Características económicas do

proceso de innovación e
perspectivas teóricas:
o enfoque evolucionista
Xavier Vence
Master DEIN
TEMA 3. Características económicas do proceso
de innovación: perspectivas teóricas
• TEMA 3. Características económicas do proceso de innovación e
perspectivas teóricas:
• a) Propiedades do coñecemento/información desde a perspectiva
neoclásica de fallos de mercado: Incerteza, externalidades, ben
público, apropiabilidade.
• b) Perspectiva evolucionista: diversidade, selección e evolución.
Ritmo e dirección da innovación. A innovación como proceso de
aprendizaxe: coñecemento tácito vs codificado; learning by doing,
learning by using... Características: Secuencial, Acumulativo, “path-
dependence”, localizado, interactivo.
• c) Carácter sistémico do proceso de innovación: Do modelo lineal
ao modelo interactivo. Diversidade de axentes, interrelacións,
complementariedades, cooperación, proximidade. Open
Innovation. Papel sector público, dos usuarios e consumidores.
Common Innovation, social innovation. Sistema Nacional de
Innovación e dimensión territorial.
 A innovación como actividade económica:
coñecemento e aprendizaxe
• A innovación non é só un ben material (nin como input, artefacto,
máquina; nin como resultado, produto, servizo)
• A innovación é un proceso e, polo tanto unha actividade
económica, que crea e aplica algo novo: unha nova función, unha
nova prestación
• Unha actividade económica especial:
– A clave diferencial: a materia prima clave e o valor do resultado non
deriva dos elementos materiais senón dos inmateriais
– Cal é a materia clave?: o coñecemento
– A innovación é uso de coñecemento para a creación e aplicación de
novo coñecemento
– Que características ten o coñecemento como ben económico?
– Que características ten a actividade de creación de coñecemento?
Aprendizaxe
– Que tipos e patróns de creación de coñecemento/aprendizaxe
existen?
 Da información ao coñecemento e a
aprendizaxe
• Neoclásica:
– Información=coñecemento como ben público
– Fallos de mercado: Problema de apropiación
privada, incentivos, incerteza, externalidades…
• Evolucionistas:
– Coñecemento tácito e coñecemento codificado
– Aprendizaxe como proceso: tipos
 Neoclásicos: Coñecemento e Información como Sinónimos
(microeconomia )
• É un ben público:
• -Non excluible
• -Non rival
• -De uso universal , ou diversificado
• -Indivisíbel
- Formado por coñecemento codificado, facilmente transferébel á sociedade
e ramas económicas
- O Coñecemento tecnolóxico é produto de esforzos institucionais que
derivan na introducción de innvacións provintes das invencións científicas.

• Proceso lineal de xeración- difusión:

• ESFORZOS DESCUBRIMENTOS APLICACIONS
• INSTITUCIONS CIENTIFICOS EN ACT ECONOMICAS

- Flue espontaneamente no sistema económico. Costos de transacción

baixos.
 Enfoque evolucionista: Coñecemento non é só Información

• Conceptos Diferentes: Información vs. Coñecemento

• Coñecemento Tácito vs Coñecemento Codificado
• Coñecemento: Pode ser apropiado ou non
• Unha vez apropiado: é un ben privado:
– NON sempre é codificábel: Tácito
– depende da experiencia particular de quen o desenvolve
– A sua difusión implica costos debidos ao carácter tácito.
– Exclusivo
– Apropiábel
– Non é de uso universal; senón de alcance local.
• “cada unidade pode ser creada, usada e intercambiada se existen
competencias específicas das empresas”(alcance idiosincrático)

• Proceso de xeración de innovacións:

– Interacción: Coñecemento tácito- codificado. Sistema nacional de
innovación- difusión de innovacións- creación de novos coñecementos
tecnolóxicos.
Tipoloxía do coñecemento (evolucionistas)
Tácito Codificado
Interno Habilidades por experiencia cotidiana Esforzos sistemáticos para ordear
Procesos proba e erro coñecemento. Actividades formais
Xeración cotidiana de I+D
(Firma) Tempo de xestación específico.
(problemas locais da firma) (Firma)

Externo Socializacion “cuaseformal” Socialización estrictamente formal

Intercambio, imitación de habilidades e -Intercambio de coñecemento
experiencias do entorno no mercado codificado, estandarizado e de
(Firma –mercado) aplicación diversa.
(Redes sociais da firma) -Asignador de fluxos: Mercado.
O costo de transferencia é relevante. -Costo de transferencia
A localización é relevante -Cooperación:
Firmas-Firmas;
Firmas –Universidades;
 EVOLUCIONISMO: PRINCIPAIS APORTACIÓNS
• Desde unha perspectiva histórica (N. Rosenberg, P. David)
• Ondas longas da acumulación e sistemas tecnolóxicos ( Mensh, Freeman e al.,
Carlota Pérez)
• Paradigmas tecnolóxicos, traxectorias tecnolóxicas, reximes tecnolóxicos (Nelson
e Winter, Dosi, Sahal, Malerba...)
• Crecemento económico con aprendizaxe e rendementos crecentes (Nelson,
Metcalfe, Arthur...)
• Sistemas Nacionais/Rexionais de Innovación (Lundvall, Nelson, Freeman, Cooke..

IDEAS COMÚNS
• -innovación como creación de diversidade e selección entre opcións en
competencia (analoxía coa bioloxía e a t.da evolución), nun marco de institucións
e rutinas que tamén co-evolucionan.
• -innovación como motor do crecemento económico
• -desenvolvemento tecnolóxico como un proceso evolutivo, acumulativo,
interactivo e sistémico
• -rómpese a dicotomía entre a producción de innovacións e a sua difusión:
– A tecnoloxía non é un dato definitivo e rematado no momento en que
aparece senón que vai evoluír
– a difusión non ten lugar nun entorno abstracto senón que ten lugar nun
contexto industrial, económico e social específico co que mantén un feed-
back permanente. Con institucións e rutinas.
 RESULTADOS EMPIRICOS ESTILIZADOS
• 1. IMPORTANCIA CRECENTE DOS INPUTS CIENTÍFICOS NO PROCESO DE
INNOVACIÓN.
• 2. CRECENTE COMPLEXIDADE DAS ACTIVIDADES DE I+D >>>PLANIFICACIÓN A
LONGO PRAZO.
• 3. CORRELACIÓN ENTRE ESFORZO DE I+D E OUTPUT INNOVADOR EN MOITOS
SECTORES E AUSENCIA DE CORRELACIÓN EVIDENTE ENTRE MERCADO E OUTPUT
INNOVADOR POR OUTRO.
• 4. COÑECEMENTO TÁCITO E LOCALIZADO: "LEARNING-BY-DOING".
• 5. A CRECENTE FORMALIZACIÓN INSTITUCIONAL DA INVESTIGACIÓN.
• 6. CUMULATIVIDADE: O CAMBIO TÉCNICO NON OCURRE AO AZAR SENON QUE:
• . PATH DEPENDENCE: A SUA DIRECCIÓN É DEFINIDA POLO ESTADO DAS
TECNOLOXÍAS EN USO
• . RENDEMENTOS CRECENTES: A POSIBILIDADE DE CONSEGUIR AVANCES
TECNOLÓXICOS É FUNCIÓN ENTRE OUTRAS COUSAS DO NIVEL TECNOLÓXICO
CONSEGUIDO POR ELAS PREVIAMENTE.
• 7. A EVOLUCIÓN DE TECNOLOXÍAS AO LONGO DO TEMPO PRESENTA
REGULARIDADES E PAUTAS DE CAMBIO.
 PROPIEDADES DO PROCESO DE INNOVACIÓN
(evolucionista)
1. Carácter específico e localizado do progreso técnico: creación de
diversidade
2. Carácter acumulativo: proceso de aprendizaxe e rendementos
crecentes.
3. Path dependence
4. Incerteza dos resultados: incerteza técnica e incerteza
económica.
5. Carácter tácito (versus codificado) do coñecemento : posíbel
apropiabilidade privada.
6. Carácter interactivo: externalidades sectoriais e territoriais.
Cooperación.
7. Carácter sistémico: interdependencias técnicas e
interdependencias socioeconómicas (incentivos, finanzas, sector
público, educación, etc)
 Incerteza: 5 tipos/cinco momentos

Incerteza de financiamento

-Conseguirá Incerteza técnica proxecto I+D

financiament
o privado? Obteranse os Incerteza técnica de Innovación
resultados Será Incerteza de mercado:
E apoio
público? esperados? autorizado? terá éxito?
En canto Será posible Incerteza económica
tempo? industrializar? Rentabilidade
Con que En que prazo? Que rentabilidade?
costes?
Con que CicloVidaPoducto:
coste? A partir de
cando?Até cando?
 Incerteza, risco, tempo
• Incerteza é diferente do risco
• Incerteza, risco e ciclo de vida do produto (ou
da tecnoloxía) son moi importantes
• Cada produto, cada tecnoloxía, cada sector
ten un Ciclo de Vida específico
• Na economía, nos negocios, no investimento o
tempo é unha variábel crítica…e o tempo é
irreversíbel
 Secuencia, Path-dependence e irreversibilidades no
proceso de innovación
• Interactividade cognitiviva e linearidade temporal
• Todos os procesos (lineais ou interactivos) teñen lugar no
tempo (Amendola e Gaffard): son secuenciais, path-
dependence e irreversíbeis
• Temporalidade das actividades e temporalidade
financeira
• A interacción ten un tempo propio:
– Identificación > decisión proposta > negociación >
coordinación > execución > xestión dos resultados
• O financiamento e investimento innovador tamén:
– Recursos > Investimentos (sunk costs)-construcción de
capacidades > posta en funcionamento > uso de capacidades
> comercialización > Retorno (rentabilidade)
 Incerteza e risco
PharmaMar se desploma un 33% tras anticipar el rechazo
europeo a la comercialización de Aplidin EUROPA PRESS9/11/2017
• Las acciones de PharmaMar se desplomaban más de un 20% cercanas las 14.00 horas tras admitir
que prevé una opinión en contra de la Agencia Europea de Medicamentos (EMA) a la aprobación
de la solicitud de autorización de comercialización para Aplidin en la indicación de mieloma
múltiple presentada en octubre de 2016. Las acciones caen un 33% al cierre en 2,17 euros.
• La compañía se muestra "profundamente sorprendida" ante esta tendencia de voto en el CHMP
(Comité de Medicamentos de Uso Humano (CHMP) por varias razones: la primera que el estudio
de Fase III de registro ADMYRE que sirvió de base a la solicitud presentada por Pharmamar obtuvo
previamente a su inicio el 'Protocol Assistance' de la EMA (asesoramiento en la elaboración del
protocolo).
• En segundo lugar, que el objetivo principal del estudio ADMYRE (Supervivencia Libre de
Progresión-PFS) se cumplió de forma "estadísticamente significativa".
• En tercer lugar, que el último informe de ponente y coponente recibido el pasado 31 de octubre,
después de un año de evaluación de la solicitud, no señalaba ninguna objeción mayor e indicaba
que podría ser aprobable.
• En cuarto lugar, y a pesar de no haber objeciones mayores en el referido informe, la compañía fue
convocada a una sesión oral el martes ante el CHMP.
• Pharmamar explica que la discusión en dicha sesión oral se centró en cierta metodología
estadística relativa a uno de los objetivos secundarios del estudio que ya había sido aceptada
previamente por los propios evaluadores.
• En quinto y último lugar, PharmaMar ha sido informada verbalmente por la EMA del trend vote
negativo del CHMP.
 INNOVACIÓN COMO CADEAS DE INTERACCIÓNS
(Kline & Rosenberg)
Da innovación como proceso interactivo ao SNI
• Estudos SPRU (Freeman…) mostran que o éxito na innovación está
ligado á relación de l.p. e estreita interacción con axentes externos á
empresa.
• O “Chain-linked model” (Kline & Rosenberg) mostra o límite do modelo
lineal e a importancia da cadea de feedback entre a produción, os
esforzos científicos, os usuarios.
Investigación – Pública e Privada

Coñecemento – Público, práctico, privado

ConcepciónDeseño Redeseño Interación

Evaluación de
mercado e e usuario
Proba Adaptación
 PARADIGMA TECNOLÓXICO
• O PARADIGMA TECNOLÓXICO: "un 'modelo' e un 'patrón'
de solución de certos problemas tecnolóxicos, basado
nunha selección de principios derivados das ciencias
naturais e das tecnoloxías materiais" (Dosi)
• Nun paradigma debe haber un factor clave:
– Un corpo científico central
– Con gran potencial (ilimitado) de aplicacións
– Con capacidade para ofrecer un novo abano de bens e servizos
– Cunha nova estrutura de custes
• Exemplos (paradigmas líderes de cada revolución
tecnolóxica): mecánica; electricidade; electrónica; química
orgánica-petroquímica; microelectrónica; nanotecnoloxías;
biotech
 TRAXECTORIA TECNOLÓXICA
• A dinámica de innovación é un proceso aberto, até certo punto imprevisíbel.
• A TRAXECTORIA TECNOLÓXICA como "o patrón de solución normal dos problemas
dentro dun paradigma tecnolóxico” (Dosi)
• ('traxectoria tecnolóxica'= traxectoria natural'= imperativo tecnolóxico' ou
"secuencia compulsiva" )

• Un paradigma tecnolóxico
– acota os problemas abordabeis no seu marco e encauza as solucións a eses
problemas.
– Impón fortes prescripcións en canto ás direccións do cambio técnico.
• A dirección do progreso técnico aparece como solución dos problemas e
necesidades que se van plantexando dentro dun paradigma:
– enfocando os esforzos na exploración das oportunidades tecnolóxicas que
éste ofrece (acumulatividade) e
– exercendo un poderoso efecto de exclusión a repecto de outras posibeis
alternativas (path-dependence).

• Cada paradigma tecnolóxico posúe uns procedementos e mecanismos de busca

propios (I+D, aprendizaxe, Know-how ) e unha "lóxica" no tipo de solucións
 Natureza do progreso técnico:
CONTINUIDADE E DISCONTINUIDADE
• Paradigma=discontinuidade vs traxectoria=continuidade:
• A emerxencia dun novo paradigma marca discontinuidades na
dinámica do progreso técnico frente á continuidade da traxectoria
dentro do marco dun paradigma .
• Novo paradigma tecnolóxico emerxe a partir de:
– novas posibilidades ofrecidas pola ciencia (diversidade),
– pero na súa configuración interveñen criterios de selección
emanados de instancias económicas e institucionais.
• O abano dos problemas abordados na ciencia nun determinado
momento non abarca todos os potencialmente posíbeis e vaise
cerrando máis ao pasar ás ciencias aplicadas e á tecnoloxía.
• Ao longo desa secuencia "descendente" as forzas económicas e os
factores institucionais e sociais operan como un mecanismo de
selección fundamental, con diversos niveis de selección e filtro.
 Mecanismos de avance e selección: SELECCION DE
PARADIGMAS
OS FILTROS EX ANTE MAIS XERAIS son
• A. As valoracións de
• . FACTIBILIDADE,
• . COMERCIABILIDADE E
• . RENTABILIDADE ,
• pero non son suficientes para discriminar ex-ante entre paradigmas posibeis, cuxas vantaxes son a
miudo difíceis de establecer a priori como consecuencia da incertidume intrínseca ao proceso.

• B. Outras variabeis máis específicas que actuan tamén a priori:

• "a) o interese económico das organizacións implicadas en I+D nesas novas áreas tecnolóxicas;
• b) a sua historia tecnolóxica, os campos da sua especialidade, etc;
• c) variabeis institucionais 'stricto sensu' tales como organismos públicos, militares, etc.“ frente á
febleza dos mecanismos de mercado para seleccionar direccións tecnolóxicas nos estadios iniciais
dunha industria. v.g., papel do Estado e do militar no desenvolvemento dos semiconductores, a
microelectrónica e os computadores, a enerxía nuclear, etc.
• d) Tamén o conflicto social na producción e na distribución do ingreso é un poderoso factor
determinante da selección de tecnoloxías "labour-saving". Polo tanto, haberá unha relación a longo
prazo entre o modelo de desenvolvemento social e o paradigma tecnolóxico elexido (p.e., a extensión
do taylorismo).

FILTRO EX POST: O MERCADO

• O mercado sanciona ex post unha ou varias opcións entre o abano de productos.
 traxectorias tecnolóxicas
• A DIRECCIÓN DO PROGRESO TÉCNICO NORMAL ven dada polo
desenvolvemento de traxectorias tecnolóxicas cuxa senda é incerta
pero está determinada pola forma normal de resolución dos
problemas que é propia a cada paradigma.
• Esas traxectorias configuran un conxunto de estandares
tecnolóxicos para un considerábel periodo de tempo.
• A traxectoria tecnolóxica é "a realización das promesas contidas no
novo paradigma".

• Selección da traxectoria: O entorno non modifica as posibilidades

contidas nunha tecnoloxía nin modifica unha traxectoria tecnolóxica
determinada pero discrimina e selecciona as traxectorias
dominantes en base a diversos criterios.
 SELECCIÓN das traxectorias tecnolóxicas
Nelson e Winter toman elementos do mercado -o beneficio- e
extra-mercado no seu modelo xeneral do ENTORNO DE
SELECCIÓN, cuxa importancia varia segundo o sector:
• "1) Prezos relativos e beneficio: a natureza dos beneficios e
costes previstos polas organizacións que van decidir adoptar ou non
adoptar unha nova innovación;
• 2) regulación: a forma en que as reglas e preferencias do
regulador e do consumidor influen no que é 'rentábel';
• 3) expansión: a relación entre beneficio e expansión ou
contracción de organizacións particulares
• 4) aprendizaxe e imitación: a natureza dos mecanismos polos
que unha organización aprende sobre as innovacións exitosas de
outras organizacións e os factores que facilitan ou impiden a
imitación".
 Rupturas nas traxectorias
• Nelson e Winter admiten “rupturas" nos patróns de
progreso tecnolóxico:
• -Nun determinado momento toda a I+D diríxese a unha
das traxectorias en particular e casi nada a outras, de tal
forma que co tempo poden darse retornos decrecentes.
• -ocasionalmente pode ser creado novo coñecemento que
mellore un elo feble e que a investigación aplicada tendía
a ignorar.
• -A conxunción de ambas circunstancias pode provocar un
cambio na natureza do I+D, deixando obsoleto o vello
coñecemento e a vella experiencia.
 Modos de innovación empresarial
A. Modo de innovación interno (+- pechado):
-Modelo lineal Technology-push: I- i – P – m- M
-Modelo lineal Demand-pull: NecMerc – I+D- P – m -M

B. Modo de innovación interactivo (aberto):

-STI: Ciencia-Tecnoloxía-Innovación
-DIU: Doing-Using-Interacting

C. Modo de innovación depende de:

– Tipo/forma do coñecemento (científico/formal vs tácito)
– Tipo de sector
– Tipo de empresa
– Territorio (sistema innovación)
 Tipoloxía da base de coñecemento (Asheim, Todtling,...)
a.- Coñecemento analítico (know what, know why, Lundvall & Johnson)
• intensivas en I+D
• uso de capital científico para realizar artefactos tecnolóxicos
• relación universidade/CPI-industria -› global

b.- Coñecemento sintético (know how, know who, Lundvall & Johnson)
• Tecnoloxías xeradas vías actividade de solución de problemas (I.
tradicional)
• Colaboración con actores da cadea de valor
• Innovación incremental
• Coñecemento tácito é importante
• Proximidade xeográfica é importante

c.- Coñecemento simbólico : Industrias creativas (artísticas, cine, lit)

• Complexo coñecemento tácito sobre “como” e “quen” -› Learning by doing
>Importancia das relacións sociais
>Importancia da Comunicación directa
 Variedade da OPEN INNOVATION
VARIEDADE NA OPEN INNOVATION:
– A importancia do coñecemento externo e a combinación co coñecemento interno no proceso
de innovación xa vén de vello. Igual que a innovación como proceso interactivo (Rosenberg)
– O concepto de open innovation destaca a amplitude da súa aplicación.
A variedade depende de:
A>Fontes da open innovation:
• Consumidores e usuarios (en certos sectores) (Von Hippel)
• Proveedores (noutros sectores)
• Relación coa universidade ou centros semipúblicos de I+D

B>Canles da apertura:
• Formais-contractuais: máis colaboración. Maior fluidez e colaboración a l/p
• Informais: Relacions sociais. Redes persoais en certas comunidades profesionais.

C>Arquitectura xeográfica da apertura:

• As firmas globais poden ser máis innovadoras porque os seus lazos tenden a darlles acceso a novo
coñecemento e complementario: As redes globais axudan a romper o lock-in.
• A combinación de coñecemento externo codificado a través de actores que captan coñecemento
fóra CON coñecemento tácito local reforza a aprendizaxe local =› interdependencia
 Industrial knowledge base e vía da apertura (inbound openness)
OPEN Ind. de base analítica
INNOVATION
Fontes e • Colaboración I+D e
canles da outros tipos de
innovación transferencia do
coñecemento analítico.
• Vía relacións formais
Ind. sintéticas Ind. simbólicas
• Actores cadea valor • Clientes/
(clientes e proveedores) proveedores/
e competidores. competidoresa
• Relacións formais e • Transferencia de
informais. Knowledge Knowledge a través
incorporado nas de canles informais.
persoas e experiencia.

Arquitectura • Dependente das • Economías de • Dependente sobre

xeográfica relacións nacionais e localización e network todo de recursos
internacionais, e menos aprendizaxe multinivel. rexionais
das rexionais. • Dependente nivel
rexional.
Exemplos • Biotec • Enxeñarías • Cine
• Farmacéuticas • Química • Vídeo
• Maquinaria • Artísticas
• Enxeñaría Naval • Literatura
• Construcción
• Consultoría
• Telecomunicacións
• Finanza
 CASO INDUSTRIAS INTENSIVAS EN HABILIDADES.
(conocimiento tácito) Industrias intensivas en
habilidades:
Textiles, prendas de vestir
LTK: R&D, Socialización. Cuero y calzado
Muebles
Servicios financieros

Aprendizaje interno y
socialización

Ciclo de vida del Conocimiento tecnologico

+Insumo base: conocimiento Cae exclusividad y

tacito; experiencia apropiabilidad
+Las innovaciones tempranas +Difusión amplia
son Sujetas a apropiación por
cierto tiempo.
+Difusión escasa. +Conocimiento codificado
externo.
+Conocimiento tácito Interno -mas accesible
-garantiza exclusividad, -es casi genérico; posee alto
apropiabilidad contenido de información y es
de uso diversificado

LTK: Aprendizaje LTK : R&D Recombinación, Socializacion

 CASO INDUSTRIAS INTENSIVAS EN CIENCIA.
(conocimiento codificado)
Industrias intensivas en
Ciencia:
Industria química
Industria farmacéutica
Biotecnológicas
Industria de la electrónica
Software e informática
Ciclo de vida del Conocimiento tecnológico ID; recombinación

La innovación se deriva de: +Habilidades de la firma

conocimiento científico externo +Experiencia en la aplicación de
(laboratorios universidades) conocimiento codificado
Conocimiento científico interno
Conocimiento codificado externo: Conocimiento tácito
Información publica.
Difusion-Imitacion poco factible
Una vez aplicado en industrias Resultados heterogéneos
especificas: Dificultad para el
aprendizaje; exclusividad natural: solo
para el generador de combinaciones.

LTK: R&D, Recombinación LTK: Socialización; Aprendizaje

 Diferencias sectoriais na actividade de I+D
(Nelson-Winter)
1. A apropriabilidade privada dos resultados resulta ser un factor moi
importante para explicar a intensidade de I+D.
• 2. Esa importancia varía segundo se trate de productos ou procesos:
a apropriabilidade de producto é un factor mais importante na
regresión de intensidade de I+D en productos que a apropriabilidade
de proceso na I+D sobre procesos.
• 3. As industrias mostran unha diferente efectividade ou
productividade dos seus investimentos en I+D en función das
oportunidades tecnolóxicas, que fundamentalmente depende da
intensidade dos seus lazos coa ciencia.
• 4. A fortaleza dos lazos das tecnoloxías de cada industria coa ciencia,
e o ratio de concentración, son a maior forza na ecuación da
intensidade de I+D de proceso.
• 5. Obsérvase unha relación positiva entre a intensidade de I+D e a
contribución da investigación universitaria.
 Vías da apropiación
1. As vías máis adecuadas para valorizar e protexer a vantaxe
competitiva dunha innovación de producto son, como media, " o
liderato", "a rapidez de aprendizaxe" e os "superiores esforzos de
venta e servicios", que resultan máis efectivas que as "patentes
para prevenir a duplicación ou para asegurar un ingreso por
royalties". En cambio, como media, o "secreto" é menos efectivo
que a protección da patente.

2. No caso da innovación de proceso o secreto é un medio máis

efectivo que a patente.

3. Os medios máis eficaces varían segundo as ramas. En industrias

de tipo químico ou equipos mecánicos as patentes poden ter
efectividade. Noutros como os semiconductores, computadoras e
aeronáutica son máis importantes o liderato e a rápida
aprendizaxe.
 Taxonomía de sectores: fontes, natureza e impacto do
cambio tecnolóxico (K. Pavitt)
1. Sectores dominados polos proveedores: innovacións predominantes en procesos e
incorporadas na maquinaria e demais equipos de capital ou nos inputs utilizados. Traxectoria
tecnolóxica basada na reducción de costes,
Exemplos : a industria textil, a confección, o coiro, a madeira, as artes gráficas e as editoriais.
2. Sectores de altas economías de escala: innovacións de procesos e tamén de productos.
Utilización de sistemas complexos -intensivos en capital- e a producción de productos complexos. As
economías de escala moi importantes e as empresas son grandes. Tecnoloxía xenerada internamente
Exemplos: fabricación de cemento, siderurxia, metalurxia, papel, vidro, veículos de ransporte, certos
electrodomésticos e certos productos alimentarios.
3. Proveedores especializados: innovación céntrase en productos, que son medios de producción
destinados a outros sectores. As suas innovacións de producto traduciranse en innovacións de
proceso nos sectores utilizadores
Exemplos: empresas de enxeñería mecánica, de instrumentos e bens de equipo específicos.
4. Sectores basados na ciencia: baseados nos resultados científicos na química, física, bioloxía,
etc. A innovación neles está ligada ás traxectorias dos paradigmas tecnolóxicos que o progreso das
ciencias fixo posíbel e polo tanto as traxectorias desas empresas están determinadas polas actividades
de I+D realizada nas Universidades e tamén dentro das proprias compañías. Suelen ser empresas de
gran tamaño e as actividades de innovación están formalizadas en departamentos e laboratorios de
I+D.
Exemplos: industria electrónica, a química, a farmacéutica, informática,TIC, HiFi, Video-tv, etc.

5.Sectores intensivos en información

 Diversidade empresarial
a. Asimetrías tecnolóxicas: as empresas presentan capacidades
tecnolóxicas acumuladas distintas que se traducen en diferencias na eficiencia
productiva e no rendemento dos productos.
b. Diversidades tecnolóxicas: as empresas poden diferir nas súas
tecnoloxías de producción e combinación de inputs, aínda cando as suas
traxectorias de acumulación tecnolóxica lles permitan niveis de eficiencia
similares
c. Diversidade de comportamentos: ainda en igual contexto e idénticas
oportunidades, as empresas poden seguir estratexias diferentes a respecto do
investimento, esforzo de I+D, selección de proxectos de innovación, abandonos
de productos ou procesos, opción de imitación, obxectivos de rentabilidade, etc
d. Diversidade organizativa: a estrutura organizativa das empresas pode
presentar diferencias importantes en diversas ordes:
diversificación/especialización, integración vertical/descentalización productiva,
organigrama de xestión, etc..
 Competencias e interaccións (Antonelli)
• Competencia de la firma:
-Capacidad de gestión de los 4 niveles de conocimiento
-Generación de conocimiento tecnológico localizado (LTK)

• BASES DEL CONOCIMIENTO TECNOLOGICO LOCALIZADO (LTK)

(LTK) = Aprendizaje;
Socialización;
Actividades de I+D ;
Recombinación de conocimiento.

• La topología de la firma es relevante:

-Distancia entre agentes
- Densidad de agentes en el espacio
- Tipos y complejidad de vínculos entre agentes
- Conectividad y receptividad de los agentes.
• Mercado laboral que incentive la actualización
 SISTEMAS NACIONAIS E
REXIONAIS DE INNOVACIÓN
Xavier Vence
Máster DEIN
Máster en Desenvolvemento
Económico e Innovación
 Motivacións
• Por que as empresas dun territorio ou un país son máis ou menos
innovadoras que as de outros países?
• Por que nun territorio ou país nacen máis empresas innovadoras
que noutros?
• As posibilidades de éxito dunha innovación/innovador é igual en
calquera país?
• Por que os perfís de innovación/especialización dos países difiren?
• Por que as universidades dun país son máis produtivas que as de
outros?
• Por que uns mesmos incentivos producen resultados dispares nuns
países e noutros?
• Son diferentes os individuos ou os países?
• Innovan os individuos/empresas ou os territorios/países?
• Por que uns países son máis innovadores que outros?
• Como conseguir que un país sexa máis innovador?
SISTEMAS DE INNOVACION : SNI
Definición estricta:
interacción entre empresas- universidades-
institutos públicos de I+D e innovación

Sistema de innovación ampliado:

Conjunto formado por: Sistemas Locales/Regionales Innovación
-Infraestructura científica -Se involucran industrias de proximidad
-Educación -Los flujos relevantes se dan entre firmas que
-Infraestructura de comunicación conforman esa proximidad
-Industrias (segmentos de mercado) y Firmas -Se generan conocimientos tecnológicos de
-Marco Institucional-Sector Público-Políticas. alcance regional
-Son mas importantes para el desarrollo de
conocimiento si la industria es basada en
habilidades
Global
Nacional Sistema Global de Innovación
-espacio de cooperación de redes
Regional- Local globales de agentes generadores de
conocimiento ( Educativos,
gubernamentales, Privados)
Sistema de relacións entre subsistemas e
dentro dos subsistemas
TEJIDO
EMPRESARIAL:
Política industrial
Campeones nacionales
Diversificación
SECTOR PÚBLICO
REGULACIÓN,
SISTEMA DE I+D INCENTIVOS,
COMPRAS PÚBLICAS
POLÍTICAS MACRO
SISTEMA
NACIONAL/REXIONAL
DE INNOVACION
SISTEMA EDUCATIVO
Y FORMACIÓN INFRAESTRUCUTRAS
TECNOLÓGICAS

SISTEMA FINANCIERO
CAPITAL RIESGO
 Is the National System of Innovation an Evolutionary Concept?
NIS may be defined in evolutionary terms with reference to how different NIS create
diversity, reproduce routines and select firms, products and routines.
A focus on coevolution of production structure, technology and institutions is useful when
it comes to understand the historical transformation of NIS
NSI is an evolutionary concept due to the strategic role it gives to knowledge and learning.
The analysis of innovation systems may be seen as an analysis of how knowledge evolves
through processes of learning and innovation.
Seven assumptions form the core of the concept (Lundvall) :
1st. elements of knowledge important for economic performance are localized and cannot
easily moved from one place to another.
2d. important elements of knowledge are embodied in the minds and bodies of agents, in
routines of firms and in relationships between people and organizations.
3d. learning and innovation is best understood as the outcome of interaction.
4th. interactive learning is a socially embedded process and a purely economic analysis is
insufficient.
5th. learning and innovation are strongly interconnected (but not identical) processes.
6th. NIS differ in terms of specialization both in production and trade and in terms of
knowledge base.
7th. NIS are systemic in the sense that the different elements are interdependent and that
interrelationships matter for innovation performance.
Boundaries of innovation systems – types of systems

• Spatially, sectorally,functionally=>
• National Innovation Systems (Freeman, 1987;
Lundvall, 1992; Nelson, 1993);
• Regional Innovation Systems (Camagni, 1991;
Cooke et al., 1997; Braczyk et al., 1998; Cooke,
2001; and Asheim & Isaksen, 2002);
• Sectoral innovation systems ( Breschi & Malerba,
1997, Malerba, 2004).
• “Technological innovation systems” (Carlsson,
1995; Carlsson & Stankiewicz, 1991)
SRI: Destaca os elementos e relacións (parellos aos SNI),
engadindo algún elementos novos:
a) Importancia do coñecemento tácito (carácter “espeso” –
sticky– do coñecemento)
b) Importancia da proximidade xeográfica
c) Learning by interacting (importancia face-to-face
comunicación na transmisión do coñecemento)
d) Rendementos crecentes e acumulatividade:
– A dinámica rexional vese favorecida pola existencia de
rendementos crecentes.
– Unha vez que unha rexión arranca nunha nova actividade, isto
atrae emprendedores, científicos, enxeñeiros... capital.
– Nacen novas empresas como spin-off das existentes.
– Procesos de feedback atraen persoal cualificado, e traerán novas
actividades de apoio e imitación (Arthur, 1994).
– Eses procesos path-dependence danlle forza e capacidade de
reacción (resiliencia) aos SRI.
 Fundamentos das políticas de
innovación
• Two theoretical approaches and rationales:

• A: the neo-classical approach of market failure and

• B: the evolutionary and innovation system approach of system failure.

• The two rationales have different implication for what policy can and
should do in relation to innovation and innovation-related services.

• Both rationales give justification for government involvement in the

supply of innovation-related services but in different ways and they
prescribe different policy instruments.
• However, market and systemic failures are not mutually exclusive,
both require the attention of policy makers
 Economic justification based on ‘market failure’
• Nelson (1959), Arrow (1962)
– Scientific knowledge a ‘public good’ – i.e.
• ‘non-rival’ – others can use the knowledge without detracting
from the knowledge of the producers
• ‘non-excludable’ – others cannot be stopped from using the
knowledge
– Because they cannot appropriate all the benefits from their investment,
private firms will tend to under-invest in R&D
– To achieve the socially optimal level of investment in S&T, government
therefore needs to fund R&D
– Public funding thus expands the pool of economically useful
knowledge
10 Arguments that are repeatedly stated as rationale for State intervention in the generation of
research (Dosi 1988, Pavitt 1991, Brooks 1994, Senker 1991, Faulkner and Senker 1994, Nelson
1996, Dasgupta & David 1994, Edquist 1999).

• The public-good character of R&D and knowledge constitutes a lack of incentives to engage in
private R&D.
• Competitive regimes produce less basic research than desirable for the economy as a whole.
• Private investors tend to be risk-averse and will not invest in major technological
advancements with an insecure outcome.
• Companies' profit orientation leads to short-term innovation policies and neglects the long-
term benefits of complex research programmes.
• Benefits from basic research are difficult to appropriate.
• Basic research shows economies of scale which would remain unexploited, if the research
were carried out by individual firms.
• Most small and medium-sized firms could not afford large R&D departments and are therefore
not able to provide the technological basis for their innovation activities.
• Basic research in publicly financed institutions has spillover effects that stimulate research in
private companies.
• The results of basic research should be available to the general public in order to guarantee
the rapid diffusion of new technologies and thus to enhance technical progress in all industries
concerned.
• Secrecy in knowledge production due to private appropriation of research results hinders
technology diffusion and the modernisation of the economy.
 Recommended policy solutions
• The policy implication is the removal of the sources to failure in order to
create optimal conditions for the production of knowledge.

• The solutions offered to government are:

• subsidising the activity (financial incentives to industrial R&D),
• providing suitable terms and duration of property rights (patents) and
• public knowledge production (managing the science base).

• The policies work by changing net marginal returns to developing

technology in firms, thus increasing their R&D-activities (Lipsey, 1998).

• The policy maker acts as an optimising social planner aiming to improve

the behaviour of firms by correcting imperfect initiatives (Metcalfe and
Georghiou, 1998).
 ARGUMENTOS ESTANDAR PARA POLÍTICA TECNOLÓGICA

Fallos de mercado derivados de las características de la producción de conocimiento-información:

1. BIENES PÚBLICOS: la información presenta características de bien público (non-rivalry y
non-excludability)
• Estado debe asumir el coste de la producción de ese tipo de información que no reportaría
beneficios para el proveedor privado.

2.EXTERNALIDADES: difícil apropiación privada de los resultados, efecto difusión e imitación.

Rendimiento privado < rendimiento público.
• Esto conduciría a un nivel de inversión en I+D inferior al deseable.
• Papel del Estado:
• a) financiar a investigación básica
• b) protección dos resultados: patentes e propiedad intelectual
• c) apoyo a aplicaciones piloto y demostración
• d) Apoyo a la difusión para favorecer un uso temprano de los nuevos productos y técnicas
• e) creación de externalidades de red facilitando precios bajos al principio para que aumente el número de
usuarios.

3. ASIMETRIAS DE INFORMACIÓN E INCERTIDUMBRE: existe incertidumbre técnica e incertidumbre

de mercado. La insuficiente información no permite garantizar el retorno de la inversión y unos márgenes
aceptables.
• El Estado debe contribuir a reducir los riesgos de las empresas individuales, para favorecer la inversión en
I+D.

4. INDIVISIBILIDADES De PROYECTOS: Los proyectos presentan ciertos requerimientos técnicos que

suponen umbrales mínimos para su realización y no son abordables con dimensiones inferiores a ese
umbral.
• Estado debe contribuir a la concentración del volumen de recursos que hagan viable los proyectos
(financiación pública para grandes proyectos, ayudas indirectas, etc)
 Criticism of market failure rationale
• Although market failure provides a general rationale for policy intervention in
knowledge production and innovation processes it is inherently imprecise in its
detailed prescriptions:
• 1. Theory tells us nothing about the optimal rate of R&D.
• 2. Firms may spend too much or too little on innovation, they may innovate too
quickly or too slowly, they may undertake excessively risky projects or be too
conservative.

• The complexity of the process makes it difficult to identify and even to define
market failure:
• a. Firstly it ignores the broader institutional framework that defines how markets
work.
• b. Secondly it implicitly assumes that the market mechanisms have a competitive
advantage over other mechanisms in all industrial technological and interface
activities relevant for policy purposes.
• c. Lastly it may fail in providing direction and focus to policies when externalities
are pervasive (Teubal, 1998).
 system failure rationales for policy
The recognition of innovation as a process involving many actors and taking place in
a complex institutional system is the basis of system failure rationales for policy; a
Policy that focuses on promoting the generation of innovations.

1.The innovation processes are influenced not only by market forces but also by the
character of the entire innovation system. According to these rationales policies should
try to alter the structural conditions under which technology advance and innovations
occurs rather than just as in the market failure rationale altering the cost and pay off
associated with R&D.
2.The system failure rationales for public intervention make a case for facilitating the
emergence of new technology and innovation opportunities by building an innovation
infrastructure (Lipsey, 1998, Metcalfe and Georghiou, 1998).
3. Innovation policies include the policy domains of education, science, technology,
labour market and industry.
4. It should design and create an institutional structure that supports the innovation
processes in firms, improving their access to knowledge.

System failure rationales do not preclude such policy instruments as intellectual

property rights and R&D subsidies per se. Rather they provide a rationale for additional
domains of policy intervention (Lipsey, 1998, OECD, 1998).
In a system perspective the market constitutes only one element in the context of
innovation and diffusion. Institutions and networks are other (Lipsey, 1998).
 innovation policies based on the systemic
innovation
• The characteristic aspects of innovation policies based on the systemic innovation
understanding are five:
• •1. Innovations are firm-based activities.
• • 2. Innovation requires substantial integration of factors and activities in firms, as
• development of competencies and capabilities, product development, market
• understanding and insight, design, organisation, etc.
• • 3. The variety in firms' prerequisites and abilities for innovative activities is large,
even within functionally homogenous groups of firms.
• • 4. Innovation involves a dynamic interaction between firms and their business
• environment, involving customers, suppliers and competitors, as well as R&D
institutions, advisory and diffusion organisations, industrial networks and
organisations, provision of financial and other business services, regulation, etc.
• •5. Innovation is contingent to a framework that is substantially shaped and organised
through public policies, as physical and immaterial infrastructures, regulation and
legislation, fiscal systems, public funding and programmes, as well as education and
R&D policies.

• The approaches to system failures implies that the main focus of innovation policies
should be on the shaping of (technological) variety generating and selection
mechanisms that underlies the basic structures of innovation systems.