T.C.

Mİ
LLÎ EĞİ
TİM BAKANLIĞI

MEGEP
(MESLEKÎ EĞİ
TİM VE ÖĞRETİ
M Sİ
STEMİ
NİN
GÜÇLENDİ Rİ
LMESİPROJESİ)

MÜZİ
K ALETLERİYAPIMI

KLASİ
K KEMENÇE ÖN HAZIRLIĞI

ANKARA,2007
 Milli Eğ ğ
itim Bakanlııtarafı
ndan geliş
tirilen modüller;
 Talim ve Terbiye Kurulu Baş kanlığı
nı
n 02.06.2006 tarih ve 269 sayı lı
Kararıile
onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumları nda kademeli olarak
yaygınlaştırı
lan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğ retim programları nda
amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandı rmaya yönelik geliş tirilmişöğ retim
materyalleridir (Ders Notları
dır).

 Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandı rmak ve bireysel öğ renmeye

rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazı ş
rlanmı, denenmek ve
geliş
tirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumları nda
uygulanmaya baş ş
lanmıtır.

 Modüller teknolojik geliş melere paralel olarak, amaçlanan yeterliğ i

kazandı rmak koş ulu ile eğitim öğretim sı rasında geliş tirilebilir ve yapı
lması
önerilen değiş
iklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.

 Örgün ve yaygın eğitim kurumları , iş

letmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik
ı
kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşlabilirler.

 Bası şmodüller, eğ
lmı itim kurumları ı
nda öğrencilere ücretsiz olarak dağtı
lı
r.

 Modüller hiçbir ş
ekilde ticari amaçla kullanı ı
lamaz ve ücret karş ğ
lıı
nda
satı
lamaz.
 İ
ÇİNDEKİ
LER

AÇIKLAMALAR ....................................................................................................................ii
Gİ RİŞ.......................................................................................................................................1
ÖĞRENME FAALİ YETİ –1 ....................................................................................................3
1. PROJE HAZIRLAMAK ......................................................................................................3
1.1. Klasik Kemençenin Tanı tılması ....................................................................................3
1.1.1. Tarihsel Geliş imi ...................................................................................................4
1.1.2. Klasik Kemençede Denge ve Oranlar ....................................................................5
1.1.3. Klasik Kemençede Ses Uyumları ..........................................................................7
1.1.4. Form ve Tel Boyları nı n Hesaplanması ..................................................................7
1.2. Telli Çalgı ları n Tarihsel Geliş imleri ve Tanı tımları .....................................................8
1.2.2. Mı zrap ( Penalı) ve Parmakla Çalı nan Çalgı lar .................................................. 15
1.2.3. Parmakla Çalı nan Çalgı lar ................................................................................... 24
1.3. Telli Çalgı ları n Tarihçesi ............................................................................................ 28
1.3.1. Türk Halk Müziğ i ve Klasik Türk Müziğ inde Kullanı lan Telli Çalgı lar ............. 28
1.4. Projenin Hazı rlanması ................................................................................................. 31
1.4.1. Projenin 1/1 Ölçekli Çizimi ................................................................................. 32
1.5. Projenin Aydı nger Kâğ ıda Aktarı lması ....................................................................... 42
UYGULAMA FAALİ YETİ.............................................................................................. 45
ÖLÇME VE DEĞERLENDİ RME ....................................................................................47
ÖĞRENME FAALİ YETİ –2 .................................................................................................. 51
2. ŞABLON HAZIRLAMA................................................................................................... 51
2.1. Türk Müziği Enstrümanları nı n Ses Sahası .................................................................. 52
2.1.1. Keman Ailesinin Ses Sahası ................................................................................52
2.1.2. Klasik Kemençenin Ses Sahası ............................................................................53
2.1.3. Bağlama Ailesinin Ses Sahası ............................................................................. 54
2.2. Orkestra Enstrümanları nı n Ses Sahası ........................................................................55
2.3. Şablon Hazı rlama........................................................................................................55
2.3.1. Şablon Malzemesinin Seçimi .............................................................................. 55
2.3.2. 1/1 Ölçekli Resmi Şablon Malzemesine Kopya Etme ......................................... 56
2.3.3. Şablonları n Kesimi .............................................................................................. 58
2.3.4. Şablonları n Temizlenmesi ................................................................................... 59
UYGULAMA FAALİ YETİ.............................................................................................. 60
ÖLÇME VE DEĞERLENDİ RME ....................................................................................61
MODÜL DEĞERLENDİ RME .............................................................................................. 63
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 64
KAYNAKÇA .........................................................................................................................65

i
 AÇIKLAMALAR

AÇIKLAMALAR
KOD 215ESB361
ALAN Müzik Aletleri Yapı
mı
DAL/MESLEK YaylıEnstrüman Yapı
mı
MODÜLÜN ADI Klasik Kemençe Ön Hazı rlı
ğı
Klasik kemençenin ön hazı ğ
rlıı
nıyapmaya yönelik
MODÜLÜN TANIMI
öğrenme materyalidir.
SÜRE 40/32
ÖN KOŞUL 10. Sı
nıf modüllerini baş
armışolmak.
YETERLİ
K Klasik kemençe yapı
mıiçin ön hazı
rlı
k yapmak.
Genel Amaç
Gerekli atölye ortamı ve donanı ğ
mları sağlandıı
nda
tekniğine uygun olarak klasik kemençe yapı mıiçin ön
MODÜLÜN AMACI hazırlı
k yapabileceksiniz.
Amaçlar
 Proje hazı rlayabileceksiniz.
 Şablon hazı rlayabileceksiniz.

EĞİ
TİM ÖĞRETİ M Ortam: Enstrüman yapı m atölyesi.
ORTAMLARI VE Donanı m: Makine parkı , tezgâh, gerekli el alet ve
DONANIMLARI makineleri, teknik resim çizim alet, gereç ve malzemeleri.

Her faaliyet sonrası nda o faaliyetle ilgili değerlendirme

sorularıile kendi kendinizi değ
erlendireceksiniz.
ÖLÇME VE
DEĞERLENDİ
RME Öğ retmen, modül sonunda size ölçme aracı(uygulama,
soru-cevap)uygulayarak modül uygulamaları ile
kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek değerlendirecektir.

ii
 Gİ
RİŞ

Gİ
RİŞ

Sevgili Öğrenci,

Enstrüman (Müzik aleti) yapı mcı sının mesleğinde baş arı

lıolabilmesi için iyi bir
mesleki eğ itim almasıgerekir. Özellikle ülkemizde bu mesleğin usta-çı
rak iliş
kisi içerisinde
öğrenildiği bir dönemde, sizler gibi mesleki eğitim alan insanlarla bu mesleğ in belli bir
kaliteyi yakalayacağışüphesizdir.

İ yi bir meslek elemanı

nı karabilmesi için her ş
n kaliteli ürün çı eyden önce istekli ve iyi
bir eğitim almı şolmasıgerekir.

Elinizdeki bu modül; size klasik kemençenin ön hazı ğ

rlı ı
nıyapmayıöğ retecektir. Bu
öğretiyi sağlayabilmek için önce klasik kemençenin de içinde bulunduğu telli çalgı ları
n
çeşitleri, tarihsel gelişimleri, kullanı ğ
ldıımüzik türlerini, ve ses sahalarının ne olduğ unu
üzerinde durulacaktı r. İ ıtelli çalgı
yi zanaatkar öncelikle yapacağ nı
n tüm özelliklerini bilmek
zorundadı r.

Klasik kemençenin projesini hazı rlamayıve bu projeye uygun olarak ş ablon

hazırlamayıöğreneceksiniz. Unutmayı nız ki iyi bir zanaatkar yapacağıtelli çalgı
nın ne
olduğunu bilmeden onu anlamadan üretiminide yapamaz.

Bu modülü tamamlamada göstereceğ iniz çaba ve baş

arı
nın mesleğ
inizde ilerlemek için
önemli bir adı ı
m olacağnırahatlı
kla söyleyebiliriz.

Unutmayı
nız ki seçkin eserler ancak ve ancak seçkin insanlar tarafı
ndan yapı
labilir.

LL Lüthiyer Sercan GÜNGÖR’ün yaptı

ğıKlasik Kemençe çalı
şması

1
2
 ÖĞRENME FAALİ
YETİ
–1

ÖĞRENME FAALİ
YETİ
–1
AMAÇ
Bu faaliyet sonunda uygun ortam sağ ğ
landıı ine uygun ş
nda tekniğ ekilde klasik
kemençe projesini hazı
rlayabileceksiniz.

ARAŞ
TIRMA

Bu faaliyete baş
lamadan önce bazıaraş
tı
rmalar yapmanı
z gerekir. Bunlar:
 Sahip olduğ unuz ya da çevrenizde görmüşolduğunuz klasik kemençeleri
inceleyiniz.
 Müzik aletleri için yapı lmışdiğ er projeleri inceleyiniz.
 İ ncelediğ iniz projelerin nasıl yapı ldı ğınıöğ renmeye çalışınız.
 Projlerin nası l kullanı
ldığınıinceleyiniz.
 Yine çevrenizdeki müzik aletleri yapı mcı ları
na giderek ürettikleri telli çalgı
ları
inceleyiniz.
Bu araş tı
rma iş lemleri için müzik eğ itimi yapan eğ itim kurumları ; müzik aleti
imalatçı
larıve satı cı
ları na gidiniz, internet ortamı nda araş tı
rmalarınızıyapı nı z. Araştırma
gözlem ve çizimlerinizi rapor haline getiriniz ve sı nıfta arkadaşlarını
zla paylaş ını z.

1. PROJE HAZIRLAMAK
Proje hazı rlamaya geçmeden önce, yapacağ ımı z klasik kemençeyi
öncelikle tanımamı z gerekir. Klasik kemençeyi bildikçe, tanıdı
kça hâkimiyetiniz
artacak; ortaya doğru, güzel ve ona uygun bir çalgıçıkartacaksınız.

1.1. Klasik Kemençenin Tanı

tı
lması
Kemençe, biri Osmanlımüziğ inde, diğ eri Karadeniz yöresi halk müziğ inde
kullanı lan iki ayrıyaylıçalgı nın ortak adı dır. Bunlardan ilki için yirminci
yüzyı lın ortalarına kadar kullanı lan "armudî kemençe","fası l kemençesi" gibi
adlar artı k yerini "klasik kemençe" adı na bırakmı ştı
r.Bir halk çalgısıolan ikincisi
ise "Karadeniz kemençesi" olarak anı lı
r.
“Klasik kemençe, karaağ aç, kara dut, dikenli ardı ç, maun veya pelesenk
çeş itlerinden birinden 42x16x6 cm ölçüsündeki bir takozun sadece içi oyulmak,
tekne, boyun ve kafası na gereken ş ekil verilmek, kapak, burgu ve tel takı lmak
suretiyle doluş turulan küçük bir müzik aletidir. Kesiti minik bir kayı k gibi olan teknenin
tabanı6-10, yanlarıise 3 mm’ye kadar oyulup yuvarlak sistreyle tesviye edilir. Kafa da
denen boynun (sap veya burguluk) kalı ğıgövdeye yakı
nlı n yerde 13mm, uçta 9 mm.dir.
Sazı n 28 cm boyundaki teknesi, orta sı klıkta düzgün elyaflıyağsı z selviden, hafifçe kavisli
ve ortası4-5 mm, kenarları2-3 mm kalı nlıkta bir kapak'la kapatı lır. Kenarlara ince filato
konur; ancak kapak cilalanmaz. Kapağı n "tel takozu" denen kuyruğa yakı n kısmı nda, sı
rtları
3
dış arıya doğ ru D ş eklinde simetrik iki delik vardır (4x3 cm). Bu deliklerin üstünde (sapa
daha yakı n) eskiden ardıç (bugün kelebek) ağ acı ndan yapılan bir eşik vardır (Kuyruktaki tel
takozundan gelen teller bunun üzerinden atlayarak burgulara ulaş ır). Eş in sağayağıgöğ
iğ se,
sol ayağıise (Neva telinin hizası nda), sı
k elyaflıladinden 5-6 mm çap ve 3-5 cm yükseklikte,
tellerin titreşimini tekneye ileten “candireğine” basar.

Kemençenin üç telinden ikisi bağı rsaktan, üstteki ilk telse

gümüşsargı dan yapı lmı ştı
r. Üst ve alt tel 25.5-26cm, orta tel
29.2-29.5 cm uzunluğ unda; üst tel 0.8, orta tel 1.5, alt tel 1 mm
kalı nlı ğı
ndadı r. normal kemençeden 1-2 cm daha büyüğü olan
kaba (Büyük) kemençe'yi de yaptı ran Cemil Bey ayrı ca, sazda
hiçbir değiş iklik yapmadan kemençeye dördüncü (kaba Rast)
telini ilave etmişancak bu sazı , Sadettin Arel'in 1933'te yaptırdığı
dörder telli ve tel boyları eş itlenmiş yeni bir kemençe
geliş tirmiştir. Bugün ülkemizde üç telli klasik kemençe ile dört
telli Arel kemençesi birlikte üretilmekte ve öğ retilmektedir. Saz
ortalama 60 cm uzunluğunda, esnemeye dayanı klıyılan, abanoz
vb. sert ağaçlardan yapı lmış , avuç içi yukarı ya bakacak ş ekilde
tutulan bir yayla çalı nır.

Çalınırken kuyruk takozu sol dize, burgularıgöğse yaslanarak düşey konumda tutulan
ya da iki diz arası na konan kemençenin telleri, tuştan 7-10 mm yüksektedir. Çünkü sesler,
telli çalgıların çoğunda olduğu gibi tellerin üstüne parmak uçları yla bası
larak değ
il; teller
tırnakla yandan hafifçe itilerek elde edilir.

1.1.1. Tarihsel Geliş

imi

Kemençe kelimesi, yayla çalı nan sazları n, Farsça 'yay' anlamı ndaki keman
kelimesinden türemişortak adı dır. Arapları n rebab dediğ i bu türe eski Türkler 'oklu'
anlamı nda "ıklı ğ" diyorlardıki bütün yaylısazları n en kıdemli atasıdı
r. 10 ila 15. yy.larda
yalnı z Arap ve Bizanslı ların değil İ ranlı
larla Türklerin de kullandı ğıkaynaklardan
anlaş lı
maktadı r.18. yy. sonları na kadar Türk musikisinin tek yaylısazıolan Kemençe'nin
yerini, Batının önce violası(Sine kemanıadı yla), sonra da violinosu (keman) aldı . Ama
Karadeniz kemençesi Karadeniz horonlarısayesinde, Armudi (klasik) kemençe ise 19. yy.
ortalarına doğru girdiğ i fası
l topluluğ u içinde günümüze kadar gelebildi. Türk musikisinin bu
en küçük sazı , yaklaş ık 100 yı llık bir sürede geliş me göstererek günümüzdeki halini almı ştı
r.

Tel boylarıeş it olmayan bu sazda tel boylarıeş ğ

itlenerek, icra kolaylııgetirilmiş
,
klavye takılarak kalitesi artı rılmı ş, dördüncü tel ilavesi ile 1,5 – 2 oktavdan 3,5 – 4 oktava
ses sahasıgeniş letilmiş , geliştirilerek 4 (dört) telli hale getirilmiştir.

Daha sonra 1990 yı llarda İ stanbul Teknik Üniversitesi Türk Musikisi Devlet
KonservatuarıEnstrüman Yapı m Bölümü Baş kanıCafer AÇIN tarafı ndan klasik kemençe
daha da geliştirilmiş, dört telli soprano ve alto klasik kemençelerin yanına, tenor, bariton ve
bas tonda olanları nıda geliş tirilerek klasik kemençe ailesi oluş
turulmuş tur. Böylece klasik
kemençe bilimsel bir yapı ya müziğimiz de güçlü bir yaylısazlar ailesine kavuş muş tur.

4
1.1.2. Klasik Kemençede Denge ve Oranlar

Her ş eyde olduğu gibi denge enstrümanlarda da en önemli unsurlardandı

r. Dengesi
olmayan bir enstrümanıçalabilmemiz mümkün değ ildir.

Bir enstrümanda denge oluş turmak için ise belirli nisbetlere ve oranlara ihtiyaç vardı
r.
İstenen oranlarla fizik yapı
sıbilimsel yapıya kavuş turulmuşbir enstrümanı n dengesiz olması
mümkün değildir. Fiziksel yapı sıbilimsel oranlar dahilinde yapı lmışenstrümanlar icracı sı
nı
rahatsız etmez, istediği sesi yerinde bulması , sesler arası ndaki uyum entenasyon birliği,
seslerin rahat çıkması , hem icracı
ya hem de dinleyiciye rahatlı k ve zevk verir. Bu nedenle
enstrümanlardaki dengeye ve onu meydana getiren oranlar titizlikle uygulanmalı dır.

Kemençenin de kendine has denge ve oranlarıvardı r. Bunlar kemençenin

bölümlerinin, birbiriyle olan orantı r. İ
lardı yi bir kemençe dengeli ve oranlıolmalı dır.
Kemençenin estetik görüntüsü malzemenin dayanı klılığını n sağ
lanması, çalgının uzun
ömürlü olmasıve icra aş aması şpozisyonlarıile çı
nda çalı kan frekansları
nın doğru olmasıve
birbirini tutması
tamamen sazı n dengesi ve oranıyla ilişkilidir.

Klasik kemençede oranlar aş

ağı
daki ş
ekillerde verilmiş
tir.

5
 Form Boyu
10/10

3/10 7/10
Eş
ik Yeri Sapdipi Eş
ik
Yeri

6/10
FormEni
Sap Boyu
7/10 3/10

6
Tel Boyu

Şekil 1.1: Klasik kemençede oranlar

2/10
i
FormDerinliğ
1.1.3. Klasik Kemençede Ses Uyumları
Klasik kemençe 18. asrı n ortaları na doğ ru Osmanlısarayı nda kullanı lmaya
baş lanmı ştır. 19.asrı
n baş
ları
na kadar kemençenin iki teli bulunuyordu. Bunlar rast ve neva
telleriydi. Daha sonra pes tarafa bir tel ilavesi ile bu tel sayı
sıüçe çıkarı
lmı şve klasik
müzikte yerini almı ş
tı
r.
Üç telli kemençe, dar bir ses sahasına sahip olduğu için icracılar bu saza pek ilgi
duymamı şlardır. Bu dar ses sahasınıoluşturan sapındaki aksaklıktır. Telin birinin uzun,
ikisinin kı sa olmasıicrada hem zorluk hem de sağlam ses basamama endiş esi oluş
turmuş tur.
Klavyesinin olmaması , sazın sesinin boğulması na ve çalma hı zının azalması na neden
olmuş tur.
Kemençede ses uyumu, tel boyları nı n eş ğ
itlenip icra kolaylı ıve sağlam ses basma
garantisi getirilmiştir. Dördüncü tel ilavesi ile ses kapasitesi genişletilmiş, klavye takı
larak
ajetilesi arttı
rı
lmış, sazın sesinin boğulmasıönlenmişve ses sahası nın 1,5 oktavdan, 3.5 – 4
oktava kadar yükselmesi sağlanmı ş
tı
r.
Daha sonra 1990 yı llarda İ stanbul Teknik Üniversitesi Türk Musikisi Devlet
KonservatuarıEnstrüman Yapı m Bölümü Baş kanıCafer AÇIN tarafı ndan klasik kemençe
daha da geliş
tirilmiş
, dört telli soprano ve alto klasik kemençelerin yanına, tenor, bariton ve
bas tonda olanlarınıda geliş tirerek klasik kemençe ailesini oluşturmuş tur. Böylece klasik
kemençe bilimsel bir yapıya, müziğimiz de güçlü bir yaylısazlar ailesine kavuş muş tur.
1.1.4. Form ve Tel Boyları
nın Hesaplanması

Geliştirilmiş4 Telli Klasik Kemençe Ailesi ölçüleri

Üç Telli Soprano Alto Tenor Bariton Bas
Klasik klasik klasik klasik klasik klasik
Kemençe kemençe kemençe kemençe kemençe kemençe
Form
Boyu 25 cm 25 cm 35 cm 50 cm 60 cm 70 cm

Form Eni 15 cm 15 cm 21 cm 30 cm 36 cm 42 cm
Form
Derinliğ
i 5 cm 5 cm 7 cm 10 cm 12 cm 14 cm

Eşik Yeri 7,5 cm 7,5 cm 10,5 cm 15 cm 18 cm 21 cm

Sap Dibi
Eşik Yeri 17,5cm 17,5cm 24,5cm 35 cm 42 cm 49 cm

Sap boyu 7,5 cm 7,5 cm 10,5 cm 15 cm 18 cm 21 cm

TuşBoyu 20 cm 20 cm 28 cm 40 cm 48 cm 56 cm

Tel Boyu 25-29 cm 25 cm 35 cm 50 cm 60 cm 70 cm

Tablo 1.1: Standart klasik kemençe ailesi ölçüleri
7
 Soru : Tenor klasik kemençenin form eni 30 cm’dir. Bilinmeyen ölçülerini bulunuz.

Çözüm: Form eni 6’ya bölünür, form boyunun birimi bulunur, 10 ile çarpı lı
r form
boyu ve tel boyu bulunur. 3 ile çarpı
lı
r, eş
ik yeri ve sap boyu bulunur. 7 ile çarpı
lır sap dipi
eşik yeri, sekiz ile çarpı
lı
r. Tuşboyu, 2 ile de çarpı larak form derinliği bulunur. Böylece
klasik kemençenin bilinmeyen ölçüleri bulunmuşolunur.

Sonuçlar İ
şlemler

Form Boyu: 10 / 10 = 50 cm 30:6 = 5 Form Eni Birimi

Form Eni: 6 / 10 = 30 cm 5 x 10 = 50 Form Boyu

Form Derinliğ
i: 2 / 10 = 10 cm 5 x 10 = 50 Tel Boyu

Eş
ik Yeri: 3 / 10 = 15 cm 5 x 3 = 15 Eş
ik Yeri

Sap Dipi Eş
ik Yeri: 7 / 10 = 35 cm 5 x 3 = 15 Sap Boyu

Ses Deliğ
i Yeri: 7 / 10 = 35 cm 5 x 7 = 35 Sap Dipi Eş
ik Yeri

Sap Boyu: 3 / 10 = 15 cm 5x 7= 35 Ses Deliğ

i Yeri

TuşBoyu: 8 / 10 = 40 cm 5 x 8 = 40 TuşBoyu

Tel Boyu: 10 / 10 = 50 cm

Tablo 1.2. Tenor Klasik Kemençe Ailesi Ölçüleri

1.2. Telli Çalgı

ları
n Tarihsel Geliş
imleri ve Tanı
tı
mları
Telli çalgı
lar; tellerinin titreş
mesi ile ses çı
karan çalgı
ları
n genel adı
dır. Bu çalgı
larıüç
grupta inceleyebiliriz.
YaylıÇalgı
lar
 Mı zraplı( Penalı) Çalgılar
 Parmakla Çalı na Çalgı
lar

1.2.1 YaylıÇalgı
lar

Atkı
lından yapılmı şyay ile çalı
nan çalgı lara yaylıçalgı
lar denir. Yayı
n bir adıda Arş
e
olmasınedeniyle arş
eli çalgı
lar da denilebilir.

Yaylısazlarıda ş
uşekilde sı
ralamak mümkündür.
8
1.2.1.1. Iklı
ğ

Türklerin en eski çalgı sı dır. Gövde kı

smısu kabağ ıüzerine ince
hayvan derileri gerilmişkı sa bir sapıve üç teli bulunan yaylı
çalgı mı zdır. Günümüzde Iklı ğ’ıhalk çalgı mızın önemli yaylısazı
“Kabak Kemane” olarak görmekteyiz. Günümüz ı klı ğının sadece
telleri değiş miş, atkı
lıve kirişyerine çelik ve sargı lıteller takılmış
tır.
Son zamanlarda gövde kı smıda yavaşyavaşağaca dönüş mektedir.
Yeni yapı lanların ekseriyeti, ağ açlardan oyularak veya tambur teknesi
gibi dilimler halinde yapı lmakta ve üçüncüsünün yanı na bir
dördüncüsü ilave edilmektedir.

Kabak kemanenin 3 oktav ses sahasıvardı r. Bağlama takı

mı na
eşlik ettiği gibi tınıbakı mından birbirine çok yakın olan sipsi ile
birlikte “gurbet havaları
” çalı
nı
r.

Kemane perdesiz bir çalgıolduğ

u için her türlü kromatik ve
komalıses elde edilebilir.

Şekil 1.2: Iklı

ğ

Oturulup sol diz üzerine konarak özel yayıile çalı nır. Geliş
mekte olan kabak
kemanenin tam (4/4) , üç çeyrek (3/4) , yarı
m (2/4) olmak üzere 3 değişik ebadıvardı
r. Üç
değiş
ik ebattaki kabak kemanenin ölçüleri

Tel Boyu Sap Boyu Deri Çapı Tekne Çapı

Tam Boy 4/4 33 cm 30 cm 12 cm 14 cm
Üç çeyrek 3/4 30 cm 27 cm 11 cm 13 cm
Yarım 2/4 27 cm 24,5 cm 10 cm 12 cm

Tablo 1.3: Kabak kemane ölçüleri

1.Tel 2. Tel 3.Tel 4. Tel

Tam Boy 4/4 Re La Re Sol
Üç çeyrek 3/4 Fa Do Fa Si bemol
Yarım 2/4 Sol Re Sol Do

Tablo 1.4: Kabak kemane akortları

9
1.2.1.2. Rebap

Iklığ
ı n gövde kı smının su kabağ ıyerine Hindistan cevizinden yapı lmışş eklidir. Üç
tellidir. Telleri at kuyruğu kılındandı r. Dize konularak özel yayıile çalı nı
r. Rebâb'ın tarihini
inceleyecek olursak, iki öngörüyle karş ılaşı
yoruz. Birincisi; Uygur Türklerinden beri
çalı ndığıve Ortaçağ'da Türk-İ slam dünyası nda çok kullanılmışbir müzik aletidir. İkincisi ise
Eski İ ran musikisinden eski Arap musikisine geçip bütün Yakı n Doğ u ve Akdeniz'e
yayı ldığıdı
r. Tek tellisinden beştellisine kadar kullanı
ldığıgörülmüş tür.

Resim 1.1. Rebap

Mevlana zamanı nda Anadolu'da dört telli Arap rebâb'ı n çalındığıve onun emriyle altı
tele çı karı
ldı ğ
ıbazıkaynaklarda vardı r. Mı zrapla çalınan şekilleride vardır.Yaylısazları n
atası sayılmaktadı r.Hindistan cevizi tekne, teknenin üzerinde gerilmişderi, tellerin geçtiğ
i bir
eş ik, uzun bir sap ve bulgulardan oluş ur, bir de dize veya yere koymak için demirden bir
ayağ ıvardır.
Re – Sol – ( La) – Re sesleri akort edilir.

1.2.1.3. YaylıTanbur
Yay ile çalı nan tanbur’a yaylıtanbur adıverilir. İ ki diz arası
na yerleş
tirilir, dimdik
tutularak yay ile icra edilir. Boğuk ve içli bir sesi vardı
r.

Resim 1.2: Yaylıtanbur

Yaylıtanbura mansur akort yapı lı

r. Birinci tel Resesine akort edilir, tek veya çift
takılı
r. Tek takı ldığ ızaman 0,40 mm çelik tel takı lı
r, çift takı
ldı ğ
ında eşik üzerinde iki tel
birleştirilir ve tellerin kalı nlığı0,32 mm’dir. Sekiz tellidir. İ crasın da sadece birinci tel
kullanı lır, diğerleri ise ahenk teli olarak görev yapar ve her biri ayrıseslere akort edilerek
rezonans yapmalarısağlanı r. Ses sahasıise 2 – 2,5 oktav kadardı r.

10
1.2.1.4. Karadeniz Kemençe
Karadeniz bölgesinin en önemli sazı , simgesi ve sembolüdür. Tek olarak çalı nır, ince
uzun ve küçük yapı sına rağ men çalındı ğı
nda bir orkestra gibi ses verir. İ nsanı
hareketlendiren ses ve icra üslubuna sahiptir. Sol elle havada tutularak çalı nı
r. Gövde kı smı
dut, erik, ardı
ç ve ceviz gibi sert ağ
açları
ndan oyularak yapı lır. Ses tablosu (göğsü) ise ince
1,5 – 2 mm kalı nlığı
nda ladin veya köknar gibi yumuş ak ağaçlardan yapı lı
r.
Kısa sapıve çelikten üç teli vardır

Resim 1.3: Karadeniz kemençe

AkortlarıRe-La-Mi ‘dir. Yayı nı n kıllarıgevş ek takılı

r ve sol el havada tutularak
çalınan kemençenin 3 teline aynıanda sürülerek icra edilir. Kemençenin en önemli özelliği,
iki tele aynıanda bası larak paralel dörtlü ve beşlilerle çalı
nabilmesidir. Süsleme notaları
oldukça sı k kullanı lmaktadı r. Kendine has tiz bir sesi vardı r. Tellerin üzerine bası
larak
çalınır. 1,5 oktav kadar ses sahasıvardır.
1.2.1.5. Klasik Kemençe
Türk müziğinin önemli çalgı sıolan kemençe ı ğ
klıdan günümüze geliş erek gelmiş tir.
Gövde kı smıyarı m armut ş ekline benzediği için “Armudi Kemençe” de dendiği olmuş tur.
19. yüzyılda Lavta ile birlikte “ Kaba saz “ denen oyun koldaş ıtakı
mında yer tuttuktan sonra
“İnce saz” takımına da Rumeli tarafı ndan gelerek İ stanbul’da katı şve daha sonralarda
lmı
Klasik Türk Musikisinin değ işmez yaylısazıhaline gelerek “Klasik Kemençe” adı nı
almı ş
tı
r.

Resim 1.4: Klasik kemençe

11
 Sol diz üzerine konulup göğse yaslamak suretiyle, sol elle sağ a sola çevrilerek, yay ile
çalınır. Hiçbir sazda olmayan bir icra tarzı na sahiptir. Sol elin tı
rnakları nı
n dışkı sımları
tellere temas ettirilerek sesler çı karılı
r. Teknesi ceviz, dut, erik, ardı ç, kelebek, gül ve
pelesenk gibi ağaçlardan ; ses tablosu (göğ sü), selvi ağ açı ndan yapı lmaktadır.Kısa bir sapı ,
uzunca burguları ve üç teli vardı
r. Telleri bağ ırsak ve çelik sargı lı
dır.

Akortlarıise Türk müziğ ine göre Re-Sol-Re Batımüziğine göre La-Re-La olarak
akort edilir.Yakın zamana kadar tel boylarıeş it olmayan kemençede tel boylarıeş itlenerek,
icra kolaylı ğ
ıu getirilmiş
, klavye takılarak ajetilesi arttı
rılmı ş, dördüncü tel ilavesiyle 1,5 – 2
oktavdan 3,5 – 4 oktava ses sahasıgeniş letilmiştir. Dört telli hale geldikten sonra Mi – La –
Re – Sol seslerine akort edilmektedir.

1.2.1.6. Keman

Yaylıçalgı ların en önemlilerinden biridir. Bu günkü ş eklini alıncaya kadar bir çok
aş amadan geçmiş tir. İ lk ş ekli armudi kemençe görünümündeydi. Sonradan yayı nın
kenarları na değmemesi için orta kı sımları nda C ş eklinde daraltmalar yapı lmış, gitar ş
ekline
benzeyen görünüşalmı şve Rönesans dönemi, Viola Ailesi, Viola Alta, Viola Bastarda,
Viola di Bardone, Vialo d’Amore gibi yaylısazlar teş ekkül etmiştir. Zamanla müzikte parlak
ve yüksek seslere duyulan ihtiyaç, beste yapı mcı ları
nızorlamı ş, onlarda sorunları nın
enstrüman yapan sanatçı ları
na iletilmesi sonunda arzu edilen tarzda, parlak ve yüksek
frekanslısesleri verebilen Viola ailesi sazlarından daha küçük yapı da bir yaylıçalgımeydana
getirilmişve adı na Violine ( Keman ) denmiş tir. Keman ilk ş ekilde önce diz üzerinde sonra
göğüste en son olarak da bugünkü ş ekliyle boyunda ( omuza konulup çene ile bastı rmak
suretiyle) çalı
nmaktadı r.

Resim 1.5: Keman

Keman ş ekil olarak son derece güzel ve zarif bir görünüm arz eder. Ses kutusu ince bir
gitar gövdesini andı rı
r. Alt ve üst tablolarıbombeli, sapısalyangoz biçiminde, ince uzun bir
klavye (Tuş ) ile gövde üzerine uzanmı ş, gövdenin alt kısmı ndan kuyruk yardımıile dört tel
saptan burgulara kadar uzanı p gerdirilmektedir. Kemanlar çocuklar içinde 3 çeyrek, yarım ve
çeyrek olmak üzere üç ayrıebatta yapı lır. Keman yayı nın uzunluğu ise 75 cm kadardır. En
kıymetlileri femanbuk ve gül ağacı ndan yapı lır. Üzerine de atkuyruğ undan alı
nmı şkı llar
gerilir.

12
 Kemanı
n ses sahası
4 oktav kadardı
r. Kemanı
n;
1. Teli Mi sesine
2. Teli La sesine (440 frekans)
3. Teli Re sesine
4. Teli Sol sesine akort edilir.
Keman için notalar, sol anahtarıile yazı
lı
r.

1.2.1.7 Viyola ( Viola )

Keman ailesinden bir yaylıçalgıolup keman boyundan 6 cm daha uzundur, yay ile
çalı
nır. Keman ile aynıanda geliş
miştir.

Resim 1.6: Viyola

Alto tonda 4 tellidir. Akortlarıise ,

1. Teli La sesine (440 frekans)
2. Teli Re sesine
3. Teli Sol sesine
4. Teli Do sesine akort edilir.
Kemandaki bütün özelliklere sahiptir. 4 oktav ses sahasıvardı
r.

1.2.1.8. Viyolonsel ( Violonsel, Çello)

Keman ailesi çalgı

ları r. İ
ndandı ki diz arası
na alı
nı
p göğ
üse yaslanmak suretiyle, yay
ile çalı
nır.

Tenor tondadır ve 4 tellidir. Akortlarıise ,

1. Teli La sesine (220 frekans)
2. Teli Re sesine
3. Teli Sol sesine
4. Teli Do sesine akort edilir.

Viyoladan bir oktav (sekizli)pestir. 4 oktav ses sahasıvardı

r. Kemanı
n yapı
özelliklerine sahiptir. Saz boyu iki keman uzunluğundadı
r.

13
1.2.1.9. Kontrbas
Keman ailesinin en büyük yaylıçalgı sıdır. Yayla çalı
ndığıgibi pisikato ş eklinde
parmak uçları yla çalınır. Dört tellidir. Akortlarıise keman, viyola ve viyolonsel gibi beşli
aralı
klara göre değil dörtlü aralı
klara göredir.

Resim 1.7: Kontrabas

Akortlarıise ,
1. Teli Sol sesine
2. Teli Re sesine
3. Teli La sesine (55 frekans)
4. Teli Mi sesine akort edilir.
3,5 oktav ses sahasıvardı r. Saz boyu üç keman boyu kadardı r. Teller bas tonundadı r.
Viyolonselden bir oktav pestir. Kemanla birlikte geliş miştir ve kemanı n yapı sal özelliklerine
sahiptir. Genellikle yere ve göğse dayayı p ayakta dik olarak tutulur, yay veya parmak uçları
ile çalınır. Kontrabası n ses sahasınıgeniş letmek için son yı llarda pest tellerin en üstüne bir
tel daha takılarak tel adedi beşe çıkarılmıştı
r ve Si sesine akortlanmaktadı r.

1.2.1.10. Kabak Kemane

Resim 1.8: Kabak kemane

Türk halk müziğinin telli, yaylıve deri kapaklıçalgı ları

mızın tek örneğidir. Kökeni
Orta Asya'ya dayanmaktadı r. Kabak kemane Türkiye’de özellikle BatıAnadolu’da (Ege
Bölgesi’nde) yaygı
n olarak kullanı lan bir çalgı
dır. Kabak, kabak kemane, rebap (Güneydoğ u

14
Anadolu’da rubaba, Hatay yöresinde hegit) ve ı klı ğgibi adlar ile bilinmektedir. Orta Asya
Türkmenlerinin gijek adı nıverdiğ i ve Azerbaycan halk müziğ inde kemança adı yla kullanı lan
çalgıda aynıköktendir. Gövdesi kabak veya hindistan cevizi, göğsü deri, iki veya üç telli
olan bir halk çalgı sıdır.Yörelere ve biçimlerine göre farklı lı
k gösterir;Yay için at kı lı
kullanı lmasıtercih edilir.Su kabağ ısap kı smı ndan 1/3 oranı nda kesilir.Bu bölüme tekne adı
verilir ve üzeri eskiden tavş an, günümüzde ise yürek zarıile kaplanı r.Tekne çapıyaklaş ık
10-15 cm arası ndadı r. Tekneden sonra sap ve burgular gelir. Gövdenin en alt kı smı nda,
çalgı cının kabak kemaneyi dizine dayayı p çalmasıiçin demir çubuk vardı r. Bu çubuk aynı
zamanda kabak ile sapı n birbirini tutması nıda sağ lar.Kemane perdesiz bir çalgıolduğ u için
her türlü kromatik ve komalıses elde edilebilir.Ses geniş liğ i, 2,5 oktavdı r.Kabak kemane
geçmiş ten günümüze kadar otantik görünüş ünü korumuşbir halk çalgı sıdı r. Türkler, kemane
ve kemençe kültürlerini üç kı ta üzerine yaymı şlardı r. "Iyık" Altaylarda "Yançak komus",
Kı rgızlarda "Kı l Kı yak", Türkmenlerde "Gı cak" gibi isimlerle anı lmı ş tır. Kabak kemane
yapı lırken, Su kabağıyukarıdoğ ru incelen boğum altı ndan kesilir ve üzerine yürek zarıveya
deri geçirilir. Daha sonra kabağa ağaçtan sap (kol) monte edilir. Kemanenin aslıüç telli olup,
daha genişses elde etmek için daha sonralarıdördüncü bir tel ilave edilmiş tir. Kabağ ın
çapı nın büyük veya küçük olmasıelde edilecek sesin tiz veya pes olmasısonucunu doğ urur.
İki eş ik arası(üst ve alt eş ik) normal ş artlarda 32-33 cm uzunluğ unda olmalı dır. Ancak
derinin az veya çok gergin olmasıbu uzaklı ğın değiş mesinde etkendir. Şu anda kemanede
normal bağ lama telleri (çelik ve sı rma) kullanı lmaktadı r. Ancak kemanenin doğ al yapı sıile
orantı lıolarak keman telleri de kullanı labilir. Çalgı mı z at kı lıından yapı lmı şyay ile çalı nır.
İyi, kaliteli ve gür ses elde etmek için kı llar üzerine reçine sürülür.
1.2.2. Mı
zrap ( Penalı) ve Parmakla Çalı
nan Çalgı
lar
Mızrap ile tellerine vurularak çalı
nan çalgı lardı r. Bu gruba giren bağlama ailesi
çalgı
ları
na tezene ile çalı
nmasınedeniyle tezeneli çalgılar da denir.
1.2.2.1. Kopuz
Mızraplıçalgıları
n atasıolarak bilinen kopuz, Türklerin en eski çalgı larından biridir.
En az 15 ası rdan beri kullanılmışolan bu ünlü mı zraplıçalgı , bugün yerini Anadolu’da
bağ lama ve ailesi çalgıları
na bırakmı şolmakla birlikte, Orta Asya ve Sibirya Türkleri
tarafından halen kullanı lmaktadır. Kopuzun ilk ş ekli önceleri ı ğ
klıda olduğu gibi su
kabağı ndan yapı lmış, zamanla yerini ağ açtan oyularak veya dilimler halinde yapı lan
gövdelere terk etmişve bu sazımızdan çok çeş itli sazlar türemiş
tir.

Resim 1.9: Kopuz

15
1.2.2.2. Bağlama

Kopuz’un zamanla gövdesi su kabağıyerine, armudumsi ş ekilde ağaçlardan oyularak

yapılmı ş
, üzerine yine deri gerilmiş, kirişteller takı
larak uzun yı llar çalı
nmış, daha sonraları
da derinin yerine ağ aç (göğ üs-ses tablosu) kiriştellerin yerini ise metal teller almıştı
r. 17.
yüzyıl sonlarına doğru Kopuz adıyavaşyavaşunutulmuşve yerine “Bağ lama” deyimi
kullanılmaya baş lanmı ştı
r.

Tek baş ına çalınan üç enstrümandan biridir ( Piyano, gitar ). Perdelerinin hareketli
oluşu, her sistemdeki müziğ i çalma imkânısağlamaktadı r. 2,5 oktavlı k ses sahası , ses tablosu
üzerine de yapı ştı
rı
lacak perdeler ile 3 oktava kadar da geniş letilebilmekte, çok çeş itli mı
zrap
atma ş ekilleri esnek ve zengin icra tarzıolduğ unu göstermiş tir. Ayrıca tespit edilmiş19 ayrı
düzenle de akort edilmekte ve genişbir aile oluş turmasıile de 6 oktava yakı n ses sahası na
yükselmekte, istendiğinde binlerce saz aynıanda aynımı zrabıvurma tekniğ ine de sahip
olmaktadı r. Sazı mızdaki yüksek ajilite, ses rahatlığı
, denge ve icra kolaylı ğıhiçbir sazda
yoktur.

Bağ lama genellikle insana benzetilmiş , sap ucuna “Baş ”, burguları na kulak, yüz
kı smı na göğ üs, ses kutusuna ise gövde denmiş tir. Bağ lamanı n Gövde kı smıarmudumsi
biçimde ağ açlardan oyularak yapı ldığ ıgibi dilimler halinde de yapı lmaktadı r. Tekne
kı smı nda her cins ağaç kullanı lı
r. Ses tablosuna ise ladin veya köknar ağ açlarıkullanı lır.
Uzunca bir sapıvardı r, sap üzerine kiriş ten veya misinadan 13 ila 30 arası nda perde bağlanı r.
Bu perdeler Türk Halk Müziği’nde kullanı lan seslerin çı karılması nısağlar. Ayrı ca perdelerin
ileri geri kaydı rılma imkânı na sahip olmasıise bağlama ile her tür müziğin çalı nabilmesini
sağ lamaktadı r. Bağlamanı n telleri önceden kiriş ten idi. Bugün ise çelikten, pirinçten ve çelik
üzerine bakı r sarı larak yapı lmaktadı r. Telleri üç grup halinde ikiş erli veya üçerli olarak
takı lı
r. Tezene denilen kiraz ağ acıkabuğ undan yapı lmışmı zrapla kucakta tellere vurularak
çalını r. Bağlama ailesi büyükten küçüğ e doğru ş uş ekilde sı ralayabiliriz

Resim 1.10: Bağlama

16
  Meydan Sazı
Genel yerlerde ve meydanda çalı nması ndan Meydan sazıdenmektedir. 12 teli
bulunmasınedeniyle bazıyörelerde 12 telli saz da denir. Kı sa saplı dır, bu da icracı nın bir
kısmı nın sazın sapı na kolları nın yetiş memesinden dolayısaplarıözel olarak kı saltılmış
olması ndan ileri gelmektedir. Bağ lama ailesinin en büyük sazıdı r. Sapında 30 – 32 perdesi
vardır. En ince teli 35 – 40 numaradı r. Daha ziyade kalı
n bam tellerine ağ ırlı
k verilmektedir.
Davudi bir sesi vardı r, gayet sade bir biçimde çalınır.
 Divan Sazı
Meydan sazı ndan biraz daha küçüktür. Üçerden dokuz teli vardı r. Bazıicracı lar 3
ortaya ve üste ikiş
erli olmak üzere 7 tel de takmaktadı rlar. Divan Sazı
’nda Halk Müziğ inin
güçlü sazlarındandır. Meydan sazı ndan dört ses tiz akort edilir. Meydan sazı nın alt teli “La”
sesine Divan sazının alt teli ise “Re” sesine akort edilir.
 Çöğ
ür
Divan sazı na yakı n büyüklükte 9 ila 6 tel takı lmakta ve 15 kadar perdesi
bulunmaktadı r. Akordu, alt iki tel La orta tellerin birisi La diğeri Re, üst teller Sol sesine
akord edilir. Çöğ ür ile nefes, ayin ve semai gibi havalar çalınır.
 Bağlama
Adı nıalan ailenin temel sazı dı
r. 17- 24 perdesi vardı r. Meydan sazı ndan bir oktav,
divan sazı ndan ise beşsas tizdir. Üçerli gruplar halinde 6 ila 9 tel takılı
r. Alt telleri La sesine
akort edilir. Orta ve üst teller de devamlıakord değiş ikliği yapı lır. Her düzende değiş en orta
ve üst tellerin akortları dır. Bağlama düzeni Alt (La) Orta (Re) Üst (Mi) ayrı ca 19 ayrı
düzende de çalı nır.
 Bozuk
Bağ lamanı n ikinci bir adı na da bozuk denir. 15-18 perdesi vardı r. Üçerli gruplar
halinde 9 tel takılır. Ortaya 2 sarı ve bir ince çelik tel, üste ve alta ise birer kalın sarıve ikiş
er
çelik takı
lı r. Sarıteller çelik tellere göre bir oktav daha pest akort edilir. Akortlarıise Alt
(La) Orta (Re) Üst (Sol) seslerine düzenlenir.
 Âş
ık Sazı
Âş ıkları
n (Halk ozanları nın) çalmı şolduklarıbağlamaya denir. Normal bağ lama ile
arası
nda pek az fark vardı r. Sapınormale göre daha kı sadı
r. 13-15 perdesi vardı
r. Dip perdesi
(Re) değil (Do) dur. 6 tellidir, nadir olarak 9 telli olur.

 Tanbura
Bağ lamadan daha küçüktür. Divan sazı ndan bir oktav tizdir ve divan sazı nın curası
olarak bilinir. Bağ lamadan ise dört ses tizdir. 3 grup halinde ikiş erden 6 tel takı
lıdır, teller
çeliktir. Ortaya çift sarıteller takı ğıdönemlerde olmuş
ldı tur. Alt (re) Orta (Sol) Üst (Do)
seslerine akort edilir. Genellikle icracı
ları
n en çok kullandıkları sazdır.

17
  Cura Bağ
lama

Bağlamanı n ve tanburanı n küçüğ

üdür. 6 telli, seri ve oynak çalı
nmasıgereken
ş
melodiler için çok kullanılıbir sazdı
r.

 İ
ki Telli Saz

Anadolunun en eski saz örneklerinden biridir. Cura bağlama büyüklüğündedir. İki teli
vardı r. Zamanı nda çok yaygı nlık kazanmı ştı
r. Çifte telli oyunu bu sazla çalı ğıiçin adı
ndı nı
iki telliden almış
tır.

 Bulgari

4 telli olduğu gibi 2 tellilerine de rastlanı

r. 16 perdelidir. Curaya yakı ndı
r. Bulgari
isimli Türk boyları ndan bazı larıAnadolu’ya geçerek yerleş miş ler ve ellerinden
düş ürmedikleri cura bağ lamaları n bir benzeri olan bu sazın adıda onlardan gelmektedir.

Resim 1.11 Bulgari

.
 Irı
zva
Üç tek telli 13 perdelidir. Cura bağlama büyüklüğ ünde, tekne kısmıyanlardan tabana
doğru konik, olarak iner, arka kesitinden bir üçgeni andı
rı
r, parmak uçlarıile çalı
nır.

 Cura
Bağ lama ailesinin en küçük sazı dır. 7–16 perdesi, 3–6 teli bulunmaktadı r. Bağlama ve
bozuk düzenlerine akort edilir. İ ki tellinin akort düzeni alt tel (La), üst tel (Re) üç telli
olanların ise alttan üste doğ
ru akortlanmaktadı r.
1.2.2.3. Tar

Tel anlamı na gelir. Kopuzdan geliş en çalgılarımı

zdandır. Mı zraplısazlar grubuna
girer, genellikle bu çalgımı zla Azeri türküleri çalını
r. Göğ
üste av tüfeği gibi tutulup mı
zrap
ile çalı nır. Gövde kısmıortadan boğ umlu, teknesi ağaçlardan oyularak veya dilimli olarak
yapı lır. Üzerine yürek zarıve ince deriler gerilir.

Tarı n kendine has ve 2.5 oktav ses sahasıvardı r. Uzunca bir sapıvardı r ve sapına,
bağ lamada olduğ u gibi perdeler bağlanı r, 3 çift ve 3 tek olmak üzere 9 teli vardı r, 3 çifti
icrada kullanı lı
r, diğer 3 teki rezonans (ahenk) telleridir. Telleri çelikten olup, 5’li ve 4’lü
aralıklara göre akort edilir. Alt tel DO, orta tel SOL, üst tel DO, ahenk telleride bunlara göre
akort edilir. Bu güzel çalgı mızın mı zrabıboynuzdan yapı lır.
18
 Resim1.12: Tar
1.2.2.4. Tanbur
Türk müziğinin en eski çalgı ları
ndan olan tanbur Klasik Türk Müziği’nin önemli
mızraplıçalgısıdır. Gövdesi yarım elma ş eklinde uzun bir sapıve çok çeş itli ebatta olanları
vardır. Teknesi karpuz dilimi şeklinde ince ağ aç parçalarının kıvrı larak birleş tirilmesinden
meydana gelir. Bu ağaçlar ise erik, dut, ceviz, pelesenk, gül, kelebek, paoros, patuk, vengi
vobinga makase, tik, ardı
ç ve abanoz gibi sert ve kıymetli ağaçlardır.

Resim 1.13: Tanbur

Ses tablosu (göğüs) beyaz çam denilen ladin ağacı ndan yapılır, sap üzerine bağ ırsak
ipleri veya misinalarla perdeler sarılı
r ve bu perdeler ise ses aralı
klarıtespit ediliri 2 oktavlık
ses dizisi 50 kadar perde ile taksim edilir. Taksimatlarda Türk muziğ i ses sistemine göre
yapı lır. Tanburun 3 oktavlı k ses sahasıvardı r. Bazıtanburlarda sapı n ucu ses tablosunun
üzerine tuş(klavye olarak uzatı lır ve ses sahası4 oktava kadar arttırı
lır.
Tanburun 7 teli vardı r telleri pirinç ve çeliktendir. Mı
zrabıise bağa denen deniz
kaplumbağ asının karı n altıkemiğ inden yapı lı
r. Mızraplıçalgıolması na rağ
men icracı
lar
tarafı
ndan yay ile de çalı
nmaktadı r.
19
 Tanburda teller 4 grup halinde takı lır. Alttan birinci, ikinci, üçüncü teller çift, en
üstteki dördüncü tel ise tek olarak takı lır. Akortları; birinci teller 220 frekanslıyegah
sesine(Batının La sesi) ikinci teller 146 frekanslıkaba rast (Batı nın Re sesi) veya 164
frekanslıkaba dügah sesine (Batı nı n Mi sesi) üçüncü teller birinci teller gibi 220 frekanslı
yegah sesine, dördüncü tel ise 110 frekanslıkaba yegah sesine, (Batı nı n La sesi) akort edilir.

1.2.2.5. Ud
Geçmiş i eski Mı sır'da 19. ve 20. hanedanlar dönemine kadar uzanan ud, bugünkü
yapısı
nıyaklaşık bin yıl önce, büyük olası lı
kla Araplarn elinde kazandı . Ud çaldı ğıbilinen
ünlü ş
air Farabi, o zamana kadar dört çift tel takı lan çalgıya beşinci çift teli ekledi. Bu
dönemde udun sapı nda perde bağlarıvardı. Bunlar 10. yüzyılı
n sonuna doğru terk edildi.
"Bam teli" denen en pes telin ne zaman eklendiğ i bilinmiyor. Bu tel, 20. yüzyılın ilk
çeyreğine kadar en tiz tellerin altı
na takı
lırdı
. Yaklaşık 60 - 70 yıl önce, en pes olan tellerin
üstüne alı
ndı. Böylece tüm teller aş ağıdan yukarı
ya tizden pese doğ ru sı
ralanmı şoldu.

Resim 1.15: Ud
Önceleri tahtadan bir mı zrapla çalınan ud, Endülüslü Ziryab ( 9. yüzyı l ) ile kartal
teleğinden bir mı zrapla çalını r oldu. Günümüzde, plastikten mı zraplar yeğ lenmektedir.
Batı da özellikle Rönesans döneminde yaygı n olarak çalı
nan lavta, hem biçimini, hem Batı
dillerindeki adlarınıuddan alı r. Arapçada adı"el ud" olan bu çalgıİ talyanca "liuto", Franızca
"luth", Almanca "laute" ve İ ngilizce "lute" diye adlandı rılı
r. 19. yüzyı lı
n ikinci yarı sında
klasik Türk müziğ inde de kullanı lmaya baş layan ve 20. yüzyılın ortaları
na doğ ru terk edilen
alaturka lavta da büyük olası lıkla udun bir türevidir.

Türk müziğinin perdesiz tek mı zraplıçalgısıdır. Ud’ un yarı m armut biçiminde

gövdesi kı sa bir sapıve 6 sese akort edilen 11 teli vardı r. Tekne kısmı , tanburda da olduğ u
gibi ceviz, erik, çınar, ardıç, kelebek, maun, pelesenk ve gül gibi kıymetli ağ açlardan karpuz
dilimi şeklinde yan yana getirip birleş tirmek suretiyle meydana getirilir. Ses tablosu ladin
ağacı ndan yapı lır ve üzerinde biri büyük ikisi küçük olmak üzere üç ses kafesi bulunur. Bir
tek kafesli udlarda mevcuttur. Kafesler ağaçtan, kemikten, fildiş inden, boynuzdan ve
sedeften oyularak kesilir. Ses tablosunun üzerinde formun alt kı sma yakı n yerinde, tellerin
bağ landığıeş iği vardı r. Eş ikte şekline göre kelebek, ceviz, gürgen, ve pelesenk gibi
20
ağaçlardan yapı lı
r. Ses tablosuna sıcak tutkal ile yapı ştı
rılı
r. Ses tablosunun altında ise
tablonun çökmemesini sağlayan balkon adıverilen, ladin ağ acından yapıştı
rılmışince çı talar
bulunur. Sapı n arka kısmıda tekne ağ acından dilimler halinde parmak bası lan klavye (tuş e)
kı smına ise abanoz ve pelesenk gibi aş ınmamasıiçin sert ağaçlar kullanı lı
r. Sapın ucuna,
fildiş
i veya kemikten yapı lmışbaşeş ik yapı ş tı
rı
lı
r ve teller bunun üzerinden geçerek
burgulukta bulunan burgulara takılarak gerdirilir.

Teller ise ş
u seslere akord edilir.

Türk Müziğ
ine Göre BatıMüziğine Göre
1. Tel SOL RE
2. Tel RE LA ( 220 frekans)
3. Tel LA Mİ
4. Tel Mİ Sİ
5. Tel Sİ FA diyez
6. Tel FA diyez DO diyez

1.2.2.6. Mut

Mandola – ud birleş imi gibi düşünülmesi nedeniyle mandolanı n (m) si (ud) ile
birleş
erek mudu oluş turdu, mudu da Türkçeleş tirdiğimiz de mut adıdaha kolay söylenir
olması, Ud – mut ikilemesine rahat uyum sağ lanmasıve akı lda kalıcıolmasıda mut adı nın
bu yeni saza uygun olduğu konuyla yakından ilgilenen insanlarca da uygun görüldü.

Mut, uda nazaran çok daha rahat icra edilmekte, daha rahat tutulmakta ve de daha çok
ses vermektedir.

1.2.2.7. Lavta

Resim 1.15: Lavta

21
 Kopuz türünden olan bu güzel sazı mızİ spanya’nı n fethiyle, Araplar tarafı ndan Batı ’ya
götürülmüşve yaygı nlaş mı ş
tır. Lavta 16. ve 17. yüzyı larda altın çağ ınıyaş amı ştır. Saz
şairinden, toplumun ileri gelen kiş ilerine kadar her sı nı fta halk tarafından zevkle çalı nan
lavtaya oldukça genişrepertuar oluş turulmuş tur. Batı’da kullanı lan lavtanın 6 ila 26 kadar tel
bulunmakta iken Türk lavtası nın tambur gibi 3 çift ve biri tek olmak üzere 7 teli bulunur.
Lavta aynen uda benzer ve ud da kullanı lan malzemelerden yapı lı
r, uddan farkı , gövde
kısmı nı n daha dar, sapı nın daha uzun ve tambur sapıgibi perdeli olması dı r. Udun yapı
özelliğine sahiptir. Telleri kirişve ipek sargı lıtellerdir. Ud mı zrabıgibi özel mı zrap ile
çalınır.

Şekil 1.2: Batılavtası

Akordu alto akordu gibi yapı

lı
r. 2,5 - 3 oktav ses sahasıvardı
r.

1. Tel LA 2. Akordu 1. Re (La)

1. Tel RE 2. Sol (Re)
1. Tel SOL 3. Re (La)
1. Tel DO sesine akord edilir. 4. Sol (Re)

Batılavtalarıaynen klasik gitar gibi Mi, Si, Sol, Re, La, Mi seslerine akort edilir.
Perde aralı klarıTürk lavtası
nda Türk Musikisi ses sistemine göre tambur perdeleri gibi
bağ lanı r. BatıLavtaları
nda ise gitar perdeleri gibi temperaman ses sistemine göre tesbit
edilir.

1.2.2.8. Kanun

Türk müziğinin önemli mı zraplıçalgısıdır. Kanunu aslen bir Türk olan ve Türkistanın
Farab kasabası nda doğan büyük filozofu ve müzik bilgini olarak tanı nan Farabi’nin icad
ettiğ
i birçok kaynaklar belirtmektedir. Farabi’nin icad ettiği kanunun başlangıçta bu ş
ekilde
olmadı ğı, zamanla bu ş
ekle geldiği yine kaynaklarda belirtilmektedir.

22
 Resim 1.16: Kanun
Kanunun bulunduğu dönemler de kanun türünde harp, çenk, mugni, nüshe ve santur
gibi çalgı larında var olduğu biliniyordu. Fakat kanunun bu çalgı larla hiçbir ilgisi yoktu. Her
yönüyle ve icra tarzı yla tamamen bu sazlardan ayrı lmakta olduğ u görülüyordu. Kanuna
kimin ilk olarak mandal taktı ğıbilinmemektedir. Ancak kimi kaynaklarda ilk mandalı n
Kanuni Ömer Efendi tarafı ndan takı ldı ğısanılmaktadı r. Kanun geometrideki dik yamuk
şeklinde, boyu 95-100 cm arası ndadı r. Eni 38- 40 cm derinliği ise 5cm’dir. Ses tablosu
genellikle çı nar ağacı ndan yapı lı
r. Üzerinde sedeften veya kendi ağacı ndan oyularak
yapı lmı şses kafesleri bulunur. Yanlarıladin veya gürgen ağacı ndan yapı lır ve üzerine
işlemler yapı r. Alt tablosu için en uygun ağaç ı
lı hlamurdur. Sesi yumuş ak olarak yansı tı
r.
Üstten telleri takı ldığıkı sımdan enine uzanan 12 x 40 cm uzunluğ unda dört göz halinde
taksim edilmiş , ses tablosuna kadar geniş leyen ince hayvan derileri gerilir ve derili kı smı n
tam ortası na kanunun enine boydan boya uzanan üzeri 1,5 mm , tabanı10 mm kalı ğı
nlı nda
yüksekliğ i ise 3 cm olan kelebek veya gürgen ağ acı ndan yapılmışeş ik yerleş tirilir. Teller alt
taraftan takı lmı şolduğ u yerlerden gelerek eş ik üzerinden geçer ve mandal tahtası nın
üzerinde bulunan başeş ikten de geçtikten sonra burguluktaki burgulara takı larak gerdirilir.
Mandal tahtası nın üzerinde perde görevi yapan metalden yapı lmı ş200 kadar mandal Türk
müziği ses sistemine göre çakı lır. Mandallar genel olarak gümüş , alpaka ve pirinçten yapı lı
r.
Mandalları n çok iyi tesviye edilip parlatı lmasıgerekir; aksi halde telleri çok kı sa zaman da
aş ı
ndı rıp koparabilir.

Resim 1.17: Kanun (Mandal kı

smı
)

Kanunda teller her ses için 3 erli olarak 24-25 ses sı ralanır. Toplam olarak 72-75 tel
takı
lı
r. Tel kalı
nlı
klarıtiz tarafta 0,60 mm den baş lar pest seslere doğ ru 0,10 mm artarak 1,20
mm’ye kadar kalınlaş ı
r. Kanunun 75 telinde toplam olarak yaklaş ık 441 kg kuvvet gerilim

23
vardı r. Gerilimden dolayıteller eş ik vası
tasıile deri üzerine 13,5 kmm’lik bir basınç yapar.
Bu bası nç yüzeysel değil bölgeseldir. Kenarlara gidildikçe sı fıra kadar düşer. Oturan
icracı nın uzun yanıkendinden tarafa gelmek üzere dizler üzerine konan kanun, her iki elin
işaret parmakları na takılan özel yüksüklere tutturulmuşdeniz kaplumbağ ası
nın karı n altı
kemiğinden yapı lmı ş‘bağ a’ mızraklarla tellere vurularak çalınır. Türk müziğinde kanunu
çalan sanatçı ya ‘kanuni’ adıverilir.

Yaklaş ık 3. 5 oktavlık ses alanıve çeş itli çalgılar arasında kendine özgü gösterişli ve
ahenkli sesiyle yer eden, her türlü duyguyu zengin bir ş ekilde ifade etmeye uygun “Kanun”,
bütün parmaklar kullanı larak ve arp, gitar tekniğ ine yakı ş
n bir teknikle çok sesli çalımalara
da en açık bir çalgıolarak Türk müziğinin piyanosu olarak adlandı rı
labilir.

En tiz sesi SOL (RE) 1173, 37 frekans, en pest sesi ise RE (LA) 110 frekanstı r. Ayrı ca
mı zraplıçalgı larımı zdan en fazla ses yoğunluğuna sahip olan çalgıolarak karş ımı za çı kar.
Laboratuvar ortamı nda yapı lan ölçümlerde “Tambur”un orta oktav ses yoğunluğ u -6. 66
desibel, “Ud”un orta oktav ses yoğunluğu -13. 70 desibel iken “Kanun”un orta oktav ses
yoğunluğ u ise +2. 21 desibeldir. Bu da ş unu göstermektedir; bu üç çalgı yıberaber bir eserin
icrasında kullanı rsak, “Ud”un sesi tamamen kaybolacak, “Kanun”her iki çalgı dan daha
güçlü olarak iş itilecektir. Müziğimizin en büyük sorunları ndan biri de çalgı larımı zın
yerleş im düzenidir, çalgı lar yerleştirilirken ses sahaları
na dikkat edilmelidir, ayrı
ca çalgı ların
armonik ve melodik yapı larına göre de yerleş im düzeninde kullanı lmalarıbir baş ka önemli
konudur.

Resim 1.18: Kanun

1.2.3. Parmakla Çalı

nan Çalgı
lar
Mı
zrap veya tezene kullanı
lmadan parmakla çalı
nan çalgı
lara denir.

1.2.3.1. Gitar

Berberi Türkleri tarafından Batı ’ya (İspanya fethi ile) götürülmüşve oradan da bütün
dünyaya yayı lmı ştı
r. Gitarı
n ilk bulunuş u ve kaynak olarak da günümüzden 3300 yı l önceki
Hitit gitarıgösterilmektedir. Buna ait ilk bulgu Alacahöyük kazı ları
nda bulunan “Gitar Çalan
Adam” heykelidir.

24
 Resim 1.19: Gitar
Batı’da Lavta’nı n açmı şolduğ u çığırdan, daha sonralarılavtanı n da saltanatı
nıyıkarak
kendini bütün dünyaya sevdiren enstrüman olmuş tur. Dünyanı n her yerinde zevkle çalı nan
gitarı
n evrensel sazlar arasında da önemli bir yeri vardı r. Gitar parmak uçlarıve tı rnaklar ile
çalını
r.
Çeş lan gitarlarış
itli müziklerde kullanı uş ekilde sıralayabiliriz.
 Klasik gitar
Gitarlar arası nda en saygı n yeri olandı
r. Adı ndan da anlaş ıldığıgibi klasik tarzda,
klasik eserlerin çalı ndığıgitardır. Pek çok kimsenin de belirttiğ i gibi ayaklıbir piyano
gibidir. Her yerde tek baş ı
na rahatlı
kla konser verilir. Milyonlarca insanı n zevkle çalı
p
dinlediği bir gitar çeşididir. Kendine has yumuşak ve yuvarlak bir sesi vardır.
Altıtellidir, tellerin her biri ayrıayrıakort edilir. Teller alttan yukarıdoğru,
1.Tel 329 FrekanslıMİsesine
2.Tel 246 FrekanslıSİsesine
3.Tel 195 FrekanslıSOL sesine
4.Tel 146 FrekanslıRE sesine
5.Tel 110 FrekanslıLA sesine
6.Tel 82 FrekanslıMİsesine akort edilir.
3,5 – 4 oktav ses sahası na sahiptir. Ses aralıkları
, tamperaman ses sistemine göre
klavyesine 20-22 metal perde ile tesbit edilir. Ses tablosuna ladin, alt tablosuna, yanlığına ve
eşiğine pelesenk, gül ve maun ağ acıkullanı lı
r. Sapımaun türü ağ açtan, klavyesi abanoz
ağacı ndan yapılı
r. Klasik gitarların form boyları48-50 cm, tel boylarıise 65-66 cm.’dir.
 Flamenko (İ
spanyol) gitar
Flamenko gitarı na aynızamanda İ spanyol gitar da denir. Klasik gitarla form ve yapı
olarak hemen hemen aynı dır. Sadece icra tarzıses karakteri ve kullanı lan malzemeler
farklıdır. Klasik gitar, klasik tarzda icra edilir.Sesleri yumuş ak, yuvarlak ve vibrasyonlu
uzayan(rezönanslı ) seslerdir. Flamenko gitarda ise icra tarzıseri ve hareketlidir. Tı rnakların
dışıile tellerle ve ses tablosuna fiskeler atı larak çalını
r. Çı karmı şolduğ u sesler ise kuru
cızırtı
lıdır. Ses tablosuna sedir ağacıalt ve yanlı kları
nda selvi (servi)ağacıkullanı lır, nadir
olarak da kelebek ağacıkullanı lı
r diğer yanları na kullanılan malzemeler, klasik gitarla
aynı dır. Akortlarıve tel adedi aynı , tel cinsleri de aynısadece gitarları n ses karakterlerine
uyacak ş ekilde teller hazı rlanır. O nedenle Flamenko gitarı n telleri klasik gitarı
n tellerine
göre Flamenko gitarı n tellerine göre daha da serttir. Geri kalan bütün hususiyetler iki gitarda
da aynı dır.

25
 Piyano klavyesindeki 82 frekanslı2.Mİsesinden baş layı p tizlerdeki 1318 frekanslı
6.Mİsesine kadar yaklaş ı
k olarak 3 oktav bir yedili ile 4 oktav kadar ses sahası na sahiptir.
Basgitarlar diğ er gitarlara göre bir oktav daha pest seslerden baş lar yani piyona klavyesinin
birinci 41 frekanslıMİsesi bas gitarı n en pest sesini verir. Gitar ailesinin en en küçük gitarı
ise o da normal gitarlardan bir oktav daha tiz akort edilir ve onun da en tiz sesi klavyenin
2636 frekanslı7. ve son Mİsesine kadar ses sahaları na uzanı r. Genel olarak bakı ldığına
Gitar ailesinin 6 oktav kadar ses sahasıvardı r.

 Ahenk telli gitar

Klasik gitar yapı sında gitarın sapı nıyandan bir ilave sap daha eklenir ve bu ilave sapa
da 6 ila 12 kadar aynıeş ikten çıkı p ilave sapı n üzerinden geçerek akortlanan ahenk telleri
yani rezonans teli veya bir baş ka değ işle vokal telleri takılı
r. Bu teller icrada katiyen
kullanı lmaz. Sadece gitarı n asıl sapıüzerindeki normal gitardaki gibi perdeli kı smı ndaki
teller icrada kullanı lır. Klavyedeki her perdenin vermişolduğu sese göre akortlanmı şolan
vokal teller gitarı n çalı ndığında her perdenin frekansı na akortlanmı şolan teller rezonansa
gelerek gitarı n vibrasyonunu arttı rır, gitara bir zenginlik bir ahenk kazandı rır. Ahenk teller
lavtalara da aynış ekilde yapı lmış tır.

 Folk gitar

Bu gitarlar metal telli, mı

zraplıgitarlardır. Altıtek ve altıçift telli
olanlarıda vardı r. Akortlarıyine klasik gitar gibi mi, si,sol,re,la,mi,
seslerine akort edilir. Folk gitarların bazılarına mikrofon da takı larak
elektronik olarak çalı nır. Bu ş ekilde yapılmı şolan folk gitarlara aynı
zamanda kasalıelektronik gitar adıda verilir.

 Elektro gitar

Rock müziğ inin ortaya çı kması yla gitarda yeni bir boyuta
ulaş mı ştır. Değiş ik ş ekillerdeki dolu tablalara gitar sapıtakı larak
mikrofon ilavesiyle meydana gelen alete elektro gitar adıverilmişve
yeni bir akı m baş latılmı ştı
r. Elektro manyetik dalgalarla elde edilen
sesler ile rock caz ve pop müzikleri yapı lmaktadı r. Elektro gitarın da
diğ er gitarlarda olduğ u gibi altıteli vardır. Telleri çelik ve çelik sargılı
tellerdir.
Resim 1.19: Elektro gitar
 Elektro bas gitar

Elektro gitarları n biraz daha uzunu ve bir oktav daha pest ses verenleri de yapı ş
lmıtı
r.
4 tellidir sesleri ise keman ailesindeki konturbası n seslerine akort edilmektedir.
Tel boy uzunluğu 75 – 76 cm’dir.
Elektro gitarı n ise:tel boyu 62 – 63 – 64 cm’dir.

26
  Havayen gitar

Perdesiz gitar olup icra tarzıdiğ er gitarlardan tamamen ayrıidi. Telleri üzerinden
metal parçaları nın ileri geri kaydırılmasıyla dalgalı , sinyalli, uzayan glissando sesler elde
edilir. Gövde kı smıkasalıgitar gibi idi. Teller sapı n üzerinden çok yüksek olarak geçerdi.
Sapı n üzeri perdesizdi. Tellere basılarak değil de, teller üzerinden bir metal parçası nın ileri
geri kaydı rı
lması yla çalını
r. Havayen gitarı n çıkarmı şolduğ u sesleri elektro gitarlara takılan
fites kolları
nın çıkartmı şolması , havayen gitarı n unutulması na sebep olmuş tur. Bugün için
havayen gitarlar artık hayallerimizde yaş amaktadı r.

Şekil 1.3: Havayen gitar

 Ukulele gitar

Mandolin büyüklüğ ünde olup dört tek tellidir. Genellikle Afrikalı lar tarafı ndan
çalınmaktadı r. Telleri naylon veya metaldir. Normal gitarlardan bir oktav ve normal gitarı n
alttan 4 telinin (mi, si, sol, re) oktavitizine akort edilir. Parmak uclarıveya mı
zrap ile çalını
r.

 1.2.3.3. Arp

Armoni ve ezgi çalabilen bir enstrümandı r. Zengin bir anlatı m gücüne sahiptir. Arp,
telli enstrümandı r. Boyun kı smıyla ses kutusu arası nda gerilen teller iki elin parmak uçları yla
çekilerek çalı nır. Günümüzde kullanı lan çift pedallı18,yy sonları nda Serard tarafı ndan
geliş tirilmiş
tir. Telleri kiriş
tendir. En kalı n telleri ise ipek se ipek ve çelik üzerine bakı r ve
gümüşsargı lıtellerdir. Günümüzde bağı rsaktan yapı lmışkiriştelleri her zaman bulmak
mümkün olmak çok zaman bunları n yerlerini naylon misina teller alı r.48 kadar teli vardı
r.

27
 Resim 1.20: Arp

5,5-6 oktav sese sahip olan arpı n telleri dikey olarak ses tablosuna geçer. Arpler Do
bemol üzerinden akort edilir. Sesler 7 petal vası tası
yla yarım ile bir ton yükseltilebilir.
Böylece bütün tampere sesler elde edilir.

1.3. Telli Çalgı

ları
n Tarihçesi
Müzikte kullanı
lan telli çalgı
lar,

 Türk Halk Müziği ve Klasik Türk Müziğ i’nde kullanı

lan telli çalgı
lar,
 BatıMüziğinde kullanılan telli çalgı
lar

olmak üzere iki grupta tanı

yabiliriz.

1.3.1. Türk Halk Müziği ve Klasik Türk Müziğinde Kullanı

lan Telli Çalgı
lar

Müzikte çalgı, istisnaî birkaç form dışında, ses müziğ inin vazgeçilmez eşlik unsuru ve
baş lı
baş ı
na bir müzik türü olarak çifte fonksiyona sahiptir. Türklerin Hunlardan beri her iki
fonksiyonuyla da kullandı klarımüzik aletleri, İ slamiyetten sonra bir din adamları nın
etkisiyle Mehterhâne, Enderûn ve sazı n serbest oldugu tekkelerle ş uurlu din adamları nın
korumasısayesinde kurtulabilmiş tir.

Osmanlımüziğ i formlarıile çalgı larıarası nda, çağ lara göre eskilerinin gözden düş üp
yenilerinin moda olmasış eklinde bir kader birliği görülür .Osmanlıklâsik ve halk müziğ inde
kullanılan bütün telli/saplıçalgı ların atasıolan kopuzun ömrü 18.yy'a kadar devam
edebilmiş , 10 ila 16. yy. arasıçok revaçta olan ud yerini --l9.yy. sonunda yeniden almak
üzere-- 17 .yy .dan itibaren tambur'a bı rakmı ş, tarihi Türk harbi çeng'le, Türk pan flütü
miskal 19.yy, santur ise 20. yy .da artı k kullanı lmaz olmuş tur .Önce viola d'amore ş eklinde
sinekemanıadıile Batı ’dan gelen keman, daha sonra viyola, viyolonsel ve kontrbas ile,
önceleri köçekçe ve tavş anca adıverilen saray raksları nın eş lik sazıolan kemençe ve lavta
20. yy.da klasik müziğ e de girmiş ; kaş ıkla zilli maş anı n halk oyunları nda yaş aması na
mukabil, çalpara da denen çengi çubuğu, köçekçe ve tavş ancalarla birlikte tarihe karışmı ştır.
Osmanlımüziğinde kullanı lmı şolan çalgı ların sayı sıda, çeş itli çalgı
ları
n kaynakları na göre
değ iş
iklik-daha doğ rusu artı ş- göstermiş tir: II.Murad çağıyazan Şükrullah sadece 9. Lâdikli
18, Kâtib Çelebi 19 çalgı lık liste verirlerken yazarlı ğ ıyanı nda çok iyi bir müzisyen olan
Evliya Çelebi, çoğ unun tarifini de verdiği 76 çalgı adısöylemiş tir.

28
 Biz burada Türk müziğ inde çeşitli türlerinde kullanı
lan çalgı
ları
ndan, telli (mı
zraplı
-
yaylı
) sı
rasına göre toplu olarak sını
flandı racağı z.

Yaylı
lar
 Iklı
ğ Halk Müziği
 Sînekeman Klâsik Müzik
 Keman Klâsik Müzik
 Rebab Tasavvuf Müziğ
i
 Klâsik Kemençe Klâsik Müzik
 Karadeniz Kemençesi Halk Müziği
 Ağaç Kemane Halk Müziği
 YaylıTanbur Klâsik Müzik
 Kabak Kemane Halk Müziği
 Mı
zraplı
lar
 Kopuz Askeri ve Halk Müziği
 Lâvta Oyun Müziği
 Çeng ( Mugni) Klasik Müzik
 Tanbur Klasik Müzik
 Ud Klâsik ve halk Müziği
 Kanun Klâsik ve halk Müziği
 Santur Klâsik Müzik
 Saz Ailesi
 Cura Halk Müziği
 Cura-Bağlama Halk Müziği
 Bağlama Halk Müziği
 Tanbura Halk Müziği
 Dîvan (Meydan) sazı Halk Müziği
 Tar Ailesi
 Dombra Halk Müziği
 Dotar Halk Müziği
 Setar Halk Müziği

Tablo 1.5: Türk müziğinde kullanı

lan çalgı
lar

1.3.1.2. BatıMüziğinde Telli Çalgı

ları
n Tarihsel Geliş
imi

Telli çalgılar Batımüziğ i orkestrası

nın birinci bölümü içerisinde yer alı r. Genellikle
bağ ırsaktan (kiriş) ya da metalden yapı ştelleri parmakla çekilerek, mı
lmı zraplanarak ya da
bir yay kullanılarak titreştirilir. Batı’daki en yaygın telli çalgı
lar keman ailesi, gitar ve arptı
r.
29
Günümüzde kemanı n öncüsü olan viyol ile rebek ve lavta gibi ortaçağçalgı larına yeniden
ilgi uyanmı ştı
r. Bu kategorilerin ve Batıçalgı ları
nın yanısı ra gitar ve lavtadan yola çı karak
gerçekleş tirilmişçalgıçeş itleri de vardı r. Bunları n en tanınmı şızither ve sitardı r. Keman
ailesi keman, viyola, viyolonsel ve kontrbastan oluş ur. Bu grubn en küçük çalgı sıkemandı r
ve viyola gibi çene altı na konarak çalı nır. Viyolonsel diz ve ayaklar arası na alınır ve bir
dayama çubuğu ile yere dayanı r. Kontrbas ise ya ayakta durularak ya da yüksek bir tabureye
oturularak çalı nı r. Kontrbas düş ük omuzları , beşliler yerine dörtlülerle akort düzenini
korumasıve keman ailesinin dı ş bükey yay kullanan son üyesi olmasıbakı mından viyolun en
yakı n akrabası dı r. Viyolun tel sayı sıaltıdır, dipkapağıkubbeli değ il, düzdür ve sapı nda
perdeleri vardı r. Viyola da gamba olarak bilinen bas viyol, bugün en çok çalı nan viyoldür.
Viyola d’amore, viyol ailesinden olması na karş ın, perdeliğin altında birçok ahenk telinin
bulunması yla diğerlerinden ayrı lır.

Altıtelli, perdeli ve teknesi ortada daralan bir çalgıolan gitar, dizlerin üzerine alı
nır ve
telleri parmakla çekilerek ve tı rnaklarla çalınır. 19.yüzyılda Heitor Villa-Lobos ve Isaac
Albeniz’ı n çok büyük katkı da bulunduklarıgenişbir solo repertuvarıvarsa da, günümüzde
daha çok Flemenko müziğ inde kullanı lmaktadı r. 20.yüzyı lda Andres Segovia, klasik
parçaları n büyük bir bölümünü gitara aktarmı ş tı
r. Gitarı
n sesi çok kuvvetlidir ve anlatı m
gücü yüksektir. Tasarı mıbakı mı ndan gitarla aynıbenzerlik taş ıyan lavta da onun gibi tutulur
ve mı zraplanarak çalı nı r. Lavta 16. yüzyı lda madrigallere eşlik etmede, daha öncede ortaçağ
trubadur ve minstrelleri tarafı ndan çok kullanılmı şbir çalgıdır. Lavtaya benzeyen; ama sı rtı
daha yuvarlak ve telleri metal olan bir çalgıda mandolindir. Mandolin perdelidir ve penayla
çalını r. Mızraplanarak çalı nan bir baş ka çalgıda eski Yunan’dan gelen lirdir. Bir elde mı zrap
olmak üzere, iki elle çalı nırdı.

Arpı n öbür telli çalgı r. İ

larla pek az ilgisi vardı lk bakışta göze çok basitmişgibi
görünen arp, notalarıbir ya da yarı m ton değiş tiren yedi pedalı n eklenmesiyle
karmaş ıklaştı
rılmıştı
r. Kökeni bakımı ndan da çok eski bir çalgı
dır. Bir kaide üzerinde durur
ve arkaya doğ ru eğ
ilip omuza dayanarak çalınır.

 Yaylı
lar
 Keman BatıMüziği Telli Çalgı
sı
 Viyola BatıMüziği Telli Çalgı
sı
 Viyolonsel BatıMüziği Telli Çalgı
sı
 Kontrbas BatıMüziği Telli Çalgı
sı
 Mı
zraplılar – Parmakla
 Gitar BatıMüziği Telli Çalgı
sı
 Arp BatıMüziği Telli Çalgı
sı
Tablo 1.6: Türk müziğinde kullanı
lan çalgı
lar

30
1.4. Projenin Hazı
rlanması
Bir çalgıaletinin yapı mı na planı , projesi yapı
larak baş lanır. Yapılmasıdüş ünülen çalgı
aletinin, 1/1 ölçeğinde planıçizilir. Burada da yapı lmasıdüş ünülen çalgıaleti kemençe veya
ailesi çalgılardan biri olacağı na göre yapı lacak plan ve proje ona göre hazı rlanır. Hazırlanmı ş
olan plan ve projede enstrümanı n özelliklerine uygun olarak nası l yapı lmasıgerektiğ i
hakkı nda yapana yol gösterecektir. Enstrümanıyapacak yapı mcı ı
, kağ t üzerindeki yapı lmış
olan enstrümanı , gerçekleş tirmek için bu bilgilerden faydalanarak, yapmayıdüş ündüğ ü
enstrümanıyapmaya baş layacaktı r.
Öncelikle, yapılacak olan kemençenin teknik resminin 1/1 ölçeğ inde çizilmesi gerekir.
1/1 ölçek, yapı lacak kemençenin gerçek boyutları nde planı nı n çizilmesi demektir. Yapı m
aşaması nda uygulanacak bütün ölçüler ve birleştirme çeşitleri (konstrüksiyon), plan üzerinde
çizilir ve kararlaştırı
lır. Teknik resmin çizilmesinde önemli bir noktada, formun tesbitidir.
Bugüne kadar birçok kemençe formu denenmiş , bunlardan bazı larıklasikleşmiş tir.
Standart ölçülere kavuş muşolan kemençe, icracı sının ölçüleri de gözönün de
bulundurularak projelendirilebilir. Belirli bir gerilim altı
nda ağaç malzemenin ömrünü
uzatmak ve daha da önemlisi, istenen ses karakterinde bir ses elde etmek için projenin
dengeli ve oranlıolmasışarttır. Yapı lacak çizim önce eskiz kâğıdına kurşun kalemle çizilir,
daha sonra aydınger kâğı
dına rapido veya çini mürekkebi ile aktarılır.
Altı ağı
n oranlar ile koordinat tesbiti ve klasik kemençenin formunun çizimi aş daki
ş
ekilde görüldüğü gibidir.

31
 D C

D3 C3

D1 C1
A4 B4

D4 C4
A1 B1

A3 B3

A B

Şekil 1.4: Altı

n oranlar ile koordinat tesbiti ve klasi kemençe formunun çizilmesi

1.4.1. Projenin 1/1 Ölçekli Çizimi

Projeye çizmeye baş ı

lamadan önce kullanacağnı
z malzemeleri hazı
r hale getiriniz. Bu
malzemeler:

 Resim kağı tları

( A4 Kağıdı ı
, eskiz kağdıve aydınger kağıdı
)
 Kalemler ( 2H, HB, 2B kurş
unkalemleri ve rapido takı
mı)
 Çizim takı mları( Pergel, “T” Cetveli, Pistole, Eğri cetvel, Elips ve daire
ş
ablonları
) ‘dı
r.

32
1.4.1.1. Net Resmin Çizilmesi
 Projeyi çizmeye, çizim masamı za antetli kağ ı
dımı z veya eskiz kağıdı
mı zı
,
üstten “T” cetvelimize paralel olacak şekilde kullandı ğı
mız kağıt yüzeyinde
pürüz olmayacak halde bağ lamalıyı
z. Eğ er eskiz kağıdıbağladıysak kenar
çizgilerimizi ve antet kı
smı
nı oluş
turmalıyız.

Şekil 1.5: Kağı

dın çizim masası
na bağlanması Şekil 1.6: Çerceve ve antetin oluş
turulması

 Yer çizgisini çizeriz. Yer çizgisini, klasik kemençenin boyunu göz önüne alarak
kâğıdın üstünden boş luk kalacak ş ekilde bir payda bırakarak çizmeliyiz.
Örneğin, klasik kemençe boyu 5 cm (1/10 ölçekte) buna 2-3 cm boş luk payı
bırakarak toplam 7-8 cm üstten ölçerek yer çizgimizi çizeriz.

Şekil 1.7: Yer çizgisinin çizlmesi

 Yer çizgisini oluş turduktan sonra ilk önce klasik kemençenin ön görünüş ü
denge ve oranlarıgöz önüne alarak çizmeliyiz. Çizimi yaparken çizgi
kalınlıklarına dikkat etmeliyiz. Ana çizgiler kalı
n çizgi (2B kalem) , yardımcı
çizgiler ince çizgi (2H Kalem), yazılar normal (HB kalem) kalı nlıkta olmalı
dır.
Ön görünüş ü çizmeye baş larken kağıdımı zızn sol tarafından 4-5 cm boş luk
bırakarak çizmeye baş lamalıyız.

Şekil 1.8: Ön görünüş

ü çizmeye ön hazı
rlı
k

33
 Klasik kemençenin denge ve oranları nıgöz önüne alarak çizdiğimiz ön
görünüş e daha önce anlattı ğı
mı z altın oranlara göre formunu pergel ve
gönyelerle çiziniz. Formuyla birlikte çiziminize sap, ses deliğ i, burguluk, eşik
ve kuyruğu da çizmelisiniz. Çiziminizi bitirdikten sonra ön görünüş ü
oluşturmakta kullandı ğı
nız form çizgilerini silerek Şekil 1.10 ‘da görüldüğ ü gibi
ön görünüşümüzü oluş turunuz.

Şekil 1.9: Altı

n orana göre ön görünüş

Şekil 1.10: Klasik kemençenin ön görünüş

ü

34
  Ön görünüş ü tamamladı ktan sonra izdüş ümler yardı mı yla sol yan görünüş ü
oluştururuz. Sol yan görünüş ü oluştururken ön görünüşile arası nda bir boş
luk
bırakmalıyız. Bu boşluk ölçülendirme çizgilerimize göre ayarlarız.

Şekil 1.11. Sol yan görünüş

Ölçülendirme çizgisi adedi kadar bir boş

luk bı
rakı
lı
r. Her bir ölçülendirme çizgisi için
7 mm ila 1 cm arası
nda boşluk bırakı
lır.

 Ön görünüşve sol yan görünüş ü oluş turduktan sonra yine izdüş ı

ümleri taşyarak
klasik kemençenin alt görünüş ünü oluş tururuz. Teknik resimde normal olarak
üst görünüşoluş turulurken kemençede alt görünüşoluş ur. Ön görünüşile alt
görünüşarası nda, sol yan görünüşarası nda ne kadar boş luk bıraktı
ysanız o
kadar boşluk bırakarak çizimi yapnı z. Eş it boşluk bı
rakılmaz ise izdüşümlerin
taşı
nması nda yanlışlı
klar ortaya çıkar.


Şekil 1.12: Alt görünüş

ün çizilmesi

 Görünüş(ön-solyan-alt) çizimini bitirdikten sonra izdüş ümleri ve yer çizgisinin

fazlalığınısilerek ölçülendirmeye geçeriz. Ölçülendirme yapı lırken ölçü
çizgilerini 2H kalemle ince çizgi olark çizeriz. Ölçüleri ölçü çizgimizin ortasına
gelecek ş ekilde HB kalemle yazarı z. Net resmi tamamlamak için sağalt köş eye
işimizin adı nıve ölçeğ
imizi yazarı z.

35
 16 cm

8 cm

1 cm
2.8cm

7 .5 c m
20 cm

25c m
25 cm
25 cm

7 .5 c m

7.5 cm

15 cm 5 cm

Şekil 1.13: Net resmin tamamlanması

 Net resmi tamamladı nız. Ancak klasik kemençeyi yapabilmek için bize net
resim yetmez. Net resim üzerinden ancak ölçüleri görüp görünüş ün nasıl
olduğ unu anlayabiliriz. Yapı m aşaması na gelebilmek için kesit ve detaylara
ihtiyacımı z vardı r. Net resim üzerinde bize yapı m için gerekli olan kadar kesit
ve detayıiş aretleriz. Kesit ve detay alınırken önemli olan ne kadar olan değ il
yapı m için ihtiyacı mı z olan kadarıalı
nır. Bu bir de olabilir beşde, sekiz de

36
 A
16 cm

C D
8 cm

1cm

2.8cm
7.5 cm
20 cm

25 cm
25 cm

E
B

2 5 cm
B

F
7.5 cm

7.5 cm

A
15 cm 5 cm
H
G

Şekil 1.14: Net resmin üzerinden kesit ve detaylarıalı

nmı
şhali

1.4.1.2. Kesit ve Detayları

n Çizimi

Net resmi bittikten ve üzerinde kesit ve detaylarıbelirtilip harflendirildikten sonra

şekil 1.15 ‘te gösteridiği gibi çizim kağı dını
n üzerine yerleştirilerek çizim tamamlanı
r. Daha
sonra bu kesit ve detaylardan ş ablon olarak kullanı
lacak olanlar çı karılı
r.

37
 A Eş
ik Tel
16 cm
Burguluk
C D Ses Deli ğ
i Can direk
8cm

1cm 2.8cm
7 .5 cm

BaşE ş E Detayı (Ön görünü ş

ses deli ğ
i
20c m

ik
ve Can direk detayı
)
5 cm

25c m
2

E Burgu
B

25 cm
B

F
Sap
Klavye
7. 5cm

7.5 c m

Tel Can direk

15 cm
A
5 cm
H
G Tel Eş
ik Gövde alt ı

Tİ
A-A KE Sİ
F Detayı( Can direk Eş
ik Detayı
Tel

Eş
ik Ses kutusu
Burguluk
(Gövde) Flato
Tel
Kuyruk
Can direk Kuyruk
Ses kutusu Can direk Düğmesi
G Detayı( Kuyruk Detayı
)
BaşEş
ik Eş
ik
Tİ
B- B KESİ
(Ön görünü şburguluk )
C Detayı

Eş
ik Kuyruk Kuyruk Kuyruk
Kuyruk Düğmesi
Düğmesi H Detayı( Kuyruk Detayı
)
Sap
I Detay ı(Sap Detay ı
)

Şekil 1.15: Çizimin bitmişhali

Şekil 1.16’da klasik kemençenin ön, sol yan ve alt görünüş

ünün ş
ablon halini
görmektesiniz.

Yine Şekil 1.17 ve Şekil 1.18 ‘de çizilen kesit ve detaylarıdaha net görebiliriz.

38
Şekil 1.16:Şablon görünüş
leri

39
Şekil 1.17: Klasik kemençenin Y-Y ve B-B X-X kesitlerinin çizilmesi

40
Şekil 1.18: Klasik Kemençeye ait detay resimleri

41
 Şekil 1.19: Klasik kemençeye ait detay resimleri

1.5. Projenin Aydı

nger Kâğ
ıda Aktarı
lması
Projenin eskiz kağıdınıçizimi bittikten sonra aydınger kağı
dına mürekkepli kalem ile
aktarılmasıgerekir. Çizimin uzun süreli yı pranmaması nısağlamak, silintilerden korumak ve
işin projeye dönüştürülebilmesi için aydınger kağıdına aktarı
lmasıgerekir.

Aynızamanda ş ablonları n çı karılabilmesi için projenin fotokopi veya ozalite

aktarı
lmasıgerekir. Eskize çizilen proje bu aktarım sırasında çizgi koyuluğunu yeteri kadar
vermeyebilir. Aydı
ngere çizilmişprojede bu problem yaş anmaz.

42
 Projeyi aydı ı
nger kağdı
na aktarı
rken ve sonrası
nda dikkat etmemiz gereken bazı
hususlar vardı
r. Bunlar:

 Aydı nger kağ ıdınıçizdiğ imiz proje boyutuna getirmeliyiz. Aydınger kağıtları
genel olarak rulo halinde satılı
r. Aynıboyutta kesebilmek için makas, düz uçlu
bıçak ve maket bı çağıkullanabiliriz. Aynızamanda katladı ğımız yere denk
gelmesi kaydı yla ip uzatı
p çekerek de kesebiliriz.

 Aynıboyuta getirilmişaydı nger kağıdınıeskizin üzerine yatay ve düş eyliğini

kontrol ederek bağ larız. Eskiz kağı
dıile aydınger kağ ı
dıarası nda silgi parçaları
veya baş ka bir pislikten dolayıpürüz oluşturmaması na dikkat etmeliyiz. Temiz
bir bez veya kağ ı
t mendil ile bastı
rmadan toz alır gibieskiz kağıdının yüzeyini
temizleyebiliriz.

Şekil 1.15. Çizim kağıdını

n masaya
Şekil 1.20:Aydıngerin bağlanması

 Çizime baş layabiliriz. Aydı ı

nger kağdına çizim çoğ unlukla Rapido kalemleri ile
yapılı
r. Rapido kalemleri 0,1 mm den baş layı
p 1mm kadar uçlarda kullanı mı
çok hassas olan kalemlerdir. Devamlıkullanı lmadı ğında mürekkebi donar.
Sıcak su ile mürekkepini çözüp kullanı ma hazı r hale getirebiliriz. Rapido ile
çizim yaptı ğımız da hata yapmadan çizmemiz gerekir. Silinmesi imkânsı zdır.
Ancak jiletle kazı
nabilir, bu da aydı
nger üzerinde iz oluş
turur.

Şekil 1.21: Rapido takı

mı

43
  Çizgi kalı ğı
nlı na dikkat ederek rapido kalemimizi seçerek çizime, önce yatay
o
çizgileri 75 açı yla çizginin başından baş layıp sonuna kadar kaldırmadan kesintisiz tek
seferde çizilir. Çizime ara verildiğ
inde çizgi kalı
nlı
k yapar.

Şekil 1.22: Gönyenin alt boş

luğu

 Dikey çizgileri de aynışekilde çizeriz. T cetveli veya gönyelerimizi kullanı

rken
aydı nger kağıdıüzerinde sürtmeden, alt kı sımları ndaki boşluk kağ ı
da gelecek
şekilde kullanmalı yı
z. Sürtünmekurumamı şmürekkepi yayar. Aynış ekilde
çizim aletlerinde boş luk kağıda gelmeden çizerseniz yine mürekkepi yayar,
çiziminizi bozar.

 Yatay ve dikey çizgilerinizi çizimleri bittikten sonra elips ve daire şablonları

nı
anlattı
kları
mı zı göz önünde bulundurarak formları çizerek resminizi
tamamlayı nız. Çizimi yaparken gereksiz çizim takı mları , rapido kalemlerini
çizim masası üzerinde bı rakmayı nız. Çizimi bitirdiğ inizde de rapido
kalemlerinin uçları
nısıcak su ile yıkayarak, temizleyip kaldı rınız.

Şekil 1.23: T.Resim aletleri

 Çizim tamamlandığında eskiz kağı dını
zıA4 boyutunda katlayarak dosyaya,
aydı ı
nger kağdı
nıise rulo yaparak koruma altı
na alı
nı
z.

Şekil 1.24: Aydinger kağı

dınırulo yapı
nız

44
UYGULAMA
UYGULAMAFAALİYETİ
FAALİYETİ

İ
şlem Basamakları Öneriler
 Klasik kemençenin projesine baş
lamak  Projeye başlamadan ortak alan
için gerekli hazı ğı
rlı yapı
nı z. dersinden, Enstrüman Çizimi
modülündeki klasik kemençe çizimini
tekrar gözden geçiriniz.
 Çizim masanı zınemli bir bezle silerek
temizlemeyi unutmayı nız.
 Eskiz kağıdını zı, çizim aletlerinizi,
kalemlerinizi hazı rlayı
nız.
 Selobantla kağı dı nı zıT cetveline göre
masaya sağ lam ve düzgün
yapıştı ğı
rdı nızdan emin olunuz.

 Üç görünüş ü çiziniz. (Şekil 1.7. , Şekil  Resim kağı dı nızda hazı r çerçeve ve
1.8. , Şekil 1.9., Şekil 1.10’a bakı nı
z) antetiniz yoksa, kendiniz çizerek
oluş turabilirsiniz.
 Ön görünüş ü oluşturmak için formu
çiziniz. Altı n oranlar ile koordinat
tesbiti yaparak formu oluş turabilir-
siniz.
 İzdüş ümleri kullanarak sol yan
görünüşve alt görünüş ü çizebilirsiniz.
 Ön görünüş -sol yan görünüşile ön
görünüş -alt görünüşarası nda eş it
boş luk bırakayıunutmayı nız.

 Ölçülendirilmesini yapını
z.  Gereksiz ölçülendirmeleri yapmayı nı z.
(Şekil 1.13’e bakı
nı z)  Ölçülendirmeler arası nda eş it boş
luk
bı rakınız.
 İ nce çizgi ile ölçülendirmenizi
çizebilirsiniz.
 Ölçülendirme rakamları nıHB kalemle
ölçülendirmenin ortası na gelecek
ş ekilde yazı nız.
 Kesit ve detay yerlerini belirtiniz.  Kemençe yapı mı için yapımcı ya
(Şekil 1.14 ‘e bakınız) gerekli olan yerlerin kesit ve
detayları nıalı nız.
 Az veya gereğ inden fazla kesit, detay
almayı nız.
 Konstrüksiyon olarak gösterebileceğ i-
niz yerlerin kesit ve detayı nı
alabilirsiniz.

45
 Kesit ve detaylarıçiziniz.  Kesit ve detayları 1/1 ölçeğ inde
(Şekil 1.15 ‘e bakı
nız) çiziniz. Kağı t boyutunda sı kıntıvarsa
ölçeğ i küçültebilirsiniz.
 Kesit yerlerinde gerekli olan yerlerde
taramalarıyapı nı
z.
 Kesit ve detayları n hangisi olduğunu
yazmayıunutmayı nı z. Net resimle
aynıolmalı dı r.
 Kullandı ğınız ölçeğ i yazınız.

 Projenizi tamamlayı
nız.  Antet, işaret ve yazı
larıtamamlayını z.
 Yapış tırı
cı bantlarıkağıdıyırtmadan
sökünüz.

 Aydı ı
nger kağdı
na çiziminizi yapı
nız.  Aydı nger kâğ ıdınıiş iniz bitene kadar,
resmin çizgiden oynamamasıiçin
kaldırmayı nız.
 Işığ
ınızıkağ ı
dı nıza alttaki eskiz
kağıdınıgörebilecek ş ekilde
ayarlayınız.
 Aydı nger kağ ıdının kolayca yı rtılmaya
müsait olduğ unu hatı rlayıp kağı da
herhangi bir alet veya çizim takı mı nı
n
takı
lması na dikkat ediniz.

46
ÖLÇME
ÖLÇMEVE
VEDEĞERLENDİ
DEĞ RME
ERLENDİRME

A. OBJEKTİ
F TESTLER (ÖLÇME SORULARI)

Çoktan Seçmeli Tipi Sorular

Aşağıdaki testte çoktan seçmeli sorular bulunmaktadı ru ş
r. Doğ ıkkıyuvarlak içerisine
alarak cevaplayınız.

1. Türklerin en eski yaylı

çalgı
sıaş
ağı
dakilerden hangisidir?
A) Kabak Kemane
B) Tambur
C) Kemençe
ğ
D) Iklı
E) Keman

2. Türkiye de özellikle BatıAnadolu’da yaygı

n olarak çalı
nan yaylıçalgı
mız
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Tambur
B)Kemençe
C) Kabak Kemane
D) Keman
E) Rebap

3. Bazıyörelerimizde 12 telli saz olarak bilinen sazları

mı ağı
z aş dakilerden hangisidir?

A) Divan Sazı
B) Meydan Sazı
C) Bağlama
D) Bozuk
E) Cura

4. Türk müziğ imizin perdesiz tek mı

zraplısazıhangisidir.?
A) Bağ lama
B) Ud
C) Tambur
D) Tar
E) Lavta

5. Kanun aş ağı
daki Türk bilginlerden hangisi tarafı
ndan icat edilmiş
tir?
A) İbn-i Rüşt
B) Gazzali
C) Farabi
D) İbn-i Sina
E) Endülüslü Ziryab

47
6. 48 kadar teli bulunmaktadı r. İ
ki elin parmak uçları yla çekilerek çalınmaktadı r. En
kalı
n telleri ise ipek ve çelik üzerine boku ve gümüşsargı lıdır. Zengin bir anlatım
gücüne sahiptir.
Günümüzde de kullanı ağı
lmakta olan bu telli çalgıaş dakilerden hangisidir?
A) Ud
B) Kanun
C) Gitar
D) Arp
E) Keman

7. Türk Halk Müziğ

i’nde çalı
nma anı
nda akortu değ
işen çalgı
mız aş
ağı
dakilerden
hangisidir?
A) Kanun
B) Arp
C) Çeng
D) Lir
E) Ud

8. Tel anlamı
na gelen Türk Halk Müziğ
i çalgı
mız aş
ağı
dakilerden hangisidir?
A) Cura
B) Bağlama
C) Tar
D) Çeng
E) Kanun

9. Aşağıdakilerden hangisi kemençe gövde yapı

mında kullanı
lan ağaçlardan değildir?
A) Kara ağaç
B) Kara dut
C) Dikenli ardı
ç
D) Sarıçam
E) Hiçbiri

10. Aş ağ ıdakilerden hangisi Cafer Açı

n tarafı
ndan geliş
tirilmişklasik kemençe çeş
idi
değ ildir
A) Soprano
B)Alto
C) Bas
D) Bateri
E) Tenor

11. Projeyi aydı ı

nger kağdı
na aktarı
rken hangi kalemi kullanı
rı
z?
A) 2H Kalem
B) Kurş un kalem
C) Tükenmez Kalem
D) Rapido
E) Dolmakalem

48
12. Klasik kemençede ses tablosu üzerinde bulunan D Şeklindeki boş
luklara ne denir?
A) Ses Deliği
B) Kuyruk Düğmesi
C) Kuyruk
D) Eşik
E) Burguluk

13. Görünüş ler çizilirken izdüş

üm çizgileri nası
l çizilmelidir?
A) Kalı n
B) İnce
C) Kesik
D) NoktalıKesik
E) Hiçbiri

14. Taramalar nerede yapı lı

r?
A)Kesitte
B) Üst Görünüş te
C) Ön Görünüş te
D) Sol Yan Görünüş te
E) Hepsi

15. Aydı nger kâğıdı

nıebatlarken hangi alet kullanı
lmaz?
A) Düz Ağ ı
zlıBıçak
B) Maket Bı çağı
C) İp
D) Makas
E) Testere

DEĞERLENDİ
RME

 Sorulara verdiğiniz yanı

tlarımodül sonundaki cevap anahtarı ile karşı
laştı rı
nız.
 Yanlışcevapladı ğı nı
z sorularla ilgili konularıtekrar inceleyip öğrenmeye
ş
çalıınız.
o Kaynak veya yardı mcıders kitapları ndan faydalanınız.
o İ ş
nternetten veya konu ile ilgili çalıan işletmelerden araş
tırma yapını z.
o Öğrenme faaliyeti ile ilgili olarak öğ retmenlerinizden yardım alı nı
z.

49
B. UYGULAMALI TEST

Yaptı ğını
z uygulamayıkontrol listesine göre “evet-hayı r” ş
eklindeki cevaplarla
değ ş
erlendirerek, eksik veya hatalıgördüğünüz davranılarıtamamlama yoluna gidiniz.

KONTROL Lİ
STESİ
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayı
r

Klasik kemençenin projesine baş

lamak için gerekli hazı ğ
rlıı
1
yaptını
z mı?

2 Üç görünüş
ü çizdiniz mi?

3 Ölçülendirilmesini yaptı
nız mı
?

4 Detay ve kesit yerlerini belirttiniz mi?

5 Detay ve kesitleri çizdiniz mi?

6 Projenizi tamamladı
nı
z mı
?

7 Aydı ı
nger kâğdı
na projenizi aktardı
nız mı
?

DEĞERLENDİ
RME

Yaptı ğını
z değ erlendirme sonunda “Hayı r” ş
eklindeki cevapları nızıbir daha gözden
geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanı
z öğ renme faaliyetini tekrar ediniz. Eksikliklerinizi
araştırarak ya da öğretmeninizden yardım alarak tamamlayabilirsiniz.

Cevapları
nızı
n tamamı“Evet” ise bir sonraki faaliyete geçiniz.

50
 ÖĞRENME FAALİ
YETİ
–2

ÖĞRENME FAALİ
YETİ
–2
AMAÇ
Bu öğ renme faaliyeti sonunda; gerekli ortam sağ ğı
landı nda, klasik kemençenin
ş
ablonunu hazırlayabileceksiniz.

ARAŞ
TIRMA

Bu faaliyet baş
lamadan önce bazı
araş
tı
rmalar yapmanı
z gerekir. Bunlar;
 Sahip olduğunuz ya da çevrenizde görmüşolduğ unuz klasik kemençeyi
inceleyiniz.
 Bir enstrümanı n ses sahasıne demektir? Telli Çalgı ları
n ses sahası
nıaraş
tı
rı
nız.
 Müzik aletleri için yapı lmışdiğ er ş
ablonlarıinceleyiniz.
 İncelediğiniz şablonları n nası
l yapı ğı
ldı nıöğ renmeye çalı şı
nı z.
 Şablonları n nasıl kullanıldığı
nıinceleyiniz.

Bu araş tırma işlemleri için müzik aleti imalatçı

larıve satıcı
ları na gidiniz, internet
ortamı
nda araş tı
rmalarınızıyapı nız. Araş
tı
rma gözlem ve çizimlerinizi rapor haline getiriniz
ve sı
nı
fta arkadaşları
nızla paylaşınız.

2. ŞABLON HAZIRLAMA
Öğrenme Faaliyeti -1’de öğrenerek yaptığımız klasik kemençenin plan projesine göre
klasik kemençenin yapı mı na başlayabilmek için bize gerekli olan ş
ablonları
n çıkarılmasını
öğ reneceğiz.

Yalnı
z bu konuya girmeden önce telli çalgı
ları
n ses sahaları
nıöğ
reneceğiz.

51
2.1. Türk Müziğ
i Enstrümanları
nın Ses Sahası

Do Do Do Do Do Do Do Do

ÜçTelli K.Kemençe
Dört Telli KlasikKemençe
Keman
NeyAilesi
Dört Telli AltoKlasikKemençe
Viyola
Kanun
Tanbur
BaglamaAilesi
Ud
Viyolonsel
Kontrbas

Tablo 2.1: Türk Müziği enstrümanlarıses sahası

2.1.1. Keman Ailesinin Ses Sahası

 Keman

1. Tel 659 frekanslıMİ , 2.Tel 440 frekanslıLA, 3.Tel 294 frekanslıRE, 4.Tel 195
frekanslıSOL sesine akort edilir. 195 frekanslısol sesinden 2638 frekanslıMİsesine kadar
3.5 oktavı
n üzerinde ses sahasıvardı r.

 Viyola

1. Tel 440 frekanslıla, 2.tel 294 frekanslı

re, 3.Tel 98 frekanslısol, 4.Tel 130 frekanslı
do sesine akort edilir. 130 frekanslıdo sesinden 1760 frekanslıla sesine kadar 3.5 oktav
üzerinde ses sahasıvardı r.
52
  Viyolonsel

1.Tel 220 frekanslıla, 2.Tel 147 frekanslıre, 3.Tel 98 frekanslısol, 4.Tel 65 frekanslı
do sesine akort edilir. 65 frekanslıdo sesinden 880 frekanslıla sesine kadar 3.5 oktavı n
üzerinde ses sahasıvardı r.

 Kontrbas

1.Tel 98 frekanslıSOL, 2.Tel 73 frekanslıRE, 3.Tel 55 frekanslıLA, 4.Tel 41

frekanslıMİsesine akord edilir. 41 frekanslıMİsesinden, 392 frekanslıSOL sesine kadar 3
oktav ses sahasıvardı
r.

Do Do Do Do Do Do Do Do

Keman Soprano
Viyola Alto
Viyolonsel Tenor
Kontrabas Bas

Tablo 2.2: Keman Ailesi ses sahası

2.1.2. Klasik Kemençenin Ses Sahası

 Üç Telli Kemençe

Alttan birinci teli 440 frekanslıneva RE (LA) sesine, ikinci teli 294 frekanslırast SOL
(RE) sesine, 3.Teli ise 220 frekanslıyegah RE (LA) sesine akord edilir. 220 frekanslıre
sesinden (Piyanodaki La sesine tekabül eder.) 880 frekanslıtiz neva RE (LA) sesi arası nda 2
oktavlık ses vardır.

 Dört Telli Kemençe

Keman gibi Mİ , LA, RE, SOL seslerine akord edilir. (Muhayyer La 659 frekans Mİ ,
Neva Re 440 Frekans LA, Rast sol 294 frekans RE, Kaba Çargah do 195 frekanslıSOL ) 195
frekanslıDo (Sol) sesinden, 2638 frekanslıLa (Mi) sesine kadar 3.5 oktavın üzerinde ses
sahasıvardı
r.

53
  Dört Telli Alto Kemençe

Viyola gibi LA,RE,SOL,DO seslerine akord edilir. (Neva Re 440 frekans (La), Rast
Sol 294 frekans (Re), Kaba Çargah Do 195 frekans (Sol), Kaba Acemaşı
ran Fa 130 frekans
(Do) ) 130 frekanslıFa (Do) sesinden, 1760 frekanslıRe (La) sesine kadar 3.5 oktavı n
üzerinde ses sahasıvardır.

Do Do Do Do Do Do Do Do

Dört Telli Bas Kemençe

Dört Telli Tenor Kemençe
Üç Telli Kemençe

Dört Telli Soprano Kemençe

Dört Telli Alto Kemençe

Tablo 2.3: Klasik Kemençelerin ses sahası

2.1.3. Bağlama Ailesinin Ses Sahası

Do Do Do Do Do Do Do Do

Tanbura Cura

Baglama Cura

Tanbura

Baglama

Divan Sazi

Meydan Sazi

Tablo 2.4. Bağlama ailesi ses sahası

54
2.2. Orkestra Enstrümanları
nın Ses Sahası

Do Do Do Do Do Do Do Do
PiccolaFlüt
Flüt
Obua
Cor Anglais
Klarnet
BasKlarnet
Fasot
Kontrafagot
Korno
Trombet
Trombon
Tuba
Timpal
Arp
Keman
Viyola
Viyolonsel
Kontrbas

Tablo 2.5: Bağlama ailesi ses sahası

2.3. Şablon Hazı

rlama
2.3.1. Şablon Malzemesinin Seçimi

1/1 ölçeğ ince plan ve projesi çizilen kemençenin, yapı

m aş
aması
nda kullanı
lmak
üzere tekne formunun önden (Şekil 1.6), yandan ve alttan göründüğ ü gibi şablonları
çıkartı
lmalı
dı r.

55
 Şablonlar kullanı
ldı
ktan sonra atı
lmaz, devamlıkullanı r. Yeniden ş
lı ablon çıkarmak
hem zaman kaybıhem de maliyet oluş turur. Çı lan ş
kartı ablonların kısa sürede deforme
olmamasıve kullanı m sı
rası
nda kolaylık sağ lama amacı yla 0,5 mm kalı nlı
ktaki çinko,
aliminyum, pirinç plakalardan ve standart kalı nlı
ktaki kontrplak veya mdf malzemeden
yararlanılı
r.

Resim 2.1: Mdf Resim 2.2: Alimünyum Resim 2.3: Pirinç Resim 2.4: Çinko

Alimünyum–Çinko: Hafif alaş ımlıyumuş ak metallardir. 1-3 mm ‘lik kalı ğ

nlııolan
plaka levhalarış
ablonda kullanmayıtercih etmeliyiz. Kalınlaştıkça eğmeçli formlarıvermek
zorlaşır.

Kontrplak–MDF: Ahş ap malzemelerdir. İ

şlenmesinin kolay olması, çalgıaletlerinin
de ağaç malzemesinden yapı lmasından dolayıtemininin kolay olamasısebebiyle daha çok
kullanı
lır. Su ve neme dayanıklıkontrplak ve MDF malzemenin olmasış ablonu rutubet ve
neme karş ıkoruyacağından, ş
ablonun uzun ömürlü olmasıve kullanılmasınısağlar.

2.3.2. 1/1 Ölçekli Resmi Şablon Malzemesine Kopya Etme

Şablonu çı karı
lacak kemençe projesi, ozalit ile çoğaltı ldıktan sonra, kopyalar seçilen
malzemenin üzerine geçici olarak yapı ştı
rılı
r ya da karbon kağ ıdıkullanılarak aktarı lır. Daha
sonra şablonu çı kartı
lacak bölümün, sı nır çizgileri üzerinden 1-2 mm pay bı rakı larak kesilir
(Resim 2.10). Fazlalı lan ş
klar kullanı ablon malzemesine göre alı narak düzeltilir. Çıkartılan
şablonlar, kullanılmadan önce asıl plan üzerinde kontrol edilmelidir

Resim 2.5: Karbon kağı

dı

56
 Resim 2.6: Plan resmin karbon kağı
dıyla ş
ablon malzemeye aktarı
lması

Resim 2.7: Planı

nşablon malzemeye ( MDF malzemeye ) aktarı
lmı
şgörüntüsü

57
2.3.3. Şablonları
n Kesimi

Şablonları
n çıkarı lmasında üç değiş
ik yöntem uygulanabilir.
 Testere ile kesim
 Bıçak ile kesim
 Makas ile kesim

2.3.3.1. Testere ile Kesim

Uygun ş ekilde hazırlanan plakanın kıl testere ile kesilmesidir. Kıl testere ile hassas
olarak kesilen plakanı n kenarlarıdaha sonra eğ e ile düzeltilir ve ş
ablon son şeklini alır. Eğe
ile düzeltilirken formun bozulmaması na dikkat edilmelidir. Bu sebeple testere ile keserken
çizginin biraz dı şı
ndan kesmek yerinde olur. Bu yöntem, ş ablon yapımında kullanı lan bütün
malzemelere uygulanabilir.

Resim 2.8: Testere ile Mdf’den çı

karı
lmı
şşablon

Resim 2.9: Kı
l testereler Resim 2.10: Şablonun tezgaha bağlanmasıve kesimi

58
2.3.3.2. Bı
çak ile Kesim
Uygun ş ekilde hazırlanan plaka, ilk önce bı çağı
n ağzıile çizilerek hatlar tespit edilir.
Daha sonra bı çağı n sı
rtıile bu hatlar üzerinden defalarca geçirilerek plaka çürütülmek
suretiyle kesilir. Bundan sonra plakanı n kenarlarısu zımparasıile düzeltilerek son ş ekli
verilmişolunur. Şablon yapı mında kullanı lan bütün malzemelere uygulanabilir. Çok düzgün
ve hatasız bir yüzey elde edilebildiği için ş
ablon yapı mında en uygun yöntemlerden biridir.
2.3.3.3. Makas ile Kesim
Şablon yapı mında kullanı lan metal plakaların kesilmesinde kullanılan bir yöntemdir.
Hazı rlanan plaka, değiş
ik tip ve büyüklükteki teneke makaslarla (Resim 2.15) kesilir. Kesim
işlemi sırası
nda, plakanın düzgünlüğ ü de bozulur. Bozulan plaka, tahta tokmak veya kauçuk
çekiç ile düzeltilir ve şablon son ş r. Küçük ş
eklini alı ablonların ve detay kı sımları
n
kesiminde kullanı lmamasısebebiyle geçerli bir yöntem değildir.

2.3.4. Şablonları
n Temizlenmesi
Şablonların kesimi esnası nda kenarlarında bir takı m pürüzler kalı r. Bu pürüzleri
temizlemek için plastik çekiç, tahta tokmak, su zımparası , törpü ve eğeler ile temizlenebilir.
Bunun ş ablon çıkarmada kullandı ğımız kesim yöntemi ve malzemenin cinsine göre seçeriz.
Örneğ in MDF. malzemeden yağ tığımız bir şablon ise önce makinede veya kı l testerede
çizgiden 2-3 mm dı şardan keseriz. Törpü ve eğe ile fazlalı kları
nıalı rı
z. Çizgiye
yaklaştığı
mı z noktada su zımparasıkullanarak ş ablonu formuna getiririz.

Resim 2.11: Eğeler Resim 2.12: Zı

mparalar

Resim 2.13: Plastik tokmak Resim 2.14: Tahta tokmak Resim 2.15: Teneke makası

59
UYGULAMA
UYGULAMAFAALİYETİ
FAALİYETİ

İ
şlem Basamakları Öneriler
 Şablonu çı
karmak için gerekli  Şablon çı karmak için gerekli malzeme için
malzemeyi seçiniz. değ işik metaryalleri gözönünde
bulundurunuz.
 Daha once çı karılmışolan ş ablonlar varsa
onlara bakarak doğ ru malzeme seçimine
yardımcı olabilecek bilgiye ulaşabilirsiniz.
 Klasik kemençede küçük parçaları n
çıkarı lması
nda metal malzemeler kolay
işlenemediği için tercih etmeyiniz.
 Projeyi ş
ablonu çıkacak malzemeye  Projeyi malzemeye yapı ştı
rırken her
kopyalayı
nı
z (Resim 2.1-2-3-4). yerinin tam yapı şması na dikkat ederek,
kesim anında projenin yerinden
kalkmaması nısağlayını z.
 Karbon kağı dının ölçüsü küçük olduğ u
için küçük parçalarda kullanı nız.

 Şablonu kesiniz (Resim 2.10).  Seçtiğ iniz malzemeye uyacak kesim

yöntemini belirleyiniz.
 Kesim yaparken iş güvenliğ ine dikkat
ediniz. Çalı ştığı
nız takı mlar kesicidir.
Özellikle kesik ve kanamalara karş ı
hazı rlıklıolunuz.
 Teneke makası ve bı çak ile kesim
yapacaksanı z, aletlerinizin keskin
olması na dikkat ediniz.
 Kı l testere kullanıldıkça ı sınır ve kırılmalar
oluş ur. Minik komporesörlerle hava
vermek, kı rı
lmalarıengeller.
 Çıkardığınız ş
ablonu temizleyiniz.  Ağaç ve metal malzemelerde temizlik
(Resim 2.8) yaparken kopan parçacı klarının el ve
çevresine batmasıolası ğı
lı na karş ı
, parçayı
çıkarmak için cı mbı z bulundurunuz.
 Metal levha kullandı ysanı z tahta tokmak
ve plastik çekiç kullanabilirsiniz.
 Kesim esnası nda makas aş ağı yukarı
keserken metalde eğ ilmeler oluş ur, bunu
plastik çekiç ile düzeltip eğ e ile son halini
veriniz.
 Kontrplak ve MDF malzemede su
zı
mparasıve törpü kullanabilirsiniz.

60
ÖLÇME
ÖLÇMEVE
VEDEĞERLENDİ
DEĞ RME
ERLENDİRME

A. OBJEKTİ
F TESTLER (ÖLÇME SORULARI)

Doğru –Yanlı
şTipi Sorular

Aş
ağı şolarak değerlendiriniz.
daki cümleleri doğru-yanlı

Soruları
n sonundaki yerlere cevapları
nızı“D” veya “Y” ş
eklinde iş
aretleyiniz.

Soru D Y
SORULAR
No
Şablonu, kemençenin yapı
mıaş
aması
nda, kullanmak üzere
1
çı
karırı
z.
2 Şablonu çı
karı
lacak proje ozalit ile çoğaltı
lı
r.
Şablonları4 yöntemle çı kartı
rız. Bunlar testere ile kesim, makas
3
ile kesim, bıçak ile kesim ve ıskarpela ile kesimdir.
Testere ile kesim de sırtlısığaço kullanı rı
z.
4
Teneke makası ile metal parçalarıkeserek ş
ablon yapı
lması
na
5 makas ile kesim denir.

DEĞERLENDİ
RME

Cevapları nızıcevap anahtarıile karş ılaş tı

rı
nız. Doğru cevap sayı nı
zıbelirleyerek
kendinizi değerlendiriniz. Yanlı şcevap verdiğ iniz ya da cevap verirken tereddüt yaş
adı ğı
nız
sorularla ilgili konularıfaaliyete dönerek tekrar inceleyiniz.

Tüm sorulara doğ

ru cevap verdiyseniz diğer faaliyete geçiniz.

61
B. UYGULAMALI TEST
ğı
Yaptı nız uygulamayıkontrol listesine göre değerlendirerek eksik veya hatalı
ş
gördüğünüz davranılarıtamamlama yoluna gidiniz.

DEĞERLENDİ RME ÖLÇÜTLERİ Evet Hayı

r
1 Yapı
lacak klasik kemençenin planıhazı
r mı
?
2 Elinizdeki planıozalit ile çoğ
alttı
nı
z mı
?
3 Şablonu hangi malzemeden yapacağ
ını
zıbelirlediniz mi?
4 Şablon için kullanacağ ınız malzemeye göre ş ablon kesme
yönteminin belirlediniz mi?
5 Şablonu kenarlarınıtemizleyip düzelttiniz mi?

DEĞERLENDİ
RME

Yaptı ğını
z değ erlendirme sonunda “Hayı r” ş
eklindeki cevapları nızıbir daha gözden
geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanı
z öğ renme faaliyetini tekrar ediniz. Eksikliklerinizi
araştırarak ya da öğretmeninizden yardım alarak tamamlayabilirsiniz.

Cevapları
nızı
n tamamı“Evet” ise bir sonraki faaliyete geçiniz.

62
 MODÜL DEĞERLENDİ
RME

MODÜL DEĞERLENDİ
RME
A. PERFORMANS TESTİ(YETERLİ
K ÖLÇME)

ğ
Modül ile kazandıını
z yeterliği aş
ağı
daki ölçütlere göre değ
erlendiriniz.
mm
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayı
r
A- Klasik Kemençe Proje Hazı rlanması
1) Telli çalgılarıaraş tırdınız mı ?
2) Klasik kemençe proje çizimi için gerekli malzeme hazı ğ
rlı ı
yaptınız mı ?
3) Çizeceğ imiz klasik kemençenin form ölçülerini belirlediniz
mi?
4) Form ş ekillerini ölçekli çizdiniz mi?
5) Ön görünüş leri kurallarına uygun çizdiniz mi?
6) Ön görünüş ten izdüş üm taş ı
yarak üst görünüş leri çizdiniz mi?
7) İ ki görünüş ten faydalanarak üçüncü (sol yan) görünüş ü
çizdiniz mi?
8) Çizmişolduğ unuz görünüş leri ölçülendirdiniz mi?
9) En az iki kesit çizdiniz mi?
10) Gerek duyduğ unuz noktaları n detayı nıçizdiniz mi?

B-Şablon Çı
karma
1) Şablon çı cağı
karı nı
z çalgıaletinin projesini hazı
rladı
nız mı
?
2) Projeyi ozalit ile çoğalttı
nız mı
?
3) Şablonu hangi malzemeden yapacağ ınızı z belirlediniz mi?
4) Şablon için kullanacağı nız malzemeye göre ş ablon çıkarma
tekniğinizi belirlediniz mi?
5) Şablonun kenarları nıtemizleyip düzelttiniz mi?

DEĞERLENDİ
RME

Yaptı ğınız değerlendirme sonunda “Hayı r”, ş

eklindeki cevapları
nız var ise öğ
renme
faaliyetlerine dönerek eksiklerinizi tamamlayı
nız.

Bütün cevaplarını
z “Evet” ise modülü tamamladı nı
z, tebrik ederiz. Öğ
retmeniniz size
çeş
itli ölçme araçlarıuygulayacaktır. Öğ
retmeninizle iletiş
ime geçiniz.

63
 CEVAP ANAHTARLARI

CEVAP ANAHTARLARI
ÖĞRENME FAALİ
YETİ
-1 CEVAP ANAHTARI

1 D
2 C
3 B
4 B
5 C
6 D
7 A
8 C
9 D
10 A
11 D
12 A
13 C
14 A
15 E

ÖĞRENME FAALİ
YETİ
-2 CEVAP ANAHTARI

1 D
2 D
3 Y
4 Y
5 D

Cevapları
nı ı
zıcevap anahtarlarıile karşlaş
tı
rarak kendinizi değ
erlendiriniz.

64
 KAYNAKÇA

KAYNAKÇA
 AÇIN Cafer, Enstrüman Bilimi (Organoloji), İ
stanbul, 1994.

 BUYRUKLAR A. Tunç, Yüksek Lisans Tezi, İ

stanbul, 1994.

 AÇIN Cafer, Klasik Kemençe Yapı

m Sanatı
,İstanbul, 2004.

 İ
nternet, www.muzikaletleri.com , Telli ÇalgıResimleri

 İ
nternet, www.kemencevi.com , Kemençe Hakkı
nda Bilgiler

 Ana Britannica, Telli Çalgı

lar, 1990

 Büyük Kültür Ansiklopedisi, Baş nevi, İ

kent Yayı stanbul 1990

 SARIKUŞDr. Cengiz, Yayı şTürk Müziğ

mlanmamı i Belgeleri

 TANRIKORUR Cinuçen, Aksiyon Dergisindeki Makalesi, Pan Yayı

ncı
lı
k 1968

 İ
nternet, www.musikionline.com , Türk Müzik Tarihinde Çalgı
lar

 İ
nternet, www.veyselmuzikevi.com , Klasik Kemençe

 GÜNGÖR Sercan, Lüthiyer, Klasik Kemençe Yapı

mı, Yayı ş
mlanmamı
Dökümanlar, İ
zmir, 2003

65