Ö’
„j L`«Î~° ™È"Õ∞â◊fi~° ™êfiq∞ "åiH˜ JOH˜`«O.
=∞Y #HõΔ„`«O : "≥Ú^Œ\ ˜ áê^ŒO–#~°ã¨~å=Ù¿Ñ@Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl
„j áê~°fif ã¨"Õ∞`« „j =∞ÖË¡â◊fi~° ™êfiq∞.
Ô~O_»= áê^ŒO – "≥∞Å∂¡~°∞Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j qâßÖÏH©Δ ã¨"Õ∞`« „j qâıfiâ◊fi~° ™êfiq∞.
=¸_»= áê^ŒO – JiH˜ˆ~=ÙÖ’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j J#flѨÓ~å‚ ã¨"Õ∞`« „j qâıfiâ◊fi~° ™êfiq∞.
<åÅ∞QÆ= áê^ŒO – H˘`«∂Î~°∞Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j áê~°fif ã¨"Õ∞`«
„j <åQÆeOˆQâ◊fi~° ™êfiq∞.
ѨÙ|ƒ #HõΔ„`«O : "≥Ú^Œ\ ˜ áê^ŒO – zO`«Ñ¨e¡Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl
„j Éèí„^ŒHÍm ã¨"Õ∞`« gˆ~â◊fi~° ™êfiq∞.
Ô~O_»= áê^ŒO - "≥^Œ∞~°∞áêHõÖ’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j Éèí„^ŒHÍm ã¨"Õ∞`«
gˆ~â◊fi~° ™êfiq∞.
=¸_»= áê^ŒO – `˘ã≤ûѨÓ_çÖ’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j ÉÏÖÏ„uѨÙ~°ã¨∞O^Œs
ã¨"Õ∞`« „j QÀˆ~â◊fi~° ™êfiq∞.
<åÅ∞QÆ= áê^ŒO – á⁄Å=¸~°∞Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl L=∂ ã¨"Õ∞`«
„j~å=∞eOˆQâ◊fi~° ™êfiq∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 131

L`«Î~åÉèÏ„^Œ #HõΔ„`«O : "≥Ú^Œ\ ˜ áê^ŒO– ѨO^ŒÅáêHõÖ’ "ÕOKÕã≤

L#fl „j áê~°fif ã¨"Õ∞`« „j ™È"Õ∞â◊fi~° ™êfiq∞.
Hõ<åº ~åt
„^•HΔÍ~å=∞OÖ’x cè"Õ∞â◊fi~° ™êfiq∞ PÅÜ«∂xH˜ "åÜ«∞=º=Ú#
Hõ<åº ~åtH˜ ã¨O|OkèOz# PÅÜ«∞O L#flk. D PÅÜ«∞O Ü«¸~°∞
Ѩe¡Ö’x „j ~å[~å*Ëâ◊fis ã¨"Õ∞`« hÅHõOˆ~îâ◊fi~° ™êfiq∞ "åiH˜ JOH˜`«O
KÕÜ«∞|_»¤k.
L`«Î~åÉèÏ„^Œ #HõΔ„`«O : Ô~O_»=áê^ŒO–KÀ_»=~°OÖ’ "ÕOKÕã≤ L#fl
„j áê~°fif ã¨"Õ∞`« „jJQÆ¿ãÎÎâ◊fi~° ™êfiq∞.
=¸_»= áê^ŒO–#^Œ∞~°∞ÉÏ_»∞Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j áê~°fif ã¨"Õ∞`«
„j=∞ÖË¡â◊fi~° ™êfiq∞.
<åÅ∞QÆ= áê^ŒO– ѨãŨ ѨÓ_çÖ’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j =∂}˜HͺOÉÏ ã¨"∞Õ `«
„j ~å[~å*Ëâ◊fi~°∞_»∞.
ǨϙêÎ #HõΔ„`«=Ú : "≥Ú^Œ\ ˜ áê^ŒO– ™È"Õ∞â◊fi~°OÖ’ "ÕOKÕã≤ L#fl
„j ÉÏÖÏ„uѨÙ~° ã¨∞O^Œs ã¨"Õ∞`« „j ™È"Õ∞â◊fi~° ™êfiq∞.
Ô~O_»= áê^ŒO– Ѩ_»Ñ¨iÎÖ’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j áê~°fif ã¨"Õ∞`« „j ~å=∞
eOˆQâ◊fi~°∞_»∞
=¸_»= áê^ŒO– ѨÙÅQÆ∞~°ÖÎ ’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j áê~°fifã¨"∞Õ `« „j gˆ~â◊fi~°
™êfiq∞
<åÅ∞QÆ= áê^ŒO– =∂K«=~°OÖ’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j Éè„í ^ŒHÍm ã¨"∞Õ `« „j gˆ~
â◊fi~° ™êfiq∞
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 132

z`«Î #HõΔ„`«O : "≥Ú^Œ\ ˜ áê^ŒO– H˘Ñ¨Ê=~°OÖ’ "ÕOKÕã≤ L#fl

„j áê~°fif ã¨"Õ∞`« „j ~å=∞eOˆQâ◊fi~° ™êfiq∞.
Ô~O_»= áê^ŒO– J~°÷=¸~°∞Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j áê~°fif ã¨"Õ∞`«
„j JQÆ¿ãÎâ◊fi~° ™êfiq∞.
`«∞ÖÏ ~åt
„^•HΔÍ~å=∂xH˜ Ѩ_»=∞~°QÍ =Ù#fl Pk"å~°Ñ¨Ù¿Ñ@Ö’ `«∞ÖÏ~åtH˜
ã¨O|OkèOz# PÅÜ«∞O L#flk.
z`«Î #HõΔ„`«O : =¸_» = áê^Œ O -K« Å ∂¡ ~ ° ∞ Ö’ "Õ O KÕ ã ≤ L#fl
„j ÉÏÖÏ„uѨÙ~°ã¨∞O^Œs ã¨"Õ∞`« „j JQÆ¿ãÎâ◊fi~° ™êfiq∞
<åÅ∞QÆ= áê^ŒO - HÍÖË~°∞Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j ~å[~å*Ëâ◊fis ã¨"Õ∞`«
„j =∞ÖË¡â◊fi~° ™êfiq∞.
™êfiu #HõΔ„`«O : "≥Ú^Œ\ ˜ áê^ŒO– =∂ˆ~_»∞ÉÏHõÖ’ "ÕOKÕã≤ L#fl
„j áê~°fif ã¨"Õ∞`« =∞ÖË¡â◊fi~° ™êfiq∞.
Ô~O_»= áê^ŒO – =∞O_»¿Ñ@Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j ÉÏÖÏ„uѨÙ~°ã¨∞O^Œs
ã¨"Õ∞`« „j JQÆ¿ãÎâ◊fi~° ÔH·ÖÏ¿ãâ◊fi~° ™êfiq∞.
=¸_»= áê^ŒO - QÆ∞q∞‡Å∂~°∞Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j L=∂ã¨"Õ∞`«
„j ~å=∞eOˆQâ◊fi~° ™êfiq∞
<åÅ∞QÆ= áê^ŒO – "≥O@∂~°∞Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j áê~°fif ã¨"Õ∞`«
„j ™È"Õ∞â◊fi~° ™êfiq∞
qâßY #HõΔ„`«O : "≥Ú^Œ\ ˜ áê^ŒO - ^Œ∂à◊§Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl
„j ÉÏÖÏ„uѨÙ~°ã¨∞O^Œs ã¨"Õ∞`« „j JQÆ¿ãÎâ◊fi~° ™êfiq∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 133

Ô~O_»= áê^ŒO – #iûѨÓ_çÖ’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j áê~°fif ã¨"Õ∞`« ™È"Õ∞â◊fi~° ™êfiq∞.

=¸_»= áê^ŒO - #"å|∞¿Ñ@Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j áê~°fif ã¨"∞Õ `« ™È"Õ∞â◊fi~°™êfiq∞
=$tÛHõ ~åt
„^•HΔÍ~å=∂xH˜ Ѩ_»=∞~°QÍ =Ù#fl Pk"å~°Ñ¨Ù¿Ñ@Ö’ =$tÛHõ~åtH˜
ã¨O|OkèOz# PÅÜ«∞O L#flk. D PÅÜ«∞O „j áê~°fif ã¨"Õ∞`« Ѩ~°
"Õ∞â◊fi~°∞xH˜ JOH˜`«O.
qâßY #HõΔ„`«O : <åÅ∞QÆ= áê^ŒO -‰õÄ~°‡Ñ¨Ù~°OÖ’ "ÕOKÕã≤ L#fl
„j áê~°fif ã¨"Õ∞`« „j ~å=∞eOˆQâ◊fi~° ™êfiq∞.
J#∂~å^è• #HõΔ„`«O : "≥Ú^Œ\ ˜ áê^ŒO – ѨxˆH~°∞Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl
„j ÉÏÖÏ„uѨÙ~°ã¨∞O^Œs ã¨"Õ∞`« „j W+¨ìHÍO`Õâ◊fi~° ™êfiq∞.
Ô~O_»= áê^ŒO – zO`«Å∂~°∞Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j áê~°fif ã¨"Õ∞`«
„j Ѩ$nèfiâ◊fi~° ™êfiq∞.
=¸_»= áê^ŒO – Ñ≤#Ѩš֒ "ÕOKÕã≤ L#fl „j áê~°fif ã¨"Õ∞`«
„j hÅHõOˆ~îâ◊fi~° ™êfiq∞.
<åÅ∞QÆ= áê^ŒO– ÃÑ^ŒÑ¨Å¡Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j áê~°fif ã¨"Õ∞`«
„j ~å=∞eOˆQâ◊fi~° ™êfiq∞.
*˺ëêì #HõΔ„`«O : "≥Ú^Œ\ ˜ áê^ŒO – =_»¡=¸~°∞Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl
„j áê~°fif ã¨"Õ∞`« „j gˆ~â◊fi~° ™êfiq∞.
Ô~O_»= áê^ŒO– #Å∂¡~°∞Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j ~å[~å*Ëâ◊fis ã¨"Õ∞`«
„j ™È"Õ∞â◊fi~° ™êfiq∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 134

=¸_»= áê^ŒO– "≥^Œ∞~°∞=¸_çÖ’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j áê~°fif ã¨"Õ∞`«

„j =∞ÖË¡â◊fi~° ™êfiq∞.
<åÅ∞QÆ= áê^ŒO– `ÕH˜„jÖ’ "ÕOKÕã≤ L#fl áê~°fif ã¨"Õ∞`« „j ™È"Õ∞â◊fi~° ™êfiq∞.
^èŒ#∞ã¨∞û ~åt
^è#Œ ∞ã¨∞û ~åtH˜ ã¨O|OkèOz# PÅÜ«∞O „^•HΔÍ~å=∂xH˜ <≥|· ∞∞uÖ’
L#flk. <ÕÅѨiáÎ ê_»∞Ö’x „j J#flѨÓ~åflã¨"∞Õ `« HÍjqâıfiâ◊fi~° ™êfiq∞H˜ JOH˜`O« .
=¸Å #HõΔ„`«O : "≥Ú^Œ\ ˜ áê^ŒO – Ü≥∞O_»QÆO_çÖ’ "ÕOKÕã≤ L#fl
„j ~å[~å*Ëâ◊fis ã¨"Õ∞`« „j ™È"Õ∞â◊fi~° ™êfiq∞.
Ô~O_»= áê^ŒO– áê=∞„~°∞Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j L=∂áê~°fif ã¨"Õ∞`«
„j ™È"Õ∞â◊fi~° ™êfiq∞.
=¸_»= áê^ŒO– J=ÚE~°∞Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j L=∂áê~°fif ã¨"∞Õ `«
„j ™È"Õ∞â◊fi~° ™êfiq∞.
<åÅ∞QÆ= áê^ŒO– áê#OyѨe¡Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j Åe`åOaHÍ
ã¨"Õ∞`« „j L`«Îˆ~â◊fi~° ™êfiq∞.
ѨÓ~åfiëê_è» #HõΔ„`«O : "≥Ú^Œ\ ˜ áê^ŒO - JOQÆ~°Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl
„j áê~°fif ã¨"Õ∞`« „j Hõ#Hõ eOˆQâ◊fi~° ™êfiq∞.
Ô~O_»= áê^ŒO-HÀ~°∞q∞à◊§Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j ~å[~å*Ëâ◊fis ã¨"Õ∞`«
„j ™È"Õ∞â◊fi~° ™êfiq∞.
=¸_»= áê^ŒO– ‰õΩà◊§Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j áê~°fif ã¨"∞Õ `« „j ™È"Õ∞â◊fi~° ™êfiq∞.
<åÅ∞QÆ= áê^ŒO-"åHõuѨÊÖ’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j L=∂ã¨"Õ∞`« ~å=∞
eOˆQâ◊fi~° ™êfiq∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 135

L`«Î~åëê_è» #HõΔ„`«O : "≥Ú^Œ\ ˜ áê^ŒO - `å`«Ñ¨Ó_çÖ’ "ÕOKÕã≤

L#fl „j áê~°fifã¨"Õ∞`« „j =∞ÖË¡â◊fi~° ™êfiq∞
=∞Hõ~° ~åt
=∞Hõ~° ~åtH˜ ã¨O|OkèOz# PÅÜ«∞O „^•HΔÍ~å=∂xH˜ ^ŒH˜Δ}O
L#flk. ‰õΩO^ŒÅ=∞‡ K≥~∞° =ÙÖ’x „j áê~°fif ã¨"∞Õ `« =∂~°¯O_ÕÜ∞« ™êfiq∞H˜
JOH˜`«O KÕÜ«∞|_»¤k D PÅÜ«∞O.
L`«Î~åëê_» #HõΔ„`«O : Ô~O_»= áê^ŒO - =∞K«~°„j áê~°fif ã¨"Õ∞`«
„j ~å=∞eOˆQâ◊fi~° ™êfiq∞
=¸_»= áê^ŒO - ã¨`«º"å_»Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j áê~°fif ã¨"Õ∞`«
„j ™È"Õ∞â◊fi~° ™êfiq∞
<åÅ∞QÆ= áê^ŒO - ã¨∞O^Œ~°Ñ¨e¡Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j L=∂ã¨"Õ∞`«
„j ™È"Õ∞â◊fi~° ™êfiq∞
„â◊=} #HõΔ„`«O : "≥Ú^Œ\ ˜ áê^ŒO - "å#ѨeÖ¡ ’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j L=∂
ã¨"Õ∞`« „j "≥·^Œº<ånèâ◊fi~° ™êfiq∞.
Ô~O_»= áê^ŒO – =∂kѨe¡ (=∂_»∞Ѩe¡)Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j áê~°fif
ã¨"Õ∞`« „j =ÚˆHÎâ◊fi~° ™êfiq∞
=¸_»= áê^ŒO – "å_»áêÖˇOÖ’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j =∂}˜HͺOÉÏ ã¨"∞Õ `«
„j gˆ~â◊fi~° ™êfiq∞
<åÅ∞QÆ= áê^ŒO – g~°Ñ¨e¡áêÖˇOÖ’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j Éèí„^ŒHÍm ã¨"Õ∞`«
„j gˆ~â◊fi~° ™êfiq∞
^èŒx+¨ì #HõΔ„`«O : "≥Ú^Œ\ ˜ áê^ŒO – "≥ÅfiÅѨe¡Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl
„j =∞Ç≤Ïëêã¨∞~°=∞~°úh ã¨"Õ∞`« „j ~å[~å[#ˆ~O„^Œ ™êfiq∞
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 136

Ô~O_»= áê^ŒO – J~Ú#"≥e¡Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j J#flѨÓ~å‚ ã¨"Õ∞`«

„j qâıfiâ◊fi~° ™êfiq∞
‰õΩOÉèí ~åt
‰õΩOÉèí ~åtH˜ ã¨O|OkèOz# PÅÜ«∞O „^•HΔÍ~å=∂xH˜ ^ŒH˜Δ}OÖ’
L#flk. ‰õΩO^ŒÅ=∞‡ K≥~∞° =ÙÖ’x „j áê~°fif ã¨"∞Õ `« =∂~°¯O_ÕÜ∞« ™êfiq∞H˜
JOH˜`«O KÕÜ«∞|_»¤k D PÅÜ«∞O.
^èŒx+¨ì #HõΔ„`«O : =¸_»= áê^ŒO - =∞ã¨HõѨe¡Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j
áê~°fif ã¨"Õ∞`« „j =∞e¡HÍ~°∞˚# ™êfiq∞.
<åÅ∞QÆ= áê^ŒO - ‰õΩO^Œ∂~°∞Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j áê~°fif ã¨"∞Õ `« „j ™È"Õ∞â◊fi~° ™êfiq∞.
â◊`«aè+¨ #HõΔ„`«O : "≥Ú^Œ\ ˜ áê^ŒO – HÀ\˜Ñ¨e¡Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j
~å[~å*Ëâ◊fis ã¨"Õ∞`« „j ™È"Õ∞â◊fi~° ™êfiq∞.
~Ô O_»= áê^ŒO – HÀ\˜Ñe¨ Ö¡ ’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j áê~°fif ã¨"∞Õ `« „j HÀ>Ëâfi◊ ~°™êfiq∞
=¸_»= áê^ŒO – `˘@ì~°=¸_çÖ’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j „Éèí=∞~åOÉÏ
ã¨"Õ∞`« „j=¸ÖË¡â◊fi~° ™êfiq∞
<åÅ∞QÆ= áê^ŒO – áê`«HÀ@Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j Ö’áê=Ú„^• ã¨"Õ∞`«
„j JQÆ¿ãÎâ◊fi~° ™êfiq∞
ѨÓ~åfiÉèÏ„^Œ #HõΔ„`«O : "≥Ú^Œ\ ˜ áê^ŒO – =ÚˆHÎâ◊fi~°OÖ’ "ÕOKÕã≤
L#fl „j ~å[~å*Ëâ◊fis ã¨"Õ∞`« „j =ÚˆHÎâ◊fi~° ™êfiq∞.
Ô~O_»= áê^ŒO – âßã¨#Ѩe¡ ÅOHõÖ’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j „Éèí=∞~åOÉÏ
ã¨"Õ∞`« „j„j KÒ_Õâ◊fi~° ™êfiq∞.
=¸_»= áê^ŒO – `å<≥ÅOHõÖ’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j áê~°fif ã¨"∞Õ `« „j gˆ~â◊fi~°™êfiq∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 137

g∞# ~åt
g∞#~åtH˜ ã¨O|OkèOz# PÅÜ«∞O „^•HΔÍ~å=∂xH˜ ^ŒH˜Δ}O
L#flk. ‰õΩO^ŒÅ=∞‡ K≥~∞° =ÙÖ’x „j áê~°fif ã¨"∞Õ `« =∂~°¯O_ÕÜ∞« ™êfiq∞H˜
JOH˜`«O KÕÜ«∞|_»¤k DPÅÜ«∞O.
ѨÓ~åfiÉèÏ^„ Œ #Hõ`„Δ O« : <åÅ∞QÆ= áê^ŒO - Z„~°áÈ`«=~°OÖ’ "ÕOKÕã≤
L#fl „j áê~°fif ã¨"Õ∞`« „j =∞e¡HÍ~°∞˚# ™êfiq∞.
L`«Î~åÉèÏ„^Œ #HõΔ„`«O : "≥Ú^Œ\ ˜ áê^ŒO - _»OˆQ~°∞Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl
„j áê~°fif ã¨"Õ∞`« „j™È"Õ∞â◊fi~° ™êfiq∞.
Ô~O_»= áê^ŒO - ‰õΩ_»∞ѨÓ~°∞Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j ÉÏÖÏ„uѨÙ~°ã¨∞O^Œs
ã¨"Õ∞`« „j hÅHõOˆ~îâ◊fi~° ™êfiq∞.
=¸_»= áê^ŒO – QÆ∞_çQÆà◊§Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j L=∂^Õg ã¨"Õ∞`« „j
=∂~°¯O_ÕÜ«∞ ™êfiq∞.
<åÅ∞QÆ= áê^ŒO -t=ÅÖ’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j ÉÏÖÏ„uѨÙ~°ã∞¨ O^Œs ã¨"∞Õ `«
„j „uѨÙ~åO`«Hõ ™êfiq∞.
ˆ~=f #HõΔ„`«O : "≥Ú^Œ\ ˜ áê^ŒO – Éèí@¡áêeHõÖ’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j
Ö’áê=Ú„^Œ ã¨"Õ∞`« „j JQÆ¿ãÎâ◊fi~° ™êfiq∞
Ô~O_»= áê^ŒO – HÍѨÙÅáêÖˇOÖ’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j Éèí„^ŒHÍm ã¨"Õ∞`«
„j g~°Éèí„^Œ™êfiq∞
=¸_»= áê^ŒO – ¿ÑˆH~°∞Ö’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j Ö’áê=Ú„^Œ ã¨"Õ∞`« „jJQÆ¿ãÎâ◊fi~° ™êfiq∞
<åÅ∞QÆ= áê^ŒO – ÉÏÖÏO„`«OÖ’ "ÕOKÕã≤ L#fl „j ~å[~å*Ëâ◊fis
ã¨"Õ∞`« „j JQÆ¿ãÎâ◊fi~° ™êfiq∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 138

`å~å|ÅO

„Ѩu =ºH©Î ѨÙ\˜ì#ѨC_»∞ U^À XHõ #HõΔ„`«OÖ’ LO\Ï_»∞. Jk P

=ºH˜Î [#‡ #HõΔ„`«O J=Ù`«∞Ok. U Ѩx KÕÜ«∂Å<åfl P #HõΔ„`åxfl
P^è•~°O KÕã¨∞‰õΩ<Õ `å~å|ÅO K«∂ã¨∞HÀ"åe. nx<Õ x`«ºQÀKå~°O Jx
‰õÄ_® JO\Ï~°∞.
`«=∞ [#‡ #HõΔ„`«O #∞O_ç P ~ÀA #HõΔ„`«O =~°‰õΩ ÖˇH˜¯Oz
^•xx 9 KÕ`« ÉèÏyOKåe. âı+¨O "Õ~°∞ "Õ~°∞ `å~°Å∞QÍ ÖˇH˜¯Oz Ѷ¨e`«
x~°∂Ѩ} KÕÜ«∂e. Jq âı+¨O 1 =¿ãÎ [#‡`å~°, âı+¨O 2 =¿ãÎ ã¨OѨ`ü
`å~°, âı+¨O 3 =¿ãÎ qѨ`åÎ~°, âı+¨O 4 =¿ãÎ ˆHΔ=∞ `å~°, âı+¨O 5 =¿ãÎ
„Ѩ`«ºHÍÎ~°, âı+¨O 6 =¿ãÎ ™ê^èŒ#`å~°, âı+¨O 7 =¿ãÎ <≥ÿ^èŒ# `å~°, âı+¨O
8 =¿ãÎ q∞„`« `å~°, âı+¨O 9 =¿ãΠѨ~°=∞ q∞„`« `å~°Å∞ J=Ù`å~Ú.
gxÖ’ 2=`å~°, 4= `å~°, 6= `å~°, 8=`å~°, 9= `å~° âı+¨O =¿ãÎ
„âı+¨ªOQÍ K≥ѨÙ`å~°∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 139

L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ XHõ ~ÀA#∞ fã¨∞‰õΩO>Ë P ~ÀA ǨÏã¨Î #HõΔ„`«O

J#∞‰õΩO^•O. W^Õ #HõΔ„`«O [#‡ #HõΔ„`«OQÍ L#fl "åiH˜ ǨÏã¨Î #HõΔ„`«O
~ÀA U^≥ÿ<å HÍ~°ºO KÕÜ«∂Å#∞ ‰õΩO>Ë x`«ºQÀKå~°O K«∂¿ãÎ `å~å
|ÅO ZÖÏ LO@∞O^À QÆ=∞x¿ãΠǨÏã¨Î #HõΔ„`«O #∞Oz ǨÏã¨Î #HõΔ„`«O
=~°‰õΩ ÖˇHõ¯ÃÑ_ç`Õ 28 #HõΔ„`åÅ∞ J=Ù`å~Ú. 28#∞ 9`À ÉèÏy¿ãÎ 1
âı+¨O =ã¨∞ÎOk. 1 âı+¨O =¿ãÎ 1= `å~° [#‡`å~° J=Ù`«∞Ok.
1. [#‡`å~° : D ~ÀA U^≥ÿ<å Ѩ#∞Å∞ „áê~°OaèOKåÅO>Ë âßs~°Hõ
„â◊=∞ JkèHõOQÍ LO@∞Ok. D~ÀA =∞#™êÎѨO ‰õÄ_® Z‰õΩ¯=QÍ
LO@∞Ok. HÍ|\˜ì H˘`«Î Ѩ#∞Å∞ „áê~°OaèOK«‰Ωõ O_® LO_»_O» =∞Ozk.
2. ã¨OѨ`åÎ~° : ã¨OѨ`åÎ~° Jxfl~°HÍÅ J#∞‰õÄÅ"≥∞ÿ# `å~°. D~ÀA
Jxfl~°HÍÅ ÖÏ"å^ÕgʼnõΩ =∞Ozk. ã¨OѨ^Œ JO>Ë _»|∞ƒ XHõ>Ë HÍ^Œ∞,
P~ÀQƺO, P#O^ŒO, Sâ◊fi~°ºO, g@xflh ‰õÄ_® ã¨OѨ^ŒÅ∞QÍ<Õ ÉèÏqO
Kåe. Wq Jhfl LO>Ë ã¨OѨ^Œ xO_»∞QÍ L#fl^Œx J~°÷O.
3. qѨ`åÎ~° : qѨ`«∞Î JO>Ë P@OHÍÅ#∞, HõëêìÅ#∞ HõeyOKÕk. KÕ¿ã
Jxfl Ѩ#∞Ö’¡ ‰õÄ_® HõëêìÅ∞ Z‰õΩ¯=, "≥Ú^ŒÅ∞ ÃÑ\˜#ì Ѩx ѨÓiÎ H͉õΩO_®
Jhfl P@OHÍÅ∞, áÈ¡\Ï@Å∞ ‰õÄ_® =ã¨∂Î LO\Ï~Ú. KÕ¿ã Ѩx g∞^Œ
qã¨∞QÆ∞, zH͉õΩ =™êÎ~Ú. HÍ|\˜ì qѨ`åÎ~° ѨxH˜~å^Œ∞.
4. ˆHΔ=∞`å~° : D ~ÀA Ѩ#∞Å∞ ã¨*Ï=ÙQÍ ™êѶ‘QÍ ™êQÆ∞`å~Ú.
JO>Ë „Ѩܫ∂}ÏÅ∞ KÕ¿ã"åiH˜ â◊√Éèí ã¨∂K«HõOQÍ ‰õÄ_® K≥ѨÊ=K«∞Û.
ˆHΔ=∞OQÍ "≥o¡ ÖÏÉèíOQÍ ~°O_ç Jx nq™êÎ~°∞ Hõ^•. KÕ¿ã Jxfl Ѩ#∞Ö’¡
ã¨O`À+¨O, ˆHΔ=∞O HÍ~°º J#∞‰õÄÅ`« HõÅ∞QÆ∞`å~Ú.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 140

5. „Ѩ`«ºHÍÎ~° : „Ѩ`«ºH± JO>Ë HÍ~°º <åâ◊#=Ú Jx J~°÷O. "≥Ú^ŒÅ∞

ÃÑ\ì̃# ѨxÖ’ HÍ~°º<åâ◊#O K«∂Ñ≤ã¨∞ÎOk. ~ÀE"åi KÕã¨∞‰õΩ<Õ Ñ¨#∞Ö’¡
‰õÄ_® H˘O`« *Ï„QÆ`QΫ Í LO_®e. JO>Ë P~ÀA U^≥<ÿ å ѨxÃÑ· |Ü«∞@‰õΩ
"≥à◊§_»O ÖÏO\˜q KÕÜ«∞‰õÄ_»^Œ∞.
6.™ê^è#Œ `å~° : D `å~° ¿Ñ~°∞Ö’<Õ ™ê^è#Œ O Jx LOk. HÍ|\˜ì D~ÀA
Jxfl ~°HÍŠѨ#∞Å#∞ „áê~°OaèOK«=K«∞Û. U Ѩx "≥Ú^ŒÅ∞ ÃÑ\˜ì#
JO^Œ∞Ö’ q[Ü«∂xfl ™êkè™êÎ~∞° . Ѷe¨ `«O ‰õÄ_® ã¨O`À+¨OQÍ LO@∞Ok.
Ѩx ѨÓiÎ KÕã≤ P#O^•xfl á⁄O^Œ∞`å~°∞.
7. <≥ÿ^èŒ#`å~°: <≥ÿ^èŒ# `å~° ѨxH˜ ~å^Œ∞. JO>Ë D~ÀA# KÕ¿ã Ѩ#∞Ö’¡
KåÖÏ ~°HÍÅ HõëêìÅ∞ J#∞Éèqí OKåe. KÕ¿ã Ѩ#∞Ö’¡ P@OHÍÅ∞, HõëêìÅ∞
Z‰õΩ¯=. =∞~°} `«∞ź"≥∞ÿ# ÉèÏ=##∞ ‰õÄ_® Hõeyã¨∞ÎOk. HÍ|\˜ì
D~ÀA# Z‰õΩ¯=QÍ ^•<åÅ∞ KÕã¨∞HÀ=_»O =∞Ozk.
8. q∞„`«`å~° : q∞„`«`å~°Ö’ "≥Ú^ŒÅ∞ ÃÑ_ç`Õ Ñ¨#∞Å∞ ã¨*Ï=ÙQÍ ™êQÆ∞
`å~Ú. KÕ¿ã Ѩx=Å¡ U^À XHõ~H° "õ ∞≥ #ÿ ã¨∞Y ã¨O`ÀëêÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú.
HÍ|\˜ì q∞„`« `å~° „âı+¨ª"≥∞ÿ#k.
9. Ѩ~°=∞"≥∞ÿ„`«`å~° : D ~ÀA# ‰õÄ_® KÕ¿ã Ѩ#∞Ö’¡ ^èŒ#ÖÏÉèÏxfl
Hõey™êÎ~Ú. J#∞‰õΩ#fl Ѩ#∞Å∞ ѨÓiÎKÕã¨∞‰õΩ<Õ ã¨=∞Ü«∞O LO@∞Ok.
HÍ|\˜ì D `å~°‰õÄ_® =∞Oz Ѷ¨e`åÅ<Õ Wã¨∞ÎOk.
D q^èŒOQÍ „Ѩu~ÀE Z=iH˜ "å~°∞ `å=Ú U"≥ÿ<å z#fl z#fl
Ѩ#∞Å∞ "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\ÏìÅO>Ë Ñ¨OKåOQÆO ÖË^• HÍºÖˇO_»~ü K«∂ã¨∞‰õΩx
`«=∞‰õΩ `å=Ú =∞Oz K≥_∞» ~ÀAÅ#∞ x~°~‚ ÚOK«∞HÀ=_®xH˜ gÅ∞O@∞Ok.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 141

#HõΔ„`åÅ∞ – âßO`«∞Å∞

„Ѩu #HõΔ„`«OÖ’ ѨÙ\˜ì# *Ï`«‰õΩ_»∞ H˘xfl ^•<åÅ∞ KÕÜ«∞_»O =Å#

P *Ï`«‰Ωõ _ç Éèqí +¨º`«∞Î P#O^ŒH~õ O° QÍ LO@∞Ok Jx JO\Ï~°∞. JÖψQ
#HõΔ„`« âßOuH˜ Ǩϟ=∂Å∞, [áêÅ∞ KÕ~ÚOK«∞HÀ=Åã≤ LO@∞Ok. Jq
KåÖÏ =ºÜ«∞ „ѨÜ∂« ã¨Å`À ‰õÄ_»∞H˘x LO\Ï~Ú. JÖÏ KÕ~ÚOK«∞HÀÖËx
"åi HÀã¨O `«O„`« âß„ã¨OÎ „ѨHÍ~°O D Ѩiëê¯~åÅ∞ K≥Ñʨ @O [iyOk.
Jâ◊fix : "åÜ«Ú=ºOÖ’ QÆ∞é]Ѩ٠ÉÁ=∞‡ ÖÁǨÏO`À KÕã≤#k ÃÑ\Ïìe.
Éèí~°}˜ : U ѨѨC`À J~Ú<å ѨOK«^•~° "Õã≤ ''ѨÓ~°‚O—— `«Ü«∂~°∞ KÕã≤
ÅH©Δ ‡ ^ÕqH˜ <≥·"Õ^ŒºO ÃÑ\˜ì u<åe. ÉèÏ~°º‰õΩ uxÑ≤OKåe.
Hõ$uÎHõ : `≥Å¡x ѨÙ=ÙfiÅ∞ ^Õ"åÅÜ«∞OÖ’ ^•#OQÍ W"åfie. "Õ^ŒA˝Å
Pj~åfi^ŒO fã¨∞HÀ"åe. ‰õΩŠѨÙ~ÀÇ≤Ï`«∞_ç Pj~åfi^ŒO fã¨∞HÀ"åe.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 142

~ÀÇ≤Ï}˜ : P=ÙʼnõΩ PǨ~°O uxÑ≤OKåe. `≥Å\¡ ˜ Z^Œ∞#Ì ∞ t"åÅÜ«∞OÖ’

ѨÙlOKåe. ^•xH˜ PǨÏ~°O uxÑ≤OKåe.
=∞$QÆt~° : J=∞‡ "åiH˜ Ü«∂Å∞‰õΩÅ`À ѨÙ[ KÕ~ÚOKåe. J=∞‡ "åi
PÅÜ«∞OÖ’ Z„~°x QÍ=OKåÅ∞ ^•#O KÕÜ∂« e, Ѩà√◊ § PÅÜ«∞OÖ’ ^•#O
KÕÜ∂« e, ã¨Ow`«AÅ˝ Pj~åfi^ŒO fã¨∞HÀ"åe, áÈãπ=ì ∂<£‰Ωõ |@ìÅ∞ ÃÑ\Ïìe.
P„~°Ì : [O`«∞=^èŒ x~À^è•xH˜ `À_»Ê_®e. Ô~O_»∞ ѨѨC k#∞ã¨∞Å∞
Hõeã≤ PǨ~°OQÍ LѨÜ≥∂yOK«O_ç. ^˘OQÆÅx Ѩ\ ˜ìOKåe ÖË^• Ѩ@∞ì
HÀ=_®xH˜ ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_»@O =O\˜ Ѩ#∞Å∞ KÕÜ«∂e.
ѨÙ#~°fiã¨∞ : "Õ∞e ~°HõO aÜ«∞ºO g∞ TiÖ’QÍx ^ŒQÆæ~°Ö’ QÍx Ѩ_»=∞~°
kâ◊QÍ L#fl t"åÅÜ«∞OÖ’ ^•#OQÍ W"åfie.
ѨÙ+¨ºq∞ : ÉÏi¡, Q˘^èŒ∞=∞Å∞, aÜ«∞ºO, K≥~°∞‰õΩ g\˜Ö’ U =ã¨∞Î=Ù
J~Ú<å 㨈~ Ü«∞*Ï˝Å∞ KÕ¿ã "åiH˜ J~Ú<å 㨄`«Ê=~°Î# Hõey# "åiH˜
Z=iH˜ J~Ú<å t"åÅÜ«∞OÖ’ ^•#OQÍ W"åfie.
P„âı+¨ : ^Œ∞OѨ *Ïu PǨ~åÅ#∞ ^•#OQÍ W"åfie. áê=Ú ÉÁ=∞‡
z#flk ã‘ãO¨ `À KÕ~ÚOz K≥~∞° =ÙÖ’ ÖË^• #∂uÖ’ ÖË^• #kÖ’ "ÕÜ∂« e.
"≥·^Œ∞ºÅx ã¨<å‡xOKåe.
=∞Y : `«e¡^ŒO„_»∞Å#∞ ¿ãqOKÕ "åix "≥uH˜ Pj~åfi^ŒO á⁄O^•e.
H˘O_»ÃÑ· "≥Åã≤# ^≥·= ã¨xflkèH˜ "≥o¡ ^Œ~°≈#O KÕã¨∞HÀ"åe.
ѨÙ|ƒ : #@, ã¨Ow`«, HõàÏHÍ~°∞Å#∞ Q“~°qOKåe. `Õ<#Õ ∞ ^•#OQÍ W"åfie.
L`«Î~° : L`«Î=∞ ^è•#º=Ú#∞ 㨄`«Ê=~°Î# QÆÅ"åiH˜ ^•#O KÕÜ«∂e.
ǨÏã¨Î : "≥O_ç U#∞QÆ∞ ÉÁ=∞‡ ÖËHõ QÆ}Ѩu q„QÆǨÏO "Õ^Œ ѨO_ç`«∞xH˜
^•#O KÕÜ«∂e. "Õ^Œ ѨO_ç`«∞Å t+¨ºiHõO KÕÜ«∂e.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 143

z`«Î : Ü«∂Å∞HõÅ∞, Hõã¨∂Îi, Å=OQÍÅ∞, ѨÙ#∞QÆ∞, ["åfik W=xfl Z„~°

=„ã¨OÎ Ö’ Hõ\ ì˜ ^•#O W"åfie. KÕ<`Õ « =„ã¨OÎ <Õ¿ã"åiH˜ |ǨïHõiOKåe.
K«xá⁄~Ú# `«~°∞"å`« <Õ„`« ^•#O KÕ¿ãÖÏ gÅ∞<å=∂ ~åÜ«∂e.
™êfiu : 2 H˜Ö’Å â◊#QÆѨѨC ^≥·= ^蕺ã¨Ö’ QÆ_ç¿Ñ "åiH˜ ^•#O KÕÜ«∂e.
qâßY : L`«Î~° kâ◊Ö’ "≥ÚHõ¯Å∞ ÃÑOKåe. â◊#QÆÅ∞ ^•#O W"åfie.
J#∞~å^èŒ : aÜ«∞ºO, H˘|ƒi, Y~°∂~˚ O° , ɡÅO¡ W=xfl q∞„â◊=∞O `«Ü∂« ~°∞
KÕã≤ ^•#OQÍ W"åfie.
*˺+¨ì : HõOK«∞ áê„`«Ö’ Hõ~°∂Ê~°O "Õã≤ Ãã·x‰õΩxH˜ ^•#OQÍ W"åfie.
=¸Å : ¿Ñ^ŒÅH˜ Lz`«OQÍ "≥·^ŒºO KÕÜ«∞_®xH˜ PÜ«Úˆ~fikH± "≥·^Œ∞ºxH˜
=∞O^Œ∞Å _»|∞ƒÅ∞ W=fi=Öˇ#∞.
ѨÙ~åfiëê_» : U#∞QÆ∞ʼnõΩ J~°\ ˜Ñ¨à◊√§ uxÑ≤OK«_®xH˜ =∂=\˜ "åà◊¡‰õΩ
WzÛ ^ŒQÆæ~° LO_ç uxÑ≤OKåe.
„â◊=}O : „j "≥OHõ>Ëâ◊fi~° ˆHΔ„`åxH˜ "≥o¡ q+¨μ‚ ^Œ~°≈#O, q+¨μ‚ Éèí‰õΩÎÅ
^Œ~°≈#O KÕã¨∞HÀ"åe.
^èŒx+¨ì : Q˘^èŒ∞=ÚÅ∞ ѨÙ}Ϻ`«∞‡Å‰õΩ t"åÅÜ«∞OÖ’ ^•#O KÕÜ«∂e.
â◊`«aè+¨O : H˘O`« =∞^•ºxfl h\˜Ö’ „Ѩ=Ç≤ÏOѨ *ËÜ«∂e.
ѨÙ~åfiÉÏ„^è:Œ H˘O`« <≥~Úº XO@iQÍ rqOKÕ ã¨`∞« Ê~°∞+¨μÅH˜ W=fi=Öˇ#∞.
L`«Î~åÉÏ„^èŒ : HÀ"å#∞ „Ѩ`ÕºHõOQÍ `«Ü«∂~°∞ KÕ~ÚOz 8 =∞Ok =$^Œú
„ÉÏǨχ}∞ʼnõΩ t"åÅÜ«∞OÖ’ ^•#O W=fiO_ç.
ˆ~=u : Ѩ^Œ‡=ÚÅ∞, ã¨∞"åã¨# QÆŠѨÙëêÊÅ∞, Ü«∂Å∞‰õΩÅ∞, Hõã¨∂Îi,
ѨÙ#∞QÆ∞, ["åfik W=xfl áêºH˜OQ∑KãÕ ≤ t"åÅÜ«∞OÖ’ ^•#O KÕÜ∞« =Öˇ#∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 144

HÍÅã¨~°Ê ^À+¨=Ú
x"å~°} Ѩ^ú`Œ «∞Å∞
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 145

HÍÅã¨~°Ê ^À+¨=Ú, x"å~°}Å∞

HÍÅ J#QÍ HÍÅ=Ú Jx J~°÷=Ú. ã¨~°Ê J#QÍ áê=Ú Jx

J~°÷=Ú. HÍÅã¨~°Ê J#QÍ HÍÅ=Ú ã¨~°Ê=ÚQÍ =∂i *Ï`«‰õΩ_çx J<ÕHõ
~°HÍÅ HõëêìÅ∞ áêÅ∞ KÕÜ«∞\"Õ∞ HÍÅã¨~°ÊÜ≥∂QÆ=Ú ÖË^• HÍÅã¨~°Ê
^À+¨=Ú Jx JO\Ï~°∞. HÍÅã¨~°Ê^À+¨O *Ï`«HõOÖ’ ~åÇ¨ï ˆH`«∞=ÙÅ
=Å# U~°Ê_»∞`«∞Ok. =∂#= *Ï`«HõOÖ’x [#‡ ‰õΩO_»eÖ’ ~åǨï
ˆH`«∞=ÙÅ =∞^茺 q∞ye# Jxfl „QÆǨÅ∞ =¿ãÎ ^•xx 'HÍÅã¨~°Ê Ü≥∂QÆO—
JO\Ï~°∞. JO>Ë ~åÇ¨ï ˆH`«∞=ÙÅ =∞^茺֒ q∞ye# ~°q, K«O„^Œ,
‰õΩ[, QÆ∞~°∞, â◊√„Hõ, â◊x „QÆǨÅ∞ XHõ ѨHõ¯# =ÙO_ç =∞~˘Hõ ѨHõ¯#
Jã¨Å∞ „QÆǨÅ∞ ÖˉõΩO_® LO_»_»O. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ [x‡Oz# "åiˆH
=∂„`«"Õ∞ HÍÅã¨~°Ê ^À+¨O =ã¨∞ÎOk. *Ï`«HõK«„HõOÖ’ ~åǨï=Ù QÍx
ˆH`«∞=Ù QÍx 1, 2, 5, 7, 8 ™êú<åÅÖ’ LO_ç Z@∞=O\˜ â◊√Éèí„QÆǨÏ
^Œ$+≤ì ÖˉõΩO_® Jâ◊√Éèí ™êú<åÅÖ’ L#fl <åQÆ^À+¨O (ã¨~°Ê ^À+¨O) HÍÅ
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 146

ã¨~°Ê ^À+¨O JO\Ï~°∞. WO^Œ∞Ö’ =∞Oz Ü≥∂QÆ=ÚÅ∞ LO_»=K«∞Û,

K≥_»∞ Ü≥∂QÆ =ÚÅ∞ LO_»=K«∞Û. XHõ "Õà◊ K≥_»∞ Ü≥∂QÆ=Ú Hõey#
~åÇ¨ï ˆH`«∞=ÙŠѨÓ[ KÕ~ÚOK«∞HÀ"åe.
HÍÅã¨~°Ê ^ÀëêxH˜ Z=~°∞ QÆ∞~“`å~°∞?
[#‡ *Ï`«H=õ Ú#O^Œ∞ HÍÅ ã¨~Ê° ^À+¨O L#fl@∞=O\˜ "å~°∞, ѨÓ~°fi
[#‡Ö’ ÖË^• D [#‡Ö’ áê=ÚÅ#∞ K«OÑ≤# "å~°∞ ÖË^• qq^èŒ =∞O„`«
B+¨^Œ∞Å`À ã¨~°Ê=ÚÅ |OkèOz#"å~°∞, ѨÙ@ìÅ#∞ „`«qfi#"å~°∞, ѨÙ@ìÅ#∞
`˘ÅyOz "å\˜ ÃÑ· QÆ$ǨÅ∞ Hõ\ ˜ìx=ã≤OKÕ"å~°∞ HÍÅã¨~°Ê ^ÀëêxH˜
QÆ∞i J=Ù`å~°x K≥|∞`å~°∞. JO`ÕH͉õΩO_® [#‡ *Ï`«Hõ=∞O^Œ∞ ~åǨï
ˆH`«∞=ÙÅ =∞^茺 „QÆǨÅ∞ L<åfl, ѨOK«=∞OÖ’ ~åǨï=Ù L<åfl ^•xx HÍÅ
ã¨~Ê° ^À+¨O JO\Ï~°∞. J\ì̃ "å~°∞ HÍÅ ã¨~Ê° ^À+¨ ÉÏkè`∞« Öˇ· LO\Ï~°∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 147

HÍÅã¨~°Ê^À+¨O Z=iÃÑ· „ѨÉèÏ=O K«∂ѨÙ`«∞Ok?

HÍÅã¨~°ÊÜ≥∂QÆO ™ê^è•~°} =∂#=ÙÅÃÑ· „ѨÉèÏ=O K«∂Ñ≤OK«^Œ∞.
HÍÅã¨~°Ê ^À+¨O „ѨѨOKåxfl, ^Õâßxfl, ~å„ëêìxfl, ã¨Oã¨úx, JkèHÍ~°O
K≥ÖÏ~ÚOKÕ "åiÃÑ· HÍÅã¨~°Ê^À+¨ „ѨÉèÏ=O JkèHõOQÍ LO@∞Ok Jx
K≥|`å~°∞. "å~°∞ ѨiáêeOKÕ KÀ@ ã¨iÜ≥ÿ∞# ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =~å¬Å∞
Ѩ_»Hõ, ѨO@Å∞ ã¨iQÍ Ñ¨O_»Hõ, Pi÷Hõ=º=ã¨ú ^≥|ƒux, HÀ\Ï¡@Å∞, J<å
~ÀQƺ ã¨=∞㨺Å`À „Ѩ[Å∞ W|ƒOk Ѩ_»`å~°∞ JO\Ï~°∞. ѨiáêÖÏ
^茺‰õΔΩ‰õΩ_çH˜, áêÅ<å =º=ã¨úÃÑ· HÍÅã¨~°Ê^À+¨ „ѨÉèÏ= Hõ#Ѩ_»∞`«∞Ok.
áêʼnõΩÅ∞ ã¨iÜ≥ÿ∞# x~°‚Ü«∂Å∞ fã¨∞HÀÖË~°∞ Jx ÉèÏ=#.
HÍÅã¨~Ê° ^À+¨O ~åǨï, Hˆ `«∞ ^ŒâÅ◊ ∞ #_»∞ã¨∞#Î fl =º‰õΩÅÎ ‰õΩ =∂#ã≤Hõ
„ѨâßO`«`« ÖˉõΩO_® KÕã¨∞ÎOk. H˘xfl Ô~q∞_ôãπ KÕã¨∞‰õΩO>ˇ ~åǨï, ˆH`«∞
KåÜ«∂„QÆǨÅ ÉÏ^èŒÅ#∞O_ç q=ÚH˜Î Åaèã¨∞ÎOk.
HÍÅã¨~°Ê^À+¨O L#fl"å~°O^ŒiH© ã¨=∞㨺Å∞ ~å=Ù. q∞QÆ`å Ü≥∂QÆ
^Œâ◊Å∞ ÉÏQÆ∞#fl@¡~Ú`Õ HÍÅã¨~°ÊÜ≥∂QÆ „ѨÉèÏ=O LO_»^Œ∞ JO\Ï~°∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 148

=ÚYº"≥∞ÿ# HÍÅã¨~°Ê ^ÀëêÅ∞

*’ºu+¨ q^•fiOã¨∞Å∞ H˘O^Œ~°∞ "≥Ú`«ÎO 288 ~°HÍÅ HÍÅã¨~°Ê

^ÀëêÅ#∞ =i‚Oz K≥áêÊ~°∞. *Ï`«Hõ K«„HõOÖ’ ~åǨï=Ù L#fl ™ê÷<åxfl
|\˜ì HÍÅ ã¨~°Ê ^Àëêxfl 12 ~°HÍÅ∞QÍ QÆ∞iÎOKå~°∞.
1. J#O`« HÍÅ ã¨~°Ê Ü≥∂QÆ=Ú
2. ‰õΩeHõ ÖËHõ QÆ∞oHõ HÍÅã¨~°Ê Ü≥∂QÆ=Ú
3. "åã¨∞H˜ HÍÅã¨~°Ê Ü≥∂QÆ=Ú
4. â◊OY áêÅ HÍÅã¨~°Ê Ü≥∂QÆ=Ú
5. Ѩ^Œ‡ HÍÅã¨~°Ê Ü≥∂QÆ=Ú
6. =∞Ǩ Ѩ^Œ‡ HÍÅã¨~°Ê Ü≥∂QÆ=Ú
7. `«HõΔHõ ÖËHõ +¨\ò HÍÅã¨~°Ê Ü≥∂QÆ=Ú
8. Hõ~À¯@Hõ HÍÅã¨~°Ê Ü≥∂QÆ=Ú
9. â◊OY K«∂_» ÖËHõ â◊OY #O^Œ HÍÅ ã¨~°Ê Ü≥∂QÆ=Ú
10. Ѷ¨∞@Hõ ÖËHõ áê`«Hõ HÍÅã¨~°Ê Ü≥∂QÆ=Ú
11. q+¨HõÎ ÖËHõ q+¨^è•~° HÍÅã¨~°Ê Ü≥∂QÆ=Ú
12. âı+¨<åQÆ HÍÅã¨~°Ê Ü≥∂QÆ=Ú
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 149

J#O`« HÍÅã¨~°Ê Ü≥∂QÆO

*Ï`«Hõ K«„HõOÖ’ ÅQÆflOÖ’ J#QÍ XHõ@= ™ê÷#OÖ’ ~åǨï=Ù
=∞iÜ«Ú 7= ™ê÷#O Hˆ `«∞=Ù L#fl>ˇ`¡ÿ Õ D *Ï`«‰Ωõ ʼnõΩ ''J#O`« HÍÅã¨~Ê°
Ü≥∂QÆO——QÍ ÉèÏqOKåe. D Ü≥∂QÆO =Å# gi ^•OѨ`«º rq`«OÖ’
qÉË^è•Å∞ U~°Ê_»`å~Ú. `«Ñ¨C x~°‚Ü«∂Å∞ fã¨∞H˘x J<ÕHõ W|ƒO^Œ∞Å∞
Z^Œ∞~˘¯O\Ï~°∞. D ^À+¨O 27 ã¨O=`«û~°=ÚÅ∞ LO@∞Ok JO\Ï~°∞.
‰õΩeHõ HÍÅã¨~°Ê Ü≥∂QÆO
*Ï`«Hõ K«„HõOÖ’ ÅQÆflO #∞O_ç 2= ™ê÷#OÖ’ ~åǨï=Ù =∞iÜ«Ú
8= ™ê÷#OÖ’ ˆH`«∞=Ù L#fl>ˇÿ¡`Õ P *Ï`«‰õΩʼnõΩ ''‰õΩeHõ HÍÅã¨~°Ê
Ü≥∂QÆO——QÍ QÆ∞iÎOKåe. nx =Å# giH˜ ã¨Oáê^Œ# `«‰õΩ¯=QÍ LO
@∞Ok. JHõ™ê‡`«∞ÎQÍ ~À_»∞¤ „Ѩ=∂^•Å∞ =∞iÜ«Ú JHÍÅ =∞~°}ÏÅ∞
ã¨OÉèíq™êÎ~Ú. PiúHõ ã¨=∞㨺Å∞, ‰õΩ@∞O| W|ƒO^Œ∞Å∞ HõÅQÆQÆÅ=Ù.
D ^À+¨ „Ѩ=∂} HÍÅO 33 ã¨O=`«û~åÅ∞ Jx K≥|∞`å~°∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 150

"åã¨∞H˜ HÍÅã¨~°Ê Ü≥∂QÆO

*Ï`«Hõ K«„HõOÖ’ ÅQÆflO #∞O_ç 3= ™ê÷#OÖ’ ~åǨï=Ù =∞iÜ«Ú
9= ™ê÷#OÖ’ ˆH`«∞=Ù L#fl>ˇÿ¡`Õ P *Ï`«‰õΩʼnõΩ ''"åã¨∞H˜ HÍÅã¨~°Ê
Ü≥∂QÆO——QÍ QÆ∞iÎOKåe. D *Ï`«‰õΩʼnõΩ P`«‡ Q“~°=O `«yæ ã¨OѶ¨∞OÖ’
Z<Àfl J==∂<åÅ∞ Z^Œ∞~˘¯O\Ï~°∞. P`«‡Ç¨Ï`«ºÅ‰õΩ áêÅÊ_»`å~°∞.
™È^Œ~∞° Å`À qÉË^•è Å∞ U~°Ê_»`å~Ú. q^ÕâßʼnõΩ "≥à√◊ §@‰õΩ W|ƒO^Œ∞Å∞
Z^Œ∞~˘¯O\Ï~°∞. ™êO„Ѩ^•Ü«∂Å#∞ =ºuˆ~H˜™êÎ~°∞. D ^À+¨ „Ѩ=∂}
HÍÅO 36 ã¨O=`«û~åÅ∞ Jx K≥|∞`å~°∞.
â◊OY áêÅ HÍÅã¨~°Ê Ü≥∂QÆO
*Ï`«Hõ K«„HõOÖ’ ÅQÆflO #∞O_ç 4=™ê÷#OÖ’ ~åǨï=Ù =∞iÜ«Ú
10= ™ê÷#OÖ’ ˆH`«∞=Ù L#fl>ˇÿ¡`Õ P *Ï`«‰õΩʼnõΩ ''â◊OY áêÅ HÍÅã¨~°Ê
Ü≥∂QÆO——QÍ QÆ∞iÎOKåe. D *Ï`«‰õΩÅ∞ JO^Œih ^Œ∞~åƒù+¨Å_»`å~°∞.
*Ï`«‰õΩx`«e¡ =Å# ÖË^• `«e¡H˜ ã¨=∞㨺, "åǨÏ# QÆO_»O, x"å㨠ã¨÷Å
ã¨=∞㨺Å∞. L^ÀºQÆOÖ’ ÖË^• "åºáê~°OÖ’ #ëêìÅ∞ Z^Œ∞~˘¯O\Ï~°∞.
"åã¨∞Î ã¨iQÍæ ÖËx WO\˜Ö’ x=ã≤ã∂¨ Î JkèHõ ã¨=∞㨺ʼnõΩ QÆ∞i J=Ù`å~°∞.
Ѩ^Œ‡ HÍÅã¨~°Ê Ü≥∂QÆO
*Ï`«Hõ K«„HõOÖ’ ÅQÆflO #∞O_ç 5= ™ê÷#OÖ’ ~åǨï=Ù =∞iÜ«Ú
11= ™ê÷#OÖ’ Hˆ `«∞=Ù L#fl>ˇ`¡ÿ Õ P *Ï`«‰Ωõ ʼnõΩ ''Ѩ^‡Œ HÍÅã¨~Ê° Ü≥∂QÆO——
giH˜ "åºáê~°OÖ’ #ëêìÅ∞ Z^Œ∞~°=Ù`å~Ú. ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å =Å# ã¨=∞㨺Å∞
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 151

=™êÎ~Ú. ~åǨï=٠Ѩل`«™ê÷#OÖ’ LO_»@O =Å# ã¨O`å#OÖ’ H˘~°`«

ÖË^• PÅ㨺O U~°Ê_»∞`«∞Ok. rq`« ÉèÏQÆ™êfiq∞`À HÍx Ñ≤Å¡Å`À HÍx
ã¨=∞㨺Å∞. "åºkè ã¨O„Hõq∞¿ãÎ `«fi~°QÍ `«QÆæ^Œ∞. D ^À+¨ „Ѩ=∂} HÍÅO
58 ã¨O=`«û~åÅ∞ Jx K≥|∞`å~°∞.
=∞Ǩ Ѩ^Œ‡ HÍÅã¨~°Ê Ü≥∂QÆO
*Ï`«Hõ K«„HõOÖ’ ÅQÆflO #∞O_ç 6= ™ê÷#OÖ’ ~åǨï=Ù =∞iÜ«Ú
12= ™ê÷#OÖ’ ˆH`«∞=Ù L#fl>ˇÿ¡`Õ P *Ï`«‰õΩʼnõΩ ''=∞Ǩ Ѩ^Œ‡ HÍÅã¨~°Ê
Ü≥∂QÆO——QÍ QÆ∞iÎOKåe. D *Ï`«‰Ωõ ʼnõΩ â◊„`«∞=ÙÅ∞ Z‰õΩ¯=QÍ LO\Ï~°∞.
J<å~ÀQͺŠáêÅ=Ù`«∞ LO\Ï~°∞. UHÍO`«OQÍ q∞ye áÈ=_»O, *ˇ·Å∞
áêÅ=_»O ÖÏO\˜q [iˆQ ã¨∂K«#Å∞ L<åfl~Ú. JO>Ë P~ÀQƺ ã¨=∞㨺,
JѨCÅ ÉÏ^è,Œ â◊„`«∞ ÉÏ^èÅŒ ∞ LO\Ï~Ú. ~å[H©Ü∞« <åÜ«∞‰õΩʼnõΩ =∂„`«O
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 152

D Ü≥∂QÆO Hõe =ã¨∞ÎO^Œx JO\Ï~°∞. D ^À+¨ „Ѩ=∂} HÍÅO 58

ã¨O=`«û~åÅ∞ Jx K≥|∞`å~°∞.
`«HõΔHõ HÍÅ ã¨~°Ê Ü≥∂QÆO
*Ï`«Hõ K«„HõOÖ’ ÅQÆflO #∞O_ç 7= ™ê÷#OÖ’ ~åǨï=Ù =∞iÜ«Ú
ÅQÆflOÖ’ ˆH`«∞=Ù L#fl>ˇÿ¡`Õ P *Ï`«‰õΩʼnõΩ ''`«HõΔHõ HÍÅ ã¨~°ÊÜ≥∂QÆO——QÍ
QÆ∞iÎOKåe. D *Ï`«‰õΩÅ rq`« ÉèÏQÆ™êfiq∞ K≥_»∞ „Ѩ=~°Î# QÆÅ"åÔ~·
LO\Ï~°∞. Ѩiã≤`÷ ∞« Å∞ gix "≥~· åQͺxH˜ QÆ∞i KÕ™êÎ~Ú. "åºáê~° #ëêìÅ∞,
q"åÇ¨Ï rq`«OÖ’ W|ƒO^Œ∞Å∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. D ^À+¨ „Ѩ=∂} HÍÅO
27 ã¨O=`«û~åÅ∞ Jx K≥|∞`å~°∞.
Hõ~À¯@Hõ HÍÅã¨~°Ê Ü≥∂QÆO
*Ï`«Hõ K«„HõOÖ’ ÅQÆflO #∞O_ç 8= ™ê÷#OÖ’ ~åǨï=Ù =∞iÜ«Ú
2= ™ê÷#OÖ’ ˆH`«∞=Ù L#fl>ˇÿ¡`Õ P *Ï`«‰õΩʼnõΩ ''Hõ~À¯@Hõ HÍÅ ã¨~°Ê
Ü≥∂QÆO——QÍ QÆ∞iÎOKåe. D *Ï`«‰õΩÅ∞ x~°O`«~° J<å~ÀQƺO`À ÉÏ^èŒ
Ѩ_»`å~°∞. ã¨OѨ^Œ‰õΩ q∞Oz Y~°∞ÛÅ∞ ÃÑiyáÈ=_»O`À JѨCÅ áêÅ=Ù
`å~°∞. ÉèÏ~°º`À W|ƒO^Œ∞Å∞, J#∞HÀx ã¨OѶ¨∞@#Å∞ [~°∞QÆ QÆÅ=Ù.
D ^À+¨ „Ѩ=∂} HÍÅO 33 ã¨O=`«û~åÅ∞ Jx K≥|∞`å~°∞.
â◊OYK«∂_» HÍÅã¨~°Ê Ü≥∂QÆO
*Ï`«Hõ K«„HõOÖ’ ÅQÆflO #∞O_ç 9= ™ê÷#OÖ’ ~åǨï=Ù =∞iÜ«Ú
3= ™ê÷#OÖ’ ˆH`«∞=Ù L#fl>ˇÿ¡`Õ P *Ï`«‰õΩʼnõΩ ''â◊OYK«∂_» HÍÅ ã¨~°Ê
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 153

Ü≥∂QÆO——QÍ QÆ∞iÎOKåe. D *Ï`«‰õΩÅ∞ Jhfl ~°HÍÅ K≥_»∞ =ºã¨<åʼnõΩ

JÅ"å@∞ Ѩ_ç LO\Ï~°∞. giH˜ L#fl Pã≤Î =∞iÜ«Ú ã¨OѨ^Œ#∞ HÀÖ’Ê
`å~°∞. q^ÕâßʼnõΩ "≥à◊√§@ Hõ+¨ìOQÍ =∂~°∞`«∞Ok. „Ѩܫ∂}ÏÅÖ’ ã¨=∞
㨺Å∞ =™êÎ~Ú. J`«ºO`« ^Œ∞~°^Œ$+¨ì ã≤÷ux Z^Œ∞~˘¯O\Ï~°∞. D ^À+¨
„Ѩ=∂} HÍÅO 36 ã¨O=`«û~åÅ∞ Jx K≥|∞`å~°∞.
Ѷ¨∞@Hõ ÖË^• áê`«Hõ HÍÅã¨~°Ê Ü≥∂QÆO
*Ï`«Hõ K«„HõOÖ’ ÅQÆflO #∞O_ç 10= ™ê÷#OÖ’ ~åǨï=Ù =∞iÜ«Ú
4= ™ê÷#OÖ’ ˆH`«∞=Ù L#fl>ˇÿ¡`Õ P *Ï`«‰õΩʼnõΩ ''áê`«Hõ HÍÅã¨~°Ê
Ü≥∂QÆO——QÍ QÆ∞iÎOKåe. ~å[º ÖËHõ Hõ~‡° ÉèÏ=OÖ’ ~åǨï=Ù LO_ç#O^Œ∞
=Å# *Ï`«HõOÖ’ "å~°∞ KÕ¿ã L^ÀºQÆOÖ’ HÍh, "åºáê~°OÖ’ HÍh
ã¨iQÍæ ~å}˜OK«ÖË~°∞. gi ‰õΩ@∞O| ã¨Éèí∞ºÅÖ’ XHõ~°∞ =∂O„u‰õΩ_çQÍ
=∂i ‰õΔΩ„^Œ ѨÓ[Å∞ „ѨÜ≥∂yOz W`«~°∞Å#∞ HõëêìʼnõΩ QÆ∞i KÕ™êÎ~°∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 154

"åºáê~°, L^ÀºQÆ ã¨=∞㨺Å#∞ Z^Œ∞~˘¯O\Ï~°∞. W`«~∞° Å`À =∞Oz ã¨O|O^è•Å∞

ÃÑ@∞ìHÀ~°∞. D ^À+¨ „Ѩ=∂} HÍÅO 42 ã¨O=`«û~åÅ∞ Jx K≥|∞`å~°∞.
q+¨^è•~° HÍÅã¨~°Ê Ü≥∂QÆO
*Ï`«Hõ K«„HõOÖ’ ÅQÆflO #∞O_ç 11= ™ê÷#OÖ’ ~åǨï=Ù =∞iÜ«Ú
5= ™ê÷#OÖ’ ˆH`«∞=Ù L#fl>ˇÿ¡`Õ P *Ï`«‰õΩÅH˜ ''q+¨^è•~° HÍÅ ã¨~°Ê
Ü≥∂QÆO——QÍ QÆ∞iÎOKåe. D *Ï`«‰õΩÅ∞ gi Hõ<åfl J„QÆAÖˇ·<å ™È^Œi
ÖËHõ ™È^Œ~°∞Å`À qÉË^è•Å∞ U~°Ê_»`å~Ú. ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å =Å# ã¨=∞㨺Å∞
Z^Œ∞~À¯=Åã≤ LO@∞Ok. ã¨OkèQÆú"≥∞ÿ# =∞#ã¨∞û Hõey LO_»_»O =Å#
"åºáê~åÅÖ’ #ëêìÅ∞ U~°Ê_»`å~Ú. JѨCÅ∞ KÕã≤ Pã≤Î áÈQ˘@∞ì
H˘O\Ï~°∞. PiúHõ, "åºáê~° HõëêìÅ#∞ Z^Œ∞~˘¯O\Ï~°∞. HÍh rq`«O
kfifÜ«∂~°úO ÉÏQÆ∞O@∞O^Œx K≥|∞`å~°∞. D ^À+¨ „Ѩ=∂} HÍÅO 48
ã¨O=`«û~åÅ∞ Jx K≥|∞`å~°∞.
âı+¨<åQÆ∞ HÍÅ ã¨~°Ê Ü≥∂QÆO
*Ï`«Hõ K«„HõOÖ’ ÅQÆflO #∞O_ç 12=™ê÷#OÖ’ ~åǨï=Ù =∞iÜ«Ú
6= ™ê÷#OÖ’ ˆH`«∞=Ù L#fl>ˇÿ¡`Õ P *Ï`«‰õΩʼnõΩ ''âı+¨<åQÆ∞ HÍÅ ã¨~°Ê
Ü≥∂QÆO——QÍ QÆ∞iÎOKåe. D *Ï`«‰õΩÅ∞ ã¨Oáê^Œ#‰õΩ q∞Oz Y~°∞Û#∞
KÕ™êÎ~∞° . giH˜ g_»x J<å~ÀQƺ ã¨=∞㨺Å∞ U~°Ê_»`å~Ú. *ˇÅ· ∞ áêÅÜÕ∞º
J=HÍâßÅ∞ =™êÎ~Ú. giH˜ `≥eÜ«∞x â◊„`«∞=ÙÅ∞ Ǩx KÕÜ«∞_®xH˜
„Ѩܫ∞ufl™êÎ~°∞. Z‰õΩ¯= Y~°∞ÛÅ∞, â◊„`«∞ ÉÏ^èŒÅ#∞ Z^Œ∞~˘¯O\Ï~°∞. D
^À+¨ „Ѩ=∂} HÍÅO 58 ã¨O=`«û~åÅ∞ Jx K≥|∞`å~°∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 155

HÍÅã¨~°Ê ^À+¨O =Å# =KÕÛ

„Ѩ^è•#"≥∞ÿ# ã¨=∞㨺Å∞

*Ï`«HõOÖ’ Zxfl Ü≥∂QÍÅ∞ L<åfl "å\˜x HÍÅ ã¨~°Ê^À+¨O q∞OˆQ

ã¨∞ÎOk. q"åǨÏO, ã¨O`å#O, ^•OѨ`«ºOÖ’ J<Àº#º`«, =$uÎ L^Àº
QÆOÖ’ L#flu "≥Ú^ŒÖˇ·# "å\˜H˜ „Ѩ^è•# J=~À^èŒOQÍ =∂~°∞`«∞Ok.
=Oâ◊ HõΔÜ«∂xH˜ ã¨~°Ê^À+¨"Õ∞ =ÚYº HÍ~°}O. JO`ÕHÍ^Œ∞.. QÆ∞~°∞
=ÙÅ∞, =Úã¨e"åà◊√§, Ñ≤ÅÅ¡ ∞, „ã‘ÅÎ ∞, QÀ=ÙÅ∞ Ѩâ√◊ Ѩ‰ΩΔõ Å∞, Ñ≤Å∞¡Å Ѩ@¡
=∞#O KÕ¿ã JѨ~å^èŒO ‰õÄ_® D ^À+¨O ~°∂ѨOÖ’ Ñ‘_çã¨∞ÎOk. JO>Ë
^èŒ~°‡Ç‘Ï#"≥∞ÿ# Ç≤ÏO™ê „Ѩ=$uÎ`À W`«~° r==ÚÅÃÑ· =∞#O KÕ¿ã ã¨=∞ã¨Î
Hõ~°‡Å∞ ã¨~°ÊâßѨ ã≤÷u ^•fi~å J=∞Å=Ù`åÜ«∞#fl=∂@. Hõ~°Î J#QÍ
KÕã≤#"å_»∞, HÍ~°~Ú`å J#QÍ HÍ~°}O J~Ú#"å_»∞, „¿Ñ~°Hõó J#QÍ
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 156

„¿Ñ~ˆ Ñ≤Oz#"å_»∞, J#∞"≥∂^ŒHóõ J#QÍ P"≥∂kOz#"å_»∞.D #Å∞QÆ∞~°∞

áêѨO J~Ú<å ѨÙ}ºO J~Ú<å ã¨=∂#OQÍ J#∞Éèqí ™êÎ~x° K≥|∞`å~°∞.
ã¨O`å#Ç‘Ï#`«‰õΩ, QÆ~°ƒùâ’HÍxH˜, QÆ∞}~°∂Ѩ Ç‘Ï#∞Öˇ·# ã¨O`å
<åxH˜, Éèí~°ÎÇ‘Ï#`«H˜, ã¨O™ê~° ^Œ∞MÏxH˜, D <åQÆ^À+¨"Õ∞ HÍ~°}O
JO\Ï~°∞. ~ÀQÍÅH˜ JâßOuH˜ JÉèí„^Œ`«H˜ K«OK«Å"≥∞ÿ# - ã≤÷~°`«fiO ÖËx
rq`åxH˜ ‰õÄ_® D ^À+¨"Õ∞ HÍ~°}O. q"åǨÏO HÍHõáÈ=_»O, ^ŒOѨ
`«∞Å∞ `«fi~°QÍ q_çáÈ=_»O, ÉÏÅ "≥·^èŒ=ºO, ^•OѨ`«ºOÖ’ HõÅǨÅ∞,
J<Àº#º`« ÖËHõ áÈ=_®xH˜ ‰õÄ_® <åQÆ^À+¨"∞Õ HÍ~°}O Jx K≥|∞`å~°∞.
XHõ¯=∂@Ö’ K≥áêÊe JO>Ë *Ï`«HõOÖ’ LO_Õ Jxfl ^ÀëêÅHõ<åfl
„Ѩ^è•#"≥∞ÿ#n „Ѩ=∂^Œ"≥∞ÿ#n ‰õÄ_® D 'HÍÅã¨~°Ê^À+¨"Õ∞— D ^À+¨O
L#fl *Ï`«‰õΩÅ rq`«O ZHõ¯_» "Õã≤# Q˘OQÆo JHõ¯_Õ J#fl K«O^ŒOQÍ
LO@∞Ok. gi q∞„`«∞Å∞, ã¨Ç¨ÏK«~°∞Å∞ giHõ<åfl `«‰õΩ¯= ™ê÷~Ú "å~°∂
gix ^•\˜ =ÚO^Œ∞‰õΩ "≥àÏÎ~°∞ HÍh g~°∞ =∂„`«O „ѨuÉèÏ áê@"åÅ∞
L<åfl JHõ¯_Õ LO_çáÈ`å~°∞.
*Ï`«HõK«„HõOÖ’ ~åǨï=Ù QÍx ˆH`«∞=Ù QÍx ÅQÆflOÖ’ QÍx kfif
Ü«∞OÖ’ QÍx L#fl LO_ç â◊√Éèí„QÆÇ¨Ï ^Œ$+≤ì ÖˉõΩ#fl PÅ㨺 q"åǨÅ∞,
ZѨC_»∞ U^À q^è"Œ ∞≥ #ÿ "≥~· åQƺO, "≥∂ã¨áÈ=@O, W`«~∞° Å „Ѩ֒ÉèÏʼnõΩ
ÖÁOyáÈ=@O, ‰õΩ@∞O|OÖ’ HõÅ`«Å∞, =∞OzQÍ K≥ÑÊ≤ # `«ÑC¨ QÍ J~°Oú
KÕã∞¨ HÀ=@O, ÉèÏ~°ºÉè~í Åΰ =∞^躌 `«QÍ^•Å∞, q_çáÈ=@O ‰õÄ_® [~°∞QÆ∞`å~Ú.
*Ï`«HõK«„HõOÖ’ ѨOK«=∞ ™êú#OÖ’ ~åǨï=Ù QÍx ˆH`«∞=Ù QÍx
LO_ç Z@∞=O\˜ â◊√Éèí„QÆÇ¨Ï ^Œ$+≤ì ÖˉõΩ#fl ã¨O`å#O PÅ㨺O HÍ=@O,
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 157

ã¨O`å#O ÖËHáõ È=@O, JÉÏ~°¬<û£ HÍ=@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. ѨOK«=∞OÖ’

~åǨï=Ù LO>Ë <åQÆ ^À+¨O LO@∞Ok. nx x"å~°}‰õΩ x`«º ѨÓ[Å∞
[iˆQ PÅÜ«∞OÖ’ <åQÆ ^Õ=`å „Ñ¨uëêìѨ# KÕ¿ãÎ ^À+¨ x"å~°}
HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. "åº"≥∂ǨʼnõΩ ÖÁOyáÈ`å~°∞. „¿Ñ=∞Ö’ "≥∂ã¨áÈ`å~°∞.
*Ï`«HõK«„HõOÖ’ ã¨Ñ¨Î=∞ ™êú#OÖ’ ~åǨï=Ù QÍx ˆH`«∞=Ù QÍx
LO_ç Z@∞=O\˜ â◊√Éèí„QÆÇ¨Ï ^Œ$+≤ì ÖˉõΩ#fl ÉÏ~åº Éèí~°ÎÅ =∞^茺
J#=ã¨~"° ∞≥ #ÿ JáÈǨÏÅ∞, ‰õΩ@∞O|OÖ’ HõÅ`«Å∞, J<å~ÀQͺÅ∞, ÉèÏ~åº
Éèí~°ÎÅ =∞^茺 `«~°K«∞QÍ Q˘_»=Å∞ [~°∞QÆ∞`«∞O\Ï~Ú.
ÅQÆflO #∞O_ç ã¨Ñ¨Î=∞ ™ê÷#O =~°‰õΩ L#flKÀ „Ѩ^èŒ=∞ ÉèÏQÆO JO`«
~åÜ«∞Å`À rq`«O ™êQÆ∞`«∞Ok. 7 #∞O_ç 12= ™ê÷#OÖ’ L#flKÀ
Ô~O_»= ÉèÏQÆO W|ƒOk ÃÑ_»∞`«∞Ok. 6, 7, 8= ™ê÷#OÖ’ ~åǨï=Ù
LO>Ë ã¨~Ê° ^À+¨O U~°Ê_»∞`«∞Ok. *Ï`«HOõ Ö’ D ^À+¨O U~°Ê_ç`Õ "≥Ú^Œ@
f„="≥∞ÿ# W|ƒOk ÃÑ\˜ì 33 ã¨O=`«û~åÅ `«~åfi`« „ѨÉèÏ=O H˘O`«
`«QÆ∞æ`«∞Ok. rq`« „áê~°OÉèí ^Œâ◊ J#∞‰õÄÅOQÍ ÖËHõáÈ`Õ ã¨O`«$Ñ≤Î
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 158

JxÑ≤OK«^∞Œ JO^Œ∞‰õΩ HÍÅã¨~Ê° ^À+¨ âßOu q^è•#=ÚÅ#∞ã¨iOK«∞@ÜÕ∞

„âıÜ«∞㨯~°O.
*Ï`«HKõ „« HõOÖ’ J+¨=ì ∞ ™êú#OÖ’ ~åǨï=ÙQÍx Hˆ `«∞=Ù QÍx LO_ç
Z@∞=O\˜ â◊√Éèí„QÆÇ¨Ï ^Œ$+≤ì ÖˉõΩ#fl J<å~ÀQƺ ã¨=∞㨺Å∞, uO_ç ã¨iQÍ
u#HõáÈ=@O, ^Œ∞~°∞ã¨∞QÍ =∂\Ï¡__» O» , áê=Ú HõÅÅÖ’H˜ ~å=@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
*Ï`«HõOÖ’ Zxfl Ü≥∂QÍÅ∞ L<åfl Jq Ѷ¨e`åÅ∞ W=fiHõáÈ=_»O
"≥#∞‰õΩ#fl HÍ~°}O... P Ü≥∂QÍefl HÍÅ ã¨~Ê° O q∞OˆQÜ«∞_»"∞Õ . q"åǨÏO,
ã¨O`å#O, ^•OѨ`º« OÖ’ J<Àº#º`«, =$uÎ, L^ÀºQÆOÖ’ L#flu W`«~„° `å
"å\˜H˜ „Ѩ^è•# J=~À^èŒOQÍ =∂~°_»O HÍÅã¨~°Ê^À+¨ Ѷ¨e`«"Õ∞. *’ºu+¨
"å‰õΩ¯ „ѨHÍ~°O.. ѨO_ç`«∞Å∞ =∂@ „ѨHÍ~°O... HÍÅã¨~°Ê ^À+¨O =Oâ◊
áê~°OѨ~°ºOQÍ =ã¨∞ÎO^ŒO\Ï~°∞. HÍh KåÖÏ=∞Ok J#∞‰õΩ<Õk XHõ@∞Ok.
ã¨~åÊÅ#∞ K«OѨ_O» =Å¡<Õ HÍÅã¨~Ê° ^À+¨O Ѩ_∞» `«∞O^Œx. H˘O`« x["Õ∞
J~Ú<å WO^Œ∞‰õΩ KåÖÏ HÍ~°}ÏÖË K≥|∞`å~°∞ ѨO_ç`«∞Å∞. ã¨~åÊÅ#∞
`≥eã≤ QÍh `≥eÜ«∞Hõ QÍh „Ѩ`«ºHõΔOQÍ HÍh Ѩ~ÀHõΔOQÍ HÍh JѨHÍ~°O
KÕÜ∞« @O ÖË^• K«OѨ_O» KÕã<≤ å.. ^À+¨O =^ŒÅ^Œ∞ Jx x~°Ü ‚ ∞« H“=Úk
K≥|∞`«∞Ok. Ñ‘_Oç z<å... Ç≤ÏOã≤Oz<å... |OkèOz<å... ã¨OǨÏiOz<å...
P áêѨO ã¨~°Ê ^À+¨O ~°∂ѨOÖ’ =∞#∞+¨μefl Ѩ\ ˜ì Ñ‘_çã¨∞ÎOk.
*Ï`«HõK«„HõOÖ’ <åQÆ^À+¨O =Å# =ÚYºOQÍ q"åǨÏO PÅ㨺O
HÍ=@O ã¨O`å# ã¨=∞㨺Å∞ Z^Œ∞~À¯=@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. *Ï`«HKõ „« HõOÖ’
~åǨï=Ù QÍx Hˆ `«∞=Ù QÍx 1, 2, 5, 7, 8 ™êú<åÅÖ’ LO_ç Z@∞=O\˜
â◊√Éèí„QÆÇ¨Ï ^Œ$+≤ì ÖˉõΩO_® Jâ◊√Éèí ™êú<åÅÖ’ LO_»@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 159

HÍÅã¨~Ê° ^À+¨O L#fl"åiH˜ J<ÕHõ HõëêìÅ∞ Z^Œ∞~“`å~Ú. âßs~°Hõ

J<å~ÀQƺO HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. =$uÎ L^ÀºQÍÖ’¡ W|ƒO^Œ∞Å∞ Z^Œ∞~˘¯O\Ï~°∞.
ã¨=ºOQÍ [~°QÍeû# Ѩx ‰õÄ_® PyáÈ`«∞O\Ï~Ú. TÇ≤ÏOK«x
J_»¤O‰õΩÅ∞ =ã¨∞ÎO\Ï~Ú.
ѨOK«=∞ ™ê÷#OÖ’ ~åǨï=Ù LO_ç ‰õΩAxKÕ K«∂_»|_ç# ã¨~Ê° âßѨO
HÍ~°}OQÍ ã¨O`å#O LO_»^Œ∞.
ѨOK«=∂kèѨu ~åǨï=ÙKÕ ‰õÄ_ç LO_»QÍ, ѨOK«=∞ ™ê÷#OÖ’
â◊x K«O„^Œ „QÆǨÅ∞ HõÅã≤ Ü«Ú<åfl ÖË^• K«∂_»|_ç# ã¨~°ÊâßѨO =Å¡
ã¨O`å#O HõÅ∞QÆ^Œ∞.
ã¨O`å# ÉèÏ=HÍ~°‰Ωõ _»∞ ‰õΩAxKÕ ~åǨï=Ù ÅQÆfl=∞O^Œ∞ ѨOK«=∂k
Ѩu ^Œ∞™ê÷#OÖ’ =Ù<åfl ã¨~°ÊâßѨO ã¨O`å#O HõÅ∞QÆ^Œ∞.
ѨOK«=∞=Ú ‰õΩ[™ê÷#"≥∞ÿ, ~åǨï=ÙKÕ ‰õÄ_ç |∞^èŒ∞xKÕ K«∂_»|_ç#
JkÜ«Ú ã¨~°ÊâßѨ"Õ∞ ã¨O`å#O HõÅ∞QÆ^Œ∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 160

Z‰õΩ¯= =∞OkÖ’ HõxÑ≤OKÕ XHõÜ≥∂QÆO ѨOK«=∂kèѨu ~åǨï

=Ù`À ѨOK«=∞OÖ’ â◊x Ü«ÚO_ç K«O„^Œ∞xKÕ K«∂_»|_»@O ÖË^• Hõeã≤
LO_»∞@ [~°QÍe. D Ü≥∂QÆOÖ’ K«O„^Œâ◊x HõÅ~ÚHõ ÖË^• ^Œ$+≤ì=Å¡
qKå~°=Ú ÖË^• #ëêìxH˜ HÍ~°}O J=Ù`«∞Ok. ѨOK«=∞ ™ê÷#O ã¨O`å#
™ê÷#"≥∞ÿ# HÍ~°}OQÍ ã¨O`å# ÖËq∞ ÖË^• ã¨O`å# #ëêìxH˜ HÍ~°}O
J=Ù`«∞Ok Jx K≥ѨÊ=K«∞Û.
<åQÆ^À+¨O L#fl *Ï`«‰õΩʼnõΩ JâßOu HõeyOKÕ Ñ¨iã≤÷`«∞Å∞
U~°Ê_»`å~Ú. ã¨O`å#O HõÅ∞QÆHõáÈ=_»O`À áê@∞ Pi÷Hõ ã¨=∞㨺Å∞,
q"åǨÏOÖ’ *ÏѨºO, JOQÆqÇ‘Ï#∞Öˇ#· ã¨O`«u [x‡OK«_O» , Ѩل`«â’HõO,
"≥·"åÇ≤ÏHõ rq`«OÖ’ P@OHÍÅ∞ <åQÆ^À+¨=Ú =Å¡<Õ U~°Ê_»∞`åÜ«∞x
ѨÙ~å}ÏÅ∞ K≥|∞`«∞<åfl~Ú.
~åǨïˆH`«∞ ^ÀëêÅ∞ f„=OQÍ L#fl"åiH˜ „Ѩܫ∞`åflÅ∞ Ѷ¨eOK«Hõ
áÈ=_»O, JѨCÅ∞, #ëêìÅ∞~å=_»O, x~°∞^ÀºQÆO, JuHÀѨO, ^Œ∞~å‡~°Ñæ Ù¨
„Ѩ=~°Î#, J<å~ÀQͺÅ∞, QÆ~°ƒù„™ê"åÅ∞, áê=Ú ÖË^• q+¨ H©@HÍÅ∞
HÍ@∞, =ºaèKå~°O, „`åQÆ∞_»∞, E^ŒO=O\˜ ã¨=∞㨺Å∞ f„=OQÍ LO\Ï~Ú.
‰õΩÖÏO`«~,° =∞`åO`«~,° ^ÕâßO`«~° q"åǨÅ∞ „Ѩ=∂^ŒOQÍ =∂~°`å~Ú.
ã¨~°Ê^ÀëêÅ =Å# PÜ«ÚóH©Δ}=Ú, ã¨O`å#O HõÅQÆHõáÈ=@O,
ã¨O`å#O Hõey<å "≥O@<Õ K«xáÈ=_»O, ÉèÏ~°ºÉèí~°ÎÅ =∞^茺 qÉèË^è•Å∞
U~°Ê_»_O» , ^ŒOѨ`∞« ʼnõΩ q_®‰õΩÅ∞ fã¨∞H˘<Õ Ñ¨iã≤u÷ U~°Ê_»_O» , JHõ™ê‡`«∞Î
~À_»∞¤ „Ѩ=∂^•Å∞ [~°Q_Æ O» , QÆ~ƒ° „ù ™ê"åÅ∞ [~°Q_Æ O» , q"åǨÏO PÅ㨺OQÍ
[~°Q_Æ O» ,=∂OQÆź ^À+¨O ÖÏO\˜ ã¨=∞㨺Å∞ Z^Œ∞~À¯=Åã≤ LO@∞Ok.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 161

*Ï˝#^Œ$+≤ìÖËHõáÈ=@=Ú ÖËHõ "≥∞^Œ_»∞ã¨iQÍ Z^ŒQÆHõáÈ=_»=Ú=Å¡

J==∂<åÅ∞ (ÖËHõ) Jáê~åúÅ∞KÕã¨∞HÀ=_»=Ú.
[x‡Oz# ã¨O`å#=Ú#‰õΩ |∞kú=∂O^Œº=Ú HõÅ∞QÆ∞@.
QÆ~°ƒù=ÚÖ’ tâ◊√=Ù =∞~°}˜OK«∞@.
ÉèÏ~åºÉèí~°ÎÅ =∞^茺 ã¨Yº`«ÖËHõáÈ=Ù@ (ÖËHõ) "≥·"åÇ≤ÏHõ rq`«OÖ’
Jã¨O`«$Ñ≤Î.
=∞~°}˜Oz# tâ◊√=Ù HõÅ∞QÆ∞@.
QÆ~ƒ° =ù Ú xÅ=HõáÈ=_»=Ú, qz„`«=∞~Ú# ~ÀQÆ=ÚÅ∞ HõÅQÆ_=» Ú.
JOQÆ"H·≥ Åõ º=ÚQÆÅ ã¨O`å#=Ú HõÅQÆ_=» Ú, "åǨÏ# „Ѩ=∂^•Å∞.
â◊„ã¨ÎzH˜`«ûÅ∞ qѶ¨Å=Ú J~Ú =∞~°}˜OK«_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
=$+¨}=ÚÅ "åº^è∞Œ Å∞, =ºã¨<åʼnõΩ ÉÏxã¨Å∞ HÍ=_»=Ú [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
g~°ºHõ}=ÚÅ∞ #tOK«∞@, #ѨÙOã¨H`õ Ê« O U~°Ê_»∞@ [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
HÍ#û~ü, ã≤Ѷ≤eãπ , ÃÇÏiflÜ«∂, Z~Ú_£û, =¸„`« ã¨O|O^èŒ=∞~Ú#
~ÀQÆ=ÚÅ∞ HõÅQÆ_»=Ú [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
=Oâ◊=$kúÖËHõáÈ=_»=Ú, ‰õΩ@∞O|=ÚÖ’ „¿Ñ=∞, Jaè=∂#=ÚÅ∞
`«yæáÈ=_»=Ú [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
â◊„`«∞=ÙÅ =Å# =∞$u K≥O^Œ_»=Ú, ã¨O`å#=Ú â◊„`«∞=ÙÅ∞QÍ
=∂~°_»=Ú [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
=∂#ã≤Hõ âßOu ÖËHõáÈ=_»=Ú, q+¨[O`«∞=ÙÅ=Å¡, [Å „Ѩ=∂
^Œ=ÚÅ =Å¡=∞~°}˜OK«_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
J==∂<åÅ∞ ÖËHõ JѨxO^ŒÅ =Å¡ =∞~°}˜OK«_»O, Ѩ~°¢ã‘Î ã¨OѨ
~°¯=Ú [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 162

~°∞}„QÆã∞¨ Å÷ ∞ JQÆ∞@, W`«~∞° Å JѨCʼnõΩ Ç¨g∞Å∞ LO_»∞@ ‰õÄ_®

[~°∞QÆ∞`«∞Ok. x"å㨠HÍÅO / PÜ«Ú „Ѩ=∂}=Ú `«yæOK«∞#∞.
Kտ㠄Ѩu ѨxH˜ P@OHõ=ÚÅ∞ HõÅ∞æ#∞.
¿Ñ^ŒiHõO, PiúHõ W|ƒO^Œ∞Å∞ HõeyOK«∞#∞.
Ñ≤„`åi˚`«O ǨÏiOz áÈ=Ù#∞.
â◊„`«∞=ÙÅ∞, QÆ∞ѨΠâ◊„`«∞=ÙÅ∞ JkèHõ=∞QÆ∞@ KÕÜ«Ú#∞.
`À|∞@∞ì=ÙÅ`À W|ƒO^Œ∞Å∞ HõeyOK«∞#∞.
`«~°K«∂ *ˇ·Å∞ "≥à◊§_»O, áÈbãπ ˆHã¨∞Å∞O\Ï~Ú.
ZO`« hu=O`«OQÍ, ^è~Œ ‡° |^ŒOÌ QÍ Hõ+Ñì̈ _¨ ®¤ `«Q∞Æ Ñ¶e¨ `åÅ∞ ^ŒH¯õ Hõ
U^À XHõ ã¨=∞㨺Å∞ ~å=_»O.
[x‡Oz# ã¨O`å#=Ú#‰õΩ |∞kú =∂O^ŒºO HõÅ∞QÆ@.
QÆ~°ƒùOÖ’ tâ◊√=Ù =∞~°}˜OK«∞@.
"≥·"åÇ≤ÏHõ r=`«OÖ’ J#O^ŒO ÖËHõ Jã¨O`«$Ñ≤Î, ÉèÏ~°ÎÉèí~°ÎÅ =∞^茺
ã¨=∞#fiÜ«∞O ÖËHõ áÈ=Ù@.
QÆ~°ƒùO xÅ=Hõ áÈ=Ù@.
JOQÆ "≥·HõźO`À ã¨O`å#O HõÅ∞QÆ∞@.
n~°…HÍeHõ "åº^èŒ∞Å∞ U~°Ê_»∞@, zH˜`«û qѶ¨Å"≥∞ÿ =∞~°}˜OK«∞@.
"≥ÚO_çQÍ =º=ǨÏiOK«∞@, â◊„`«∞=Ù =Å# =∞$u K≥O^Œ∞@.
=∂#ã≤Hõ „ѨâßO`« ÖËHõ áÈ=Ù@, „Ѩ=∂^•Å∞, J==∂<åÅ∞.
ã¨~°Ê ^ÀëêÅ =Å# J<ÕHõ ‰õΩ@∞O|, L^ÀºQÆ, "åºáê~° ã¨=∞㨺
Å∞O_»∞@.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 163

HÍÅã¨~°Ê ^À+¨=Ú qq^èŒ Ñ¨iëê¯~° =∂~åæÅ∞

HÍÅã¨~Ê° Ü≥∂QÆO Ѩ\#ì˜ "å~°∞, ã¨Ñ=Ψ ∞, J+¨=ì ∂Ö’¡ ~åǨï Hˆ `«∞=ÙÅ∞

L#fl "å~°∞, ѨÓ~°fi [#‡Ö’ áê=ÚÅ#∞ K«OÑ≤<å "å~°∞ ÖË^• =∞O„`« `«O„`«
qkè q^è•<åÅ`À |OkèOz#"å~°∞, áê=ÚŠѨÙ@ìÅ#∞ „`«qfi WO_»∞¡
Hõ\ ˜ì# "å~°∞ <åQÆ^À+¨O HõÅ"åÔ~· ѨÙ_»∞`å~°∞.
HÍÅã¨~Ê° ^À+¨ x"å~°}HÔ · <åQÆ Ñ¨Ó[ ÖË^• <åQÆ „Ѩu+¨ª KÕÜ∞« =Öˇ#∞.
Ü«∞^ä•qkèQÍ QÀ, Éèí∂, uÅ, Ç≤Ï~°}º=ÚÅ∞ ^•#=Ú W=fi=Öˇ#∞. nx =Å#
^À+¨=Ú áÈ~Ú Ñ¨Ù„`« ã¨O`«u Hõey ‰õΩÖÏaè=$kú, ã¨OѨ`«û=∞$kú HõÅ∞QÆ HõÅ^Œ∞.
<åQÆ^À+¨O f„="≥∞ÿ#k J~Ú`Õ â◊√Hõ¡ áœ_»ºq∞<å_»∞ „jHÍà◊ǨÏã≤ÎÖ’
x„^ŒKÕã≤ =∞~°∞ã¨\ ˜ k#O t=^Œ~°≈#O KÕã¨∞H˘x ѨÓ[Å∞ [iÑ≤OK«∞@
=Å¡ x"å~°} HõÅ∞QÆQÆÅ^Œ∞.
P~°∞ =ÚMÏÅ ~°∞„^•HõΔÅ∞ K≥=ÙʼnõΩ ÖË^• QÍAʼnõΩ ÖË^• LOQÆ~°OQÍ
^èŒiOK«∞@ =Å#, U#∞QÆ∞ `ÀHõ "≥O„@∞HõÅ∞ LOQÆ~°OQÍ ÖË^• KÕuH˜
Hõ_Üç ∞« OQÍ ^èiŒ OK«∞@=Å¡ HÍÅ ã¨~Ê° ^À+¨=Ú #∞O_ç x"å~°} á⁄O^ŒQÅÆ ~°∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 164

PO„^è„Œ Ѩ^âÕ òÖ’x HÍHÍx =∞iÜ«Ú `«q∞à◊<å_»∞Ö’x ~å"Õ∞â◊fi~°=Ú

#O^Œ∞ ã¨~°Ê ^À+¨=ÚʼnõΩ <åQƄѨu+¨ªKÕã≤# ‰õÄ_® HÍÅã¨~°Ê ^À+¨=Ú
ѨiǨÏiOѨ|_»∞#∞.
<åQÆ „Ѩu=∞‰õΩ 27 ~ÀAÅ∞ ѨÓ[KÕã≤ P „Ѩu=∞#∞ ^Õ"åÅÜ«∞=Ú
#‰õΩ ã¨=∞iÊOK«=Öˇ#∞.
"≥O_ç`À ã¨~Ê° PHÍ~°=ÚÖ’ LOQÆ~=° Ú KÕ~ÚOz J<åq∞Hõ „"ÕÅ∞H˜
^èŒiOK«=ÅÜ«Ú#∞ ÖË^• =∞Ǩ~å„+¨ìÖ’x <åã≤H± ^ŒQÆæ~° „`«Ü«∞O|ˆHâ◊fi~ü
=^ŒÌ HÍÅã¨~Ê° ^À+¨x"å~°} KÕÜ∞« QÆŠѨÙ~ÀÇ≤Ï`«∞ŠѨ~º° "ÕH}Δõ Ö’ ѨÓ*Ïk
Hõ=ÚÅ∞ x~°fiÇ≤ÏOz<å ‰õÄ_® HÍÅã¨~°Ê ^À+¨=Ú Ñ¨iǨÏiOѨ|_»∞#∞.
QÀ"Õ∞kèH=õ Ú, "≥_· ∂»è ~°º=Ú HõeÑ≤QÍ QÍx, q_çQÍQÍx =∞^躌 "ÕÅ∞#‰õΩ
"≥O_ç`À ^èŒiOz#KÀ ‰õÄ_® HÍÅã¨~°Ê ^À+¨=Ú Ñ¨iǨÏiOѨ|_»∞#∞.
|OQÍ~°=Ú`ÀQÍx Pi÷Hõ ™ÈÎ=∞`« ÖËx"å~°∞ "≥O_çÖ’ <åQÆѨ_»QÆ
KÕ~ÚOz UHÍ^Œâ◊ ~°∞„^•aè¿+HõO KÕ~ÚOz „ÉÏǨχ}∞xH˜ Ѩ_»QÆ ^•#O
KÕã≤#KÀ ‰õÄ_® HÍÅã¨~°Ê ^À+¨=Ú Ñ¨iǨÏiOѨ|_»∞#∞.
„Ѩu ~ÀA ã¨~°Êã¨∂HõÎ=Ú`À t"åÅÜ«∞=ÚÖ’ ~°∞„^•aè¿+Hõ=Ú 11
~ÀAÅ∞ KÕ~ÚOz# HÍÅã¨~°Ê ^À+¨ f„=`« `«QÆ∞æ=ÚY=Ú Ñ¨@∞ì#∞.
U^≥·<å ã¨∞„|Ǩχ}º ˆHΔ„`«=ÚÖ’ ("≥∂Ñ≤^Õq, aHõ¯"ÀÅ∞ =O\˜ ˆHΔ„`«
=ÚÅ∞) 180 „Ѩ^ŒHΔ̃}=ÚÅ∞ KÕã≤, "≥O_çѨ_»QÆ#∞ ^Õ=™ê÷#=Ú#‰õΩ ã¨=∞
iÊOz#KÀ ‰õÄ_® HÍÅã¨~°Ê ^À+¨=Ú Ñ¨iǨÏiOѨ|_»∞#∞.
aHõ¯"ÀÅ∞, "≥∂Ñ≤^Õq, <åQÆ∞Å∞áê_»∞, #=ÓÅ∞~°∞ ѨÙ@ì, ÃÑ^Œ‰õÄ~°
áê_»∞, á⁄#∂fl~°∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ã¨∞„|Ǩχ}º (ã¨~°Ê „QÆÇ¨Ï ˆHΔ„`«=Ú) ÅÖ’
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 165

gÖˇ·#KÀ ÉèÏ~åºÉèí~°ÎÅ∞ x„^ŒKÕã≤ ™êfiq∞"å~°¡‰õΩ `«y# suÖ’ Jaè¿+HÍ

^Œ∞Å#∞ x~°fiÇ≤ÏOz#KÀ ‰õÄ_® HÍÅã¨~°Ê ^À+¨=Ú Ñ¨iǨÏiOѨ|_»∞#∞.
~åǨïHÍÅO #O^Œ∞ „Ѩu ™È=∞ "å~°O <åQÆ ^Õ=`«‰õΩ H©Δ~åxfl
x"Õ^Œ# KÕã≤ ѨÓ[ KÕÜ«∂e. ÖË^• ~åǨïHÍÅO #O^Œ∞ <åQÆ ^Õ=`«‰õΩ
H©Δ~åxfl x"Õ^Œ# KÕã≤ #=„QÆÇ¨Ï PÅÜ«∞OÖ’ ^•#OQÍ WK«∞Û@ =Å#
‰õÄ_® HÍÅã¨~°Ê ^À+¨=Ú Ñ¨iǨÏiOѨ|_»∞#∞.
„f„="≥∞ÿ# <åQÆ^À+¨O L#fl Ü«∞_»Å <åQÆ Ñ¨OK«q∞ ~ÀA# „jHÍà◊
ǨÏã≤Î Hˆ „Δ `åxfl ^Œi≈Oz ^Œ∞~°,æ áê`åà◊ q<åÜ«∞‰õΩx ^Œi≈Oz ѨÓlOK«@O
=Å# ‰õÄ_® HÍÅã¨~°Ê ^À+¨=Ú Ñ¨iǨÏiOѨ|_»∞#∞.
„j HÍà◊ǨÏã≤ÎÖ’ ~åǨïˆH`«∞ ѨÓ[ KÕ~ÚOK«_»O =Å# ‰õÄ_®
HÍÅã¨~°Ê ^À+¨=Ú Ñ¨iǨÏiOѨ|_»∞#∞.
Pi÷Hõ ™ÈÎ=∞`« ÖËx"å~°∞ Hõhã¨=Ú ã¨~Ê° „QÆÇϨ Hˆ „Δ `«=ÚÅ#∞ 7 =∞OQÆà◊
"å~°=ÚÅ∞QÍx, 18 Pk"å~°=ÚÅ∞QÍx ^Œi≈Oz 70 „Ѩ^ŒHõΔ}Å∞ KÕã≤
ѨÙ@ìÖ’ áêÅ∞áÈã≤#KÀ ‰õÄ_® HÍÅã¨~°Ê ^À+¨=Ú Ñ¨iǨÏiOѨ|_»∞#∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 166

"≥∂Ñ≤^Õq, =∞O_»=e¡, <åQÆ∞Åáê_»∞, ÃÑ^Œ‰õÄ~°áê_»∞, =∞ÖÏ¡O,

`≥<åe, =∞OQÆà◊yi, #=ÙÅ∂i ѨÙ@ì, aHõ¯"ÀÅ∞ "≥ÚII#q ã¨∞„|Ǩχ}º
(ã¨~Ê° „QÆÇϨ Hˆ „Δ `«=ÚÅ∞) Hˆ „Δ `«=ÚÅ∞ D Hˆ „Δ `«=ÚÅÖ’ `«y# qkè q^è•<åÅ`À
ѨÓ[Å∞ x~°fiÇ≤ÏOz<å ‰õÄ_® HÍÅã¨~°Ê ^À+¨=Ú Ñ¨iǨÏiOѨ |_»∞#∞.
=∞„^•ã¨∞ #∞O_ç |Ü«∞Å∞ ^Õi ''H˘~ÚÖÏ<£ "≥∞~ÚÖò—— ZH˜¯ â◊OHõ~<° £
H˘~ÚÖò ¿ãì+¨<À¡ ky JHõ¯_» „Ѩ`ÕºHõ=ÚQÍ HÍÅã¨~°Ê ^À+¨x"å~°}‰õΩ
xi‡OK«|_ç# ^Õ"åÅÜ«∞=ÚÖ’ ѨÓ[ KÕ~ÚOK«∞ HÀ=_»O =Å¡ HÍÅã¨~°Ê
^À+¨=Ú `˘Å∞QÆ∞`«∞Ok.
„jHÍà◊ǨÏã≤Î "≥o§ ~åǨï, ˆH`«∞, ã¨~°Ê^À+¨ ѨÓ[ KÕ~ÚOK«∞H˘x
q∞#∞=ÚÅ∞, LÅ=Å∞, HõO^Œ∞Å∞, ^•#O KÕã<≤ å ‰õÄ_® HÍÅã¨~Ê° ^À+¨=Ú
ѨiǨÏiOѨ|_»∞#∞.
J=∞‡"åi PÅÜ«∞OÖ’ ~åǨïHÍŠѨÓ[Å∞ KÕ~ÚOK«_»O =Å#
‰õÄ_® HÍÅã¨~°Ê ^À+¨=Ú Ñ¨iǨÏiOѨ|_»∞#∞.
QÆ}ѨuH˜ J@∞‰õΩÅ∞ ÉˇÅ¡O <≥·"Õ^ŒºO`À ѨÓ[Å∞ KÕÜ«∞_»O =Å#
‰õÄ_® HÍÅã¨~°Ê ^À+¨=Ú Ñ¨iǨÏiOѨ|_»∞#∞.
<åˆQO„^Œ™êfiq∞ ~Ô O_»∞ "≥O_ç Ѩ_Q» ÅÆ ‰õΩ Jaè¿+HõO KÕÜ∞« _»O =Å#
‰õÄ_® HÍÅã¨~°Ê ^À+¨=Ú Ñ¨iǨÏiOѨ|_»∞#∞.
~åÇ¨ï ˆH`«∞Å ^À+¨ x"å~°}‰õΩ Jhfl â◊H˜Î Ñ‘~îåÅ∞ HÍh ÖË^• H˘xfl
â◊HÑΘ ~‘ åî Å∞ ^Œi≈OK«@O =Å# ‰õÄ_® HÍÅã¨~Ê° ^À+¨=Ú Ñ¨iǨÏiOѨ|_»∞#∞.
~åÇ¨ï ˆH`«∞=ÙʼnõΩ q∞#∞=ÚÅ∞, LÅ=Å∞ ^•#O KÕÜ«Ú@ =Å#
‰õÄ_® HÍÅã¨~°Ê ^À+¨=Ú Ñ¨iǨÏiOѨ|_»∞#∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 167

q[Ü«∞"å_» Hõ#Hõ^∞Œ ~°=æ ∞‡, ã≤HO˜ „^•ÉÏ^Œ∞Ö’ L[˚~Úh HÍm=∂`«,

Ec¡Ç≤ÏÖòûÖ’x ÃÑ^ŒÌ=∞‡ ^Õ"åÅÜ«∂Å#∞ ^Œi≈OK«_»O =Å# ‰õÄ_®
~åǨïˆH`«∞=ÙÅ ^À+¨O `˘ÅyáÈQÆÅ^Œ∞.
ã≤OǨK«ÅO Ö’x Pk=~åǨϙêfiq∞x ^Œi≈OK«_»O =Å# ‰õÄ_®
~åǨï ^À+¨O `˘Å∞QÆQÆÅ^Œ∞.
Hõ$ëê‚ lÖÏ¡ "≥∂Ñ≤ ^ÕqÖ’x ã¨∞„|Ǩχ}˺â◊fi~° ™êfiq∞x, ÃÇÏ· ^Œ~åÉÏ^£
Ö’ 㨯O^Œyi ã¨∞„|Ǩχ}˺â◊fi~° ™êfiq∞ ^Œi≈Oz, Jaè¿+HÍÅ∞ KÕÜ«∞_»O
=Å# ‰õÄ_® <åQÆ^À+¨O `˘ÅQÆ∞`«∞Ok.
<åQƄѨu+¨ª KÕÜ«∞_»O, ÉÁQÆ∞æÅ∞ hà◊¡Ö’ =^ŒÅ_»O, â◊√„Hõ, =∞OQÆà◊
"å~åÅ∞ ѨÙ@ìÖ’ áêÅ∞ áÈÜ«∞_»O =Å# ‰õÄ_® ã¨~Ê° ^À+¨O `˘ÅQÆ∞`«∞Ok.
^À+¨ „ѨÉÏè "åxfl |\˜ì =∂„`«"∞Õ Ñ¨iëê¯~°O KÕã∞¨ HÀ=Åã≤ LO@∞Ok.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 168

<åQÆ ^À+¨O f„="≥∞ÿ#k J~Ú#@¡~Ú`Õ ZHõ¯_≥·<å ^Œ∞~åæ J=∞‡"åi

PÅÜ«∞OÖ’ x„^ŒKÕã≤ =∞~°∞ã¨\ ˜ k#=Ú# t=^Œ~°≈#O KÕã¨∞H˘x
~åǨïˆH`«∞=ÙŠѨÓ*, ^•#=ÚÅ∞ KÕã≤<å ‰õÄ_® x"å~°} [~°∞QÆ∞#∞.
P~°∞ =ÚMÏÅ QÆ}âË ò ~°∞„^•HõΔ QÍx, Zxq∞k =ÚMÏÅ ~°∞„^•HõÅΔ #∞
^èŒiOK«∞@`À áê@∞ U#∞QÆ∞ "≥O„@∞HõÅ`À KÕã≤# iOQ∑QÍx KÕuH˜ Hõ_ç
Ü«∞OQÍ HÍh ^èiŒ OK«∞@ =Å# ‰õÄ_® HÍÅã¨~Ê° ^À+¨=Ú Ñ¨iǨÏiOѨ|_»∞#∞.
`≥Å¡"å~°∞*Ï=Ú# `«_ç|@ìÅ`À ã¨∞„|Ǩχ}º PÅÜ«∞=Ú#‰õΩ 70
„Ѩ^Œ H˜Δ}=ÚÅ∞ ÉèÏ~åºÉèí~°ÎÅ∞ W~°∞=Ù~°∞ KÕÜ«∞=Öˇ#∞. WÖÏ U_»∞ Pk
"å~°=Ú Å∞ KÕã≤#KÀ ‰õÄ_® HÍÅã¨~°Ê ^À+¨=Ú Ñ¨iǨÏiOѨ|_»∞#∞.
`«q∞à◊<å_»∞Ö’x P~°∞ ã¨∞„|Ǩχ}º ˆHΔ„`«=ÚÅ∞ ^Œi≈Oz ÉèÏ~åº
Éè~í Åΰ ¿Ñ~°∞ g∞^Œ ѨÓ[Å∞ [iÑ≤OK«∞H˘x#KÀ ‰õÄ_® HÍÅã¨~Ê° ^À+¨=Ú
ѨiǨÏiOѨ|_»∞#∞.
|OQÍ~°∞ ã¨~°Ê Ѩ„u=∞#∞ (Pi÷Hõ ™ÈÎ=∞`« ÖËx"å~°∞ "≥O_ç <åQÆ
„Ѩu=∞#∞) KÕ~ÚOz 11 ~ÀAÅ∞ ~°∞„^•aè¿+Hõ=Ú KÕ~ÚOz ^•#=Ú
KÕã≤#KÀ ‰õÄ_® HÍÅã¨~°Ê ^À+¨=Ú Ñ¨iǨÏiOѨ|_»∞#∞.
‰õΩ[, ~åǨï, Hˆ `«∞ „QÆÇϨ =ÚʼnõΩ q_çq_çQÍ "Õ^ÑŒ O¨ _ç`∞« xKÕ „QÆÇϨ
[Ѩ=ÚÅ∞ KÕ~ÚOz „QÆǨÏ^•#=ÚÅ∞ PÜ«∂ ~°OQÆ∞ =„ã¨Î=Ú Å`À
KÕ~ÚOz#KÀ ‰õÄ_® HÍÅã¨~°Ê ^À+¨=Ú Ñ¨iǨÏiOѨ|_»∞#∞.
U_»∞ =∞OQÆà"◊ å~åÅ∞ 70 ™ê~°∞¡ ã¨∞„|Ǩχ}º J+¨Hì =õ Ú áê~åÜ«∞}
KÕÜ«∞=Öˇ#∞ ÖË^• +¨+≤ì, Hõ$uÎHõ #HõΔ„`«=ÚÅÖ’ P=ÙáêÅ`À ã¨∞„|Ǩχ}º
™êfiq∞H˜ H©~Δ åaè¿è +Hõ=Ú KÕã#≤ KÀ HÍÅã¨~Ê° ^À+¨=Ú Ñ¨iǨÏiOѨ|_»∞#∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 169

`«∂~°∞Ê QÀ^•=i lÖÏ¡Ö’x H˘`«ÎHÀ@ (HÀ\˜Ñ¨e¡)Ö’ ã¨O`å#

QÀáêÅ ™êfiq∞x ^Œi≈Oz `«y# suÖ’ ѨÓ*ÏkHõ=ÚÅ∞ x~°fiÇ≤ÏOz#
‰õÄ_® HÍÅã¨~°Ê ^À+¨=Ú Ñ¨iǨÏiOѨ|_»∞#∞.
ã¨~°Êã¨∂HõÎ=Ú`À ѨÓ[ KÕ~ÚOz H˘x UHÍ^Œâ◊ ~°∞„^•aè¿+Hõ=Ú
ÉèÏ~åº Éèí~°ÎÅ∞ W~°∞=Ù~°∞ KÕã≤#KÀ ã¨`«Êùe `«=ÚÅ∞ á⁄O^ŒQÆÅ~°∞.
„Ѩu~ÀA ã¨∂~åº+¨ìHõO, ã¨∞„|Ǩχ}Ϻ+¨ìHõO, ^Œ∞~°æ, QÆ}Ëâ◊ ™È΄`«
=ÚÅ∞ áê~åÜ«∞} KÕÜ∞« =Öˇ#∞ ÖË^• „j ™ê~Ú rq`« K«i„`«, QÆ∞~°∞K«i„`«,
^Œ`«Î K«i„`« „QÆO^äŒ áê~åÜ«∞}=Ú KÕã≤#KÀ ‰õÄ_® HÍÅã¨~°Ê ^À+¨=Ú
ѨiǨÏiOѨ|_»∞#∞.
P~°∞ Pk"å~°=ÚÅ∞ 60 ™ê~°∞¡ ã¨∂~åº+¨ìHõ áê~åÜ«∞} KÕã≤#
ÖË^• XHõ Pk"å~°O #=„QÆǨÏ=ÚʼnõΩ 108 „Ѩ^ŒH˜Δ}=ÚÅ∞ KÕã≤ #=
„QÆǨÏѨÓ[ âß™ÈÎHõÎ=ÚQÍ [iÑ≤OK«∞H˘x#KÀ ‰õÄ_® HÍÅã¨~°Ê ^À+¨=Ú
ѨiǨÏiOѨ|_»∞#∞.
„Ѩf â◊√Hõ¡Ñ¨HõΔ áê_»ºq∞ J=∂"å㨺 u^èŒ∞ÅÖ’¡ â◊x"å~°O <å_»∞
QÆ∞„~åʼnõΩ QÆ∞yæà◊√¡ ÃÑ@∞ì@, Ѩ‰õΔΩʼnõΩ PǨ~°O ÃÑ@∞ì@ =Å# ‰õÄ_®
HÍÅã¨~°Ê ^À+¨=Ú Ñ¨iǨÏiOѨ|_»∞#∞.
<åQÆ „Ѩu=∞ (ã¨∞„|Ǩχ}º) 27 ~ÀAÅ∞ ѨÓlOz U^≥·<å x`«º
ѨÓ[Å∞ [iˆQ PÅÜ«∞OÖ’ ^•#=Ú KÕÜ«∞@ KÕ`« ‰õÄ_® HÍÅã¨~°Ê
^À+¨=Ú Ñ¨iǨÏiOѨ|_»∞#∞.
„Ѩf ™È=∞"å~°O ~åǨïHÍÅ=∞O^Œ∞ <åQÆ^Õ=`«‰õΩ áêÅ`À Jaè
¿+H˜Oz H©Δ~å#flO x"ÕkOz áêÅ#∞ ^•#O KÕÜ«Ú@ =Å# ‰õÄ_®
HÍÅã¨~°Ê ^À+¨=Ú Ñ¨iǨÏiOѨ|_»∞#∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 170

#=„QÆǨÏ=ÚʼnõΩ W~°"≥· XHõ k#=ÚÅ∞ „Ѩ^ŒH˜Δ}Å∞ KÕÜ«Ú@KÕ`«

â◊√Éèí=∞QÆ∞#∞. ~åǨï HÍÅOÖ’ ~åǨïHÍÅ náêÅ∞ ÃÑ@ì@O =Å#
‰õÄ_® HÍÅã¨~°Ê ^À+¨=Ú Ñ¨iǨÏiOѨ|_»∞#∞.
‰õΩ[, ~åǨï, ˆH`«∞ „QÆǨÏ=ÚʼnõΩ q_çq_çQÍ [Ѩ=ÚÅ∞ KÕ~ÚOz
PÜ«∂ „QÆǨÏ^•#=ÚÅ∞ `«Ñ¨ÊHõKÕÜ«∞=Öˇ#∞. gÖˇ·#KÀ ã¨~°fi„QÆÇ¨Ï „Ѩu+¨ì
KÕã≤#KÀ ‰õÄ_® HÍÅã¨~°Ê ^À+¨=Ú Ñ¨iǨÏiOѨ|_»∞#∞.
`«q∞à◊<å_»∞Ö’x u~°∞<åˆQâ◊O (~åǨï ^Õ"åÅÜ«∞O) ^Œi≈Oz P=Ù
áêÅ`À ~åǨïHÍÅOÖ’ Jaè¿+HõO [iÑ≤OK«∞HÀ=Öˇ#∞. `«~°∞"å`« "≥·n
â◊fi~°<£ HÀÜ«∞Öò (‰õΩ[ Hˆ „Δ `«O) ^Œi≈Oz Jaè¿+Hõ=Ú KÕ~ÚOK«∞ H˘#QÆÅ~°∞.
`«~∞° "å`« Hˆ `«∞ ÃÑ~°OÉÏi (ˆH`«∞ Hˆ „Δ `«=Ú) ^Œi≈Oz P=Ù <≥~Úº náêÅ`À
ѨÓ[Å∞ KÕ~ÚOK«∞H˘x#KÀ ‰õÄ_® HÍÅã¨~Ê° ^À+¨=Ú Ñ¨iǨÏiOѨ|_»∞#∞.
HÍÅã¨~°Ê^À+¨=Ú HõÅ"å~°∞ „Ѩu ã¨O=`«û~°O „jHÍà◊ǨÏã≤Î "≥o§
HÍÅã¨~°Ê^À+¨ x"å~°} ѨÓ[Å∞ [iÑ≤OK«∞H˘x `«~°∞"å`« *Ï˝#„Ѩã¨∂
<åO| J=∞‡"åi ^ŒQÆæ~° ‰õΩO‰õΩ=∞ ѨÓ[ [iÑ≤OK«∞H˘x#KÀ ‰õÄ_®
HÍÅã¨~°Ê ^À+¨=Ú Ñ¨iǨÏiOѨ|_»∞#∞.
„Ѩf Pk"å~°O LѨ"åã¨=ÚO@∂ <åQÆ^Õ=`åÅÜ«∞O K«∞@∞ì „Ñ¨^Œ
Hõ}
Δ Å∞ KÕã∂¨ ,Î Åe`å ã¨ÇϨ „㨠<å=∂=o QÍx, ^Œ∞~åæ ã¨ÑΨ â’¡H˜ ѨiOî z#
HÍÅã¨~°Ê ^À+¨=Ú Ñ¨iǨÏiOѨ|_»∞#∞.
HÍÅã¨~Ê° ^À+¨ JkèHõ „ѨÉÏè =O HõÅ"å~°∞ ^Õ"åÅÜ«∞=Ú#O^Œ∞ ã¨∞„|
Ǩχ}º ÖË^• <åQÆ^Õ=`å q„QÆÇ¨Ï „Ѩu ëêªÑ¨# KÕÜ«Ú@ =Å# ѨÓiÎ
^À+¨ x=$uÎ JQÆ∞#∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 171

JѨC_»Ñ¨C_»∞ J=∞‡"åiH˜ ‰õΩO‰õΩ=∂~°Û# [iÑ≤OK«_»O =Å#

‰õÄ_® HÍÅã¨~°Ê ^À+¨=Ú Ñ¨iǨÏiOѨ|_»∞#∞.
=∞OQÆà◊"å~°O ~ÀAQÍx, Pk"å~°O ~ÀA QÍx LѨ"åã¨O L<åfl
‰õÄ_® HÍÅã¨~°Ê ^À+¨=Ú Ñ¨iǨÏiOѨ|_»∞#∞.
~åǨï Hˆ `«∞=ÙʼnõΩ =¸Å=∞O„`« [Ѩ=ÚÅ∞ `«~Ê° }=ÚÅ∞ Ǩϟ=∞=Ú,
^•#=Ú KÕÜ«Ú@KÕ`« ‰õÄ_® HÍÅã¨~°Ê ^À+¨=Ú Ñ¨iǨÏiOѨ|_»∞#∞.
„Ѩf =∞OQÆà◊"å~°O ã¨∞„|Ǩχ}º ™êfiq∞x JiÛOK«∞@, Jaè¿+H˜O
K«∞@ =Å# ‰õÄ_® HÍÅã¨~°Ê ^À+¨=Ú Ñ¨iǨÏiOѨ|_»∞#∞.
"≥O_ç <åQÆ „Ѩu=∞ KÕ~ÚOz Ѩ^ŒH˘O_»∞ k#=ÚÅ∞ =¸Å=∞O„`«
ã¨Ç≤Ï`«=ÚQÍ Ñ¨ÓlOz „ÉÏǨχ}∞#‰õΩ ^•#=Ú KÕÜ«Ú@ =Å# ‰õÄ_®
HÍÅã¨~°Ê ^À+¨=Ú Ñ¨iǨÏiOѨ|_»∞#∞.
q∞#∞=ÚÅ∞, #∞=ÙfiÅ∞, LÅ∞=Å∞.. „Ѩf =∞OQÆà◊"å~°O ^•#=Ú
KÕÜ«ÚK«∂ LO_ç##∂ HÍÅã¨~°Ê ^À+¨=Ú Ñ¨iǨÏiOѨ|_»∞#∞. ÃÑ·#
K≥Ñ≤Ê# Jxfl HÍ~°º=ÚÅ∞ KÕÜ«∞ÖËHõáÈ~Ú# H˘xfl J~Ú# ÉèíH˜Î „â◊^ŒÌÅ`À
PK«iOz#KÀ HÍÅã¨~°Ê ^À+¨=Ú Ñ¨iǨÏiOѨ|_»∞#∞ Jx #=∞‡Hõ=Ú.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 172

ã¨O`å#OÃÑ· „ѨÉèÏ"åxfl
K«∂¿Ñ H˘xfl Ü≥∂QÍÅ∞
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 173

ã¨~°ÊâßѨ Ü≥∞åQÆ=Ú
ѨOK«=∞ ™ê÷#=Ú#O^Œ∞ ~åǨï=ÙO_ç ‰õΩAxKÕ K«∂_»|_ç##∞
ÖË^• ѨOK«=∞=Ú ‰õΩ[™ê÷#"≥∞ÿ ~åǨï=Ù JO^Œ∞#fl#∞, ѨOK«=∂kèѨu
~åǨï=Ù`À HõÅã≤=ÙO_»QÍ, ѨOK«=∞=∞O^Œ∞ â◊x K«O„^Œ∞x`À HõÅã≤##∞
ÖË^• K«∂_»|_ç##∞, ã¨O`å#HÍ~°‰Ωõ _»∞ ‰õΩAx`À#∞, ~åǨï=Ù ÅQÆfl=Ú
#O^Œ∞, ѨOK«=∂kèѨu ^Œ∞™ê÷#=Ú#O^Œ∞#fl#∞, ѨOK«=∞=Ú ‰õΩ[
™ê÷#"≥∞,ÿ ~åǨï=Ù`À ‰õÄ_ç |∞^è∞Œ xKÕ K«∂_»|_ç##∞ - ÃÑ· Ü≥∞åQÆ=ÚÅxfl
ã¨~°Ê âßѨÜ≥∞åQÆ=ÚÅ∞ J=Ù`å~Ú.
D Ü≥∞åQÆ=Ú#O^Œ∞ [x‡Oz#"å~°∞ ã¨~Ê° âßѨ HÍ~°}=ÚQÍ ã¨O`å
#=Ú ÖËx"å~°QÆ∞^Œ∞~°∞.
ÃÑ·Ü≥∞åQÆ=ÚÅ#∞ J#∞ã¨iOz ѨOK«=∞™ê÷#=Ú#‰õΩ ã¨O|OkèOz
Jjã¨∞ûÅ∞ ÖË^• âßѨ=ÚÅ∞ ã¨O`å#=Ú HõÅ∞QÆHõáÈ= _®xHÀ ÖË^•
QÆ~°ƒù„™ê==ÚÅ∞ J=fi_®xHÀ HÍ~°}=∞ø`å~Ú. ÃÑ· Ü≥∞åQÆ=Ú ÅO^Œ∞
ѨOK«=∞=Ú, ѨOK«=∂kèÑu¨ HÍ~°H_õ ∞» =∞iÜ«Ú ~åǨï=Ù „Ѩ^•è #=ÚQÍ
HÍ~°‰õΩÅ=Ù`å~°∞.
Ñ≤`«$âßѨ ã¨∞`«HõΔÜ«∞ Ü≥∞åQÆ=Ú
~°q ѨOK«=∞O^Œ∞O_»QÍ hK«™ê÷#"≥∞ÿ##∞ ÖË^• =∞Hõ~°, ‰õΩOÉèí
JOâ◊=ÚÖˇ·##∞ ÖË^• áêѨ„QÆǨÏ=ÚÅ =∞^茺 L#fl#∞ DÜ≥∞åQÆ=Ú
U~°Ê_»∞#∞. *Ï`«H=õ ∞O^Œ∞ D Ü≥∞åQÆ=Ú U~°Ê_ç# Ñ≤`$« âßѨ=Ú HÍ~°}OQÍ
ã¨O`å#=Ú ÖËx"å~°QÆ∞^Œ∞~°∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 174

=∂`«$âßѨ ã¨∞`«HõΔÜ«∞ Ü≥∞åQÆ=Ú

J+¨ì=∂kèѨu ѨOK«=∞=∞O^Œ∞, ѨOK«=∂kèѨu J+¨ì=∞=∞O^Œ∞,
K«O„^Œ∞_»∞ K«`«∞~å÷kèѨu`À ‰õÄ_ç +¨+¨ª=∞O^Œ∞#flѨÙ_»∞ D Ü≥∞åQÆ=Ú
U~°Ê_»∞`«∞Ok. `«e¡ âßѨ=Ú HÍ~°}OQÍ ã¨O`å# #+¨ì=Ú J=Ù`«∞Ok.
ÉèÏ`«$ âßѨ ã¨∞`«HõΔÜ«∞ Ü≥∞åQÆ=Ú
ÅQÆfl ѨOK«=∂kèѨ`«∞Å∞ J+ì̈=∞ ™ê÷#=Ú#O^Œ∞O_»QÍ, `«$fÜ«∂kè
Ѩu ‰õΩ[ ~åǨï=ÙÅÖ’ Z=i`À<≥·<å HõÅã≤ ѨOK«=∞=∞O^Œ∞O_»QÍ D
Ü≥∞åQÆ=Ú U~°Ê_»∞#∞. ™È^Œ~° âßѨ HÍ~°}=ÚQÍ ã¨O`å# #+¨=ì Ú J=Ù`∞« Ok.
D Ü≥∞åQÆ=ÚÖ’ ÅQÆfl, `«$fÜ«∞, ѨOK«=∞, J+ì̈=∞, ~åǨï, ™È^Œ~°
HÍ~°‰õΩ_≥·# ‰õΩAÅ =∞^茺֒ ã¨O|O^èŒ=Ú LO_»_»O QÆ=xOK«=K«∞Û#∞.
H˘kÌ H˘kÌQÍ Éè^Ë •Å`À J<ÕHõ ~°H=õ ÚÅ∞QÍ D Ü≥∞åQÆ=Ú U~°Ê_»∞ `«∞Ok.
ѨOK«=∂kèѨu ‰õΩAx`À#∞ ÖË^• ‰õΩA_»∞ ~åǨï=٠ѨOK«=∞=Ú
#O^Œ∞#fl#∞ D Ü≥∞åQÆ=Ú U~°Ê_»∞`«∞Ok. WHõ¯_» „Ѩ^•è #"≥∞#ÿ k `«$fÜ«∞,
ѨOK«=∞ ™ê÷#=ÚÅ∞, ‰õΩA_»∞ gi áêѨ`«fi=ÚÅ∞ WHõ¯_» „Ѩ^è•#"≥∞ÿ#
q+¨Ü«∞=∞x „QÆÇ≤ÏOK«=K«∞Û#∞.
„¿Ñ`«âßѨ Ü≥∞åQÆ=Ú
~°q, â◊#∞Å∞ 5#O^Œ∞, H©}Δ K«O„^Œ∞_»∞ 7Ö’#∞, ~åǨï=Ù ÅQÆfl=∞O^Œ∞,
QÆ∞~°∞_»∞ 12 #O^Œ∞#flѨÙ_∞» Jk „¿Ñ`«âßѨÜ∞≥ åQÆ=Ú J=Ù`∞« Ok. „¿Ñ`«âßѨ=ÚÅ∞
ÖË^• Ñ≤`«$^Õ=`«Å âßѨ=ÚÅ HÍ~°}OQÍ ã¨O`å# #+¨ì=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 175

XHõ =ºH˜Î =∞~°}O˜ K«_O» `À ã¨∂Åú ^ÕÇϨ =Ú# =^Œe JO`«º ã¨O™ê¯~°=ÚÅ∞
ѨÓ~°Ü Î ∞Õ º=~°‰Ωõ J#QÍ ã¨∞=∂~°∞ ~Ô O_»∞ "å~°=ÚÅ =~°‰Ωõ XHõ „Ѩ`ºÕ Hõ"∞≥ #ÿ
~°∂ѨO`À LO\Ï~°x âß„ã¨Î=ÚÅÖ’ K≥ѨÊ|_çOk. D ~°∂Ѩ=Ú<Õ „¿Ñ`«
~°∂Ѩ=Ú JO\Ï~°∞. Prq „|uH˜ L#flѨÙ_»∞ KÕã¨∞‰õΩ#fl Hõ~°‡Ñ¶¨Å=Ú#∞
J#∞ã¨iOz, "åi ã¨O`å#=ÚKÕ PK«iOK« |_ç# „¿Ñ`« ã¨O™ê¯~°=Ú#∞
J#∞ã¨iOz UHõ~°"≥∞ÿ#ã≤÷u U~°Ê_Õk WHõ¯_» x~°‚~ÚOK«|_»∞`«∞Ok. D
„¿Ñ`« ã¨O™ê¯~°=Ú qkèx J#∞ã¨iOz [~°∞QÆ#ѨÙ_»∞ `«~∞° "å`« ã≤u÷ x KÕ~∞° ‰õΩ<Õ
J=HÍâ◊=Ú ÖËHõáÈ=_»O`À D „¿Ñ`« =ÚÅ HÀѨ=ÚÅ∞ âßѨ=ÚÅ∞QÍ
P Hõ~°‡#∞ KÕã≤#"åix ÉÏkè™êÎÜ«∞x K≥ѨÊ|_çOk. D Ü≥∞åQÆ=Ú#O^Œ∞
J@∞=O\˜ „¿Ñ`«âßѨ=ÚÅKÕ ã¨O`å# #+ì̈=Ú HõÅ∞QÆ∞`«∞O^Œx K≥Ñʨ |_çOk.
=∞~°}=∞O>Ë Éè∫uHõ â◊s~°=Ú #∞O_ç P`«‡QÍ K≥ѨÊ|_Õ â◊H˜Î"≥Å∞=_ç
ã¨∂HõΔ ‡ â◊s~åxfl ^èiŒ Oz, P rq ã¨∂Å÷ â◊s~°O`À KÕã∞¨ ‰õΩ#fl Hõ~å‡#∞™ê~°=Ú
`«^#Œ ∞QÆ∞}"≥∞#ÿ ~°∂ѨO á⁄O^Œ∞`«∞Ok. =∞ǨÏ~°∞¬Å∞ `«=∞ =∞<À<Õ„`«=ÚÅ`À
JfO„nÜ«∞ *Ï˝#=Ú`À P`«‡ Ѩi}Ï=∞=Ú#∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩ<åfl~°∞. =∞#‰õΩ
`≥eã≤# âß„ã¨=Î ÚÅÖ’ =∞~°}Ï#O`«~=° Ú Uq∞ [~°∞QÆ∞`«∞O^Œ<Õ q+¨Ü∞« OÃÑ·
Z@∞=O\˜ q=~°=ÚÅ∞ LO_»=Ù. =∞~°}=∞O>Ë ˆH=Å=Ú Éè∫uHõ â◊s
~åxfl =^ŒÅ_»O HÍ^Œx K≥ѨÊ=K«∞Û#∞.
|ÅÇ‘Ï#∞_≥#· K«O„^Œ∞_»∞ ã¨Ñ=Ψ ∞=Ú#O^Œ∞, ~åǨï=Ù ÅQÆfl=Ú#O^Œ∞,
~°q â◊#∞Å∞ ѨOK«=∞=∞O^Œ∞#flѨÙ_»∞, K«O„^Œ∞_»∞ J<ÕHõ ~°Hõ=ÚÅ∞QÍ
áêѨ`fi« O á⁄O^Œ_O» `À J#QÍ K«O„^Œ∞x`À Hˆ `«∞ Ü«Úu, â◊x ~åǨï=ÙÅ
^Œ$+≤ì U~°Ê_»_O» [~°∞QÆ∞`«∞Ok. *Ï`«H=õ ÚÖ’ K«O„^Œ, ~åǨï, â◊#∞Å ã¨O|O^è=Œ Ú
U q^èOŒ QÍ U~°Ê_ç##∞ JfO„nÜ«∞ â◊‰Ωõ ÅÎ ∞, ^≥Ü∞« º=ÚÅ∞, Ñ≤âßK«=ÚÅ∞
~°∂Ѩ=ÚÖ’ W|ƒO^Œ∞Å∞ Hõey™êÎ~Ú Jx JO\Ï~°∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 176

ѨO|<£ Ѷ¨∞\ò
<åQÆ ^ÀëêxH˜ ѨiǨ~°OQÍ <åQƄѨu+¨ì „Ѩu
+¨`ì À áê@∞ ѨO|<£Ñ∞¨¶ \ò J<Õ q^è•#O ^•fi~å ‰õÄ_®
ã¨iKÕÜ∞« =K«∞Û#x K≥|∞`å~°∞. Hˆ ~°àH◊ ˜ K≥Ok# <åQÆ
=Oj‰õΩÅ∞ D ^Àëêxfl ѨiѨÓ~°O‚ QÍ x~°∂‡xOK«
QÆÅ~°∞ Jx XHõ #=∞‡Hõ=Ú. „`«Ü∞« O|ˆHâ◊fi~ü, ‰õΩH˜¯,
=∞#fl~åûÅ, H“ÖÏÅOѨÓ~ü "≥Ú^ŒÖˇ·# „Ѩ^ÕâßÅÖ’
D ^ÀëêxH˜ ѨiǨ~åÅ∞ x~°fiÇ≤ÏOK«|_»`å~Ú. ã¨~°ÊâßGO „ѨHÍ~°O
`˘q∞‡k „QÆǨÅH˜ `˘q∞‡k <åQÆ∞Å∞ xÜ«∞q∞OK«|_®¤~°∞. D ѨiǨ~°O
<åÅ∞QÆ∞ q^è•Å∞QÍ LO@∞Ok. "≥Ú^Œ\ k˜ Pâı+¡ ¨ |e, #=<åQÍ =∞O_»ÅO,
<å~åÜ«∞} <åQÍ|e, =∞Ǩ ã¨~Ê° |e. D <åÅ∞QÆ∞ ~°HÍŠѨiǨ~åÅ`À
`˘q∞‡k ~ÀAŠǨϟ=∞=Ú#∞ KÕÜ«∞@O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. <åQÆ^À+¨O QÆÅ
*Ï`«‰õΩÅ∞ ^èŒiOz# =„™êÎÅ#∞ LѨ Ǩϟ=∞ QÆ∞O_»=ÚÖ’ "Õã≤ „"ÕÅÛ@O
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. *Ï`«‰õΩ_»∞ ѨÙ\˜ì# ã¨OYº#∞ |\˜ì XHõ ~°OQÆ∞ L^ÕÌâ◊O
J=Ù`«∞Ok. P ~°OQÆ∞ =„™êÎÅ#∞ ѨÓ~å‚Çï¨ uÖ’ "ÕÜ∞« @O [~°∞QÆ∞`«∞Ok.
Ǩϟ=∞O x~°fiÇ≤ÏOKÕ `˘q∞‡k ~ÀAÅ∞ *Ï`«‰Ωõ Å∞ âßHÍ Ç¨~°O =∂„`«"∞≥
fã¨∞HÀ"åÅx, á⁄@¡HÍÜ«∞ u#‰õÄ_»^xŒ x|O^è#Œ ÃÑ_»`å~°∞. =∂O™êǨ~°O,
¿ã=∂ºÅ∞, "≥Å∞¡e,¡ Le¡ ‰õÄ_® x¿+^èOŒ . JO`ÕH͉õΩO_® „Ѩu~ÀA ã¨~Ê° ã¨∂HõOÎ
K«^Œ"åe. WÖÏ Ñ¨iǨ~åÅ∞ KÕã¨∞‰õΩ<Õ "åiH˜ ã¨~°Ê^ÀëêÅ∞ `˘Åy, j„Ѷ¨∞
ã¨O`å#O HõÅ∞QÆ∞`«∞^Œx, HÀ~°∞ì =º=Ǩ~åÅ∂, "åºáê~° ã¨=∞㨺Å∞,
J<å~ÀQƺ ã¨=∞㨺Å∞ `˘ÅQÆ∞`åÜ«∞x qâßfiã¨O.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 177

Pâı¡+¨|ex ZÖÏ x~°fiÇ≤Ï™êÎ~°∞?

Pâı¡+¨|e JO>Ë ã¨~°Ê*ÏuH˜ WKÕÛ XHõ q^èŒ"≥∞ÿ# x"Õ^Œ#. D

ѨÓ[#∞ D ~°OQÆOÖ’ J#∞Éèí=A˝Öˇ·# ѨÓ*Ï~°∞ŠѨ~°º"ÕHõΔ}Ö’
x~°fiÇ≤ÏOK«|_»∞`«∞Ok. Z=iÔH·`Õ `«=∞ *Ï`«HõOÖ’ ~åǨïˆH`«∞=ÙÅ ^Œ$+≤ì
=Å# HõëêìÅ∞ Ѩ_»∞`«∞<åfl~À "å~°∞ Pâı¡+¨ |e ѨÓ[‰õΩ ã≤^Œú=∞ø`å~°∞.
D |e ѨÓ[#∞ x~°fiÇ≤ÏOKÕ "å~°∞ Pâı¡ëê #HõΔ„`«O ~ÀA# ã¨~°Ê
=∞O_»ÖÏxfl "ÕÜ∂« e. W^Õ ^•fi^Œâ◊ <åQÆ=∞O_»Å ã¨~Ê° ~°∂Ѩ =∞O_»Å=Ú.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 178

WO^Œ∞Ö’ 48 =∞O_»ÖÏÅ∞ JO>Ë ÉèÏQÍÅ∞QÍ LO\Ï~Ú. D =∞O_»ÖÏ

Å#∞ 48 ã¨~Ê° *Ï`«∞ʼnõΩ „Ѩu~°∂ѨOQÍ K≥|∞`å~°∞. D 48 =∞O_»ÖÏÖ’¡
|e „Ѩ^•#O KÕÜ«∂e.
ã¨~Ê° ^À+¨=ÚQÆÅ =ºH˜Î Pâıë¡ ê #Hõ„Δ `«=Ú#‰õΩ ã¨O|OkèOz aÜ«∞º=Ú`À
ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ J#fl=Ú =O_ç JO^Œ∞Ö’ Ѩã¨∞Ѩ٠"Õã≤ =Ú^ŒÌÅ∞ KÕã≤, P
=Ú^ŒÌÅ#∞ 48 ÉèÏQÍÅ∞QÍ KÕã≤ XH˘¯Hõ¯ ÉèÏQÍxfl XH˘¯Hõ¯ ã¨~°Ê*ÏuH˜
K≥Ok# =∞O„`åxfl ѨÓ*Ïi ѨiOî z# `«~∞° "å`« P ã¨~Ê° ÉèÏQÍxH˜ K≥Ok#
=∞O_»ÅOÖ’ JO>Ë ÉèÏQÆOÖ’ D J#fl=Ú =Ú^ŒÌ#∞ ã¨∞„|Ǩχ}ºO,
ã¨∞„|Ǩχ}ºO..J<Õ <å=∂xfl [Ñ≤ã∂¨ Î LOKåe. JO>Ë 48 =∞O_»ÖÏÅÖ’
48 ã¨~Ê° *Ï`«∞ʼnõΩ K≥Ok# |e x"Õ^#Œ [iQÍHõ D J#fl=Ú =Ú^ŒÅÌ #∞
JO>Ë |ex ¿ãHõiOK«∞H˘x JO^Œ∞Ö’ ã¨~Ê° =Ú PHÍ~°=ÚÖ’ L#fl "≥O_ç
„Ѩu=∞#∞ LOKåe. g@xflO\˜x |eÑ‘~î°=ÚÃÑ· LOz ã¨~°Ê^Õ=`«Å‰õΩ
#=∞㨯iOz ''qq^èŒ ã¨~°Ê ~å[=ÚÖÏ~å ! WHõÃÑ· =∂‰õΩ U q^èŒ"≥∞ÿ#
J=~À^èŒ=ÚÅ∞ g∞~°∞ HõeæOK«‰õΩO_® =∂ÃÑ· Hõ~°∞} K«∂Ѩ=eû#kQÍ
q∞=Ú‡Å#∞ „áêi÷ã¨∞Î<åfl=Ú. ã¨~°fi^• =∞=Ú‡Å#∞ ã¨O~°H˜ΔOK«QÆÅ~°∞——
Jx P ã¨~åÊÅ#∞ "Õ_»∞HÀ"åe. nx `«~°∞"å`« 12 ã¨~åÊʼnõΩ ã¨O|O
kèOz #=<åQÆ=∞O_»Å ã¨"Õ∞`« Ji+¨ì x"å~°} Ü«∞O„`åxfl ^èŒiOKåe.
WO^Œ∞Ö’ t=â◊H˜Î Ü«∞O„`«=Ú, â◊H˜Î Ü«∞O„`«=Ú, t=Ùx Ü«∞O„`«=Ú, „u
â◊¥Å Ü«∞O„`«=Ú, QÆ}Ѩu, ‰õΩ=∂~°™êfiq∞ g~°O^Œ~°∂ HõÅã≤# Ji+¨ì
x"å~°} Ü«∞O„`åxfl ^èŒiOK«_»O`À D Pâı¡ëê |e ѨÓ*Ï q^è•#O
ã¨=∂ѨÎ=∞ø`«∞Ok Jx `≥Å∞ã¨∞ÎOk.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 179

~åǨï, ˆH`«∞ ^À+¨ ѨiǨ~° q^è•#O

D ѨiǨ~°O 1 ÖË^• 3 ~ÀAÅ∞ QÍh KÕã¨∞HÀ=K«∞Û. QÆ}Ѩu

ѨÓ[, ѨÙ}ϺǨÏ"åK«#O. ѨOK«QÆ=º „áêâ◊#O. ~åǨï=Ù 18 "ÕÅ∞
[ѨO, ˆH`«∞=Ù 7 "ÕÅ∞ [ѨO, #HõΔ„`« [ѨO, ã¨~°Ê =¸Å =∞O„`«O,
ÅH˜Δ ‡ QÆ}Ѩu =¸Å =∞O„`« [ѨO KÕã≤ "å\˜H˜ ^Œâß=∞¬OÖ’ QÀ H©Δ~°
`«~°Ê}O KÕÜ«∂e. ã¨Ñ¨Îâ◊f áê~åÜ«∞}O, ã¨~°Êã¨∂HõÎ áê~åÜ«∞}O
KÕÜ«∂e. =∞O_»áê~å^èŒ#Ö’ #=„QÆÇ¨Ï P~å^èŒ#, #= <åQÆ^Õ=`å
P~å^èŒ#, =∂™ê^Õq W+¨ì^Õ=`å ‰õΩÅ^Õ=`å ~°∞„^Œ „Ѩ^è•# HõÅâßÅ
™ê÷Ѩ# KÕã≤ "Õ^ÀHõÎOQÍ Ñ¨ÓlOKåe. ~åǨï=ÙH˜ QÆiHõ, q∞#∞=ÚÅ`À†
ˆH`«∞=ÙH˜ ^Œ~°ƒù, LÅ=Å`À Ǩϟ=∞O KÕã≤ P"åÇ≤Ï`« ^Õ=`«ÅH˜ P=Ù
<Õ~Ú`À ǨÏqã¨∞û W"åfie. ѨÓ~å‚Ǩïu KÕ™êHõ =∞O_»Ñ¨O L^•fiã¨#
KÕã≤ q∞#∞=ÚÅ∞ H˜Ö’, LÅ=Å∞ H˜Ö’, ã¨~Ê° „Ѩu=∞Å∞ 2 HõeÑ≤ ^ŒH}Δ˜ `À
^•#O KÕã≤, PÜ«∂ HõÅâßÅ [ÅO`À Hõ~°ÎH˜ (Z=iHÀã¨O KÕã¨∞H˘O
@∞<åfl~À "åiH˜) =∞O„`«Ü«ÚHõÎOQÍ ™êfl#O KÕ~ÚOKåe.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 180

~åǨï-ˆH`«∞ ˆHΔ„`«O
N HÍà◊ǨÏã‘Îâ◊fi~° PÅÜ«∞O

~åǨï-ˆH`«∞ Hˆ „Δ `«O QÍ „Ѩãk≤ Ì K≥Ok# „j HÍà◊ÇϨ ã≤âÎ fi◊ ~° PÅÜ«∞OÖ’

J`«ºO`« =∞Ç≤Ï=∂xfi`« ~åǨï-ˆH`«∞ ã¨~°Ê^À+¨ x"å~°} ѨÓ[ [~°∞Ѩ
|_»∞`«∞Ok. ~åÇ¨ï ˆH`«∞ ^À+¨O =Ù#fl"å~°∞, „QÆǨÏ^À+¨=ÚÅ∞, ã¨~°Ê
^À+¨=ÚÅ∞ HõÅ"å~°∞, q"åǨÏO HÍx"å~°∞, ã¨O`å#O ÖËx"å~°∞, n~°…
HÍeHõ ã¨=∞㨺Å`À ã¨`«=∞`«=∞ø`«∞#fl"å~°∞ D PÅÜ«∞OÖ’ ~åǨïˆH`«∞
ã¨~°Ê^À+¨ x"å~°} ѨÓ[Å∞ [~°∞ѨÙH˘O>Ë ^À+¨ x"å~°} á⁄Ok, `«Ñ¨ÊHõ
ã¨`«Êùe`åÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`åÜ«∞x Éèí‰õΩÎÅ qâßfiã¨O, x^Œ~°≈#O ‰õÄ_®. D
k=º ˆHΔ„`«OÖ’ ZO`À „áê^è•#º`« ã¨O`«iOK«∞H˘#fl D ѨÓ[Å∞ [~°∞ѨÙ
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 181

HÀ#∞@‰õΩ ^Õâ◊ q^ÕâßÅ #∞O_ç ‰õÄ_® "ÕÖÏk Éèí‰õΩÎÅ∞ ~åÇ¨ï ˆH`«∞ ã¨~°Ê
^À+¨ x"å~°} ѨÓ[ [~°∞ѨÙH˘x ã¨`Ê« eù `åÅ∞ á⁄Ok =∞o§ =zÛ „"≥Ú‰õΩ¯Å∞
f~°∞ÛH˘O@∞<åfl~°∞.
Ѩل`« â’HÍxH˜ QÆ∞iÜ≥ÿ∞# =t+¨ì =∞ǨÏi¬H˜ JÜ«∞# `«Ñ¨óѶ¨e`«OQÍ
Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞_»∞ ѨOK«=ÚY <åQÆeOˆQâ◊fi~°∞_»∞QÍ ^Œ~°≈#q∞zÛ JÜ«∞#
â’HÍxfl K«ÖÏ¡~åÛ_»∞. D <åQÆ eOQÆ=Ú#∞ „|Ǩχ^Õ=Ù_»∞ ‰õΩ_® ѨÓlOz
ã¨$+≤ì HÍ~°º=Ú#∞ qѶ¨∞flO ÖËHõ KÕÜ«∞™êÔQ#∞. <åQÆ~°∂Ѩ qâı+¨OKÕ D
ˆHΔ„`«=Ú#‰õΩ ~åÇ¨ï ˆH`«∞ ˆHΔ„`«O Jx ¿Ñ~°∞ =zÛ#k. ã¨~°Ê^À+¨=ÚÅ∞,
~åÇ¨ï ˆH`«∞ „QÆǨÏ=ÚÅ ^À+¨O L#fl"å~°∞ D ™êfiq∞x ѨÓlOz`Õ
^À+¨ x"å~°} [~°∞QÆ∞#x ÃÑ^ŒÅÌ =∂@. D PÅÜ«∞OÖ’ ™êfiq∞ Hõ=K«O,
#=„QÆÇ¨Ï Hõ=KåxˆH JÅOHÍ~°O, P~å^èŒ#Å∞ KÕ™êÎ~°∞.
„j Jkè^=Õ `å „Ñ¨`º« kè ^Õ=`å ã¨ÇÏ≤ `« ~åǨï-ˆH`«∞ ã¨~Ê° ^À+¨=ÚÅ∞
L#fl"å~°∞ ~åǨï-ˆH`«∞ ã¨fi~°∂ѨÙÖˇ· WK«@ "≥eã≤# „j HÍà◊ÇϨ ã‘âÎ fi◊ ~°∞Å#∞
P~å kèOz# ^À+¨ x=$uÎ JQÆ∞#∞ Jx `≥Å∞ã¨∞ÎOk.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 182

~åÇ¨ï ˆH`«∞=ÙÅ∞ HõeyOKÕ P~ÀQƺ ã¨=∞㨺Å∞

~åǨï=Ù ^Œ∞~°…@#Å#∞, „Ѩܫ∂}ÏÅÖ’ ã¨=∞㨺Å#∞, ^Œ∞+ì̈ „ѨÜ≥∂

QÍÅ#∞ âßã≤™êÎ_»∞. â◊s~°OÖ’x HÍà◊¡ q+¨Ü«∞OÖ’ ~åÇ¨ï ˆH`«∞=ÙÅ∞
KåÖÏ ã¨„H˜Ü∞« OQÍ LO\Ï~°∞. P~ÀQƺO q+¨Ü∞« OÖ’ gi~°∞=Ù~°∞ Z=i`À
HõÅã≤<å W|ƒO^Õ! P „QÆǨÏO, ÉèÏ=O ÖË^• ~åt Ñ‘_ç`«"≥∞ÿ#^Œx `≥Å∞ã¨∞
HÀ"åe.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 183

ˆH`«∞=Ù ™ê=∂#ºOQÍ „ã‘ÎÅ q+¨Ü«∞OÖ’ =∂ã≤Hõ ã¨=∞㨺Å#∞

K«O„^Œ∞x`À HõÅã≤ JO^ŒKÕ™êÎ_»∞. ÅQÍfl`ü J~Ú^Œ∞Ö’#∂, U_»∞Ö’#∂
LO>Ë â◊s~°OÖ’ ÅOÑπû, @∂º=∞~°∞¡ WÖÏO\˜q Hõ#Ѩ_=» K«∞Û#∞. Zxq∞
kÖ’ K«~°‡ "åº^èŒ∞Å∞ LO^Œ=K«∞Û#∞.
~åǨï=Ù q+¨ „ѨÜ≥∂QÍhfl, J~°÷O HÍx J<å~ÀQͺhfl ã¨$+≤ì™êÎ_»∞.
ˆH`«∞=٠ѨÙO_»¡#∞ âßã≤™êÎ_»∞. ~åǨï=Ù ˆH`«∞ #HõΔ„`«OÖ’ (Jtfix, =∞Y,
=¸Å) LO>Ë ^•~°∞}"≥∞ÿ# UH˜û_≥O@¡#∞ W™êÎ_»∞. P ^Œâ◊Ö’ *Ï„QÆ`«Î
=Ç≤ÏOKåe.
~åǨï=Ù P„~°Ì 3, 4 áê^•ÅÖ’ LO>Ë P~ÀQƺO ^≥|ƒ uO@∞Ok.
<åÅæ= áê^ŒOÖ’ LO>Ë K≥_»∞ JÅ"å@¡‰õΩ Ö’#=Ù`å~°∞. JÖψQ ™êfiu
"≥Ú^Œ\,˜ <åÅ∞QÆ∞ áê^•ÅÖ’ ~åǨï=Ù LO>Ë P~ÀQƺO *Ï„QÆ`QΫ Í HÍáê_»∞
HÀ"åe.
~åǨï=Ù â◊`«aè+¨O Ô~O^Œ= áê^ŒOÖ’ LO>Ë HÀÑ≤+≤ª, =¸_»=
áê^ŒOÖ’ LO>Ë HÍÖËÜ«∞ ã¨=∞㨺Å∞#fl"å~°∞ LO\Ï~°∞.
ˆH`«∞=Ù Jtfix =¸_»= áê^ŒOÖ’ LO>Ë P~ÀQƺO q+¨Ü«∞OÖ’
*Ï„QÆ`Ϋ =Ç≤ÏOKåe. JÖψQ =∞Y 1, 2, 3 áê^•ÅÖ’ L<åfl J<å~ÀQƺO,
=¸Å 1, 2 Ö’ L<åfl *Ï„QÆ`«Î =Ç≤ÏOKåe.
~åÇ¨ï ˆH`«∞=ÙÅ∞ Z=i ^Œâ◊Ö’ „Ѩ"ÕtOz<å P~ÀQƺO *Ï„QÆ`«ÎQÍ
K«∂ã¨∞HÀ"åe. "åi ^Œâ◊ÅÖ’ =ÚYºOQÍ QÆ∞O_≥ q+¨Ü«∞OÖ’#∂, q+¨
[fi~åÅ q+¨Ü«∞OÖÁ#∂ *Ï„QÆ`«Î =Ç≤ÏOKåe.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 184

~åÇ¨ï ˆH`«∞=ÙÅ∞ HõeyOKÕ â◊√ÉèÏÅ∞

~åǨï=Ù =∞Oz ‰õÄ_® K≥™êÎ_∞» . ~åǨï=Ù =∞Oz ™ê÷#OÖ’ LO_ç

QÆ∞~°∞=Ù KÕ`« 5 ÖË^• 9 ^Œ$+≤ì Hõey L#flѨC_»∞ ~å[Ü≥∂QÆO, ã¨OѶ∞¨ OÖ’
Q“~°=O W™êÎ_»∞. Ѩ<≥flO_»∞Ö’ L#flѨC^Œ∞ K«Hõ¯x `≥eq `Õ@e™êÎ_»∞.
ˆH`«∞=Ù P~°∞Ö’ L#flѨC_»∞ H©iÎ, *’ºu+¨ âß„ã¨ÎO, [iˆQk `≥eÜ«∞@O
WÖÏO\˜q W™êÎ_»∞. JÖψQ Ô~O_»∞Ö’ L#flѨC^Œ∞ =∂Ô~¯\ò =Å#
ÖÏÉèÏÅ∂, Ѩ^ŒH˘O_»∞Ö’ L#flѨC_»∞ ÖÏ@sÅ∞ W™êÎ_»∞. ˆH`«∞=Ù `åufi
Hõ"≥∞ÿ# „QÆǨÏO. ã¨O„Ѩ^•Ü«∞ |^èŒú"≥∞ÿ# Láêã¨# W™êÎ_»∞ ˆH`«∞=Ù.
„jHÍà◊ÇϨ ã≤ÖÎ ’x Dâ◊fi~°∞_»∞ #=„QÆÇϨ Hõ=K«^•è i! PÜ«∞#‰õΩ Z^Œ∞~°∞QÍ
ã¨∂~°∞º_»∞ LO\Ï_»∞. t"åÅÜ«∞OÖ’ Wk J~°∞^Œ∞! t=Ù_»∞ WHõ¯_» Éè‰í Ωõ ÅÎ
„QÆÇ¨Ï ^ÀëêÅhfl ã¨∂~°º ™êH˜ΔQÍ Ç¨ÏiOz "≥™êÎ_»∞! JÖψQ D HÍÅã¨~°Ê
^Àëêxfl x"åiOz Pj~°fik™êÎ_∞» . WHõ¯_» =∞~˘Hõ qâı+O¨ HõÅ^Œ∞. J=∞‡
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 185

"å~°∞ „j*Ï˝# „Ѩã¨∂<åO| Z^Œ∞~°∞QÍ L#fl „áêHÍ~°OÖ’ <ÕÅ g∞^Œ XHõ

Ѩ^Œ‡O LO@∞Ok. nx g∞^Œ xÅ|_ç K«∂~°∞ ÃÑ·H˜ K«∂¿ãÎ ~åǨï=Ù
Ü«∞O„`«O LO@∞Ok. D Ü«∞O„`åxfl K«∂ã¨∂Î P`«‡ „Ѩ^ŒH˜Δ} KÕÜ«∂e.
JÖÏ KÕã¨∂Î ¿Ñ~°∞, #HõΔ„`«O, QÀ„`«O =∞##∞ûÖ’ K≥ѨC‰õΩx J=∞‡"åix
~åǨï=Ù #∞Oz HÍáê_»=∞x HÀ~åe. WÖÏ HÀi#KÀ D [#‡‰õΩ
=∞#Å#∞ ~åǨï=Ù ÉÏkèOK«_»∞ Jx K≥|∞`å~°∞.
~åǨï=Ù ^Œ∞~åæ Láêã¨# L#fl "åix ÉÏkèOK«_»∞. ^Œ$+≤ì ^À+¨O
™ê=∂#ºOQÍ ~åǨï=Ù W™êÎ_»∞. ^Œ∞~åæ ã¨Ñ¨Îâ’¡H©, Y_»æ=∂ÖÏ ™È΄`«O,
K«O_ô ^èfiŒ [ ™È΄`«O K«^∞Œ =Ù‰õΩ<Õ "åiH˜ ~åǨï ÉÏ^èÅŒ ∞ LO_»=Ù. ã¨∞„|Ǩχ}º
Láêã¨# L#fl"åiH˜, <åQÆѨÓ[ KÕÜ«Ú"åiH©, WO\˜Ö’ <åQÆ Ñ¨_çQÆ
g∞^Œ áêÅ`À Jaè¿+HõO KÕÜ«Ú"åiH©, ˆH`«∞=Ù =Å# W|ƒO^Œ∞Å∞
HõÅ∞QÆ=Ù. ^Œâ◊Ö’ HÍh, QÀKå~°OÖ’ HÍh ~åǨï=Ù ã¨=∞㨺 L#fl "å~°∞
1800 „QÍ=ÚÅ∞ #Å¡ q∞#∞=ÚÅ∞ t"åÅÜ«∞OÖ’ ^•#q∞zÛ# =∞Oz
Ѷ¨e`åÅ#∞ á⁄O^ŒQÆÅ~°∞.
~åǨï=Ù ã¨OYº 18. XHõѨC_»∞ JÜ«∞ºÑ¨Ê Ü«∂„`« „jHÍà◊ǨÏã≤Î
#∞Oz „áê~°OÉèí=∞ÜÕ∞º^Œx K≥|∞`å~°∞. JÜ«∞ºÑ¨Ê QÆ∞_ç "≥∞@∞¡ 18.
nHõΔÖ’ ~åǨï=Ù #Å∞Ѩ٠~°OQÆ∞ =„™êÎÅ∞ ^èŒi™êÎ~°∞. ã¨OMϺ âß„ã¨ÎOÖ’
18 JOÔH-~°q(1), 8(â◊x) HõÅã≤# ã¨OYº Wk. J#QÍ ã¨∂~Àº^ŒÜ∞« O-
"≥Å∞QÆ∞, Ѩ_»=∞~° k‰õΩ¯, sÃã·H˜¡OQ∑ KÕ¿ã â◊xH˜ HõeˆQ ã¨OÜ≥∂QÆO Wk.
~åÇ¨ï ˆH`«∞=ÙÅ∞ W^ŒÌ~°∂ XHõ â◊s~°"Õ∞#x ѨÙ~å}O =∞#‰õΩ K≥|∞
`«∞Ok. XHõ~∞° `«ÅÉèÏQÆO, XHõ~∞° J^èÀ ÉèÏQÆO. D ~Ô O_ç\h˜ JkèQqÆ ∞OKÕ
™ê~°"Õ∞ J=∞$`«O. J^Õ '`«=∞™È=∂ *’ºu~°æ=∞Ü«∞— J<Õ „áê~°÷#, "Õ^ŒO
Ö’x =∞Ǩ"åHõºO.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 186

HÍÅã¨~°Ê Ü≥∂QÆ=Ú =Å# HõeˆQ â◊√ÉèÏÅ∞

H˘O`«=∞Ok ~åt K«„HõOÖ’ HÍÅã¨~°Ê ^À+¨O LO>Ë ÉèíÜ«∞O`À

=}˜H˜áÈ`å~°∞. nx =Å¡ `«=∞‰õΩ K≥_»∞ [~°∞QÆ∞`«∞O^Œx #q∞‡ ѨÓ[Å∞,
âßOu Ǩϟ=∂Å∞ [iÑ≤ã¨∞ÎO\Ï~°∞. HÍh D ^À+¨O =Å¡ ˆH=ÅO K≥_»∞
=∂„`«"Õ∞ HÍ^Œ∞ =∞Oz ‰õÄ_® [~°∞QÆ∞`«∞Ok. #=„QÆÇ¨Ï ‰õÄ@q∞Ö’x
~åǨï, ˆH`«∞=ÙÖË H͉õΩO_® q∞QÆ`å „QÆǨÅhfl P Ô~O_çO\˜ K«„@OÖ’
W~°∞‰õΩ¯áÈ`Õ HÍÅã¨~Ê° ^À+¨O ã¨OÉèqí ã¨∞OÎ k. P ã¨=∞Ü«∞OÖ’ [x‡Oz#
"åiˆH =∂„`«"Õ∞ ^À+¨O LO@∞Ok. D ^À+¨O`À Jâ◊√Éèí"Õ∞ [~°∞QÆ∞
`«∞O^Œx ÉèÏqOK«_»O á⁄~°áê@∞.
HÍÅã¨~°Ê Ü≥∂QÆ=Ú *Ï`«‰õΩx Hõ+≤ìOK«∞ "åxQÍ#∞, ^≥·=ÉèíH˜Î QÆÅ
"åxQÍ#∞, ^èŒ~°‡x+¨ª Ѩ~°∞xQÍ#∞ =∂~°∞Û#∞.
*Ï`«Hõ K«„Hõ=ÚÖ’x W`«~° ^À+¨=ÚÅ#∞ ‰õÄ_® ǨÏiOK«∞#∞.
W`«~° „QÆÇϨ =ÚÅ ^À+¨=ÚÅ∞ HÍÅã¨~Ê° Ü≥∂QÆ=Ú =Å# x~°∂‡eOK«
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 187

|_»∞#∞. *Ï`«‰õΩx =ÚO^Œ∞‰õΩ #_çÑ≤Oz Q˘Ñ¨Ê`«#=Ú ™êkèOK«∞@‰õΩ

HÍ=Åã≤# â◊HxΘ HõeyOK«∞#∞. Z^Œ∞\˜ "å~°∞ HõÅ∞QÆ KÕÜÚ« PѨ^ÅŒ #∞O_ç
`«Ñ≤ÊOK«∞@‰õΩ â◊H˜Îx WK«∞Û#∞.
~åǨï=Ù`ÀQÍx, ~åǨï=Ù‰õΩ =ÚO^Œ∞ HÍx QÆ∞~°∞ K«O„^Œ∞Å HõÅ~ÚHõ
=Å# =∞Oz Ü≥∂QÆ=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞.
ã¨=º, JѨã¨=º HÍÅã¨~°Ê ^ÀëêÅ∞ LO\Ï~Ú. ~åǨï=Ù#∞Oz
ˆH`«∞„QÆǨÏ=Ú =~°‰õΩ ã¨ÑÎ̈ „QÆǨÅ∞ LO>ˇ Jk ã¨=º HÍÅã¨~°Ê Ü≥∂QÆ=Ú,
ˆH`«∞=Ù #∞O_ç "≥Ú^ŒÅ∞ J~Ú ~åǨï„QÆÇ¨Ï =∞^茺֒ ã¨Ñ¨Î „QÆǨÅ∞ LO>ˡ
JѨã¨=º HÍÅã¨~°Ê Ü≥∂QÆ=Ú JO^Œ∞~°∞.
HÍÅã¨~°Ê ^À+¨O L#fl"åiH˜ „QÆǨÅ∞ J#∞‰õÄe¿ãÎ Pi÷HõOQÍ<Õ
H͉õΩO_® Jxfl ~°OQÍÖ’¡#∂ J^Œ∞ƒù`«OQÍ LO@∞Ok. D ^À+¨O L#fl
"åi *Ï`«Hõ K«„HõOÖ’ |$ǨÏã¨Êu (QÆ∞~°∞ „QÆǨÏO) LK«Ûù ™ê÷#OÖ’ L<åfl
ÖË^• ~åǨï=Ù`À Hõeã≤ L<åfl ^Œâ◊ =∂i =∞Ǩϟ[fiÅOQÍ LO@∞Ok.
WÖÏO\˜ =º‰õΩÎÅ∞ J`«∞º`«Î=∞ „ѨuÉèÏ=O`«∞Å∞QÍ MϺu QÆ_ç™êÎ~°∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 188

ã¨~°Êã¨∂HõÎ"£∞

<åQÆ / ã¨~°Ê/ HÍÅã¨~°Ê ^À+¨ x"å~°}‰õΩ

„Ѩu ~ÀA ѨiîOK«=Åã≤# ã¨~°Êã¨∂HõÎ"£∞
„|Ǩχ֒ˆH+¨μ ÜÕ∞ ã¨~åÊó âı+¨<åQÆ Ñ¨~ÀQÆ=∂ó I
#"≥∂-ã¨∞Î `ÕÉèíºó 㨈~ÊÉèíºó ã¨∞„Ñ‘`À =∞=∞ ã¨~°fi^• II I 1 I
W„#ÌÖ’ˆH+¨μ ÜÕ∞ ã¨~åÊ "åã¨∞H˜ „Ѩ=ÚMÏ^ŒÜ«∞ó I
#"≥∂-ã¨∞Î `ÕÉèíºó 㨈~ÊÉèíºó ã¨∞„Ñ‘`À =∞=∞ ã¨~°fi^• II I 2 I
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 189

Hõ„^Œ"ÕÜ«∞â◊Û ÜÕ∞ ã¨~åÊó =∂`«$ÉèíH˜ÎѨ~åÜ«∞}Ïó I

#"≥∂-ã¨∞Î `ÕÉèíºó 㨈~ÊÉèíºó ã¨∞„Ñ‘`À =∞=∞ ã¨~°fi^• II I 3 I
W„#ÌÖ’ˆH+¨μ ÜÕ∞ ã¨~åÊó `«HõΔHÍó „Ѩ=ÚMÏ^ŒÜ«∞ó I
#"≥∂-ã¨∞Î `ÕÉèíºó 㨈~ÊÉèíºó ã¨∞„Ñ‘`À =∞=∞ ã¨~°fi^• II I 4 I
ã¨`«ºÖ’ˆH+¨μ ÜÕ∞ ã¨~åÊ "åã¨∞H©<å K« ~°H˜Δ`åó I
#"≥∂-ã¨∞Î `ÕÉèíºó 㨈~ÊÉèíºó ã¨∞„Ñ‘`À =∞=∞ ã¨~°fi^• II I 5 I
=∞ÅÜÕ∞ K≥·= ÜÕ∞ ã¨~åÊó Hõ~À¯@Hõ „Ѩ=ÚMÏ^ŒÜ«∞ó I
#"≥∂-ã¨∞Î `ÕÉèíºó 㨈~ÊÉèíºó ã¨∞„Ñ‘`À =∞=∞ ã¨~°fi^• II I 6 I
Ѩ$kä"åºO K≥·= ÜÕ∞ ã¨~åÊ ÜÕ∞ ™êˆH`« "åã≤`åó I
#"≥∂-ã¨∞Î `ÕÉèíºó 㨈~ÊÉèíºó ã¨∞„Ñ‘`À =∞=∞ ã¨~°fi^• II I 7 I
ã¨~°fi„QÍ"Õ∞+¨μ ÜÕ∞ ã¨~åÊ =ã¨xÎ+¨μ ã¨ÛÛù`åó I
#"≥∂-ã¨∞Î `ÕÉèíºó 㨈~ÊÉèíºó ã¨∞„Ñ‘`À =∞=∞ ã¨~°fi^• II I 8 I
„QÍ"Õ∞ "å Ü«∞k "å-~°}˺ ÜÕ∞ ã¨~åÊó „ѨK«~°xÎ K« I
#"≥∂-ã¨∞Î `ÕÉèíºó 㨈~ÊÉèíºó ã¨∞„Ñ‘`À =∞=∞ ã¨~°fi^• II I 9 I
ã¨=Ú„^Œfˆ~ ÜÕ∞ ã¨~åÊ ÜÕ∞ ã¨~åÊ [Å"åã≤#ó I
#"≥∂-ã¨∞Î `ÕÉèíºó 㨈~ÊÉèíºó ã¨∞„Ñ‘`À =∞=∞ ã¨~°fi^• II I 10 I
~°™ê`«ÖË+¨μ ÜÕ∞ ã¨~åÊ J#<åÎk =∞Ǩ|ÖÏó I
#"≥∂-ã¨∞Î `ÕÉèíºó 㨈~ÊÉèíºó ã¨∞„Ñ‘`À =∞=∞ ã¨~°fi^• II I 11 I
Wu ã¨~°Êã¨∂HõÎO ã¨=¸Ê~°‚"£∞ I
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 190

„j <åQÆ ™È΄`«O (#=<åQÆ ™È΄`«O)

J#O`«O "åã¨∞H˜O âı+¨O Ѩ^Œ‡<åÉèíO K« HõO|Å"£∞ I

â◊OYáêÅO ^èŒ$`«~å„+¨ìO `«HõΔHõO HÍoÜ«∞O `«^ä• II
Ѷ¨Åâ◊$u
U`åx #= <å=∂x <åQÍ<åO K« =∞Ǩ`«‡<å"£∞ I
™êÜ«∞OHÍÖË Ñ¨ˆ~îxfl`«ºO „áê`«óHÍÖË qâı+¨`«ó II
ã¨O`å#O „áêѨº`Õ #∂#O ã¨O`å#㨺 K« ~°HõΔHÍó I
ã¨~°fiÉÏ^è• qx~°∞‡HõÎó ã¨~°fi„`« q[~¸ Éèí"Õ`ü II
ã¨~°Ê^Œ~°≈#HÍÖË "å ѨÓ*ÏHÍÖË K« Ü«∞ó Ѩˆ~î`ü I
`«ã¨º q+¨ÉèíÜ«∞O <åã≤Î ã¨~°fi„`« q[~¸ Éèí"Õ`ü II (ã¨~°ÊÉèíÜ«∞O)
FO <åQÆ~å*ÏÜ«∞ #=∞ó „áê~°÷Ü«∂q∞ #=∞㨯~Àq∞ II
Wu „j #=<åQÆ ™È΄`«O
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 191

"åã¨∞Î ^À+¨=ÚÅ∞
"å\˜ x"å~°} Ѩ^Œú`«∞Å∞

"åã¨∞Î JO>Ë =∞# Jaè=$kúH˜ ÖË^• =∞#âß≈OuH˜ J#∞"≥#· x~å‡}=Ú

Jx K≥Ñʨ =K«∞Û#∞. JO>Ë "åã¨∞sÎ `åº xi‡OK«|_ç# QÆ$ǨÏ=ÚÖ’ x=ã≤OK«∞
"åiH˜ =∂#ã≤Hõ „ѨâßO`«`« HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok Jx, "åã¨∞Î s`åº xi‡OK«|_ç#
WO\˜Ö’x =º‰õΩÅÎ ∞ "å~°∞ HÀ~°∞‰õΩ#fl q^èOŒ QÍ "åiH˜ HÍ=Åã≤#q ^Œ‰Ωõ ¯`«∞ P#O^ŒOQÍ,
ã¨O`À+¨OQÍ ‰õΩ@∞O| ã¨É∞íè ºÅ`À HõÅã≤ rq™êÎ~x° "åã¨∞Î xѨÙ}∞Å∞ K≥|∞`å~°∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 192

"åã¨∞Î ^À+¨=ÚÅ∞, "å\˜ x"å~°}

"åã¨∞Î ÅHõΔºO Uq∞\˜?

WO\˜ x~å‡}Ïxfl „ѨHõ$u`À J#∞ã¨O^è•xOK«_»O "åã¨∞Î ÅHõΔ ºO.
Wk _ç*ˇ·<£, ÖËJ=Ù\ò, H˘Å`«Å∞, Éèí∂q∞ `«Ü«∂s, JO`«iHõΔ J=∞iHõ
=∞iÜ«Ú „áê^ÕtHõ *Ϻq∞u ã¨∂„`åÅ#∞ q=iã¨∞ÎOk.
=∞Oz r=#O HÀã¨O "åã¨∞Î
"åã¨∞Î "ÕÖÏk ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ KåÖÏ ÉèÏ~°fÜ«∞ QÆ$ǨÅÖ’
JO`«~åƒùQOÆ QÍ LOk. ã¨O=`«û~åÅ∞QÍ, D x~å‡} âß„ã¨OÎ Wà◊√§ =∞iÜ«Ú
HÍ~åºÅÜ«∂Å Ü≥ÚHõ¯ „Ѩu JOâßxfl Hõ=~ü KÕÜ∞« _®xH˜ Jaè=$kú K≥OkOk.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 193

„ѨHõ$u Ü≥ÚHõ¯ S^Œ∞ JOâßÅ#∞ LOK«_»O ^•fi~å L`«Î=∞"≥∞ÿ#

LѨÜ∂≥ QÆO =∞iÜ«Ú Éè~í À™ê W=fi_»O ^•fi~å "åã¨∞Î rq`åÅ#∞ "≥∞~°∞QÆ∞
Ѩ~°Û_®xH˜ ã¨Ç¨Ü«∞Ѩ_»∞`«∞O^Œx xѨÙ}∞Å∞ Jaè„áêÜ«∞Ѩ_®¤~°∞. D
JOâßÅÖ’ ã¨=∞`«∞ź`« ÖËHõáÈ`Õ, Wk ™ê^è•~°}OQÍ „Ѩu‰õÄÅ`«
=∞iÜ«Ú WO\˜ ã¨Éèí∞ºÅ r=# Ѩiã≤÷`«∞ÅÖ’ JãÎ̈=º™ê÷xfl K«∂ѨÙ`«∞Ok.
HÍ|\ì̃, g∞ ã¨Å÷ O ZO`« ÃÑ^ŒkÌ ÖË^• z#flk J~Ú<å, „ѨH$õ u â◊‰Ωõ ÅÎ
„ѨÜ∂≥ [<åÅ#∞ LѨÜ∂≥ yOK«∞HÀ=\ÏxH˜ "åã¨∞Î x[OQÍ g∞‰õΩ ã¨Ç¨ Ü«∞Ѩ_∞» `«∞Ok.
ѨOK«Éèí∂`åʼnõΩ „áê=ÚYº`«xKÕÛ "åã¨∞Î
=∂#=Ùx r=<åxfl âßã≤OKÕq, ã¨$+≤ìH˜ =¸Å"≥∞ÿ#q ѨOK«
Éèí∂`åÅ∞. Éèí∂q∞, h~°∞, PHÍâ◊=Ú, Jyfl, QÍe.. g\˜x 㨄Hõ=∞OQÍ
LѨÜ≥∂yOK«@O ^•fi~å<Õ =∂#=Ù_»∞ `«# P~ÀQƺHõ~°"≥∞ÿ# rq`åxH˜
|OQÍ~°∞ ÉÏ@Å∞ "Õã¨∞‰õΩO\Ï_»∞. JÖÏ<Õ =∞#O XHõ ã¨úÅO H˘<åfl,
XHõ WÅ∞¡ H˘<åfl ã¨∞Y"≥∞ÿ# rq`åxfl P WO\’¡ ™êyOKåÅO>Ë J"Õ
ѨOK«Éèí∂`åÅ∞ H˘#fl P „Ѩ^ÕâßÅÖ’ "åã¨∞ΠѨ~°OQÍ LO_ç f~åe.
JÖÏ LO>Ë<Õ P „Ѩ^Õâßxfl HõzÛ`«"≥∞ÿ# "åã¨∞Î`À L#fl ã¨÷ÅO ÖË^• WÅ∞¡
JO\ÏO. JÖÏO\˜ KÀ@ â◊√ÉèíHõ~°"≥∞ÿ# Ѷ¨e`åÅ∞ LO\Ï~Ú.
"åã¨∞Î „ѨHÍ~°O QÆ$Ç¨Ï x~å‡}Ïxfl KÕѨ>Ëì"å~°∞ „ѨHõ$uH˜ ã¨O|OkèO
z# ѨOK«Éèí∂`åʼnõΩ Ãã·`«O `«Ñ¨ÊHõ „áê^è•#ºq∞"åfieû LO@∞Ok.
ZO^Œ∞HõO>Ë "åã¨∞âÎ ß„ã¨OΠѨOK«É∂íè `åʼnõΩ J`«ºO`« „áê^è•#º`«x™ÈÎOk.
J^Õã=¨ ∞Ü«∞OÖ’ ѨOK« Éè∂í `åʼnõΩ Ç≤ÏO^Œ∂ âß„ã¨OÎ Ö’ =∞Oz „áê^è•#º`«
L#flk.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 194

ѨOK« Éèí∂`åÅ∞QÍ =∞#O ¿Ñ~˘¯<Õ PHÍâ◊O, Éèí∂q∞, QÍe, h~°∞,

xѨCʼnõΩ `«y# „áê^è•#ºO Wã¨∂Î QÆ$Ǩxfl xi‡OK«_O» =Å¡ P QÆ$ǨÏã¨∞Å÷ ∞
ZѨC_»∂ ã¨YÅ É’QÍÅ`À =iúÅ∞¡`å~°x "åã¨∞Îâß„ã¨ÎO ¿Ñ~˘¯O\’Ok.
ѨOK« Éèí∂`åʼnõΩ Jkè^Õ=`«Öˇ·#"åi „áê=ÚMϺxfl|\˜ì QÆ$ǨÏx~å‡}O
[~°QÆ_»O =ÚYº=∞x "åã¨∞Îâß„ã¨ÎO K≥|∞`ÀOk. WO^Œ∞Ö’ ÉèÏQÆOQÍ
ѨOK«Éèí∂`åÅ JkèѨ`«∞ʼnõΩ J#∞QÆ∞}OQÍ WO\˜x xi‡OK«∞‰õΩ#fl>ˇÿ¡`Õ
„QÆǨÅ J#∞„QÆǨÏO`À Ü«∞[=∂#∞ʼnõΩ â◊√Éèí Ѷ¨e`åÅ∞ Åaè™êÎÜ«∞x
‰õÄ_® "åã¨∞Î âß„ã¨ÎA˝Å∞ ¿Ñ~˘¯O@∞<åfl~°∞.
L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ xѨC‰õΩ JkèѨu Jyfl^Õ=Ù_»∞ HÍ|\˜ì =O\˜O\˜x
xi‡OKÕ@ѨC_»∞ Jyfl^Õ=ÙxH˜ W+¨"ì ∞≥ #ÿ k‰õΩ¯#∞ J#∞ã¨iOz =O@QÆkx
J=∞~°Û@O KÕ¿ãÎ =∞Oz Ѷ¨e`åÅ#∞ ã¨OÉèíq™êÎÜ«∞x "åã¨∞Î âß„ã¨ÎO
K≥|∞`ÀOk. "åã¨∞Î âß„ã¨ÎO suQÍ Ñ¨ije¿ãΠѨOK«Éèí∂`åÅ P^è•~°OQÍ
¿Ñ¡ãπ"≥∞O\ò#∞ xi‡OK«∞HÀ"åe. nx„ѨHÍ~°O =O@QÆk ã¨∂~°∞º_»∞
L^Œ~ÚOKÕ k‰õΩ¯ `«∂~°∞Ê "≥·Ñ¨Ù LO_»@O =∞Ozk.
ã¨∂~°º~°t‡ =O@QÆkÃÑ· #∞Oz QÆ$ǨÏOÖ’x Jhfl „áêO`åʼnõΩ
"åºÑ≤OK«@O =Å¡ ã¨∞Y ã¨O`ÀëêÅ∞ "≥e¡q~°∞™êÎ~Ú. "≥ÚHõ¯Å∞
ÃÑOK«@OÖ’ ‰õÄ_® ã¨∂~°º~°t‡H˜ J#∞QÆ∞}"≥∞ÿ#@∞=O\˜ „áêO`åÅÖ’
HõÅѨ "≥ÚHõ¯Å#∞ ÃÑOz`Õ ^Œ∞+¨ìâ◊‰õΩÎÅ∞ WO\˜ ^ŒiKÕ~°=Ù. JO`ÕQÍHõ
Jaè=$kÌ ã¨∂K«#Å∞ ‰õÄ_® JkèHõOQÍ HÍ#=™êÎ~Ú.
XHÀ¯ „Ѩ^Õâßxfl |\˜ì D ѨOK«Éèí∂`åÅ∞ Jhfl ã¨iQÍ J=∞~°Hõ
áÈ=K«∞Û. P „ѨÉÏè =O HÍ~°}OQÍ "å\˜Ö’ x=ã≤OKÕ "åiH˜ ~°H~õ H° ÍÖˇ#·
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 195

J<å~ÀQƺ ã¨=∞㨺Å∞ `«Öˇ`«Î=K«∞Û. JÖÏO@ѨÙ_»∞ "åã¨∞Î xѨÙ}∞Åx

Hõeã≤ PÜ«∂ „Ѩ^ÕâßÅxQÍx, Wà◊¡#∞QÍx ѨijeOѨ KÕã¨∞H˘x U"≥·`Õ
ã¨iQÍÖË"À "å\˜x âß„ã¨Î „ѨHÍ~°O ã¨=∞`«∞źOQÍ KÕÜ∞« OK«∞H˘x ã¨∞Y"≥∞#ÿ
rq`åxfl QÆ_»Ñ¨=K«∞Û. L^•Ç¨Ï~°}H˜ H˘#fl ã¨÷ÅOÖ’QÍx, WO\˜Ö’QÍx
U^≥·<å ÉèÏQÆO HÀ`« U~°Ê_ç`Õ XHõ q^èŒOQÍ, h\˜ ã¨=∞㨺 J~Ú`Õ =∞~À
q^èŒOQÍ, WO\˜ HõѨC ^À+¨O J~Ú`Õ WOHÀ q^èŒOQÍ, =O@QÆ^Œ∞Ö’¡
á¶ê¡\òá¶êOÅ J=∞iHõÖ’ ^ÀëêÅ∞O>Ë "Õˆ~ q^èŒOQÍ, ã¨÷ÅOÖ’ QÍe,
"≥Å∞`«∞~°∞ ã¨iQÍ ÖˉΩõ O>Ë „Ѩ=∂^Œ Ѷ∞¨ O\˜HÅõ ∞ "≥∂QÆ∞`«∞O\Ï~Ú. U"≥<· å
^ÀëêÅ∞O>Ë "å\˜x K«Hõ¯QÍ "åã¨∞Î „ѨHÍ~°O ã¨iKÕÜ«∞=K«∞Û.
ÉèÏ~°fÜ«∞ "åã¨∞Î âß„ã¨OÎ „ѨHÍ~°O ѨOK« Éè∂í `åʼnõΩ `«y# k‰õΩ¯Å‰õΩ
„áê=ÚYº`« W=fi_»O Ѩiáê\˜QÍ =™ÈÎOk. nx„ѨHÍ~°O UÜÕ∞ k‰õΩ¯Å∞
=∞Oz Ѷ¨e`åÅ#∞ JOk™êÎÜ«∞O>Ë..
`«∂~°∞Ê- QÆ$ǨÏOÖ’ âßOu, P~ÀQƺO, ã¨OѨ^Œ KÕ‰õÄ~°@O.
Ѩ_»=∞~°- ã¨O`å<åaè=$kÌ, ã¨fiK«Ûù`«, Jaè=$kèÌ.
L`«Î~°O- "åºáê~° Jaè=$kÌ, =∞Oz Éèíq+¨º`«∞Î.
^ŒH˜Δ}O- J^Œ$+¨ìO, q<À^ŒO, H©iÎ.
"åÜ«Ú=ºO- `«O„_çH˜ =∞Oz Jaè=$kèÌ ã¨∂K«HÍÅ∞, JkèHõ „ѨÜ∂« }ÏÅ∞.
<≥·|∞∞u- `«e¡H˜ ™œYºO, q"åÇ¨Ï ã¨Ñ¶¨ÅO.
Dâß#ºO- =$uΠѨ~°"≥∞ÿ# Jaè=$kú.
PˆQflÜ«∞O-J^Œ$+¨ìO.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 196

QÆ$Ç¨Ï x~å‡}OÖ’ 42 ™œHõ~åºÅ∞

1. "å㨠QÆ$ǨÏ=Ú, 2. =O\˜Å∞¡, 3. ‰õÄѨ=Ú, 4. Éè’[# QÆ$ǨÏ=Ú,
5. ^Õ=`åQÆ$ǨÏ=Ú, 6. QÆ$Ç≤Ï}© QÆ$ǨÏ=Ú, 7. PÜ«Ú^èŒQÆ$ǨÏ=Ú, 8.
â◊Ü«∞# QÆ$ǨÏ=Ú, 9. "åã¨<åÅÜ«∞=Ú, 10. ¿ÇÏ=∞~°`åflÅÜ«∞=Ú
(qÅ∞"≥·# PÉèí~°}=ÚÅ#∞ ÃÑ@∞ì@‰õΩ QÆk) 11. Ǩϟ=∞ Hõ~°‡ QÆ$ǨÏ=Ú,
12. ™êfl#QÆ$ǨÏ=Ú, 13.K«~°}ÏÅÜ«∞=Ú, 14. #∂`«HÍÅÜ«∞=Ú, 15.
^•™êÅÜ«∞=Ú, 16. J#∞K«~åÅÜ«∞=Ú, 17. QÀâßÅ, 18. "åǨÏ#âßÅ,
19. ÉÏÖÏÖ’Hõ# =∞O_»Ñ¨=Ú (ÉÏÅ∞~°∞ P_»∞H˘#∞@‰õΩ Hõ>ˇì_»∞ =∞O
_»Ñ¨=Ú), 20. q"åǨÏ=∞O_»Ñ¨=Ú, 21. =¢™êÎKåÛù^Œ# QÆ$ǨÏ=Ú, 22.
Hõ#ºHÍÅÜ«∞=Ú, 23. ÉÏÅ QÆ$ǨÏ=Ú, 24. q^•ºÉèϺ㨠QÆ$ǨÏ=Ú,
25. `≥·ÖÏÉèíºOQÍk =∞O_»Ñ¨=Ú (`«ÅO@∞ H˘#∞@‰õΩ ‰õÄ~˘Û#∞k=∞‡),
26. P™ê÷# =∞O_»Ñ¨=Ú („ѨÉèí∞ x"åã¨=∞O^Œe x~å‡} qâı+¨=Ú)
27. qÖÏ㨠=∞O_»Ñ¨=Ú (q<À^Œ HÍňHΔѨ=Ú#‰õΩ `«y# x~å‡}=Ú),
28. qÖÏã≤x =∞O_»Ñ¨=Ú (¢ã‘ÎÅ`À HÍňHΔѨ=ÚKÕÜ«Ú@‰õΩ `«y#
=∞O_»Ñ¨=Ú) 29. Jukè QÆ$ǨÏ=Ú, 30. ~°HõΔHÍÅÜ«∞=Ú (WO\˜
HÍѨÖÏ^•~°∞x QÆk), 31. Ѩi"å~° QÆ$ǨÏ=Ú (`«#`À ‰õÄ_ç Ü«ÚO_»∞
[#=Ú), 32. Ü≥∂ǨÏQÆ$ǨÏ=Ú, 35. ^è•#ºHõ~°‚# QÆ$ǨÏ=Ú (^ŒOѨÙ_»∞
âßÅ), 36. ^è•<åºQÍ~°=Ú, 37. ѨÙ+¨Ê=∞O_»Ñ=¨ Ú, 38. ™Èáê#=ÚÅ∞,
39. <å@º =∞O_»Ñ¨=Ú, 40. ‰õΩ‰õΩ¯\Ï"åã¨=Ú, 41. "Õ∞ëê"åã¨=Ú,
42. x`åº~°Û# =∞O_»Ñ¨=Ú J#∞ 42 ™œHõ~°º=ÚʼnõΩ ™ê÷#=ÚÅ∞
HõeÊOz QÆ$Ç¨Ï x~å‡}O KÕѨ@ì=Öˇ#x K≥ѨÊ|_ç#k.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 197

=∞^茺`«~°QÆu QÆ$ǨÏ=Ú #O^Œ∞ LO_»=Åã≤# ™œHõ~åºÅ∞

1. "å㨠QÆ$ǨÏ=Ú, 2. =O\˜Å∞¡, 3. ‰õÄѨ=Ú (#∞~Úº), 4. Éè’[#
QÆ$ǨÏ=Ú, 5. ^Õ=`å QÆ$ǨÏ=Ú, 6.â◊Ü∞« # QÆ$ǨÏ=Ú, 7. "åã¨<åÅÜ«∞=Ú,
8. ™êfl#QÆ$ǨÏ=Ú, 9. ã¨∂`«HÍÅÜ«∞=Ú, 10. QÀâßÅ, 11. "åǨÏ# QÆ$ǨÏ=Ú,
12.=¢™êÎKåÛù^Œ# QÆ$ǨÏ=Ú, 13.q^•ºÉèϺ㨠QÆ$ǨÏ=Ú, 14. Jukè
QÆ$ǨÏ=Ú, 15. ^è•#º Hõ~°‚#QÆ$ǨÏ=Ú, 16. ^è•<åºQÍ~°=Ú, 17.
™Èáê#=ÚÅ∞, 18. ^Œkè=∞O^èŒ#=Ú (ÃÑ~°∞QÆ∞ zÅ∞‰õΩ „Ѩ^Õâ◊=Ú)
19.[Å H©Δ~° áê# „Ѩ^Õâ◊=ÚÅ∞, 20. =¸„`« ѨÙsëÈ`«û~°˚# „Ѩ^Õâ◊=Ú
(=∞~°∞QÆ∞^˘_ç¤) Wq qâßÅ=ÚÖˇ·# âßG Ü«ÚHõÎ QÆ$Ç¨Ï x~å‡}=ÚÅ∞.
"åã¨∞Î „ѨHÍ~°O ZÖÏO\˜ ã¨÷ÖÏefl H˘<åe
WO\˜ x~å‡}OÖ’ ã¨Ö÷ ÏÅ∞ ZOÑ≤Hõ KåÖÏ =ÚYº=∞x "åã¨∞Î âß„™êÎÅ∞
¿Ñ~˘¯O@∞<åfl~Ú. WO\˜ ã¨Ö÷ Ïxfl "åã¨∞sÎ `åº ZOÑ≤Hõ KÕã∞¨ HÀ=_»O ^•fi~å
â◊√Éèí Ѷ¨e`åÅ∞ ^Œi KÕ~°∞`åÜ«∞x "åã¨∞Î xѨÙ}∞Å∞ K≥ѨÙÎ <åfl~°∞. ã¨÷Å
ZOÑ≤HõÖ’ U^Õx ֒Ѩ =Ú#fl>ˇÿ¡`Õ Jâ◊√Éèí Ѷ¨e`åÅ∞, P ã¨÷ÅOÖ’ WO\˜
x~å‡}O KÕѨ\ ˜ì# Ü«∞[=∂#∞ʼnõΩ JâßOu HõeˆQ Ѩi}Ï=∂Å∞ KÀ@∞
KÕã¨∞‰õΩO\ÏÜ«∞x "å~°∞ K≥|∞`«∞<åfl~°∞.
PˆQflÜ«∞OQÍ LO_ç `«∂~°∞Ê, Dâß#ºO ÃÑiy LO>Ë P ã¨÷ÖÏxfl
H˘#@O â◊√ÉèíѶ¨ÖÏxflã¨∞ÎOk. Ü«∞[=∂xH˜ ¿Ñ~°∞ „Ѩu+¨ìÅ∞, ã¨O`å#O,
=∞Oz Jaè=$kúÖ’H˜ =™êÎ~°∞.
L`«Î~°-Dâß#ºO ÃÑiy# ã¨÷ÖÏxfl H˘O>Ë Jhfl q^è•Å =∞Oz
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 198

Ѷe¨ `åÅxã¨∞OÎ k. =ÚYºOQÍ Sâ◊fi~åºaè=$kúx HõÅ∞QÆ *Ëã∞¨ OÎ k. P WO@

„ã‘ÎʼnõΩ ã¨∞Y ã¨O`ÀëêʼnõΩ Ö’@∞O_»^Œ∞.
`«∂~°∞Ê- Dâß#ºO, L`«~Î O° -Dâß#ºO ÃÑiy# ã¨Ö÷ ÏÅ#∞ H˘#@O
^•fi~å =∞Oz ã¨OѨ^ÅŒ `À áê@∞ H©iÎ „Ѩu+¨Åì ∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. ‰õΩ@∞O|O
ã¨∞Y ã¨O`ÀëêÅ`À ™êQÆ∞`«∞O^Œx "åã¨∞Î K≥|∞`ÀOk.
Dâß#ºO ÃÑiy# ã¨÷Å=Ú#∞ "≥O@<Õ H˘#O_ç.
PˆQflÜ«∞O ÃÑiy# ã¨÷Å=Ú#∞ Z@∞=O\˜ Ѩiã≤÷`«∞ÅÖ’#∞
H˘#~å^Œ∞. ^ŒH˜Δ} PˆQflÜ«∞O ÃÑiy# ã¨÷Å=Ú#∞ H˘#=K«∞Û. J~Ú`Õ
Dâß#ºOÖ’ QÆ∞O`« =ÙO_»@O KåÅ =∞Ozk. L`«Î~° Dâß#º #_»Hõ
~å=_»O =∞s =∞Ozk.
^ŒH˜Δ} ÉèÏQÆ=Ú ÃÑiy# ã¨÷Å=Ú#∞ H˘#~å^Œ∞.
^ŒH˜Δ} <≥·~°∞u ÃÑiy# ã¨÷Å=Ú#∞ H˘#~å^Œ∞.
<≥·~°∞u ÃÑiy# ã¨÷Å=Ú#∞ Z@∞=O\˜ Ѩiã≤÷`«∞ÅÖ’#∞ H˘#~å^Œ∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 199

ѨtÛ=∞ <≥·~°∞u ÃÑiy# ã¨÷Å=Ú#∞ H˘#~å^Œ∞. ѨtÛ=∞=Ú ÃÑiy#

ã¨÷Å=Ú#∞ H˘#~å^Œ∞.
ѨtÛ=∞ "åÜ«Ú=ºO ÃÑiy# ã¨÷Å=Ú#∞ H˘#=K«∞Û. "åÜ«Ú=ºO
ÃÑiy# ã¨÷Å=Ú#∞ H˘#~å^Œ∞.
^ŒH˜Δ} ÉèÏQÆ=Ú ÃÑiy# ã¨÷Å=Ú#∞ H˘#~å^Œ∞.
^ŒH˜Δ} <≥·~°∞u ÃÑiy# ã¨÷Å=Ú#∞ H˘#~å^Œ∞.
<≥·~°∞u ÃÑiy# ã¨÷Å=Ú#∞ Z@∞=O\˜ Ѩiã≤÷`«∞ÅÖ’#∞ H˘#~å^Œ∞.
ѨtÛ=∞ <≥·~°∞u ÃÑiy# ã¨÷Å=Ú#∞ H˘#~å^Œ∞. ѨtÛ=∞=Ú ÃÑiy#
ã¨÷Å=Ú#∞ H˘#~å^Œ∞.
ѨtÛ=∞ "åÜ«Ú=ºO ÃÑiy# ã¨÷Å=Ú#∞ H˘#=K«∞Û. "åÜ«Ú=ºO
ÃÑiy# ã¨÷Å=Ú#∞ H˘#~å^Œ∞.
Dâß#º gkèáÈ@∞ QÆÅ ã¨÷Å=Ú#∞ Z@∞=O\˜ Ѩiã≤÷`«∞ÅÖ’#∞
=^Œ∞Å∞HÀ=^Œ∞Ì.
^ŒH} Δ˜ <≥~· ∞° u, ѨtÛ=∞ ÉèÏQÆ=Ú Ö’ ÉÏ=ÙÅ∞, QÆ∞O`«Å∞, ѨÅ=¡ ÚÅ∞
ÖˉõΩO_® K«∂ã¨∞HÀ"åe.
L`«Î~°, Dâß#º, `«∂~°∞Ê ÉèÏQÆ=Ú# ÉÏ=ÙÅ∞, QÆ∞O`«Å∞, ÃÑ^ŒÌ
HÍÅ∞=Å∞, Ѩš=Ú#fl ã¨÷Å=ÚÅ#∞ =^Œ∞Å∞HÀ=^Œ∞Ì.
WѨÊ\˜ˆH XHõ ã¨÷ÅO =ÙO>Ë ^•xH˜ `«∂~°∞Ê# QÍx, L`«Î~å# QÍx
L#fl ã¨÷ÖÏxfl H˘#=K«∞Û. ^ŒH˜Δ}, Ѩ_»=∞~° "≥·Ñ¨ÙÖ’¡ =Ù#fl ã¨÷ÖÏxfl
H˘#‰õÄ_»^Œ∞. Dâß#ºOÖ’ =Ù#fl ã¨÷ÅO J=∞‡HÍxH˜ =¿ãÎ Z‰õΩ¯= ˆ~@∞
K≥e¡Oz J~Ú<å ^•xfl =∞# ™⁄O`«O KÕã¨∞HÀ"åe.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 200

H˘#É’ÜÕ∞ QÆ$ǨÏ=Ú#‰õΩ L`«Î~° ÉèÏQÆOÖ’ ÉÏ=ÙÅ∞, QÆ∞O`«Å∞,

ÃÑ^ŒÌ HÍÅ∞=Å∞ W`«~°„`å L#flKÀ QÆ$ǨÏ=Ú#∞ H˘#=K«∞Û.
ѨtÛ=∞ ÉèÏQÆO q∞„~°∞ Hõey =Ù#fl QÆ$ǨÏ=ÚÅ#∞ H˘#=K«∞Û.
P~ÀQƺ=Ú, Sâ◊fi~°ºO, ÃÑ^ŒÌiHõ=Ú ÅaèOK«∞#∞.
H˘#É’ÜÕ∞ QÆ$ǨÏ=Ú#‰õΩ Ñ¨tÛ=∞ ÉèÏQÆO ѨšOQÍ =ÙO>Ë P
QÆ$ǨÏ=Ú#∞ H˘#~å^Œ∞. H˜~å~ÚH˜ LO_»@=Ú =∞Ozk HÍ^Œ∞.
<≥·~°∞u ÉèÏQÆOÖ’ H˘O_»Å∞, QÆ∞@ìÅ∞, ÉèÏi Éèí=O`«∞Å∞, Jáê~°∞ì
"≥∞O@∞¡, ÃãÖò á¶È#∞ @=~°∞¡ W`«~„° `å L#flKÀ J@∞=O\˜ QÆ$ǨÏ=ÚÅ#∞
x~°ÉèíºO`«~°OQÍ H˘#∞QÀÅ∞ KÕÜ«∞=K«∞Û. KåÖÏ =∞Ozk. D J=HÍã¨O
=^Œ∞Å∞HÀ=^Œ∞Ì.
H˘#É’ÜÕ∞ QÆ$ǨÏ=Ú#‰õΩ `«∂~°∞Ê ÉèÏQÆO „`≥OѨ٠Hõey LO_»~å^Œ∞.
JÖψQ `«∂~°∞Ê ÉèÏQÆOÖ’ Z`«∞ÎÅ∞ QÍx, ÉèÏi Éèí=O`«∞Å∞ QÍx W`«~°„`å W|ƒO
^Œ∞Å∞ HõeyOKÕ J"åã¨∞Î x~å‡}ÏÅ∞ L#flKÀ P QÆ$ǨÏ=Ú#∞ H˘#=^Œ∞Ì.
^À+¨ x"å~°}ÔH· Éèí∂q∞ ѨÓ[ / â◊O‰õΩ™ê÷Ѩ#
Éèí∂q∞H˜ =¸_»∞ ~°Hõ=ÚÅ ^À+¨=ÚÅ∞ LO\Ï~Ú. ã¨Ê~å≈^À+¨,
^Œ$+≤ì ^À+¨O, âßÖϺ ^À+¨O ã¨Ê~å≈^À+¨O J#QÍ =Ú@∞ì‰õΩO>Ë =KÕÛ
H˘xfl ~°Hõ=ÚÅ „H˜q∞ H©@Hõ=ÚÅ =Å¡ =KÕÛ ^À+¨=Ú. ^Œ$+≤ì ^À+¨O
J#QÍ Ñ¨~°∞Å #~°^Œ$+≤ì =Å¡ =KÕÛ ^À+¨=Ú. =∞$`«∞º ^À+¨=Ú ÖË^•
âßÖϺ ^À+¨=Ú J#QÍ =∞~°}O˜ z# â◊s~°=Ú Ü≥ÚHõ¯ J=âıëêÅ∞ L<åfl,
K«xáÈ~Ú# KÀ@∞QÍ L#fl P KÀ@ ^Õ=`å"åǨÏ#O [~°QÆ^Œ∞. HÍ|\˜ì
J@∞=O\˜ KÀ@ Ѩq„`«`#« ∞ ÃÑOK«_®xH˜ â◊O‰õΩ=Ù#∞ ™ê÷Ñ™≤ êÎ~∞° ^•xx
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 201

Éèí∂q∞ ѨÓ[ ÖË^• "åã¨∞ΠѨÓ[ JO\Ï~°∞. HÍ|\˜ì P KÀ@ Ѩq„`« `«#∞
ÃÑOK«_»O =∞m¡ ѨOK«Éèí∂`å Å`À xi‡`«"≥∞ÿ<å â◊s~°O ÖÏO\˜ XHõ
x~å‡}Ïxfl xi‡ã¨∞<Î åfl#∞ HÍ|\˜ì ^•xÖ’ „áê^äqŒ ∞Hõ"∞≥ #ÿ „áê}Ïxfl xe¿Ñ
„Ѩ„H˜Ü«∞#∞ Éèí∂q∞ ѨÓ[ ÖË^• â◊O‰õΩ™ê÷Ѩ# ÖË^• "åã¨∞ΠѨÓ[ Jx
JO\Ï~°∞.
QÆ$Ç¨Ï x~å‡}O ã¨=∞Ü«∞OÖ’ =ÚYº"≥∞ÿ# Ѷ¨∞\ÏìÖ’¡ XHõ\ ˜ Éèí∂q∞
ѨÓ[. =∞# ѨOK«Éèí∂`åÅ ã¨=∞#fiÜ«∞O`À xi‡OK« `«ÅÃÑ\˜ì# QÆ$ǨÏ
x~å‡}ÏxH˜ Z@∞=O\˜ P@OHõO HõÅQƉõΩO_® z~°HÍÅO D Éèí∂q∞ÃÑ·
xÅ"åÅ<Õ PHÍOHõΔ`À Éèí∂^Õqx „áêi÷ã¨∂Î KÕ¿ã ѨÓ*Ë Éèí∂q∞ ѨÓ[.
â◊źO ^À+¨O JO>Ë Uq∞\˜?
rq`«O â◊źO H͉õÄ_»^∞Œ J#∞‰õΩO>Ë.. =∞#=Ú xi‡OKÕ QÆ$ǨxH˜
â◊ź ^À+¨O ÖˉõΩO_® xi‡OK«∞HÀ"åe. â◊źO JO>Ë Z=ÚHõ, Jã≤÷,
ÉÁq∞Hõ, =ÚHõ¯. WÖÏ KåÖÏ ~°HÍÅ∞QÍ Ñ≤Å∞ã¨∞ÎO \Ï~°∞. =∞# "å_»∞Hõ
ÉèÏ+¨Ö’ K≥áêÊe JO>Ë Z=ÚHõÅ∞ ÃÑ~°Q‰Æ Ωõ O_® LO>Ë â◊s~°=Ú ‰õΩOzO
K«∞‰õΩáÈ`«∞Ok. JÖψQ QÆ$ǨÏx~å‡} ã¨÷Å ÉèÏQÆ =ÚÖ’ Z=ÚHõÅ∞ L#fl
P QÆ$ǨÏ=Ú Hõà◊ Hõà◊ ÖÏ_»‰õΩO_® #Hõ#Hõ (HõàÏ qÇ‘Ï#O) ÖÏ_»∞`ÀOk.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 202

WÅ∞¡ xi‡OKÕ ã¨÷ÅOÖ’ Ѩâ◊√=ÙÅ∞, Ѩ‰õΔΩÅ∞, „áê}∞Å Z=ÚHõÅ =Å#

U~°Ê_»∞ ^À+¨=ÚÅ QÆ∞iOz q=~°}Å∞.
x"å㨠QÆ$ǨÏ=ÚÖ’ U#∞QÆ∞ Z=ÚHõÅ∞ L#fl x`«ºO ~ÀQÆ=ÚÅ`À
ÉÏ^èÑŒ _¨ Õ J=HÍâ◊=Ú Z‰õΩ¯=. =ÚYºOQÍ #_»H‰õ Ωõ ã¨OÉèOí kèOz# ~ÀQÆO
U~°Ê_»∞#∞.
x~å‡} ã¨÷ÅOÖ’ P=Ù, Z^Œ∞Ì Z=ÚHõÅ∞ L#fl PHÍÅ =∞$`«∞º=Ù
ã¨OÉèíqOK«∞#∞.
ã¨÷Å=ÚÖ’ "Õ∞Hõ‰õΩ ã¨O|OkèOz# Z=ÚHõÅ∞ L#fl ^èŒ# <åâ◊#=Ú
E^ŒiQÍ =∂~°`å~°∞.
x~å‡} ã¨÷Å=ÚÖ’ QÆ∞„~°Ñ¨Ù Z=ÚHõÅ∞ L#fl ‰õΩ@∞O| ã¨Éèí∞ºÅ
=∞^茺 J<Àº#º`« Ö’Ñ≤OK«∞#∞. =ÚYºOQÍ "åºáê~° ã¨Oã¨÷Å∞ =¸`«
Ѩ_»∞#∞. ã¨÷Å=ÚÖ’ ‰õΩHõ¯ Z=ÚHõÅ∞ L#fl W~°∞QÆ∞ á⁄~°∞QÆ∞ "åi`À
HõÅǨÅ∞ U~°Ê_»∞#∞.
Ñ≤e¡ Z=ÚHõÅ∞ ÅaèOz# ÃÑOѨÙ_»∞ [O`«∞=ÙÅ =∞~°}O ã¨OÉèí
qOK«∞#∞. HÀ_ç Z=ÚHõÅ∞ ÅaèOz# "≥∂HÍÅ∞ <˘Ñ¨CÅ∞ =K«∞Û#∞.
=∞x+≤ ѨلÔ~ Z=ÚHõÅ∞ ÅaèOz# JO`«~°æ`« HõÅǨÅ∞ Z‰õΩ¯=.
ÉèÏQÆ™êfi=∞º "åºáê~° #+¨ìO.
t~À*ÏÅ∞ ÅaèOz# K«~°‡Ñ¨Ù "åº^èŒ∞Å∞ U~°Ê_»∞#∞. J`åÎ, HÀ_»Å∞
=∞^茺 =ºâ◊=∞º=Ú U~°Ê_»∞#∞. ÉèÏ~åºÉèí~°ÎÅ =∞^茺 ã¨Yº`« Ö’Ñ≤OK«∞#∞.
WO\˜ x~å‡} ã¨Å÷ OÖ’ áê=Ú ‰õΩã¨∞=Ú ‰õÄ_® ^À+¨O.. nx=Å#
"åǨÏ<åÅ∞ áÈ`å~Ú.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 203

^è•`«∞â◊ź=Ú, HÍ+¨ì â◊ź ^ÀëêÅ∞

^è•`«∞ â◊ź=Ú J#QÍ x~å‡} ã¨÷ÅOÖ’ ֒ǨO LO_»∞@.
L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ W#∞=Ú, ~åy, W`«Î_ç, |OQÍ~°∞, "≥O_ç ÖÏO\˜q. HÍ+¨ì
â◊ź=Ú JO>Ë HÍe# "åã¨Î=ÙÅ∞.. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ Hõ>ˇìÅ∞, ÉÁQÆ∞æÅ∞,
W@∞Hõ, HÍe# Z=ÚHõÅ∞ |∂_ç^Œ, É’‰õΩ ÃÑO‰õΩÅ∞.
H˘xfl ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ áê=Ú#∞ K«OÑ≤ QÆ$Ç¨Ï P=~°}Ö’ HÍÅ∞™êÎ~∞° ..
Wk ‰õÄ_® â◊ź^À+¨=Ú.. WÖÏ KÕÜ∞« ~å^Œ∞. JÖψQ ÃÑOѨÙ_»∞ [O`«∞=ÙÅ∞
=∞~°}˜¿ãÎ QÆ$Ç¨Ï P=~°}Ö’ áêu ÃÑ@∞ì@ =Å# ‰õÄ_® â◊ź ^À+¨O
U~°Ê_»∞#∞. HÍH˜, Ѩ‰ΩΔõ Å∞ Ñ≤Å∞¡Å∞, ‰õΩHõ¯Å∞ QÆ$Ç¨Ï P=~°}Ö’H˜ =∂Oã¨ÑÙ¨
Z=ÚHõÅ∞ `≥zÛ"Õã#≤ |O^è∞Œ =ÙÅ∞‰õΩ =ÚѨC U~°Ê_»∞#∞. #∂`«# QÆ$ǨÏ=Ú
xi‡OK«∞ ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’ D â◊ź qkèx `«Ñ¨ÊHõ áê\˜OKåe.
WÅ∞¡ Hõ>Ëì ã¨=∞Ü«∞OÖ’ 100 JOQÆ∞àÏÅ∞ Ö’`«∞QÍ =∞\˜ìx fã≤
H˘`«ÎQÍ =∞\˜ìx xOÑ≤ x~å‡}O KÕÜ«∞=Öˇ#∞. #∂~°∞ JOQÆ∞à◊=ÚÅ
Ö’`«∞ÃÑ·# â◊ź ^À+¨=Ú L#fl Ѩx KÕÜ«∞^Œ∞. "≥·^Œºâß„ã¨ÎO JÉèíºã≤OK«∞
"å~°∞. Jã≤÷ ѨO[~°O, H˘xfl â◊s~°Ñ¨Ù Z=ÚHõÅ∞ WO\’¡ LOK«∞HÀ=_»O
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. Wk ‰õÄ_® â◊ź^À+¨O. =∞~°}˜Oz# "åi Jã≤÷HõÅ∞
Ѩq„`« #k [ÅOÖ’ HõÅѨ_»O =∞# Ç≤ÏO^Œ∂ PKå~°O.
D Jã≤÷HõÅ∞ HõÅѨ_®xH˜ H˘xfl „Ѩ`ÕºHõ ~ÀAÅ H˘~°‰õΩ "Õz WO\’¡
LOK«∞HÀ=_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. Wk ‰õÄ_® J#QÍ P Jã≤÷HõÅ∞ WO\’¡
L#flxfl ~ÀAÅ∞ â◊ź^À+¨=Ú LO@∞Ok.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 204

"åã¨∞Î ^À+¨O =Ù#fl@∞¡ ZÖÏ `≥Å∞ã¨∞HÀ=K«∞Û?

WÅ∞¡ K«∂¿ãÎ "åã¨∞Îâß„ã¨Î „ѨHÍ~°O U ^À+¨O Hõ#|_»^Œ∞. HÍh P

WO\’¡H˜ =∂i# ^ŒQÆæ~°#∞Op JHÍ~°} zH͉õΩÅ∂, J<å~ÀQͺÅ∂,
ÖËxáÈx >ˇ#¬#∂¡, Ü«∂H˜û_≥O@∂¡ WÖÏ U^À XHõ\ ˜ [~°∞QÆ∞`«∂
=ÙO_»=K«∞Û. "åi *Ï`«HõO „ѨHÍ~°O U ^À+¨OÖËx ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ‰õÄ_®
WÖÏO\˜q [~°∞QÆ∞`«∂O>Ë P WO\˜ "åã¨∞ÎÖ’ ֒ѨO =Ù#fl^Œx K≥ѨC
HÀ=K«∞Û. =∞# â◊s~°OÖ’ JÜ«∞™ê¯O`« â◊HΘ =ÙO@∞Ok. =∞#H˜ ã¨iѨ_x»
„Ѩ^ÕâßʼnõΩ "≥o§#ѨC_»∞ P „ѨÉèÏ=O =∞# â◊s~°O g∞^Œ Ѩ_ç `«Å
u~°QÆ@O, `«Å<˘Ñ≤Ê, zH͉õΩ "≥Ú^ŒÅ~Ú#q ÉÏ^èŒÃÑ_»`å~Ú. JÖψQ
ÃÑOѨÙ_»∞ ‰õΩHõ¯ Jã¨=Î ∂#O XˆH kâ◊H˜ uiy J~°=@O‰õÄ_® XHõ ã¨∂K«<.Õ
WO\’¡H˜ áê=ÚÅ∞, QÆaƒÖÏÅ∞ ~å=@O, H͉õΩÅ∞ Z‰õΩ¯=QÍ "åÅ@O,
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 205

P WO\˜ K«@∂ì =∂„`«"∞Õ H͉õΩÅ∞ „Ѩ^HŒ }Δõ KÕÜ∞« @O ‰õÄ_® Hõ#|_»x "åã¨∞Î
Ö’áêÅH˜ ã¨∂K«#Å∞.H˘xfl Wà◊√§ K«∂_»\ÏxH˜ HõàÏqÇ‘Ï#OQÍ Hõ#|_»`å~Ú.
JÖψQ H˘xflKÀ@¡H˜ "≥à◊§QÍ<Õ JHÍ~°} ÉèíÜ«∞O "Õã¨∞ÎOk. H˘xfl
Wà◊§Ö’¡ P`«‡Ç¨Ï`«ºÖ’, ǨÏ`«ºÖ’ [iy =ÙO_»=K«∞Û JÖÏO\˜ ã¨OѶ∞¨ @#Å∞
[iy#KÀ@ H˘xfl W|ƒO^Œ∞Å∞Ѩ_»=Åã≤ ~å=K«∞Û. P WO\’¡ JO`«‰õΩ
=ÚO^Œ∞ [iy# ã¨OѶ¨∞@#Å∞ =∞#‰õΩ `≥e¿ã J=HÍâ◊O =ÙO_»^Œ∞.
J~Ú<å =∞#Ö’ JO`«s¡#OQÍ =Ù#fl â◊‰õΩÎÅ∞ H˘xfl =∞#H˜ ã¨∂z™êÎ~Ú.
J~Ú`Õ =Oâ◊áê~°OѨ~º° OQÍ =zÛ# Wà◊§x WÖÏO\˜ zH͉õΩÅ=Å¡ =ke
"≥à§◊ ÖË=Ú. JO^Œ∞Hõx âß„ã¨A Î Å˝ ‰õΩ K«∂Ñ≤Oz, Ö’áêÖËq∞\’ `≥Å∞ã¨∞‰õΩx
`«y# âßOu KÕ~Ú¿ãÎ ã¨iáÈ`«∞Ok. H˘`«Î WÅ∞¡ Hõ@∞ìHÀÉ’`«∞<åfl, H˘#∞HÀ¯
É’`«∞<åfl =ÚO^Õ ã¨Ô~·# ѨsHõΔÅ∞ KÕ~Ú¿ãÎ `«~åfi`« U W|ƒOn Ѩ_»Hõ¯~°
ÖË^Œ∞.J~Ú`Õ =∞# ^Œâ◊ ÉÏQÍ ÖË#ѨC_»∞ ZO`« =∞Oz WO\’¡ =Ù<åfl
=∞# *Ï`«Hõ ^ÀëêÅ=Å¡ =KÕÛ zH͉õΩÅ∞ =∞#"Õ∞ J#∞Éèqí OKåe..."åã¨∞Î
âß„™êÎxfl xOkOz ÖÏÉèíO ÖË^Œ∞.
"åã¨∞ÎÖ’áêÅxH˜ QÆ∞~°∞ÎÅ∞
JѨCÅ∞ KÕÜ∞« _»O, KÕã#≤ JѨCÅ∞ f~°ÛÖËHáõ È=_»O, „‰õΩOyáÈ=_®Å∞,
P`«‡Ç¨Ï`«ºÅ∞, P`«‡Ç¨Ï`庄Ѩܫ∞`åflÅ∞, =∂#ã≤Hõ HΔÀÉèí, ‰õΩ@∞O|OÖ’
HõÅǨÅ∞, Ñ≤Å¡Å∞ ѨÙ@ìHõáÈ=_»O, J<ÕHõ"≥∞ÿ# "åº^èŒ∞Å ÉÏi# Ѩ_»_»O,
J==∂<åÅ∞, W`«~„° `å „ã‘ÅÎ ÃÑ· qѨs`«"∞≥ #ÿ HÍ=∞ „ѨHÀáêÅ∞.. WÖÏO\˜
ã¨OѶ¨∞@#Å∞ WO\’¡ [iy`Õ J@∞=O\˜ "åiH˜ "åã¨∞Î^À+¨O LO^Œx
K≥ѨÊ=K«∞Û.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 206

WO\’¡x ‰õΩ@∞O| ã¨Éèí∞ºÅ∞ p\˜H©, =∂\˜H© J<å~ÀQƺ ã¨=∞㨺Å

ÉÏi# Ѩ_»∞`«∞<åfl~°O>Ë.. P WO\’¡ "åã¨∞Î ^À+¨O L#fl>Ë¡ ÖˇHõ¯.
Pi÷Hõ ã¨=∞㨺Å∞ ÉÏQÍ LO_»_»O, =∂#ã≤Hõ PO^Àà◊#Å∞, z#fl
z#fl q+¨Ü«∂ňH ‰õΩ@∞O| ã¨Éèí∞ºÅ =∞^茺 HõÅǨÅ∞ ~å=_»O =O\˜
ã¨=∞㨺Å∞ LO>Ë P WO\’¡ "åã¨∞Î ^À+¨O L#fl@∞¡ `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe.
^˘OQÆ`«<åÅ∞, Jyfl„Ѩ=∂^•Å∞, JHõ™ê‡`«∞ÎQÍ ã¨OÉèíqOKÕ „Ѩ=∂
^•Å∞, K«~°‡"åº^èŒ∞Å∞, L^ÀºQÆO ÅaèOK«Hõ áÈ=_»O "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q. J^Õ
q^èŒOQÍ P_»Ñ≤Å¡Å q+¨Ü«∞OÖ’ W`«~°∞Å#∞ „¿Ñq∞OK«_»O, ѨÙ\˜ìO\˜H˜
KÕ~°∞HÀ=_»O, "≥∞\˜ìxO@ HõëêìÅ∞, Éèí~°Î |Å=O`«OKÕ Ñ¨Ù\˜ìxO\˜ "åix
Ñ‘_çOK«O_»O "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q Jhfl "åã¨∞Î ^ÀëêÅÖ’H˜ =™êÎ~Ú.
U Ѩx KÕã≤<å HõÅã≤ ~åHõáÈ=_»O, ZHõ¯_çH˜ "≥o¡<å ã¨=∞㨺Å∞
Z^Œ∞~°∞ HÍ=_»O.. `«k`«~° ã¨∂K«#Å∞ HõxÑ≤Oz<å P WO\’¡ "åã¨∞Î
^À+¨O L#fl@∞¡ x~åÌiOK«∞HÀ"åe.
JѨCÅ∞ ÉÏQÍ KÕÜ«∞_»O, ã¨O`å#O HõÅQÆHõáÈ=_»O, ^ŒOѨ`«∞Å∞
q_çáÈ=_»O, `«QÍ^•Å∞ ~å=_»O.. `«k`«~° ã¨=∞㨺Å∞ LO>Ë HõzÛ`«OQÍ
"åã¨∞Î ^À+¨O L#fl>Ë¡#x J~°÷O KÕã¨∞HÀ"åe.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 207

"åã¨∞Î ^ÀëêʼnõΩ „Ѩ^è•# HÍ~°}ÏÅ∞

=Oâ◊áê~°OѨ~º° OQÍ =zÛ# Wà◊§x "åã¨∞Î ^ÀëêÅ =Å¡ U~°Ê_ç# zH͉õΩÅ

=Å# =ke "≥à§◊ ÖË=Ú. JO^Œ∞Hõx J#∞Éè=í A˝Ö#·ˇ *’ºu+¨, "åã¨∞ΠѨO_ç`∞« ʼnõΩ
K«∂Ñ≤Oz, Ö’áêÖËq∞\’ `≥Å∞ã¨∞‰õΩx `«y# ѨOK« Ö’Ç¨Ï =∞`«ûºÜ«∞O„`åÅ#∞
WO\˜H˜ #Å∞kâ◊ÅÖ’ ™ê÷Ñ`≤ O« KÕã,≤ `«Q∞Æ Ç¨ÏŸ=∞âßOu KÕ~Ú¿ãÎ ã¨iáÈ`«∞Ok.
H˘`«Î WÅ∞¡ Hõ@∞ìHÀÉ’`«∞<åfl, H˘#∞HÀ¯É’`«∞<åfl =ÚO^Õ ã¨Ô~·# ѨsHõΔÅ∞
KÕ~Ú¿ãÎ `«~åfi`« U W|ƒOn Ѩ_»Hõ¯~°ÖË^Œ∞. XHõ ™êi ѨÙ\˜ì# `Õk P^è•
~°OQÍ *Ï`«Hõ ѨijÅ# KÕ~ÚOK«∞‰õΩx q+¨Ü∞« O `≥Å∞ã¨∞HÀO_ç. *Ï`«HOõ
^•fi~° ã¨=∞㨺Å∞ `≥Å∞™êÎ~Ú, "å\˜H˜ Ѩiëê¯~åÅ∞ `≥Å∞™êÎ~Ú. KåÖÏ
=∞Ok WÅ∞¡ Hõ@∞ì‰õΩ#fl `«~åfi`À, á¶ê¡\ò H˘#∞‰õΩ¯#fl `«~åfi`À "åã¨∞Î
^ÀëêÅ∞<åflÜÕ∞"≥∂#x "åã¨∞ΠѨO_ç`«∞efl ã¨O„Ѩk™êÎ~°∞.
Éèí∂ ѨsHõΔ
Jã¨Å∞ "åã¨∞Î ^ÀëêÅ∞ U~°Ê_»\ÏxH˜ =ÚYºOQÍ 3 HÍ~°}ÏÅ∞QÍ
K≥ѨÊ=K«∞Û. "≥Ú^Œ\ ˜k Éèí∂q∞ H˘<Õ =ÚO^Õ Jxfl HÀ}ÏÅÖ’ Éèí∂q∞
ѨsHõΔ KÕ~ÚOKåe. ZO^Œ∞HõO>Ë Å∂*ò ™ê~ÚÖò J~Ú`Õ WÅ∞¡ Hõ@∞ìHÀ=
\ÏxH˜ J#∞"≥O· kHÍ^Œ∞. Hõ@_ì O» |ÅOQÍ LO_»^∞Œ . JÖψQ <ÕÅ J_»∞QÆ∞#
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 208

^Õ"åÅÜ«∂Å∞, [Å<å_»∞Å∞, â◊ÖϺÅ∞, ^Œ∞+¨ì â◊‰õΩÎÅ P"åǨÏ# L#fl

„Ѩ^ÕâßÅÖ’ ‰õÄ_® QÆ$ǨÏO xi‡¿ãÎ ã¨∞YOQÍ =ÙO_»ÖË~°∞. JÖψQ
K«∞@∞ìѨHõ¯Å ZÖÏ =ÙOk, W~°∞QÆ∂, á⁄~°∞QÆ∂ ‰õÄ_® K«∂ã¨∞HÀ"åeûO^Õ.
Ü«∞[=∂x #HõΔ„`åxfl |\˜ì WO\˜H˜ ã≤OÇ¨Ï ^•fi~åÅ∞
~Ô O_»=k Ü«∞[=∂x <å=∞ #Hõ„Δ `åxfl |\˜ì WO\˜H˜ ã≤OÇ¨Ï ^•fi~åÅ∞
ZHõ¯_» LO_®e..? Zxfl QÆ∞=∂‡Å∞ LO_®e..? ZHõ¯_≥Hõ¯_» =ÙO_®e..?
H˜\ ˜H©Å∞ ZHõ¯_» LO_®e..? =ÔQ·~åÅhfl =ÚO^Õ "åã¨∞ΠѨO_ç`«∞efl
ã¨O„ѨkOz x~°‚~ÚOK«∞HÀ"åe. W=fihfl K«∂Ñ≤Oz<å H˘xfl™ê~°∞¡ P
WO\’¡ x=ã≤Oz# `«~åfi`« "åã¨∞Î ÉÏQÍÖË^#Œ ∞‰õΩO\Ï~°∞. ^•xH˜ HÍ~°}O
*Ï`«Hõ QÀKå~° „QÆǨÏã≤÷u =Å# =∞# „Ѩ=~°Î#=Å¡ =zÛOk.
¢ã‘ÎÅ#∞, =$^Œ∞úÅ#∞ W|ƒOk ÃÑ@ì‰õÄ_»^Œ∞
U WO\’¡ J~Ú`Õ „ã‘ÎʼnõΩ J<åºÜ«∞O [~°∞QÆ∞`«∞O^À, U WO\’¡
J#~åúÅ∞ [~°∞QÆ∞`åÜ≥∂, P„HõO^Œ#Å∞O\ÏÜ≥∂ P WO\˜H˜ "åã¨∞Î ^À+¨O
LO^Œx „QÆÇ≤ÏOKåe. r=Ç≤ÏO㨠[iˆQ WO\’¡, `«e¡^ŒO„_»∞Å∞, =$^Œ∞ÌÅ∞,
ÉÏ^èŒÑ¨_Õ QÆ$ǨÏO "åã¨∞Î^À+¨O L#fl>Ë¡. JO>Ë P WO\’¡ x=ã≤OKÕ "åiH˜
ã¨∞YâßO`«∞Å∞ LO_»=Ù. Ñ≤`«$, ã¨~°Ê, ^Õ=`å, |∞∞+≤ âßáêÅ∞ L#fl WO\’¡,
Ѩã≤Ñ≤šʼnõΩ J<åºÜ«∞O [iˆQ WO@ "åã¨∞Î ^À+¨O L#fl>Ë¡. W=fihfl
Éèí∂q∞ ZOK«∞‰õΩ<Õ@ѨC_»∞, WÅ∞¡ Hõ@∞ì‰õΩ<Õ@ѨC_»∞ =zÛ# ^ÀëêÅ∞ HÍ^Œ∞.
=∞# „Ѩ=~°Î# =Å# =zÛ# ^ÀëêÅ∞. "åã¨∞Î`À áê@∞ „Ѩ=~°Î# ‰õÄ_®
ÉÏQÆ∞O>Ë<Õ ã¨∞Y ã¨O`ÀëêÅ`À LO\Ï~°∞. Jxfl ~°HÍÅ∞QÍ ã¨∞MÏxKÕÛk =∞#O
LO_Õ WÅ∞¡ JO^Œ∞ˆH J<åfl~°∞ ÃÑ^ŒÌÅ∞ =∞x+≤H˜ QÆ$ǨÏ"Õ∞ Hõ^• ã¨fi~°æ ã‘=∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 209

"åã¨∞Î ^À+¨ x"å~°}‰õΩ Ñ¨iǨ~åÅ∞

"åã¨∞Î „ѨHÍ~°O WO\˜x xi‡OK«∞HÀ=_»O =Å# ZÖÏO\˜ ^ÀëêÅ∞,

ã¨=∞㨺Å∞ LO_»=x âß„ã¨OÎ `≥eÜ«∞*Ëã∞¨ OÎ k. "åã¨∞Î ^À+¨=ÚO>Ë JO^Œ∞‰õΩ
`«y# ѨiǨ~åÅ#∞ ‰õÄ_® âß„ã¨ÎOÖ’ ã¨∂zOK«|_çOk. "åã¨∞Î^ÀëêÅ∞
U~°Ê_»\ÏxH˜ J<ÕHõ HÍ~°}ÏÅ∞ LO\Ï~Ú. WO\’¡ "åã¨∞Î^ÀëêÅ∞ LO>Ë
"å\˜H˜ `«y# ѨiǨ~åÅ HÀã¨O WѨC_»∞ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO^•O.
ѨÓ[QÆk
"åã¨∞Î ^Àëêxfl `˘ÅyOK«∞HÀ"åÅO>Ë WO\’¡ HõzÛ`«OQÍ Ñ¨Ó[
QÆk U~åÊ@∞ KÕã¨∞HÀ"åe. ѨÓ[QÆk ÖËHõáÈ`Õ WO\’¡<Õ U^À XHõ KÀ@
ѨÓ[ QÆkÖÏ J=∞~°∞ÛHÀ"åe. „Ѩã¨∞Î`«O =∂Ô~¯\òÖ’ J<ÕHõ ѨÓ[
=∞Ok~åÅ∞ Åaèã¨∞Î<åfl~Ú. "å\˜x ѨÓ[ QÆkÖÏ =∂~°∞ÛHÀ=K«∞Û. ѨÓ[
QÆk L#fl WO\’¡ "åã¨∞Î ^À+¨O LO_»^Œ∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 210

|Ü«∞@"≥·Ñ¨Ù ^Œ~åfi*ÏÃÑ· ^Õ=Ùx Ѩ\ÏÅ∞

WO\˜ =ÚY^•fi~°O „Ѩ^•è # QÆ∞=∞‡OÃÑ· |Ü«∞@ "≥Ñ· Ù¨ Hõ#|_Õ ^Œ~åfi*Ï
„¿Ñ¶O ÃÑ·# ZÖÏO\˜ ^Õ=Ùx Ѩ@=ÚÅ∞ LO_»‰õΩO_® *Ï„QÆ`«ÎÅ∞
fã¨∞HÀ"åe. QÆ∞=∞‡O ֒Ѩe"≥Ñ· Ù¨ QÀ=∂`« ã¨"∞Õ `« Sâ◊fi~°ºHÍm J=∞‡"å~°∞
áê^•Å∞, "≥OHõ>Ëâ◊fi~° ™êfiq∞, QÀ=∂`« Ѩ@=ÚÅ∞ LO_»=K«∞Û#∞.
|Ü«∞@ "≥·Ñ¨Ù WO\˜ „Ѩ^è•# ^•fi~°O =^ŒÌ ã¨fiã≤ÎH± QÆ∞~°∞Î, FOHÍ~°O,
HõÅâ◊O ÖÏO\˜ QÆ∞~°∞ÎÅ∞ LO_»=K«∞Û#∞. WÖÏ KÕÜ«∞_»O ^•fi~å "åã¨∞Î
֒ѨO `˘Å∞QÆ∞`«∞Ok.
„Ѩ"Õâ◊^•fi~°O =^ŒÌ náêÅ∞
JÖψQ WO\˜ „Ѩ"Õâ◊ ^•fi~å =^ŒÌ ã¨∂~åºã¨Î=∞Ü«∞ ã¨=∞Ü«∞OÖ’
„Hõ=∞O `«Ñʨ ‰õΩO_® náêÅ#∞ "≥eyOK«_O» =∞iÛáÈ=^Œ∞.Ì "åã¨∞Î ^Àëêxfl
`˘ÅyOK«_®xH˜ K≥Hõ¯`À `«Ü«∂~°∞ KÕã≤# „Ѩ"Õâ◊ ^•fi~åxfl "å_®e,
֒ǨÏѨ٠^•fi~åÅ∞ J#∞‰õÄÅO HÍ^Œ∞.
Dâß#º kâ◊Ö’ ~åyK≥O|∞Ö’ hà◊√§
WO\’¡ U „Ѩ^âÕ O◊ Ö’<≥<· å "åã¨∞Î ^À+¨O L#fl@¡~Ú`Õ JHõ¯_» ZÖÏO\˜
qzÛù#flO ÖˉΩõ O_® ֒ѨO `˘ÅyOK«_O» ™ê^躌 O HÍ^Œ∞. HÍ|\˜ì Dâß#º
kâ◊Ö’ ~åy K≥O|∞Ö’ h\˜x xOÑ≤ aÜ«∞ºO Ñ≤O_ç`À =ÚQÆ∞æ"Õã≤ XHõ
P‰õΩQÍx ¿Ñ¡\ò QÍx ÃÑ\˜ì ^•xÃÑ·hà◊§#∞ xOÑ≤# áê„`«Ö’ z\˜ÔH_»∞
Ѩã¨∞ѨÙ, ‰õΩO‰õΩ=∞, ѨK«Û Hõ~°∂Ê~°O "Õã≤ XHõ Z„~°x ÖË^• ѨK«Ûx ~°OQÆ∞
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 211

Hõey# ѨÙ=Ùfi#∞ "Õã≤ Dâß#ºO =¸ÅÖ’ ÃÑ\Ïìe. WÖÏ ~ÀA KÕ¿ãÎ WO\’¡
„Ѩ|ÅOQÍ L#fl Jxfl ^Œ∞„+¨ÊÉèÏ"åÅ#∞ H˘O`« =~°‰õΩ `˘Åyã¨∞ÎOk.
QÆ∞=∂‡xH˜ Ѩã¨∞ѨÙ
„Ѩu ~ÀA Ç≤ÏO^Œ∞ ™êO„Ѩ^•Ü«∞O „ѨHÍ~°O =ÚYºOQÍ WO\˜
„Ѩ^è•# QÆ∞=∂‡xH˜ L#fl QÆ∞=∂‡x Ѩã¨∞ѨÙ`À JÅOHõiOz aÜ«∞ºO
Ñ≤O_ç`À QÆ∞=∂‡Å‰õΩ =ÚQÆ∞æÅ∞ "Õã≤ Ѩã¨∞ѨÙ, ‰õΩO‰õΩ=∞ ÉÁ@∞¡ ÃÑ\Ïìe.
WO\˜ "åH˜\’¡ HõÖÏ¡Ñ≤ „Ѩu~ÀE K«e¡ =ÚQÆ∞æ "ÕÜ«∂e. WO\˜ Ѩiã¨~°
„áêO`åÅ∞ â◊√„ÉèíOQÍ LOK«∞HÀ"åe.
ѨxH˜~åx =ã¨∞Î=ÙÅ∞
WO\’¡ Ѩye#, qiy# =ã¨∞Î=ÙÅ∞ LO_»‰õÄ_»^Œ∞. ѨHõ¯|@ìÅ∞
"å~åxH˜ XHõ ™êi L`«HÍe. Hõˆ~ì<£û, ™Èá¶ê Hõ=~üû, Ñ≤Ö’¡ Hõ=~üû
"≥Ú^ŒÅQÆ∞#q Hõhã¨O Ô~O_»∞ "å~åʼnõΩ XHõ ™êi H˜¡<£ KÕã¨∞HÀ"åe.
WO\’¡ ѨxH˜~åx LѨÜ≥∂QÆO ÖËx =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ LOK«∞HÀ‰õÄ_»^Œ∞.
áê`« #∂ºãπ ¿ÑѨ~∞° ,¡ MÏm ã‘™êÅ∞, _»ÉσÅ∞ ZѨÊ\˜HÑõ C¨ _»∞ H˜Ü
¡ ∞« ~ü
KÕã¨∞HÀ"åe. Wà◊√¡#∞ Hõhã¨O "å~åxH˜ XHõ¯ ™êÔ~·<å |ˆH\ò hà◊§Ö’
HõÅ∞¡Ñ¨C (^˘_»∞¤Ñ¨C) H˘OK«O _≥\ÏÖò "Õã≤ Wà◊√¡#∞ â◊√„ÉèíѨ~°K«∞HÀ"åe.
Hõhã¨O "å~åxH˜ =¸_»∞ ™ê~°∞¡ Pk, =∞OQÆà◊, QÆ∞~°∞, â◊√„Hõ"å~åÅÖ’
™êÜ«∞O ã¨=∞Ü«∞OÖ’ WO\’¡ ^Œ∂ѨO "ÕÜ«∂e. ÉÏ„`«∂=ÚÅ QÍe,
"≥Å∞`«∞~°∞ ã¨=∞$kÌQÍ LO_ÕÖÏ U~åÊ@∞ KÕã¨∞HÀ"åe. ~ÀE ÉÏ`ü
~°∂=ÚÅ#∞ ã¨~°∞Êù, _≥\ÏÖò ÖË^• Ѷ≤<å~Ú "Õã≤ â◊√„ÉèíѨ~°K«∞HÀ"åe.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 212

q™êÎ~°OQÍ QÍe
WO\’¡ L#fl Jxfl ^Œ~åfi[Å#∞, H˜\ H˜ Å© #∞ ~ÀAÖ’ H˘xfl QÆO@Å∞
Jxfl `≥~°z q™êÎ~°OQÍ QÍe P_ÕÖÏ K«∂ã¨∞HÀ"åe. `«~°K«∂ Jxfl
H˜\ ˜H©Å∞, ^•fi~åÅ∞ =¸ã≤ WO\’¡ ã¨iQÍæ `å*Ï QÍe P_»‰õΩO_®
KÕÜ«∞‰õÄ_»^Œ∞. Hõhã¨O <≥ʼnõΩ XHõ¯™êÔ~·<å WO\’¡ |∂A fã¨∞HÀ"åe.
K«Hõ¯x "≥Å∞`«∞~°∞
"åã¨∞Îâß„ã¨ÎO „ѨHÍ~°O ™êÜ«∞O„`«O "Õà◊Ö’ "åÜ«Ú=º kâ◊Ö’
"≥Å∞`«∞~°∞ LO_®e. D ã¨=∞Ü«∞OÖ’ pHõ\ ˜ L#fl@¡~Ú`Õ WO\’¡
„Ѩu‰õÄÅ`« ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. "åÜ«Ú=º kâ◊ L`«Î~°O, Ѩ_»=∞~° kâ◊ =∞^茺
LO@∞Ok. HÍ|\˜ì D kâ◊ „Ѩ^è•# JOâ◊O QÍe. JO^Œ∞=Å¡ ã¨O^蕺
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ WHõ¯_» Öˇ·@∞¡ "≥eyOKåe.
ZO_ç# K≥@∞¡
ZO_ç# K≥@∞¡ ÖË^• "≥ÚHõ¯Å#∞ WO\’¡, ÉÏůhÖ’ ZѨC_»∂
LOK«‰õÄ_»^Œ∞. WO\˜x P‰õΩѨK«Û K≥@¡`À JÅOHõiOK«O_ç. ѨK«Û^Œ#O
WO\˜H˜ P#O^ŒO, „âıÜ«∞ã¨∞û#∞ fã¨∞H˘ã¨∞ÎOk.
WO\ ˜HõѨC ÃÑ· =º~å÷Å∞
=º~å÷Å#∞ WO\˜ ÃÑ·HõѨCÃÑ· LOK«‰õÄ_»^Œ∞. ÖËHõáÈ`Õ rq`«OÖ’
=∂#ã≤Hõ XuÎ_ç ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. HÍ|\˜ì D q^èŒOQÍ KÕÜ«∞_»O ^•fi~å
"åã¨∞ÎÖ’áêxfl `˘ÅyOK«∞HÀ=K«∞Û.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 213

â◊√„Éèí"≥∞ÿ# QÀ_»Å∞
U WO\’¡<≥·<å QÀ_»Å∞... P WO\’¡ x=ã≤OKÕ "åi =ºH˜Î`åfixfl
=ºHõOÎ KÕ™êÎ~Ú. JO^Œ∞=Å¡ WO\˜ QÀ_»Å∞ ZѨC_»∂ â◊√„ÉèOí QÍ LO_®e.
WO\’¡x =¸ÅÖ’¡ ™êeѨÙ~°∞QÆ∞ QÆ∂à◊¥¡ ÖˉõΩO_® K«∂ã¨∞HÀO_ç. „Ѩu
2 ÖË^• 3 "å~åʼnõΩ F™êi... |∂A ^Œ∞e¿ÑÜ«∞O_ç. |∂A#∞ f¿ã¿ã.Î ..
WO\’¡H˜ ^èŒ# „Ѩ"åǨÏO "≥Ú^ŒÅ=Ù`«∞Ok.
Dâß#ºOÖ’ QÍ¡ãπ H˜\˜H©
g∞‰õΩ JѨCÅ ÉÏ^èŒ fiáÈ"åÅO>Ë... Dâß#ºO k‰õΩ¯Ö’... F
QÍ¡ãπ H˜\ ˜H©x J=∞~°ÛO_ç. g∞ WÅ∞¡, ëêÑπ U^≥·<å 㨈~... ^•x ѨHõ¯<Õ
Dâߺ#O "≥·Ñ¨Ù ÃÑ_ç`Õ KåÅ∞. Wk q∞=∞‡efl JѨCÅ ÉèÏ~°O #∞Oz
|Ü«∞@Ѩ_Õã¨∞ÎOk. WÅ∞¡ |~°∞=ÙQÍ LO>Ë... JѨCÅ∂ ÃÑ~°∞QÆ∞`å~Ú.
JO^Œ∞=Å¡ WO\’¡x `«∂~°∞Ê, L`«Î~° k‰õΩ¯Ö’¡ |~°∞"≥·# =ã¨∞Î=ÙÅ∞ Ug
LOK«HõO_ç.
™êÜ«∞O„`«O"Õà◊ "≥ÚHõ¯Å∞ #~°Hõ‰õÄ_»^Œ∞
™êÜ«∞O„`«O "Õà◊ "≥ÚHõ¯Å∞, K≥@¡#∞ #~°HõHõO_ç. ™êÜ«∞O„`«O "Õà◊
"≥ÚHõ¯Å∞ q„âßOu fã¨∞‰õΩO@∂ LO\Ï~Ú. ѨÙ~å}ÏÅ „ѨHÍ~°O...
™êÜ«∞O„`«O "Õà◊ `«∞Åã≤ "≥ÚHõ¯ *’eH˜ "≥à‰¡◊ Äõ _»^∞Œ . Z=Ô~<· å ™êÜ«∞O„`«O
"Õà◊ P‰õΩÅ∞ `≥OÑ≤<å, UO KÕã<≤ å... f„="≥∞#ÿ Pi÷Hõ ã¨=∞㨺֒¡ ‰õÄ~°∞‰õΩ
áÈ`å~°x „Ѩfu.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 214

ÖÏHõ~ü ^ŒH˜Δ}OÖ’<Õ
g∞ WO\’¡ _»|∞ƒ ^•K«∞‰õΩ<Õ ÖÏHõ~ü... ZѨC_»∂ ^ŒH˜Δ}O k‰õΩ¯Ö’
LO_®e. ^•xfl L`«Î~°O"≥·Ñ¨Ù `≥iKÕÖÏ LO_®e. WÖÏ KÕ¿ãÎ... Wk g∞
JѨCÅ#∞ áÈQ˘_»∞`«∞Ok. =∞h „Ѩ"åǨÏO =KÕÛÖÏ KÕã∞¨ OÎ ^Œx ѨO_ç`∞« Å∞
K≥|∞`«∞<åfl~°∞.
`«Å∞ѨÙÅ∞ ֒ѨeH˜
WO\˜H˜ ã¨O|OkèOz# ^•fi~åʼnõΩ LO_Õ `«Å∞ѨÙÅ∞ U"≥·<å 㨈~..
`≥i¿ãÎ Jq |Ü«∞@‰õΩ LO_»~å^Œ∞. ֒ѨeH˜ ~å"åe.
WO\’¡ L#fl ^•fi~åʼnõΩ K≥Ok# `«Å∞ѨÙÅ#∞ f¿ã@ѨC_»∞,
"Õ¿ã@ѨC_»∞ H˜„~°∞=∞<Õ â◊ÉÏÌÅ∞ Jã¨ûÅ∞ ~å‰õÄ_»^Œ∞.
^•fi~åÅ#∞ `≥i¿ãÎ Jq =∞# ‰õΩ_ç KÕu "≥·Ñ¨Ù‰õΩ =KÕÛÖÏ LO_®e.
=∞Oz z„`«Ñ¨\ÏÅ∞
‰õΔΩ„^Œ ^Õ=`«Å∞, ^≥Ü«∂ºÅ∞, „Ѩ=∂^•Å#∞ ã¨∂zOKÕ á¶⁄\’Å∞,
zǨflÅ#∞ WO\’¡ LOK«∞HÀ~å^Œ∞.
WO\˜ „Ѩ^•è # ^•fi~åxH˜ W~°∞"≥Ñ· Ù¨ ÖÏ q<åÜ«∞‰õΩ_»∞ ÖË^• ÅH©Δ ‡^Õq
z„`«Ñ¨\ÏÅ#∞ LOKåe. x`«ºO |Ü«∞@‰õΩ "≥àı¡@ѨC_»∞ P ^≥·"åÅ#∞
„áêi÷OKÕ |Ü«∞@‰õΩ "≥àÏ¡e.
WO\’¡ ZHõ¯_» ‰õÄ_® h~°∞ bH± H͉õΩO_® K«∂ã¨∞HÀ"åe. WO\˜
„Ѩ^•è # ^•fi~°O =^ŒÌ LO_Õ Öˇ\· ò HÍOu=O`«OQÍ "≥eQˆ ÖÏ K«∂ã¨∞HÀ"åe.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 215

xiÌ+¨ì"≥∞ÿ# „Ѩ^ÕâßÅÖ’<Õ J^•ÌÅ∞

J^•ÌÅ#∞ ™ê^è•~°}OQÍ Z=Ô~<· å ã¨~ˆ „ѨuaOÉÏÅ#∞ K«∂ã¨∞‰õΩ<ÕO
^Œ∞‰õΩ "å_»∞`å~°∞. H˘O^Œ~∞° g\˜x Wà◊Ö¡ ’ JÅOHõ~}
° ™ê=∞„yQÍ ‰õÄ_®
LѨÜ≥∂y™êÎ~°∞. J~Ú`Õ "åã¨∞Îâß„ã¨ÎO „ѨHÍ~°O WO\’¡ xiÌ+¨ì"≥∞ÿ#
„Ѩ^ÕâßÖ’¡ J^•ÌÅ#∞ LOK«_»O =Å¡ "åã¨∞Î ^ÀëêÅ∞ `˘ÅyáÈ`å~Ú.
WO\’¡ "åã¨∞Î ^ÀëêÅ∞ áÈ"åÅO>Ë J^•ÌÅ#∞ ã¨~Ô #· „Ѩ^âÕ ßÅÖ’ LOKåe.
WO\’¡ ÉËãπ"≥∞O\òÖ’ ÖË^• <≥·~°∞u kâ◊Ö’ ÉÏ`ü~°∂"£∞ ÖË^•
\Ï~ÚÖˇ\ò LO>Ë JO^Œ∞Ö’ K«`∞« ~°„™êHÍ~°OÖ’ LO_Õ J^•Ìxfl `«∂~°∞ʉõΩ
Z^Œ∞~°∞QÍ U~åÊ@∞ KÕÜ∂« e. nx =Å¡ WO\’¡ LO_Õ "åã¨∞Î ^À+¨O áÈ`«∞Ok.
x~å‡}Ѩ~°OQÍ U"≥∞ÿ<å "åã¨∞Î ^ÀëêÅ∞ U~°Ê_ç<å Jq `˘ÅyáÈ`å~Ú.
WO\’¡ U ÉèÏQÆOÖ’<≥·<å ‰õÄe#@∞¡, Ѩye#@∞¡ ÖË^• pHõ\ ˜QÍ
L<åfl P „Ѩ^Õâ◊OÖ’ J^•Ìxfl U~åÊ@∞ KÕÜ«∂e. nx =Å¡ WO\’¡ L#fl
<≥ÔQ\˜"£ Z#s˚ áÈ~Ú áêl\˜"£ Z#s˚ =ã¨∞ÎOk. Wk WO\’¡x "åiH˜
P~ÀQͺxfl, q[Ü«∂Å#∞ JOkã¨∞ÎOk.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 216

WO\˜ ã¨g∞ѨOÖ’ q^Œ∞º`ü ã¨ÎOÉèíO ÖË^• Z`«Î~Ú# Éèí=Ou ÖË^•

J=ã¨~°O ÖËx K≥@∞¡, ~åà◊√¡ L<åfl WO\˜ „Ѩ^è•# ^•fi~°O ѨHõ¯# K≥Hõ¯
„¿Ñ¶"£∞ Hõey# J^•Ìxfl U~åÊ@∞ KÕÜ«∂e. nx =Å¡ WO\’¡H˜ <≥ÔQ\˜"£
Z#s˚ ~å‰õΩO_® LO@∞Ok. WÖÏ J^•ÌÅ#∞ PÜ«∂ „Ѩ^âÕ ßÖ’¡ LOK«_O»
=Å¡ "åã¨∞ΠѨ~°OQÍ LO_Õ ^ÀëêÅ∞ áÈ`å~Ú. ã¨=∞㨺Å∞ LO_»=Ù.
<≥·~°∞fÖ’ \Ï~Ú>ˇÖò ‰õÄ_»^Œ∞
"åã¨∞Î „ѨHÍ~°O... WO\’¡x \Ï~ÚÖˇ\ò... <≥·~°∞f k‰õΩ¯# LO>Ë...
Jk _»|∞ƒ u<Õã∞¨ OÎ k. WO\’¡x Z=~À XHõ~∞° JѨCÖ’¡ ‰õÄ~°∞‰õΩáÈ`å~°∞.
JO^Œ∞=Å¡ P k‰õΩ¯# \Ï~ÚÖˇ\ò ÖˉõΩO_® K«∂ã¨∞HÀ"åe.
‰õΩO_»=^ŒÌ nѨO
WO\’¡ U^≥·<å XHõ =¸Å ‰õΩO_» LOz JO^Œ∞Ö’ hà◊√¡ xOÑ≤
^•x =^ÕÌ nѨO "≥eyOKåe. ~ÀE WÖÏ KÕ¿ãÎ "åã¨∞Î ^À+¨O áÈ~Ú
ã¨=∞㨺Å∞ `˘ÅyáÈ`å~Ú.
=Úà◊§*Ïu K≥@∞¡
„|Ǩχ*ˇ=Ú_»∞, <åQÆ*ˇ=Ú_»∞ ÖÏO\˜ =Úà◊¡ *ÏuH˜ K≥Ok#
"≥ÚHõ¯Å#∞ WO\’¡, WO\˜ Ѩiã¨~åÖ’¡ ÖˉõΩO_® K«∂ã¨∞HÀ"åe.
LѨÜ≥∂yOK«x =ã¨∞Î=ÙÅ∞
WO\’¡ ѨyeáÈ~Ú# J^•ÌÅ∞, ѨQÆ∞à◊√¡ =zÛ# J^•ÌÅ∞, QÍA
=ã¨∞=Î ÙÅ∞, qiy# =∞OK«O, LѨÜ∂≥ yOK«x =O@ áê„`«Å∞, PyáÈ~Ú#
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 217

QÆ_çÜ«∂~°O, ~°∂ѨO K≥ki# ^Õ=Ùà◊¡ q„QÆǨÅ∞, qiy# Ѷ¨iflK«~ü, K≥_»∞

á¶⁄\’Å∞, ZÅ„HÍìxH± =ã¨∞Î=ÙÅ∞, qiy# `«Å∞ѨÙ, ѨxKÕÜ«∞x ÃÑ#∞flÅ∞
=O\˜ =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ LOK«~å^Œ∞. nx =Å¡ <≥ÔQ\˜"£ Z#s˚ „Ѩ™ê~°O
J=Ù`«∞Ok. ^è#Œ O ÅaèOK«^∞Œ . =zÛ<å U^À XHõ ~°∂ѨOÖ’ Y~°Û=Ù`«∞Ok.
nxH˜ `À_»∞ Pi÷Hõ ã¨=∞㨺Å∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú. Hõ#∞Hõ PÜ«∂ =ã¨∞Î=ÙÅ#∞
WO\’¡ #∞Oz "≥O@<Õ f¿ãÜ«∂e. nO`À Pi÷Hõ ã¨=∞㨺Š#∞Oz
q=ÚH˜Î á⁄O^Œ=K«∞Û. ^èŒ#O xÅHõ_»QÍ LO@∞Ok.
PˆQflÜ«∞ ^À+¨O
PˆQflÜ«∞ÉèÏQÆ=Ú U ^À+¨=Ú ÖˉõΩO_® K«Hõ¯QÍ L#fl>ˇÿ¡`Õ P WO@
ã¨O™ê~° ã¨∞Y=Ú, H©iÎ, qÖÏã¨=O`«"≥∞ÿ# rq`«=Ú KÕ‰õÄ~°∞`«∞Ok. P
WO\’¡ Ѩq„`«`,« ÉèÏ~åºÉè~í Åΰ =∞^躌 J#∞|O^è=Œ Ú, WO\˜ Ü«∞[=∂#∞Å∞
ã¨∞YѨ_»_»O, WO\˜H˜ =zÛ# Ju^äŒ∞ʼnõΩ K«Hõ¯QÍ =∞~åº^Œ W=fi_»O,
WO@ „ã‘ÎH˜ =∞Oz QÆ∞iÎOѨ٠ÅaèOK«_»O, Éèí~°Î Ü≥∞_»Å „ã‘ÎH˜ ã¨^Œaè„áê
Ü«∞=Ú, Éèí~°ÎÃÑ· #=∞‡HõO, ^•OѨ`«º r=#O ã¨∞Y„Ѩ^ŒOQÍ ™êQÆ_»O
=O\˜ â◊√Éèí Ѩi}Ï=∂Å∞ ã¨OÉèíq™êÎ~Ú.
J^Õ PˆQflÜ«∞O <≥·~°∞u HõO>Ë Z`«∞ÎQÍ ÃÑiy<å, QÀ`«∞Å∞<åfl,
^•fi~°=Ú<åfl ^À+¨"Õ∞. D ^ÀëêÅ`À ÉèÏ~åºÉèí~°ÎÅ =∞^茺 Q˘_»=Å∞,
QÆ$ǨÏOÖ’ HõÅǨÅ∞, U Ѩh [~°QHÆ áõ È=_»O, JÉÏ~°¬#∞¡, Pi÷Hõ <åâ◊#O,
"≥∂ã¨áÈ=_»O, "≥∂ã¨O KÕÜ«∞_»O, "≥∞\˜ìxO\˜H˜ "≥o§# P_»‰õÄ`«∞~°∞
ѨÙ\ì̃O\˜H˜ ~å=_»O, =∂\Ï¡_`ç Õ JÅ∞¡à¡◊ ÃÑ`«<Î åÅ∞ =O\˜ ^Œ∞+¨Êeù `åÅ∞O
\ÏÜ«∞x "åã¨∞Î xѨÙ}∞Å∞ ÃÇÏK«Ûiã¨∞Î<åfl~°∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 218

"åã¨∞Î "Õ^èŒ ^ÀëêÅ∞

"Õ^èŒÅ∞ JO>Ë HõxÑ≤OK«‰õΩO_® ÉÏkèOKÕ "åã¨∞Î ^ÀëêÅ∞. "Õ^èŒÖ’¡

H˘xfl ã¨Ç¨Ï["≥∞ÿ# „ѨHõ$u ã¨O|O^èŒ"≥∞ÿ#q, =∞iH˘xfl ™ê=∂lHõ"≥∞ÿ#q.
‰õΩ_»º "Õ^èŒ
WÅ∞¡ Hõ_»∞`«∂ L#flѨC_»∞ `«∂~°∞Ê L`«Î~°O „ѨǨÏs QÀ_»Å∞ HÍx
W`«~°"≥∞ÿ# QÀ_»Å∞ HÍx Ѩ_»=∞~°, ^ŒH˜Δ} kâ◊ÅHõ<åfl Z`«∞ÎQÍ LO_»
‰õÄ_»^Œ∞. JO>Ë Ñ¨_»=∞~° ^ŒH˜Δ} kâ◊Å QÀ_»Å∞ Z`«∞ÎQÍ LO_®e.
`å~°`«=∞º "Õ^èŒ
WO\’¡ ZѨC_»∂ ^ŒH˜Δ} Ѩ_»=∞~°Å "≥·Ñ¨Ù ÃÑ^ŒÌ"å~°∞ x=ã≤OKåe.
`«∂~°∞Ê L`«~Î =° ÚÅ "≥Ñ· Ù¨ z#fl"å~°∞ =ÙO_®e. JÖÏ H͉õΩO_® =º`«ºã¨OÎ QÍ
J~Ú#ѨC_»∞ `å~°`«=∞º "Õ^è• ^À+¨O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 219

#`« "Õ^èŒ
WO\˜ P=~°}Ö’ `«∂~°∞Ê L`«Î~° ÉèÏQÆ=ÚÅ∞ Z`«∞ÎQÍ#∞, ѨtÛ=∞
^ŒH}Δ˜ =ÚÅ∞ ѨÅ=¡ ÚQÍ#∞ LO_»∞@ =Å# #`« "Õ^•è ^À+¨O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
^•x =Å# KÀ~° ÉÏ^èŒÅ∞, PHõã≤‡Hõ „Ѩ=∂^•Å∞ ã¨OÉèíq™êÎ~Ú.
HÍOu Ç‘Ï# "Õ^èŒ
WO\˜Ö’H˜ "≥Ú^Œ\,˜ <åÅ∞QÆ∞ *Ï=ÚÖ’ ã¨∂~°º~°t‡ ™ÈHÍe. ÖËHáõ È`Õ
HÍOu Ç‘Ï# "Õ^èŒ ^À+¨O HÍ~°}OQÍ Éèí∂`« ÉÏ^èŒÅ∞ Ñ‘_ç™êÎ~Ú.
HΔ“„^Œ "Õ^èŒ
WO\’¡ =ÚYºOQÍ ^ŒH}Δ˜ , ѨtÛ=∞ kâ◊Ö’¡ ѨÙ@ìÅ∞ (p=∞ŠѨÙ@ìÅ∞-
áê=ÚѨÙ@ìÅ∞) J^ÕѨxQÍ `Õ<≥ Ѩ@∞ìÅ∞ ÃÑ_»∞`«∂ LO_»_»O =∞Ozk
HÍ^Œ∞. JÖÏ [iy# ã¨O^Œ~åƒùÅÖ’ H˘xfl x~å‡}ÏÅ∞ JHõ™ê‡`«∞ÎQÍ
Éè∂í q∞Ö’ Hõ$OyáÈ~Ú# ã¨O^Œ~åƒùÅ∞<åfl~Ú. ^•x<Õ HΔ“„^Œ "Õ^Œè JO\Ï~°∞.
Ѩâ◊√ "Õ^èŒ
WO\˜ P=~°}Ö’ =ÚO^Œ∞ ÉèÏQÆOÖ’ Ѩâ◊√=ÙÅ∞, Q˘„Ô~Å∞, "Õ∞HõÅ∞
=O\˜q LO_»‰õÄ_»^Œ∞. WO\˜ ѨtÛ=∞, ^ŒH˜Δ} ÉèÏQÍÅÖ’ LO_®e.
QÀ=ÙÖˇ·`Õ L`«Î~° Dâß#º ÉèÏQÍÅ∞ „âı+¨ìO. QÀ=ÙÜ≥ÚHõ¯ y@ìÅ ^èŒ∂o
=Å# Z<Àfl ^ÀëêÅ∞ ѨiǨ~°=∞=Ù`å~Ú. QÀ=Ù QÆ∞iOz "Õ^Œ q*Ï˝#O
HÍx Ç≤ÏO^Œ∂ =∞`« qâßfiã¨O HÍx, Hˆ =ÅO qâßfiã¨O HÍ^Œ∞-Jk Hˆ =ÅO
q*Ï˝#„Ѩ^•è #=¸ =∂#= „âıÜ∞« ã¨∞û‰õÄ ã¨O|OkèOz# ã¨`û« O„Ѩ^•Ü«∞O.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 220

HÀ} ^Œ$ˆQfi^èŒ
WO\˜ ã¨Å÷ OÖ’ XHõ =¸ÅQÍ WÅ∞¡ Hõ@‰ì Äõ _»^∞Œ . XHõ"àÕ ◊ `«Ñʨ xã¨i
S# ѨHOΔõ Ö’ ^•xH˜ „Ѩ`ºÕ Hõ „ѨÇϨ s x~å‡}O KÕÜ∂« e. JÖψQ W`«~∞° Å
WO\˜ =¸Å WO\˜ QÆ$Ç¨Ï ^•fi~åxfl KèkÕ OK«‰Äõ _»^∞Œ . WO\˜ Ü≥ÚHõ¯ =¸ÅÅ
"≥O|_ç ^•fi~åÅ∞ LOK«_»O ‰õÄ_® HÀ} "Õ^èŒQÍ<Õ ÉÏkèã¨∞ÎOk. D HÀ}
"Õ^èŒ<Õ H˘xfl „áêO`åÅÖ’ 'H˘O*ˇ~°— ^À+¨O Jx „QÍg∞} Ѩ^ŒúuÖ’ Ñ≤Å∞™êÎ~°∞.
â‹·Å"Õ^èŒ
WO\˜HÔ ^Œ∞~°∞QÍ ã≤OÇ¨Ï ^•fi~åxÔH^Œ∞~°∞QÍ H˘O_»Å∞, QÆ∞@ìÅ∂ LO_»
‰õÄ_»^Œ∞. =ÚYºOQÍ `«∂~°∞Ê L`«Î~° kâ◊ÅÖ’ H˘O_»Å∞, QÆ∞@ìÅ∂ Jã¨Å∞
LO_»‰õÄ_»^Œ∞. WO\˜ QÀ_»Å z=~°¡Ö’ HÀ@ QÀ_»Å PHÍ~°OÖ’ PiÛÅ∞ HÍx,
Hõ=∂#∞¡ HÍh LO_»‰Äõ _»^∞Œ . WÅ∞¡ xi‡OKÕ ã¨Å÷ O HÀ}ÏHõ$uÖ’ LO_»‰Äõ _»^∞Œ .
㨄`«"Õ^èŒ
WO\˜H˜ Z^Œ∞~°∞QÍ QÍx ã¨g∞ѨOÖ’ HÍx ~Ô O_»∞=O^ŒÅ QÆ*ÏÅ֒ѨÙ
ã¨<庙ê„â◊=∂Å∞, J<å^è•„â◊=∂Å∞, PÅÜ«∂Å∞ LO_»‰õÄ_»^Œ∞.
â◊ź"Õ^èŒ
â◊ź=ÚÅ∞ JO>Ë Z=ÚHõÅ∞. WÅ∞¡ Hõ>Ëì ã¨÷ÅO =ÚO^Œ∞QÍ XHõ
=∞x+≤ xÅ∞=Ù `«qfi Z=ÚHõÅ∞, ÉÁQÆ∞æÅ∞, THõ =O\˜ x+≤^Œú Ѩ^•~å÷Å∞
ÖˉΩõ O_® K«∂ã¨∞HÀ"åe. WÅ∞¡ Hõ>ìË ã¨Å÷ OÖ’ QÆ~ƒ° Où Ö’ QÆO_»tÅ =O\˜q
LO_»‰õÄ_»^Œ∞. Jq WO\˜x Hõke™êÎ~Ú. Ǩx Hõey™êÎ~Ú.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 221

‰õΩź "Õ^èŒ
‰õΩź=ÚÅ∞, JO>Ë HÍÅ∞=Å∞, `«\ÏHõ=Ú JO>Ë K≥~°∞=ÙÅ∞,
„Ѩ"åǨÅ∞, Wq =ÚYºOQÍ <≥·~°∞u, "åÜ«∞"åºÅ∞QÍ HÍx, Dâß#º=Ú
#∞O_ç PˆQflÜ«∞=ÚÅ "≥·Ñ¨Ù HÍx, ^ŒH˜Δ} Ѩ_»=∞~°Å∞QÍ QÍx „Ѩ=Ç≤ÏOK«
‰õΩO_® K«∂ã¨∞HÀ"åe. WO\’¡ h~°∞ ‰õÄ_® Dâß#ºO "≥·Ñ¨Ù áêˆ~ÖÏ
U~°Ê~°∞K«∞HÀ"åe. W`«~∞° Å WO\˜ h~°∞ =∞# WO\˜ P=~°}Ö’H˜ ~å‰õΩO_®
K«∂ã¨∞HÀ"åe.
ã¨ÎOÉèíÇ‘Ï# "Õ^èŒ
ãÎ̈OÉèíÇ‘Ï# "Õ^èŒx 'â◊OYáêÅ "Õ^茗 Jx ‰õÄ_® JO\Ï~°∞. ãÎ̈OÉèí=ÚÅ∞
(Ñ≤Å¡~°∞¡) ÖˉõΩO_® QÆ$Ç¨Ï x~å‡}=Ú KÕÜ«∞‰õÄ_»^Œ∞. ã¨ÎOÉèí=Ú JO>Ë
ã≤~÷ O° QÍ xÅ|_ç Ü«ÚO_»∞#k Jx J~°O÷ . ã¨OÎ Éè=í ÚÅ∞ "åã¨∞sÎ `åº ã¨iÜ≥∞ÿ #
ã¨OYºÖ’ ã¨iÜ≥ÿ∞# Ѩ^ŒúuÖ’ U~åÊ@∞KÕ¿ãÎ P WÅ∞¡ ‰õÄ_® ã≤÷~°OQÍ
ã¨∞ã≤~÷ O° QÍ LO@∞Ok. ã¨OÎ Éè=í ÚÅ∞ ÖˉΩõ O_® WÅ∞¡ xi‡OK«~å^Œ∞. ^•x<Õ
ã¨ÎOÉèíÇ‘Ï# "Õ^èŒ - â◊OYáêÅ "Õ^èŒ JO\Ï~°∞. P ã¨ÎOÉèÏÅ∞, ã¨∞<åflÖËx
ã¨iã¨OYºÖ’ LO>Ë KåÖÏ ˆHΔ=∞O. ëÈ_»â◊ ã¨OYºÖ’ LO>Ë JO>Ë
Ѩ^ŒÇ¨~°∞ ã¨OYºÖ’ LO>Ë J`«ºO`« L`«Î=∞O.
qHõ@ "Õ^èŒ
qHõ@=Ú - JO>Ë =OHõ~°. QÆ$ǨÏ=Ú Ü≥ÚHõ¯ ã≤OÇ¨Ï ^•fi~°=Ú
q+¨Ü«∞OÖ’ K≥ѨÊ|_çOk. 'qHõ>Ë ã¨O`å# "Õ^èŒ ™êº`ü— qHõ@ "Õ^èŒ
=Å# ã¨O`å#=Ú#‰õΩ Ç¨x. ã≤OǨÏ^•fi~° „Ѩ=∂}O =OHõ~°QÍ L<åfl
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 222

- H˘Å`«Å∞ (PÜ«∞=Ú - q∞QÆ`å ^•fi~°=ÚÅ ã¨=∞#fiÜ«∞ „Ѩ=∂}=Ú`À)

ÃÇÏK«∞Û`«QÆ∞æÅ∞ q∞@ì ѨÖÏ¡Å∞ - ã¨OHõ~°"≥∞ÿ# HõÅѨ - x¿+kè`«"≥∞ÿ#
HõÅѨ (`«∞=∞‡ "≥Ú^ŒÖˇ·#q) `À KÕÜ«∞|_ç<å Ô~O_»∞ ^•fi~°=ÚQÍ ÖËHõ
XˆH ^•fi~°=Ú Hõey L<åfl =∞~˘Hõi WO\˜Ö’k H˘x `≥zÛÃÑ\˜ì<å..
~°∂ѨǑÏ#OQÍ L<åfl P WÅ∞¡ qHõ@ "Õ^èŒ Hõey# WÅ∞¡QÍ K≥ѨÊ=K«∞Û.
JO^Œ∞ˆH qHõ@ "Õ^èŒ ÖˉõΩO_® ã≤OÇ¨Ï ^•fi~° x~å‡}O KÕ~ÚOKåe.
=$HõΔ KèåÜ«∞ "Õ^èŒ
=$HõΔ KèåÜ«∞ ‰õÄ_® "Õ^èŒQÍ<Õ Ñ¨i}q∞ã¨∞ÎOk. k# ã¨=∞Ü«∞OÖ’
QÍx ~å„u ã¨=∞Ü«∞OÖ’ QÍx ~Ô O_»∞ =¸_»∞ ~°≠Ï=ÚÅ "ÕàÖ◊ ’¡ HÍO_»=Ú
QÆÅ K≥@∞ìÜ≥ÚHõ¯ h_»Å∞ WO\’¡ HÍx WO\˜ g∞^Œ HÍx Ѩ_»‰õÄ_»^Œ∞.
`«∂~°∞Ê# =∞„i, PˆQflÜ«∞OÖ’ "ÕѨ, *Ï=∞ ^ŒH˜Δ}OÖ’ `≥Å¡ lÖË¡_»∞,
JÅ¡ <Õˆ~_»∞, Ѩ#㨠- <≥·~°∞uÖ’ â◊g∞ =$HõΔO - Ѩ_»=∞~° ~åq K≥@∞ì
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 223

Lã≤iHõ K≥@∞¡ - "åÜ«∞=ºOÖ’ "Õ∞_ç L`«Î~°OÖ’ "≥ÅQÆ - Ѩ#ã¨.

Dâß#ºOÖ’ =∂ˆ~_»∞ K≥@∞¡ LO>Ë ~°HõΔQÍ LO\Ï~Ú.
Jyfl"Õ^èŒ
WO\˜Ö’ P=~°}Ö’QÍx WO\˜ ã¨g∞ѨOÖ’ QÍx K≥`Ϋ ÖÏO\˜q `«Q∞Æ Å
ɡ@=ì Åã≤ =¿ãÎ Jk WO\˜H˜ PˆQflÜ«∞ ÉèÏQÆOÖ’ =KÕÛ@∞ì K«∂_®e. PˆQflÜ«∞
ÉèÏQÆOÖ’HÍHõ =∞ˆ~ kâ◊Ö’<≥·<å xѨC "≥ÅQÆ@O =Å¡ P WO\˜H˜ Jyfl "Õ^è•
^À+¨O HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. ^•x =Å# ÉèÏ~åºÑ¨Ù„`«∞ʼnõΩ Ç¨x HõeQˆ J=HÍâ◊O LOk.
^ŒÇ¨Ï# "Õ^èŒ
U^≥·<å „Ñ¨=∂^Œ=âß`«∞Î WO\˜H˜ ã¨O|OkèOz# `«Å∞ѨÙÅ∞ HÍx
H˜\ ˜H©Å∞ HÍx áêH˜ΔHõOQÍ HÍx ѨÓiÎQÍ HÍx Jyfl„Ѩ=∂^•xH˜ QÆ∞Ô~·`Õ
"å\˜x "≥O@<Õ `˘ÅyOz H˘`«Îq U~åÊ@∞ KÕã¨∞HÀ"åe. ã¨QÆO HÍe#"Õ
Hõ^• Jx L¿ÑH˜OΔ K«~å^Œ∞.^•x =Å# ^ŒÇϨ # "Õ^•è ^À+¨O `«Q∞Æ Å∞`«∞Ok.
JÖψQ WO\’¡ Ѩye# J^•ÌÅ∞ Ô~O_»∞ ~°∂áêÅ∞QÍ HõxÑ≤OKÕ J^•ÌÅ∞,
qiy# `«Å∞ѨÙÅ∞ Hõey# H˜\ H˜ Å© ∞ LO_»~å^Œ∞. `«Å∞ѨÙÅ∞ HÍx, H˜\H˜ Å© ∞
HÍx J^Õ Ñ¨xQÍ H˜„~°∞=∞<Õ â◊ÉÏÌÅ∞ HÍx H©K∞« =∞<Õ â◊ÉÏÌÅ∞ HÍx ã¨$+≤Oì K«
‰õÄ_»^∞Œ . HÀ_»∞, HÍà◊√¡ qiy# ‰õΩsÛÅ∞, |Å¡Å∞ "å_»∞HõÖ’ LOK«‰Äõ _»^∞Œ .
"å\˜ =Å# "Õ^•è ^À+¨"∞Õ H͉õΩO_®, „Ѩ=∂^Œ ÉÏ^èÅŒ ∞ ‰õÄ_® HõÅ∞QÆ∞`å~Ú.
ã¨Ç¨Ï[OQÍ ¿Ñ^Œ"å~°∞ JHõ¯_® WHõ¯_® ^˘iH˜# HõÅѨ`À QÆ∞_çÃãÅ∞, Wà◊√¡
U~°Ê~°K∞« ‰õΩO\Ï~°∞. JO^Œ∞Ö’ HÍe# =ã¨∞=Î ÙÅ∞ LO_»‰Äõ _»^∞Œ . #\˜Oì \’¡
ÉÁQÆ∞æÅ∞ LOK«‰õÄ_»^Œ∞. `å`å¯eHõOQÍ<≥·<å áÈÜ«∞‰õÄ_»^Œ∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 224

K«`«∞ëȯ} "Õ^èŒ
ã¨Ç¨Ï[OQÍ WÅ∞¡ Hõ>Ëì ã¨=∞Ü«∞OÖ’ ã¨=∞ K«`«∞~°„ã¨OQÍ LO_®Å<Õ
L^ÕâÌ O◊ `À xi‡™êÎ~∞° . P ã¨O|O^èOŒ QÍ <åÅ∞QÆ∞ aè#fl HÀ}ÏÅ∞ U~°Ê_»`å~Ú.
^•x =Å# K«`∞« ëȯ}=ÚÅ∞QÍ =¸ÅÅ#∞ "Õk™è êÎ~Ú. Jk =∞Ozk HÍ^Œ∞.
~°HõÎ =~°‚ "Õ^èŒ
WO\˜H˜ "Õ¿ã ~°OQÆ∞Å q+¨Ü∞« OÖ’, á¶Èi¡ OQ∑ q+¨Ü∞« OÖ’ ~°HÎõ =~°O‚
QÆÅ ~°OQÆ∞#∞ "å_»‰õÄ_»^Œ∞.
"åÜ«Ú "Õ^èŒ
WO\˜H˜ ^ŒH˜Δ}, Ѩ_»=∞~° kâ◊ÅÖ’ `«Ñ¨Ê‰õΩO_® H˜\ ˜H©Å∞ LO_®e.
^ŒH˜Δ} kâ◊ #∞O_ç =∞ÅÜ«∞ Ѩ~°fi`«O QÍÅ∞Å∞, Ѩ_»=∞\˜ "≥·Ñ¨Ù #∞O_ç
Ѩ_=» ∞\˜ Hõ#∞=∞ÅÅ QÍÅ∞Å∞ "≥^· ºŒ âßãÎ̈„s`åº KåÖÏ P~ÀQƺHõ~"° ∞≥ #ÿ q.
=∞ÅÜ«∞ Ѩ~°fi`åÖË #Å¡=∞Å H˘O_»Å∞. JHõ¯_» #∞O_ç =KÕÛ QÍÅ∞ňH
=∞ÅÜ«∂xÅO Jx ¿Ñ~°∞. JO^Œ∞Hˆ ^ŒH}Δ˜ , Ѩ_=» ∞~°Å‰õΩ, WO\˜H˜ H˜\H˜ Å© ∞
LO_®Åx =∞# "åã¨∞Î âß„ã¨ÎO xˆ~ÌtOzOk.
㨇âß# "Õ^èŒ
WO\˜H˜ ^ŒQ~æÆ Ö° ’ 㨇âß#O LO_»@O =∞Ozk HÍ^Œ∞. â◊= ^ŒÇϨ #O
KÕã#≤ á⁄QÆ#∞ „¿Ñ`« ^è∂Œ =∞=∞O\Ï~°∞. Jk áê~°@O WO\˜ÃÑ#· HÍx =ºH˜ÃÎ Ñ#·
HÍx =∞Ozk HÍ^Œ∞. QÆ$ǨxH˜ PˆQflÜ«∞, <≥·~°∞u kâ◊ÅO^Œ∞ `«∂~°∞Ê
Ѩ_=» ∞~°ÅÖ’#∂ QÀ`«∞Å∂ qѨs`«"∞≥ #ÿ ѨÅÑ¡ Ù¨ „Ѩ^âÕ =◊ ¸ LO_»‰Äõ _»^∞Œ .
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 225

LzÛ+¨ì "Õ^èŒ
QÆ$Ǩ=~°}Ö’ `«∂~°∞Ê, L`«~Î ° kâ◊ÅÖ’ ÃÑO@‰õΩѨÊÅ∂ - L=Ú‡Å∂,
¿Ñ_»‰õΩѨÊÅ∂, K≥`«Î‰õΩѨÊÅ∂ LO_»‰õÄ_»^Œ∞. Dâß#º kâ◊QÍ ZѨC_»∂
Lq∞‡"ÕÜ«∞@O HÍh, =∞Å =¸„`« qã¨~°˚#Å∞ HÍx ѨxH˜ ~å=Ù. D
xÜ«∞=∞O WO\˜H˜ =∂„`«"∞Õ HÍ^Œ∞. |Ü«∞@‰õΩ ‰õÄ_® =iÎã∞¨ OÎ k. JÖψQ
ã¨∂~°∞º_çH˜ Z^Œ∞~°∞QÍ =∞Å =¸„`å^Œ∞Å∞ KÕÜ«∞‰õÄ_»^Œ∞. ã¨∂~°∞º_»∞
L#fl kâ◊ #∞O_ç =ºuˆ~Hõ kâ◊Ö’ PˆQflÜ«∞ <≥·~°∞u ÉèÏQÍÅ#∞ LѨ
Ü≥∂yOKåe.
aè#fl^ÕǨÏm"Õ^èŒ
'^ÕǨÏo— JO>Ë 'Hõ_»Ñ¨— ^•fi~°O ^•@_®xH˜ "Õ¿ã '#_çq∞ Ѩ_çx—
Hõ_»Ñ¨ JO\Ï~°∞. Hõ_»Ñ¨ Ѩ@ì}ÏxH˜ P ¿Ñ~°∞ ~å=_®xH˜ Jk u~°∞Ѩu
"≥OHõ>âË fi◊ ~°™êfiq∞ Ü≥ÚHõ¯ ^Õ=Ùx Hõ_Ñ» ¨ HÍ=@"Õ∞. D QÆ_Ñ» #¨ ∞ `˘‰õΩ¯`«∂
WO\’¡H˜ HÍx, ^Õ"åÅÜ«∞OÖ’H˜ HÍx "≥à◊¡‰õÄ_»^Œ∞. ^•@∞`«∂ "≥àÏ¡e.
D Hõ_»Ñ¨#∞ ^•fi~° „Ѩ=∂}ÏxH˜ J#∞„Ѩ=∂} suÖ’ xi‡OKåe. JÖÏ
H͉õΩO_® xi‡¿ãÎ Jk ^ÕǨÏm aè#fl "Õ^èŒQÍ WO\’¡ x=ã≤OKÕ "åiH˜
J<ÕHõ ~°Hõ=ÚÖˇ·# W|ƒO^Œ∞ʼnõΩ QÆ∞i KÕã¨∞ÎOk.
D "åã¨∞Î xÜ«∞=∂Å∞ K«kq#ѨC_»∞, K≥|∞`«∞#flѨC_»∞ Hõi#î OQÍ<Õ
qxÑ≤™êÎ~Ú. HÍx H˘OK≥O *Ï„QÆ`«ÎÅ∞ fã¨∞‰õΩO>Ë ÃÑ^ŒÌ W|ƒO^Œ∞Å∞
~å‰õΩO_® HÍáê_»`å~Ú.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 226

"åã¨∞Î ^À+¨ x"å~°}‰õΩ ÃÑOKåeû# K≥@∞¡

"åã¨∞Î^ÀëêÅ∞ âßOuOKåÅ<åfl, "å\˜ #∞Oz LѨâ◊=∞#O á⁄O^Œ

_®xH˜ ÃÑ^ŒÌÅ∞ WO\’¡ `«Ñ¨Êxã¨iQÍ ÃÑOKåeû# K≥@¡#∞ ¿Ñ~˘¯<åfl~°∞.
J~Ú`Õ g\˜x z#fl z#fl ‰õΩO_ôÖ’¡ H͉õΩO_® HÍã¨Î ÃÑ^ŒÌ ‰õΩO_ôÖ’¡
ÃÑOKåe. ÖË^ŒO>Ë Jq `«fi~°QÍ ZO_çáÈ`å~Ú.
`«∞Åã≤
`«∞Åã≤ "≥ÚHõ¯ "Õ~°∞ qã¨ÎiOKåe. JѨC_Õ Jk P~ÀQƺHõ~°OQÍ
ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. `«∞Åã≤ K≥@∞ì‰õΩ ~ÀA‰õΩ Ô~O_»∞ ™ê~°∞¡ h~°∞ áÈÜ«∂e.
`«∞Åã≤ K≥@∞ì WO\˜ "å`å=~°}Ïxfl â◊√kèÌ KÕã¨∞ÎOk. ã¨∂HõΔ ‡ „H˜=ÚÅ
#∞Oz WO\˜x ^Œ∂~°OQÍ LOK«∞`«∞Ok. `«∞Åã≤ K≥@∞ì#∞ ZѨC_»∂
`«∂~°∞Ê "≥·Ñ¨Ù =∂„`«"Õ∞ LOK«O_ç.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 227

„|Ǒχ K≥@∞ì
Ô~O_ÀK≥@∞ì „|Ǒχ „Ѩf. WO\’¡ „|Ǒχ K≥@∞ì LO_®e Jx
ѨÓsfi‰õΩÅ∞ #"Õ∞‡"å~°∞. nxH˜ `«∞Åã≤ K≥@∞ì‰õΩ áÈ¿ãO`« h~°∞ ‰õÄ_®
J=ã¨~°O ÖË^Œ∞.
=∂#ã≤Hõ P~ÀQƺO HÀã¨O „|Ǒχ K≥@∞ì KåÖÏ J=ã¨~°O. Wk
„Ѩu‰õÄÅ PÖ’K«#Å∞ JO>Ë <≥ÔQ\˜"£ PÖ’K«#Å#∞ x~°∂‡eã¨∞ÎOk.
Ñ≤ÅÖ¡ ’¡ ÃÇÏ· Ѩ~ü >ˇ#¬<£ #∞ ^Œ∂~°O KÕã∞¨ OÎ k. Z=ÚHõÅ#∞ Ѩ\+˜ Oì¨ KÕã∞¨ OÎ k.
^•O`À áê@∞ =∞Oz x„^Œ Ѩ>ËìÖÏ KÕã¨∞ÎOk.
„|Ǒχ K≥@∞ì`À g∞~°∞ _çHÍ+¨<£ ‰õÄ_® KÕã¨∞HÀ=K«∞Û. g\˜`Àáê@∞
ÃÑ~°_»∞ LO>Ë =∂ˆ~_»∞, áêi*Ï`«O =O\˜ ^Õ=`å =$HΔÍÅ#∞ ‰õÄ_®
ÃÑOK«∞HÀ=K«∞Û.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 228

[##HÍÅ #HõΔ„`«^ÀëêÅ∞
ѨiǨ~åÅ∞

Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ѨÙ\#ì˜ Ñ¨C_»∞ #Hõ„Δ `«=Ú =∞Oz^Õ<å? ^À+¨=ÚÖË"∞≥ <ÿ å L<åflÜ«∂?

âßOu J=ã¨~=° ∂ ? J#∞ ã¨O^ÕÇϨ =Ú „Ѩu `«e^¡ OŒ „_»∞ʼnõΩ HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok.
U #HõΔ„`«=ÚÅÖ’ [x‡Oz#ѨÙ_»∞ U ^À+¨=ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞ `å~Ú ^À+¨
ѨiǨ~°=ÚÅ∞ Uq∞\˜ ?
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 229

^À+¨ #HõΔ„`«*Ï`«‰õΩʼnõΩ KÕÜ«∞=Åã≤# âßO`«∞Å∞

^À+¨ #HõΔ„`«=ÚÅÖ’ [x‡Oz# Ñ≤šʼnõΩ #HõΔ„`« [Ѩ=Ú, #= „QÆǨÏ

âßOu, Ǩϟ=∞=Ú, #∂<≥Ö’ h_»Å∞ K«∂K«∞@, ~°∞„^•aè¿+Hõ=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞
âßOux `«Ñ¨Êx ã¨iQÍ [iÑ≤OKåe. H˘xfl qâı+¨ âßOu Hõey# #HõΔ„`«
=ÚʼnõΩ âß„™ÈÎHõÎ=ÚQÍ qâı+¨ âßOu KÕÜ«∂e.
1. Jtfix: 1 = áê^Œ=ÚÖ’ [#‡Oz# Ñ≤Å¡Å =Å# `«O„_çH˜ ^À+¨O.
D ^À+¨=Ú 3 <≥ÅÅ∞ LO_»∞#∞. WHõ¯_» QÆ=∞xOK« =Åã≤# q+¨Ü«∞=Ú
ˆ~=u, Jtfix #HõΔ„`«=ÚÅ =∞^茺 ã¨∞=∂~°∞ 48 xq∞+¨=ÚÅ∞ ã¨Okè
HÍÅ=Ú LO@∞Ok. D ã¨Okè ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’ [x‡Oz# tâ◊√=Ù‰õΩ
PÜ«Ú~åÌÜ∞« =Ú q+¨Ü∞« =ÚÖ’ H˘xfl ÃÇÏK«∞Û `«Q∞Æ Åæ ∞ LO\Ï~Ú. Jtfix
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 230

2, 3, 4 áê^Œ=ÚÅÖ’ [x‡Oz# "åiH˜ ^À+¨=ÚÖË^∞Œ . J~Ú<å #Hõ„Δ `«O

™ê=∂#º ^À+¨O J~Ú#O^Œ∞=Å¡ ™ê=∂#º âßOu tâ◊√=Ù Ü≥ÚHõ¯
=ÚMÏxfl =∞O„`åÅ`À #∂<≥Ö’ `«O„_ç K«∂_®e. D #Hõ„Δ `«OÖ’ JÉσ~Ú
ѨÙ_ç`Õ ^èŒ#=O`«∞_»∞, â∫~°º=O`«∞_»∞, JkèHõ"≥∞ÿ# q#Ü«∞O, |∞kúQÆÅ
"å_»∞QÍ, ã¨=∞~°∞_÷ ∞» QÍ =ÙO\Ï_»∞. H©i,Î ã¨∞Y=Ú, Q˘Ñ¨Ê â◊s~°=Ú Hõey#
"å_»∞QÍ =ÙO\Ï_»∞. J=∂‡~Ú Ñ¨Ù_ç`Õ =º=Ǩ~åÖ’¡ <Õ~°∞Ê Hõey#kQÍ,
|Å=O`«∞~åÅ∞QÍ, JǨÏOHÍ~°O Hõey#kQÍ =ÙO@∞Ok.
2. Éèí~°}©: 1, 2, 4 áê^Œ=ÚÅÖ’ [#‡Oz# "åiH˜ ^À+¨=ÚÖË^Œ∞. 3=
áê^Œ=ÚÖ’ P_»Ñ≤Å¡ ѨÙ_ç`Õ `«e¡H˜, =∞QÆa_»¤ ѨÙ_ç`Õ `«O„_çH˜ ^À+¨O
HõÅ∞QÆ∞#∞. D ^À+¨=Ú 27 ~ÀAÅ∞O@∞Ok. D ^À+¨ âßOuH˜ =∞ǨÏ
<åºã¨ ~°∞„^•aè¿+Hõ=Ú, #Hõ„Δ `« #=„QÆÇϨ [áêÅ∞, ^•<åÅ∞, KÕ~ÚOKåe.
D #HõΔ„`«OÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜áê^Œ=Ú, Ô~O_»= áê^Œ=Ú, =¸_»= áê^•ÅÖ’
[x‡Oz# "åiH˜ ^À+¨=Ú ÖËHáõ È~Ú<å, #Hõ„Δ `« ^À+¨"∞≥ #ÿ O^Œ∞=Å¡ ™ê=∂#º
âßOu tâ◊√=Ù Ü≥ÚHõ¯ =ÚY=Ú#∞ =∞O„`«=ÚÅ`À #∂<≥Ö’ `«O„_ç
K«∂_®e. JÉσ~Ú J~Ú`Õ q^•º=O`«∞_»∞, P~ÀQƺ=O`«∞_»∞, |∞kú
=∞O`«∞_»∞, Ü«∞^•~°÷=Ú =∂\Ï¡_»∞"å_»∞, ^Œ$_è»=∞QÆ∞ „=`«O HõÅ"å_»∞QÍ
J=Ù`å_»∞. J^Õ J=∂‡~Ú J~Ú`Õ q∞H˜¯e ã¨∞YѨ_»∞`«∞Ok, Ǩ㨺OQÍ
=∂\Ï¡_»∞#∞, `«e¡^ŒO„_»∞Å#∞ ѨÓlOK«∞#∞.
3. Hõ$uÎHõ #HõΔ„`«=Ú: 1,2,4 áê^Œ=ÚÅÖ’ [#‡Oz# "å~°∞ ã¨fiÅÊ
^À+¨=Ú#∞ HõÅ∞QÆ KÕÜ«Ú^Œ∞~°∞. =¸_»= áê^ŒOÖ’ JÉσ~Ú Ñ¨Ù_ç`Õ P
tâ◊√=Ù‰õΩ, `«O„_çH˜ ^À+¨=Ú =ÙO@∞Ok. JÖψQ J=∂‡~Ú J~Ú`Õ
P"≥∞H˜, P"≥∞ `«eH¡ ˜ ^À+¨=Ú HõÅ∞QÆ∞`«∞Ok. D ^À+¨ âßOuH˜ =∞Ǩ<åºã¨
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 231

~°∞„^•aè¿+Hõ=Ú #HõΔ„`« #=„QÆÇ¨Ï [áêÅ∞, ^•<åÅ∞, KÕ~ÚOKåe. D

#Hõ„Δ `«OÖ’ XHõ\,˜ ~Ô O_»∞, <åÅ∞QÆ∞ áê^•ÅÖ’ [x‡Oz# "åiH˜ ™ê=∂#º
âßOu, tâ◊√=Ù Ü≥ÚHõ¯ =ÚMÏxfl =∞O„`åÅ`À `«O„_ç K«∂_®e. JÉσ~Ú
ѨÙ_ç`Õ QÆOcè~O° QÍ =ÙO_Õ"å_çQÍ, Jaè=∂#=Ú HõÅ"å_»∞QÍ J=Ù`å_»∞.
J=∂‡~Ú Ñ¨Ù_ç`Õ H©i=Î O`«∞~åÅ∞, `À*’=u, HÀѨO JkèHOõ QÍ HõÅkQÍ,
âı¡+¨‡`«`«fi â◊s~°O QÆÅkQÍ =ÙO_»∞#∞.
4. ~ÀÇ≤Ï}˜ #HõΔ„`«=Ú: 1= áê^Œ=ÚÖ’ [x‡Oz# "Õ∞#=∂=∞‰õΩ, 2=
áê^Œ=Ú `«O„_çH˜, 3= áê^Œ=Ú `«e¡H˜ ^À+¨=∞x 4= áê^Œ=Ú ^À+¨=Ú
ÖË^Œx H˘O^Œi Jaè„áêÜ«∞=Ú. ™ê=∂#º=ÚQÍ D #HõΔ„`«=ÚÖ’ ѨÙ\˜ì#
=Å# "Õ∞#=∂=∞‰õΩ QÆO_»=Ú. `«Ñ¨ÊHõ âßOu J=ã¨~°=Ú. „j Hõ$+¨‚ Ѩ~°
=∂`«∞‡_»∞ D #Hõ„Δ `«=Ú #O^Õ [x‡OKå_»∞. "Õ∞#=∂=∞ QÆO_»=ÚÖ’ ѨÙ\Ïì_∞» .
JO^Œ∞=Öˇ<Õ HõOã¨∞_»∞ <åâ◊#=∞Ü«∂º_»h ѨÙ~å}=K«#=Ú. D #HõΔ„`«O
Ö’x U áê^ŒOÖ’ ѨÙ\ì̃<å =∞Ǩ<åºã¨ ~°∞„^•aè¿+Hõ=Ú, #HõΔ„`« #=„QÆǨÏ
[Ѩ=ÚÅ∞, ^•<åÅ∞, ã¨∞=~°^‚ •#=Ú KÕ~ÚOKåe. JÉσ~Ú Ñ¨Ù_ç`Õ =∞Oz
~°∂ѨO HõÅ"å_≥,· ã≤~÷ "° ∞≥ #ÿ |∞kú HõÅ"å_»∞QÍ, Jaè=∂#=Ú QÆÅ"å_»∞QÍ,
™œYº=Ú#∞ J#∞ÉèíqOK«∞#∞. ã¨=∞~°∞÷_»∞, `Õ*’=O`«∞_»∞, ~°u„Ñ≤Ü«Ú_»∞,
Éè’y J=Ù`å_»∞. J^Õ J=∂‡~Ú J~Ú`Õ D"≥∞‰õΩ J=∂‡~ÚÅ∞, JÉσ~ÚÅ∞
ѨÙ_»∞`å~°∞. ~°∂Ѩ=O`«∞~åÅ∞, H©iÎ „Ѩu+¨ìÅ∞ Hõey#k, n~å…Ü«Ú+¨μ¬
Hõey#kQÍ =ÙO@∞Ok.
5. =∞$QÆt~° : 1, 2, 3, 4 áê^Œ=ÚÅÖ’ [x‡Oz# "åiH˜ U q^èŒ"≥∞ÿ#
^À+¨=ÚÅ∞ LO_»=Ù. JÉσ~Ú J~Ú`Õ ^è#Œ =O`«∞_»∞, L`åûǨÏ=O`«∞_»∞,
â◊„`«∞=ÙÅ#∞ [~ÚOK«∞"å_»∞, ÃÑ^ŒÌ ÃÑ^ŒÌHÍ~°º=ÚÅ∞ ™êkèOK«∞"å_»∞,
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 232

Ѩiâ◊√^Œ∞ú_»∞, "Õ^•Å#∞ `≥eã≤#"å_»∞QÍ J=Ù`å_»∞. J=∂‡~Ú J~Ú`Õ,

™œO^Œ~°ºO Hõey#k, ã¨O`À+¨=Ú QÆÅk, Q“~°= „Ѩu+¨ìÅ∞ Hõey#k,
^è~Œ ‡° HÍ~°º=ÚÅ∞ KÕÜÚ« #kQÍ, Ѩل`« ã¨O`å#=Ú Hõey#kQÍ =ÙO_»∞#∞.
6. P~°∞„^Œ #HõΔ„`«=Ú : 1, 2, 3 áê^Œ=ÚÅÖ’ [#‡Oz# "åiH˜ ^À+¨=Ú
ÖË^Œ∞ 4= áê^Œ=Ú# [##=Ú [iy# ™ê=∂#º âßOu J=ã¨~°=Ú.
P~°∞„^• #HõΔ„`«OÖ’ ѨÙ\˜ì# ѨÙ~°∞+¨μ_»∞ ™œ~°º=O`«∞_»∞, „HõÜ«∞, q„HõÜ«∞
=ÚÅO^Œ∞ ã¨=∞~°∞÷_»∞, zO`«ÖËx"å_»∞, KÕã≤# "Õ∞Å∞#∞ =∞~°K«∞"å_»∞
JQÆ∞#∞. P~°∞„^Œ #HõΔ„`«OÖ’ ѨÙ\ì̃# „ã‘Î ^Œ∞+ì̈ „ѨÉèÏ==Ú HõÅkÜ«Ú, HõÅǨÏ
„Ñ≤Ü«Ú~åÅ∞, áêѨHõ~°‡=ÚÅ#∞ KÕÜ«Ú#k JQÆ∞#∞.
7. ѨÙ#~°fiã¨∞ #HõΔ„`«=Ú : 1, 2, 3, 4 áê^Œ=ÚÅ∞ Jhfl =∞Oz"Õ. U
q^è"Œ ∞≥ #ÿ âßOu J=ã¨~=° Ú ÖË^∞Œ . ѨÙ#~°fiã¨∞ #Hõ„Δ `«OÖ’ ѨÙ\˜#ì ѨÙ~°∞+¨μ_»∞
™œ~°º=O`«∞_»∞, Ѩ~„° ã‘ÅÎ Ü≥ÚHõ¯ HÍ~°º=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ <≥Ñ· Ù¨ }ºO HõÅ"å_»∞,
ã¨fiÅÊ ã¨O`À+≤ , `˘O^Œ~á° ê@∞ K≥_∞» |∞kÌ ÖËx"å_»∞ JQÆ∞#∞. ѨÙ#~°fiã¨∞ #Hõ„Δ `«OÖ’
ѨÙ\˜ì# „ã‘Î âßO`«ã¨fiÉèÏ==Ú HõÅk, ^èŒ~°‡HÍ~°º=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ qO^Œ∞Å
Ü«∞O^Œ∞ Z‰õΩ¯= „¿Ñ=∞ K«∂ѨÙ#k, F~°∞Ê QÆÅk, ^è#Œ =O`«∞~åÅ∞ JQÆ∞#∞.
8. ѨÙ+¨ºq∞ #HõΔ„`«=Ú : Hõ~å¯@Hõ ÅQÆfl=ÚÖ’ ѨQÆ\ ˜ ã¨=∞Ü«∞=Ú#
ѨÙ~°∞+¨μ_»∞ ѨÙ\˜ì# `«O„_çH˜ QÆO_»=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. ~å„u ã¨=∞Ü«∂# „ã‘Î
[x‡Oz#KÀ `«eH¡ ˜ QÆO_»=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. ѨÙ+¨ºq∞ #Hõ„Δ `«=ÚÖ’ [x‡Oz#
"åi=Å# 1= áê^Œ=Ú "Õ∞#=∂=∞ʼnõΩ, 2 áê^Œ=ÚÅÖ’ `«e¡ `«O„_»∞ʼnõΩ
^À+¨=Ú HõeyO`«∞~°∞. =¸_»∞, <åÅQÆ= áê^Œ=Ú# ѨÙ\˜ì# "åiH˜
™ê=∂#º ^À+¨=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. giH˜ âß„™ÈÎH=Îõ ÚQÍ âßOux KÕ~ÚOKåe.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 233

D ^À+¨=Ú#‰õΩ #=„QÆÇϨ ^•#=ÚÅ∞, QÆO^èÑŒ Ù¨ K≥H¯õ ^•#=Ú, =∞Ǩ<åºã¨

ѨÙ~åfiHõ ~°∞„^•aè¿+Hõ=Ú (t=Ù_»∞) [iÑ≤OK«=ÖˇÜÚ« #∞. 3,4 áê^Œ=ÚÅÖ’
[x‡Oz# "åiH˜ ^À+¨=Ú ÖË^∞Œ . ѨÙ+¨ºg∞ #Hõ„Δ `«=ÚÖ’ ѨÙ\˜#ì ѨÙ~°∞+¨μ_»∞
KåÖÏ J^Œ$+¨=ì O`«∞_»∞, |Å=O`«∞_»∞, Ju HÍ=Ú‰õΩ_»∞, Ѩiâ◊√^Œ∞_Ì ∞» JQÆ∞#∞.
ѨÙ+¨ºg∞ #Hõ„Δ `«OÖ’ ѨÙ\˜#ì „ã‘Î ~°∂Ѩ=uÜ«Ú, _è®Oc‰õΩ~åÅ∞, ^Õ=„|Ǩχ}
ÉèíH˜Î HõÅkÜ«Ú, Sâ◊fi~°º =O`«∞~åÅ∞, J^Œ$+¨ì=O`«∞~åÅ∞ JQÆ∞#∞.
9. Pâı¡+¨ #HõΔ„`«=ÚÖ’ : 1 = áê^Œ=Ú# ѨÙ\˜ì#"åiH˜ ^À+¨=Ú ÖË^Œ∞.
2= áê^Œ=Ú tâ◊√=Ù#‰õΩ 3= áê^Œ=Ú `«eH¡ ˜ 4= áê^Œ=Ú `«O„_çH˜ ^À+¨=Ú.
<åÅ∞QÆ= áê^Œ=Ú# [x‡Oz# "åiH˜ qâı+¨ âßOu KÕ~ÚOK«∞@
J=ã¨~°=Ú. D #HõΔ„`«=Ú Ü≥ÚHõ¯ z=~°# 24 xq∞+¨=ÚÅ∞ ã¨Okè
LO_»∞#∞. D #HõΔ„`«=ÚÖ’ 1 áê^Œ=ÚÖ’ [##"≥∞ÿ# "åiH˜ ™ê=∂#º
âßOux† 2,3,4 áê^Œ=ÚÅÖ’ [##"≥∞ÿ# "åix =∞Ç¨Ï ~°∞„^•aè¿+HõO,
#HõΔ„`« #=„QÆÇ¨Ï ^è•#=ÚÅ∞, ã¨∞=~°‚ ^•#=Ú KÕ~ÚOK«=Öˇ#∞. Pâı¡ëê
#HõΔ„`«=ÚÖ’ ѨÙ\˜ì# ѨÙ~°∞+¨μ_»∞ ™œO^Œ~°º=O`«∞_»∞, =∞Oz ™œÉèÏQƺ=Ú
QÆÅ"å_»∞, Ѩ~°„ã‘ÎÅ Ü«∞O^•ã¨ÎH˜ QÆÅ"å_»∞, HÍ~°º=ÚÅ∞ ~°Ç¨Ï㨺=ÚQÍ
KÕÜ«Ú"å_»∞, K«Hõ¯QÍ =∂@Å∞ K≥ѨC"å_»∞ JQÆ∞#∞. Pâı¡ëê #HõΔ„`«=Ú#
ѨÙ\˜ì# „ã‘Î _»O|=ÚQÆ =∂\Ï¡_»∞#kÜ«Ú, HõÅǨτÑ≤Ü«Ú~åÅ∞, „‰õÄ~°
ã¨fiÉèÏ==Ú HõÅkÜ«Ú JQÆ∞#∞.
10. =∞Y #HõΔ„`«=Ú : 1= áê^Œ=ÚÖ’ [##"≥∞ÿ`Õ 5 <≥ÅÅ =~°‰õΩ
`«O„_çH˜ ^À+¨=Ú. =∞Y #HõΔ„`« „áê~°OÉèí ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’ "≥Ú^Œ\ ˜ 24
xq∞+¨=ÚÅ∞ J`«ºO`« ^À+¨=Ú. 3= áê^Œ=Ú# ѨÙ\˜ì# "åi =Å#
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 234

`«e¡ `«O„_ç W^ŒÌ~°H˜ ^À+¨=Ú. Jâ◊fi=Ú ^•#q∞K«∞Û@ =Å# ^À+¨=Ú

`˘ÅQÆ∞#∞. 2, 4 áê^Œ=ÚÅÖ’ [x‡Oz# ^À+¨=Ú ÖË^Œ∞. =ÚY #HõΔ„`«
=ÚÖ’ 1,3 áê^Œ=ÚÅÖ’ [x‡Oz# "åiH˜ =∞ǨÏ<åºã¨ ~°∞„^•aè¿+Hõ=Ú,
#Hõ„Δ `« #=„QÆÇϨ [Ѩ=ÚÅ∞ ^•#=ÚÅ∞, ã¨∞=~°‚ ^•#=Ú KÕ~ÚOK«=Öˇ#∞.
2.4 áê^Œ=ÚÖ’ [x‡Oz# "åiH˜ ™ê=∂#º âßOu KÕ~ÚOK«=Öˇ#∞.
=∞Y#Hõ„Δ `«=ÚÖ’ ѨÙ\˜#ì ѨÙ~°∞+¨μ_»∞ „‰õÄ~°∞_»∞, |eã≤# K≥H¯˜ à◊√§ HõÅ"å_»∞,
HÀÑ≤+≤ì, ÃÑ·ÃÑ· =∂@Å`À ^Õ=Ùxfl QÆ∞~°∞=ÙÅ#∞ ѨÓlOK«∞ "å_»∞, `Õ*’
=O`«∞_»∞, =kèOK«∞"å_»∞ JQÆ∞#∞. D #HõΔ„`«OÖ’ ѨÙ\˜ì# „ã‘Î Q“~°=
hÜ«Ú~åÅ∞, ^èŒ#=O`«∞~åÅ∞ QÆ∞~°∞ÉèíH˜ÎHõÅk, ã¨∞Y=O`«∞~åÅ∞ JQÆ∞#∞.
11.ѨÙ|ƒ #Hõ„Δ `«=Ú : 1,2,3,4 áê^Œ=ÚÅÖ’ [x‡Oz# "åiH˜ ^À+¨=Ú
ÖË^Œ∞. D #HõΔ„`«OÖ’ ѨÙ\˜ì# ѨÙ~°∞+¨μ_»∞ ^èŒ#=O`«∞_»∞, ^èŒ~å‡`«∞‡_»∞, #$`«º
âß„ã¨=Î Ú# ã¨=∞~°∞_÷ ∞» JQÆ∞#∞. „ã‘Î [x‡¿ãÎ P „ã‘Î L`«=Î ∞"≥∞#ÿ ã¨O`å#=Ú
HõÅkÜ«¸, ^èŒ#=O`«∞~åÅ∞, â◊„`«∞[Ü«∞O á⁄O^Œ∞#kÜ«Ú JQÆ∞#∞.
12.L`«Î~° #HõΔ„`«=Ú : 1, 4 = áê^Œ=ÚÅÖ’ [##=Ú [iy# Ü≥∞_»Å
`«e¡, `«O„_ç, J#flʼnõΩ ^À+¨=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. #∂<≥ áê„`«#∞ ^•#=Ú
K≥Ü«∂ºe. D #HõΔ„`«=ÚÖ’ 2,3= áê^Œ=ÚÖ’ [x‡Oz#KÀ "åiH˜
™ê=∂#º âßOu KÕ~ÚOK«=Öˇ#∞. D #Hõ„Δ `«=Ú# [x‡Oz# ѨÙ~°∞+¨μ_»∞
â◊„`«∞=ÙÅ#∞ [~ÚOK«∞#∞. Sâ◊fi~°º=O`«∞_»∞, ã¨∞YÉè’QÆ=ÚÅ#∞ J#∞Éèí
qOK«∞"å_»∞, „ã‘ÎÅ Ü«∞O^Œ∞ q∞H˜¯e „¿Ñ=∞ QÆÅ"å_»∞, Ü«∞^•~°÷=Ú K≥ѨC
"å_»∞, ѨO_ç`«∞_»∞ JQÆ∞#∞. D #HõΔ„`å# „ã‘Î [x‡¿ãÎ ã≤÷~°"≥∞ÿ# =∞#ã¨∞û
HõÅk, QÆ$Ç¨Ï Hõ$`åºÅÜ«∞O^Œ∞ <Õ~°∞ÊQÆÅk, QÆ∞}=O`«∞~åÅ∞, ^èŒ#=O`«∞
~åÅ∞ JQÆ∞#∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 235

13. ǨϙêÎ #Hõ„Δ `«=Ú : 3= áê^Œ=Ú# ѨÙ\˜#ì ѨÙ~°∞+¨μx =Å# `«O„_çH,˜

„ã‘Î =Å# `«eH¡ ˜ ^À+¨=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. D ^À+¨=Ú#‰õΩ âßOu KÕ~ÚOKåe.
q∞QÆ`å 1, 2, 4 áê^Œ=ÚÅÖ’ [x‡Oz# "åiH˜ ^À+¨=Ú ÖË^Œ∞. ǨϙêÎ
#HõΔ„`«OÖ’ [x‡Oz# ѨÙ~°∞+¨μ_»∞ q^•º=O`«∞_»∞, ^èŒ#=O`«∞_»∞,
JO^ŒQÍ_»∞ K˘~°=, ^è≥·~°ºO HõÅ"å_»∞ JQÆ∞#∞. D #HõΔ„`å# „ã‘Î [x‡Oz
#KÀ QÆ∞}=O`«∞~åÅ∞, Sâ◊fi~°º=Ú QÆÅk, QÆ∞~°∞^Õ=`å ÉèíH˜ÎQÆÅk,
JO^ŒQÆ`≥Î, =∞Oz jÅ=O`«∞~åÅ∞ JQÆ∞#∞.
14. z`«Î #HõΔ„`«=Ú : 1= áê^Œ=Ú `«O„_çH˜, 2= áê^Œ=Ú `«e¡H˜, 3=
áê^Œ=Ú `À_» ѨÙ\˜ì# "åiH˜ ^À+¨=Ú Hõeyã¨∞ÎOk. D ^À+¨=ÚʼnõΩ
~°∞„^•aè¿+Hõ=Ú, ^•#=ÚÅ∞ KÕÜ∞« =Öˇ#∞. 4 = áê^ŒOÖ’ [x‡Oz#KÀ
™ê=∂#ºâßOu KÕ~ÚOKåe. D #HõΔ„`å# ѨÙ~°∞+¨μ_»∞ [x‡Oz#KÀ
^èŒ#=O`«∞_»∞, z„`«=~°‚=ÚÅ∞QÆÅ =„ã¨Î=ÚÅ∞ ^èŒiOK«∞"å_»∞, Éè’QÆÉèÏQƺ
=ÚÅ∞ J#∞ÉèíqOK«∞"å_»∞ JQÆ∞#∞. „ã‘Î [x‡¿ãÎ „ã‘Î ~°∂Ѩ=u , PÉèí~°}
=ÚÅ∞ ^èŒiOK«∞#k, `«e¡^ŒO„_»∞Å P^Œ~°}#∞ á⁄O^Œ∞#k, ™œYº=ÚÅ
##∞Éèqí OK«∞#k JQÆ∞#∞. <åÅæ= áê^Œ=ÚÖ’ [x‡Oz# "åiH˜ ™ê=∂#º
^À+¨=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞.
15. ™êfiu #HõΔ„`«=Ú : 1, 2, 3, 4 áê^Œ=ÚÅÖ’ U áê^Œ=Ú# [x‡O
z##∂ ^À+¨=Ú ÖË^Œ∞. JO`«Ü«Ú â◊√Éèí=Ú. D #HõΔ„`«=Ú# ѨÙ\˜ì#
ѨÙ~°∞+¨μ_»∞ ^èŒ~å‡`«∞‡_»∞, ã¨`«ºO ѨÅ∞‰õΩ#∞, "åºáê~°O #O^Œ∞ <Õ~°∞ÊQÆÅ
"å_»∞, q^•º=O`«∞_»∞, â◊¥~°∞_»∞, ^è~·≥ º° =Ú HõÅ"å_»∞ JQÆ∞#∞. „ã‘Î [x‡¿ãÎ
H©iÎ „Ѩu+¨ìÅ∞ QÆÅk, ã¨`«º=Ú Ñ¨Å∞‰õΩ#k, ã¨`ü ã¨O`å#=Ú QÆÅk,
â◊`«$=ÙÅ#∞ [~ÚOK«∞#k, <Õ~°∞ÊQÆÅk JQÆ∞#∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 236

16. qâßY #Hõ„Δ `«=Ú : [x‡Oz# "åiH˜ =∞~°∞^Œ∞Å∞ =∞iÜ«Ú ÉÏ=ʼnõΩ

^À+¨=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞ . 1, 2, 3, 4 U áê^Œ=ÚÖ’ ѨÙ\˜#ì #∂ |O^è∞Œ =ÙʼnõΩ
QÆO_»=Ú. qâı+¨ âßOu J=ã¨~°=Ú. D #HõΔ„`«O# ѨÙ\˜ì# ѨÙ~°∞+¨μ_»∞
ã¨∂HõΔ ‡|∞kú QÆÅ"å_»∞, Jã¨∂Ü«∞Ѩ~°∞_»∞, WO„kÜ«∂Å∞ [~ÚOK«∞"å_»∞,
^èŒ#=O`«∞_»∞, ^ŒÜ«∞QÆÅ"å_»QÆ∞#∞. „ã‘Î [x‡¿ãÎ ã¨∞‰õΩ=∂~°"≥∞ÿ# â◊s~°O
QÆÅk, q∞„`«∞Å Ü«∞O^Œ∞ Pã¨~åaè=∂#=ÚÅ∞ QÆÅk, qâı+¨=ÚQÍ f~°÷
Ü«∂„`«Å∞ KÕÜ«Ú#k, ^èŒ#=O`«∞~åÅ∞, |O^èŒ∞„¿Ñ=∞QÆÅk JQÆ∞#∞.
17. J#∂~å^èŒ #HõΔ„`«=Ú : 1, 2, 3, 4 áê^Œ=ÚÅÖ’ [x‡OK«∞@
=Å# ^À+¨=Ú ÖË^Œ∞. D #HõΔ„`å# ѨÙ\˜ì# ѨÙ~°∞+¨μ_»∞ â◊¥~°∞_»∞,
Ѩ~^° âÕ =◊ ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ x=ã≤OK«∞"å_»∞, ~å[º HÍ~°º=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ Pã¨HÎ̃
QÆÅ"å_»∞, ™œO^Œ~°º=O`«∞_»∞, „ã‘ÎÅ Ü«∞O^Œ∞ „¿ÑÜ«∞ QÆÅ"å_»∞ JQÆ∞#∞.
D #Hõ„Δ `å# ѨÙ\˜#ì „ã‘Î Ü≥∂QÆ∞ºÖˇ#· ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞ QÆÅ „Ѩã#¨ fl"≥∞#ÿ ~°∂Ѩ=Ú
QÆÅk, QÆ~°fi=Ú ÖËxk, ѨuÉèíH˜Î QÆÅk, ^èŒ#=O`«∞~åÅ∞ PÉèí~°}=ÚÅ∞
^èŒiOK«∞#k JQÆ∞#∞.
18. *˺+¨ì #HõΔ„`«=Ú : D #HõΔ„`«=Ú qâı+¨ âßOu Hõey# #HõΔ„`«=Ú.
nxÖ’ 1, 2, 3, 4 U áê^Œ=ÚÖ’ [x‡Oz<å ^À+¨"∞Õ . ^À+¨ x"å~°}‰õΩ
=∞ǨÏ<åºã¨ ~°∞„^•aè¿+Hõ=Ú, #HõΔ„`«, #=„QÆÇ¨Ï [Ѩ=ÚÅ∞, ^•#=ÚÅ∞,
|OQÍ~°=Ú`À KÕÜ«∞|_ç# QÀ=Ù „Ѩu=∞ ^•#=Ú KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú#∞.
*˺ëêª #HõΔ„`«=ÚÖ’ ѨÙ\˜ì# ѨÙ~°∞+¨μ_»∞ ^èŒ#=O`«∞_»∞, „â◊=∞Å
F~°∞ÊH˘#∞"å_»∞, Jã¨`«º=Ú Ñ¨Å∞‰õΩ@‰õΩ ÉèíÜ«∞Ѩ_»∞"å_»∞, HÍ=∂kèHõº`«
HõÅ"å_»∞, *Ï„QÆ`«ÎQÍ LO_»∞"å_»∞ JQÆ∞#∞. D #HõΔ„`«=Ú# [x‡Oz#
„ã‘Î K«Hõ¯QÍ =∂\Ï¡_»∞#k, ÃÑ^ŒÌÅ#∞ Q“~°qOK«∞#k, ÉèÏQƺ=O`«∞~åÅ∞,
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 237

™È^Œ~∞° Å Ü«∞O^Œ∞ Ѩل`«∞ÅÜ«∞O^Œ∞ JkèHõ „¿Ñ=∞ QÆÅk JQÆ∞#∞. *Ï`«‰Ωõ Å

ѨÙ\˜ì# ~ÀA# L#fl *˺+¨ì #HõΔ„`«=Ú "≥Ú`«Î=Ú ã¨=∞Ü«∂xfl 10
ÉèÏQÆ=ÚÅ∞ KÕÜ∂« e. JO^Œ∞ U ÉèÏQÆ=ÚÖ’ ѨÙ_ç`Õ P ÉèÏQÆ ã¨O|O^è=Œ Ú
HõÅ"åiH˜ `«Ñ¨ÊHõ ^À+¨O HõÅ∞QÆ∞#∞. 1= ÉèÏQÆ=ÚÖ’ `å`«Ü«∞º‰õΩ, 2
J=∞‡=∞‡‰õΩ, 3 `«e¡ `À_» |∞\ì̃# "åiH˜ , "Õ∞#=∂=∞ʼnõΩ† 4 J#flʼnõΩ,
JHõ¯Å‰õΩ† 5 tâ◊√=Ù#‰õΩ† 6 Z=fiiH˜ ^À+¨=Ú LO_»^Œ∞† 7 q"åǨÏ
ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’ J`«Î "åi |O^èŒ∞ =~°æ=Ú#‰õΩ† 8 *Ï`«‰õΩ#‰õΩ† 9 `«e¡H˜†
10 `«O„_çH˜ ^À+¨=Ú HõÅ∞QÆ KÕÜ«Ú#∞. =∞iÜ«Ú <åÅæ= áê^Œ=Ú#
[##"≥∞`ÿ Õ `«O„_çH˜ ^À+¨=Ú. Wk ã¨=∂~°∞ 9 <≥ÅÅ∞ LO_»∞#∞. QÀ=Ù#∞
^•#=Ú WK«∞Û@ =Å# âßOu HõÅ∞QÆ∞#∞. qâı+¨ âßOu KÕ~ÚOKåe.
19. =¸Å #HõΔ„`«=Ú : D #HõΔ„`«=Ú „áê~°OÉèí=Ú# 24 xq∞+¨=ÚÅ∞
ã¨Okè LO_»#∞. D #HõΔ„`«=ÚÖ’ 1= áê^Œ=Ú# [##=∞~Ú# "åi
`«O„_çH˜, 2= áê^Œ=Ú `«e¡H˜, 3= áê^Œ=Ú ^èŒ#=Ú#‰õΩ <åâ◊#=Ú
HõeæOK«∞#∞. 4= áê^Œ=Ú# [##=Ú [iy# ^À+¨=Ú ÖË^Œ∞. HÍ=Ù#
D #HõΔ„`«=Ú# ѨÙ\˜ì# "åiH˜ "åi ÃÑ^ŒÌÅ∞ Ǩϟ=∞âßOu, #HõΔ„`«[ѨO
^•<åÅ∞ KÕ~ÚOKåe. ѨÙ~°∞+¨μ_»∞ [x‡¿ãÎ ^èŒ#=O`«∞_»∞, ™œYº=Ú#∞
J#∞ÉèíqOK«∞"å_»∞, ^èŒ~°‡=ÚÅ <≥iy#"å_»∞, |O^èŒ∞=ÙÅ#∞ áÈ+≤OK«∞
"å_»∞ Jaè=∂#=O`«∞_»∞ JQÆ∞#∞ . „ã‘Î [x‡Oz#KÀ ã¨fiÅÊ ™œYº=Ú
QÆÅk, q^•ºkèHõ=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞ Pâ◊H˜Î ÖË#k Ü«∞QÆ∞#∞.
=¸ÖÏ #HõΔ„`« ã¨=∞Ü«∞=Ú#∞ "≥Ú`«ÎO 12 ÉèÏQÍÅ∞QÍ qÉèílOz
^À+¨=Ú#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ"åe. Ѩ<≥flO_»∞ ÉèÏQÍÅÖ’ 1= ÉèÏQÆ=Ú `«O„_çH˜
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 238

^À+¨=Ú, 2 `«e¡H˜, 3 J#flʼnõΩ, 4 ÉèÏQÆ™êfi=ÚʼnõΩ, 5 Ñ≤Å¡xzÛ#

=∂=∞QÍiH˜, 6 z<åfl#fl, ÃÑ^Œ<Ì å#flʼnõΩ† 7 Ñ≤#fl=∞‡ , ÃÑ^Œ=Ì ∞‡Å‰õΩ =∞iÜ«Ú
"Õ∞#=∂=∞ʼnõΩ, 8 ^èŒ#=Ú#‰õΩ, 9 r=# <åâ◊#=Ú, 10 ^Œi„^Œ=Ú#∞
Hõeæã¨∞ÎOk, 11 „Éèí∞`«∞ºÅ∞, 12 *Ï`«‰õΩxH˜ <åâ◊#=Ú HõÅ∞QÆ KÕÜ«Ú#∞.
*˺+¨ì, =¸ÖÏ #HõΔ„`«=ÚÅÖ’ [x‡Oz# "åi ^À+¨=Ú q"åǨÏ
HÍÅ=Ú =~°‰õΩ LO_»∞#∞. ^À+¨ x"å~°} H˘~°‰õΩ #= „QÆÇ¨Ï âßOu,
[Ѩ, `«Ñ¨, ^•#=ÚÅ∞ WK«∞Û@ =Å# ^À+¨=ÚÅ∞ `˘ÅQÆ∞#∞.
20. ѨÓ~åfiëê_» #HõΔ„`«=Ú : ѨQÆ\ ˜ "Õà◊Ö’ ‰õΩ=∂~°∞_»∞ [x‡Oz#ѨÙ_»∞
`«O„_çH˜ PѨ^ŒÅ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞. 2, 3= áê^Œ=ÚÅÖ’ „ã‘Î QÍh ѨÙ~°∞+¨μ_»∞
QÍh Z=~°∞ ѨÙ\ì̃##∂ `«e¡ `«O„_ç W^ŒÌiH© QÆO_»=Ú. D ^À+¨=Ú‰õΩ Ç¨ÏŸ=∞
âßOu KÕÜ∂« e, ~°∞„^•aè¿+Hõ=Ú, ^•#=ÚÅ∞ KÕÜ∞« =Öˇ#∞. 4= áê^Œ=Ú#
[##=Ú ^À+¨=Ú ÖË^∞Œ . D #Hõ„Δ `å# [x‡Oz# ѨÙ~°∞+¨μ_»∞ q#Ü«∞=O`«∞_»∞,
JO^ŒQÍ_»∞, ^•i‡‰õΩ_»∞, Jaè=∂#=O`«∞_»∞, QÀã¨O ~°HõΔ‰õΩ_»∞ JQÆ∞#∞.
„ã‘Î [x‡Oz#KÀ |O^è∞Œ =ÙÅ##∞ P^ŒiOK«∞#k |Å=O`«∞~åÅ∞, P~ÀQƺ
=O`«∞~åÅ∞ qâßÅ<Õ„`«=ÚÅ∞ QÆÅk, =∞Oz jÅ=Ú HõÅk Ü«∞QÆ∞#∞.
21. L`«Î~åëê_» #HõΔ„`«=Ú : 1, 2, 3, 4 áê^Œ=ÚÅÖ’ [##=Ú
^À+¨=Ú ÖË^Œ∞. D #HõΔ„`«=Ú# [x‡Oz# ѨÙ~°∞+¨μ_»∞ ^•i‡‰õΩ_»∞,
qâßfiã¨áê„`«∞_»∞, â◊¥~°∞_»∞, Ѩل`« ã¨O`å#=Ú HõÅ"å_»∞, ™œO^Œ~°º
=O`«∞_»∞, QÆ∞}=O`«∞~åÖˇ·# ÉèÏ~°ºQÆÅ"å_»∞ JQÆ∞#∞. „ã‘Î [x‡Oz#KÀ
^èŒ#=O`«∞~åÅ∞, Éè’QÆÉèÏQƺ=ÚÅ∞ J#∞ÉèíqOK«∞#k, W`«~°∞ŠǨÏ$^ŒÜ«∞
=Ú#∞ ã¨∞ÅÉèí=ÚQÍ „QÆÇ≤ÏOK«∞#k, Éèí~°Î „¿Ñ=∞#∞ á⁄O^Œ∞#k JQÆ∞#∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 239

22. „â◊=}O #HõΔ„`«=Ú : 1, 2, 3, 4 áê^Œ=ÚÅÖ’ [##=Ú ^À+¨=Ú

ÖË^∞Œ .„â◊=}Ï #Hõ„Δ `«=Ú# ѨÙ\˜#ì ѨÙ~°∞+¨μ_»∞ ѨO_ç`∞« _»∞, B^•~°º=O`«∞_»∞,
^è≥·~°º=O`«∞_»∞, "å^Œ=ÚÅÖ’ [~ÚOK«∞"å_»∞, ^èŒ~å‡`«∞‡_»∞, „ã‘Î [##
"≥∞ÿ#KÀ |∞kú=O`«∞~åÅ∞, ^•#^èŒ~°‡=ÚÅ∞ KÕÜ«Ú#k JQÆ∞#∞.
23. ^èŒx+¨ì #HõΔ„`«=Ú : 1, 2, 3, 4 áê^Œ=ÚÅÖ’ [##=Ú ^À+¨=Ú
ÖË^Œ∞. ^èŒxëêì #HõΔ„`«=Ú# ѨÙ\˜ì# ѨÙ~°∞+¨μ_»∞ „‰õÄ~°∞_»∞, =ºã¨#=ÚʼnõΩ
Ö’|_»∞"å_»∞, HõÜ Δ ∞« ~ÀQÆ=Ú á⁄O^Œ∞"å_»∞, ~°ÇϨ 㨺=ÚQÍ JѨ~å^è=Œ ÚÅ∞
KÕÜÚ« "å_»∞, Ѩ~„° ã‘Î ™êOQÆ`º« =Ú QÆÅ"å_»∞ JQÆ∞#∞. ^èxŒ ëêì #Hõ„Δ `«=ÚÖ’
ѨÙ\˜ì# „ã‘ΠѨÙ~å}=ÚÅ∞ q#∞@ Ü«∞O^Œ∞ Pã¨H˜Î QÆÅkÜ«Ú, ^èŒ#=O`«∞
~åÅ∞, Éèí∂`«^ŒÜ«∞ Hõey#kÜ«Ú JQÆ∞#∞.
24. â◊`«aè+¨O #HõΔ„`«=Ú : 1, 2, 3, 4 áê^Œ=ÚÅÖ’ [##=Ú ^À+¨=Ú
ÖË^Œ∞. `«aèëê #HõΔ„`«=ÚÖ’ ѨÙ\˜ì# ѨÙ~°∞+¨μ_»∞ HõѨ@=Ú HõÅ"å_»∞,
^Œ∞+¨μì_»∞, ™œO^Œ~°º=O`«∞_»∞, ÉèÏ~°º Ü«∞O^Œ∞ „¿Ñ=∞HõÅ"å_»∞ JQÆ∞#∞.
â◊`«aèëê #HõΔ„`«=ÚÖ’ ѨÙ\˜ì# „ã‘Î ^è•#^èŒ~°‡=ÚÅ∞ KÕÜ«Ú#k, ^≥·=ÉèíH˜Î
HõÅk, <Õ~°∞ÊQÆÅk, ^èŒ#=O`«∞~åÅ∞, ã¨O`å# =O`«∞~åÅ∞ JQÆ∞#∞.
25. ѨÓ~åfiÉÏ„^Œ #Hõ„Δ `«=Ú : 1, 2, 3 áê^Œ=ÚÅÖ’ [##=Ú ^À+¨=Ú
ÖË^Œ∞. <åÅæ= áê^Œ=Ú ™ê=∂#º ^À+¨=Ú. D ^À+¨=Ú#‰õΩ ™ê=∂#º
âßOu KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú#∞. ѨÓ~åfiÉèÏ„^Œ #HõΔ„`«=Ú# ѨÙ\˜ì# ѨÙ~°∞+¨μ_»∞
=ºã¨#=ÚÅ∞ HõÅ"å_»∞, „ã‘ÖÎ ’Å∞_»∞, ~°ÇϨ 㨺"≥∞#ÿ JѨ~å^è=Œ ÚÅ∞ KÕÜÚ«
"å_»∞, Ѩ~°∞Å#∞ xOkOK«∞"å_»∞, J^èŒ~°‡HÍ~°º=ÚÅ∞ KÕÜ«Ú"å_»∞,
â∫~°º=Ú HõÅ"å_»∞ JQÆ∞#∞. „ã‘Î [x‡Oz#KÀ „ã‘Î ^è#Œ =O`«∞~åÅ∞, ^≥=· ÉèHí Θ
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 240

HõÅk, J^Œ$+¨ì=O`«"≥∞ÿ# ã¨O`å#=Ú, q^•ºq#Ü«∞=ÚÅ∞ HõÅk,

ÃÑ^ŒÌÅ#∞ Q“~°qOK«∞#k JQÆ∞#∞ .
26. L`«Î~åÉèÏ„^Œ #HõΔ„`«=Ú : 1, 2, 3, 4 áê^Œ=ÚÅÖ’ [##=Ú ^À+¨=Ú
ÖË^∞Œ . L`«~Î åÉèÏ„^Œ #Hõ„Δ `«=Ú# ѨÙ\˜#ì ѨÙ~°∞+¨μ_»∞ ã¨O`å#=Ú, ^è#Œ =Ú
HõÅ"å_»∞, ^è~Œ ‡° HÍ~°º=ÚÅ∞ KÕÜÚ« "å_»∞, â◊`$« =ÙÅ#∞ [~ÚOK«∞ "å_»∞ K«H¯õ QÍ
=∂\Ï¡_»∞"å_»∞ JQÆ∞#∞. „ã‘Î [x‡Oz#KÀ âßO`«=Ú, ã¨Ç¨Ï#=Ú, F~°∞Ê HõÅk,
^èŒ#=O`«∞~åÅ∞, ã¨`ü ã¨O`å#=Ú HõÅk, Q“~°=hÜ«Ú~åÅ∞ JQÆ∞#∞.
27. ˆ~=u #HõΔ„`«=Ú:1, 2, 3 áê^Œ=ÚÅÖ’ [##=Ú ^À+¨=Ú ÖË^Œ∞.
4= áê^Œ=ÚÖ’ Ѩل`«∞_»∞ [x‡Oz# Ü≥∞_»Å `«O„_çH˜, tâ◊√=Ù‰õΩ† ѨلuHõ
[x‡Oz# `«eH¡ ˜ tâ◊√=Ù‰õΩ ^À+¨=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. HÍ=Ù# D ^À+¨=Ú#‰õΩ
~°∞„^•aè¿+Hõ=Ú, #Hõ„Δ `« #=„QÆÇϨ ^è•#=ÚÅ∞, [Ѩ=ÚÅ∞ KÕ~ÚOK«=Öˇ#∞.
1,2,3 áê^ŒOÖ’ ѨÙ\˜#ì "åiH˜ ™ê=∂#º âßOu KÕ~ÚOKåe. ѨÙ~°∞+¨μ_»∞
[x‡¿ãÎ ^èŒ#=O`«∞_»∞, H©iÎ=O`«∞_»∞, ™œO^Œ~°º=O`«∞_»∞, ѨO_ç`«∞_»∞,
^è≥·~°º â∫~°º=ÚÅ∞ QÆÅ"å_»∞, J<ÕHõ ^Õâ◊ ã¨OKå~°=Ú KÕÜ«Ú"å_»QÆ∞#∞ .
„ã‘Î [x‡¿ãÎ â◊s~° ѨÙ+≤ì QÆÅk, PKå~°=O`«∞~åÅ∞, ^èŒ#=O`«∞~åÅ∞,
QÆ∞}=O`«∞~åÅ∞, ^≥·=ѨÓ[Å∞ KÕÜ«Ú#k, K«∞~°∞ÔH·#k, ã¨∞O^Œ~°"≥∞ÿ#k
JQÆ∞#∞. D ˆ~=u #HõΔ„`«=Ú z=i Ѷ¨∞_çÜ«∞ÅÖ’ [x‡Oz# =∞$`«∞ºO
[Ü«∞ [Ѩ=ÚÅ∞ ~°∞„^•aè¿+Hõ=Ú `«Ñ¨Êx ã¨iQÍ KÕ~ÚOKåe.
D #HõΔ„`«=ÚÅ<Õ HÍHõ ^Œ∞+¨ì ukè ^À+¨=Ú, =~°˚ º=Ú, ^Œ∞~°∞‡Ç¨˙~°Î
HÍÅ=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞#∂, „QÆǨÏ} ã¨=∞Ü«∞=ÚÅÖ’#∂ [x‡Oz# "åiH˜
âßOu KÕ~ÚOK«∞@ =ÚYº=Ú.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 241

UHõqOâ◊u =∞Ǩ^À+¨=ÚÅ∞
- JѨ"å^Œ=ÚÅ∞

U Ѩx KÕѨ>ËìO^Œ∞ÔH·<å =ÚO^Œ∞QÍ â◊√Éèí=ÚǨ˙~°ÎO K«∂ã¨∞HÀ=_»O

ÉèÏ~°fÜ«∞ ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O, =∞$`«∞º, Jyfl, ~å[, KÀ~°, ~ÀQÆ ^À+¨
~°Ç≤Ï`«"≥∞ÿ# ã¨=∞Ü«∂xfl JO>Ë Ñ¨OK«Hõ~°Ç≤Ï`«"≥∞ÿ# ã¨=∞Ü«∂xfl â◊√Éèí
=ÚǨ˙~°ÎOQÍ x~°‚~Ú™êÎ~°∞. ѨOK«Hõ ~°Ç≤Ï`«O KÕÜ«∞_»O`À áê@∞
UHõqOâ◊u =∞Ǩ ^ÀëêÅ∞ ÖËx ã¨=∞Ü«∞"Õ∞ â◊√Éèí=ÚǨ˙~åÎxH˜ J~°›`«
á⁄O^Œ∞`«∞Ok.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 242

UHõqOâ◊u ^À+¨=ÚÅ∞ J<Õk =ÚǨ˙~°Î x~°Ü ‚ ∞« OÖ’ KåÖÏ „áê=ÚYºO

Hõey# JOâ◊O. q"åǨÏ, LѨ#Ü«∞#, â◊OY∞™ê÷Ñ#¨ , QÆ$ǨτѨ"âÕ ,◊ QÆ~åƒù^•#,
JHõ~Δ åÉèϺã¨O =O\˜ „Ѩ^•è #"≥∞#ÿ HÍ~°º„Hõ=∂Å∞ D UHõqOâ◊u ^À+¨=ÚÅ∞
ÖˉΩõ O_® ã¨∞=ÚǨ˙~°=Î Ú KÕÜ∞« =Åã≤# J=ã¨~O° KåÖÏ JkèHOõ QÍ LOk.
P^Œºó ѨOKåOQÆ â◊√kú ™êûºkÌfifÜ«∞ ã¨∂û~°º ã¨O„Hõ=∞ó
`«$fÜ«∞ó Hõ~°Îs ^À+¨â◊ÛO„^Œ ëêëêì+¨ìiѶ¨QÆó
L^ŒÜ«∂™êÎOâ◊ "≥∂â◊√ûkú~°Ç≤Ï`å ^Œ∞~°∞‡Ç¨ï~°Î[ó
QÆO_®O`åO áêѨ+¨_»fi~°æ „Éèí∞QÆ∞+¨@¯O ‰õΩ*Ï+¨ì=∞O
^•OѨ`Àº~°+¨ì=∞O ÅQÆflO ~åâıifi+¨Ñ¶¨∞\© Éèí"Õ`ü
‰õΩ#"åOâ’ "å~°^À+¨ó Y~°∂˚iHõ ã¨=∂OQƄѶ≤∞Éèí"£∞
„QÆǨÏ}À`åÊ`«ÉèíO „‰õÄ~°qkú~ü HõΔO „‰õÄ~° ã¨OÜ«Ú`«"£∞
JHÍÅ QÆi˚`«O =$+≤ì~°‡Ç¨áê`« ã¨û"≥· ^èŒ$uó
=∞Ǩ^ÀëêO Jg∞K≥·ëêO Ѷ¨ÅO =ˆHΔ º Ѩ$^äŒH± Ѩ$^äŒH±
(=ÚǨ˙~°Î ^Œ~°Ê}O)
WÖÏ <åÅ∞QÆ∞ â’¡HÍÅÖ’ UHõqOâ◊u ^ÀëêÅ∞ xH˜ΔѨÎO KÕâß~°∞. D
21 ^ÀëêÅ#∞ ã¨=∞ã¨Î â◊√ÉèíHõ~°‡Å Ü«∞O^Œ∞ q_çz ÃÑ@ì=Öˇ#∞.
1. ѨOKåOQÆ â◊√kúÇ‘Ï#=Ú : „Ѩu HÍ~°º=Ú#‰õΩ H˘xfl P^蕺^Œ∞Å∞
„Ѩ`ºÕ HõOQÍ K≥áêÊ~°∞. U HÍ~°º=Ú#‰õΩ U ukä "å~° #Hõ„Δ `«=ÚÅ∞ K≥áêÊ~À
"å\˜x PK«iOK«_»O ѨOKåOQÆâ◊√kú JxÜ«Ú, PK«iOѨHõ áÈ=_»O
ѨOKåOQÆ â◊√kú Ç‘Ï#=Ú Jx K≥áêÊ~°∞. L^•Ç¨Ï~°}‰õΩ Hõ$+¨‚ áê_»ºq∞
=∞OQÆà„◊ Ѩ^=Œ ∞x JO\Ï~°∞. HÍh LѨ#Ü«∞#O JHõ~Δ åÉèϺã¨O q+¨Ü∂« Å∞
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 243

|Ǩïà◊ áê_»ºq∞ x+≤^=úŒ Ú Hõey# ukä. JÖψQ =∞Ѷ∞¨ #Hõ„Δ `«O q"åǨxH˜
„QÍǨϺ`« =Ù#fl #HõΔ„`«O. W`«~°"≥∞ÿ# U HÍ~°º=Ú#∞ =∞Ѷ¨∞ #HõΔ„`«OÖ’
KÕÜ∞« ~°∞. WÖÏ Ñ¨OKåOQÆO=ÚÅ∞ =ÚǨ˙~°Î x~°Ü ‚ ∂« Å∞ „Ѩ^•è # Éè∂í q∞Hõ
=Ç≤Ï™êÎ~Ú. U+¨º=Ú, ^Œ∞+¨„ì QÆÇϨ "Õ^,Œè „HÍO`«∞Å∞, "≥„· áê, J#∞^À+¨=ÚÅ∞
QÆÅ ~ÀAÅ∞ HÍx |∞^èŒ, QÆ∞~°∞Å∞ |Å=ÚQÍ #∞#flKÀ ^À+¨=ÚÅ∞ ÖË^Œ∞.
2. ã¨∂~°º ã¨O„HÍOu JǨÏã¨∞û : „Ѩu <≥ÅÖ’ =KÕÛ ã¨O„Hõ=∞}=Ú =Ù#fl
k#=Ú JǨÏã¨∞û J#QÍ Ñ¨QÆÅ∞ Jx J~°÷O. ~°q „Ѩ"Õâ◊=Ú#‰õΩ 19
Ѷ∞¨ _çÜ∞« Å∞ =ÚO^Œ∞ "≥#∞HõÅ∞, "Õ∞+¨, Hõ~å¯@Hõ, `«∞ÖÏ, =∞Hõ~,° ã¨O„Hõ=∞}
=ÚʼnõΩ PÜ«∞# „Ѩ"âÕ =◊ ÚʼnõΩ 30 Ѷ∞¨ _çÜ∞« Å∞=ÚO^Œ∞ "≥#∞HõÅ∞ ^À+¨=Ú.
3. áêѨ+¨_»fi~°æÅ∞ : ÅQÆfl, Ǩϟ~°, „^ÕHͯ}, #"åOâ◊, ^•fi^ŒâßOâ◊,
„uOâßOâ◊Å Ü«∞O^Œ∞ áêѨ„QÆǨÏ=ÚÅ∞ ÖˉõΩO_»∞@. „Ѩu <≥ÅÖ’ =KÕÛ
ã¨O„Hõ=∞}=Ú =Ù#fl k#=Ú JǨÏã¨∞û J#QÍ Ñ¨QÆÅ∞ Jx J~°÷O. ~°q
„Ѩ"Õâ◊=Ú#‰õΩ 19 Ѷ¨∞_çÜ«∞Å∞ =ÚO^Œ∞ "≥#∞HõÅ∞, "Õ∞+¨, Hõ~å¯@Hõ,
`«∞ÖÏ, =∞Hõ~,° ã¨O„Hõ=∞}=ÚʼnõΩ PÜ«∞# „Ѩ"âÕ =◊ ÚʼnõΩ 30 Ѷ∞¨ _çÜ∞« Å∞
=ÚO^Œ∞ "≥#∞HõÅ∞ ^À+¨=Ú.
4.‰õΩ#"åOâ◊: áêѨ „QÆÇ¨Ï PkèѨ`«º=ÚÅ∞ =Ù#fl "Õ∞+¨, ã≤OǨÏ, =$tÛHõ,
‰õΩOÉèí, =∞Hõ~° #"åOâ◊Å∞QÍQÆÅ ÅQÆfl ã¨=∞Ü«∞=Ú q_»<å_»=∞x J~°÷O.
D ‰õΩ#"åOâ◊ P^è•~°O KÕã¨∞H˘x ˆH=ÅO ѨÙ+¨¯~åOâ◊ˆH ã¨∞=ÚǨ˙~°ÎO
KÕÜ∞« #=ã¨~O° ÖË^xŒ =∞Oz „QÆÇϨ PkèÑ`¨ º« O =Ù#fl #"åOâ◊ ã¨=∞Ü«∞O,
=ÚǨ˙~°Î ã¨=∞Ü«∞OQÍ x~°‚~ÚOK«=K«Ûx PO„^èÕ`«~°∞Å "å^Œ#.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 244

5. J+¨ì=∞‰õΩ[ : 8= WO@ ‰õΩA_»∞ LK«Ûã¨∞Î_≥·#∞ H͉õΩ#fl#∞ ^À+¨"Õ∞

â◊„`«∞hK« Jã¨ÎOQÆ`«∞_≥·# ^À+¨=Ú ÖË^Œ∞. =ÚǨ˙~°Î ÅQÆfl=Ú#‰õΩ 8 =
WO@ ‰õΩA_»∞ LO_»∞@ ^À+¨O.
6. QÆO_®O`«=Ú : ukä QÆO_®O`«O, ÅQÆfl QÆO_®O`«O, #Hõ„Δ `« QÆO_®O`«O
Jx =¸_»∞ ~°HÍÅ∞. ˆ~=f z=i 48 x.Å∞ JtfihH˜ "≥Ú^Œ\ ˜ 48
x.Å∞ JÖψQ Pâı+¡ ¨ *˺+¨Åª Ö’ z=i 48 x.Å∞ =∞Ѷ∞¨ =¸Å #Hõ„Δ `«=ÚÅ∞
„áê~°OÉèí 48 x.Å∞ QÆO_®O`«=Ú JO\Ï~°∞. g∞#O Hõ~å¯@HõO =$tÛHõO
ÅQÆfl=ÚÅ∞ z=i 48 x.Å∞ =∞iÜ«Ú "Õ∞+¨=Ú ã≤OǨÏO ^èŒ#ã¨∞û ÅQÆfl
=ÚÅÖ’ „áê~°OÉèíO 48 x.Å∞. QÆO_» ã¨=∞Ü«∞O JO\Ï~°∞. nxH˜ ÅQÆfl
QÆO_®O`«O Jx ¿Ñ~°∞. JÖψQ ѨOK«q∞ ^Œâ◊q∞ áœ~°‚q∞ʼnõΩ z=i 48
x.Å∞ +¨+≤ª UHÍ^Œj, áê_»ºq∞ u^äŒ∞ʼnõΩ „áê~°OÉèí 48 x.Å∞ ukä
QÆO_®O`« ã¨=∞Ü«∞=Ú JO\Ï~°∞. nxˆH QÆO_®O`« ^À+¨O Jx ¿Ñ~°∞.10
Ѷ¨∞.Å =∞^茺=∞ 4-9 =∞^茺=∞ 10-11 =∞^茺=∞ 4Ѷ¨∞.Å∞ ukä
QÆO_»^À+¨=Ú. P„âı+¨, =∞Ѷ¨∞, *˺+¨ì, =¸Å, ˆ~=u, Jtfi#∞Å =∞^茺 4
Ѷ∞¨ #Hõ„Δ `« QÆO_»^À+¨=Ú. #O^Œ u^ä∞Œ ʼnõΩ „áê~°OÉèí =Ú# 2 Ѷ∞¨ _çÜ∞« Å∞,
ѨÓ~°‚ u^äŒ∞ʼnõΩ JO`«º=Ú# 2 Ѷ¨∞_çÜ«∞Å∞ QÆO_®O`«=ÚÅQÆ∞#∞.
7. ~åtQÆO_»^À+¨=Ú - Hõ~å¯@Hõ, ã≤OǨÏ, =$tÛHõ, ^èŒ#∞ã¨∞û, "Õ∞+¨,
g∞# ~åâ◊√Å =∞^茺 4 Ѷ¨∞_çÜ«∞Å∞ K«O„^Œ QÆ∞~°∞Å∞ â◊√Éèí∞Öˇ·#KÀ D
^À+¨=Ú ÉÏkèOK«^Œ∞.
8. Hõ~°Îs - ÅQÆfl=Ú#∞O_ç 2= WO@ =„Hõ„QÆǨÏ=Ú 12= WO@
|∞∞A„QÆǨÏ=Ú, ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ#∞#fl ^À+¨=Ú. 1, 4, 5, 7, 9, 10,
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 245

11= WO@ |∞^èŒ, QÆ∞~°∞, â◊√„‰õΩÅ∞#fl ^À+¨=Ú ÖË^Œ∞. D Hõ~°Î~°∞ÅO^Œ∞

QÆ$ǨÏx~å‡}Ïk Ѩ#∞Å∞ KÕÜ«∞~å^Œ∞. q"åǨk â◊√Éèí=ÚǨ˙~°Î=ÚʼnõΩ
D Hõ~°Îs ^À+¨=Ú`À ã¨O|O^èŒO ÖË^Œ∞.
9. ióѶ¨+¨ëêª+¨ì=∞, 㨄QÆǨÏK«O„^Œ : K«O„^Œ∞_»∞ 6, 8, 12= WO@
[#‡ÅQÆfl #HõΔ„`« ÅQÆfl=ÚʼnõΩ 8= ÅQÆfl=Ú, 8= WO@ K«O„^Œ∞_»∞#fl#∞
J+¨=ì ∂kèÑu¨ ÅQÆfl=∞O^Œ∞#fl#∞ ^À+¨=Ú. PÜ«∂ 8 ™ê÷#=ÚÅ∞ â◊√Éè„í QÆÇϨ
gHõΔ} Ѩ~°ã¨Ê~° "≥∞ÿ„`«∞Å∞ Hõey#KÀ ^À+¨=Ú ÖË^Œ∞.
11. J+¨ì=∞K«O„^Œ: =ÚǨ˙~°Î HÍÅOÖ’ K«O„^Œ∞_»∞ =Ù#fl ™ê÷#O. =∞#
[#‡ ~åt #∞O_ç Zxq∞^Œ= ~åt J=‰õÄ_»^Œ∞. J+¨ì=∞K«O„^Œ∞_≥·#KÀ,
P K«O„^Œ∞_»∞ hK« #"åOâ◊ QÆ`«∞_≥·#KÀ ^À+¨=Ú ÖË^Œ∞.
12. =~°˚ º, ^Œ∞~°∞‡Ç¨˙~°Î^À+¨=ÚÅ∞ - ѨOKåOQÆOÖ’ „"åã≤# =~°˚ º
^Œ∞~°∞‡Ç¨˙~°ÎHÍÅ=ÚÅ∞ ѨxH˜~å=Ù.
13. ‰õΩoHÍ : Pk 1,™È=∞ 2, =∞OQÆà◊ 12, |∞^èŒ 11, 3 â◊√„Hõ,
7â◊x, 15 Ѷ∞¨ _çÜ∞« Å∞`«~∞° "å`« 4 Ѷ∞¨ II‰õΩ ‰õΩoHÍ^À+¨=Ú. ÅQÆfl=Ú#∞O_ç
K«O„^Œ∞_»∞ 3,4,5,7,9,10 ™ê÷#=ÚÅ`À #∞#fl â◊√Éèí„Ѩ^Œ=Ú.
14. Y~°∂˚~°Ü≥∂QÆ=Ú : 1. ѨOK«â◊ÖÏHõ, ã¨Ñ¨Îâ◊ÖÏHõ, Y~°∂˚~°
K«„Hõ=ÚÅO^Œ∞ (Jaèl`«∞Î`À) „"åã≤# #HõΔ„`«=ÚÅ∞ XHõ ˆ~YÃÑ· QÆÅq
"ÕkèOK«|_»∞#∞. 2. „‰õÄ~° „QÆǨÏ=Ú#‰õΩ =ÚO^Œ∞ "≥#∞Hõ #∞#flq.
"Õ^è•#HõΔ„`«=ÚÅ∞ „‰õÄ~å„HÍO`« QÆÅq.
15. UHÍ~°æà◊ - ^Œ∞+¨ìÜ≥∂QÆ=ÚÖˇ·#, 1."åºÑ¶¨∂-ѨÙ#, 2. â◊¥Å-=∞$QÆ,
3. ѨiѶ∞¨ -=∞Ѷ∞¨ , 4. =ºf-P„âı, 5. x+¨¯O-Jtfix, 6. QÆO_»-=¸Å,
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 246

7. JuQÆO_»-J#∂~å^èŒ, 8.=„[-ѨÙ+¨º, 9."≥·^èŒ$-z„`« "≥ÚIIQÍQÆÅ

#HõΔ„`«=ÚÅ∞ "≥Ú^Œ\ ˜ ˆ~YÃÑ· #∞#flKÀ UHÍ~°æà◊ ^À+¨=Ú. ã¨∂~°º K«O„^Œ
#HõΔ„`«=ÚÅ∞ 1-4, 4-1, 2-3 áêIIHÍxKÀ ^À+¨=Ú ÖË^Œ∞.
16. L`åÊ`« - Éèí∂HõOѨ=ÚÅ∞, `ÀHõK«∞Hõ¯Å∞, "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q L`åÊ`«
J#|_»∞#∞. ^•x #∞O_ç 7 ~ÀAÅ =~°‰õΩ ^À+¨=Ú.
17. „QÆǨÏ} – „QÆǨÏ}=ÚÅ∞ ã¨OÉèíqOz# #HõΔ„`«=ÚÅ∞ P Ñ≤^ŒÑ¨ 7
~ÀAÅ =~°‰õΩ ^À+¨=Ú. J~°ú„QÍ㨠„QÆǨÏ}"≥∞ÿ# 3 ~ÀAÅ∞ =∂„`«"Õ∞
=^ŒÅ=Öˇ#∞. U #HõΔ„`«=Ú# „QÆǨÏ}=Ú Ñ¨@∞ì<À P #HõΔ„`«=Ú P~°∞
=∂ã¨=ÚÅ =~°‰õΩ =ÚǨ˙~°Î=ÚʼnõΩ Ñ¨xH˜ ~å^Œ∞.
18. „‰õÄ~°„QÆÇϨ "Õ^Œè : áêѨ „QÆÇϨ =ÚÅ∞ =Ù#fl #Hõ„Δ `«O â◊√Éèí HÍ~°º=ÚʼnõΩ
x¿+^èŒ=Ú. áêѨ „QÆǨÏ, „Ѩ"Õâ◊ =~°˚ º~åâ◊√Å∞ ѨxH˜ ~åxq. P ~åâ◊√Å∞
â◊√Éèí„QÆǨÏÜ«ÚHõÎ"≥∞ÿ#ѨÙ_»∞ â◊√Éèí„Ѩ^Œ=Ú.
19. Jâ◊√Éèí q|^Œú #HõΔ„`«=ÚÅ∞ : ѨOKåOQÆ=ÚÖ’x ~°"Õ, ~å„HÍO,
~å"Õ, ‰õΩ„HÍO, ‰õΩ"Õ, â◊„HÍO, â◊"Õ "≥Ú^ŒÖˇ·# #HõΔ„`«=ÚÅ∞ ^À+¨=ÚÅ∞.
20. „‰õÄ~°„QÆÇ¨Ï #"åOâ◊ - ÅQÆfl, #"åOâßkèѨ`«∞Å∞, #"åOâ◊√Å#∞
K«∂K«∞K«∞O_ç##∞, ÅQÆfl#"åOâßkèÑ`¨ ∞« Å∞ Ѩ~㰠ʨ ~°^$Œ +≤,ì ÅQÆflQÆ`∞« Öˇ#· #∞,
â◊√Éèí, q∞„`«, ^Œ$+≤ì Hõey##∞ â◊√Éèí„Ѩ^Œ=Ú.
21. =∞Ǩ=ºfáê`« "≥·^èŒ$u - â’Éèí, ǨÏ~°¬}, â◊¥Å, "≥·^èŒ$u, =ºfáê`«,
QÆO_» J#∞"å\˜ z=~° ÉèÏQÆ=ÚÅÖ’ ã¨∂~°º, K«O„^Œ HÍOu ^À+¨=Ú
Hõey# =ºfáê`« ^À+¨=Ú.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 247

"≥Ú`«Î=Ú g∞^Œ K«∂_»QÍ, ÅQÆfl ˆHO„^Œ, ^À+¨=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ QÆ∞~°∞,

â◊ √ „Hõ |Å=ÚÅ∞#flKÀ â◊ √ Éè í = Ú. =ÚǨ ˙ ~° Î = Úʼnõ Ω |Å=Ú
x~°‚~ÚOK«∞#ѨÙ_»∞ ÅQÆfl|Å=Ú K«∂K«∞@ =ÚYº=Ú.
<≥·ã¨iæHõ áêѨÙÖˇ·# ~°q, ‰õΩ[, ~åǨï, ˆH`«∞=ÙÅ∞ 3,6,11 ™ê÷#=Ú
ÅO^Œ∞#∞.
â◊√Éèí „QÆǨÏ=ÚÖˇ·# QÆ∞~°∞, â◊√„Hõ, |∞^èŒ, K«O„^Œ∞Å∞ 1, 2, 4, 5, 7,
9, 10, 11 ™ê÷#=ÚÅO^Œ∞O_»∞@ L`«Î=∞=Ú. „QÆǨÏ=ÚÖˇO`«
|Å=ÚQÍ#∞#fl#∞ ÅQÆfl|Å=Ú ÖËxKÀ „ѨÜ≥∂[#=Ú ÖË^Œ∞.
QÆ~åƒù^•#, q"åǨÏ, LѨ#Ü«∞#, J#fl„áêâ◊#ʼnõΩ `«Ñ¨Ê, q∞ye#
ã¨=∞ã¨Î â◊√Éèí HÍ~°º=ÚʼnõΩ ÅQÆfl=∞O^Œ∞ K«O„^Œ∞_ç HõO>Ë W`«~°"≥∞ÿ#
â◊√Éèí„QÆǨÏ=Ú Öˇxfl =Ù#fl JO`« ÅQÆfl|Å=Ú,
q"å¿ÇÏ`«~° â◊√ÉèHí Í~°º=ÚʼnõΩ ã¨Ñ=Ψ ∞=Ú#∞O_ç =ÚǨ˙~°ÅÎ QÆfl=Ú#∞
â◊√Éèí∞Å∞ K«∂K«∞@ =∞Ozk. HÀ}=ÚÅO^Œ∞O_ç QÆ∞~°∞_»∞, +¨+¨ª=∞=Ú
#∞O_ç ‰õΩA_»∞, UHÍ^Œâ◊=Ú #∞O_ç â◊x K«∂K«∞@ =∞Oz^Õ JQÆ∞#∞.
QÆ∞~°∞=Ù Hˆ O„^Œ™ê÷#=Ú #O^Œ∞, ~°q UHÍ^Œâ=◊ Ú#∞O_ç J#flKÀ ã¨=∞ã¨Î
^À+¨=ÚÅ∞ ѨiǨ~°=∞=Ù`åÜ«∞x âß„ãÎ̈HÍ~°∞Å∞ `≥eáê~°∞. =ÚYº=ÚQÍ
D ^À+¨=ÚÅ∞ ÖˉõΩO_»QÍ K«∂ã¨∞H˘#=Öˇ#∞.
D q^èOŒ QÍ ÃÑ#· K≥Ñʨ |_ç# 21 ^À+¨=ÚÅ∞ ÖˉΩõ O_® LO_Õ =∞Oz
=ÚǨ˙~°ÎO x~°‚~ÚOKåe. WOHÍ XHÀ¯ =ÚǨ˙~åÎxH˜ XHÀ¯ qâı+¨O,
^À+¨O K≥ѨÊ|_ç##∂ „Ѩ^è•#=∞~Ú#q ÃÑ·# K≥Ñ≤Ê# UHõqOâ◊u
^À+¨=ÚÅ∞. Wq ÉÏQÍ Ñ¨ijeOz =ÚǨ˙~°Î x~°‚Ü«∞O KÕÜ«∞=Öˇ#∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 248

*Ï`«Hõ ^À+¨ x"å~°} Ѩ^Œú`«∞Å∞

Éèí∂q∞ g∞^Œ∞#fl „Ѩu =∂#=ÙxH˜ ^Õ= |∞∞}=Ú, Ñ≤`«$ |∞∞}=Ú

J<Õ Ô~O_»∞ |∞∞}=ÚÅ∞ LO\Ï~Ú. Jq f~°∞ÛHÀ"åeûO^Õ. ÖËHõáÈ`Õ
Hõ$`«Ñ∞¨¶ fl`å ^À+¨=Ú`À =∞m¡ =∞m§ [#‡Öˇ`_Ϋ O» , ÖË^• WO\˜Ö’ Éè∂í `« „¿Ñ`«
Ñ≤âßKåÅ ÉèÜ í ∞« O, JHÍÅ =∞~°}ÏÅ∞ =O\˜.. Hõi#î ã¨=∞㨺Å`À ã¨`=« ∞`«=∞=@O
[~°∞QÆ∞`«∂<Õ LO@∞Ok. Hõ#∞Hõ =ÚO^Œ∞ D |∞∞} =ÚÅ∞ f~°∞ÛHÀ"åe.
^Õ=, Ñ≤`«$ Ü«∞*Ï˝Å∞ „Ѩu"å~°∞ `«Ñ¨ÊHõ PK«iOKåeû# x`«º Hõ~°‡Å∞.
P Ñ≤`«~°∞ÖË ÖËHõáÈ`Õ.. D rq`«O, â◊s~°O ZHõ¯_çk? Hõ#∞Hõ `«Ñ¨ÊHõ
"åix JiÛOKåe. "åiH˜ PǨ~åxfl ã¨fi^è• ^Õq KÕ‰Äõ ~°∞ã¨∞OÎ k. 'ã¨fi~°Oæ
Ö’HõO ^Œ^è•u Ü«∞[=∂#¿ãºu ã¨fi^è•— J#QÍ Ñ≤`«$ Ü«∞[˝=ÚÅ∞ KÕÜ«Ú
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 249

"åiH˜ L`«=Î ∞ã≤`÷ ∞« Å∞, KÕÜ∞« x "åiH˜ J^èÀQÆ`∞« Åx ÉèÏ=O. "Õ∞=Ú *Ï˝#∞Öˇ·
áÈÜ«∂=Ú |^Œs Hˆ „Δ `«OÖ’ Ñ≤O_»„Ѩ^•#O KÕâß=Ú, WHõ `å"Õ∞q∞ KÕÜ∞«
#Hõ¯~°Ö^Ë xŒ Ñ≤`$« Ü«∞[˝=ÚÅ∞ =∂<Õ¿ãÎ =∞Ǩ áêѨ=Ú#∞ á⁄O^Œ∞ `å~°x
K≥ѨÊ|_»∞`ÀOk. r=O L#flO`«=~°‰õΩ.. ¿ÇÏ`«∞"≥·# Ñ≤`«$ ^Õ=`«Å#∞
x`«ºO 㨇iOK«∞HÀ"åeûO^Õ.
ã¨=∞㨺 =zÛ#ѨC_Õ, ѨO_»QÆ =zÛ#ѨC_Õ ^Õ=`«Å∞ QÆ∞~˘Î™êÎ~°<Õ
q+¨Ü«∞O KåÖÏ =∞OkÖ’ HõxÑ≤ã¨∞Î#fl "åã¨Î=O. Ñ≤`«~°∞ʼnõΩ ÉèíH˜Î qâßfi™êÅ`À
„Ѩu U\Ï Ñ≤`«$ HÍ~åºxfl PK«iOz#ѨÊ\˜H©... H˘xfl ‰õΩ@∞OÉÏÅ "å~°∞
ã¨∞Y âßO`«∞ʼnõΩ ^Œ∂~°OQÍ<Õ L<åfl~°∞. nxH˜ HÍ~°}"Õ∞q∞@<Õ „Ѩâ◊fl
`≥~ð ÑH· ˜ ~å==K«∞Û. x["Õ∞ =∞i.. ã¨fi^è• ^Õqx Hˆ =ÅO Ñ≤`$« HÍ~åºÅ<å_Õ
`«Å∞K«∞‰õΩO\ψ~ `«Ñ¨Ê q∞ye# ~ÀAÅÖ’ =∞K«∞Û ÔH·<å QÆ∞~°∞ÎKÕã¨∞HÀ~°∞.
Hˆ =ÅO ã¨O=`«û~åxH˜ XHõ ~ÀA# =KÕÛ Ñ≤`$« HÍ~°ºO PK«iOz KÕ`∞« Å∞
^Œ∞Å∞ѨÙH˘#flO`« =∂„`å# ÖÏÉèíO ÖË^Œ∞, Ñ≤`«$ukè ~ÀA<Õ Ñ≤`«$ HÍ~°ºO
PK«iOz##∂ ã¨fi^è• ^Õqx „áêiúOK«@O ÖË^Œ∞. ˆH=ÅO P<å_»∞.. P
HÍ~åºxfl ѨÓiÎ KÕÜ«∞\ÏxH˜ ã¨fi^è• ^Õqx XHõ ^Œ∂`«QÍ<Õ "å_»∞‰õΩ<åflO
`«Ñʨ P `«e¡ J#∞„QÆÇϨ O x`«ºO LO_®Åx, KåÖÏ =∞Ok QÆ=∞xOK«~∞° .
™êfiǨ ^ÕqH˜ 16 <å=∞Å∞#fl@∞¡QÍ<Õ, ã¨fi^è• ^ÕqH˜ ‰õÄ_® 8 <å=∂Å∞
#flq. Ñ≤`«$„áê} `«∞ÖϺ, Ü«∞[„Ñ‘uHõ~å, Ü«∞[^Õ=`å~°∂Ñ≤}˜, „âß^•úkè
ëêì`$« ^Õg, „âß^ŒÑú Ũ¶ „Ѩ^•, P`«‡ =∂#ã¨H<õ åº, Ñ≤`$« ^Œ$+≤„ì Ѩ^•, Hõ$+¨‚ =HõãΔ Ö÷¨ Ï
J<Õ 8 <å=∂Å∞. D ã¨fi^è• ^Õq<Õ Ñ¨Ù~å}=ÚÅÖ’ QÀÖ’Hõ "åã≤xQÍ
L#fl Hõ$+¨‚=HõΔã¨÷ÖÏ Jx‰õÄ_® K≥ѨÊ|_çOk. D 8 <å=∂Å`À L#fl
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 250

ã¨fi^è• ^Õqx „Ѩ`ÕºHõ Ѩ^Œú`«∞ÅÖ’ JiÛOKåe. Hõ#∞Hõ „j Åe`å ã¨Ç¨Ï„ã¨

<å=∞ ™È΄`«=ÚÖ’x =∞Ǩ ѨÙ}º=O`«"≥∞ÿ# <å=∂ÅÖ’ L#fl ™êfiǨ,
ã¨fi^è• ^Õ=`«Å#∞ JiÛOK«\ÏxH˜ ‰õÄ_® „Ѩ`ºÕ Hõ"∞≥ #ÿ ~ÀAÅ∞ J=ã¨~O° .
D ™êfiǨ, ã¨fi^è• ^Õ=`«Å#∞ âß„ã‘Ü Î ∞« Ѩ^uÌŒ Ö’ JiÛ¿ã<Î ,Õ Ñ¨Ó~°‚ Ѷ֨ ÏÅ#∞
á⁄O^ŒQÆÅ∞QÆ∞`å~°∞.
„Ѩu XHõ¯~°∞ ^Õ= Ü«∞[˝=Ú#∞, Ñ≤`«$ Ü«∞[˝=Ú#∞ KÕÜ«∂e. ^Õ=
Ü«∞[˝=Ú#∞ KÕã≤#ѨC_»∞ ™êfiǨHÍ~°O, Ñ≤`«$Ü«∞[˝O KÕã≤#ѨC_»∞ ã¨fi^è•
HÍ~°O LO_»∞#∞. D Ô~O_»∞ â◊‰õΩÎÅ∞ "å‰õΩ¯#‰õΩ =¸Å"≥∞ÿ# JyflH˜
ã¨O|OkèOz# â◊‰Ωõ ÅÎ ∞QÍ =i‚OѨ|_ç#q. D qâ◊fiOÖ’ ^Õ=`«ÅH˜, Ñ≤`$«
^Õ=`«ÅH˜ ™ê÷#=ÚÅ∞#flq. gi~°∞=Ùix ѨÓlOK«∞@ x`«º Hõ~°‡ÅÖ’
qkèOѨ|_ç#k. ÉèÏ~°fÜ«∞ Ü«∞[˝ q*Ï˝#OÖ’ J<ÕHõ q+¨Ü«∞=ÚÅ∞#flq.
Ü«∞*Ï˝l˝Ö’ ã¨iÜ≥ÿ∞# „¿Ñ~°}`À<Õ ™êfiǨ, ã¨fi^è• â◊|Ì=ÚÅ∞ LO_®e.
"å\˜ =Å¡<Õ ^Õ=`«Å∞, Ñ≤`«$^Õ=`«Å∞ `«$Ñ≤Î K≥O^Œ∞`å~°∞.
Ñ≤`$« HÍ~°º=ÚÅ∞ PK«iOK«∞#ѨC_»∞ XˆH Ѩ~"° ∞Õ â◊fi~åyfl 3 q^è=Œ ÚÖˇ#·
^Õ=`«Å∞QÍ K≥ѨÊ|_»∞#∞. Jq =ã¨∞, ~°∞„^Œ, Pk`«º ~°∂Ѩ"≥∞ÿ# ^Õ=`«Å∞.
J#QÍ Jyfl, "åÜ«Ú, ã¨∂~°∞ºÅÖ’ ^•y L#fl Ñ≤`«$â◊H˜Î =ã¨∞, ~°∞„^Œ,
Pk`«∞ºÅ ~°∂Ѩ=ÚÅ∞QÍ =º=ǨÏiOѨ|_»∞`«∞#flq. D 3 ~°∂Ѩ=ÚÅÖ’
L#fl"åiH˜.. Hõ~°Î J~Ú# =ºH˜Î `«# ÉèÏ==Ú#∞ q#flqOK«∞H˘#∞@‰õΩ
D ã¨fi^è• ^ÕqÜÕ∞ â◊~°}ºO. Jyfl, "åÜ«Ú, ã¨∂~°∞ºÅ ^è•~°}Ï â◊H˜Îx
ã¨fi^è• JO\Ï~°∞. Wk "Õ^Œ=Ú K≥Ñ≤Ê# ã¨Ê+¨ì`«. D ^ÕǨÏ=ÚÖ’<Õ HÍHõ
^ÕÇ¨ #O`«~=° Ú ‰õÄ_® #_»∞Ѩ٠â◊HΘ ã¨fi^è•^Õq. Ñ≤`$« ~°∂Ѩ=ÚÖ’ r=ÙÅ∞
U ã≤÷uÖ’ L<åfl~À, ZHõ¯_» L<åfl~À.. WHõ¯_» L#fl"åiH˜ `≥eÜ«∞^Œ∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 251

HÍh P Ñ≤`«$^Õ=`«Å#∞ KÕ~°∞@‰õΩ =∂#=Ùx Hõ~°‡‰õΩ `«y#@∞=O\˜

Ѷ¨Å=Ú#∞ JOkOK«∞@ XHõ¯ ã¨fi^è• ^ÕqˆH ™ê^茺O.
ã¨fi^è•^Õq =$`åÎO`«O
„âß^Œú Hõ~°‡ÅÖ’ ã¨fi^è•^Õq <å=∂xfl LK«Ûi¿ãÎ ã¨~°fiáêáêÅ #∞O_ç
q=ÚH˜Î Åaèã¨∞ÎOk. „|Ǩχ^Õ=Ùx Ü≥ÚHõ¯ ÃÑ^ŒÌ‰õΩ=∂~°∞_»∞ Jyfl Jx q+¨μ‚
ѨÙ~å}OÖ’ K≥Ñʨ |_ç L#flk. Jyfl ^Õ=Ùx ÉèÏ~°º ¿Ñ~°∞ ™êfiǨ. Ǩϟ=∂Å∞
KÕã∂¨ Î ÖË^• ѨÓ[Å∞ KÕã∂¨ Î =∞O„`åÅ∞ K«k"Õ@ѨC_»∞ z=i Ö’ ''™êfiǨ——
J#_»O [~°∞QÆ∞`«∞Ok. D ™êfiǨ J#fl Ѩ^•xfl LK«ÛiOKÕ@ѨC_»∞
=∞x+≤ KÕ¿ã ѨÓ[Å∞ „áê~°ú#Å∞ ,=∞O„`åÅ∞ Jxfl ^Õ=ÙxH˜ KÕ~°∞`å~Ú.
Jyfl ^Õ=ÙxH˜ 2 `«ÅÅ∞, `«ÅÃÑ·# 2 {2 H˘=Ú‡Å∞, 7 <åÅ∞HõÅ∞,
7 KÕ`«∞Å∞, 3 HÍà◊√§ LO\Ï~Ú. DÜ«∞#H˜ ^ŒH˜Δ}OÖ’ ÉèÏ~°º ã¨fi^•
^Õq, Z_»=∞ "≥·Ñ¨Ù# ™êfiÇ¨Ï ^Õq LO\Ï~°∞. ^≥·=HÍ~åºÖ’¡ Jyfl ^Õ=Ù#‰õΩ ã¨=∞
iÊOz# P[ºO ǨÏqã¨∞û Jxfl\˜x ™êfiǨ^Õq ã‘fiHõiOz U ^≥=· O xq∞`«OÎ
=∞#O P Ǩϟ=∞O KÕã¨∞Î<åfl"≥∂ "åiH˜ JOkã¨∞ÎOk. J^Õ q^èŒOQÍ
Ñ≤`«$ HÍ~åºÖ’¡ ã¨fi^•^Õq `«# áê„`« áÈ+≤ã¨∞ÎOk.
ã¨fi^è•^Õq ^蕺#=Ú, ™È΄`«=Ú "Õ^=Œ ÚÅÖ’ K≥Ñʨ |_ç#k. â◊~^° $Œ `«∞=Ù
Ö’x Jâ◊fiÜ«Ú[ Hõ$+¨‚ „`«Ü≥∂^Œt<å_»∞, ÖËHõ =∞MÏ #HõΔ„`«=Ú <å_»∞,
HÍxKÀ „âß^ŒÌ k#=Ú# ã¨fi^è•^Õqx ѨÓlOz „âß^Œ=Ì Ú <åK«iOѨ=Öˇ#∞.
Dq^èŒ=ÚQÍ ã¨fi^è•^Õqx ~°=∞º"≥∞ÿ# HõÅâ◊=Ú#, ÖËHõ ™êÅ„QÍ=∞tÅ
Ü«∞O^Œ∞ P"åǨÏ#=Ú KÕãH≤ ˘x ^蕺xOz =¸Å =∞O„`«=Ú`À áê^Œº=Ú
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ LѨKå~°=ÚÅ#∞ ã¨=∞iÊOK«=Öˇ#∞. ''FO „Ç‘ÏO „jO H©¡O
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 252

ã¨fi^è•^Õ"≥·º™êfiǨ—— J#∞ =¸Å=∞O„`«=ÚKÕ P"≥∞#∞ ѨÓlOz ™È΄`«=Ú

KÕã≤ #=∞㨯iOѨ=Öˇ#∞.
„|Ǩχ^Õ=Ù_»∞, Ñ≤`«$^Õ=`å QÆ}ÏʼnõΩ „âß^Œú Hõ~°‡ÅÖ’ `«~°Ê} ѨÓ~°fi
HõOQÍ ã¨=∞iÊOKÕ Ñ¨^•~åúxfl PǨ~°OQÍ xÜ«∞q∞OKå_»∞. „ÉÏǨχ}∞Å∞
`«~°Ê}ÏÅ∞ Wã¨∞Î#flѨÊ\˜H© Ñ≤`«$^Õ=`«Å‰õΩ ã¨O`«$Ñ≤Î HõÅ∞QÆÖË^Œ∞. P Ñ≤`«$
QÆ}ÏÅ∞ „|Ǩχ#∞ „áêiúOK«QÍ PÜ«∞# ^蕺# x=∞QÆ∞fl_≥· =∂#㨠ѨلuHõ#∞
ã¨$+≤ìOz, P"≥∞#∞ QÆ∞}=uQÍ, q^•º=uQÍ fiÛkkÌ, P Hõ#º‰õΩ
''ã¨fi^è•^Õq—— Jx <å=∞Hõ~°}O KÕ™ê_»∞. Ñ≤`«$^Õ=`«Å‰õΩ Ñ¨uflQÍ ã¨fi^è•
^Õqx xÜ«∞q∞OKå_»∞. P<å\˜ #∞O_ç Ñ≤`$« ^Õ=`«Å∞, =∞ǨÏ~°∞¬Å∞,q„ѨÙÅ∞,
=∂#=ÙÅ∞ ''ã¨fi^è•^Õq——x ѨÓlã¨∂,Î P"≥∞ J#∞„QÆÇϨ O`À Ñ≤`$« ^Õ=`«Å#∞
ã¨O`«$Ñ≤ΠѨ~°∞ã¨∂Î =KåÛ~°∞.
<≥·"Õ^ŒºO
Z=iO\’¡ J~Ú`Õ Ñ≤`$« âßѨO LO@∞O^À, Z=iO\’¡ J~Ú`Õ ÃÑ^ŒÅÌ
HÍ~åºÅ#∞ ã¨iQÍæ KÕã≤ LO_»~À, Z=iO\’¡ J~Ú`Õ JHÍÅ =∞~°}ÏÅ∞
Z‰õΩ¯=QÍ ã¨OÉèíqã¨∂Î LO\ÏÜ≥∂, Z=iO\’¡ J~Ú`Õ ÃÑ^ŒÌÅ HõÅÖ’H˜
=ã¨∞OÎ \Ï~À, Z=iO\’¡ J~Ú`Õ ^≥Ü∞« ºO, Éè∂í `«O, Ñ≤âßKåÅ ã¨=∞㨺Å∞
LO\ÏÜ≥∂ J@∞=O\˜"å~°∞ ^Õ=ÙxH˜ #∞=ÙfiÅ J#flO ÖË^• #∞=ÙfiÅ
á⁄_ç`À z„`å<åflx <≥·"Õ^ŒºOQÍ LOz „Ѩ™ê^ŒOQÍ Ñ¨OKåe. JÖÏ KÕ¿ãÎ
=Oâ◊OÖ’, WO\’¡ L#fl Ñ≤`«$ ^Õ=`«ÖÏ âßáêÅ∞ `˘ÅyáÈ`å~Ú. nxfl
KÕã≤ =∞ǨÅÜ«∞ J=∂"å㨺 ~ÀA ÃÑ^ŒÌÅ HÍ~åºÅ#∞ KÕ¿ãÎ Jxfl ~°HÍÅ
Ñ≤`«$ ^ÀëêÅ∞ `˘ÅyáÈ`å~Ú Jx ÃÑ^ŒÌÅ∞ JO\Ï~°∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 253

#~°Ñ¶¨∞’+¨ x"å~°} KÕã¨∞‰õΩ<Õ q^è•#O

^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 254

#~°Ñ∞¨¶ ’+¨ JO>Ë JO>Ë XHõ~∞° L#flux K«∂ã≤ =∞~˘Hõ~∞° ÉÏ^èÑŒ _¨ @» O..
XHõ~°∞ =$kú K≥O^Œ∞`«∞O>Ë W~°∞QÆ∞á⁄~°∞QÆ∞ ÖË^• |O^èŒ∞=ÙÖ’¡ H˘O^Œ~°∞
Jã¨∂Ü«∞, ^Õfi+¨O`À U_»=_»O =Å¡ #~°Ñ¶¨∞’+¨ U~°Ê_»∞`«∞O^Œh, ^•x=Å¡
‰õΩ@∞O|OÖ’ "åiH˜ Hõ+#ì¨ ëêìÅ∞ ã¨OÉèqí ™êÎÜ∞« x ÃÑ^ŒÅÌ ∞ K≥ÑÙ¨ `«∞O\Ï~°∞.
"Õ∞Å∞ KÕ¿ã K«∂ѨÙ
=∞#O^ŒiÖ’ q^Œ∞º`«∞Î „Ѩ=Ç≤Ïã¨∂Î LO@∞Ok. P q^Œ∞º`ü `«~O° QÍÅ∞
JO^ŒiÖ’ XHõÖÏ LO_»=Ù. Jxfl ™ê~°∂¡ XHõÖÏ LO_»=Ù. =∞#Ö’
„Ѩ=Ç≤ÏOKÕ q^Œ∞º`ü Hõà◊§ ^•fi~å |Ü«∞@‰õΩ „Ѩã¨iã¨∞ÎOk. Hõ#∞Hõ K«∂ѨÙ
„ѨÉèÏ=O `«Ñ¨Ê‰õΩO_® LO@∞Ok JO\Ï~°∞. H˘O^Œi PÖ’K«<åã¨~°o
ÖψQ K«∂ѨÙÅ∞ ‰õÄ_® K«Å¡QÍ LO\Ï~Ú. P K«∂Ѩ٠"Õ∞Å∞ KÕã¨∞ÎOk.
Hõ+¨ìÃÑ>Ëì K«∂ѨÙ
ZH±û ~ˆ H˜~}° ÏÅ∞ HõO\˜H˜ HõxÑ≤OK«=Ù. JÖψQ K«∂Ѩ٠^•fi~å "≥Å∞=_Õ
q^Œ∞º`ü ‰õÄ_® |Ü«∞@‰õΩ HõxÑ≤OK«^∞Œ . HÍh ^•x Ѷe¨ `åÅ∞ HõxÑ≤™êÎ~Ú.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 255

=∞Ǩt=Ù_»∞ =∞#‡^äŒ∞x `«# K«∂ѨÙ`À HÍÖËÛâß_»∞ Hõ^•! JO>Ë HõO\˜

K«∂ѨىõΩ JO`«\ ˜ â◊H˜Î LOk Jx J~°÷O J=Ù`ÀOk. Hõ#∞‰õ =„Hõ ^Œ$+≤ì
D~嬺ã¨∂Ü«∞Å`À ‰õÄ_ç# fHõΔ} ^Œ$+≤ì ™ÈH˜#ѨC_»∞ ^Œ$+≤ì ^ÀëêÅ∞
™È‰õΩ`å~Ú. ^•xH˜ q~°∞QÆ∞_»∞ áê\˜OK«_»O =¸_è» #=∞‡HõO HÍ^Œ∞
Jx H˘O^Œi Jaè„áêÜ«∞O.
#~°Ñ¶¨∞’+¨, #~°^Œ$+≤ì ÅHõΔ}ÏÅ∞ ZÖÏ LO\Ï~Ú?
`«Å<˘Ñ≤Ê, Hõ_»∞Ѩ٠<˘Ñ≤Ê, u#flk r~°‚O HÍHõáÈ=_»O, `«Åu~°QÆ_»O,
Hõ_»∞ѨÙÖ’ `≥=∞Å_»O, "åO`«∞Å∞, L#fl@∞ìO_ç h~°ã≤OzáÈ_»O, qѨs
`«OQÍ P=ÙeO`«Å∞ ÖÏO\˜ ÅHõΔ}ÏÅ`À áê@∞ Z‰õΩ¯=QÍ ^≥|ƒÅ∞
`«QÆ∞Å∞`«∂ LO_»@O ÖËHõ =∞#ó âßOu ÖËHõáÈ=_»O, Z‰õΩ¯= >ˇ#¬#∞¡
HõÅ∞QÆ∞`«∂ LO_»_»O, JO^Œi`À Q˘_»=Å∞ [~°∞QÆ∞`«∂ LO_»_»O,
JO^Œ~∂° =∞#H˜ â◊„`«∞=ÙÅ∞QÍ =∂~°_O» , U Ѩx "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\˜<ì å PÅ㨺O
J~ÚáÈ`«∂ LO_»_»O, HõëêìxH˜ `«y#@∞=O\˜ „ѨuѶ¨ÅO ÖËHõáÈ=_»O
WÖÏO\˜q Jhfl ‰õÄ_® #~°Ñ¶¨∞’+¨H˜ =¸Å=ÚQÍ K≥ѨCHÀ=K«∞Û.
#~°Ñ¶¨∞’+¨‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ UO KÕ™êÎ~°∞?
#~°k+≤ì ™ÈH˜#ѨC_»∞ LѨC ÖË^• q∞iѨHÍÜ«∞Å∞ P =ºH˜Î K«∞@∂ì
=¸_»∞ ™ê~°∞¡ uÑ≤Ê kQÆnã≤ xѨCÖ’¡ "Õ™êÎ~°∞. ÖË^• Z=~°∂ `˘Hõ¯x
„Ѩ^Õâ◊OÖ’ "Õ™êÎ~°∞. H˘O^Œ~°∞ Ѩã¨∞ѨÙ, ã¨∞#flO HõeÑ≤# Z„~°hà◊§x k+≤ì
`«ye# =ºH˜HÎ ˜ kQÆnã≤ =¸_»∞ ^•~°∞Å∞ Hõe¿ã „Ѩ^âÕ O◊ Ö’ áê~°É’™êÎ~∞° .
k+≤ì `«ye# =ºH˜ÎH˜ pѨÙ~°∞`À ÖË^• K≥ѨC`À ^Œ$+≤ì f™êÎ~°∞.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 256

g\˜H© ‰õÄ_® k+≤ì `«QÆ∞Å∞`«∞O^Œ@

q~°QÍæã≤# K≥@∞¡, xO_»∞QÍ Ñ¨O_ç# KÕÅ∞, ã¨=∞$kÌQÍ áêeKÕÛ áê_ç
Ѩâ◊√=ÙÅ∞, x~å‡}OÖ’ L#fl Wà◊√§ , H˘`«ÎQÍ H˘#fl "åǨÏ#O "≥Ú^ŒÖˇ·#
"å\˜H˜ ‰õÄ_® k+≤ì `«QÆ∞Å∞`«∞O^Œ<Õ #=∞‡HõO LOk. g\˜‰õį_® k+≤ì
™ÈHõ‰õΩO_® x"å~°}ÀáêÜ«∂Å∞ L<åfl~Ú.
#~°Ñ¶¨∞’+¨ ÖËHõ k+≤ì x"å~°}Ï =∂~åæÅ∞
WO\˜H˜ #~° ^Œ$+≤ì áÈQ˘>Ëì ^Œ$+≤ì QÆ}Ѩu.. âß„ã‘ÎÜ«∞ ^Œ$+≤ì`À QÆ=∞
xOz#>ˇÿ¡`Õ â◊√Éèí ^Œ$+≤ì QÆ}Ѩu LO_»@O =Å¡ P Ѩiã¨~° „Ѩ^ÕâßÖ’¡
K≥_»∞H˜ HÍ~°}=∞ÜÕ∞º `«~°OQÍÅ∞ x"åiOK«_»`å~Ú. =∞O„uOz#
#Å¡^•~°O, =∞O„uOz# x=∞‡HÍÜ«∞Å∞, "åH˜\’¡ QÆ∞=∞‡_çHÍÜ«∞, QÆ∞=∂‡xH˜
=¸_»∞ x=∞‡HÍÜ«∞Å∞ Hõ@ì_»O,
k+≤ìÉÁ=∞‡ "ÕÖÏ_»nÜ«∞_»O, ~åHõΔã¨
ÉÁ=∞‡#∞ =ÚY^•fi~åxH˜ Z^Œ∞
~°∞QÍ Hõ@_ì O» ÖÏO\˜q KÕÜ∂« e.
x~°O`«~°O ÉèíQÆ=<åfl=∞
㨇~°} KÕã∂¨ Î ÉèQí =Æ O`«∞x <å=∞
㨇~°} KÕ¿ã,Î =∞# Ѩ#∞Å∞ =∞#O
KÕã∞¨ ‰õΩO@∂ áÈ`Õ k+≤ì LO_»^∞Œ
(JO>Ë "åºáê~° ã¨Oã¨Ö÷ ’, WO\’¡ HÍh ÉèQí =Æ <åfl=∞ 㨇~°} qxÑ≤OKåe)
"å~åxH˘Hõ™êi "åºáê~° ã¨Oã¨÷Ö’, WO\’¡ `«_çQÆ∞_»¤`À <ÕÅ#∞
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 257

`«∞_»"åe, Ѩã¨∞Ѩ٠hà◊√§ [ÖÏ¡e. WO\’¡ WÖÏ¡Å∞ „Ѩu x`«ºO HÍHõ

áÈ~Ú<å, QÆ∞~°∞"å~°O, â◊√„Hõ"å~°O, WO\˜H˜ ÖË^• ëêѨÙÅ ^•fi~° |O^è•xH˜
Ѩã¨∞Ѩ٠‰õΩO‰õΩ=∞ ~åã≤, ÉÁ@∞ìÅ∞ ÃÑ\˜ì# #~° ^Œ$+≤ìáÈ`«∞Ok.
x=∞‡HÍÜ«∞Å`À "åºáê~° ã¨Oã¨÷H˜, WO\˜H˜ HÍh =¸_»∞ ™ê~°∞¡ JÖÏ
‰õΩ_ç #∞O_ç Z_»=∞H˜ uÑ≤Ê, Z_»=∞HÍe`À Hõ#Hõ P x=∞‡HÍÜ«∞#∞
`˘H˜¯<å ÖË^• ~À_»∞¤ g∞^Œ Ѩ_Õ"Õã≤# k+≤ì áÈ`«∞Ok.
^Õg Y_»æ=∂Å ™È΄`«O K«^Œ∞=Ù`«∂, XHõ |∂_ç^Œ QÆ∞=∞‡_ç HÍÜ«∞H˜
Ѩã∞¨ Ѩ٠~åã≤ ‰õΩO‰õΩ=∞ ÉÁ@∞ì ÃÑ\˜ì ^•x`À áê@∞ Ѩ\Hì˜ õ #Å¡\ ˜ ^•~°O`À
K«∞\˜ì LOz# k+≤ì áÈ=Ù#∞. =∞OQÆà◊, â◊√„Hõ"å~°O, Pk"å~°O ÖË^•
J=∂"å㨺 ~ÀA#HÍx, "åºáê~°O KÕã≤# ëêѨ٠=¸ã≤# `«~åfi`«
=Ú^ŒÌHõ~°∂Ê~°O "≥eyOz P "åºáê~° [iˆQ ëêѨ٠=ÚO^Œ∞ "ÕÜ«∂e.
Éè’[#O KÕ¿ã@ѨC_»∞ ǨÏ~îå`«∞ÎQÍ Z=Ô~·<å =¿ãÎ "åix ‰õÄ_®
Éè’[<åxH˜ ‰õÄ~ÀÛ=∞x K≥áêÊe. ÖË^• "åiH˜ Hõhã¨O U^≥·<å ѨO_À,
áêhÜ«∞"≥∂ W"åfie. Éè’[#O =_ç¤OK«∞‰õΩ#fl `«~åfi`« "≥Ú^Œ\ ˜ =Ú^ŒÌ
fã≤ HÍH˜H˜ "ÕÜ«∞_»O ÖË^• ÉèíQÆ=O`«∞x `«Å∞Û‰õΩx Hõ#∞flʼnõΩ J^Œ∞̉õΩx
u#_»OQÍh KÕÜ«∂e.
H˘`«Î^Œ∞ã¨∞ÎÅ∞ ^èŒiOK«É’ÜÕ∞ =ÚO^Œ∞ JO^Œ∞Ö’Oz XHõ ^•~°O áÈQÆ∞
fã≤ xѨCÖ’ Ѩ_ÕÜ«∞@O ÖË^• P =„ã¨ÎO =¸Å HÍ@∞Hõ`À z#fl K«∞Hõ¯
ÃÑ@ì@O KÕÜ«∂e.
PO[<ÕÜ∞« ™êfiq∞x Láêã≤OK«_O» , Dâ◊fi~å~å^è#Œ ÖË^• g~°É„íè ^Œ∞_»∞,
HÍÅÉè~·ˇ =° Ù_»∞, ^Œ∞~°,æ HÍo, Q“i `«k`«~° ^Õ=`«Å#∞ P~åkèOK«_O» ã¨O^蕺
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 258

ã¨=∞Ü«∞OÖ’ nѨO ÃÑ@ì_»O, JQÆ~°∞|`«∞ÎÅ∞ "≥eyOK«_»O ™êO„ÉÏ}˜

^è∂Œ ѨO "ÕÜ∞« _»O KÕã#≤ KÀ ‰õÄ_® #~°Ñ∞¨¶ ’+¨ #∞O_ç |Ü«∞@ Ѩ_=» K«∞Û#∞.
ÉϺO|∞ „\© nx<Õ "≥^Œ∞~°∞ K≥@∞ì Jx ‰õÄ_® JO@∞O\Ï~°∞. Wk
#=„QÆǨÖ’¡ |∞^Œ„QÆǨxH˜ K≥Ok#k. |∞^èŒ∞_»∞ "åºáê~° =$kÌ
HÍ~°‰õΩ_»∞HÍ=@O =Å¡ Wk "åºáê~° ã¨Oã¨÷ÅÖ’ LOz`Õ "åºáê~°O
k# k#k<åaè=$kú K≥O^Œ∞`«∞Ok. WO\˜H˜ U"≥∞ÿ<å "åã¨∞Î ^ÀëêÅ∞<åfl,
gkè áÈ@∞ L#fl WO\˜Ö’ ã≤OǨ^•fi~åxH˜ Z^Œ∞~°∞QÍ D ÉϺO|∂
„\©x LOz`Õ gkäáÈ@∞, z#fl z#fl "åã¨∞Î ^ÀëêÅ∞, #~°^$Œ +≤ì , Hõ#∞k+≤,ì
áê~°„^Àe K≥_»∞ Z#s˚x áêl\˜"£QÍ =∂ˆ~Û â◊H˜Î D K≥@∞ì‰õΩ LOk.
D #~°Ñ¶¨∞’+¨ J<Õk ^•^•Ñ¨ÙQÍ JO^ŒiH© LO@∞Ok. D #~°Ñ¶¨∞’+¨
L#fl@∞=O\˜ "å~°∞ `«=∞ÉÏ^èŒÅ #∞O_ç Ѩܫ∞@ Ѩ_ÕO^Œ∞‰õΩ #~°ã≤OǨÏ
™êfiq∞ "åi Ü≥ÚHõ¯ Ѩ@=Ú#∞ XHõ\ ˜ ZÅ¡ÑC¨ _»∂ *Ë|∞Ö’ ÃÑ@∞ìHÀ"åe.
J^Õq^èOŒ QÍ U^≥<· å #~°ãO≤ Ǩϙêfiq∞ "åi Hˆ „Δ `åxH˜ "≥o§#ѨC_»∞ JHõ¯_»
L#fl@∞=O\˜ ‰õΩO‰õΩ=∞#∞ H˘OK«O `≥K«∞ÛH˘x <åQÆã≤O^èŒ∂~°OÖ’ HõeÑ≤
P ÉÁ@∞ì#∞ „Ѩu~ÀE ÃÑ@∞ì‰õΩO@∂ LO_®e. J^Õq^èŒOQÍ ¢ã‘ÎÅ∞
J~Ú`Õ Z_»=∞ HÍÅ∞‰õΩ #Å∞Ѩ٠^•~åxfl Hõ@∞ìHÀ"åe. ѨÙ~°∞+¨μÖˇ·`Õ Z~°∞ѨÙ
~°OQÆ∞ "≥ÚÅ`å_»∞#∞ #_»∞=Ú‰õΩ ^èŒiOKåe. J^Õq^èŒOQÍ z#flÑ≤šʼnõΩ
#Å∞Ѩ٠^•~åxfl "≥ÚÅ`å_»∞QÍ Hõ\ ˜ì Z_»=∞ JiHÍÅ∞‰õΩ HÍ@∞HõÉÁ@∞ì
ÃÑ_»∞`«∂LO_®e. =∞QÆ"åiH˜ J~Ú`Õ ‰õΩ_ç"≥·Ñ¨Ù JiHÍÅ∞‰õΩ HÍ@∞Hõ
ÉÁ@∞ì ÃÑ\Ïìe. ‰õΩO‰õΩ=∞ ÉÁ@∞ìx =ÚMÏxH˜ ÃÑ_»∞`«∂ LO_®e. D q^èOŒ QÍ
KÕÜ∞« @O =Å# #~°Ñ∞¨¶ ’+¨, #~°Ñ_‘ ,» J<Õ@@∞=O\˜q H˘kÌQÍ `«Q∞Æ =æ ÚYO
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 259

Ѩ@ìQÆÅ=Ù. J^Õq^èŒOQÍ =∞#‰õΩ |Ü«∞@ H˜~å}Ï ^Œ∞HÍ}ÏÖ’¡ ã¨Ê\˜Hõ

J<Õk Åaèã¨∞ÎOk. HÍã¨Î LѨCQÍ Ñ¨ÙÅ¡QÍ LO@∞Ok. Jk `≥K«∞Û‰õΩx
XHõ Z~°∞ѨÙ~°OQÆ∞ |@ìÖ’ H˘OK≥O Ѩã¨∞ѨÙ, ‰õΩO‰õΩ=∞ "Õã≤ #=^è•<åºÅ∞
"Õã≤ ^•xx =¸@Hõ\ ˜ì WO\˜ QÆ∞=∂‡xH˜ "ÕÖÏ_» nÜ«∞@O =Å#
#~°Ñ¶¨∞’+¨ J<Õk `«QÆ∞æ`«∞Ok.
WO\˜H˜ L#fl #~°^$Œ +≤,ì #~°Ñ∞¨¶ ’+¨ |Ü«∞\˜H˜ áÈ=_®xH˜, ™êÜ«∞O„`«O
5.00 #∞O_ç 6.10 QÆO@Å =∞^茺 1 #Å¡ QÆ∞_»¤Ö’ 1 z\˜ÔH_»∞ #Å¡
#∞=ÙfiÅ∞, z\˜ÔH_»∞ LѨC "Õã≤ #Å¡ ^•~°O`À Hõ\ ˜ì P =¸@x XHõ
=∞\˜ì „Ѩq∞^ŒÖ’ ÃÑ\˜ì 3 ~°HÍÅ #∂<≥Å∞ "Õã≤ WO\˜H˜ k+≤ì fã≤ ^•xx
XHõ „ѨHõ¯‰õΩ `≥ã¨∞H˘x "≥o§ ^•xx "≥eyOKåe. =∞~°∞ã¨\ ˜ ~ÀA P
HÍeÛ# q∞„â◊=∂xfl „Ѩq∞^Œ`À ã¨Ç¨ K≥@∞ì "≥Ú^ŒÅ∞Ö’ "ÕÜ«∂e. nѨO
"≥ÅQÆHáõ È`Õ Hõ~∂° Ê~°O`À "≥eyOK«O_ç. WÖÏ KÕ¿ãÎ WO\˜H˜ L#fl #~°^$Œ +≤,ì
#~°Ñ¶¨∞’+¨ |Ü«∞\˜H˜ áÈ`«∞Ok.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 260

^Õ"åÅÜ«∞=Ú# KÕÜ«∞‰õÄ_»x
32 ^À+¨=ÚÅ∞

PÅÜ«∂xH˜ "≥o§#ѨÙ_»∞ H˘xfl JѨKå~°=ÚÅ∞ [~°QƉõΩO_® *Ï„QÆ`«Î

Ѩ_®e. =~åÇ¨Ï Ñ¨Ù~å}=ÚÖ’ PÅÜ«∞=ÚÖ’ KÕÜ∞« ‰õÄ_»x =ÚÃÑÊ· ~Ô O_»∞
HÍ~°º=ÚÅ∞ `≥Å∞Ѩ|_ç L#flq.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 261

1. Ü«∂<≥·~åfi áê^Œ∞ÔH·~åfiÑ≤ QÆ=∞#O ÉèíQÆ=^Œæ$ǨÏO I

^Õ"À`«û"å`ü J¿ã"å K« J„Ѩ}Ï=∞ ã¨Î^Œ„QÆ`«ó II
2. UHõ ǨÏã¨Î „Ѩ}Ï=∞â◊Û Ñ¨Ù~°™êûfi`«‡ „Ѩ^ŒH˜Δ}"£∞ I
LzÛù¿+ì K≥·= Kåâ∫KÕ ÉèíQÆ=^£ =#Ì<åkHõ"£∞ II
3. áê^Œ „Ѩã¨~°}O K儈Q `«^ä• Ñ¨~°ºOHõ |#ú#"£∞ I
â◊Ü«∞#"£∞ Éè’[#O K≥·= q∞^äÀº ÉèÏ+¨} "Õ∞=K« II
4. LK≥·Ûù~ü ÉèÏëê =$^è• [Ö’Ê ~À^Œ#O K≥·= q„QÆǨÏó I
x„QÆǨ#∞„QÆǨÏ∫ K≥·= „ã‘Î+¨μ ™ê‰õÄ`«ÉèÏ+¨}"£∞ II
5. Jj¡Å Hõ^äŒ#"£∞ K≥·= JѨº^äÀ "åÜ«Úqã¨~°˚#"£∞ I
Hõ=∞ƒÖÏ=~°}"£∞ K≥·= Ѩ~°x<åÌ Ñ¨~°ã¨∞Îu: II
6. â◊H“Î Q“}ÀѨKå~°â◊Û JѨºx"Õk`« ÉèíHõΔ}"£∞ I
`«`«Î`å¯Ö’^Œƒù"å<å"£∞ K« Ѷ¨ÖÏn<å"£∞ J#~°Ê}"£∞ II
7. qxÜ«ÚHÍÎ=t+¨ì㨺 „Ѩ^•#O =ºO[<åk+¨μ I
Ѩ$+‘ìHõ$`åºã¨#O K≥·= Ѩˆ~ëê=∞aè"å^Œ#"£∞ II
8. QÆ∞~“ =∞ø#O x[™⁄΄`«"£∞ ^Õ=`å x#Ì#"£∞ `«^ä• I
JѨKå~åã¨Î^ä• qëÈ‚: ^•fi„uOâ◊`ü `«ÊiH©iÎ`åó II
1. U^≥<· å "åǨÏ#=Ú<≥H¯˜ , áê^Œ∞HõÅ#∞ ^èiŒ Oz PÅÜ«∞=Ú#‰õΩ "≥à√◊ §@.
2. L`«û==Ú [~°∞QÆ∞K«∞#flKÀ ¿ãqOK«Hõ uiy =K«∞Û@.
3. ÉèíQÆ=O`«∞xH˜ #=∞㨯iOK«‰õΩO_»∞@.
4. XHõ KÕu`À #=∞㨯iOK«∞@.
5. ÉèíQÆ=O`«∞x Z^Œ∞@ P`«‡ „Ѩ^ŒH˜Δ}=Ú KÕÜ«Ú@.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 262

6. ZOye KÕu`À Pâ∫K«=Ú`À #=∞㨯iOK«∞@.

7. ÃÑ~°∞=∂à◊§HÔ ^Œ∞~°∞QÍ gѨىõΩ, "≥∂HÍà◊§‰õΩ |@ì K«∞@∞ì‰Ωõ x TQÆ∞K«∂
‰õÄ~°∞ÛO_»∞@.
8. PÅÜ«∞=ÚÖ’ ÉèíQÆ=O`«∞x Z^Œ∞~°∞QÍ x„kOK«∞@.
9. ÉèQí =Æ O`«∞x Z^Œ∞~°∞ =∞O_»Ñ=¨ ÚÖ’ qã¨iΠѨ~∞° K«∞‰õΩx Éè∞í lOK«∞@.
10. PÅÜ«∞=Ú# Ö∫H˜Hõ q+¨Ü«∞=ÚÅ QÆ∞iOz XHõi`À <˘Hõ~°∞ ã¨OÉèÏ
+≤OK«∞H˘#∞@.
11. QÆ\ ˜ìQÍ J#=ã¨~° =∂@Å∞ =∂\Ï¡_»∞@.
12. Ö∫H˜Hõ q+¨Ü«∞=ÚÅÃÑ· „Ѩã¨OQÆ=ÚÅ∞ KÕÜ«Ú@.
13. QÆ\ ˜ìQÍ U_»∞Û@.
14. XHõi`À<˘Hõ~°∞ áÈ\Ï¡_»∞@.
15. x„QÆÇϨ =Ú HÀÖ’Ê~Ú Ñ¨H¯õ "åix ɡkiOK«@O =O\˜ ^•+≤Hì õ KÕ+Åì¨ ∞ KÕÜÚ« @.
16. XHõiH˜ ''h‰õΩ D LѨHÍ~°=Ú KÕ™êÎ#∞—— Jx „Ѩu[˝ KÕÜ«Ú@.
17. „ã‘ÎÅ`À ÉèÏ=QÆiƒù`«=ÚQÍ Ñ¨iǨã¨=Ú P_»∞@.
18. P_»~åx =∂@ÖÏ_»∞@.
19. Jáê# "åÜ«Ú=Ù q_»∞K«∞@. (P J=ã¨~°=Ú =¿ãÎ =ÚO^Œ∞QÍ<Õ
|Ü«∞\˜H˜ "≥àϧe.)
20. HõO|o - âßÅ∞= "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åx`À â◊s~°=∞O`«ÜÚ« HõÑC¨ H˘#∞@.
K«e JkèH=õ ÚQÍ L#flKÀ ÃÑ· =„ã¨=Î Ú#∞ Ü«∞*’˝Ñg¨ `«=Ú =ÖË HõÑC¨
‰õΩx ‰õΩ_çKÕ~Ú |Ü«∞@‰õΩ LOK«=Öˇ#∞.
21. ã¨xflkèÖ’ W`«~°∞Å#∞ xOkOK«∞@.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 263

22. W`«~°∞Å#∞ á⁄QÆ∞_»∞@.

23. â◊H˜Î L<åfl ÉèíQÆ=O`«∞xH˜ JÅÊ=ÚQÍ ã¨=∞iÊOK«∞@.
24. ÃÑ~°∞=∂à◊§‰õΩ P~°yOѨ٠HÍx Ѩ^•~°÷=ÚÅ∞ ã¨xflkèÖ’ ‰õΩ~°∞Ûx Éèí∞lOK«∞@.
25. PÜ«∂ ã¨=∞Ü«∂ÅÖ’ `«# WO\˜Ö’QÍh `À@Ö’QÍh ѨO_ç# ѨO_»¡
#∞, ‰õÄ~°Å#∞, ѨÓz# ѨÓÅ#∞ ÃÑ~°∞=∂à◊§‰õΩ ã¨=∞iÊOK«‰õΩO_®
`å#∞ LѨÜ≥∂yOK«∞H˘#∞@.
26. `å#∞ LѨÜ∂≥ yOK«QÍ q∞ye# ѨÙëêÊÅ#∞, Ѷ֨ ÏÅ#∞ ÃÑ~°∞=∂à◊§‰õΩ
qxÜ≥∂yOK«∞@.
27. ÃÑ~°∞=∂à◊§"≥·Ñ¨Ù gѨ٠ÃÑ\˜ì ‰õÄ~˘Û#∞@.
28. ã¨xflkèÖ’ ÃÑ~°∞=∂à◊§ Z^Œ∞@ W`«~°∞ʼnõΩ #=∞㨯iOK«∞@.
29. `«# PKå~°∞ºÅ „ѨãO¨ QÆ=Ú =zÛ#ѨÙ_»∞ "åix „ѨâO◊ ã≤OK«‰Ωõ O_»∞@.
30. Z\˜ì ã¨O^Œ~°ƒù=ÚÅÖ’ J~Ú##∞ `«##∞ `å#∞ á⁄QÆ_»∞H˘#∞@.
31. ÉèíQÆ=O`«∞x xOkOK«∞@. 32. HÍà◊√§ KåѨىõΩx ‰õÄ~˘Û#∞@.
D `«ÑC¨ Å#∞ ^Õ"åÅÜ«∞=ÚÖ’ KÕã#≤ KÀ ã¨OáêkOK«∞‰õΩ#fl ѨÙ}º=Ú
ǨÏiOK«∞‰õΩáÈ`«∞O^Œx =~åÇ¨Ï Ñ¨Ù~å}=ÚÖ’ K≥ѨÊ|_çÜ«Ú#flk.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 264

PǨ~° ^ÀëêÅ∞

J#flO Ѩ~°„|Ǩχ ã¨fi~°∂ѨO J<åfl~°∞. =∞#Ö’x r=â◊H˜Îx ÃÑOá⁄O

kOKÕk J#flO. J~Ú`Õ, D J<åflxfl U q^èŒOQÍ, ZHõ¯_» , Z=~°∞
=O_ç =_ç¤ã¨∞Î<åfl~°#fl q+¨Ü«∞O ‰õÄ_® KåÖÏ =ÚYº"≥∞ÿ#k. JO^Œ∞
=Å#<Õ Ñ¨Ó~°fiHÍÅOÖ’ =∞_ç, PKå~åÅ q+¨Ü«∞OÖ’ YzÛ`«OQÍ
=ÙO_Õ"å~°∞.
=∞#O fã¨∞‰õΩ<Õ PǨ~°OÖ’ S^Œ∞ q^è•Öˇ#· ^ÀëêÅ∞ xq∞_ç=Ù<åfl~Ú.
1. J~°ú ^À+¨O 2. xq∞`«Î ^À+¨O
3. ™êú# ^À+¨O, 4. QÆ∞} ^À+¨O
5. ã¨O™ê¯~° ^À+¨O.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 265

D S^Œ∞ ^ÀëêÅ#∞ QÆ∞iÎOz ã‘fiHõiOK«HõáÈ`Õ Z<Àfl J#~åúÅ∞

HõÅ∞QÆ∞`åÜ«∞x ÃÑ^ŒÌÅ∞ K≥ѨÙ`å~°∞.
J~°ú ^À+¨O
ã¨<å‡~°æOÖ’ ã¨OáêkOK«x _»|∞ƒ`À H˘#fl Ѩ^•~å÷Å`À, `«Ü«∂~°∞
KÕã#≤ PǨ~°O Éè∞í lOK«_"» ∞Õ J~°ú ^À+¨O. =∞#O <åºÜ«∞OQÍ ã¨OáêkO
z# ^•x`À<Õ PǨ~°O `«Ü«∂~°∞ KÕã¨∞‰õΩx, Éèí∞lOK«_»O =ÚYºO.
xq∞`«Î ^À+¨O
=∞#O u<Õ PǨ~åxfl =O_Õ"å~°∞ ‰õÄ_® =∞Oz =∞#ã¨∞ HõÅ"åÔ~·
ã¨`«ºjÅ`« Hõey ^ŒÜ«∞, „¿Ñ=∞ HõÅ =∞Oz ã¨fiÉèÏ==Ú Hõey# "åiQÍ
=ÙO_®e. =O_ç# PǨ~åxfl „H˜q∞H©@HÍÅ∞, Ѩ‰õΔΩÅ∞ [O`«∞=ÙÅ∞ `åHõ
‰õÄ_»^∞Œ . PǨ~°O g∞^Œ ^Œ∞=Ú‡, t~À*ÏÅ∞ =O\˜q Ѩ_‰» Äõ _»^∞Œ . JѨi
â◊√„Éèí"≥∞ÿ# PǨ~°O =∞#ã¨∞H˜ Jã¨Ç¨Ïº`« Hõeyã¨∞ÎOk.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 266

™êú# ^À+¨O
U ã¨úÅOÖ’ PǨ~°O =O_»|_»∞`«∞#fl^À,JHõ¯_» =∞Oz „ѨHõOѨ#Å∞
=ÙO_®e. =O@ KÕ¿ã ã¨=∞Ü«∞OÖ’ J#=ã¨~°"≥∞ÿ# K«~°ÛÅ∞, q"å^•Å
=Å# KÕÜ∞« |_ç# =O@ ‰õÄ_® áê_≥á· È`«∞Ok. Ü«Ú^è~úŒ O° QÍxH˜, HÀ~°∞Åì ∞,
~°K«Û|O_»Å∞ =Ù#fl KÀ@¡Ö’ =O_ç# =O@Å∞ JO`« =∞Ozq HÍ=Ù.
=∞#O PǨ~°O =_ç¤Oz#ѨC_»∞, „¿Ñ=∞`À =_ç¤OKåe.
QÆ∞} ^À+¨O
=∞#O =O_Õ PǨ~°O ™êufiHõ PǨ~°OQÍ =ÙO_®e. ™êufiHõ PǨ~°O,
P^蕺u‡HÍaè=$kèxú Hõeyã¨∞OÎ k. ~°*’QÆ∞}O HõeyOKÕ PǨ~°O =∞x+≤x
Ö∫H˜Hõ =∂Ü«∞Ö’ Ѩ_Õã¨∞ÎOk. ™êfi~åúxfl ÃÑOK«∞`«∞Ok.
ã¨O™ê¯~° ^À+¨O
=∞#O PǨ~°O =_ç¤Oz#ѨC_»∞, „¿Ñ=∞`À =_ç¤OKåe. =_ç¤OKÕ
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ J=`«e =ºH©Î Z=Ô~·<å 㨈~ „¿Ñ=∞ ѨÓ~°fiHõOQÍ =∂`«$
ǨÏ$^ŒÜ«∞O`À =_»¤# KÕÜ«∂e. u<Õ PǨ~° Ѩ^•~°úO Z=fiiH˜ WzÛ<å
W+¨ì ѨÓ~°fiHõOQÍ<Õ W"åfie.
aèHQΔõ Íà◊§‰õΩ WKÕÛѨC_»∞ ‰õÄ_® ™êHΔÍ`«∞Î ÉèQí =Æ O`«∞xˆH ã¨=∞iÊã¨∞<Î åfl#∞
J<Õ ÉèÏ=#`À W"åfie. D xÜ«∞=∂Å∞ áê\˜Oz# "åiH˜ ã¨HõÅ
™œMϺÅ∞ HõÅ∞QÆ∞`å~Ú.
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 267
^À+¨=ÚÅ∞ – ѨiǨ~°=ÚÅ∞ 268

https://bit.ly/ntecpdf