HIDROKARBURET NË VENDIN TONË

DHE NDIKIMI I TYRE NË MJEDIS

Hidrokarburet Aciklike
Në kiminë organike, një hidrokarbur është një përbërje organike Hidrokarburet aciklike ndryshe quhen alimfatike dhe janë të ndara në
e përbërë tërësisht nga hidrogjeni dhe karboni. Hidrokarburet dy grupe: Hidrokarbure të ngopura dhe hidrokarbure të pangopura.
janë shembuj të hidrideve të grupit 14. Hidrokarburet janë 1. Hidrokarburet e ngopura ndryshe quhen Alkane dhe kanë
përgjithësisht pa ngjyrë dhe hidrofobe; aroma e tyre është karakteristikë lidhjen njëfishe ( C-C ) të cilat gjatë emërtimit marrin
prapashtesën -AN dhe kanë formulë të përgjithshme CnH2n+2.
zakonisht e zbehtë dhe mund të jetë e ngjashme me atë të
2. Hidrokarburet e pangopura ndahen në Alkene dhe Alkine. Alkenet si
benzinës. Ato ndodhin në një gamë të larmishme strukturash
karakteristikë kanë lidhjen dyfishe ( C=C ) dhe gjatë emërtimit marrin
dhe fazash molekulare: ato mund të jenë gaze (të tilla si metani
papashtesën -EN dhe kanë formulë të përgjithshme CnH2n. Alkinet
dhe propani), lëngje (të tilla si hekzani dhe benzeni), lëndë të
ngurta me shkrirje të ulët (të tilla si dylli parafine dhe naftalini),
≡
kanë karakteristikë lidhjen trefishe ( C C ) gjatë emërtimit marrin
prapashtesën -IN kanë formulë të përgjithshme CnH2n-2.
ose polimere (si p.sh. polietileni dhe polistireni)
Hidrokarburet Ciklike
Në industritë e lëndëve djegëse fosile, hidrokarburet i
Hidrokarburet Ciklike ndryshe quhen aromatike ndahen në dy grupe:
referohen naftës natyrore, gazit natyror. Djegia e
Cikloalkan dhe Cikloalken
hidrokarbureve është burimi kryesor i energjisë në botë. Nafta
1. Cikloalkanet emërtohen nëse emrit të alkanit i shtohet parashtesa
është burimi dominues i lëndës së parë për kimikatet organike CIKLO d.m.th. Ciklo+Alkan=Cikloalkan psh. ( ciklopropan C3H6 ) dhe
të mallrave si tretësit dhe polimerët. Shumica e emetimeve kanë formulë të përgjithshme CnH2n ku n≥3.
antropogjene (të gjeneruara nga njeriu) të gazeve serrë janë ose 2. Cikloalkenët emërtohen nëse emrit të alkenit i shtohet parashtesa
dioksid karboni i çliruar nga djegia e lëndëve djegëse fosile ose CIKLO d.m.th. Ciklo+Alken=Cikloalken psh. ( ciklopenten C5H8 ) dhe
metani i çliruar nga trajtimi i gazit natyror ose nga bujqësia.. kanë formulë të përgjithshme CnH2n-2 ku n≥3.

Hidrokarburet, siç janë nafta, gazra natyror dhe karburantët e tjera,

përdoren për shumë qëllime në jetën moderne.
Shumica e hidrokarbureve nxirren nga nafta e papërpunuar
dhe gazi natyror. Nafta që pompohet nga toka është një
përzierje komplekse e disa mijëra përbërjeve organike, duke
përfshirë alkanet me zinxhir të drejtë, cikloalkanet, alkenet
dhe hidrokarburet aromatike me katër deri në disa qindra
atome karboni. Identitetet dhe bollëku relativ i
komponentëve ndryshojnë në varësi të burimit.
Nafta bruto dhe gazi natyror janë një lloj lëndë djegëse fosile.
Një lëndë djegëse fosile është një lëndë djegëse e formuar
nga procese natyrore, të tilla si dekompozimi anaerobik i
organizmave të vdekur të varrosur. Edhe pse lëndët djegëse
fosile formohen vazhdimisht nga proceset natyrore, ato
përgjithësisht klasifikohen si burime jo të rinovueshme,
sepse u duhen miliona vjet për t'u formuar dhe rezervat e
njohura të qëndrueshme po shterohen shumë më shpejt se
sa gjenerohen të reja.
1. Transporti: Hidrokarburet janë burimi kryesor i karburanteve për
automjete, avionë, anije dhe mjetet e transportit të tjerë. Nafta dhe
karburantët e saj, si benzinë dhe dizel, përdoren për të punuar motorët e
këtyre mjetëve dhe sigurojnë fuqinë e nevojshme për të lëvizur.
2. Energjia elektrike: Gazra natyror përdoret gjithashtu për të prodhuar
energji elektrike. Ato mund të përdoren në termocentrale për të
prodhuar energji elektrike duke djegur gazin natyror në termobërthamë.
Gjithashtu, nafta mund të përdoret në ndërmarrjet termike për të
prodhuar energji elektrike nëpërmjet djegjes së saj.
3. Ngrohja dhe ftohja: Hidrokarburet përdoren për ngrohjen dhe ftohjen e
shtëpive, bizneseve dhe ndërtesave të tjera. Nafta dhe gazra natyror
mund të përdoren për të prodhuar ngrohje nëpërmjet sistemeve të
ngrohjes qendrore dhe për të furnizuar energji për sistemet e ftohjes.
4. Industria kimike: Hidrokarburet janë materialet bazë për prodhimin e
produkteve kimike. Përdoren për të prodhuar plastikë, fibra sintetike,
kimikate të ndryshme, polimerë dhe produkte të tjera industriale.
5. Përdorime të tjera: Hidrokarburet gjithashtu përdoren për prodhimin e
lubrifikantëve, përmbajtjes së produktit në kozmetikë, materialeve të
ndërtimit, ngjyrave, fletëve të plastifikuara, ushqimeve të paketa dhe
shumë produkteve të tjera që hasim në jetën e përditshme.

Hidrokarburet kanë ndikim të ndjeshëm në mjedis, duke shkaktuar ndotje të rënda. Këtu
janë disa ndikimet kryesore të hidrokarbureve në mjedis:
Shqipëria është një vend me burime të konsiderueshme të
hidrokarbureve, veçanërisht naftës dhe gazit natyror. Këtu janë disa
burime të hidrokarbureve në Shqipëri:
1. Fusha e naftës e Patosit: Fusha e naftës e Patosit është një nga burimet
më të rëndësishme të naftës në Shqipëri. Ajo gjendet në juglindje të
vendit, pranë qytetit të Patosit. Fusha ka rezerva të konsiderueshme të
naftës dhe ka qenë në prodhim prej shumë vitesh.
2. Fusha e naftës e Kuçovës: Fusha e naftës e Kuçovës gjendet në
veriperëndim të Shqipërisë, në afërsi të qytetit të Kuçovës. Kjo fushë
është një nga burimet më të vjetra të naftës në Shqipëri dhe ka pasur
prodhim të rëndësishëm në vitet e fundit.
3. Fusha e naftës e Ballshit: Fusha e naftës e Ballshit gjendet në juglindje
të Shqipërisë, afër qytetit të Ballshit. Ajo ka rezerva të rëndësishme të
naftës dhe ka qenë në prodhim për një periudhë të gjatë.
4. Burimet e gazit natyror në jug të Shqipërisë: Në zonën e jugut të
Shqipërisë ka burime të rëndësishme të gazit natyror. Këto burime
gjenden nën det dhe janë objekt i interesit për eksplorim dhe prodhim
në të ardhmen.
Përveç këtyre burimeve, ka edhe burime të tjera të hidrokarbureve në
zonat e tjera të vendit. Qeveria shqiptare ka bërë përpjekje për të
promovuar sektorin e hidrokarbureve dhe për të tërhequr investime në
këtë sektor për të rritur prodhimin dhe përdorimin e burimeve të vendit.
1. Ndryshimet klimatike: Përdorimi i hidrokarbureve, si nafta dhe gazi natyror, për
prodhimin e energjisë shkakton emetime të gazrave të demshem, si dioksidi i karbonit
(CO2). Këto emetime shtojnë efektin serre, duke rritur temperaturën e globit dhe
shkaktojnë ndryshime të mëdha në klimën globale.
2. Ndikim në ekosisteme: Shpimet e hidrokarbureve në ujërat e detit dhe oqeanet
shkaktojnë ndotje të rënda në ekosistemet detare. Pëlhura e naftës pengon fotosintezën
e bimësisë detare dhe vdekjen e organizmave detarë. Gjithashtu, shpimet e
hidrokarbureve në tokë shkaktojnë dëmtime të mëdha në habitatet natyrore dhe humbje
të biodiversitetit.
3. Ndikim në ujërat e pijshme: Shpimet e hidrokarbureve mund të ndikojnë në burimet e
ujit të pijshëm dhe ujërat nëntokësore. Pëlhurat e naftës mund të depërtojnë në burimet
e ujit dhe t'u japin atyre një shije të keqe dhe të bëjnë ujin i përdorshëm i
papërshtatshëm për konsum. Ndikimi në burimet e ujit të pijshëm mund të shkaktojë
mungesë të ujit të pastër dhe shëndetësor.
4. Ndotja e ajrit dhe shëndetit: Emëtimi i gazrave të ndotur nga djegia e hidrokarbureve në
automjete, termocentrale dhe industritë e tjera shkakton ndotje të ajrit. Këto gazra, si
dioksidi i karbonit (CO2), oksidet e azotit (NOx) dhe gazrat e tymit, kanë pasoja të
dëmshme për shëndetin e njerëzve dhe përmbajnë substancat kancerogjene dhe toksike.
Mbrojtja e mjedisit nga ndotja nga hidrokarburet është e rëndësishme për të ruajtur
5. Ndryshimet në mjedisin bregdetar: Shpimet e hidrokarbureve mund të ndikojnë në zonat shëndetin tonë dhe të sigurojmë që ekosistemet të jenë të qëndrueshme. Këtu janë
bregdetare dhe plazhet. Pëlhurat e naftës mund të ndotin plazhet dhe të dëmtojnë disa masa që mund të ndërmerrni për të mbrojtur mjedisin nga ndotja nga
ekosistemet bregdetare. Kjo mund të prekë turizmin, faunën dhe florën bregdetare dhe hidrokarburet:
ekonominë e zonave të prekura. 1. Investoni në burime e energjisë së rinovueshme: Zvogëloni përdorimin e
hidrokarbureve për energji duke investuar në burime të rinovueshme si energjia
diellore, energjia e erës, energjia hidrike dhe energjia e valëve. Kjo ndihmon në
zvogëlimin e emetimeve të gazrave të demshem.
2. Promovoni transportin e qëndrueshëm: Zgjidhni alternativa të transportit që
shkaktojnë emetime më të ulëta të gazrave të ndotur, si përdorimi i transportit
publik, shëtitja, përdorimi i biçikletave ose makinave elektrike. Kjo ndihmon në
zvogëlimin e ndotjes së ajrit dhe mbrojtjen e shëndetit të njerëzve dhe mjedisit.
3. Ricikloni: Ndihmoni në zvogëlimin e ndotjes nga hidrokarburet duke praktikuar
riciklimin e produkteve të naftës si plastika dhe mbeturinat e naftës. Sigurohuni
që të ricikloni prodhimet e naftës në vendet e përshtatshme
4. Monitoroni dhe raportoni shpimet e naftës: Nëse vëreni shpime të naftës ose
ndotje të tjera nga burimet e hidrokarbureve, raportoni menjëherë autoritetet
përkatëse për t'i adresuar ato. Ndihmoni në sigurimin e zbatimit të rregullave dhe
ligjeve mjedisore për parandalimin dhe trajtimin e ndotjes nga hidrokarburet.
5. Informohuni dhe sensibilizoni të tjerët: Informohuni rreth ndikimit të
hidrokarbureve në mjedis dhe ndajini këto informacione me të tjerët.
Sensibilizoni miqtë, familjen dhe komunitetin rreth rëndësisë së mbrojtjes së
mjedisit dhe mënyrave se si secili mund të japë kontributin e tij për të zvogëluar
ndotjen nga hidrokarburet.