Κείμενο I: Ανακατεύοντας την τράπουλα

1. Η τρομοκρατία σαν στρατιωτική στρατηγική δεν είναι καθόλου ελκυστική, γιατί

αφήνει όλες τις αποφάσεις στα χέρια του εχθρού. Εφόσον όλες οι επιλογές που είχε ο εχθρός
πριν από την τρομοκρατική επίθεση εξακολουθούν να του είναι διαθέσιμες και μετά, έχει
απόλυτη ευχέρεια να χρησιμοποιήσει εκείνη που προτιμάει. Οι στρατοί προσπαθούν συνήθως
να αποφύγουν με κάθε κόστος μια τέτοια κατάσταση. Όταν επιτίθενται, δεν θέλουν να
δημιουργήσουν ένα τρομαχτικό θέαμα που θα εξοργίσει τον εχθρό και θα τον προκαλέσει να
ανταποδώσει. Προσπαθούν, αντίθετα, να προκαλέσουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ζημιά
στον εχθρό και να περιορίσουν την ικανότητά του να ανταποδώσει. Συγκεκριμένα,
προσπαθούν να εξουδετερώσουν τα πιο επικίνδυνα όπλα και επιλογές του.
2. Αυτό ακριβώς έκανε, για παράδειγμα, η Ιαπωνία τον Δεκέμβριο του 1941, όταν
επιτέθηκε αιφνιδιαστικά στις ΗΠΑ και τους βύθισε το στόλο του Ειρηνικού στο Περλ
Χάρμπορ. Αυτό δεν ήταν τρομοκρατία. Ήταν πόλεμος. Οι Ιάπωνες δεν μπορούσαν να ξέρουν
με βεβαιότητα πώς θα αντιδρούσαν οι Αμερικανοί στην επίθεση, με εξαίρεση ένα πράγμα:
ό,τι κι αν αποφάσιζαν να κάνουν οι ΗΠΑ, δεν θα μπορούσαν να στείλουν στόλο στις
Φιλιππίνες ή το Χονγκ Κονγκ μέσα στο 1942.
3. Το να προκαλείς τον εχθρό να αναλάβει δράση χωρίς να έχεις εξουδετερώσει κανένα
από τα όπλα του ή τις επιλογές του είναι μια πράξη απελπισίας, που μπορεί να την κάνεις
όταν δεν υπάρχει καμία άλλη επιλογή. Εάν υπάρχει η δυνατότητα να προκαλέσει κανείς
σοβαρή ζημιά, δεν την εγκαταλείπει για να επιδοθεί απλώς στην τρομοκρατία. Αν τον
Δεκέμβριο του 1941 οι Ιάπωνες είχαν τορπιλίσει ένα επιβατικό πλοίο για να προκαλέσουν τις
ΗΠΑ, αφήνοντας άθικτο το Στόλο του Ειρηνικού στο Περλ Χάρμπορ, αυτό θα ήταν
πραγματική τρέλα.
4. Αλλά οι τρομοκράτες δεν έχουν πολλές επιλογές. Είναι τόσο αδύναμοι, που δεν
μπορούν να κάνουν πόλεμο. Προτιμούν λοιπόν να δημιουργήσουν ένα θεατρικό θέαμα, το
οποίο ελπίζουν ότι θα προκαλέσει τον εχθρό και θα τον κάνει να αντιδράσει υπερβολικά. Οι
τρομοκράτες σκηνοθετούν ένα τρομαχτικό θέαμα βίας που αιχμαλωτίζει τη φαντασία μας και
τη στρέφει εναντίον μας. Σκοτώνοντας μια χούφτα ανθρώπους, οι τρομοκράτες κάνουν
εκατομμύρια να φοβούνται για τη ζωή τους. Για να κατευνάσουν αυτό το φόβο, οι
κυβερνήσεις αντιδρούν στο θέατρο της τρομοκρατίας με μια παράσταση ασφάλειας,
οργανώνοντας τεράστιες επιδείξεις δύναμης, όπως η στοχοποίηση ολόκληρων πληθυσμών ή
η εισβολή σε ξένες χώρες. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η υπερβολική αντίδραση στην
τρομοκρατία συνιστά πολύ μεγαλύτερη απειλή για την ασφάλεια απ’ ό,τι οι ίδιοι οι
τρομοκράτες.
5. Οι τρομοκράτες, λοιπόν, δεν σκέφτονται σαν στρατηγοί. Σκέφτονται σαν θεατρικοί
παραγωγοί. Η δημόσια μνήμη από τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου επιβεβαιώνει ότι αυτό
είναι κάτι που το καταλαβαίνουν ενστικτωδώς όλοι. Αν ρωτήσεις ανθρώπους τι συνέβη στις
11/9, το πιθανότερο είναι να πούνε ότι η Αλ-Κάιντα γκρέμισε τους Δίδυμους Πύργους του
Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου. Ωστόσο, η επίθεση δεν αφορούσε μόνο τους πύργους, αλλά
και δύο ακόμα ενέργειες, και ιδίως την επιτυχημένη επίθεση στο Πεντάγωνο. Πώς γίνεται κι
αυτό το θυμούνται τόσο λίγοι;
6. Αν η επιχείρηση της 11ης Σεπτεμβρίου ήταν μια συμβατική στρατιωτική επιχείρηση,
η επίθεση στο Πεντάγωνο θα άξιζε την περισσότερη προσοχή. Σε αυτή την ενέργεια, η Αλ-
Κάιντα κατάφερε να καταστρέψει τμήμα του κεντρικού επιτελείου του εχθρού, σκοτώνοντας
και τραυματίζοντας ανώτερους αξιωματικούς και αναλυτές. Γιατί τότε η δημόσια μνήμη δίνει
τόσο μεγαλύτερη σημασία στην καταστροφή δύο πολιτικών κτιρίων και στο θάνατο
χρηματιστών, λογιστών και υπαλλήλων;
7. Επειδή το Πεντάγωνο είναι ένα σχετικά επίπεδο και όχι εντυπωσιακό κτίριο, ενώ το
Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου ήταν ένα ψηλό, φαλλικό τοτέμ, που η κατάρρευσή του
δημιούργησε ένα συγκλονιστικό οπτικοακουστικό εφέ. Όσοι είδαν την εικόνα της
κατάρρευσής του δεν πρόκειται να την ξεχάσουν ποτέ. Επειδή καταλαβαίνουμε ενστικτωδώς
ότι η τρομοκρατία είναι θέατρο, την κρίνουμε με βάση τον συναισθηματικό και όχι τον υλικό
της αντίκτυπο.
8. Εκείνοι που μάχονται την τρομοκρατία θα έπρεπε, σαν τους τρομοκράτες, να
σκέφτονται περισσότερο σαν θεατρικοί παραγωγοί και λιγότερο σαν στρατηγοί. Κυρίως, αν
θέλουμε να καταπολεμήσουμε αποτελεσματικά την τρομοκρατία, πρέπει να
συνειδητοποιήσουμε πως ό,τι κι αν κάνουν οι τρομοκράτες, δεν μπορούν να μας νικήσουν.
Μόνο εμείς μπορούμε να νικήσουμε τον εαυτό μας, αντιδρώντας με ακραίο και λανθασμένο
τρόπο στις προκλήσεις των τρομοκρατών.
9. Οι τρομοκράτες αναλαμβάνουν μια αδύνατη αποστολή: να αλλάξουν την πολιτική
ισορροπία δυνάμεων μέσω της βίας, παρ’ όλο που δεν έχουν στρατό. Για να πετύχουν το
στόχο τους, θέτουν στο κράτος μια πρόκληση στην οποία είναι αδύνατο να αντεπεξέλθει: να
αποδείξει ότι μπορεί να προστατεύει όλους τους πολίτες του από την πολιτική βία, σε κάθε
σημείο και κάθε στιγμή. Οι τρομοκράτες ελπίζουν πως, καθώς το κράτος θα προσπαθεί να
φέρει σε πέρας την αδύνατη αυτή αποστολή, θα ανακατέψει ξανά την πολιτική τράπουλα και
θα τους μοιράσει κάποιον απρόβλεπτο άσο.

10. Είναι αλήθεια ότι όταν το κράτος αποφασίζει να δεχτεί την πρόκληση, συνήθως
καταφέρνει να συντρίψει τους τρομοκράτες. Εκατοντάδες τρομοκρατικές οργανώσεις έχουν
εξαλειφθεί τις τελευταίες δεκαετίες από διάφορα κράτη. Οι τρομοκράτες γνωρίζουν πολύ
καλά ότι σε μια τέτοια αντιπαράθεση οι πιθανότητες δεν είναι με το μέρος τους. Αλλά καθώς
είναι πολύ αδύναμοι, δεν έχουν άλλη στρατιωτική επιλογή, δεν έχουν τίποτα να χάσουν κι
έχουν πολλά να κερδίσουν. Κατά καιρούς η πολιτική θύελλα που προκαλείται από τις
αντιτρομοκρατικές εκστρατείες ωφελεί όντως τους τρομοκράτες, γι’ αυτό και το ρίσκο τους
έχει νόημα. Ο τρομοκράτης είναι σαν τον τζογαδόρο που κρατάει πολύ κακό χαρτί και
προσπαθεί να πείσει τους αντιπάλους του να ξαναμοιράσουν. Δεν έχει να χάσει τίποτα και
μπορεί να κερδίσει τα πάντα.

Yuval Noah Harari, 21 μαθήματα για τον 21ο αιώνα, Εκδόσεις Αλεξάνδρεια

Κείμενο II: Παραμύθι

Το παραμύθι της γιαγιάς

που μου ‘λεγε θυμάμαι
- σαν μεγαλώσω, να μη φοβάμαι.
Ευχή σου δίνω αγάπη μου
στη ζωή να δυναμώσεις,
να αισθανθείς, να ονειρευτείς,
ποτέ να μη ματώσεις.
Όμορφη να ‘ναι η διαδρομή,
ταξίδι μες στο χρόνο,
ποτέ μην κάνεις φίλο σου
το δάκρυ και τον πόνο.

Μα δε μου είπε η γιαγιά

πως όλα είναι ψέμα,
με πίκρα και με βάσανα
τα όνειρα στρωμένα.
Μαύρη σκιά από παιδί
δίπλα μου ξενυχτάει,
ανάσα απ’ την ανάσα μου
παίρνει και προχωράει.
Σαν το δρεπάνι του θεριού
τα πάντα να θερίσει,
σκέψεις, εικόνες και στιγμές
στον τάφο μου να κλείσει.

Μαριάνα Λυμπέρη, Κάδρο Ζωής, Εκδόσεις Γαβριηλίδης

ΘΕΜΑ Α
Να παρουσιάσετε συνοπτικά (60-70 λέξεις) τους λόγους για τους οποίους οι τρομοκράτες
περιορίζονται σε χτυπήματα μικρής έκτασης, βασιζόμενοι στις ακόλουθες τρεις
παραγράφους: 4, 5 & 9 του Κειμένου I.
Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Β
1ο Ερώτημα
Ο συγγραφέας του Κειμένου I επιχειρεί να εξηγήσει γιατί οι τρομοκράτες καταφεύγουν σε
χτυπήματα εντυπωσιασμού. Να εντοπίσετε τρεις τρόπους με τους οποίους επιδιώκει να
αποδώσει με σαφήνεια τις σκέψεις του.
Μονάδες 15

Εναλλακτικά:
1ο Ερώτημα
Να προσδιορίσετε την περίσταση επικοινωνίας του Κειμένου I, λαμβάνοντας υπόψη και τις
τρεις παραμέτρους που την καθορίζουν (πεδίο, συνομιλιακοί ρόλοι, τρόπος).
Μονάδες 15

2ο Ερώτημα
α) Ποια νομίζετε ότι είναι η πρόθεση του συγγραφέα στην 1η και στη 2η παράγραφο
του Κειμένου I; Πώς ο τρόπος με τον οποίο επέλεξε να τις αναπτύξει υπηρετεί την πρόθεση
αυτή;
Μονάδες 10

β) Να αιτιολογήσετε τη χρήση της υποτακτικής έγκλισης στην 9η παράγραφο του Κειμένου I.

Μονάδες 5

Εναλλακτικά:
β) Να δείξετε τη νοηματική σχέση που έχει ο τίτλος του Κειμένου I με το υπόλοιπο κείμενο.
Μονάδες 5

3ο Ερώτημα
Στην 9η παράγραφο του Κειμένου I ο συγγραφέας διατυπώνει ένα ακόμη επιχείρημα για την
υποστήριξη της θέσης του. Πόσο πειστικό είναι το επιχείρημά του; Δικαιολογήστε την
απάντησή σας.
Μονάδες 10

Εναλλακτικά:
3ο Ερώτημα
Να εντοπίσετε δύο επιχειρήματα στην 4η παράγραφο του Κειμένου I και να παρουσιάσετε το
πώς οργανώνονται.
Μονάδες 10

ΘΕΜΑ Γ
Να σχολιάσετε εκείνο το θέμα, από όσα θέτει το ποίημα (Κείμενο II), που κρίνετε πιο
σημαντικό. Να τεκμηριώσετε τη θέση σας. (150-200 λέξεις)
Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Δ
Αξιοποιώντας δημιουργικά τις πληροφορίες (π.χ. επιχειρήματα, ιδέες, εκφράσεις κ.ά.) από το
κείμενο αναφοράς, με την ιδιότητά σας ως μαθητές, να αναπτύξετε τις απόψεις σας αφενός
σχετικά με τη δράση των τρομοκρατών κι αφετέρου σχετικά με το πώς θα μπορούσε να
περιοριστεί η δράση αυτή.