Ang Karapatang Pantao

MULA
PAGKABATA
HANGGANG
KAMATAYAN
Introduksyon
Sa pagkapanganak pa lamang ay nagtatamasa na ng tiyak, di-
maihihiwalay, buo, at di-maitatangging mga karapatan ang tao na
mananatili sa kanya hanggang sa kanyang libingan. Pangunahin sa
karapatan ng tao ang mabuhay nang malaya - malaya sa anumang
paninikil ng kahit na sino, kapwa man niya tao, grupo ng tao, o institusyon sa
lipunan. Kakabit ng "pagiging buhay" ang karapatang matugunan ang
lahat ng mga pangangailangan upang "manatiling buhay" at mabuhay
nang may dignidad at puno ng pagpapahalaga sa sailing kapakanan
bilang tao. Tandaan na walang kinalaman dito ang pagiging makasarili
dahil kailangang mabuhay nang matiwasay ang isang tao upang siya ay
makatulong sa ibang tao na maging ganap ang kanilang pagiging tao.
 URI NG
KARAPATAN:
1. Karapatang Likas o Natural
Ang bawat tao ay may karapatang mabuhay. Ang
karapatang ito ay likas at wagas para lahat. Halimbawa nito ay
ang mabuhay nang puspos; ang magkaroon ng sariling
pangalan, identidad pagkakakilanlan, at dignidad; ang
paunlarin ang iba't ibang aspekto ng pagiging tao gaya ng
pisikal, mental, at espiritwal.
2. Karapatang Ayon sa Batas
Mauri pa rin sa dalawa ang ganitong mga karapatan:
Constitutional Rights
Ito ang mga karapatang kaloob
at pinangangalagaan o
binibigyang-proteksiyon ng
Konstitusyon ng bansa. Maaaring
baguhin, dagdagan, o alisin ang
mga ito sa pamamagitan ng mga
susog sa Konstitusyon.
Statutory Rights
Ito ang mga karapatang kaloob ng
mga batas na pinagtibay ng
Kongreso o Tagapagbatas.
Halimbawa nito ang karapatang
tumanggap nang naaayon sa
pinakamababang sahod,
karapatang magmana ng mga pag-
aari, at karapatang makapag-aral
nang libre.
Kategorya ng Karapatang Ayon sa Batas
Binubuo it ng mga personal na karapatan at karapatan ng mga grupo ng
indibidwal o kolektibong karapatan na pinoprotektahan ng pamahalaan at
institusyong panlipunan.

1. Karapatang Sibil Panlipunan (Civil Liberties/Rights)

Nakapaloob dito ang karapatang magkaroon ng matiwasay at tahimik: na
pamumuhay, kalayaan sa pagsasalita, pag-iisip, pag-oorganisa,
pamamahayag, malayang pagtitipon, pagpili ng lugar na titirhan, at
karapatan laban sa diskriminasyon. Kabilang din dito ay ang maging
malaya at makapaglakbay.
2. Karapatang Pampolitika
Kinaka-tawan nito ang karapatan na makila-hok sa pagtatakda at
pagdedesisyon: sa pamumuno at proses ng pama-mahala sa bansa gaya ng
pagboto, pagkandidato sa eleksiyon, page-welga bilang bahagi ng
pagrereklamo sa gobyerno, at pagiging kasapi ng anumang partidong politikal.

3. Karapatang Pang-ekonomiya o Pangkabuhayan

Nagpapatungkol ito sa mga karapatan sa pagpili, pagpupursige, at
pagsusulong ng kabuhayan, negosyo, hanapbuhay, at disenteng pamumuhay
nang ayon sa nais, nakahiligan, at nagustuhang karera. Naglalaman ito ng
karapatan na magkaroon ng ari-arian, maging mayaman, at gamitin ang
yaman at ari-arian sa anumang nais basta't ito ay naayon sa batas.
4. Karapatang Pangkultura
Naka-paloob dito ang karapatan na makibahagi at lumahok sa pagsasa-
buhay, pagpapatuloy, at pagpapa-lawak ng sariling tradisyon, gawi, at pag-
uugali. Karapatan ng tao na ipakita sa iba ang katangian ng kinalakihang kultura
bilang bahagi ng isang grupo, tribo, o lahi na iningatan ang mga tradisyong
nakagawian hangga't ang mga ito ay sakop ng saligang batas.

5. Mga Karapatan ng Akusado/ Nasasakdal (Rights of the Accused)

Pinangangalagaan nito ang mga taong akusado o nasasakdal sa anumang
paglabag sa batas. Ang ilan sa mga karapatang ito ay ang karapatan sa
pagpapalagay na siya ay walang sala hangga't hindi napatutunayan ang
kasalanan at may karapatan laban sa di-makataong parusa.
Legal na Batayan ng mga Karapatan
Ang Konstitusyon ng Pilipinas ang sandigan at saligang batas ng
ating bansa. Ang Article III ng ating konstitusyon ay tungkol sa Bill of
Rights o katipunan ng mga karapatan kung saan nakapaloob ang
karapatang pantao na dapat ay tinatamasa ng bawat
mamamayan. Ang mga karapatan ay lalo pang pinagtibay at
sinuportahan ng Pandaigdigang Deklarasyon ng Karapatang
Pantao o UDHR (Universal Declaration of Human Rights) ng United
Nations. Ang lahat ng panuntunan at batas na nabuo at bubuuin
pa ay kinakalangang nakabatay sa saligang batas.
Ano ang Bill of Rights sa Katipunan ng mga Karapatan
Ito ay ang kalipunan, talaan, o buod ng mga karapatang naaayon sa batas.
Maaari itong isang pahayag ng mga karapatan ng isang klase o uri ng mga
tao. Isang halimbawa nito ay ang unang sampung susog (pagbabago) sa
Konstitusyon ng Estados Unidos, na ipinagtibay noong 1791 at naggagarantiya
(sumasagot o nangangako) ng ganyang mga karapatan katulad ng mga
kalayaan sa pagsasalita, pagpupulong, Baril, Piyansa, at pagsamba.
Ang Katipunan ng mga Karapatan o “Bill of Rights” ay listahan
ng mga pinakamahahalagang karapatan ng isang mamamayan.
Nagsisilbi itong proteksyon ng mga Pilipino mula sa pang-aabuso ng
estado at ng iba pang mga indibidwal. Kung wala ang Bill of Rights, maaaring
gawin ng kahit na sino ang kanyang nais sa’iyo at wala kang magagawa
upang labanan ito. May 22 na seksyon ang Bill of Rights.
 Hindi dapat alisan ng buhay, kalayaan, or ariarian ang sino
Seksyon 1: mang tao nang hindi kaparaanan ng batas, ni pagkaitan
ang sino mang tao ng pantay na pangangalaga ng batas.

Paliwanag: Ang “right to life” ay nagsasabi na hindi puwedeng kitilin ang buhay
ng isang tao. Ang karapatang mabuhay ay hindi lamang tumutukoy
sa pagpapanitiling buhay ng isang tao, kundi maging sa
pagangalaga ng integridad ng kanyang katawan.
Ang “right to liberty” naman ay ang karapatan mong gawin ang
iyong nais nang walang pakiki-alam mula sa ibang tao. Gayun
paman, ang iyong kalayaan ay hindi ganap. Maari mo lang gawin
ang isang bagay kung hindi ito nakaaapekto sa karapatan ng ibang
tao.
Ayon naman sa “righ to property”, maaari kang mag may-ari,
magbenta o gumamit ng iyong mga gamit sa kahit na anumang
paraan basta hindi ito lumalagpas sa mga limitasyong itinakda ng
batas
Seksyon 2: Ang karapatan ng mga taong-bayan na magkaroon ng
kapanatagan sa kanilang sarili, pamamahay, papeles, at
mga bagay-bagay laban sa hindi makatwirang
paghahalughog at pagsamsam sa ano mang layunin ay
hindi dapat labagin, at hindi dapat maglagda ng
warrant sa paghalughog o warrant sa pagdakip
maliban kung may malinaw na dahilan na
personal na pagpapas-yahan ng hukom matapos
masiyasat ang mayhabla at ang mga testigong
maihaharapniya sa ilalim ng panunumpa o patotoo, at
tiyakang tinutukoy ang lugar na hahalughugin, at mga
taong darakpin o mga bagay na sasamsamin.
Paliwanag: Ayon naman sa karapatang ito, hindi maaaring
dakpin ang isang tao, o di kaya’y halughugin ang
kanyang katawan, bahay, at iba pang mga ari-arian
nang walang search o arrest warrant.
May mga pagkakataon na maaring arestuin o
halughugin and gamit ng isang tao kahit walang search
warrant. Tulad na lamang halimbawa, kung ang
isang illegal na bagay ay nakalantad sa publiko,
maaari itong kunin upang maging ebidensiya laban
sa’iyo.
Seksyon 5: Hindi dapat magbalangkas ng batas para sa
pagtatatag ng relihiyon, o nagbabawal sa
malayang pagsasagamit nito. Dapat ipahintulot
magpakailanman ang malayang pagsasagamit at
pagtatamasa ng pagpapahayag ng relihiyon at
pagsamba nang walang pagtatangi o pamimili.
Hindi dapat kailanganin ang pagsusulit
pangrelihiyon sa pagsasagamit ng karapatang
sibil o pampulitika.
Paliwanag: Ang konstitusyon ng Pilipinas ay nagbibigay ng garantiya
sa mga mamamayan ng malayang pananampalataya at
walang pagtangkilik sa kahit na anong relihiyon. Hindi maaring
magpasa ng batas ang pamahalaan upang tumulong at
magbigay ng pabor sa isang partikular na relihiyon. Ang
kalayaang ito ay nahahati sa dalwang aspeto:
Una ay ang kalayaan sa paniniwala. Ibig sabihin nito ay hindi
maaaring pakialaman ng pamahalaan ang nasa loob ng isip ng
mga tao; Samantala, ang ikalwang aspeto naman ay ang
kalayaan na gawin ang iyong pinaniniwalaan. Ito ay
limitado sa kadahilanang may kalakip na itong aksiyon na
maaaring makasama sa ibang tao. Halimbawa, hindi masama
ang na sumamba sa apoy. Ngunit, kung kinakailangan mong
magsunog ng mga bahay upang ipakita ang iyong debosyon,
ibang usapan na ito.
 Hindi dapat bawalan ang kalayaan sa paninirahan at ang
Seksyon 6: pagbabago ng tirahan sa saklaw ng mga katakdaang
itinatadhana ng batas maliban sa legal na utos ng hukuman. Ni
hindi dapat bawalan ang karapatan sa paglalakbay maliban
kung para sa kapakanan ng kapanatagan ng bansa,
kaligtasang pambayan, o kalusugang pambayan ayon sa
maaaring itadhana ng batas.

Paliwanag: Sa madaling salita, ang karapatang ito ay tumutukoy

sa karapatan ng mga tao na
maglakbay at manirahan kung saan niya nais, ng
walang pakikialam ang pamahalaan.
Gayunpaman, maaaring isuspende ang karapatang ito, sa
mga ilang espesyal na sitwasyon. Ilan
sa mga halimbawa ng sitwasyong ito ay ang digmaan,
rebelyon, o paglaganap ng isang sakit.
Ang Pandaigdigang Deklarasyon ng Karapatang Pantao
(Universal Declaration of Human Rights o UDHR)
Ang Pilipinas ay kasaping United Nations. Ang mga patakaran at batas na
pinaiiral nito ay batas din ng ating bansa. Ang Universal Declaration of
Human Rights ay nabuo at nilagdaan noong Disyembre 10, 1948. Lumagda
ang Pilipinas sa deklarasyong ito kaya't obligado ang bansa na ipatupad
ang pagiging malaya at pagkakapantay-pantay ng bawat tao at
pagbabawal sa diskriminasyon.
Ano ang Universal Declaration of Human Rights?
Ang Universal Declaration of Human Rights (UDHR) ay isang milestone na
dokumento sa kasaysayan ng karapatang pantao. Binuo ng mga kinatawan
na may iba't ibang ligal at kultural na background mula sa lahat ng rehiyon sa
mundo, ang Deklarasyon ay idineklara ng United Nations General Assembly sa
Paris noong 10 Disyembre 1948 (Resolusyon ng General Assembly 217 A) bilang
isang karaniwang pamantayan ng mga tagumpay para sa lahat ng mga tao
at lahat. mga bansa. Itinakda nito, sa kauna-unahang pagkakataon, ang mga
pangunahing karapatang pantao na protektado ng lahat at ito ay isinalin sa
mahigit 500 wika. Ang UDHR ay malawak na kinikilala bilang nagbigay
inspirasyon, at nagbigay daan para sa, ang pag-ampon ng higit sa pitumpung
mga kasunduan sa karapatang pantao, na inilapat ngayon sa isang
permanenteng batayan sa pandaigdigan at rehiyonal na antas.
Buod ng mga artikulo ng UDHR:
Karapatang mabuhay, maging malaya at maging ligtas ng isang tao
Kalayaan sa pagiging alipin at puwersahang pagtatrabaho o paninilbihan
Kalayaan laban sa pananakit at malupit, di-makatao at nakakababang-uri
ng
pagtrato at kaparusahan
• Pagkilala sa tao sa harap ng batas
• Pantay na proteksyon sa harap ng batas
• Epektibong paraan panghukuman laban sa paglabag sa karapatang
pantao
• Kalayaan sa walang dahilang pag-aaresto, detensyon, at pagpapalayas
sa
sariling bansa
• Pantay na paglilitis at pagdinig pampubliko ng isang malaya at walang
Buod ng mga artikulo ng UDHR:
Karapatang mabuhay, maging malaya at maging ligtas ng isang tao
Kalayaan sa pagiging alipin at puwersahang pagtatrabaho o paninilbihan
Kalayaan laban sa pananakit at malupit, di-makatao at nakakababang-uri
ng pagtrato at kaparusahan
Pagkilala sa tao sa harap ng batas
Pantay na proteksyon sa harap ng batas
Epektibong paraan panghukuman laban sa paglabag sa karapatang
pantao
Kalayaan sa walang dahilang pag-aaresto, detensyon, at pagpapalayas
sa sariling bansa
Pantay na paglilitis at pagdinig pampubliko ng isang malaya at walang
kinikilingang tribunal
Pagpapalagay na walang kasalanan ang isang tao hanggat hindi
Buod ng mga artikulo at probisyon ng UDHR:
Pagpapalagay na walang kasalanan ang isang tao hanggat hindi
napapatunayang maysala
Hindi dapat bigyang kaparusahan sa isang aksyon na hindi pa krimen
noong ito ay ginawa
Kalayaan sa pakikiaalam sa pagiging isang pribadong indibidwal, pamilya,
bahay at mga sulat
Kalayaan sa pagpili ng lugar na titirahan at maging sa pag-alis sa isang
lugar
Mag-asawa at magkaroon ng pamilya
Magkaroon ng ari-arian
Buod ng mga politikal na karapatan ng UDHR:
Karapatan sa Asylum. Ang Asylum ay ang paghingi ng karapatang
maging mamamayan ng isang bansa kung sakaling ang isang tao ay
napaalis sa kanyang bansa dahil sa pagtutol sa pamahalaan
Karapatang magkaroon ng nasyonalidad
Kalayaan sa pag-iisip, konsensiya at relihiyon
Kalayaan sa sariling opinyon at pagsasalita
Kalayaan sa tahimik na asembliya at asosasyon
Pagsali sa pamahalaan ng sariling bansa
Pagkakaroong ng pantay na serbisyo publiko sa sariling bansa
Buod ng mga Karapatan sa Pangkabuhayan,
Panlipunan at Pangkultura ng UDHR:
Karapatan sa panlipunang seguridad
Karapatang magkaroon ng hanapbuhaty at kalayaan sa pagpili ng
empleyo
Pantay na bayad sa pantay na paggawa
Karampatang kabayaran sa trabaho ng nagbibigay respeto sa
pamumuhay na may dignidad
Bumuo at sumali sa mga unyong pangkalakal
Karapatan sa pahinga at paglilibang
Maayos na pamumuhay upang maging malusog (kasama dito ang
karapatan sa pagkain, pananamit, pabahay at gamot)
Karapatan ng mga Bata
Dahil sa pagkilala sa kahalagahan ng mga kabataan sa
pagbuo ng bansa, ang kanilang kagalingan ay itinataguyod
ng ating pamahalaan. Surin ang tadhana ng Saligang Batas ng
1987 tungkol dito. Bilang pagtupad sa Artikulo II, Seksyon 13,
nilikha ang Child and Youth Welfare Code upang pangalagaan
ang mga karapatan ng bata.
Buod ng mga Karapatan sa Pangkabuhayan,
Panlipunan, at Pangkultura ng UDHR:
Magkaroon ng seguridad sa panahon na walang hanapbuhay,
pagkakasakit, pagkakaroon ng kapansanan, pagkamatay ng asawa,
pagtanda ai iba pang pagkakataon na wala sa kontrol ng tao
Bigyan ng proteksyon ang mga ina at anak
Karapatan sa edukasyon. Ang magulang ay may karapatang mamili
ng edukasyon ng kanilang anak
Karapatan sa partisipasyon sa buhay kultural ng isang pamayanan
Magkaroon ng proteksyon sa moral at material na interes na
nagreresulta sa pagiging may akda ng siyentipiko, literari at artistikong
produksyon
Karapatan ng Kababaihan sa Lipunang Pilipino
Halos kalahating ating populasyon ay binubuo ng mga
kababaihan. Dahil dito, marapat lamang na kilalanin ng ating
bans ang kanilang kahalagahan sa pagbuo ng Estado. Ang
pagkilalang ito ay nakasaad sa ating saligang batas. ng mga
karapatan at tungkulin ng kababaihan ay tulad din ng sa
karaniwang mamamayang Pilipino. Ang ilan sa mga ito ay ang
sumusunod:
Karapatan ng Kababaihan sa Lipunang Pilipino
Karapatang makaboto
Karapatang manatiling mamamayan ng Pilipinas kahit na
naka-pag-asawa ng dayuhan maliban lamang kung
kanyang itatakwil ang kanyang pagkamamamayan
Karapatang makapagtrabaho
Karapatang makapag-aral
Karapatang magplano ng pamilya (Family Planning)
Karapatang pangalagaan ang mga anak
Pangangalaga sa mga Indigenous People
Ibat ibang pangkat ng mga mamamayan ang bumubuo sa
ating bansa. Bagama't nabibilang tayo sa lisang lahi,
mapapansin na ang bawat pangkat ay may sariling
katangiang pisikal, pananalita, pag-uugali, at tradisyon na
kaiba sa ibang pangkat. Kabilang sa mga pangkat na ito ang
mga pangkat-etnolingguwistiko. Ang mga ito ay naninirahan sa
iba't ibang bahagi ng ating bansa. Pinakamalaking pangkat
ang mga Tagalog, ikalawa ang mga Bisaya, at ikatlo ang mga
llokano.
Ano ang Indigenous People?
A group of people or homogenous societies identified by self-
ascription and ascription by others, who have continuously lived
as an organized community on communally bounded and
defined territory, and who have, under claims of ownership
since time immemorial, occupied, possessed customs, tradition,
and other distinctive cultural traits, or who have, through
resistance to political, social, and cultural inroads of
colonization, non-indigenous religions, and culture, became
historically differentiated from the majority of Filipinos.
Karapatan ng mga Katutubo o Indigenous People
Ayon sa Deklarasyon ng Nagkakaisang Bansa
(United Nations)
Bilang pagkilala sa iba't ibang pang-kasaysayan at pangkulturang
karanasan at pagkakaiba-iba ng mga katutubo sa bawat rehiyon at
bansa, pormal na ipinahahayag ang Deklarasyon ng United Nations
tungkol sa mga Karapatan ng mga Katutubo o Indigenous People. Ito
ay inilahad bilang pamantayan ng tagumpay na kailangang matamo
upang maisulong ang tunay na pakikipagtulungan at pantay na
paggalang sa kanila.
 Artikulo 2:
Ang mga katutubo at mga indibidwal ay
malaya at pantay sa lahat ng ibang mga
tao at mga indibiwal at may karapatan a
maging malaya sa anumang uri ng
diskriminasyon, sa pagsasagawa ng
kanilang mga karapatan, lalo na yaong
mga nakabatay sa kanilang katutubong
pinagmulan at pagkakakilanlan.
Pagkakaiba ng Karapatan at Pribilehiyo
May iba't iba tayong mga karapatan. Ang karapatan ay angking
laya na kaloob sa atin ng Diyos at iba't ibang batas upang maging
maligaya ang ating pamumuhay. Ang pribilehiyo ay espesyal na
konsiderasyon o advantage na kaloob sa isang tao o grupo.
Halimbawa, karapatan nating makapag-aral habang ang mabigyan
ng scholarship ay isang pribilehiyo.