Εργασία φιλοσοφίας

Ανθρώπινες αξίες και περιβάλλον

Παπαδοπούλου Ιωάννα Β2

Περιβάλλον ονομάζουμε τον φυσικό ,πνευματικό ,ηθικό και κοινωνικό περίγυρο μέσα στον
οποίο ζούμε.Στις θετικές και φυσικές επιστήμες, καθώς και στις επιστήμες μηχανικών, ένα
σύστημα είναι το τμήμα του κόσμου που μελετάται και περιβάλλον είναι οτιδήποτε έξω από
τα όρια αυτού. Μεταξύ του συστήματος και του περιβάλλοντος μπορούν να υπάρχουν
αλληλεπιδράσεις και ανταλλαγές ύλης , ενέργειας ή πληροφορίας.Σε σχέση με τον
άνθρωπο, μπορεί να διακρίνει κανείς μεταξύ άλλων:
• το κοινωνικό περιβάλλον
• το φυσικό περιβάλλον
• το περιβάλλον, με οικολογική σημασία
• το ψηφιακό περιβάλλον
Εμείς όμως θα ασχοληθούμε με την επηρροή του ανθρώπου με την καθημερινότητα του
στο περιβάλλον.
Για την πολιτισμική εξέλιξη της ανθρωπότητας βασική προϋπόθεση είναι η ανάπτυξη ενός
φυσικού περιβάλλοντος ικανού να παρέχει το έναυσμα και την αναγκαιότητα για
πνευματική αναζήτηση και εγρήγορση, αλλά και να έχει τέτοιο εύπλαστο χαρακτήρα , που
να μπορεί να εξασφαλίζει τα μέσα και να αναπροσαρμόζει τις παραγωγικές του
δυνατότητες στις απαιτήσεις και τις ικανότητες της ανθρωπότητας .
Το ανθρώπινο γένος ευτύχισε να βρεθεί μέσα σε τόσο αφιλόξενο αλλά και μαζί φιλόξενο
και ελπιδοφόρο φυσικό περιβάλλον ,που ήταν διατεθειμένο να του εξασφαλίσει τους όρους
διαβίωσης ,αν συμφωνούσε μαζί του και αποφάσιζε να το αναμορφώσει να το σεβαστεί και
να το προστατεύσει ,έως φυσικά το βαθμό που μπορεί. Δεν είναι τυχαίο που το ανθρώπινο
γένος όπως το γνωρίζουμε σήμερα αλλά και όπως το αποκαλύπτει η ιστορία του αναδύθηκε
μέσα από το περιβάλλον .
Στη βάση αυτή ο άνθρωπος δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί ως αυτόνομη ύπαρξη ή
ξεχωριστά από τη φύση
Τα δημιουργήματα του είναι μέρος της φύσης σ’ όποιο επίπεδο κι αν προχωρήσει η
πολιτισμική εξέλιξη .Οι παρεμβάσεις του στη μορφή και την οργάνωση του περιβάλλοντος
υπόσχονται μια αναπόφευκτη ρήξη στη σχέση του με το περιβάλλον. Επίσης η παρεμβολή
του στην ισορροπία που αυτό διατηρούσε μέχρι τώρα και η αναδιάρθρωση των
λειτουργικών του κανόνων συνιστούν μια αναπόφευκτη πορεία υπαγορευμένη από την ίδια
τη φύση .
Άνθρωπος και φύση λοιπόν συνιστούν μια αδιάσπαστη ενότητα . Ο άνθρωπος αποκομίζει
απ’ αυτήν το πρωτογενές υλικό για την εξέλιξη του , ενώ η φύση μέσω αυτού εκλογικεύει
και αποδεσμεύει τις βαθύτερες δομές και δυνάμεις της.
Στη σχέση αλληλεξάρτησης και αλληλεπίδρασης που αναπτύσσεται ανάμεσα τους μέχρι
τώρα κυριαρχούσε η πρόσφορα και η συμβολή του φυσικού περιβάλλοντος στην εξέλιξη
της ανθρωπότητας .
Η σημασία του φυσικού περιβάλλοντος στη διασφάλιση των όρων που προαπαιτεί η
επιβίωση του ανθρώπου είναι καθοριστική .
Τα απαραίτητα συστατικά που έχει ο άνθρωπος , ο αέρας , το νερό , τα θρεπτικά στοιχεία ,
που συμβάλλουν στην ομοιόσταση και την απόκτηση της απαιτούμενης ενέργειας για της
οποίες δραστηριότητες ,βρίσκονται μέσα στο φυσικό περιβάλλον.
Το ίδιο συμβαίνει και με τις ουσίες που χρησιμοποιεί για να βελτιώσει τη σωματική του
κατάσταση και να αντεπεξέρχεται στις ασθένειες .
Το φυτικό Βασίλειο ,κυρίως ,είναι εκείνο που τροφοδοτεί τον πολιτισμό με ουσίες
φαρμακευτικής και θεραπευτικής δράσης.
Προσπαθώντας να βελτιώσει τους όρους της διαβίωσης τους ο άνθρωπος ιδιοποιείται
ολοένα και περισσότερο το φυσικό πλούτο , καθώς ανακαλύπτει σταδιακά τη χρηστικότητα
του .
Στη πορεία αυτή ο κύριος άξονας της πολιτισμικής εξέλιξης είναι η προσπάθεια
διερεύνησης ,διαλεύκανσης και αιτιολόγησης των φυσικών φαινομένων που στοιχειοθετεί
το πρώτο βήμα για την περαιτέρω αξιοποίηση τους . Οι ανθρώπινες αισθήσεις όμως είναι
σε θέση να αντιληφθούν ένα μόνο μέρος της φυσικής πραγματικότητας ,μια από τις
πολλαπλές της διαστάσεις ,που είναι ίσως και η λιγότερο σημαντική .
Την αδυναμία αυτή έρχονται να υπερβούν οι επιστήμες και η τεχνολογία ,που με τις
γνώσεις και τα επιτεύγματα τους παρέχουν στον άνθρωπο την δυνατότητα να αντικρίσει ένα
ακόμα επίπεδο της φυσικής πραγματικότητας.
Όμως οι επιστήμες και η τεχνολογία με το πέρασμα των χρόνων αρχίζουν να προκαλούν
μια ραγδαία καταστροφή στη σχέση μας με το περιβάλλον .Και όσο μεγαλύτερη γίνεται
αυτή η καταστροφή τόσο περισσότερο συνεχίζουν με πείσμα και θέληση να κάνουν ακόμα
περισσότερα .
Μέρα με τη μέρα ,χρόνο με το χρόνο αντιλαμβανόμαστε τις συνέπειες των πράξεων μας
χωρίς όμως να ευαισθητοποιούμαστε αρκετά ώστε να δώσουμε ένα οριστικό τέλος σ’ αυτόν
τον εμφύλιο πόλεμο από τον οποίο ουσιαστικά εμείς θα βγούμε ζημιωμένοι.
Οι διαστάσεις της καταστροφής του περιβάλλον το στο σύγχρονο κόσμο είναι ιδιαίτερα
εμφανείς ,αφού ο σύγχρονος κόσμος παρουσιάζει συνεχώς έναν καθαρά αντιφατικό
χαρακτήρα .
Από τη μια μεριά έχει διεισδύσει σε ένα βαθύτερο επίπεδο οργάνωσης της φύσης και
αναζητά σε αυτό τις μελλοντικές προοπτικές του , και από την άλλη οι αισθητικές του
άξιες , η πνευματική του υγεία αλλά και η βιολογική του υπόσταση παραμένουν
συντονισμένες με την άμεση αντικειμενικά σχέση του με τη φυσική πραγματικότητα.
Πιο συγκεκριμένα η ραγδαία ανάπτυξη που συντελέστηκε τον τελευταίο αιώνα επέδρασε
καθοριστικά στο φυσικό περιβάλλον .
Χρησιμοποιώντας τα τεχνολογικά δεδομένα ακολούθησε άμετρη πορεία με αποκλειστικό
σκοπό τη συσσώρευση επιτευγμάτων ενώ στήριξε την πρόοδο σε δυο άξονες ,την
παραγωγή ενέργειας και αγαθών και τη δημιουργία τέτοιων συνθηκών διαβίωσης που να
ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της .
Η υπερπαραγωγή ,όμως , εξάντλησε τις μέχρι τώρα γνωστές δυνατότητες του
περιβάλλοντος, ενώ η παρέμβαση του ανθρώπου στη διαμόρφωση των συνθηκών ζωής του
άλλαξε την εικόνα του και διατάραξε την ισορροπία του . Οι πλουτοπαραγωγικές πήγες του
πλανήτη υπέστησαν μιαν ανυπολόγιστης άξιας κατασπατάληση .
Ο σύγχρονος κόσμος αναζητά απεγνωσμένα λύση στο ενεργειακό πρόβλημα καθώς τα
αποθέματα πετρελαίου όλο και στερεύουν .
Στις μέρες μας η ξηρασία πλήττει το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη .
Η αύξηση του πληθυσμού συνδυαζόμενη με την υπερκαταναλωτική νοοτροπία εξανάγκασε
το περιβάλλον να παράγει αγαθά σε αφύσικους ρυθμούς με αποτέλεσμα οι δυνατότητες του
να περιοριστούν κάθετα .
Το φυτικό και ζωικό Βασίλειο ,αδυνατώντας να καλύψει τη ζήτηση ,εντάχθηκε στη
βιομηχανική παραγωγή ,έχασε την αυτοτέλεια και τα ουσιώδη συστατικά του και
μετατράπηκε σε παραγωγικό μέσο. Από την άλλη πλευρά η πυρηνική ενέργεια επιβάρυνε το
περιβάλλον με τόνους ραδιενεργών κατάλοιπων. Οι εναλλακτικές μορφές ενέργειας δεν
έχουν ακόμη αποκτήσει ισχυρή υπόσταση και η χρήση τους είναι περιορισμένη.
Παράλληλα , η προσπάθεια για αύξηση της φυτικής και ζωικής παραγωγής οδήγησε στην
εφαρμογή τεχνικών μέσων ,λιπασμάτων, ορμονών και γενετικών παρεμβολών που
διέσπασαν τη φυσική ακολουθία και τις διάφορες των ειδών προκαλώντας πολλές
ανεπιθύμητες παρενέργειες.
Ο σύγχρονος άνθρωπος διατηρείται στη ζωή με τροφές και μορφές ενέργειας που απέχουν
από αυτές που θα ορίζονταν ως φυτικές. Δεν παύουν όμως και αυτές να αποτελούν μέρος
της φύσης με την ευρύτερη έννοια του όρου .
Αλλά η παρέμβαση του ανθρώπου στο φυσικό περιβάλλον δεν περιοριστικέ σε αυτό το
επίπεδο. Ολόκληρη η πολιτισμική εξέλιξη χαρακτηρίζεται από την προσπάθεια δημιουργίας
τεχνητών προϋποθέσεων ,που θα εξασφαλίζουν την προσπάθεια από τις φυσικές
αντιξοότητες και θα βελτιστοποιούν την πλήρωση των αναγκών.
Ο αποκλεισμός και η καταστροφή του φυτικού και ζωικού κόσμου με γνώμονα την
πληθυσμιακή και παραγωγική ανάπτυξη είναι το κυρίαρχο χαρακτηριστικό τους. Τα βουνά
ισοπεδώνονται στην αναζήτηση δομικών υλικών, τα δάση αποψιλώνονται για να
χρησιμοποιηθούν ως πρώτη ύλη η να καλλιεργηθούν, τα ποτάμια και οι λίμνες
αποξηραίνονται η αλλάζουν κατευθύνσεις.
Η φύση έπαψε πλέον να αποτελεί αισθητικό πρότυπο για τον ανθρώπινο πολιτισμό που
οργανώνει τους όρους της ζωής του με γνώμονα τις άξιες και τις αρχές του.
Την ίδια στιγμή η αύξηση των παραγωγικών δραστηριοτήτων, του ανθρώπινου πληθυσμού
αλλά και των μέσων που χρησιμοποιεί για την εξασφάλιση των ανέσεων του προκαλεί μια
πρωτόγνωρη συσσώρευση απόβλητων, όπου προεξάρχουν τεχνητές χημικές ενώσεις και
στοιχεία που δεν μπορούν να αποικοδομηθούν από τους φυσικούς μηχανισμούς, ώστε να
εισέλθουν ξανά στην αλυσίδα της παραγωγής. Οι περισσότερες μάλιστα είναι επιβλαβείς
για τη ζωτικότητα των οργανισμών και των μηχανισμών του περιβάλλοντος.
Οι θάλασσες μετατρέπονται σε δεξαμενές βιομηχανικών απόβλητων και αστικών λυμάτων.
Η σύνθεση του ατμοσφαιρικού αέρα αλλάζει με την αύξηση του ποσοστού των αέριων
προϊόντων της καύσης για την παραγωγή ενέργειας τόσο σε βιομηχανικό επίπεδο όσο και
στο επίπεδο των μέσων μεταφοράς που κατακλύζουν το σύγχρονο κόσμο.
Οι ενώσεις αυτές είναι υπεύθυνες για μια σειρά σοβαρών αναπνευστικών παθήσεων, αλλά
και για το φαινόμενο του θερμοκηπίου, που προκαλεί την αύξηση της θερμοκρασίας στον
πλανήτη.
Επίσης οι δερματικές παθήσεις και η καρκινογένεση αυξάνουν τα ποσοστά τους. Το έδαφος
γίνεται τόπος ταφής χημικών και πυρηνικών κατάλοιπων και δέχεται διαρκώς νέες
ποσότητες τοξικών γεωργικών φαρμάκων.
Οι ουσίες αυτές παραμένουν αδιάσπαστες η διασπώνται με πολύ αργούς ρυθμούς και
μεταφερόμενες σταδιακά στην τροφική αλυσίδα, θα παραμένουν για μακρύ χρονικό
διάστημα μια διαρκής πηγή κίνδυνου για την ανθρωπότητα
Ο σύγχρονος πολιτισμός βρίσκεται αντιμέτωπος με ένα καθοριστικής σημασίας πρόβλημα.
Τα επιτεύγματα του, που βελτίωσαν τις συνθήκες και το μέσο όρο ζωής, είναι εκείνα που
ευθύνονται για την εμφάνιση νέων και πολυπλοκότερων αντιξοοτήτων. Παρόλα αυτά δεν
υπάρχει καμία αμφιβολία πως οι στόχοι που τέθηκαν στην αναπτυξιακή πορεία αλλά και τα
μέσα που χρησιμοποιήθηκαν στην προσπάθεια για την επίτευξη τους δεν έλαβαν υπόψη
τους την ισορροπία του φυσικού περιβάλλοντος.
Οι βιομηχανικές μονάδες, προκείμενου να ελαχιστοποιήσουν το κόστος παραγωγής,
εμπλέκονται σ’ έναν αθέμιτο ανταγωνισμό με πρώτο θύμα το φυσικό περιβάλλον. Η
συνέχιση της βιομηχανικής κατεργασίας μέχρι την παραγωγή ουσιών ανακυκλώσιμων από
το φυσικό περιβάλλον και η τοποθέτηση φίλτρων για την κατακράτηση εκείνων που είναι
επικίνδυνες και τοξικές, ενώ είναι τεχνολογικά εφικτές, παραμένουν ανεφάρμοστες γιατί
κοστίζουν.
Όμως λίγοι είναι αυτοί που σκέφτονται τι μπορεί να κοστίσει όλο αυτό στο περιβάλλον.