CHUONG 1 Điều tra ĐCTV chuyên môn

Điều tra địa chất thủy văn trong tìm kiếm thăm
dò cho mục đích cung cấp nước
Phụ thuộc vào dạng nhiệm vụ người ta phân biệt:

•Nghiên cứu ĐCTV KV được tiến hành cho những vùng riêng biệt của đất
nước, trên cơ sở đó quyết định các vấn đề quy hoạch cung cấp nước sau này;
•Nghiên cứu ĐCTV được tiến hành đối với khu vực này hay khác để giải
quyết những nhiệm vụ cung cấp nước cụ thể cho một khu dân cư hay một đối
tượng kinh tế;
•Công tác thăm dò và thí nghiệm ĐCTV được tiến hành nhằm nghiên cứu các
tầng cũng như các phức hệ đất đá chứa nước. Khi mức độ nghiên cứu cấu tạo
ĐC và ĐCTV của KV còn yếu, cần áp dụng khoan để có thể làm rõ những đặc
trưng này;
10
• Cũng cần nhấn mạnh rằng các số liệu thu được khi khoan các giếng sâu ở
những vùng còn ít được nghiên cứu có giá trị rất lớn bởi chúng làm sáng tỏ
cấu tạo ĐC các tầng sâu và đặc tính chứa nước của chúng. Đặc biệt quan
trọng khi khoan là vấn đề xác định chính xác tình trạng trầm tích của các
tầng chứa nước, nó sẽ quyết định độ sâu khai thác sau này;
• Đối với việc cung cấp nước cho các cụm dân cư nhỏ, thị trấn, thôn, xã và
một số đối tượng với nhu cầu nước không lớn (chỉ cỡ vài chục, đôi khi vài
trăm mét khối ngày đêm) thường chỉ cần một hay hai giếng khoan khai thác.
Việc khai thác với lượng nước lấy đi không lớn như vậy thường không gây
ảnh hưởng đáng kế nào tới động thái tự nhiên của nước dưới đất;
11
• Còn đối với cung cấp nước cho đô thị và những cụm công nghiệp lớn với nhu
cầu nước nhiều trăm m3/ngđ thì cần phải tính thật chính xác trữ lượng NDĐ và
nghiên cứu cẩn thận động thái của chúng;
• Trong thực tế, có trường hợp NDĐ chất lượng tốt không đủ, cần phải sử dụng
đồng thời cả nguồn nước dưới đất và nước mặt;
• Ở nước ta, những trường hợp như vậy không phải hiếm, nhất là ở những thị xã
miền núi như Đồng Xoài (Bình Phước), Kiến Đức (Đắc Nông), hoặc một số
thị trấn thị xã ven biển,...
12
• Khi lựa chọn điểm đặt giếng khoan thăm dò – khai thác, cần lưu ý rằng ở
một số nơi độ giàu nước của đá cứng tăng dần từ đường phân thủy tới thung
lũng song;
• Ở những khu vực như vậy, việc tìm kiếm nước trước tiên phải được tiến
hành ở những khoảnh địa hình thấp, nơi có thể phát hiện các tầng chứa nước
giàu hơn với độ sâu phân bố không lớn;
• Tuy nhiên, những khu vực thấp thường là miền thoát của nước có áp, do đó
đôi khi gặp nước có độ khoáng hóa tăng cao;
• Nếu độ khoáng hóa nước không lệch nhiều so với tiêu chuẩn nước uống hay
nước kỹ thuật thì những khu vực như vậy có triển vọng để khai thác nước.
13
• Ở những đơn vị địa hình cao thường gặp các trầm tích trên mặt không thấm
nước, nó cản trở sự ngấm xuống của nước mưa. Các khe nứt mở ở đây cũng
kém phát triển, cùng với lượng nước mưa ngấm nhỏ là độ giàu nước của đất
đá không lớn;
• Các giếng thăm dò nước ngầm hay nước có áp không sâu, ở một số khu
vực, có quan hệ thủy lực chặt chẽ với nước mặt không nên đặt gần lòng
sông quá để tránh lôi cuốn nước sông vào giếng một khi nước sông không
đạt tiêu chuẩn chất lượng;
• Theo quan điểm kinh tế – kỹ thuật cũng không nên chọn nghiên cứu các
diện tích phân bố quá xa đối tượng được cung cấp nước. Các diện tích được
chọn cũng cần tính tới sự phát triển cụm khai thác trong tương lai.
14
Phụ thuộc vào mức độ phức tạp của điều kiện tự nhiên (cấu tạo ĐC và điều
kiện ĐCTV), vào dạng đối tượng khai thác (nước ngầm, nước có áp không
sâu, nước acteji), đặc trưng xuất hiện của nó (mạch xuất lộ) và yêu cầu chất
lượng nước có thể chia ra một số trường hợp đặc trưng trong thực tế nghiên
cứu ĐCTV để cung cấp nước:
15
Moät soá tröôøng hôïp ñaëc tröng trong thöïc teá nghieân cöùu ĐCTV ñeå cung caáp
nöôùc nhö sau:
- Nhu caàu nöôùc thaáp;

- Nhu caàu nöôùc khoaûng vaøi chuïc m3/h;
- Nhu caàu nöôùc raát lôùn;
- Nhu caàu nöôùc cöïc lôùn.
Khoái löôïng vaø ñaëc ñieåm nghieân cöùu ÑCTV khoâng chæ phuï thuoäc vaøo möùc
ñoä phöùc taïp cuûa ñieàu kieän töï nhieân vaø nhu caàu söû duïng nöôùc maø coøn phuï
thuoäc vaøo möùc ñoä nghieân caùc ñaëc ñieåm töï nhieân cuûa khu vöïc ñoù.
7
• Giai đoạn thăm dò sơ bộ:

✓ Xác định những điều kiện ĐCTV chung của khu vực;
✓ Đo vẽ bản đồ ĐCTV tỉ lệ từ 1/25.000 tới 1/200.000 tùy thuộc vào mức độ phức
tạp của cấu tạo ĐC – ĐCTV;
✓ Khoan tìm kiếm thăm dò và bơm hút thí nghiệm ở một số giếng;
✓ Dựa vào các kết quả trên, tiến hành đánh giá các nguồn cung cấp nước và xác
định các nghiên cứu tiếp theo ở giai đoạn thăm dò chi tiết.
17
• Giai đoạn thăm dò chi tiết (xác định trữ lượng nước dưới đất, lựa chọn khoảnh
khai thác và cơ sở nhiệm vụ thiết kế, sau đó là thiết kế kỹ thuật các công trình
khai thành khai thác):
✓Bố trí các nghiên cứu bổ sung;
✓Gia tăng và thay đổi khối lượng các công tác thăm dò và TN ĐCTV tùy theo
mức độ chi tiết của quá trình nghiên cứu (theo tỷ lệ đo vẽ bản đồ ĐCTV);
✓Quan trắc động thái nước dưới đất phải phát hiện quy luật thay đổi mực nước,
nhiệt độ và thành phần hóa học nước dưới đất, sự thay đổi lưu lượng nguồn lộ,
đôi khi lưu lượng giếng;
18
✓ Đặc điểm và khối lượng các nghiên cứu ngoài trời và trong phòng thí nghiệm
được quyết định ở từng trường hợp cụ thể phụ thuộc vào mục đích công tác
đang tiến hành, điều kiện tự nhiên và điều kiện ĐCTV lãnh thổ nghiên cứu;
✓ Công tác đo vẽ ĐCTV thường được tiến hành cùng với các công tác ĐVL,
chúng có khả năng thu nhận được những thông tin đầy đủ về điều kiện ĐCTV
khu vực nghiên cứu trong một thời gian ngắn;
✓ Công tác địa vật lý: cho phép phát hiện các đặc điểm cấu trúc địa chất, sự tồn
tại các đứt gãy kiến tạo, các đới phát triển khe nứt và carstơ hóa, các thung lũng
cổ chôn vùi, độ sâu phân bố nước ngầm,...
19
✓ Công tác trắc địa: liên kết cao độ và diện tích các điểm quan trắc và các công
trình khoan đào ĐC nhằm xây dựng các mặt cắt, các bản đồ địa hình,...
✓ Số liệu khí tượng – thủy văn: để xác định điều kiện bổ cấp cho NDĐ, động
thái của chúng, mối quan hệ của NDĐ với nước mặt,... Nếu không có trạm
quan trắc, cần tổ chức quan trắc đồng thời điều kiện khí tượng đồng thời với
các nghiên cứu thủy văn;
✓ Quan sát đặc điểm thảm thực vật: giúp xác định độ sâu phân bố nước ngầm,
đặc trưng thạch học của lớp phủ trầm tích, mức độ mặn của lớp thổ nhưỡng
và nước ngầm. Công tác này rất quan trọng trong đo vẽ ĐCTV tỉ lệ nhỏ, để
luận giải điều kiện ĐCTV khi sử dụng phương pháp đo vẽ không ảnh;
20
✓ Xác định hình dạng và kích thước bồn nước dưới đất; sự phân bố miền cấp,
vận động và thoát; xác định ranh giới phân bố tầng chứa và cách nước; xác
định bề dày các tầng chứa nước và áp lực của chúng;
✓ Khi kết thúc công tác hiện trường cần có báo cáo kèm theo: 1) bản đồ tài
liệu thực tế; 2) bản đồ địa chất thực địa; 3) bản đồ địa mạo thực địa; 4)
bản đồ ĐCTV thực địa; 5) Các mặt cắt ĐCTV;
✓ Các bản đồ địa chất và địa mạo: chỉ tiến hành khi đo vẽ tổng hợp ĐC –
ĐCTV. Khi đo vẽ ĐCTV, sử dụng các bản đồ trên có sẵn;
✓ Khi kết thúc công tác đo vẽ ĐCTV, các dạng nghiên cứu hiện trường và
trong phòng khác, tiến hành xử lý trong phòng các tài liệu hiện trường,
chính xác hóa bản đồ, xây dựng báo cáo tổng kết;
21
✓ Xử lý trong phòng các kết quả nghiên cứu hiện trường bao gồm các dạng
công tác sau:
• Xử lý các mẫu đất đá (tính chất vật lý – kỹ thuật và tính chất nước);
mẫu lát mỏng, mẫu hóa, quang phổ, cổ sinh,...
• Hệ thống hóa các tài liệu thực tế thu thập được, hoàn chỉnh nhật ký lộ
trình đo vẽ, các bản vẽ phác thảo, các sơ đồ, hình trụ HK, hố đào, xây
dựng các biểu bảng, lựa chọn hình ảnh,...
• Biên tập và hiệu chỉnh các bản đồ đã thành lập trong điều kiện ngoài
thực địa, xây dựng các bản đồ và các MC ĐC – ĐCTV khác;
• Xây dựng báo cáo tổng kết kèm các phụ lục bản vẽ.
22
• Kết quả nghiên cứu các nhà máy nước đang hoạt dộng phải đảm bảo kiểm
tra hoạt động và điều khiển chế độ khai thác của từng lỗ khoan khai thác,
nâng cao mức độ nghiên cứu bằng việc đánh giá lại trữ lượng khai thác nước
theo các cấp cao hơn và sự tăng trữ lượng do hình thành trữ lượng kéo theo,
bổ sung nhân tạo trữ lượng NDĐ, bảo vệ NDĐ khỏi bị nhiễm bẩn.
• Trong thực tế các nhà ĐCTV rất hay phải giải quyết nhiệm vụ cung cấp
nước nhỏ với nhà máy nước chỉ gồm l - 2 lỗ khoan khai thác nước. Trên cơ
sở đơn đặt hàng (hợp đồng) của cơ quan sử dụng nước về chất lượng và khối
lượng nước, mức độ nghiên cứu của khu vực, các nhà ĐCTV lập chương
trình điều tra để thiết kế xây dựng nhà máy nước (lỗ khoan khai thác nước).
25
• Các giai đoạn điều tra ĐCTV có thể được gộp lại thành một giai đoạn thăm dò
khai thác.
• Trên cơ sở tài liệu thu thập được người ta thành lập thiết kế các lỗ khoan thăm
dò - khai thác nước. Thiết kế này bao gồm việc khảo sát sơ bộ ĐC - ĐCTV,
ĐVL, khoảnh cấp nước, lập luận chọn nguồn nước cấp, lập luận cơ sở chọn vị
trí thuận lợi để đặt lỗ khoan, thiết kế cấu trúc lỗ khoan và bơm thử.
• Với những vùng nghèo nước và ít được nghiên cứu, để có được một lỗ khoan
khai thác người ta phải thiết kế và thi công tới hai hoặc ba lỗ khoan thăm dò.
26
• Trong quá trình khoan và hút nước thử chúng đóng vai trò lỗ khoan thăm dò.
Sau giai đoạn này chúng được xử lý mở rộng để làm lỗ khoan khai thác.
• Những điều cần chú ý trong quá trình thăm dò là phải nghiên cứu cấu trúc ĐC
của khu vực, sự có mặt của các đứt gãy, khả năng chứa nước của các đứt gãy,
điều kiện hình thành trữ lượng NDĐ.
• Sau khi có tài liệu khoan và bơm thử, người ta tính toán công suất của lỗ
khoan với cấu trúc mới và độ hạ thấp mực nước cho phép.
• Có thể áp dụng các biện pháp để tăng công suất của lỗ khoan (nổ mìn, chân
không hoá, bổ sung nhân tạo trữ lượng NDĐ bằng nhiều cách,…).
27
• Các vấn đề liên quan đến chất lượng nước và khả năng bị nhiễm bẩn nước cũng
như các biện pháp xử lý chất lượng nước và loại trừ nhiễm bẩn cũng phải được
chú ý tới.
• Trong những vùng ven biển và những vùng có khả năng gặp nước mặn
hoặc lợ (điều kiện thuỷ địa hoá phức tạp) cần phải nghiên cứu lịch sử hình thành
các loại hình nước của cả một diện tích rộng lớn hoặc cả cấu trúc địa chất theo
các tài liệu đã có và phải tham khảo ý kiến của các chuyên gia có kinh nghiệm
trước khi tiến hành khoan để đảm bảo chắc chắn sự thành công của lỗ khoan thăm
dò - khai thác.
28
CHÖÔNG I
Phaân nhoùm moû theo möùc ñoä phöùc taïp cuûa ñieàu kieän ĐCTV
Theo khả năng đánh giá chính xác các nguồn hình thành trữ lượng khai thác
NDĐ có thể chia ra:
- Mỏ loại A: Các mỏ trong đó tất cả các nguồn chủ yếu hình thành trữ lượng
khai thác đều được xác định một cách tin cậy;
- Mỏ loại B: Các mỏ trong đó chỉ có một phần nguồn hình thành trữ lượng
được xác định tin cậy còn một phần được xác định áng chừng;
- Mỏ loại C: Các mỏ mà tất các nguồn hình thành trữ lượng chỉ được xác
định một cách áng chừng.
18
Phaân nhoùm moû theo möùc ñoä phöùc taïp cuûa ñieàu
kieän ñòa chaát thuûy vaên
Mức độ không đồng nhất về tính thấm của đất đá chứa nước có thể phân chia
một cách quy ước thành các tầng và phức hệ chứa nước đồng nhất, không đồng
nhất và rất không đồng nhất.
Bảng. Phân chia đất đá chứa nước theo mức độ không đồng nhất về tính
thấm ( Borevski, Iazvin, 1979)
Mức độ không đồng nhất về tính thấm s lgT W, % qmax/qmin
Đồng nhất 0,2 40 5
Không đồng nhất 0,2 – 0,4 40 – 90 5 – 10

Rất không đồng nhất 0,4 90 10
19
Phaân nhoùm moû theo möùc ñoä phöùc taïp cuûa ñieàu
kieän ñòa chaát thuûy vaên
VD:
Hãy đánh giá tính đồng nhất của tầng chứa nước biết các giá trị của tỷ lưu
lượng các giếng khoan trong 3 tầng chứa nước đang được khai thác như sau:
Giếng 1 Giếng 2 Giếng 3 Giếng 4 Giếng 5

Tầng chứa nước
q (l/s.m) q (l/s.m) q (l/s.m) q (l/s.m) q (l/s.m)
Tầng 1 12 3 6 9 10
Tầng 2 8,5 18 3 15,5 14,3
Tầng 3 22 2,5 17,8 20,6 26
20
* Baùo caùo toång keát cuûa coâng taùc ñieàu tra ÑCTV goàm coù nhöõng noäi
dung sau:
1 Mở đầu;
2 Mức độ nghiên cứu ĐC – ĐCTV
3 Mô tả đặc điểm địa lý – tự nhiên (địa hình, thủy văn, các số liệu khí
tượng) và kinh tế - xã hội;
4 Khối lượng và phương pháp thực hiện các dạng công tác;
5 Cấu tạo địa chất (mô tả địa tầng và thạch học, đặc điểm cấu trúc, kiến
tạo, đặc trưng địa mạo và lịch sử địa chất của khu vực);
6 Điều kiện ĐCTV (sự phân bố các tầng hay đới chứa nước, bề dày và độ
sâu phân bố, miền cấp và thoát, tình trạng mực nước, động thái, các số liệu
bơm thí nghiệm đặc trưng cho mức độ giàu nước của đất đá, hệ số thấm,...);
21
7 Thành phần hóa học và khí của nước dưới đất cùng tình trạng vệ sinh dịch
tễ của chúng dựa theo các số liệu về phân tích hóa và vi trùng. Tình trạng
và khả năng bị nhiễm bẩn của nước;
8 Đánh giá trữ lượng khai thác của nước dưới đất.
9 Các số liệu tính toán ĐCTV để thiết kế hệ thống khai thác nước (quan hệ
giữa Q và S, sự tương tác giữa các giếng, lựa chọn khoảnh để bố trí cụm
khai thác);
10 Cơ sở ĐCTV để thiết lập vành đai bảo vệ cụm khai thác tránh bị nhiễm bẩn
và các vấn đề về môi trường.
Các phụ lục bao gồm các bản đồ ĐC, ĐCTV, địa mạo và các bản đồ phụ trợ
khác, bản đồ địa hình khoảnh bố trí cụm khai thác, các mặt cắt, sơ đồ, các
hình trụ giếng khoan, biểu đồ, các biểu bảng kết quả phân tích mẫu đất, nước,
các tài liệu khảo sát hiện trường, danh mục các tài liệu lưu trữ đã sử dụng …
22
CÂU HỎI KIỂM TRA PHẦN 1
1. Một tổ hợp hoàn chỉnh tương đối các dạng công tác điều tra ĐCTV được
thể hiện để thiết kế cấp nước bao gồm các dạng công tác nào?
2. Có bao nhiêu giai đoạn điều tra ĐCTV, có cần phải thực hiện tất cả các
giai đoạn đó hay không? Nếu có, tại sao? Nếu không, tại sao?
3. Mục tiêu của giai đoạn tìm kiếm, thăm dò sơ bộ, thăm dò chi tiết, giai
đọan thiết kế thi công?
4. Tại sao nói: “Khối lượng các công tác thăm dò và thí nghiệm ĐCTV gia
tăng và thay đổi tùy theo mức độ chi tiết của quá trình nghiên cứu.”?
5. Ý nghĩa của công tác quan trắc ĐCTV?
6. Tại sao nói: Đặc điểm và khối lượng các nghiên cứu ngoài trời và trong
phòng TN được quyết định ở từng trường hợp cụ thể phụ thuộc vào mục
đích công tác đang tiến hành, điều kiện tự nhiên và điều kiện ĐCTV lãnh
thổ nghiên cứu?
29
7. Tại sao, trong điều tra ĐCTV rất cần công tác địa vật lý? Công tác trắc địa?
Cần các thông tin về khí tượng thủy văn, thảm thực vật…?
8. Quá trình đo vẽ ĐCTV cần đánh giá những vấn đề gì liên quan đến NDĐ?
9. Sản phẩm đo vẽ ĐCTV là gì?
10. Xử lý trong phòng các kết quả nghiên cứu hiện trường gồm các dạng công
tác nào?
11. Báo cáo tổng kết gồm những nội dung gì? Ý nghĩa từng nội dung. Các phụ
lục gì?
30
38
CHÖÔNG I
Thaønh phaàn hoùa hoïc nöôùc, ñaùnh giaù chaát löôïng nöôùc cho muïc ñích sinh
hoaït, kyõ thuaät vaø xaây döïng
• Nước có độ khoáng hoá nhỏ quá hoặc lớn quá đều không có lợi, vì vậy tuỳ theo
điều kiện của mỗi quốc gia người ta quy định tiêu chuẩn chất lượng nước tối
ưu đối với sức khoẻ của con người. Tiêu chuẩn về độ khoáng hoá của nước
dùng cho ăn uống được phép xê dịch ít nhiều so với quy định chung, không thể
áp dụng một cách máy móc.
29
Thaønh phaàn hoùa hoïc nöôùc, ñaùnh giaù chaát löôïng
nöôùc cho muïc ñích sinh hoaït, kyõ thuaät vaø xaây döïng
Các kiểu phân tích hóa học:

Nội dung và độ chính xác các KQPT đều do nhiệm vụ và giai đoạn nghiên cứu
quyết định;
Các phân tích được tiến hành để giải quyết những nhiệm vụ sau:
•Nghiên cứu sự phân bố và hình thành NDĐ có thành phần khác nhau;
•Đánh giá thành phần hóa học và tính chất vật lý của NDĐ với các mục đích
khác nhau;
•Nghiên cứu NDĐ như một chỉ tiêu tìm kiếm mỏ khoáng sản (dầu khí, đồng, chì,
molipđen…)
•Đánh giá NĐ như một nguyên liệu hóa học để khai thác Br, I, Bo…
Các phép phân tích được chia ra: ngoài trời, đơn giản, toàn diện và chuyên
môn:
•Phân tích ngoài trời: Nhằm xác định sơ bộ t/c vật lý, pH, tổng độ cứng, độ
cứng tạm thời và M.
•Phân tích đơn giản: xác định: pH, độ oxi hóa, lượng cặn khô, tổng độ cứng,
độ cứng tạm thời và CO2 ăn mòn;
•Phân tích toàn diện: xác định: pH, độ oxi hóa, lượng cặn khô. Tính toán tổng
độ cứng, độ cứng tạm thời và CO2 ăn mòn.
Đơn vị thường biểu diễn là g/l hay mg/l (đối với nước nhạt và nước lợ).
•Để nắm được toàn bộ tính chất của nước và hiểu rõ mối quan hệ giữa các ion
trong mỗi kết qủa phân tích cụ thể hoặc khi so sánh các loại nước có độ khoáng
hoá khác nhau, người ta thường chuyển các kết quả phân tích từ dạng trọng
lượng sang dạng đương lượng, miligam đương lượng hay gam đương lượng của
các ion trong 1 lít.
•Đương lượng gram của một chất: D=M/n
M – Khối lượng nguyên tử; n – hóa trị
•Ví dụ:
•Đương lượng ion của Ca = 40,08/2 = 20,04; của Mg = 24,32/2 =12,16; Fe2+=
28 ; Fe3+= 18,666;
•Cl-= 35,45; SO42-= 48; NO3-= 62; HCO3-= 61; CO32-= 60;
KEÁT QUAÛ KEÁT QUAÛ

THAØNH THAØNH
PHAÀN mg/l me/l %me/l PHAÀN mg/l me/l %me/l
Ca++ 1.40 Cl- 5.32
Mg++ 0.85 SO2-4 0.00
CATION
ANION
Fe 0.05 HCO-3 12.2
Na+ 1.86 CO2-3 0.00
K+ 2.50 NO-3 0.00
NH+4 0.04
Total 6.7 100 Total 17.52 100
HCO 370Cl30
M 0.024 pH 7.4
K 37 Na 28Ca 21Mg13
Tên gọi: Bicabonate – Clorua – Kali - Natri
Ñaùnh giaù chaát löôïng nöôùc duøng cho sinh hoaït:

Khi ñaùnh giaù chaát löôïng nöôùc ngöôøi ta thöôøng ñaùnh giaù theo caùc yeâu caàu
sau:
- Nöôùc khoâng chöùa caùc nguyeân toá ñoäc haïi vôùi haøm löôïng quaù möùc coù theå gaây
taùc haïi ñoái vôùi söùc khoeû con ngöôøi;
- Nöôùc khoâng ñöôïc chöùa caùc vi khuaån gaây beänh;
- Nöôùc phaûi gaây ra caûm giaùc deã chòu khi söû duïng;
- Thaønh phaàn nöôùc khoâng ñöôïc gaây aûnh höôûng xaáu ñeán söùc khoeû con ngöôøi
vaø khoâng ñöôïc chöùa caùc thaønh phaàn nhieãm baån quaù quy ñònh.
Tieâu chuaån ñaùnh giaù hieän nay theo heä thoáng TCVN
34
Ñaùnh giaù chaát löôïng nöôùc veà maët vi truøng:

Ñöôïc ñaùnh giaù qua 3 chæ tieâu:
- Theo toång khoái löôïng heä vi khuaån phaùt trieån trong moâi tröôøng thöùc aên
sau khi cho theâm vaøo ñoù 1 cm3 nöôùc ñang ñöôïc nghieân cöùu.
- Theo chuaån Coli ñöôïc xaùc ñònh baèng caùch caáy caùc khoái löôïng nöôùc ñang
nghieân cöùu vaøo moâi tröôøng ñaëc bieät (trong töøng löôïng nöôùc ñang nghieân cöùu
phaùt hieän ñöôïc söï phaùt trieån moät vi khuaån ñöôøng ruoät Coli).
- Theo Coli – test ( theo soá löôïng caùc vi khuaån ñöôøng ruoät Coli trong 1 lit
nöôùc).
35
Ñaùnh giaù chaát löôïng nöôùc cho muïc ñích kyõ thuaät vaø xaây döïng:
Nước cho công nghiệp được đánh giá theo các chỉ tiêu: độ cứng, tổng lượng
cặn, sự ăn mòn và độ sủi bọt:
Ñoä cöùng:
Đánh giá độ cứng của nước theo khả năng hấp thụ xà phòng, nghĩa là theo
lượng xà phòng cần để liên kết tất cả các hợp chất quyết định độ cứng của
nước (cho 1 m3 nước).
Để xác định giá trị này, sử dụng công thức:

S = 264 + 1200(rFe2+ + rAl3+ + rCa2+ + rMg2+ + rH+)
Vôùi: S – Khoái löôïng xaø phoøng (gram);
rFe2+, rAl3+.... – Haøm löôïng caùc cation (mgñl/l)
36
Phân vùng chất lượng nước cho mục đích sử dụng
Dùng độ cứng tổng quát để đánh giá khả năng sử dụng của nước cho một số
mục đích sau:
• Làm nguội lạnh các động cơ: Độ cứng không quá 8 mgđl/l;
• Nồi hơi áp suất bình thường: Độ cứng = 2 7 mgđl/l;
• Nồi hơi áp suất cao: Độ cứng = 0,2  1,5 mgđl/l,
VD: Theo các kết quả phân tích mẫu nước trên địa bàn thị xã Long Khánh thì
giá trị độ cứng của NDĐ thị xã Long Khánh như bảng sau
Độ cứng Tỷ lệ % mẫu
Tầng chứa Số (mgđl/l ) Số mẫu có độ cứng
TT có độ cứng > 8
nước mẫu
Min Max 0,2-1,5 2 -7 ≤ 8 > 8 (mgđl/l )
1 Tầng βqp2 44 0,32 7,31 16 21 7 - 0

2 Tầng βn2-qp1 3 1,84 3,36 - 2 1 - 0
3 Tầng j1-2 1 0,71 0,71 1 - - - 0
37
Ñoä taïo caën:
Toång löôïng caën raén vaø muøn ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc:
H = S + C + 36rFe2+ + 17rAl3+ + 20rMg2+ + 59rCa3+
Vôùi H – Toång khoái löôïng caën (g/m3 nöôùc);

S – Khoái löôïng chaát lô löûng (g/l nöôùc);
C – Khoái löôïng caùc chaát keo (SiO2 + Fe2O3 + Al2O3) (g/l nöôùc).
Theo giaù trò toång khoái löôïng caën, phaân chia thaønh caùc loaïi nöôùc sau:
- Vôùi raát ít caën – neáu H < 125.
- Vôùi ít caën – neáu 125 < H < 250.
- Vôùi löôïng caën lôùn – neáu 250 < H < 500.
- Vôùi löôïng caën raát lôùn – neáu H > 500.
38
VD: Theo các kết quả phân tích mẫu nước trên địa bàn thị xã Long Khánh thì
giá trị tổng lượng cặn của NDĐ thị xã Long Khánh như bảng sau:
Tỷ lệ %
Tổng Lượng cặn H (g/m ) Số mẫu có lượng cặn H
3
Tầng chứa mẫu có
TT số H<125 125<H<250 250<H<500 H>500 lượng cặn
nước Min Max
mẫu
rất nhỏ nhỏ Lớn Rất lớn > 500
1 Tầng βqp2 68 11,6292 271,39 57 10 1 0 0
2 Tầng βn2-qp1 5 65,80 216,19 4 1 0 0 0
3 Tầng j1-2 1 39,16 39,16 1 0 0 0 0
39
Ñoä aên moøn:

Phuï thuoäc vaøo noàng ñoä ion H+, vaøo söï coù maët cuûa caùc khí hoaø tan trong
nöôùc (OÂ xy, hydrosulfua, caùcbonic) vaø moät vaøi loaïi muoái (muoái maênggan,
sulfua saét, clorua magnhe. oâxit magnhe laøm taêng taùc ñoäng cuûa oâxy vaø laø
chaát xuùc taùc). Nhieät ñoä cao cuõng laøm taêng tính aên moøn cuûa nöôùc.
Ñeå phaùt hieän khaû naêng aên moøn cuûa nöôùc, xaùc ñònh heä soá aên moøn Kam:
Ñoái vôùi nöôùc coù phaûn öùng axit:
Kam = 1,008(rH+ + rAl3+ + rFe2+ + rMg2+ - rCO32- - rHCO3-)
40
Ñoái vôùi nöôùc coù phaûn öùng kieàm:
Kam = 1,008(rMg2+ - rHCO3-)
Theo heä soá aên moøn ngöôøi ta chia ra caùc loaïi nöôùc:
- Khoâng aên moøn neáu Kam + 0,0503Ca2+ < 0.
- Baùn aên moøn neáu Kam < 0 song Kam + 0,0503Ca2+ > 0.
- AÊn moøn neáu Kam > 0.
Haøm löôïng Ca2+ tính theo mg/l.
41
•Giá trị hệ số ăn mòn của các tầng chứa nước thị xã Long Khánh
Hệ số ăn mòn Kk Số mẫu có hệ số ăn mòn Kk Tỷ lệ %
Tỷ lệ %
Tầng chứa Tổng số Nước số mẫu số mẫu
TT Nước không Nước nửa ăn
nước mẫu Min Max ăn ăn mòn nửa ăn
ăn mòn mòn mòn
mòn
1 Tầng βqp2 68 -4,94 0,35 63 0 5 7,35 0

Tầng βn2-
2 5 -3,97 0,09 4 0 1 20 0
qp1
3 Tầng j1-2 1 0,27 0,27 0 0 1 100 0
42
Ñoä taïo boït:

Khaû naêng taïo boït cuûa nöôùc ñöôïc quyeát ñònh theo heä soá taïo boït F, heä soá
naøy ñöôïc tính theo coâng thöùc:
P = 62rNa+ + 78rK+
• Dựa vào hệ số sủi bọt P chia ra:

- Nước không sủi bọt khi: P < 60;
- Nước nửa sủi bọt khi: 60 < P < 200;
- Nước sủi bọt khi: P > 200,
43
•Giá trị hệ số sủi bọt của các tầng chứa nước thị xã Long Khánh
Hệ số sủi bọt P Số mẫu có hệ số sủi bọt P
Tỷ lệ % số Tỷ lệ % số
Tổng số
TT TCN
mẫu Không sủi Nửa sủi Sủi bọt mẫu nửa sủi mẫu sủi
Min Max bọt bọt
bọt khí bọt khí khí
1 Tầng βqp2 68 10,49 298,01 36 27 5 39,71 7,35
2 Tầng βn2-qp1 5 55,04 288,41 1 3 1 60 20
3 Tầng j1-2 1 91,03 91,03 0 1 0 100 0
44
Ñaùnh giaù ñoä aên moøn cuûa nöôùc ñoái vôùi beâ toâng:
Caùc loaïi aên moøn cuûa nöôùc ñoái vôùi beâ toâng goàm:
AÊn moøn röûa luõa:
Xaùc ñònh theo giaù trò ñoä cöùng taïm thôøi cuûa nöôùc. Nöôùc ñöôïc coi laø aên moøn
ñoái vôùi ximaêng poocland neáu ñoä cöùng taïm thôøi ñaït 2.14 mgñl, ñoái vôùi xi
maêng poocland slack neáu ñoä cöùng taïm thôøi ñaït 1.07 mgñl, ñoái vôùi
ximaêng poccland puzôland neáu ñoä cöùng taïm thôøi ñaït 0.54 mgñl.
45
AÊn moøn toång axit:

Xaùc ñònh theo giaù trò ñoä pH. Ñoái vôùi caùc loaïi ximaêng trong væa coù ñoä daãn
nöôùc cao nöôùc ñöôïc coi laø aên moøn khi pH<7 vaø ñoä cöùng taïm thôøi nhoû hôn
8,6 mgñl; khi pH<6,7 vaø ñoä cöùng lôùn hôn 8,5 mgñl. Ñoái vôùi væa thaám yeáu,
nöôùc aên moøn khi pH<5.
AÊn moøn caùcbonic:

Ñöôïc xaùc ñònh theo haøm löôïng cacbonic töï do trong nöôùc. Ñoái vôùi caùc
loaïi xi maêng trong væa coù ñoä daãn nöôùc cao, nöôùc aên moøn cacbonic khi
[a(Ca2+) + b] lôùn hôn haøm löôïng CO2 töï do.
Trong ñoù a, b laø heä soá xaùc ñònh phuï thuoäc vaøo ñoä cöùng taïm thôøi vaø Cl- +
SO42- theo baûng sau:
46
Ñoä cöùng Toång haøm löôïng Cl- + SO42- (mg/l)

taïm thôøi 0-200 201-400 401-600 601-800 801-1000 >1000
mgñl
a b a b a b a b a b a b
1,4 0,01 16 0,01 17 0,01 17 0,00 17 0,00 17 0,00 17
1,8 0,04 17 0,04 18 0,03 17 0,02 18 0,02 18 0,02 18
2,1 0,07 19 0,06 19 0,05 18 0,04 18 0,04 18 0,04 18
2,5 0,10 21 0,08 20 0,07 19 0,06 18 0,06 18 0,05 18
2,9 0,13 23 0,11 21 0,08 19 0,08 18 0,07 18 0,07 18
3,2 0,16 25 0,14 22 0,11 20 0,10 19 0,08 18 0,08 18
3,6 0,20 27 0,17 23 0,14 21 0,12 19 0,11 18 0,10 18
4,0 0,24 29 0,20 24 0,16 22 0,15 20 0,13 19 0,12 19
4,3 0,28 32 0,24 26 0,19 23 0,17 21 0,16 20 0,14 20
4,7 0,32 34 0,28 27 0,22 24 0,20 22 0,19 21 0,17 21
5,0 0,36 36 0,32 29 0,25 26 0,23 23 0,22 22 0,19 22
5,4 0,40 38 0,36 30 0,29 27 0,26 24 0,24 23 0,22 23
5,7 0,44 41 0,40 32 0,32 28 0,29 25 0,27 24 0,25 24
6,1 0,48 43 0,44 24 0,36 30 0,33 26 0,30 25 0,28 25
6,4 0,54 46 0,47 37 0,40 32 0,36 28 0,33 27 0,31 27
6,8 0,61 48 0,51 39 0,44 33 0,40 30 0,37 29 0,34 28
7,1 0,67 51 0,55 41 0,48 35 0,44 31 0,41 30 0,38 29
7,5 0,74 53 0,60 43 0,53 37 0,48 33 0,45 31 0,41 31
7,8 0,81 55 0,65 45 0,58 38 0,53 34 0,49 33 0,44 32
8,2 0,88 58 0,70 47 0,63 40 0,58 35 0,53 34 0,48 33
8,6 0,96 60 0,76 49 0,68 42 0,63 37 0,57 36 0,52 35
9,0 1,04 63 0,81 51 0,73 44 0,67 39 0,61 38 0,56 37
47
AÊn moøn Sulfat:

+ Trong ñaát ñaù coù ñoä daãn nöôùc cao, ñoái vôùi beâtoâng ximaêng poocland, nöôùc
aên moøn khi:
Cl- SO42-
0 – 3000 250 – 500
3001 – 5000 501 – 1000
> 5000 > 1000
+ Trong ñaát ñaù coù ñoä daãn nöôùc keùm, ñoái vôùi beâtoâng ximaêng poccland, nöôùc aên
moøn khi haøm löôïng SO42- > 1000 mg/l, ñoái vôùi beâtoâng puzôland – khi SO42-
> 4000 mg/l
48
AÊn moøn magnhe:

Xaùc ñònh theo söï coù maët cuûa ion Mg trong nöôùc. Ñoái vôùi ximaêng puzôland
trong ñaát ñaù thaám toát, nöôùc aên moøn khi ion Mg2+ > 5000mg/l, ñoái vôùi
ximaêng poocland-puzôland trong ñaát ñaù thaám maïnh, nöôùc aên moøn khi:
SO42- Mg2+
0 – 1000 > 5000
1001 – 2000 3001 - 5000
2001 - 3000 2001 – 3000
3001 - 4000 3001 - 2000
Ñoái vôùi ñaát ñaù thaám nöôùc yeáu, ñoä aên moøn cuûa nöôùc khoâng coù ñònh möùc
49
VD:
Maãu nöôùc coù thaønh phaàn hoùa hoïc nhö sau:
Ca2+ 52,00 mg/l Cl- 2667,20 mg/l
Mg2+ 48,64 mg/l SO42- 208,80 mg/l
Fe2+ 0,0 mg/l HCO3- 1537,20 mg/l
(Na+K)+ 2356,56 mg/l NO3- 0,00 mg/l
CO2 töï do 8,8 mg/l pH = 8,4; To = 89oC
(Khoái löôïng ñöông löôïng cuûa Na+-22,997; Ca2+-20,04; Mg2+-12,16; Fe2+-

27,925; Cl-- 35,457; SO42--48,033; HCO3- -61,018; NO3--62,008)
Ñaùnh giaù khaû naêng aên moøn cuûa nöôùc ñoái vôùi beâtoâng
50
• 1. Chất lượng NDĐ cho mục đích ăn uống

• Để đánh giá chất lượng nước dùng cho ăn uống chúng tôi dựa trên chỉ số GWQI
Căn cứ vào chỉ số GWQI chia NDĐ cho mục đích ăn uống thành bốn loại sau:
•Chất lượng nước dưới đất phân theo GWQI
GWQI Chất lượng NDĐ cho mục đích ăn uống

<25 Rất tốt
25 - 50 Tốt
50 - 75 Xấu
>75 Rất xấu
55
• 1.1. Tầng chứa nước khe nứt các đá bazan lỗ hổng Pleistocen giữa (βqp2)
• Nước trong tầng (βqp2) trên địa bàn thị xã Long Khánh có chất lượng nước tốt
có thể dùng cho ăn uống. Tuy nhiên vẫn một phần diện tích nhỏ có nước
không dùng được cho ăn uống nằm trong xã Bảo Quang, phường Xuân
Thanh, phường Xuân An
• Kết quả phân vùng chất lượng nước cho mục đích ăn uống sinh hoạt
STT Vùng chất lượng nước dưới đất Đơn vị Diện tích
1 Vùng chất lượng nước Rất tốt Km2 13,69
2 Vùng nước có chất lượng tốt Km2 128,39
3 Vùng nước có chất lượng nước xấu Km2 25,51
4 Vùng nước có chất lượng nước rất xấu Km2 0,39
56
• 1.2. Tầng chứa nước khe nứt các đá bazan phun trào bazan Pleistocen dưới
– Pliocen trên
• Dích các vùng có chất lượng tốt là 39,15 km2, chiếm 53,21% tổng diện tích
phân bố của tầng.
• Diên tích các vùng có chất lượng nước xấu là 34,43 km2, chiếm 46,79% tổng
diện tích phân bố của tầng.
57
• 1.3. Tầng chứa nước khe nứt

các thành tạo Jura (j1-2) – Long
Khánh
• Kết quả phân tích 01 mẫu
nước cho thấy giá trị GWQI
là 29,89 thuộc loại nước tốt
đạt yêu cầu cho ăn uống.
54
1. Các tiêu chí để phân nhóm mỏ (theo điều kiện ĐCTV, mức độ đồng
nhất, điều kiện thủy địa hóa…).
2. Các kiểu phân tích hóa học nước?
3. Chất lượng nước được đánh giá theo những yêu cầu nào?
4. Đánh giá chất lượng nước cho ăn uống, sinh hoạt, kỹ thuật, xây dựng.
54
CHÖÔNG I
Tröõ löôïng nöôùc döôùi ñaát vaø caùc phöông phaùp tính toaùn
Tröõ löôïng nöôùc döôùi ñaát laø löôïng nöôùc toàn taïi vaø vaän ñoäng trong ñaát ñaù döôùi
aûnh höôûng cuûa caùc yeáu toá töï nhieân vaø nhaân taïo.
Nghieân cöùu tröõ löôïng laø nhaèm xaùc ñònh caùc yeáu toá:
- Theå tích nöôùc chöùa trong caùc ñôn vò chöùa nöôùc.
- Löôïng nöôùc vaän ñoäng trong taàng chöùa nöôùc.
- Löôïng nöôùc coù theå khai thaùc ñöôïc töø caùc coâng trình khai thaùc.
Khi ñaùnh giaù tröõ löôïng phaûi nghieân cöùu moái quan heä qua laïi cuûa nöôùc ngaàm
vaø nöôùc maët, nöôùc möa vaø caùc taàng chöùa nöôùc khaùc vôùi yeáu toá taùc ñoäng ñeán
tröõ löôïng.
56
Hieän nay vieäc phaân loaïi tröõ löôïng nöôùc coøn chöa thoáng nhaát. Sau ñaây laø
moät soá khaùi nieäm maø caùc nhaø ÑCTV ôû nöôùc ta thöôøng söû duïng:
1.2.1. Tröõ löôïng ñoäng
Tröõ löôïng ñoäng ñöôïc hieåu laø löôïng nöôùc vaän ñoäng trong taàng chöùa nöôùc,
hieän nay ngöôøi ta chia ra.
- Tröõ löôïng ñoäng töï nhieân laø löôïng nöôùc vaän ñoäng trong taàng chöùa nöôùc ôû
ñieàu kieän töï nhieân, laø löôïng nöôùc chaûy qua maët caét cuûa taàng chöùa nöôùc trong
ñôn vò thôøi gian vaø ñöôïc xaùc ñònh qua bieåu thöùc:
Q = K .F.I
Trong ñoù: Q – Laø löôïng nöôùc chaûy qua moät maët caét cuûa taàng chöùa nöôùc
(m3/ngñ).
57
K – Heä soá thaám nöôùc cuûa ñaát ñaù m/ng

I – Ñoä doác thuûy löïc cuûa maët nöôùc
F – Dieän tích maët caét (m2)
Hoaëc coâng thöùc: X

Q = n.F .
365
Trong ñoù: Q – Tröõ löôïng ñoäng töï nhieân
X – Löôïng möa trung bình naèm treân vuøng nghieân cöùu
n – Heä soá cung caáp cuûa nöôùc möa cho nöôùc ngaàm
365 – soá ngaøy trong naêm
F – Dieän tích nöôùc cung caáp
58
Ngoaøi ra ngöôøi ta coøn coù theå söû duïng coâng thöùc khaùc ñeå xaùc ñònh tröõ löôïng
ñoäng töï nhieân cuûa nöôùc döôùi ñaát:
F
Q =  (Z + H ).
365
Trong ñoù: Q – Tröõ löôïng ñoäng töï nhieân cuûa nöôùc döôùi ñaát
 – Heä soá nhaû nöôùc cuûa ñaát ñaù chöùa nöôùc
H – Bieân ñoä dao ñoäng cuûa möïc nöôùc
F – Dieän tích beà maët taàng chöùa nöôùc
Z – Ñoä hao huït möïc nöôùc ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu ñoà dao ñoäng
möïc nöôùc hoaëc giaûi caùc baøi toaùn thuûy ñoäng löïc.
59
60
ÔÛ caùc vuøng nuùi, coù theå duøng phöông phaùp phaân tích thuûy ñoà ñeå xaùc ñònh
tröõ löôïng ñoäng töï nhieân cuûa taàng chöùa nöôùc thoâng qua xaùc ñònh moâñun doøng
ngaàm theo taøi lieäu thuûy vaên..
Q ñöôïc xaùc ñònh theo hieäu soá theo hieäu soá löu löôïng cuûa nöôùc soâng do ôû
hai maët caét ôû muøa kieät.
Q = Q 1 – Q2
Trong ñoù: Q2 - löu löôïng nöôùc ôû maët caét haï löu

Q1 - löu löôïng nöôùc ôû maët caét thöôïng löu.
61
ÔÛ nhöõng vuøng nöôùc soâng khoâng coù quan heä thuûy löïc coù theå söû duïng bieåu
thöùc sau ñeå xaùc ñònh löu löôïng doøng ngaàm:
Q = q.K.i
Trong ñoù: q – Löu löôïng doøng chaûy vaøo muøa kieät
Ki – Heä soá thuûy löïc cuûa doøng ngaàm trong soâng ñöôïc xaùc ñònh
baèng tæ soá giöõa toång löu löôïng cuûa maïch nöôùc khoáng cheá
trong löu vöïc ôû thôøi ñieåm naøo ñoù vôùi toång löu löôïng cuûa caùc
maïch ñoù trong muøa kieät.
62
Coù theå tính tröõ löôïng ñoäng töï nhieân theo söï thay ñoåi chaát löôïng nöôùc
Löu löôïng doøng ngaàm vaø doøng maët ñöôïc xaùc ñònh baèng caùch giaûi heä phöông
trình:
Qs=Qn+Qm C − C2
Qn = Qs
CQs=C1Qn+C2Qm C1 − C2
Trong ñoù: Qs: theå tích nöôùc cuûa doøng soâng trong moät naêm.
Qn: theå tích nöôùc cuûa doøng ngaàm trong moät naêm.
Qm: theå tích nöôùc cuûa doøng maët trong moät naêm.
C : noàng ñoä cuûa moät nguyeân toá hoaù hoïc hoaëc nhieät ñoä cuûa nöôùc.
C1, C2: noàng ñoä cuûa nguyeân toá ñoù hoaëc nhieät ñoä trong nöôùc döôùi
ñaát vaø nöôùc maët trong thôøi gian quan traéc.
63
1.2. Tröõ löôïng nöôùc döôùi ñaát vaø caùc
phöông phaùp tính toaùn
• Khi đó, trữ lượng động tự nhiên sẽ bằng:
Qđtn = 84,6.MoF
• Trong đó, Mo – mođun dòng chảy nước dưới đất (l/skm2); F – diện tích thu nước,
(km2)
• Mođun dòng ngầm được tính theo công thức:
Qng .103
M0 = l /(s.km2 )
Fng
1.2.2. Tröõ löôïng tónh

Laø löôïng nöôùc chöùa trong loå hoãng cuûa ñaát ñaù ñöôïc pheùp khai thaùc trong thôøi
gian T.
F  .F .m  * .F .h
Qt =  Qt =  1 +2
T t kt t kt
Trong ñoù: Qt – Theå tích nöôùc trong ñaát ñaù
 – Heä soá nhaû nöôùc
H – Beà daøy taàng chöùa nöôùc
F – Dieän tích taàng chöùa nöôùc
T – Thôøi gian khai thaùc
 - Heä soá cho pheùp xâm phaïm tónh
65
1.2.3. Tröõ löôïng khai thaùc tieàm naêng

Laø toång löôïng nöôùc coù theå khai thaùc ñöôïc. Theo caùc nhaø thuûy ñoäng
löïc,Qtng ñöôïc xaùc ñònh theo bieåu thöùc:
Qtng = Qñtn + Qt + Qct
Trong ñoù: Qtng – Tröõ löôïng khai thaùc tieàm naêng

Qt – Tröõ löôïng tónh
Qct – Tröõ löôïng cuoán theo – tröõ löôïng phaùt sinh khi haï thaáp möïc
nöôùc ôû caùc vuøng gaàm soâng hoaëc caùc khoái nöôùc maët coù quan heä thuûy löïc tröïc
tieáp vôùi taàng chöùa nöôùc.
67
1.2.4. Tröõ löôïng khai thaùc döï baùo Qdb

Laø tröõ löôïng nöôùc coù theå laáy ñöôïc töø caùc coâng trình khai thaùc hôïp lyù veà maët
kinh teá vaø kyõ thuaät, ñaûm baûo caân baèng sinh thaùi vaø phaùt trieån laâu beàn. Noù
ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc cuûa Maket vaø Laybenjon ñoái vôùi nöôùc khoâng
aùp:
 S cp t kt 
 cp
S (1 − ) + Qđtn 2
 . Rb
2
= b 
2 H R
Qktdb
t kt Rb2 Rb
+ ln
 2 KH Rdd
Trong ñoù: Scp: Trò soá haï thaáp möïc nöôùc cho pheùp
H: Beà daøy cuûa taàng chöùa nöôùc
Qđtn :Tröõ löôïng ñoäng töï nhieân
tkt : Thôøi gian khai thaùc
68
Rb: Baùn kính aûnh höôûng

Rdd: Baùn kính daãn duøng
K: Heä soá thaám
: Heä soá nhaû nöôùc
Rb = 0,565 x
x : Böôùc chia oâ khi döï kieán khai thaùc
F
Rb =

F - Diện tích ô mạng
KH, Km: Hệ số dẫn nước, hệ số dẫn áp của tầng chứa nước.
69
Tröõ löôïng nöôùc döôùi ñaát laõnh thoå
Vieät Nam
• Trên lãnh thổ nước ta, để đáp ứng các yêu cầu sử dụng nước phục vụ kinh tế
dân sinh, trong mấy chục năm qua ngành Địa chất và một số cơ quan thuộc Bộ
Xây Dựng, Công Nghiệp Nông Nghiệp và PTNT, Bộ Quốc Phòng,… đã tìm
kiếm, thăm dò, đánh giá trữ lượng nước dưới đất ở hàng trăm các khu.Việc
đánh giá trữ lượng toàn Iãnh thổ cũng đã được các nhà ĐCTV Việt Nam hay
từng khu vực lớn cũng đã được đề cập đến trong các công trình báo cáo tổng
hợp.
Tröõ löôïng nöôùc döôùi ñaát laõnh thoå
Vieät Nam
• Trữ lượng động tự nhiên ở miền núi chủ yếu được xác định theo phương pháp
phân tích thủy đồ từ tài liệu các trạm thủy văn Quốc Gia và kết quả là xây dựng
các mối tương quan giữa tài liệu của hàng trăm các trạm thủy văn tạm thời do
các cơ sở của Cục Địa Chất thực hiện trong quá trình tìm kiếm, thăm dò hàng
trăm các mỏ nước và các mỏ khoáng sản ở khắp nước của đất nước. Từ các tài
liệu đó các tác giả đã xác định được môđun dòng ngầm của các lưu vực nhỏ
trong lưu vực lớn.
Baøi taäp
Tại tỉnh Bình Phước, tầng chứa nước Pleistocene dưới có bề dày là 16,48 km2,
diện tích phân bố 75x106 m2; diện tích có mức độ chứa nước giàu và trung bình
đạt 50x106 m2; diện tích lộ ra của tầng chứa nước là 75x106 m2. Mođun dòng
ngầm được lấy bằng mođun mùa kiệt của sông Bé vì vào mùa kiệt nhất, sông
suối ở đây hoàn toàn do nước ngầm cung cấp, mođun dòng ngầm M0 = 0,13
l/s.km2. Tầng chứa nước có hệ số thấm trung bình k = 3,07 m/ngđ. Lượng mưa
trung bình nhiều năm của khu vực X = 2,558 m/năm. Hệ số ngấm của nước
mưa n = 0,21. Cho hệ số sử dụng trữ lượng tĩnh là 0,4. Thời gian khai thác là
104 ngày. Tính trữ lượng tĩnh, trữ lượng động, trữ lượng khai thác tiềm năng
của tầng chứa nước Pleistocene dưới ở tỉnh Bình Phước.
Baøi giải
Theo các số liệu đã cho ta có các thông tin về lượng mưa X, diện tích lộ ra của
tầng chứa nước, hệ số ngấm của nước mưa và mođun dòng ngầm của khu vực
nghiên cứu, trữ lượng động tự nhiên của tầng chứa nước Pleistocen ở tỉnh Bình
Phước có thể được tính theo công thức:
a) Theo lượng mưa trung bình nhiều năm:
X 6 2,558
Q = n.F . = 0,13.75.10 = 68.330 m 3 / ngd
365 365
b) Theo mođun dòng ngầm:
Q = 84,6.Mo.F = 84,6.0,13.75= 824,85 l/s = 71.267,04 m3/ngđ
Baøi giải
Tính trữ lượng tĩnh cho tầng chứa nước Pleoistocene được tính theo công thức:
F
Qt = 
T
Hệ số nhả nước trọng lực có thể xác định theo các công thức kinh nghiệm khác
nhau, ở đây sử dụng công thức kinh nghiệm của P.A. Biesinski:
 = 0,117 k = 0,117 3,07 = 0,137

• Tiếp theo, ta có:
F 50.10 6
Qt =  .H . = 0,4.0,137.16,48. 4
= 4516 m 3
/ ngđ
T 10
Baøi giải
• Trữ lượng khai thác tiềm năng bằng tổng trữ lượng động và trữ
lượng động:
Qtng = Qđtn + Qt = 68.330 + 4.516 = 72.846 m3/ngđ
Baøi taäp
Tính trữ lượng khai thác cho tầng Plioxen tại một vùng đô thị với diện tích
phân bố của tầng chứa nước tại nay là 15km2, các thông số địa chất thủy văn
của tầng chứa nước nêu trong bảng dưới:
Heä soá Heä soá Heä soá Heä soá Heä soá Ñoä doác Chieàu daøy Chieàu
daãn truyeàn aùp thaám nhaû nhaû thuûy löïc taàng chöùa cao coät
nöôùc (m2/ngñ) (m/ngñ) nöôùc nöôùc nöôùc (m) aùp (m)
(m2/ngñ) troïng ñaøn hoài
löïc
832 653418 6.2 0.16 1.26*10- 1.16*10-4 151 300.2
3
Choïn chieàu daøi maët caét öôùt L = 15000m; 1 = 0.3;

1. Khái niệm về trữ lượng nước dưới đất?
2. Trữ lượng động tự nhiên và các phương pháp xác định.
3. Trữ lượng tĩnh và các phương pháp xác định. Trữ lượng khai thác
tiềm năng.
4. Trữ lượng khai thác dự báo và phương pháp xác định.
5. Phân cấp trữ lượng NDĐ.
CHÖÔNG I
Ñieàu tra ñòa chaát thuûy vaên ñoái vôùi caùc coâng trình thuûy coâng
Khi xaây döïng caùc coâng trình khaùc nhau ñoâi khi phaûi tieán haønh ñaáu tranh vôùi
nöôùc döôùi ñaát hoaëc khi thieát keá phaûi tính ñeán khaû naêng aûnh höôûng cuûa noù tôùi
coâng trình. Khoái löôïng vaø ñaëc ñieåm nghieân cöùu ñòa chaát thuûy vaên ôû nhöõng
khu vöïc döï kieán xaây döïng phuï thuoäc vaøo möùc ñoä phöùc taïp cuûa ñieàu kieän töï
nhieân vaø giai ñoaïn nghieân cöùu. Ngoaøi ra, chöông trình nghieân cöùu, ôû möùc ñoä
ñaùng keå, thay ñoåi phuï thuoäc vaøo daïng coâng trình.
78
Ñieàu tra ĐCTV ñoái vôùi caùc coâng trình thuûy coâng
Khi tieán haønh xaây döïng moät coâng trình thuûy coâng, ngöôøi ta luoân keát hôïp
giöõa ñieàu tra ÑCTV vôùi ÑCCT. Caùc böôùc trong coâng taùc ñieàu tra ÑCTV ñöôïc
tieán haønh theo ñuùng trình töï ñaõ ñònh saün (tham khaûo phần trước).
Công tác địa chất thủy văn chia làm các gia đoạn nghiên cứu sau:
- Giai đoạn lập dự án: Ở giai đoạn lập dự án, nghiên cứu điều kiện thế nằm,
mức độ giàu nước của các tầng chứa nước, thành phần hóa học và động thái
nước dưới đất. Đối với xây dựng đập, trên mỗi tuyến thăm dò phải đưa ra
được đặc trưng độ dẫn nước của đất đá phân bố tại móng và ở vai đập
81
- Giai đoạn thăm dò sơ bộ: đặc biệt chú ý đến các hiện tượng Karstơ trong
khu vực công trình.
- Giai đoạn nghiên cứu chi tiết: Ở giai đoạn nghiên cứu chi tiết, để chính xác
hóa cấu tạo địa chất và điều kiện địa chất thủy văn, ở các tuyến đã chọn cần
tiến hành khoan, đào hào, hố đào,... và dựng mặt cắt thạch học – địa chất
thủy văn chi tiết (Hình bên). Tiến hành các công tác thí nghiệm thấm.
82
Hình . Maëc caét thaïch hoïc –

ñòa chaát thuûy vaên thung luõng
soâng (Theo Tan Dasun)
1- Traàm tích ñeä töù (deluvi); 2-
Caùt cuoäi soûi (alluvi); 3- Caùt
keát xen keïp phieán seùt; 4- Caùt
keát; 5- Quaczit vaø phieán seùt;
6- Conglomerat; 7- Caùt keát;
8- Granit; 9- Möïc nöôùc ngaàm
(ño ngaøy 30/4/1955); 10-
Taàng nöôùc coù aùp; 11- Giaù trò
tyû suaát haáp thuï nöôùc, l/phuùt;
12- heä soá thaám, m/ngñ; 13-
Cöôøng ñoä khaùng neùn töùc thôøi
cuûa ñaát ñaù, kG/cm2; 14- Ranh
giôùi phaân boá caùc khe nöùt
phong hoùa; 15- Khe nöùt kieán
taïo.
83
HK12
Hình. Maët caét ñòa chaát – thaïch hoïc
khe heûm soâng (Theo E.V.
350m – Möïc nöôùc daâng thieát keá
Haàm loø 5 Bliznhiak)
HK1, HK2, HK3 HK11
1- alluvi (cuoäi soûi); 2- Ñaát goø ñoáng;

3- Ñaù voâi ñieäp Datski; 4- Ñaù voâi
macnô tuoåi astrihk thöôïng; 5- Ñaù
Haàm loø 1 HK 10
voâi daïng phieán tuoåi Senon thöôïng;

6- Ñaù voâi vaø macnô nhieàu maøu xen
Haàm loø 2
keïp nhau; 7- Ñaù voâi; 8- Macnô xen
HK4 keïp ñaù voâi; 9- Ñaù voâi daïng phieán
Haàm loø 3
Caàu Haàm loø 4 vôùi caùc keïp macnô; 10- Khe nöùt
kieán taïo; 11- ranh giôùi gaàn ñuùng
HK5, HK6, HK7, HK8, HK9 cuûa ñôùi phong hoùa caàn phaûi boùc boû.
84
Trong giai ñoaïn nghieân cöùu chi tieát caàn chuù yù ñeán caùc vaán ñeà chính nhö
sau:
- Löôïng thaám maát nöôùc qua ñaùy vaø bôø hoà chöùa nöôùc;
- Caùc vaán ñeà ngaäp nöôùc vaø hieän töôïng laày hoaù nhöõng dieän tích ven hoà;
- Ñaëc ñieåm thaïch hoïc cuûa caùc traàm tích Ñeä töù, tröôùc Ñeä töù vaø caùc vaán ñeà veà
kieán taïo cuûa vuøng;
- Möùc ñoä oån ñònh vaø ñaëc ñieåm taùi taïo ñöôøng bôø hoà chöùa nöôùc;
- Thaønh phaàn hoaù hoïc cuûa nöôùc döôùi ñaát vaø caùc hieän töôïng ñòa chaát vaät lyù
lieân quan tôùi nöôùc döôùi ñaát,…
85
• Các công tác thăm dò trên khu vực nghiên cứu phải dành một số lượng lớn
cho hướng chính – là tim của tuyến đập thiết kế; Trên hai tuyến thăm dò bổ
sung phân bố cách tim chính khoảng 100 –200m về phía thượng lưu và hạ lưu
(Hình bên).
• Số lượng các công trình thăm dò trên mỗi tuyến, khoảng cách giữa các công
trình và độ sâu của chúng phụ thuộc vào mức độ phức tạp của điều kiện tự
nhiên (Cấu tạo địa chất, điều kiện địa chất thủy văn …), vào bề rộng thung lũng
sông. Khoảng cách giữa các hố khoan dao động trong khoảng 25 – 250m, độ
sâu của từng hố khoan phụ thuộc vào nhiệm vụ của chúng (tối thiểu phải lớn
hơn lớp phủ trầm tích bở rời và ranh giới đới phong hoá đất đá trước Đệ tứ).
86
Tim ñaäp
Tuyeán haøo 2
Tuyeán haøo 1
Haàm loø 1 Haàm loø 1
Hoá khoan
Hình. Sô ñoà phaân boá caùc coâng trình thaêm doø treân tuyeán ñaäp
87
Thí nghieäm thaám – xaùc ñònh söï thay ñoåi ñoä daãn nöôùc cuûa ñaát ñaù theo chieàu
saâu.
Ñeå xaùc ñònh ñoä mất nöôùc thöôøng tieán haønh bôm thí nghieäm theo chuøm
gieáng (töø 1 gieáng trung taâm vaø vaøi gieáng quan traéc). Caùc gieáng quan traéc
phaân boá treân 2 tia: 1 tia theo höôùng truïc cuûa ñaäp, tia coøn laïi – vuoâng goùc vôùi
tia kia. Khi thaønh phaàn traàm tích cuûa ñaát ñaù chöùa nöôùc ña daïng: caùc gieáng
quan traéc phaân boá treân 3 hay 4 tia: Tia thöù 3 vuoâng goùc vôùi ñöôøng bôø (tia naøy
laø tia 1 keùo daøi; coøn tia thöù 4 – vuoâng goùc vôùi tia 1 vaø 3 (hình bên).
88
Soâng
Tia IV
Tim ñaäp
Tia III Tia I
Tia II
Hình. Sô ñoà phaân boá caùc gieáng khoan quan traéc trong heä thoáng 4 tia.
1 – Gieáng trung taâm; 2 – Gieáng quan traéc
89
Ñoái vôùi caùc coâng trình thuûy lôïi (töôùi nöôùc) thöôøng thöïc hieän caùc nghieân
cöùu toång hôïp khí töôïng – thuûy vaên, thoå nhöôõng, thöïc vaät, thuûy lôïi – thuûy
coâng, ñòa chaát thuûy vaên vaø ñòa chaát coâng trình. Phuï thuoäc vaøo nhieäm vuï ñaët ra
maø caùc nghieân cöùu toång hôïp ñöôïc chia ra:
- Nghieân cöùu caùc nguoàn nöôùc ñeå töôùi.
- Nghieân cöùu ñeå xaây döïng caùc coâng trình thuûy lôïi ñaàu moái vaø caùc tuyeán keânh
chính.
- Nghieân cöùu baûn thaân vuøng ñaát ñöôïc töôùi.
Ngöôøi ta thöôøng duøng nöôùc maët ñeå töôùi (nöôùc soâng, nöôùc hoà chöùa). Tuy
nhieân ngaøy nay, nöôùc döôùi ñaát ngaøy caøng ñöôïc söû duïng nhieàu cho muïc ñích
naøy, ví duï: duøng nöôùc döôùi ñaát raát roäng raõi ñeå töôùi cho caùc vöôøn caø pheâ taïi
Ñaéc Laéc, Bình Phöôùc, Ñoàng Nai ...ÔÛ ñaây, vieäc caáp nöôùc coù theå tröïc tieáp töø
moät gieáng ñôn hoaëc qua heä thoáng keânh phaân phoái ñaët doïc theo bieân cuûa khu
vöïc töôùi.
90
Caùc keát quaû toå hôïp nghieân cöùu ño veõ thaêm doø hieän tröôøng vaø trong phoøng
caàn phaûi laøm saùng toû caùc vaán ñeà sau:
- Thaønh phaàn thaïch hoïc – traàm tích cuûa thoå nhöôõng vaø caùc tính chaát vaät lyù –
nuôùc cuûa chuùng.
- Ñieàu kieän theá naèm vaø söï phaân boá nöôùc ngaàm.
- Caùc nguoàn caáp nöôùc.
- Quan heä thuûy löïc giöõa nöôùc ngaàm vaø nöôùc maët, nöôùc caùc taàng saâu hôn.
- Thaønh phaàn hoùa hoïc nöôùc döôùi ñaát.
- Ñoäng thaùi nöôùc ngaàm.
- Ñieàu kieän thoaùt cuûa nöôùc ngaàm.
91
Ngöôøi ta thöôøng duøng nöôùc maët ñeå töôùi (nöôùc soâng, nöôùc hoà chöùa). Tuy
nhieân ngaøy nay, nöôùc döôùi ñaát ngaøy caøng ñöôïc söû duïng nhieàu cho muïc ñích
naøy, ví duï: duøng nöôùc döôùi ñaát raát roäng raõi ñeå töôùi cho caùc vöôøn caø pheâ taïi
Ñaéc Laéc, Bình Phöôùc, Ñoàng Nai ...ÔÛ ñaây, vieäc caáp nöôùc coù theå tröïc tieáp töø
moät gieáng ñôn hoaëc qua heä thoáng keânh phaân phoái ñaët doïc theo bieân cuûa khu
vöïc töôùi (hình dưới).
Hình. Sô ñoà phaân boá gieáng vaø

maïng löôùi phaân phoái nöôùc.
1– Gieáng khoan; 2– Ñöôøng daãn
nöôùc; 3– Gieáng nhaän nöôùc
4 – Keânh ñaøo; 5 – Keânh thoaùt
nöôùc; 6 – Ñöôøng phaân thuûy
92
Treân noùn phoùng vaät, caùc gieáng khoan phaân boá theo höôùng truøng vôùi höôùng
vaän ñoäng cuûa nöôùc ngaàm (Hình bên dưới).
Hình. Sô ñoà phaân boá caùc gieáng quan traéc treân noùn phoùng vaät.
I-I. Tuyeán chính; II-II. Tuyeán boå sung;
1 – Gieáng quan traéc; 2 – Ñöôøng ñaúng cao möïc nöôùc ngaàm 93
Hình. Moâ hình baûn ñoà thuûy ñaúng

cao vaø ñoä saâu phaân boá nöôùc ngaàm
vaøo thaùng 5/1952 (Theo N.V.
Rogovskaia)
1- Caùc gieáng quan traéc vaø soá hieäu
(Töû soá –Ñoä saâu möïc nöôùc ngaàm
tính töø beà maët ñaát, m; Maãu soá –
Cao ñoä möïc nöôùc ngaàm, m); 2-
Ñöôøng thuûy ñaúng cao; 3- Ñöôøng
bình ñoä; 4- Ranh giôùi caùc khoaûnh
vôùi ñoä saâu phaân boá nöôùc ngaàm
khaùc nhau.
Ñoä saâu möïc nöôùc ngaàm tính töø
maët ñaát (m): a) 0 - 1; b) 1 - 2; c) 2
- 3; d) 3 - 5; e) 5 - 10
a b c d e
94
Hình. Moâ hình baûn ñoà ñoä

Soâng khoaùng hoùa nöôùc ngaàm (Theo
löôïng caën khoâ) vaøo thaùng 5/1952
(Theo N.V. Rogovskaia)
a- Gieáng (Beân traùi – soá hieäu,
phaûi – Ñoä khoaùng hoùa, g/l); b-
Maïng löôùi keânh töôùi; c- Ñoä
khoaùng hoùa nöôùc maët; d- Ranh
giôùi khoaûnh coù ñoä khoaùng hoùa
khaùc nhau.
Ranh giôùi ñoä khoaùng hoùa (g/l):
1) 0.5 – 1.0; 2) 1.0 – 2.0; 3) 2.0 –
5.0; 4) 5.0 – 10.0; 5) 10.0 – 25.0;
6) 25.0 – 50.0; 7) 50.0 – 100.0;
8) > 100
95
ÔÛ nhöõng vuøng khoâ haïn thieáu nöôùc, khoái löôïng nöôùc töôùi coù theå gia taêng baèng
caùch:
- Giaûm löôïng thaám maát nöôùc töø caùc tuyeán keânh chính vaø keânh phaân phoái;
- Xaây döïng caùc ñaùy khoâng thaám ôû nhöõng khoaûnh coù ñoä haáp thuï nöôùc cao, ví
duï ôû nhöõng khoaûnh coù ñaát ñaù bò castô hoùa hay nhöõng tích tuï luõ tích haït thoâ
(giaûi phaùp naøy coù yù nghóa lôùn ñoái vôùi nhöõng soâng coù löu löôïng nhoû vaø khoâng
oån ñònh);
- Xaây döïng hoà chöùa nöôùc nhoû vaø trung bình ñeå tích tröõ nöôùc möa vaø nöôùc
luõ.Soâng
- Söû duïng nöôùc döôùi ñaát ñeå töôùi.
96
Chất lượng NDĐ cho mục đích tưới

Để đánh giá chất lượng nước phục vụ cho mục đích tưới, sử dụng hệ số tưới
Ka.
Tuỳ theo hệ số Ka chia ra:
- Ka > 18 : Nước có chất lượng rất tốt cho tưới
- 18 Ka 6: Nước có chất lượng tốt đạt yêu cầu cho tưới
- 6>Ka  1,2: Nước có chất lượng xấu, không đạt yêu cầu cho tưới, ảnh
hưởng đến sản lượng cây trồng
- Ka < 1,2: Nước có chất lượng rất xấu không tưới được,
97
Cách tính Ka
Nếu rNa+ < rCl- thì dùng công thức:
Ka = 288/ 5rCl-
Nếu rCl- + rSO42- > rNa+ > rCl- thì dùng công thức:
Ka = 288/ (rNa+ + 4rCl-)
Nếu rNa+ >( rCl- + rSO42-) thì dùng công thức:
Ka = 288/ (10rNa+ - 5rCl- - 9rSO42-)
Tỷ số hấp phụ Natri SAR được xác định theo công thức:
• Theo các kết quả phân tích mẫu nước tại các công trình quan trắc NDĐ và tại
các lỗ khoan thu thập trên địa bàn thị xã Long Khánh thì giá trị hệ số tưới của
NDĐ thị xã Long Khánh như bảng sau:
•Giá trị hệ số tưới của các tầng chứa nước thị xã Long Khánh
Tỷ lệ
Tổng Hệ số tưới Ka Số mẫu có hệ số tưới Ka Tỷ lệ %
%
TT TCN số Nước
Max Ka>18 18≥Ka≥6 6>Ka≥1,2 Ka<1,2 Nước
mẫu Min xấu
rất xấu
1 Tầng βqp2 68 1,052 230,465 45 13 9 1 1,47 13,24
Tầng βn2-
2 5 2,768 25,586 1 3 1 0 0 20
qp1
3 Tầng j1-2 1 74,01 74,01 1 0 0 0 0 0
99
Trong toàn bộ các điểm thu thập và
điều tra có duy nhất một điểm có
chất lượng rất xấu không đạt yêu
cầu cho tưới (điểm lấy mẫu số hiệu
DL323 tại xã Suối Tre).
100
1. Nội dung nghiên cứu ĐCTV ở giai đoạn lập dự án?
2. Nội dung nghiên cứu ĐCTV ở giai đoạn thăm dò sơ bộ?
3. Nội dung nghiên cứu ĐCTV ở giai đoạn nghiên cứu chi tiết?
4. Cách bố trí các tuyến thăm dò?
5. Số lượng các công trình thăm dò trên mỗi tuyến phụ thuộc vào những yếu
tố nào?
6. Độ sâu các hố khoan thăm dò phụ thuộc vào những yếu tố nào?
7. Thường tiến hành bơm hút nước, ép nước hoặc đổ nước thí nghiệm ở đâu?
để làm gì?
8. Hãy trình bày phương pháp đổ nước theo Nhesterov.

9. Mục tiêu nghiên cứu ĐCTV trên diện tích thiết kế hồ chứa và những đới
lân cận nhắm mục tiêu gì?
10. Nghiên cứu ĐCTV ở đới dâng nước nhằm mục đích gì?
11. Để nghiên cứu đới úng ngập hiệu quả cần tiến hành theo hai giai đoạn,
hãy trình bày hai giai đoạn đó.
12. Những bản đồ nào cần phải thành lập khi nghiên cứu những đới úng ngập
khi dâng nước trong hồ chứa?
13. Tại sao phải nghiên cứu tổng hợp đối với các công trình thủy lợi (tưới
nước): Khí tượng – thủy văn, thổ nhưỡng, thực vật, thủy lợi – thủy công,
ĐCTV và ĐCCT?
14. Nghiên cứu nước dưới đất như nguồn nước để tưới cần chú ý tới các vấn
đề gì?
15. Kết quả tổ hợp nghiên cứu đo vẽ thăm dò hiện trường và trong phòng khi
điều tra ĐCTV cho tưới nước cần phải làm sáng tỏ các vấn đề gì?
16. Tại sao cần tiến hành quan trắc động thái của nước dưới đất khi điều tra
ĐCTV phục vụ tưới nước?
17. Ở những vùng khô hạn thiếu nước, khối lượng nước tưới có thể gia tăng
bằng cách nào?
18. Những bản đồ gì cần thành lập khi điều tra ĐCTV phục vụ tưới nước?
19. Hệ số tưới Ka được xác định như thế nào?
20. Trình bày cách xác định Tỷ số hấp phụ Natri SAR.
CHÖÔNG I
Nhieäm vuï vaø noäi dung nghieân cöùu ñòa chaát thuûy vaên khi tieán
haønh caùc bieän phaùp thaùo khoâ
Vieäc aùp duïng bieän phaùp thaùo khoâ naøy hay khaùc phuï thuoäc tröôùc tieân vaøo
ñaëc ñieåm cuûa nguoàn nöôùc gaây neân laày hoùa, vaøo ñaëc ñieåm ñòa hình, thaønh
phaàn traàm tích ñaát ñaù chöùa nöôùc cuûa laõnh thoå caàn thaùo khoâ vaø ñaëc ñieåm ñòa
chaát thuûy vaên cuûa noù. Löïa choïn heä thoáng thaùo khoâ coøn ñöôïc quyeát ñònh bôûi
muïc ñích cuûa noù.
Ví duï: Thaùo khoâ moät dieän tích ñaát troàng cho muïc ñích noâng nghieäp thöôøng
ñöôïc thöïc hieän baèng caùc heä thoáng thoaùt kín vaø caùc keânh hôû.
Khi nghieân cöùu laày hoaù caàn phaûi:
- Xaùc ñònh nguoàn nöôùc gaây neân laày hoùa, tỷ lệ từng loại nước tham gia vào
quá trình lầy hóa.
- Nghieân cöùu ñieàu kieän phaân boá nöôùc ngaàm, tieán haønh tính toaùn ñöôøng cong
pheãu haï thaáp möïc nöôùc töông öùng vôùi daïng thoaùt nöôùc vaø löôïng nöôùc thoaùt
ñi.
104
Nhieäm vuï vaø noäi dung nghieân cöùu ñòa chaát thuûy vaên
khi tieán haønh caùc bieän phaùp thaùo khoâ
Doøng chaûy nöôùc döôùi ñaát vaøo hoá moùng coâng trình vaø caùc moong khai thaùc loä
thieân:
Doøng chaûy nöôùc döôùi ñaát chaûy vaøo moùng coâng trình gaây ra caùc hieän töôïng
sau:
- Ngaäp hoá moùng
- Suïp thaønh hoá moùng
- Caùt chaûy
- Buïc hoá moùng…
105
Nhieäm vuï vaø noäi dung nghieân cöùu ñòa chaát thuûy
vaên khi tieán haønh caùc bieän phaùp thaùo khoâ
Ñoái vôùi caùc hoá moùng, töông quan giöõa aùp löïc thuûy tónh vaø beà daøy lôùp caùch
nöôùc ôû neàn hoá moùng coù yù nghóa raát quan troïng. Ñeå ñaùnh giaù khaû naêng buïc
ñaùy hoá moùng do nöôùc coù aùp caàn xuaát phaùt töø ñieàu kieän caân baèng cuûa lôùp caùch
nöôùc (neàn ñaùy hoá moùng) vaø aùp löïc thuûy tónh cuûa taàng chöùa nöôùc ngay beân
döôùi. (hình dưới).
HK HK
Möïc nöôùc Hoá moùng

ngaàm
Hình. Sô ñoà hoá moùng vôùi ñaùy gaàn nhö

caét qua noùc taàng chöùa nöôùc coù aùp Möïc aùp löïc
1- Caùt; 2- Seùt
106
Ta coù phöông trình caân baèng aùp löïc töø treân xuoáng vôùi aùp löïc nöôùc töø döôùi
leân theo coâng thöùc:
.t = gn.(h + t)
Trong ñoù:  - Khoái löôïng theå tích ñaát ñaù caùch nöôùc ôû ñaùy hoá moùng;
t – Beà daøy lôùp caùch nöôùc;
gn – Tyû troïng nöôùc;
h – Chieàu cao coät aùp phía treân ñaùy hoá moùng.
Neáu tyû troïng nöôùc baèng 1, khoái löôïng theå tích cuûa ñaát ñaù caùch nöôùc baèng 2,
ta coù:
t=h
Nhö vaäy, söï phaù huûy tính lieân tuïc cuûa lôùp caùch nöôùc ôû ñaùy hoá moùng seõ dieãn
ra khi beà daøy lôùp caùch nöôùc ôû ñaùy hoá moùng nhoû hôn giaù trò aùp löïc nöôùc treân
ñaùy moùng. Khaû naêng buïc ñaùy hoá moùng seõ taêng leân khi trong lôùp caùch nöôùc
phaùt trieån maïnh heä thoáng khe nöùt.
107
Ñieàu kieän t = h phaûi ñaûm baûo moät “ñoä beàn döï tröõ” naøo ñoù do trong phöông
trình naøy chöa tính ñeán löïc dính vaø goùc ma saùt trong cuûa seùt. Tuy nhieân, neáu
tính caû nhöõng yeáu toá naøy, coâng thöùc vöøa neâu chæ laø gaàn ñuùng cho caùc hoá
moùng.
Neáu ñaát ñaù coù khaû naêng thaám keùm, söï caân baèng ñoái vôùi hình thaùp cuït cuûa ñaát
ñaù khoâng thaám ñöôïc tìm baèng caùch so saùnh khoái löôïng cuûa moät ñôn vò theå
tích ñaát ñaù vôùi giaù trò aùp löïc thuûy ñoäng gaây neân do thaám nöôùc töø döôùi leân.
- Khoái löôïng cuûa moät ñôn vò theå tích ñaát ñaù khoâng thaám ñöôïc tính baèng tích
beà daøy lôùp ñaát ñaù vôùi khoái löôïng theå tích tröø ñi 1 ( - 1) do ôû tröôøng hôïp naøy,
ñaát ñaù chòu söï ñaåy noåi cuûa nöôùc.
AÙp löïc thuûy ñoäng veà giaù trị baèng gradient aùp löïc:
h
I=
t
108
Caân baèng caùc giaù trò naøy chuùng ta tìm ñöôïc phöông trình töông töï nhö
phöông trình t = h.
Nhö vaäy, ñoä oån ñònh cuûa lôùp ñaát ñaù thaám yeáu ôû ñaùy hoá moùng khoâng chæ phuï
thuoäc vaøo töông quan giöõa beà daøy lôùp t vaø chieàu cao coät aùp cuûa nöôùc treân
ñaùy moùng h maø coøn phuï thuoäc vaøo khoái löôïng theå tích cuûa ñaát ñaù .
ÔÛ nhöõng khu vöïc coù khaû naêng choïc thuûng ñaùy moùng bôûi nöôùc coù aùp, trong
tröôøng hôïp caàn thieát ñeå giaûm aùp löïc caàn phaûi boá trí heä thoáng gieáng töông taùc
haï thaáp aùp löïc nöôùc.
Moät soá vaán ñeà haï thaáp möïc nöôùc nhaân taïo trong xaây döïng:
Haï thaáp sô boä möïc nöôùc döôùi ñaát ñöôïc aùp duïng ñoái vôùi caùc loaïi ñaát ñaù coù
tính nhaû nöôùc toát. Phöông phaùp naøy ñaëc bieät thaønh coâng vaø ñöôïc aùp duïng
roäng raõi khi ñaøo hoá moùng trong xaây döïng coâng trình.
109
Khi haï thaáp nhaân taïo möïc nöôùc döôùi ñaát ngöôøi ta söû duïng:
- Thu gom nöôùc töø beà maët nhôø heä thoáng caùc gieáng khoan haï thaáp vaø caùc
thieát bò thoaùt nöôùc naèm ngang.
- Caùc thieát bò bôm vôùi oáng loïc chaâm kim.
- Thoaùt nöôùc thaúng ñöùng.
- Thoaùt nöôùc naèm ngang.
Phuï thuoäc vaøo heä thoáng thaùo khoâ ñöôïc aùp duïng maø caùc gieáng khoan thoaùt
nöôùc coù theå phaân boá:
- Theo vaønh ngoaøi cuûa khoaûnh thaùo khoâ (thoaùt nöôùc voøng troøn).
- Thaønh moät tuyeán.
- Khoâng ñeàu treân toaøn boä dieän tích caàn thaùo khoâ.
110
Trong quá trình nghiên cứu địa chất thủy văn phục vụ cho công tác mở hố
móng, các tài liệu được thu thập nhằm làm sáng tỏ các vấn đề sau:
•Lượng các dòng nước có thể vận động vào hố móng;
•Khả năng thấm từ các nguồn nước mặt từ những hồ, sông gần hố móng;
•Lựa chọn các biện pháp phù hợp;
•Khả năng xuất hiện hiện tượng trượt;
•Mức độ ổn định của vách taluy dốc hố móng.
•Phải xác định được hướng vận động của nước dưới đất, mối quan hệ thủy lực
giữa các tầng chứa nước với nhau và với nước mặt, khả năng hạ thấp tới hạn
của giếng khoan trong điều kiện tương tác giữa chúng với nhau, hệ số thấm và
các số liệu khác.
Hình 10. Bôm thaùo khoâ hoá moùng coâng trình “Khu trung taâm thöông maïi vaø
giaûi trí taïi coâng vieân 23 - 9
112
Caùc vaán ñeà gaëp phaûi trong quaù trình thaùo khoâ ôû coâng trình noùi treân laø:
- Vaán ñeà thoaùt nöôùc bôm huùt vaøo heä thoáng thoaùt nöôùc cuûa thaønh phoá – vì
nöôùc bôm leân thöôøng laãn caùt neân tröôùc khi ñöa vaøo heä thoáng thoaùt nöôùc
chung caàn phaûi loaïi bôùt phaàn caùt naøy qua moät beå laéng sô boä.
- Baûo veä tính oån ñònh cuûa vaùch taluy hoá moùng, nhaát laø vaøo muøa möa.
- Boá trí caùc gieáng khoan cuøng caùc heä thoáng caùp ñieän maùy bôm sao cho
khoâng bò aûnh höôûng bôûi quaù trình thi coâng taàng ngaàm...
Khi haï thaáp möïc nöôùc nhaân taïo, trong tröôøng hôïp theo thieát keá ñaùy hoá
moùng naèm thaáp hôn ñaùy taàng chöùa nöôùc, vieäc thaùo khoâ hoaøn toaøn taàng chöùa
nöôùc khi toàn taïi caû nöôùc ngaàm laø khoâng theå ñöôïc. Ngay caû khi bôm thaùo khoâ
maïnh vaø keùo daøi thì ôû ñaùy taàng chöùa nöôùc caàn thaùo khoâ vaãn coøn bò ngaäp
nöôùc vaø do vaãn coù moät löôïng nöôùc naøo ñoù chaûy vaøo hoá moùng.
113
Trong quaù trình nghieân cöùu ñòa chaát thuûy vaên phuïc vuï cho coâng taùc môû hoá
moùng, caùc taøi lieäu ñöôïc thu thaäp nhaèm laøm saùng toû caùc vaán ñeà sau:
- Löôïng caùc doøng nöôùc coù theå vaän ñoäng vaøo hoá moùng töø taàng nöôùc ngaàm
cuõng nhö töø caùc taàng nöôùc coù aùp.
- Khaû naêng thaám töø caùc nguoàn nöôùc maët töø nhöõng hoà, soâng gaàn hoá moùng.
- Löïa choïn caùc bieän phaùp ñaáu tranh phuø hôïp vôùi nöôùc trong moät tình
huoáng cuï theå.
- Khaû naêng xuaát hieän hieän töôïng tröôït.
- Möùc ñoä oån ñònh cuûa vaùch taluy doác hoá moùng.
Neáu nghieân cöùu ñòa chaát thuûy vaên ñi ñeán keát luaän raèng caàn phaûi tieán haønh
haï thaáp nhaân taïo möïc nöôùc ngaàm hay nöôùc coù aùp thì caàn coù moät khoái löôïng
nhaát ñònh caùc coâng taùc thaêm doø vaø thí nghieäm hieän tröôøng.
114
Khi thieát keá heä thoáng haï thaáp nhaân taïo möïc nöôùc döôùi ñaát caàn phaûi xeùt tôùi:
- Soá löôïng caùc gieáng khoan huùt nöôùc, chieàu saâu, ñöôøng kính vaø söï phaân boá
cuûa chuùng.
- Löu löôïng caùc gieáng.
- Caùc loaïi bôm vaø phöông phaùp laép ñaët.
- Daïng vaø kieåu oáng loïc
- Thôøi gian caàn thieát ñeå haï thaáp möïc nöôùc tôùi ñoä saâu caàn thieát.
- Vò trí daãn nöôùc bôm huùt ñi ra khoûi khu vöïc hoá moùng.
- Löôïng ñieän naêng tieâu hao hay coâng suaát maùy phaùt ñieän ñeå vaän haønh maùy
bôm.
115
Soâng
Möïc nöôùc coù aùp

Keânh thu nöôùc
B B
H
Caùc gieáng bôm thaùo khoâ

M
R R Möïc nöôùc khoâng aùp

Keânh tieâu nöôùc 1 Möïc nöôùc coù aùp
2
3
Möïc nöôùc ñoäng
4
B
a
Hoá moùng
Hình. Daõy gieáng chaën doøng haï thaáp

1. Hoaøng thoå; 2. Cuoäi soûi; 3. Phöùc heä chöùa
nöôùc thaám yeáu; 4. Ñaát ñaù caùch nöôùc möïc nöôùc
Hình. Sô ñoà tính toaùn doøng chaûy
vaøo theo phöông phaùp “gieáng lôùn”
( Theo M.V. Sörvatko)
Seùt Möïc nöôùc ban ñaàu
Piezometter
Gieáng
caùt
Bôm tua bin
Hình. Heä thoáng gieáng saâu ñeå thaùo khoâ hoá moùng ñaøo trong caùt.
Ñaàu chaân khoâng Ñaàu huùt
OÁng huùt
Bôm chaân khoâng
Truïc OÁng
Huùt nöôùc choáng
Bôm chaân
khoâng döï tröõ
Ñaàu chaân khoâng

Ñaàu huùt
Hình. Gieáng saâu vôùi
Xem chi tieát ôû hình treân
heä thoáng chaân

Möïc nöôùc ban ñaàu Seùt
khoâng ñeå thaùo khoâ Caùt buïi
hoá moùng trong ñaát OÁng loïc

Buïi
ñaù nhieàu lôùp
Caùt keát phong hoùa
Buïi
Bôm ñieän chìm

Caùt keát

2 Möïc nöôùc ban ñaàu (coù aùp)
3 Möïc nöôùc ban ñaàu
5
Hoá moùng
Hoá moùng
Hoá moùng
4 caàn thaùo khoâ 1
Bôm
Bôm
1. Gieáng; 2. Bôm; 3. Ñöôøng oáng

aùp löïc; 4. OÁng huùt; 5. Keânh thoaùt
nöôùc Hình. Sô ñoà haï thaáp möïc Hình. Sô ñoà haï thaáp nöôùc
Hình. Sô ñoà phaân boá nöôùc ngaàm trong hoá moùng coù aùp trong hoá moùng hôû.
gieáng haï thaáp.
Tính toán lượng nước chảy vào hệ thống công trình
• Đối với những hình dạng hố móng phức tạp hơn hoặc kéo dài theo một trục,
cần áp dụng những công thức riêng để tìm bán kính dẫn dùng. Tuy nhiên, trong
thực tế, công thức trên được áp dụng cho cả các hố móng có dạng chữ nhật.
• Dòng nước chảy vào “giếng lớn” được xác định nhờ công thức Duypuy:
• Đối với nước ngầm:
1,366k ( H 2 − h 2 )
Q=
lg R − lg r
2,73kM ( H − h)
• Đối với giếng có áp hoàn chỉnh: Q=
lg R − lg r
Trong đó
• Q - Lượng nước bơm ra từ hố móng trong một đơn vị thời gian;
• k - Hệ số thấm;
• H - Bề dày tầng chứa nước ngầm trước khi bơm hoặc chiều cao cột áp
tính từ đáy tầng chứa nước;
• h - Chiều cao cột nước (cột áp) trong hố móng tính từ đáy cách nước;
• M - Bề dày tầng chứa nước có áp;
• R – Bán kính ảnh hưởng;
• r – Bán kính dẫn dùng của “giếng lớn”
• Trong thực tế tính toán lượng nước chảy vào hố móng hoặc moong khai
thác lộ thiên, có thể dùng công thức rất thông dụng khi không có tài liệu
bơm hút thí nghiệm để tính bán kính ảnh hưởng như sau:
R = 2s kH
Trong đó: H - chiều cao cột nước cần tháo khô;
s - Độ hạ thấp mực nước tới cao độ thiết kế.
Ở một số điều kiện, nếu có lượng mưa rơi trực tiếp trên hố móng (hoặc
moong khai thác lộ thiên), cần phải tính đến lượng nước này trong quá trình
tháo khô.
Thông thường lượng nước này được tính theo công thức:
Q=F.Z
• F - diện tích hố móng (m2); Z - lượng mưa ngày lớn nhất (m)
Ví dụ 1:
• Hố móng có diện tích 1,330m2. Hố móng cắt vào tầng sét bột kết nứt nẻ có
hệ số thấm là 0,32m/ngđ. Chiều cao cột nước ngầm là 32,2m. Lượng mưa
ngày lớn nhất đạt 147,5mm (tháng X/2003). Theo tài liệu quan trắc, cao độ
mực nước lớn nhất là 2,20m. Hố móng đào sâu tới độ sâu -10m. Tính lượng
nước chảy vào hố móng.
• Với cao độ mực nước là 2,2m. Hố móng đào sâu tới -10m. Chiều cao cột
nước cần tháo khô H = 32,2m. Độ hạ thấp mực nước là 12,2m.
• Bán kính giếng lớn được tính theo công thức:
F 1330
ro = = = 20 ,58 m
 3 ,14
• Lượng nước mưa rơi trực tiếp trên hố móng:

Q1 = F.Z = 1330*0,4175 = 555,28 m3/ngđ
• Bán kính giếng lớn tính theo công thức (51).
R = 2s kH = 2.12,2 0,32.32,2 = 78,32m
• Lượng nước ngầm chảy vào hố móng theo công thức (49)
1,366k ( H 2 − h 2 ) 1,366.0,32(32,22 − 202 )
Q2 = = = 479,96m3 / ngd
lg R − lg r lg 78,32 − lg 20,58
• Tổng lượng nước chảy vào hố móng:

Q = Q1 + Q2 = 1035,24 m3/ngđ
Ví dụ 2:
•Hố móng đặt trong đá vôi bị castơ hóa nứt nẻ mạnh. Kích thước khe nứt từ
vài mm tới 30 – 50cm; các hang hốc castơ bị lấp nhét bởi vật liệu cát – sét,
một phần là hang hốc mở. Đá vôi có chứa tầng chứa nước với gương nước
ngầm ở cao độ 125m. Theo số liệu thăm dò, dưới cao độ 80,0m đá vôi hầu
như không thấm.
Giải:
Đáy hố móng đặt ở cao độ 96m, do vậy phải hạ thấp mực nước tĩnh 29m.
Diện tích hố móng là 17.600m2 có dạng hình vuông ứng với hình tròn có
đường kính 75m. Hệ số thấm được xác định bằng bơm hút thí nghiệm đạt
0,00015m/s. Bề dày tầng chứa nước là 125m – 80m = 45m. Bán kính ảnh
hưởng R = 1000m.
• Tính dòng nước chảy vào hố móng theo công thức:

1,366k ( H 2 − h 2 ) 1,366k (2 H − s ) s
Q= =
lg R − lg ro lg R − lg ro
Trong đó: s - độ hạ thấp mực nước trung bình của ”giếng lớn”
ro – Bán kính dẫn dùng của ”giếng lớn”
Thay các giá trị vào công thức ta có:
1,366.0.00015(2.45 − 29)29
Q= = 0,322m 3 / s  1.159m3 / h
lg1000 − lg 75
Thực tế, dòng nước chảy vào hố móng đạt 1.120m3/h, có nghĩa là kết quả
tính toán rất gần với thực tế.
1. Khi thi công các hố móng thường gặp các sự cố gì?
2. Bạn hiểu công thức ∆.t = γn.(h + t) như thế nào? Công thức này dùng khi
nào?
3. Trong quá trình nghiên cứu ĐCTV phục vụ cho công tác mở hố móng, các
tài liệu được thu thập nhằm làm sáng tỏ các vấn đề gì?
4. Khi thiết kế hệ thống hạ thấp nhân tạo NDĐ cần phải xét tới điều gì?
5. Hãy trình bày cách xác định dòng chảy vào hố móng (moong khai thác)
bằng phương pháp giếng lớn.
6. Hãy trình bày các bước thiết kế hệ thống tháo khô hố móng.

CHUONG 1 Điều tra ĐCTV chuyên môn

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

CHUONG 1 Điều tra ĐCTV chuyên môn

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Điều tra địa chất thủy văn trong tìm kiếm thăm

dò cho mục đích cung cấp nước

Phụ thuộc vào dạng nhiệm vụ người ta phân biệt:

- Nhu caàu nöôùc thaáp;

• Giai đoạn thăm dò sơ bộ:

Đồng nhất 0,2 40 5

Không đồng nhất 0,2 – 0,4 40 – 90 5 – 10

Giếng 1 Giếng 2 Giếng 3 Giếng 4 Giếng 5

Các kiểu phân tích hóa học:

KEÁT QUAÛ KEÁT QUAÛ

Ñaùnh giaù chaát löôïng nöôùc duøng cho sinh hoaït:

Ñaùnh giaù chaát löôïng nöôùc veà maët vi truøng:

Để xác định giá trị này, sử dụng công thức:

1 Tầng βqp2 44 0,32 7,31 16 21 7 - 0

H = S + C + 36rFe2+ + 17rAl3+ + 20rMg2+ + 59rCa3+

Vôùi H – Toång khoái löôïng caën (g/m3 nöôùc);

Ñoä aên moøn:

1 Tầng βqp2 68 -4,94 0,35 63 0 5 7,35 0

Ñoä taïo boït:

• Dựa vào hệ số sủi bọt P chia ra:

AÊn moøn toång axit:

AÊn moøn caùcbonic:

Ñoä cöùng Toång haøm löôïng Cl- + SO42- (mg/l)

AÊn moøn Sulfat:

AÊn moøn magnhe:

(Khoái löôïng ñöông löôïng cuûa Na+-22,997; Ca2+-20,04; Mg2+-12,16; Fe2+-

• 1. Chất lượng NDĐ cho mục đích ăn uống

GWQI Chất lượng NDĐ cho mục đích ăn uống

• 1.3. Tầng chứa nước khe nứt

K – Heä soá thaám nöôùc cuûa ñaát ñaù m/ng

Hoaëc coâng thöùc: X

Trong ñoù: Q2 - löu löôïng nöôùc ôû maët caét haï löu

• Khi đó, trữ lượng động tự nhiên sẽ bằng:

1.2.2. Tröõ löôïng tónh

1.2.3. Tröõ löôïng khai thaùc tieàm naêng

Trong ñoù: Qtng – Tröõ löôïng khai thaùc tieàm naêng

1.2.4. Tröõ löôïng khai thaùc döï baùo Qdb

Rb: Baùn kính aûnh höôûng

 = 0,117 k = 0,117 3,07 = 0,137

Choïn chieàu daøi maët caét öôùt L = 15000m; 1 = 0.3;

Hình . Maëc caét thaïch hoïc –

1- alluvi (cuoäi soûi); 2- Ñaát goø ñoáng;

voâi daïng phieán tuoåi Senon thöôïng;

Haàm loø 1 Haàm loø 1

Tia III Tia I

Hình. Sô ñoà phaân boá gieáng vaø

Hình. Moâ hình baûn ñoà thuûy ñaúng

Hình. Moâ hình baûn ñoà ñoä

Chất lượng NDĐ cho mục đích tưới

3 Tầng j1-2 1 74,01 74,01 1 0 0 0 0 0

8. Hãy trình bày phương pháp đổ nước theo Nhesterov.

Möïc nöôùc Hoá moùng

Hình. Sô ñoà hoá moùng vôùi ñaùy gaàn nhö

Möïc nöôùc coù aùp

Caùc gieáng bôm thaùo khoâ

R R Möïc nöôùc khoâng aùp

Hình. Daõy gieáng chaën doøng haï thaáp

Seùt Möïc nöôùc ban ñaàu

Bôm tua bin

Ñaàu chaân khoâng

heä thoáng chaân

khoâng ñeå thaùo khoâ Caùt buïi

hoá moùng trong ñaát OÁng loïc