1 Wykres w statycznej próbie rozciągania tw.

Termoplastycznych

2 Metody pomiaru twardości:

a) plastomery:
- Metoda kulkowa (Brinella) - polega na wciskaniu kulki stalowej o średnicy d = 5 mm
w próbkę o określonej grubości z określoną siłą P i odczytaniu wielkości zagłębienia
h kulki w badany materiał. Pomiar wielkości zagłębienia h dokonywany jest pod
obciążeniem, po 30 s jego działania. Wielkość zagłębienia 0,15-0,35 mm.
b) elastomery:
- Metoda Shore’a - polega na pomiarze oporu stawianego przez tworzywo podczas
zagłębiania w nim wgłębnika w postaci igły stalowej. Twardość jest odwrotnie
proporcjonalna do wielkości zagłębienia igły. Stosuje się trzy skale twardości Shore’a:
A – do elastomerów miękkich, C i D – do elastomerów twardszych.
- Metoda IRH - Zasada pomiaru twardości metodą IRH polega na pomiarze różnicy
pomiędzy zagłębieniem stalowej kulki pod obciążeniem wstępnym a obciążeniem
pomiarowym i określeniu zależności pomiędzy tą różnicą a współczynnikiem
sprężystości wzdłużnej E.
- metoda Barcola - W celu oceny stopnia utwardzenia żywic chemoutwardzalnych
określa się twardość Barcola. Wgłębnikiem Barcola jest ścięty stożek, który wciska
się w badany materiał. Wartość twardości, proporcjonalna do wielkości zagłębienia,
odczytywana jest na tarczy miernika.
3 Metody oznaczenia gęstości:
a) Wagi i suwmiarki - Należy dokonać pomiaru za pomocą suwmiarki lub śruby
mikrometrycznej oraz zważyć próbkę wagą laboratoryjną. Dla próbek o regularnym
kształcie.
b) Wagi i cylindra - Mało dokładna, badaną próbkę zważyć, cylinder wypełnić wodą i
określić objętość, następnie próbkę zawieszoną na sznurku zanurzyć i ponownie
określić objętość.
c) Oznaczanie gęstości za pomocą wagi hydrostatycznej - Porównanie masy próbki
mierzonej w powietrzu i zanurzonej w cieczy immersyjnej o znanej gęstości.
d) Metoda piknometryczna - Wykorzystanie naczynia o skalibrowanej objętości.
Polega na zważeniu pustego piknometru, napełnionego piknometru, suchej próbki,
piknometru z próbką napełnioną do pełna.
e) Oznaczenie gęstości za pomocą kolumny gradientowej - Jest to metoda
pośrednia, która wymaga sporządzenia krzywej wzorcowej głębokości zanurzenia
pływaków o znanej o znanej gęstości, z głębokości zanurzenia badanej próbki
odczytuje się gęstość badanego polimeru

4 Różnice między tworzywami:

a) Różnica ldpe i lldpe:
PE-LLD w porównaniu do PE-LD ma:
• korzystniejsze właściwości mechaniczne,
• większą udarność (szczególnie w niskiej temperaturze),
• wyższą odporność cieplną
• wyjątkowo dużą szczelność wykonanej z niego folii,

b) Różnica HDPE i LDPE:

• PE-LD od 10 do 40 dość długich rozgałęzień bocznych na 1000 atomów węgla w
łańcuchu główny, mała zdolność krystalizacji, stopień krystalizacji do 65%, średni ciężar
cząsteczkowy od 20 do 45 tysięcy
• PE-HD od 5 do 7 krótkich rozgałęzień bocznych na 1000 atomów węgla w łańcuchu
główny, duża zdolność krystalizacji, stopień krystalizacji do 85%, średni ciężar
cząsteczkowy od 60 do 200 tysięcy, nawet 500 tysięcy

c) Różnica PA ( PE, PS) i ABS

ABS jest jednym z najbardziej odpornych na uderzenia tworzyw sztucznych, podczas gdy
PA ma wyższą wytrzymałość na rozciąganie i ściskanie oraz doskonała odporność na
ścieranie. ABS ma niższe właściwości termiczne, podczas gdy PA może utrzymywać swoje
właściwości mechaniczne nawet przy wyższych temperaturach. ABS ma dużo lepszą
odpornością na pełzanie od poliamidów. Oba tworzywa mają różne zastosowania w różnych
branżach przemysłu.

d) Różnica między Kopolimerem a Homopolimerem:

Homopolimer:
- Homopolimer składa się z jednego rodzaju monomeru, który jest łączony w długie łańcuchy
polimerowe.
- Cząsteczki monomerów są identyczne i powtarzają się w strukturze polimeru.
- Homopolimery mają jednorodną strukturę chemiczną i właściwości, ponieważ wszystkie
jednostki powtarzające się w łańcuchu są takie same.
Kopolimer:
- Kopolimer składa się z co najmniej dwóch różnych rodzajów monomerów, które są
połączone w łańcuchy polimerowe.
- Cząsteczki monomerów różnią się od siebie
- Kopolimery mają zróżnicowaną strukturę chemiczną i właściwości, które wynikają z
obecności różnych rodzajów jednostek monomerów.

4 Pomiar metodą MFR:

Polega na wyznaczeniu wskaźnika szybkości płynięcia. Badanie polega na uplastycznieniu
próbki tworzywa w ogrzewanym cylindrze plastomeru, wytłoczeniu uplastycznionego
tworzywa przez dyszę znajdującą się w dolnej części cylindra i oznaczeniu masy lub
objętości wytłaczanego pręcika odcinanego po upływie określonego czasu.
Objętościowy wskaźnik prędkości płynięcia - MVR

5. Pomiar metodą Martensa:

Polega na oznaczeniu temperatury, w której pod wpływem standardowego obciążenia
występują z góry założone odkształcenia.Stosowana jest w odniesieniu do tworzyw
występujących w temperaturze otoczenia w stanie szklistym, zasadniczo stosowana do
badania duroplastów (tłoczywa prasownicze, BMC, laminaty)

6. Badania kalorymetryczne:
W kalorymetrze stożkowym próbki poddawane są oddziaływaniu promieniowania cieplnego
przez elektryczną grzałkę w kształcie ściętego stożka bez lub w obecności zapłonu
iskrowego. W czasie testu masa próbki jest rejestrowana w sposób ciągły za pomocą wagi.
Z pojedynczego testu otrzymuje się dane, a najważniejszymi zmiennymi są: czas do
trwałego zapłonu, szybkość wydzielania ciepła, czas do jego osiągnięcia, średnia szybkość
wydzielania ciepła.

7. Pomiar metodą Charpy’ego:

Badanie udarności tworzyw sztucznych polega na łamaniu prostopadłościennej beleczki z
karbem lub bez, podpartej dwustronnie spadającym młotem wahadłowym Charpy’ego.
Energię, która zużyta jest na złamanie, odczytuje się ze specjalnej podziałki. Stosując próbki
z karbem w metodzie Charpy’ego młot uderza po przeciwnej stronie karbu. Karb może być
wycięty (w metodzie Charpy’ego):
– karb typu A – promień zaokrąglenia naroży dna karbu nie większy niż 0,1 mm
– karb typu B – promień zaokrąglenia karbu 0,25 +/- 0,01 mm)

8. Pomiar metodą Vicata:

Wyznaczanie temperatury mięknienia tworzyw termoplastycznych. Badanie polega na
wciskaniu w próbkę badanego tworzywa tępo zakończonego penetratora o przekroju 1 mm2.
Pod obciążeniem 10, 25 lub 50 N, przy stałym wzroście temperatury wynoszącym
50°C/godz.
9. Badania DSC:
Skaningowa kalorymetria różnicowa jest to metoda umożliwiająca badanie efektów
cieplnych, jakie zachodzą podczas ogrzewania lub chłodzenia danej substancji. Polega na
pomiarze różnicy strumienia cieplnego powstającego między celką zawierającą badaną
próbkę i celką referencyjną, które znajdują się w danym momencie, w takich samych
warunkach temperaturowych.

10. Metoda Raschiga-Krahla:

Miara plastyczności prasowalniczej – wyznacznie długość lp w [mm] pręcika uformowanego
w kanaliku matrycy podczas prasowania tłoczywa w określonych warunkach.

11. Obróbka cieplna (ulepszanie cieplne):

Najczęściej obróbkę cieplną przeprowadza się w komorach lub tunelach ogrzewanych lub
klimatyzowanych, bądź w urządzeniach specjalnych. W rezultacie obróbki cieplnej
polimerów następuje poprawa właściwości mechanicznych wyrobów, stabilizacja wymiarów,
obniżenie toksyczności, obniżenie współczynnika tarcia, podwyższenie twardości

12. Hartowanie
Celem tej obróbki jest zmniejszenie stopnia krystaliczności. Proces polega na powolnym
nagrzaniu do określonej temperatury, przetrzymaniu w tej temperaturze i następnie szybkim
schłodzeniu. Przy szybkim chłodzeniu tworzy się struktura bezpostaciowa (amorficzna).

13. Normalizowanie
Celem tej obróbki jest zmniejszenie naprężeń wewnętrznych. Proces polega na powolnym
nagrzaniu wyrobu do właściwej temperatury, przetrzymaniu w tej temperaturze i następnie
powolnym chłodzeniu w powietrzu. Stosuje się głównie dla polimerów bezpostaciowych.

14. Badania palności tworzyw sztucznych

1. Zapłon – jak szybko się polimer zapala, od jakiego rodzaju źródła może się zapalić, np.
czy zapali się od papierosa czy też potrzebne jest otwarte źródło ognia.
2. Propagacja – jak szybko pożar się rozprzestrzenia, w jakim kierunku.
3. Wydzielanie ciepła – jak dużo i jak szybko wydziela się ciepło w trakcie procesu
spalania.
4. Odporność ogniowa – czy materiał jest odporny na ogień oraz jak szybko płomienie
będą penetrować materiał, np. ścianę, podłogę itp.
5. Łatwość wygaszania – jak szybko można zgasić pożar danego materiału polimerowego.
6. Wydzielanie dymów – określa się, ile dymów wydziela się w trakcie palenia, ich skład itp.
7. Wydzielanie gazów toksycznych – jakie gazy wydzielają się podczas palności, czy są
one toksyczne

15. Polimeryzacja:
Polimeryzacja to proces chemiczny, w którym małe cząsteczki, zwane monomerami, łączą
się w dłuższe łańcuchy, tworząc polimery. Proces ten polega na powtarzającym się
przekształcaniu się jednostek monomerowych w łańcuchy polimerowe za pomocą reakcji
chemicznych.
Podczas polimeryzacji, wiązania chemiczne między cząsteczkami monomerów są łamane, a
następnie tworzone są nowe wiązania, które prowadzą do powstania długiego łańcucha
polimerowego
16. Tworzywo sztuczne - zalety/wady/co to/polimer/podział schemat
a) Tworzywo sztuczne - materiał polimerowy - materiały składające się z polimerów
syntetycznych (stworzonych przez człowieka i niewystępujących w naturze) lub
zmodyfikowanych polimerów naturalnych oraz dodatków modyfikujących np.
napełniaczy.

b) Polimer - związek wielkocząsteczkowy + dodatki - substancje chemiczne o bardzo

dużej masie cząsteczkowej, które składają się z wielokrotnie powtórzonych jednostek
zwanych merami.

c) Klasyfikacja tworzyw sztucznych

Elastomery:
- to związki wielkocząsteczkowe, które w temp. pokojowej wykazują duże
odkształcenia elastyczne, odwracalne
- odwracalność odkształceń jest związana z ich budową, o właściwościach
sprężystych decyduje długość łańcuchów
- temperatura zeszklenia jest niższa od temp pokojowej
Plastomery:
-wykazują małe odkształcenia pod wpływem naprężenia
- odkształcają się plastycznie do mechanicznego pęknięcia
-temp. zeszklenia jest wyższa od temp. pokojowej
Duroplasty:
- w podwyższonej temp. przechodzą w stan plastyczny, miękną i dają się kształtować
- po ochłodzeniu twardnieją zachowując nadane im kształty i odzyskują pierwotne
właściwości
- wielokrotnie można powtórzyć uplastycznianie

d) Zalety tworzyw sztucznych:

1. Wytrzymałość i lekkość: Tworzywa sztuczne są często znacznie lżejsze od tradycyjnych
materiałów, takich jak metal czy drewno, jednocześnie oferując wysoką wytrzymałość
mechaniczną. Dzięki temu mogą być stosowane w wielu dziedzinach, od motoryzacji po
lotnictwo.
2. Wielofunkcyjność: Tworzywa sztuczne można dostosować do różnych zastosowań
poprzez modyfikację składu chemicznego, dodatki lub procesy produkcyjne. Oznacza to, że
można tworzyć tworzywa o różnych właściwościach, takich jak elastyczność, sztywność,
odporność chemiczna czy termiczna.
3. Odporność na korozję: Wiele tworzyw sztucznych jest odporne na działanie korozji, co
oznacza, że nie rdzewieją ani nie ulegają innym procesom degradacji w obecności wilgoci
lub substancji chemicznych. Dlatego są często stosowane w środowiskach agresywnych.
4. Łatwa obróbka: Tworzywa sztuczne są łatwe do formowania, wytłaczania, wtryskiwania
czy cięcia, co czyni je atrakcyjnymi z punktu widzenia produkcji. Mogą być również
stosowane w formach skomplikowanych, co daje szerokie możliwości projektowania.
5. Izolacyjność: Wiele tworzyw sztucznych ma dobre właściwości izolacyjne elektryczne, co
czyni je przydatnymi w produkcji kabli, elementów elektronicznych i izolacji termicznej.

e) Wady tworzyw sztucznych:

1. Trudności z utylizacją: Większość tworzyw sztucznych jest trudna do zutylizowania lub
ulega powolnemu procesowi rozkładu, co przyczynia się do problemu odpadów i
zanieczyszczenia środowiska.
2. Zależność od surowców kopalnych: Większość tworzyw sztucznych wytwarzana jest z
surowców pochodzących z ropy naftowej lub gazu ziemnego, co wiąże się z zależnością od
surowców kopalnych i negatywnym wpływem na środowisko naturalne.
3. Niska odporność na wysokie temperatury: Niektóre tworzywa sztuczne mogą mieć
ograniczoną odporność na wysokie temperatury, co może prowadzić do ich deformacji lub
utraty właściwości mechanicznych w warunkach ekstremalnych.
4. Potencjalne zagrożenie dla zdrowia: Niektóre tworzywa sztuczne, zwłaszcza te
zawierające dodatki chemiczne, mogą uwalniać substancje toksyczne lub związki, które
mogą wpływać negatywnie na zdrowie człowieka.
5. Niska odporność na promieniowanie UV: Niektóre tworzywa sztuczne mogą być
podatne na degradację pod wpływem promieniowania UV, co może prowadzić do zmiany
koloru, zmniejszenia wytrzymałości i zmniejszenia trwałości.

17 Wykres Gaussa - rozkład normalny

Rozkład normalny, znany również jako rozkład Gaussa lub krzywa dzwonowa, jest
statystycznym modelem opisującym wiele naturalnych zjawisk i danych. W przypadku
tworzyw sztucznych, rozkład normalny może być używany do opisu różnych cech
materiałowych, takich jak wytrzymałość, twardość, gęstość czy inne parametry fizyczne
18. Wykres - Zawartość fazy krystalicznej oraz szybkość krystalizacji zależna jest od
szybkości chłodzenia polimeru.

19 Podanie tworzyw do przedmiotów z uzasadnieniem

1. Polietylen (PE) - wytrzymały i elastyczny

Kubki jednorazowe
Tacki i pudełka na żywność
Pianki styropianowe (np. opakowania ochronne, izolacja termiczna)
Koszyki na zakupy
Zabawki dla dzieci
obudowy elektroniczne

2. Polipropylen (PP) - odporny na działanie chemikaliów i wysoką temperaturę

Pojemniki na żywność
Kubełki i wiadra
Meble ogrodowe (plastikowe)
Opakowania farmaceutyczne i kosmetyczne
Elementy samochodowe (np. zderzaki, panele drzwiowe)
Rury i folie

3. Polistyren (PS) - lekki i łatwy do formowania

Kubki jednorazowe
Tacki i pudełka na żywność
Pianki styropianowe (np. opakowania ochronne, izolacja termiczna)
Koszyki na zakupy
Pudełka na elektronikę i urządzenia
Zabawki dla dzieci

4. Poliamid (PA) - wytrzymały, elastyczny i odporny na zużycie

Szczotki do zębów
Taśmy i sznurki
Obuwie sportowe i odzież sportowa
Przewody i przewody zasilające, węże elastyczne
Elementy w samochodach (np. zderzaki, klamki)
Części zamiennych do maszyn i narzędzi
5.PVC (Poli(chlorek winylu)) - trwały i elastyczny
Rury i kształtki do instalacji sanitarnych
Okna i drzwi
Pokrycia na dachy
kabiny prysznicowe, wanny
Profile, listwy wykończeniowe i wykładziny podłogowe
Plakaty i banery

6. PMMA (polimetakrylan metylu) - przezroczysty i odporny na uderzenia

wyroby osłon światła i odbłyśników samochodowych,
elementy aparatury optycznej,
elementów aparatury kontrolnopomiarowej,
szkiełka do zegarków,
artykuły gospodarstwa domowego itp.

7. PC (Poliwęglan) - wytrzymały i przezroczysty

lampy i reflektory
wizjery do hełmów,
szyby i oszklenia
naczynia,
butelki na mleko i wodę,
okulary i soczewki
aparaty tlenowe,
optyczne nośniki danych

8. PTFE (politetrafluoroetylen) - odporny na wysoką temperaturę, ślizgający się i

nieprzylepny
elementy uszczelniające,
powłoki antykorozyjne oraz antyadhezyjne,
elementy urządzeń medycznych
części maszyn (np. łożyska).

9. PET (politereftalan etylenu) - przezroczysty i wytrzymały

wytłacza się włókna i folie.
komputery, monitory, drukarki,
pompa paliwa, filtry, układ hamulcowy
butelki do napojów gazowanych (są przezroczyste przy małej grubości ścianek).

10. PPO (Poli(tlenek fenylenu))- doskonałej odporności na wysoką temperaturę,

trwałości mechanicznej i wytrzymałości na czynniki chemiczne
elementy konstrukcyjne i obudowy sprzętu RTV,
części klimatyzatorów.
elementy napędowe pralek i zmywarek
11. ABS (Terpolimer akrylonitryl-butadien-styren) - wytrzymały, odporny na uderzenia i
łatwy do obróbki
Obudowy elektroniczne
Elementy samochodów (zderzaki, listwy boczne, nakładki na lusterka, osłony silnika)
Walizki
Zabawki
Komponenty meblowe (krawędzie blatu, okleiny, uchwyty)

12. PAC //ciekawostka

koła zębate o małym module • krzywki • silnie obciążone łożyska oraz rolki • łożyska oraz
koła zębate o wysokiej dokładności wykonania • gniazda zaworów • elementy zatrzaskowe •
elementy elektroizolacyjne • elementy pracujące stale w wodzie o temp. 60-80°C • bardzo
dobrze nadają się do obróbki na automatach tokarskich

PYTANIA ZAMKNIĘTE
20 Oznaczenie PA6 i PA6.6 (co oznacza drugie 6) -
21. Który Poliamid nie chłonie wody: PA12
Poliamid, który nie chłonie wody, to poliamid oznaczany jako PA12, charakteryzuje się
bardzo niską zdolnością do wchłaniania wilgoci, co oznacza, że ma niską higroskopijność.
22. Polichlorek winylu (PVC)- Palny ale samogasnące

23. Jednostki - udarność, gęstość, twardość, porowatość, szczelność, Lepkość,

krystaliczność, szybkość płynięcia, ciężar właściwy, ścieralność, odbojność
elastomerów, sprężystość

Udarność:
Jednostka: J/m² (dżul na metr kwadratowy) lub ft·lbf/in² (stopa-funt na cal kwadratowy)
Przykład: 20 J/m²

Gęstość:
Jednostka: kg/m³ (kilogram na metr sześcienny) lub g/cm³ (gram na centymetr sześcienny)
Przykład: 1,200 kg/m³

Twardość:
Jednostka: skala twardości (np. skala Mohsa, skala Rockwella)
Przykład: Twardość 7 w skali Mohsa

Porowatość:
Jednostka: procent (%)
Przykład: 5% porowatości

Szczelność:
Jednostka: zazwyczaj określana jako stopień szczelności (np. doskonała, dobra, słaba)
Przykład: Doskonała szczelność
Lepkość:
Jednostka: Pa·s (paskal-sekunda) lub poise (P)
Przykład: 10 Pa·s

Krystaliczność:
Jednostka: procent (%)
Przykład: 60% krystaliczności

Szybkość płynięcia:
Jednostka: mm/min (milimetr na minutę) - wskaźnik szybkości płynięcia mm/10min
Przykład: 50 mm/min

Ciężar właściwy:
Jednostka: kg/m³ (kilogram na metr sześcienny) lub g/cm³ (gram na centymetr sześcienny)
Przykład: 0,95 g/cm³

Ścieralność:
Jednostka: mm³/N·m (milimetr sześcienny na niuton-metr) lub cm³/J (centymetr sześcienny
na dżul)
Przykład: 2 mm³/N·m

Odbojność elastomerów:
Jednostka: procent (%)
Przykład: 80% odbojność elastomeru

Sprężystość:
Jednostka: Pa (paskal) lub N/m² (niuton na metr kwadratowy)
Przykład: 200 Pa