RarePearlN🌈

ადამიანის
უფლებები და
თავისუფლებები
სრული სკრიპტები

ნინი ცეცხლაძე
 RarePearlN🌈

სარჩევი
ადამიანის უფლებათა სამართლის ზოგადი მიმოხილვა...............................................5
ადამიანის უფლებების შიდა სამართლებრივი წყარო................................................7
საერთაშორისო სამართლის სუბიექტები არიან:..........................................................8
საერთაშორისო სამართლის წყაროები:..........................................................................9
ადამიანის უფლებების დაცვის მექანიზმები შიდა სამართალში:..................................10
ადამიანის უფლებების დაცვის მექანიზმები საერთაშორისო სამართალში:................10
წამების აკრძალვა.................................................................................................................10
სასჯელი.............................................................................................................................12
წამება..................................................................................................................................12
არაადამიანური მოპყრობა..............................................................................................14
კონვენციით გათვალისწინებული ვადლებულებები...............................................16
ცემა......................................................................................................................................18
სიცოცხლის უფლება............................................................................................................19
სუბიექტები........................................................................................................................20
საკონსტიტუციო სასამართლოს საქმეები....................................................................20
ოთარ ზოიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ...................................................20
ს.გ. პარლამენტის წინააღმდეგ..............................................................................................20
საერთაშორისო პაქტი სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების შესახებ.........21
სიკვდილით დასჯა..........................................................................................................21
აუცილებელი მოგერიება................................................................................................22
სახელმწიფო მკვლელობა...............................................................................................24
გამოძიება...........................................................................................................................25
ორი ასპექტი.............................................................................................................................25
გამოძიების კრიტერიუმები:..................................................................................................25
ტერორისტული საქმეები................................................................................................25
ტაგაევა რუსეთის წინააღმდეგ..............................................................................................25
მაკკენი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ.................................................................26
აბორტი...............................................................................................................................26
საქართველოში........................................................................................................................26
საერთაშორისო სამართალში.................................................................................................26
Roe v wade.................................................................................................................................26
ABC v Ireland............................................................................................................................27
ევთანაზია..........................................................................................................................27
Pretty v uk.................................................................................................................................27
დისკრიმინაციის აკრძალვა................................................................................................27
 RarePearlN🌈

დამოუკიდებელი და კომბინირებული მუხლები.....................................................30

პირდაპირი და არაპირდაპირი დისკრიმინაცია:.......................................................31
შეფასების ტესტები:.........................................................................................................32
ნიშანი........................................................................................................................................32
ინტენსივობა............................................................................................................................32
მკაცრი ტესტის ელემენტები.................................................................................................33
რაციონალური ტესტის ელემენტები...................................................................................33
გონივრული მისადაგება.................................................................................................34
სპეციალური დროებითი ზომები.................................................................................35
დამატებითი საკითხები..................................................................................................35
თავისუფლების უფლება.....................................................................................................37
ადამიანის თავისუფლება...............................................................................................39
უფლების შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზანი:...........................................................45
რელიგიის თავისუფლება...................................................................................................49
საქართველოს კონსტიტუცია.........................................................................................49
აღმსარებლობა.........................................................................................................................49
რწმენა........................................................................................................................................49
სინდისი....................................................................................................................................49
ფორუმ ინტერნუმი და ფორუმ ექსტერნუმი..............................................................49
პრობლემური საკითხები................................................................................................51
შეზღუდვა..........................................................................................................................52
კონკორდატი.....................................................................................................................53
რელიიგიის ჩარევა თანასწორობაში.............................................................................54
ჰიჯაბის საქმეები..............................................................................................................55
ლეილა შაჰინი..........................................................................................................................55
ჰუდოიბერგანოვა....................................................................................................................55
დაჰლაბი...................................................................................................................................56
ლაუცი.......................................................................................................................................56
რელიგიის საგანი სკოლებში..........................................................................................56
ევეიდა და სხვები:............................................................................................................56
რელიგიური გრძნობების შეურაცხყოფა......................................................................57
პირადი ცხოვრების უფლება..............................................................................................57
შინაარსი.............................................................................................................................57
საქართველოს კონსტიტუცია.........................................................................................58
ინფორმაციის გამოთხოვა...............................................................................................60
 RarePearlN🌈

ეკატერინე ლომთათიძეს საქმე......................................................................................61

სხვა ქვეყნების პრაქტიკა.................................................................................................62
თავისუფალი განვითარების უფლება..............................................................................63
უფლების ელემენტები:...................................................................................................64
უფლების შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზანი............................................................65
შეკრების თავისუფლება......................................................................................................66
შეკრების ლეგიტიმური მიზნები:.................................................................................67
აქციის ორგანიზატორი:..................................................................................................67
მონაწილე:..........................................................................................................................68
როგორი უნდა იყოს შეკრება..........................................................................................69
გზის გადაკეტვა................................................................................................................70
კარვის გაშლა.....................................................................................................................71
გაერთიანების თავისუფლება............................................................................................72
გამოხატვის თავისუფლება.................................................................................................72
საქართველოს კონსტიტუცია.........................................................................................72
შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზნები.............................................................................74
სიძულვილის ენა..............................................................................................................76
ცილისწამება......................................................................................................................77
ინფორმაციის უარყოფა...................................................................................................78
რელიგიური გრძნობების შეურაცხყოფა......................................................................78
სიმბოლიკების გამოყენება..............................................................................................79
საკუთრების უფლება...........................................................................................................79
ეკონომიკური თავისუფლება და საკუთრების უფლება...........................................80
ჩამორთმევა და შეზღუდვა.............................................................................................81
უცხოელები და სასოფლო-სამეურნეო მიწა................................................................82
საერთაშორისო სამართალი...........................................................................................83
დეკლარაცია.............................................................................................................................83
კონვენცია.................................................................................................................................84
შეზღუდვის პრობლემატურობა....................................................................................85
სოციალურ-ეკონომიკური უფლებები.............................................................................86
პაქტები...............................................................................................................................86
განსხვავებები პაქტებს შორის:..............................................................................................87
შრომის სამართლიანი უფლება.....................................................................................88
 RarePearlN🌈

სოციალური დაზღვევა...................................................................................................89
ცხოვრების სათანადო დონის უფლება........................................................................89
minimum core obligations..................................................................................................90
ჯანდაცვის უფლება.........................................................................................................91
საქართველოს კონსტიტუცია.........................................................................................93
კულტურული მემკვიდრეობის დაცვა:................................................................................94
შst თავისუფლება:...................................................................................................................94
განათლების უფლება და აკადემიური თავისუფლება.....................................................95
ჯანმრთელობის დაცვა:..........................................................................................................95
გარემოს დაცვის უფლება.......................................................................................................96
ქორწინების უფლება, დედათა და ბავშვთა უფლებები....................................................96
მე-5 მუხლი:.......................................................................................................................97
სამართლიანი სასამართლოს უფლება.............................................................................98
საქართველოსკონსტიტუცია..........................................................................................99
საერთაშორისო სამართალი.........................................................................................100
Right to Remedy...............................................................................................................102
რესტიტუცია..........................................................................................................................102
კომპენსაცია............................................................................................................................102
რეაბილიტაცია.......................................................................................................................102
სატისფაქცია / სამართლებრივი დაკმაყოფილება............................................................102
არ გამეორების გარანტია......................................................................................................103
უდანაშაულობის პრეზუმფცია....................................................................................103
საარჩევნო უფლება.............................................................................................................104
საერთაშორისო სამართალში.......................................................................................104
ადამიანის უფლებათა დეკლარაცია...................................................................................104
საერთაშორისო პაქტი სამოქალაქო უფლებების შესახებ...............................................104
ცენზები............................................................................................................................105
ხმის თანასწორობა..........................................................................................................106
უჩა ნანუაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ..........................................106
ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენცია..........................................................106
ჰირსტი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ...............................................................107
სამართლიანი სასამართლოს უფელებასთან კავშირი.............................................107
აქტიური და პასიური საარჩევნო უფლება................................................................107
საქართველოს კონსტიტუცია.......................................................................................107
თვითგამორკვევის უფლება.............................................................................................108
კოლექტიურობა..............................................................................................................108
ისტორია და შინაარსი...................................................................................................108
 RarePearlN🌈

ხალხი................................................................................................................................109
შინაგანი და გარეგანი ასპექტი.....................................................................................110
კოსოვო.............................................................................................................................110
კვებეკი საქმე....................................................................................................................111
ინფორმაციის თავისუფლება...........................................................................................111
საქართველოს კონსტიტუცია.......................................................................................111
ვალდებულებები............................................................................................................112
პირადი ინფორმაცია......................................................................................................112
გარემოს დაცვა................................................................................................................112
ქორწინების უფლება..........................................................................................................113
საქართველოს კონსტიტუცია.......................................................................................113
ქორწინების ბენეფიტები:..............................................................................................113
ქორწინების თანასწორობა............................................................................................114
საქართველოში......................................................................................................................114
საერთაშორისო სამართალში...............................................................................................114
სამოქალაქო პარტნიორობა და ქორწინება................................................................114

ადამიანის უფლებათა სამართლის ზოგადი მიმოხილვა

ადამიანის უფლებების ფილოსოფიური მოძღვრების მიხედვით ადამიანის

უფლებები აქვს ყველას და სახელმწიფო მხოლოდ აღიარებს ამას. ეს
დაკავშირებულია ბუნებითი უფლებების მოძღვრებასთან, რომელიც გულისხმობს
იმას, რომ ადამიანს დაბადებიდან გვაქვს უფლებები. ეს თავიდან უფრო ღმერთის
მიერ ბოძებულ უფლებებად განიხილებოდა და ამის შემდეგ, სეკულარული
გაგებით ჩამოყალიბდა ბუნებითი უფლებების სახელით. სანამ შეიქმნებოდა
სახელმწიფო და საზოგადოება, პირველყოფილ ადამიანსაც ჰქონდა რაღაცების
უფლება, შეეძლო სადაც უნდოდა იქ წასულიყო, რაც უნდოდა ის ეკეთებინა...
ფილოსოფიურად ამ მოძღვრებას ეფუძნება ბუნებითი უფლების ცნებაც.
თანამედროვე გაგებით ადამიანის უფლებებზე პირველად იმსჯელა ჯონ ლოკმა.
ის იყო ბრიტანელი ფილოსოფოსი, რომელმაც განავითარა ეს ბუნებითი
უფლებების ცნებაც, ასევე სოციალურ კონტექსტშიც მათზე საუბარი. ლოკის
გარდა იყო ამერიკელი თომას პეინიც, რომელსაც ასევე დიდი წვლილი მიუძღვის
ადამიანის უფლებების თანამედროვე გაგებით ჩამოყალიბებაში (დაახლოებით
მე17 საუკუნე). თომასმა პირველად გამოიყენა ტერმინი „ადამიანის უფლებები“.
ერთია ფილოსოფიური მოძღვრება და მეორეა, როდესაც ეს უნდა აისახოს
სამართლებრივად. სანამ ეს მოხდებოდა და სამართლებრივად აისახებოდა
ადამიანის უფლებები, მანამდე იყო ჩანასახები ადამიანის უფლებებისა.
 RarePearlN🌈

მაგალითად ჰამურაბის კანონებშიც ვიღაცებს რაღაცების უფლებები ჰქონდათ.

ძველ საბერძნეთშიც მაგალითად მოქალაქე მამაკაცებს რაღაც უფლებები
მიენიჭათ. მაგრამ ეს არ ყოფილა ყოვლისმომცველი და არ არსებობდა ის პრინციპი
რომ ეს უფლებები უნდა ჰქონდეს ყველას. მაგალითად მაგნა კარტა რომ ავიღოთ,
როდესაც სავაჭრო კლასს წარმოეშვათ რაღაც უფლებები და მეფის ხელისუფლება
შეიზღუდა. შემდგომ ამას დაემატა ადამიანის უფლებების მოძღვრება, რომელიც
განავითარეს და ჩამოაყალიბეს ლოკმა და პეინმა. შემდეგში კი რამდენიმე ქვეყანამ
გადაწყვიტა, რომ ეს უფლებები უნდა შეეტანათ მათ კანონებში და
კონსტიტუციებში. ასეთი სამი ქვეყანა არის, რომელმაც შიდაკანონმდებლობით
აღიარა ადამიანის უფლებები: დიდი ბრიტანეთი, აშშ, საფრანგეთი. აშშ-მ
დამოუკიდებლობის დეკლარაციაში და კონსტიტუციაში მე-18 საუკუნის ბოლოს
უკვე აღიარა ადამიანის უფლებები. საფრანგეთის რევოლუციის შემდგომ, მას
შემდეგ რაც სამეფო ხელისუფლება ჩამოაგდეს, როცა უკვე გადრაფტდა კანონები,
მასში ჩაიწერა ადამიანის უფლებებიც.
მეორე მსოფლიო ომი იყო ადამიანის უფლებების კუთხით გარდამტეხი პერიოდი.
თუ მანამდე ადამიანის უფლებები იყო ცალკეული ქვეყნების მოწესრიგების
საკითხი, ამის შემდგომ გახდა საერთაშორისო სამართლის ნაწილი. ის რომ
საქართველოს კონსტიტუციაშიც გვიწერია ეს უფლებები, სწორედ ამ
საერთაშორისოობის გამოა. ყველა ქვეყანა არის ვალდებული, რომ აღიაროს
ადამიანის უფლებები, ეს მათი დისკრეციის საგანი აღარ არის.
მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ ადამიანის უფლებები ჩაიწერა გაეროს ქარტიაში
(გაეროს წესდებაში). ამ დოკუმენტში გაწერილია ახალი მსოფლიო წესრიგი. ანუ
როგორ ურთიერთობენ ერთმანეთთან სახელმწიფოები და როგორ მოქმედებს
კაცობრიობა. ეს უკავშირდება უსაფრთხოებას, ადამიანის უფლებას, ეკონომიკას
და ა.შ. გაეროს ქარტიაში აღიარეს ადამიანის უფლებებიც მეორე მსოფლიო ომის
შემდეგ.
გაეროს ქარტიის გარდა მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ შეიქმნა ადამიანის
უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციაც. ბევრი ქვეყნის კონსტიტუციაც უთითებს
იმაზე, რომ ის ეფუძნება ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციას. ეს
დოკუმენტი იყო უპრეცედენტო, რადგან სხვა მსგავსი გლობალური დოკუმენტი
არ არსებობდა.
ომები მანამდეც ხდებოდა, მაგრამ მეორე მსოფლიო ომი იმიტომ იყო ასეთი
გარდამტეხი, რომ ჰოლოკოსტი კაცობრიობის წინაშე დანაშაულად აღიარეს.
სახელმწიფო აპარატი ჩაერთო ადამიანების განადგურების ინდუსტრიულ
მეთოდში. ანუ გერმანიაში იმ ადამიანებისთვის, რომელიც არასასურველი იყო
superior ჯგუფისთვის (არა მარტო ებრაელები, არამედ ოპოზიცია, ჟურნალისტები,
ჰომოსექსუალები, შშმპ-ები, ბოშები...) გამადანდგურებელი სახელმწიფო აპარატი
არსებობდა. ამან გამოიწვია უდანაშაულო ადამიანების მკვლელობის
უპრეცედენტო რიცხვი. სხვა შემთხვევაში, ომის დროს ადამიანები,
უდანაშაულოები ჩვეულებრივ იხოცებოდნენ ხოლმე, მაგრამ ამ ხარისხით არა.
როცა საბჭოთა ამერიკის და ბრიტანეთის ჯარებმა დაიწყეს ამ საკონცენტრაციო
ბანაკებში შესვლა, ეს მათთვის იყო შოკისმომგვრელი. ამის შემდეგ დაიწყო
მსოფლიოში იმაზე ლაპარაკი, რომ უნდა არსებულიყო რაღაც გლობალური
შეთანხმება იმ საბაზისო უფლებებზე, რაც ყველას უნდა ჰქონოდა. ანუ ის, რაც
 RarePearlN🌈

უკვე გაწერილი იყო საფრაანგეთის და აშშ-ს კონსტიტუციებში, ყველას უნდა

მიეღო.

კრიტიკა არსებობს, რომ ადამიანის უფლებები არის დასავლური ცივილიზაციის

შედეგად შექმნილი. მაგრამ ადამიანის უფლებები, თავისი მოძღვრებით არის
უნივერსალური. ვიღაც ადამიანს რომ აწამებ, არა აქვს მნიშვნელობა, სად აწამებ,
ბრიტანეთშიც და ჩინეთშიც ერთნაირად ეწამება. მიუხედავად ამისა, აშკარაა, რომ
ადამიანის უფლებები თანამედროვე გაგებით დასავლურმა და ქრისტიანულმა
ცივილიზაციამ წარმოშვა. მაგრამ ეს არ ნიშნავს იმას, რომ ყველგან არ უნდა იქნას
აღიარებული. ეს უნივერსალურობის პრინციპი არის ხშირად განმტკიცებული
ლეგალურად დეკლარაციაში. 1993 წელს კიდევ ერთხელ განამტკიცეს ის, რომ
ადამიანის უუფლებები არის უნივერსალური და არა რელატივისტური.
რელატივისტურს ვინც ემხრობა, ამბობს იმას, რომ ადამიანის უფლებები უნდა
იცვლებოდეს იმის მიხედვით, რა კოტექსტში ვართ. მაგალითად აზიასა და
აფრიკაში სხვანაირად უნდა განიმარტოს და ევროპაში სხვანაირადო. მაგრამ
სამართლებირვად ადამიანის უფლებები აღიარებულია, როგორც უნივერსალური.
ანუ ადამიანის უფლებები თანასწორად უნდა განიმარტოს ყველა კულტურულ
სივრცეში.

სამართლის წყარო არის ის, საიდანაც მოდის სამართალი. საქართველო არის

კონტინენტური ევროპის სამართლის სისტემის ნაწილი.

ადამიანის უფლებების შიდა სამართლებრივი წყარო

ü კონსტიტუცია - მეორე თავში არის სპეციალიზირებული ადამიანის

უფლებები. პირველი თავი დიდი არაფერი არაა, ამიტომ მეორე თავშივე რომ
არის გაწერილი ადამიანის უფლებები, უკვე იმაზე მეტყველებს, თუ რამდენად
მნიშვნელოვანია.
ü კანონები - მაგ: სამოქალაქო კოდექსი. ასევე არის ბევრი სპეციალიზირებული
კანონი, მაგალითად: შრომის კოდექსი, ანტიდისკრიმინაციული კანონი,
სიტყვისა და გამოხატვის შესახებ კანონი, შეკრების და მანიფესტის შესახებ
კანონი)
ü კანონქვემდებარე აქტები - მაგალითად მინისტის ბრძანება, რომელიც
ეფუძნება რაღაც კანონს. ამითიც ხდება უფლებების შეზღუდვა.
ü საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებები - როცა კანონის
კონსტიტუციურობას ამოწმებს, რასაც ის ამბობს, ის არის კონსტიტუციის
განმარტება, ამიტომ სავალდებულო და მნიშვნელოვანია.

სხვა ქვეყნებში, მაგალითად ანგლო-საქსურ ქვეყნებში შეიძლება, რომ სასამართლო

გადაწყვეტილებები ჩაითვალოს სამართლის წყაროდ. იქ არსებობს რაღაც
პრინციპები, რომელზე დაყრდნობითაც (პლიუს წინა გადაწყვეტილებებზე)
მოსამართლე თვითონ წყვეტს რაღაც კონკრეტულ დავას. ყველაფერი ხანდახან ისე
დეტალურად არ არის გაწერილი კანონში ან არის შემთხვევები, რომ კანონი
არალოგიკურია ან სამართლის ჩარჩოდან რომ გადის ისეთი შემთხვევები. ანუ
 RarePearlN🌈

პრეცედენტულ სამართალში როდესაც მოსამართლე მთლიანად აფასებს სურათს

და ლოგიკის და სამართლებრივი პრინციპების საფუძველზე წყვეტს რაღაცას, ეს
შედარებით მარტივია, რა თქმა უნდა. მაგრამ ამას უფრო მეტად განვითარებული
სასამართლო სისტემა და მოსამართლეები სჭირდება. სწორედ ამიტომ ადამიანის
უფლებების წყაროდ ანგლო-საქსურ ქვეყნებში შემოდის პრეცედენტული
სამართალიც.

შიდა და საერთაშორისო სამართალს შორის განსხვავება მდგომარეობს იმაში, რომ

საერთაშრისო სამართლის სრული სუბიექტი არის სახელმწიფო. უფლებები და
მოვალეობები აქვს სახელმწიფოს. სახელმწიფოები თავად ჰქმნიან საერთაშორისო
სამართალს. ვალდებულებები რაც ამ ხელშეკრულებებში გაიწერება, მათი
შესრულებაც უმეტესად სახელმწიფოს ევალება. აქედან მოდის ის პრინციპიც, რომ
ადამიანის უფლებების დაცვის ვალდებულება აქვს საბოლოო ჯამში
სახელმწიფოს. სახელმწიფო ვალდებულია ინდივიდს დაავალოს, რომ არ
დაარღვიოს ადამიანის უფლებები. საბოლოო ჯამში ადამიანის უფლებებს არღვევს
და იცავს სახელმწიფო. ანუ ინდივიდმა თუ მოკლა მეორე პირი, მან ჩაიდინა
მკვლელობა, რომელიც არის სისხლისსამართლებრივი დანაშაული, ასევე
დაარღვია სიცოცხლის უფლება. მაგრამ საბოლოოდ, სამართლებრივი
პასუხისმგებლობა ადამიანის უფლებების კუთხით ეკისრება სახელმწიფოს.
სახელმწიფომ თუ არ დაიცვა ის პირი, როდესაც კლავდნენ, პოლიცია თუ არ
გამოუშვა მაგალითად, ეს იქნება სახელმწიფოს ვალდებულების დარღვევა
ადამიანის უფლებების მხრიდან. ანუ ინდივიდს არავინ მიედავება ადამიანის
უფლების დარღვევაზე. მოქალაქეს მიხედავს სისხლის სამართალი. ანუ საბოლოო
ჯამში ადამიანის უფლების დაცვაზე მთავარი პასუხისმგებელი არის სახელმწიფო.

საერთაშორისო სამართლის სუბიექტები არიან:

ü სახელმწიფო - სრული სუბიექტი (რაც ზემოთ წერია)

ü საერთაშორისო ორგანიზაცია - არასრული სუბიექტი. უფლებები და
მოვალეობები აქვს ძალიან შეზღუდული სფეროს მხრივ. მის თანამშრომლებს
აქვს ხოლმე გარკვეული იმუნიტეტები, გადასახადებისგან არიან
გათავისუფლებულები, მისი ოფისები არის ხელშეუხებელი. ეს ყველაფერი
არის იმის ნაწილი, რომ ამ კონკრეტულ მომენტში, როდესაც საქმე ეხება
სახელმწიფო და საგადასახადო სისტემას, საერთაშორისო ორგანიზაციებს აქვთ
სუბიექტურობა. მაგრამ ისინი საერთაშორისო სამართალს არ იღებენ.
ü ტრანსნაციონალური კომპანიები - არასრული სუბიექტები. მაგალითად
როდესაც დიდი კომპანია რომელიმე სახელმწიფოში დიდ ინვესტიციას
განახორციელებს, ის იმ პირობით აკეთებს ამ ინვესტიციას, თუ ამის დავას
გადაწყვიტას საერთაშორისო არბირტრაჟი საერთაშორისო სამართლით და არა
შიდა სამართლით. მაგალითად ნესტლეს რომ უნდოდეს ქარხნის აშენება
საქართველოში, რამე დავა თუ იქნება, ამას გადაწყვეტს ლონდონის
საერთაშორისო სამართალი და არა თბილისის საქალაქო სასამართლომ.
ნესტლემ იცის, რომ თბილისის სასამართლო ბანძია ნესტლეს შეუძლია
საერთაშორისო არბიტრაჟში უჩივლოს საქართველოს და ეს დავა გადაწყდება
 RarePearlN🌈

საერთაშორისო სამართლით. ესეთი დიდი კომპანიაც აღმოჩნდება ამ

შემთხვევაში სუბიექტი, უფლების და ვალდებულების მფლობელი.
ü გაერთიანებები - არასრული, სიტუაციური სუბიექტი. ჩვეულებრივი
კომპანიები, პარტიები, სუბიექტები, როდესაც ისინი უჩივიან სახელმწიფოს,
მაგალითად ადამიანის უფლებათა ევროპულ სასამართლოში ადამიანის
უფლების დარღვევისთვის.
ü ადამიანი - არასრული, სიტუაციური სუბიექტი. კონკრეტულ შემთხვევაში,
როდესაც უფლება დაერღვა, ამოწურა შიდასამართალში მექანიზმები და ვერ
ნახა სამართალი და მიდის საერთაშორისო სამართლის ორგანოებში.

ის ორგანოები, რომელშიც პირს შეუძლია უცივლოს სახელმწიფოს ადამიანის

უფლების დარღვევის გამო და დავა გადაწყდება საერთაშორისო სამართლით,
არიან:
ü ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო (ECHR) - ევროპის სასამართლო
ü ინტერამერიკული სასამართლო - ლათინური ამერიკის სასამართლო
ü აფრიკული სასამართლო - აფრიკის სახელმწიფოებისთვის

საერთაშორისო სამართლის წყაროები:

ü საერთაშორისო ხელშეკრულებები
ü სასამართლო გადაწყვეტილებები - საერთაშორისო სამართლის განმარტებები.
მოაზრება ასევე საქვეყნოდ ცნობილი და აღიარებული იურისტთა ნაშრომები.
ü ჩვეულებები
ü პრინციპები (lex specialis)
ü იურისტების ნაშრომები

დეკლარაცია არ არის სამართლის წყარო, ის არის პოლიტიკური გზავნილი

სახელმწიფოს მიერ, რისკენ ისწრაფვიან ისინი. ხელშეკრულება არის
სამართლებრივი დოკუმენტი, რომელსაც ხელს რომ მოაწერ ვალდებული ხარ
შიდა სამართალი დაუქვემდებარო ამ ხელშეკრულებას. დეკლარაციებს უწოდებენ
soft law-ს, რადგან ეს არის დოკუმენტი, რომელიც სამართალი არ არის მაგრამ
შეიძლება მომავალში გახდეს. ანუ შეიძლება გადრაფტვა მოხდეს და მერე
გადაიქცეს ხელშეკრულებად. ხანდახან ჩვენ ვიყენებთ დეკლარაციებსაც,
განსაკუთრებით მაშინ, როცა ადამიანის უფლებებს ვეხებით. არის ხოლმე ისეთი
შემთხვევები, როდესა რაღაც საერთო შეთანხმება ჯერ არ მომხდარა კონკრეტულ
საკითხთან დაკავშირებით. ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციის
შემდეგ მიიღეს ადამიანის უფლებათა საერთო ხელშეკრულებები ანუ პაქტები,
რომელთაგან ერთი შეეხება სოციალურ-ეკონომიკურ უფლებებს, მეორე
პოლიტიკურ უფლებებს. ანუ 1968 წლამდე ადამიანის უფლებები საერთაშორისო
დონეზე არ ყოფილა გაწერილი, რადგან დეკლარაცია იყო მხოლოდ დეკლარაცია,
მაგრამ ის შემდეგ გადავიდა ხელშეკრულებებში. დღესაც გვაქვს რაღაც
დეკლარაციები, მაგალითად აბორიგენ ხალხთა დეკლარაცია.
 RarePearlN🌈

ადამიანის უფლებების დაცვის მექანიზმები შიდა სამართალში:

ü საკონსტიტუცია სასამართლო - მივდივართ მაშინ, როცა კანონი გვირღვევს
უფლებას. კანონის კონსტიტუციის მეორე თავთან მისადაგება.
ü საერთო სასამართლოები - მივდივართ მაშინ, როცა ქმედება გვირღვევს
უფლებას.
ü სახალხო დამცველი
ადამიანის უფლებების დაცვის მექანიზმები საერთაშორისო სამართალში:
ü რეგიონული მექანიზმი - ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო,
ინტერამერიკული სასამართლო, აფრიკული კავშირის სასამართლო. აზიაში
ასეთი სასამართლო არ არის.
ü გაეროს კომიტეტი - შესასრულებლად სავალდებულო გადაწყვეტილება არ
არის. საქმეზე მოდის რეკომენდაცია, რომელიც არ არის სავალდებულო
შესასრულებელი, მაგალითად ამითი ვამყარებთ ჩვენს აზრს და მერე შიდა
სამართალში გვადგება. 200მდე სახელმწიფო ვერ მიაღწევს საერთო
შეთანხმებას ადამიანის უფლებათა საერთო სასამართლოს დასაარსებლად. 40
ქვეყნისთვის ეს მარტივია.

მართლმსაჯულების საერთაშორისო სასამართლო - გაეროს სასამართლო, ჰააგაში

შექმნილი. ამ სასამართლოს წესდების 38-ე მუხლში არის ჩამოწერილი
საერთაშორისო სამართლის წყაროები, რადგან ეს იყო ერთ-ერთი პირველი
საერთაშორისო სასამართლო, რომელიც შეიქმნა. როცა იქმნებოდა გადაწყვიტეს,
რომ ჩაეწერათ ის წყაროები, რომელსაც გამოიყენებდნენ. ჰააგაში არის ორი
სასამართლო: სისხის სამართლის საერთაშორისო სასამართლო და
მართლმსაჯულიების სასამართლო. ამ სასამართლოში არ შეუძლიათ რომ
ინდივიდებმა უჩივლონ სახელმწიფოებს, განსხვავებით echr-ისგან.

წამების აკრძალვა

წამების აკრძალვა გამორჩეულია სხვა უფლებებისგან იმით, რომ ის არის

აბსოლუტური უფლება.
საქართველოს კონსტიტუცია
მუხლი 9. ადამიანის ღირსების ხელშეუვალობა
1. ადამიანის ღირსება ხელშეუვალია და მას იცავს სახელმწიფო.
2. დაუშვებელია ადამიანის წამება, არაადამიანური ან დამამცირებელი მოპყრობა,
არაადამიანური ან დამამცირებელი სასჯელის გამოყენება.
წინა კონსტიტუციაში სხვანარიად იყო, მაგრამ ახლა კონსტიტუციის მეორე თავი
იწყება წამების აკრძალვით, რაც ხაზს უსვამს მის მნიშვნელობას.

მეცხრე მუხლის პირველი ნაწილი - ჩვენი კონსტიტუციის დიდი ნაწილი არის

გერმანიიდან აღებული. საქართველომ 1995 წელს, როდესაც დაიწყო კანონების
წერა, გადაწყვიტა, რომ გერმანულზე უნდა მოგვერგო ყველაფერი. ყველა ქვეყანაშ
 RarePearlN🌈

არ არის ღირსება ცალკე გატანილი. ეს არის გერმანიაში და კიდევ რამდენიმე სხვა

ქვეყანაში. ღირსება, როგორც ასეთი, ცალკე მდგომი უფლება არ არის.

კანაფის საქმეები იყო სწორედ არაადამიანურ მოპყრობაზე. სანამ ეს კანაფის

საქმეები იქნებოდა, ფაქტობრივად საკონსტიტუციო სასამართლოს არ ჰქონია
საქმე არაადამიანურ მოპყრობაზე, მხოლოდ ჰქონდა პირველ ნაწილზე, რომელიც
ამბობს, რომ ღირსება არის ხელშეუვალი. საკონსტიტუციო ამბობდა, რომ ღირსება
ირღვევა მაშინ, როდესაც ირღვევა ნებისმიერი უფლებაო. ანუ გამოხატვის უფლება
თუ დამერღვა ესეიგი ავტომატურად დაირღვა ღირსების უფლებაც. იყო ესეთი
საქმე, ნათაძე პარლამენტის წინააღდეგ, რომელშიც საკონსტიტუციომ ბევრი
ილაპარაკა პირველ ნაწილზე. სააკაშვილის დროს ჩატარდა უმაღლესი
სასწავლებლების რეფორმა, რომლის ერთ-ერთი ნაწილი იყო, რომ პროფესორ-
მასწავლებლები გაეთავისუფლებინათ და ახლები მიეღოთ, იმის გამო, რომ
კორუფციის მაღალი დონე იყო. ამ ძველებმა ჩათვალეს, რომ ეს იყო
არაკონსტიტუციური და ღირსება შეგველახაო. საკონსტიტუციომ თქვა, რომ უნდა
განვასხვავოთ, რა არის კონსტიტუციური ღირსება და
სამოქალაქოსამართლებრივი პატივი და ღირსებაო.
ü კონსტიტუციური ღირსება - ადამიანი არ უნდა იყოს მიზეზის მიღწევის
საშუალება. ცოტა აბსტრაქტულია ეს უფლება, განსხვავებით მაგალითად
გამოხატვის თავისუფლებისგან.
ü სამოქალაქოსამართლებრივი - პატივი არის საზოგადოების დამოკიდებულება
შენ მიმართ, ხოლო ღირსება შენ როგორ აღიქვამ საკუთარ თავს. ამ
განმარტებებს არაფერი საერთო არ აქვს კონსტიტუციურ უფლებასთან.
ნათაძის საქმეში თქვა, რომ ნებისმიერი უფლების დარღვევა რომ ხდება, ღირსების
უფლების დარღვევა ხდებაო. საკონსტიტუციო სასამართლოს შემდგომ
გადაწყვეტილებებში ვხვდებით იმას, რომ თუ ადრე ღირსებას უფლებას ეძახდა,
შემდეგში ეძახის ნორმა-პრინციპს. ცდილობს, რომ 9.1. სტატუსი ცალკე უფლებად
კი არ გამოიყენოს, არამედ პრინციპად, რადგან მოხდება ისე, რომ ნებისმიერი
უფლების დარღვევა ავტომატურად გამოიწვევს ღირსების უფლების დარღვევასაც.
ამის გამო, საკონსტიტუციო სასამართლომ გადაწყვიტა ეთქვა, რომ ეს არის უფრო
პრინციპი, რომელსაც ეფუძნება ყველა სხვა უფლება. და თუ რაიმე საქმე შემოგაქვს
სასამართლოში, მხოლოდ 9.1-ით ვერ შემოიტან, რომელიმე სხვა უფლებასთან
ერთად შეგიძლია მხოლოდ აღნიშვნა. ჩამოყალიბდა ესეთი პრაქტიკა, რომ
საკონსტიტუციო სასამართლო, 9.1-ს განიხილავს როგორც ნორმა-პრინციპს.
ასევე არის გოგიჩაიშილის საქმე, რომელიც იყო წამყვანი და მიჰყავდა გადაცემა
„სამოცი წუთი“.1 მაშინ ერთ-ერთმა თანამშრომელმა2 უჩივლა და სასამართლომ
იმჯელა პატივსა და ღირსებაზე და კონსტიტუციურ ღირსებაზე. აქ ცოტა
არასწორად აქვს წაყვანილი მსჯელობა და მაგალითად ამბობს, რომ პატივის და
ღირსების უფლება არის აბსოლუტურიო. არადა არ არის ასე. ეს ძალიან ძველი
საქმეა და მაგის მერე გამოასწორა. ჩვენ თუ ვამბობთ, რომ ღირსება აბსოლუტურია,
1
ძნ რელევანტური ინფო
2
უბრალოდ ამიხსენით რატომ ვიყენებთ სიტყვას „ჩინოვნიკი“, რომელ კონკრეტულ ნაწილში
იკვეთება ქართულ ენასთან ან რომელი დიდი ესთეტიკით გამოირჩევა, რომ მოგვეწონოს და
ვაპარტყუნოთ????
 RarePearlN🌈

მაშინ ნებისმიერ ადამიანს, რომელიც ფიქრობს რომ ღირსება შეელახა, შეუძლია

რომ მოითხოვოს მისი აბსოლუტურად დაცვა. ანუ რაც ამ გოგოიჩაიშვილის
საქმეში თქვა, რომ ღირსება აბსოლუტურიაო, გამოასწორა ნათაძის საქმეში
საკონსტიტუციომ და თქვა, რომ პატივი და ღირსება არის
სამოქალაქოსამართლებრივიო. გოგიჩაიშვილის საქმეში რეალურად
საკონსტიტუციო სასამართლო ღირსებას განიხილავს როგორც სამოქალაქო
კოდექსის მე-18 მუხლი და ამბობდა, რომ ნებისმიერ ადამიანს თუ დასწამებენ
ცილს, შეუძლია მოითხოვოს კომპენსაციაო, რაც არ არის სიმართლე, რადგან
მაგალითად საჯარო მოხელეებს თმენის მაღალი ვალდებულება აქვთ. ასე, რომ
გოგიჩაიშვილის საქმეზე მსჯელობა რომ ნათაძის საქმეზე მსჯელობით გადააკეთა
საკონსტიტუციო სასამართლომ, ეს ძალიან კარგია. ისიც კარგია, რომ ღირსებას
როგორც ნორმა-პრინციპს, ისე აღიქვამს საკონსტიტუციო.

საქართველოს კონსტიტუცია
მუხლი 9
2. დაუშვებელია ადამიანის წამება, არაადამიანური ან დამამცირებელი მოპყრობა,
არაადამიანური ან დამამცირებელი სასჯელის გამოყენება.

სასჯელი

წინა კონსტიტუციაში სამი პუნქტი იყო და ცალკე იყო გამოტანილი

არაადამიანური და დამამცირებელი სასჯელი. ამ სასჯელის ცალკე ხსნება
მნიშვნელოვანია იმის გამო, რომ ყველაზე დიდი დოზით წამება ხდება სწორედ
ციხეებში. არის ქვეყნები, რომლებშიც სისხლისსამართლებრივი დასჯის
მეთოდადაც არის წამება გათვალისწინებული. მაგალითად ირანში, გამათრახება
არის მითითებული, როგორც სასჯელის ერთ-ერთი ფორმა. ჩვენი კონსტიტუცია
ამბობს, რომ ვერ იქნება სასჯელის ვერანაირი ფორმა, რომელიც იქნება
არაადამიანური და დამამცირებელი. ამით ხაზი ესმევა იმას, რომ პატიმარი, როცა
ის ციხეში მიდის, უნდა წავიდეს ისეთ პირობებში, რომელიც მისთვის არ იქნება
არაადამიანური და დამამცირებელი.

წამება

საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსი

მუხლი 1441. წამება
1. წამება, ესე იგი პირისათვის ან მესამე პირისათვის ისეთი პირობების შექმნა ან
ისეთი მოპყრობა, რომელიც თავისი ხასიათით, ინტენსივობით ან
ხანგრძლივობით იწვევს ძლიერ ფიზიკურ ტკივილს ან ფსიქიკურ ან მორალურ
ტანჯვას და რომლის მიზანია ინფორმაციის, მტკიცებულების ან აღიარების
მიღება, პირის დაშინება ან იძულება ანდა პირის დასჯა მის ან მესამე პირის მიერ
ჩადენილი ან სავარაუდოდ ჩადენილი ქმედებისათვის, −
ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით შვიდიდან ათ წლამდე, ჯარიმით,
იარაღთან დაკავშირებული უფლებების შეზღუდვით ან უამისოდ.
 RarePearlN🌈

კონსტიტუციურ წამებაში იგულისხმება სწორედ ეს სისხლისსამართელბრივი

განმარტება. წამების ამგვარი განმარტება არის საერთაშორისო სტანდარტებიდან
გადმოღებული.
ევოპის ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათა კონვენცია
მუხლი 3
წამების აკრძალვა
ადამიანის წამება, არაადამიანური თუ დამამცირებელი დასჯა ან მასთან ასეთი
მოპყრობა დაუშვებელია.
კონვენციის ამ ნორმაში არ იგულისხმება არანაირი განმარტება. მხოლოდ
გარანტიას გულისხმობს.

საერთაშორისო პაქტი სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების შესახებ

მუხლი 7
არავინ არ უნდა დაექვემდებაროს წამებას ან სასტიკ, არაადამიანურ ან ღირსების
შემლახველ მოქცევას ან სასჯელს. კერძოდ, არავინ, მისი ნებაყოფლობითი
თანხმობის გარეშე, არ შეიძლება დაექვემდებაროს სამედიცინო ან სამეცნიერო
ექსპერიმენტებს.
ამ ნორმაშიც არ არის განმარტებული წამება, აქ უფრო დაკონკრეტებულია ერთ-
ერთი სახე წამებისა. რომ დაიჭირონ ადამიანი და კოვიდის ვაქცინის
ექსპერიმენტები მაგაზე ჩაატარონ ესეც ჩაითვლება წამებად.

კონვენცია
წამებისა და სხვა სახის სასტიკი, არაადამიანური ან ღირსების შემლახველი
მოპყრობის და დასჯის წინააღმდეგ
მუხლი 1
1. ამ კონვენციის მიზნებისათვის, ტერმინი „წამება“ ნიშნავს ნებისმიერ ქმედებას,
რომლითაც ამა თუ იმ პირს განზრახ მიეყენება ძლიერი ტკივილი ან ტანჯვა,
ფიზიკური ან სულიერი, ისეთი მიზნებით, როგორიცაა მისგან ამ მესამე პირისგან
ინფორმაციის ან აღიარების მოპოვება, მისი დასჯა ქმედებისათვის, რომელიც მან
ან მესამე პირმა ჩაიდინა, ან რომლის ჩადენაშიც ეჭვმიტანილია, ან მისი ან მესამე
პირის დაშინება ან იძულება, ან ნებისმიერი ხასიათის დისკრიმინაციაზე
დაფუძნებული ნებისმიერი მიზეზით, როდესაც ამგვარი ტკივილი ან ტანჯვა
მიყენებულია სახელმწიფო თანამდებობის პირის, ან ოფიციალური
თანამდებობით მოქმედი სხვა პირის მიერ, ან მისი წაქეზებით, ან მისი
ნებართვით, ან მისი უსიტყვო თანხმობით. იგი არ მოიცავს ტკივილს ან ტანჯვას,
რომელიც მხოლოდ კანონიერი სანქციების შედეგად წარმოიქმნება, არსებითად
განუყოფელია მათგან, ან მათი თანმდევია.
ზოგადად რთულია რომ ყველა სახელმწიფო შეთანხმდეს ერთ რამეზე და წამების
აკრძალვა იმედნად მნიშვნელოვანია, რომ ყველა შეთანხმდა მის
აბსოლუტურობაზე. გაერომ პაქტების მიღების შემდეგ გადაწყვიტა, რომ პატარა
ნორმა არ იყო საკმარისი წამების უფლებისთვის და ამიტომ გადაწყვიტეს, რომ
ცალკე ხელშეკრულება მიეღოთ წამების აკრძალვაზე, რომელშიც გაიწერებოდა
სახელმწიფოს ვალდებულებები ამ უფლებასთან მიმართებით.
 RarePearlN🌈

ეს კონვენცია არის 1984 წელს მიღებული და ამ კონვენციით იქნა მიღებული ის

სტანდარტი ამ უფლებასთან მიმართებით, რომელიც არის საერთო ყველა
ქვეყნისთვის. შესაბამისად, იმ ღონისძიების გადატარების ვალდებულება,
რომელსაც კონვენცია განსაზღვრავს, აქვს საქართველოსაც, ვინაიდან 1994 წელს
ჩვენც მოვაწერეთ ხელი ამ კონვენციას.

წამების ელემენტები:

ü განზრახ3 - წამება შეიძლება მოხდეს მხოლოდ და მხოლოდ განზრახ.

ზოგადად, ადამიანის უფლების დარღვევა შეიძლება მოხდეს
გაუფრთხილებლობითაც და განზრახვაც. მაგალითად დისკრიმინაციის
განზრახვა შეიძლება საერთოდ არ ჰქონდა კანონმდებელს, მაგრამ ეგრე
გამოუვიდა. წამებას ვერავინ ჩაიდენს გაუფრთხილებლობით.
ü ტკივილი - შეიძლება იყოს როგორც ფიზიკური, ისე ფსიქოლიგიური. რკინის
ჯოხის რტყმა იქნება ფიზიკური, მაგრამ ციხეში ადამიანზე დამამცირებელი
ვიდეოების ყურება არის ფსიქოლოგიური.
ü მიზანი - წამება არის ისეთი ფიზიკური და ფსიქიკური ტკივილი, რომელსაც
თან ახლავს მიზანი. რაც არ უნდა მაგრად სცემო ადამიანი, თუ მიზანი არ არის,
ის წამებად ვერ დაკვალიფიცირდება. მიზნები მითითებულია თვითონ
მუხლში და ესენია: მისგან ამ მესამე პირისგან ინფორმაციის ან აღიარების
მოპოვება, მისი დასჯა ქმედებისათვის, რომელიც მან ან მესამე პირმა ჩაიდინა,
ან რომლის ჩადენაშიც ეჭვმიტანილია, ან მისი ან მესამე პირის დაშინება ან
იძულება, ან ნებისმიერი ხასიათის დისკრიმინაციაზე დაფუძნებული
ნებისმიერი მიზეზით. ეს მიზნები არის საკმაოდ ფართო და ბევრი რაღაც
შეიძლება მოიცვას.
ü სახელმწიფო თანამდებობის პირი - ეს ყველაფერი უნდა იყოს
განხორციელებული სახელმწიფო თანამდებობის პირის მიერ, ან მისი
წაქეზებით ან თანხმობით ან უმოქმედობით. კერძო ადამიანებს შორის
ჩადენილი ქმედება წამება ვერ იქნება, ამ კონვენციის მიხედვით.

არაადამიანური მოპყრობა

არაადამიანური მოპყრობის მთავარი განმასხვავებელი ნიშანი წამებისგან არის ის,

რომ გამქრალია მიზანი ამ შემთხვევაში.
არაადამიანური მოპყრობის ელემენტები:
ü სახელმწიფოს თანამდებობის პირი
ü მნიშვნელოვანი ფიზიკური ტკივილი - წამებისგან ერთ-ერთი განმასხვავებელი
არის ის, რომ შემცირებულია ინტენსივობა.
გაეროს კონვენცია როცა იქმნებოდა, მნიშვნელოვანი იყო, რომ
შეთანხმებულიყვნენ ისეთ რამეზე, რაზეც ყველა სახლმწიფო დათანხმდებოდა. ის,
რომ მათ დაავიწროვეს ეს სფერო მხოლოდ სახელმწიფოზე, ნიშნავდა, რომ
სახელმწიფოზე უფრო ნაკლები ვალდებულება აიღეს. მიუხედავად იმისა, რომ

3
კონკრეტულად ელემენტებში არ დაუსახელებია, მაგრამ მაინც ავხსენით და იყოს მაინც :დ ისე
მარტო სამი ელემენტი აქვს: ტკივილი, მიზანი, სახ. თანამდებებობის პირიდან მომდინარე.
 RarePearlN🌈

ევროპის ადამიანის უფლებათა კონვენციაში არ გვიწერია ამაზე არაფერი,

პრაქტიკულად აქ სახელმწიფო თანამდებობის პირის მოთხოვნა არ არსებობს.
სტანდარტი, რაც არსებობს, ამ შემთხვევაში გაეროს სტანდარტის გაუარესება
სახელმწიფოს არ შეუძლია, მაგრამ შეუძლია ამაზე მაღლა დადგეს. ანუ თუ
წამების აკრძალვის შინაარსს გაზრდის, ეს პრობლემა არ იქნება. ბევრ ქვეყანას არ
აქვს შეზღუდული სახელმწიფოს წარმომადგენლებით მხოლოდ წამება. ჩვენი
სისხლის სამართლის კოდექსის მიხედვითაც, სახელმწიფოს წარმომადგენელი
არის გამქრალი. კერძო პირმაც შეიძლება რომ ჩაიდინოს წამება, შესაბამისად.
თუ მაგალითად ვიღაც კერძო პირი გაწამებს და პოლიციელი უყურებს და
არაფერს აკეთებს, გამოდის, რომ სახელმწიფოზე გადის წამება. ჩვენ შემთხვევაში
პოლიციელი რომც არ გვიყურებდეს და საერთოდ არავინ არ იყოს
სახელმწიფოდან კავშირში ჩვენს წამებასთან, მაინც წამება გამოვა, რადგან ეს
შეზღუდვა მოხსნილი გვაქვს.

მუხლი 1443. დამამცირებელი ან არაადამიანური მოპყრობა

1. პირის დამცირება ან იძულება, არაადამიანურ, პატივისა და ღირსების შემლახავ
მდგომარეობაში ჩაყენება, რაც მას ძლიერ ფიზიკურ, ფსიქიკურ ტკივილს ან
მორალურ ტანჯვას აყენებს...
დამამცირებელი მოპყრობის შემთხვევაში ჩვენთანაც გამქრალია მიზანი.

გაეროს კონვენცია რომ მიიღეს, იქ პირდაპირ ეწერა განმარტება და ნაკლები იყო

სადისკუსიო, მაგრამ ევrოპის კონვენციაში წამების განმარტება არ ყოფილა
დაწერილი, ძირითადად იყო ევროპის სასამართლოზე დამოკიდებული, როგორ
განმარტავდა წამებას. ევროპული სასამართლოს შემქნამდე არსებობდა ევროპის
კომისია, რომელსაც ჰქონდა იგივე უფლებები, რაც აქვს დღევანდელ ECHR-ს. ჯერ
კომისიაში უდნა სეგეტანა სარჩელი და შემდეგ თუ არ მოგეწონებოდა
გადაწყვეტილება, წაიღებდი სასამართლოში. ახლა გამარტივდა და პირდაპირ
სასამართლოში მიდის. ეს კომისია იყო ერთ-ერთი პირველი, რომელსაც მოუწია ამ
ნორმის განმარტება.
ერთ-ერთი პირველი საქმე იყო დანია, ნორვეგია, შვედეთი, ნიდერლანდები
საბერძნეთის წინააღმდეგ. საბერძნეთში მოხდა სამოქალაქო ომი და მოვიდა
ხუნტა, ერთ-ერთი სამხედრო პირი, რომელმაც მოახდინა საზოგადოების მასიური
წამება. ამას ჰქვია საბერძნეთის საქმე. ეს სახლემწიფოები ამბობდენ, რომ ეს
გენერალი აწამებდა მასიურად ადამიანებს. კომისიამ თქვა, რომ წამება იგივეა რაც
არაადამიანურ და დამამცირებელ მოპყრობას რომ დავუმატოთ უფრო ძლიერი
ფიზიკური ტკივილი და დავუმატოთ მიზანიო. ჩვეულებრივი ცემა იქნება
არაადამიანური და დამამცირებელი მოპყრობა. მაგრამ თუ ეს ცემა
განსაკუთრებით მძიმეა და მიზანი აქვს, მაშინ ეს იქნება წამება. ფაქტიურად იგივე
დეფინიცია მიიღო კომისიამაც, უბრალოდ ინტენსივობაზე გაამახვილა უფრო
მეტი ყურადღება.

სელმუნი საფრანგეთის წინააღმდეგ - მაროკოელი ტიპი ჩავიდა საფრანგეთში და

პოლიციამ დააკავა, რადგან არ ჰქონდა საბუთები. ამ დაკავების ოთახში აწამეს ეს
 RarePearlN🌈

სელმუნი. აქ ჩამოაყალიბა ყველაზე ახალი და ყოვლისმომცველი განმარტება

წამების. თქვა, რომ წამების და არაადამიანური მოპყრობის განსხვავებისთვის
აუციელბელია გავითვალისწინოთო ორივე: ინტენსივობაც და მიზანიცო.

ü არაადამიანური - კონცენტრირებულია მხოლოდ ტკივილზე.

ü დამამცირებელი მოპყრობა - კონტექსტი უნდა იყოს დამცირების. ადამიანს
უნდა დააძალო გააკეთოს ის, რაც მას დაამცირებს. ან რამე ჩაწეროს, გააკეთოს,
რაც მას ამცირებს.
სამართლებრივად ამ ორის გამიჯვნა არ არის მნიშვნელოვანი, რადგან ყველგან
ერთად გვაქვს მოცემული. უბრალოდ თუ მაინდამაინც საუბარია, რომელიაო, ასე
მიჯნავენ ხოლმე. განსხვავებული სამართელბრივი შედეგები, როგროც წესი, არ
დგება ხოლმე.

კონვენციით გათვალისწინებული ვადლებულებები

ამ კონვენციით გათვალისწინებულია რამდენიმე მნიშვნელოვანი რამ:

ü წამების კრიმინალიზაცია - სახელმწიფოს აკისრებს კრიმინალიზაციის
ვალდებულებას. სისხლის სამართლის კოდექსით მოხდეს წამების აკრძალვა.
ნებისმიერ შემთხვევაში, ჩვენ შეგვეძლება წამების მუხლით გავასამართლოთ
ის ტიპი, ვინც ჩაიდენს წამებას. წამება ცალკე არსებული დანაშაული არ
ყოფილა ბევრ ქვეყანაში. წამების სასჯელი გაცილებით მაღალია, ვიდრე სხვა
ფიზიკური ზემოქმედების. საქართველომაც დაამატა ეს მუხლი და ცალკე
სასჯელის დაადგინა. ანუ თუ ვინმეს ვაწამებთ დავისჯებით ამ მუხლით და არა
რომელიმე სხვით.
ü უნივერსალური იურისდიქცია4 - სხვა ქვეყნის მოქალაქემ, სხა ტერიტორიაზე,
სხვა ქვეყნის მოქალაქის მიმართ რომ ჩაიდინოს დანაშაული, მაინც შეუძლია
საქართველოს რომ გაასამართლოს ეს ადამიანი. 5 ინდოეთში ჩინეთის
მოქალაქემ ჩაიდინა დანაშაული საფრანგეთის მოქალაქის წინააღმდეგ,
გამოიქცა საქართველოში და ჩვენ ვსჯით.6 უნივერსალური იურისდიქცია არის
მხოლოდ გარკვეული დანაშაული და ერთ-ერთი ასეთი დანაშაული არის
წამება. Story time: ისრაელმა არგენტინიდან გაიტაცა ნაცისტური გერმანიის
მაღალჩინოსანი, რომელიც იყო ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ადამიანი და
ისრაელში გაასამართლა უნივერსალური იურისდრიქციით, იმიტომ რომ სხვა
ვერაფრით გაასამართლებდა.7 წამების დანაშაული ისე უნდა იქნას
განხილული, რომ წამების შემთხვევა ეხება ყველას!

4
აქ ნიჰასირაძე სიბრძნეებს აფრქვევს. ტერიტორიულობის პრინციპი, აქტიური მოქალაქეობის
პრინციპი (ჩვენი მოქალაქე ჩაიდენს სხვაგან დანაშაულს, საქართველოს შეუძლია გაასამართლოს
თავისი მოქალაქე სხვა ქვეყანაში ჩადენილი დანაშაულისთვის, რომელიც ისჯება სსკ-ით), პასიური
მოქალაქეობის პრინციპი (სხვა ქვეყნის მოქალაქემ სხვა ქვეყანაში მოკლა ჩვენი მოქალაქე, ჩვენი
იურისდიქციით შეგვიძლია გავასამართლოთ), დაცვის პრინციპი (ქვეყნის ინტერესს ადგება ზიანი,
სხვისი ქვეყნის მოქალაქე აყალბებს მაგალითად ქართულ ლარს, შეგვიძლია ის გავასამართლოთ),
უნივერსალურობა არის მეხუთე.
5
კენჭოს გაახსენდა მაგალითი და გასხივოსნდა.
6
ვისი ვისაშია?
7
ეს გაიხსენა კენჭომ.
 RarePearlN🌈

ü არ შეიძლება პირის გაძევება ან ექსტრადაცია იმ სახელმწიფოში, რომელშიც მას

ემუქრება წამება - არსებობს პრინციპი non refulma, რაც ნიშნავს უკან
მიუბრუნებლობას. იგულისხმება, რომ როცა ადამიანი ლტოლვილის სტატუსს
ეძებს, სახელმწიფო ვალდებულია, რომ შემოუშვას ქვეყანაში და გამოიკვლიოს
აქვს თუ არა ეს სტატუსი. მაგალითად თუ ირანში ადამიანი ჩაიდენს
დანაშუალს და ჩამოვა საქართველოში, ჩვენ ვალდებულები ვართ, რომ
გადავცეთ, რადგან ამაზე ხელშეკრულება გვაქვს მაგრამ თუ ეს ადამიანი
დაამტკიცებს, რომ ირანში ემუქრება წამება, მას ვეღარ გადავცემთ.
ტერორისტიც რომ იყოს, მაინც ვერ გადავცემთ. აქ შეგვიძლია, რომ
გავასამართლოთ ეს ადამიანი.

სოერინგი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ - სოერენგი იყო გერმანელი ბიჭი

ამერიკაში, რომელსაც ჰყავდა გერლფრენდი ამერიკაში. ამ გოგოს ძალიან უშლიდა
ნერვებს მისი მშობლები. ამ გოგომ მისი bf დაითანხმა, რომ მოეკლა მისი
მშობლები და ნუ მოკლა ამ ბიჭმაც. გაიქცნენ დიდ ბრიტანეთში. იქ იცხოვრეს
რამდენიმე წელი გაყალბებული დოკუმენტებით, შემდეგ დააკავა პოლიციამ ამ
დოკუმენტების საფუძველზე და საბოლოოდ გასკდა ის საქმე, რომ თურმე ესენი
ისინი არიანო. ძირითადად ბრალი იყო ამ ბიჭზე, მაგრამ გოგოც არ იყო
უცოდველი კრავი. ამერიკაში ბიჭს ემუქრებოდა სიკვდილით დასჯა, გოგოს - არა.
ბიჭის ადვოკატმა დიდ ბრიტანეთს უჩივლა და თქვა, რომ წამება თუ ემუქრებოდა
არ შეიძლებოდა ამ ქვეყანაზე გადაცემა. უნდა გასამართლებულიყო ან გერმანიაში
ან დიდ ბრიტანეთშივე. სასამართლომ იმსჯელა იმაზე, თუ რამდენად არის
სიკვდილით დასჯა წამების ნაწილიო. სიცოცხლის უფლება არ არის
აბსოლუტური. საერთაშორისო სტანდარტი არ კრძალავს სიკვდილით დასჯას,
ევროპის კონვენცია კრძალავს. ამ ბიჭის ადვოკატი ამბობდა, რომ სიკვილით
დასჯა კი არ არის წამების ფორმაო, არამედ სიკვდილის რიგი არისო. ამ რიგში
დგას ადამიანი მანამ, სანამ სიკვდილით დასჯას აღასრულებენ. ეს რიგი
გრძელდება 10-15-20 წელი.8 ადამიანი ამ დროის განმავლობაში არის მარტო
პატიმრობაში და ელოდება სიკვდილს. სასამართლომ თქვა, რომ ეს არის
ფსიქოლოგიური წამებაო. სიკვიდილის რიგში ადაიანის დგომა არის წამების
დარღვევაო, შესაბამისად არის ვალდებულება, რომ ეს ადამიანი არ გადავცეთ
შტატებსო. ეს ბიჭი ბოლოს გადასცეს აშშ-ს, ოღონდ ბრიტანეთმა მოითხოვა
დიპლომატიური გარანტია იმისა, რომ ამ ბიჭს არ ემუქრებოდა სიკვდილით
დასჯა. ესეც მოხდა, სიკვდილით არ დასაჯეს, დღესაც ციხეშია და იხდის
სასჯელს.9 ამერიკამ კი შეასრულა, მაგრამ ამის გარანტია არ გვაქვს სხვა
ქვეყნებთან.
წულუკიანმა გააკეთა იგივე ჩეჩნებზე. თბილისში იყო რამდენიმე ჩეჩენი, რომლის
გადაცემასაც ითხოვდა რუსეთი. წულუკიანმა მიიღო წერილი, დიპლომატიური
გარანტია რუსეთისგან, რომ არ აწამებდა ამათ რუსეთი.10

8
ჯანდაბააა!!!! ამეტირაა!!!!!!!!!!!
9
არ არის ციხეში, შარშან გამოუშვეს, 33 წლის შემდეგ.
10
ამას ხოარ უჟუილებს??????
 RarePearlN🌈

ü წამების გამოუძიებლობა არის დანაშაული - ვალდებულება არის სახელმწიფოს

მიმართ, რომ გამოიძიოს.
ü წამების კომპენსაცია
ü უკანონოა ყველა ის მტკიცებულება, რომელიც არის წამებით მოპოვებული

სად გადის ზღვარი ჩვეულებრივ ცემასა და წამება და არაადამიანურ მოპყრობას

შორის?
არ არის გაწერილი რა არის წამება ზუსტად, რადგან მეორე დღესვე მოიფიქრებენ
რამე ორი მათრახით მცირე სასჯელს. ვინაიდან ასეთი ფართო დეფინიცია გვაქვს,
აუცილებელია რომ ყველას მივუდგეთ ძალიან ინდივიდუალურად.

კოსტელო რობერტსი დიდი ბრიტანეთის წინააღმდეგ - კოსტელო იყო მშობელი,

რომელსაც ჰყავდა შვიდი წლის ბავშვი სკოლაში, რომელსაც სასწავლო ნაწილმა
ჩუსტით სამჯერ დაარტყა ლაითად. მშობელმა უჩივლა სასწავლო ნაწილს.
ბრიტანეთში დაშვებულია ფიზიკური დასჯა სკოლებში დისციპლინური მიზნით.
Echrში მივიდა მშობელი და სასამართლომ თქვა, რომ ეს არც წამებაა და არც
არაადამიანური მოპყრობაო, რადგან მინიმალური ზღვარი ვერ გადალახაო. და
ამის მერე გვაქვს ეს მინიმალური ზღვარი, რომელიც უნდა გადალახოს ზიანმა,
რომ დაკვალიფიცირდეს წამება და არაადამიანურ მოპყრობად. კაუჩუკით
გატყეპვა არის ცემა, მაგრამ არა წამებაო. ბავშვის უფლებათა კონვენციაში წერია,
რომ ბავშვი თავისუფლდება ყველანაირი ფიზიკური ძალადობისგანო, მაგრამ ეს
არ გვაქვს განმრტებული. ამიტომ ბევრი სახელწმიფო ფიქრობს, რომ მინიმალური
ფიზიკური დასჯა შეიძლება იყოს დაშვებული დისციპლინისთვისო. ან
მაგალითად მშობელმა ბავშვს წამოარტყა არის მისაღებიო. ამაზე არის
შეუთანხმებლობა, გამომდინარე იქიდან, რომ კონვენციაში არ არის გაწერილი.
არის სახელმწიფოები, რომელებმაც აკრძალეს ყველანაირი ფიზიკური ძალადობა.
ბავშვთა უფლებათა კომიტეტმა ამაზე იმსჯელა და თქვა, რომ ბავშვზე ნებისმიერი
ძალადობა არის აკრძალულიო, რომელიც გახდა ახალი სტანდარტი. მიუხედავად
ამისა, ეს თავზე წამორტყმა არ არის წამება, ეს არის წამორტყმა. წამორტყმა წამება
არაა.

ცემა

უბრალოდ ცემა თუ არის და არა წამება და არაადამიანური მოპყრობა, წავალთ

კონსტიტუციის მე-15 მუხლით ანუ პირადი ცხოვრებით. ყველაფერი, რაც
ფიზიკური ზემოქმედებაა, მაგრამ არ არის წამება, არის პირადი ცხოვრება. ამ
ბავსვის საქმეში ითქვა, რომ პირად ცხოვრებაში ჩარევა არისო, მიუხედავად იმისა,
რომ წამებად არ დავაკვალიფიცირეთო. თითქმის ყოველთვის, როცა ამბობენ, რომ
მესამე მუხლი არ დაირღვაო, ამბობენ, რომ სამაგიეროდ მეორე დაირღვაო.

იდენტობა საქართველოს წინააღმდეგ - 2012 წლის 17 მაისი, რომლის დროსაც

ყველა ადამიანი არ დაზარალებულა. უმეტესობა ფიზიკურად არ დაზარებულა,
მაგრამ იყო ფსიქოლოგიური სტრესი, გარშემო შემოხვეული ხალხი, რომელიც მათ
ჩაქოლვას ცდილობდა, პოლიცია არაფერს არ აკეთებდა... არგუმენტი საქმეში ასე
 RarePearlN🌈

იყო გაკეთებული, რომ ფსიქოლოგიური ტანჯვის ელემენტი იყოვო და არა

მხოლოდ შეკრების ელემენტი, არამედ წამებაც იყო დარღვეულიო. სასამართლომ
დაადგინა მესამე მუხლის დარღვევა. საჯარო სივრცეში ეს ადამიანები რომ
ჩაქოლვის საფრთხის ქვეშ იყვნენო და არავინ არაფერს აკეთებდაო 11 და ეს არის
წამებაო. წამება რომ არ დაედგინა უეჭველი დაადგენდა პირადი ცხოვრების
დარღვევას.
ევროპის სასამარათლოები და საერთაშორისო სასამართლოები შედეარებით
დაბლა წევენ სტანდარტს, როდესაც საქმე ეხება დისკრიმინაციის მოტივს. გათვლა
ის არის, რომ ადამიანი თუ უმრავლესობას უპირისპირდება უფრო დიდია
ალბათობა რომ მოხდეს წამება.

გირჩის საქმეები - გვიანიძის, წიქარიშვილის, შანიძის, ჯაფარიძის საქმეები.

თავიდან დაიწყეს დავა კულტივირებაზე. დიდი ოდენობით მარიხუანის
კულტივირება ისჯებოდა 17 წლით, შენახვა ისჯებოდა 14 წლით. ეს არის
გვაინიძის და წიქარიშვილის საქმეები. საქმე შევიდა კონსტიტუციის 9.2 ნაწილით.
ადვოკატები ამბობდენენ, რომ შენახვა/კულტივაციისთვის სასჯელი 7-14 წლამდე
პატიმრობა არის არაადამიანურიო. გვაინიძესე საუბარი იყო რომ წლები არის
ძალიან მაღალიო და საკონსტიტუციომ თქვა, რომ კიო, მაღალიაო. წიქარშვილთან
საუბარი იყო პატიმრობა არის არაადამიანურიო და აქაც დაეთანხმა. სასამართლომ
ჩათვალა, რომ პატიმრობა იყო არაადამიანური სასჯელი, მაგრამ
სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა დატოვა, მააგალითად ჯარიმა.
შანიძის საქმეში მოითხოვა საერთოდ პასუხისმგებლობის გაქუმება. ვინაიდან აქ
უკვე პატიმრობაზე საუბარი არ იყო, ისინი ვერ წავიდოდნენ მეცხრე მუხლით,
ამიტომ წავიდნენ პიროვნების თავისუფალი განვითარების უფლებით. ამ საქმის
შემდეგ ამოიღეს სსკ-დან და მოხდა დეკრიმინალიზება. ჯაფარიძის საქმეში მოხდა
ლეგალიზაცია ანუ გაუქმდა ადმინისტრაციული სასჯელი.

სიცოცხლის უფლება

მუხლი 10. სიცოცხლისა და ფიზიკური ხელშეუხებლობის უფლებები

1. ადამიანის სიცოცხლე დაცულია. სიკვდილით დასჯა აკრძალულია.
2. ადამიანის ფიზიკური ხელშეუხებლობა დაცულია.
სიცოცხლის უფლება არ არის აბსოლუტური, მაგრამ სხვა უფლებებთან
შედარებით ოდნავ აბსოლუტურია12 და უფრო მნიშვნელოვანია. სიცოცხლის
უფლება თუ დაირღვა, ყველა სხვა უფლება ქრება და მისი აღდგენა უკვე
შეუძლებელია.
შედგება ორი ნაწილისგან ეს მუხლი და ითვლება, რომ ორი უფლებაა ეს.
სიცოცხლის უფლება არ მოიცავს ფიზიკური ხელშეუხებლობის უფლებას.
ფიზიკური ხელშეუხებლობა მოიცავს იმას, რომ ადამიანზე არ უნდა იძალადო
ფიზიკურად და ფსიქოლოგიურადაც. ეს არის ის ძალადობა, რომელმაც ვერ
მიაღწია იმ სისასტიკეს, რომ დაკვალიფიცირებულიყო წამებად და არაადამიანურ
11
მჰმ, გაასეირნეს ის ხალხო, ოე.
12
ღმერთმანი.
 RarePearlN🌈

მოპყრობად. ფიზიკური ხელშეუხებლობა საერთაშორისო სამართალში არის

პირადი ცხოვრების უფლების ნაწილი და ცალკე არ არის გამოყოფილი.

სუბიექტები

სიცოცხლის უფლების სუბიექტი არის ყველა ადამიანი. ზოგადად ადამიანის

უფლებების სუბიექტი შეიძლება იყოს გაერთიანებებიც, მაგრამ სიცოცხლის
უფლების სუბიექტი არ არის იურიდიული პირი. თუ იურიდიულ პირს შეუწყვეტ
არსებობას, ეს იქნება არა სიცოცხლის, არამედ გაერთიანების უფლებაში ჩარევა.
საკონსტიტუციო სასამართლომ იმსჯელა ამ საკითხზე თავის დროზე. ერთ-ერთმა
არასამთავრობო ორგანიზაციამ გაასაჩივრა კონკრეტული ნორმები თამბაქოს
წარმოებაზე და თქვა, რომ თამბაქოს მოხმარება არის დაკავშირებული ადამიანის
ჯანმრთელობასთანო და შესაბამისად სიცოცხლის უფლებით უნდა ვიმსჯელოთო.
სასამართლომ თქვა, რომ სიცოცხლის უფლებაზე ვერ იდავებს იურიდიული
პირები, მიუხედავად იმისა, რომ თუნდაც ადამიანის სიცოცხლეზე დაობდნენ.
აუცილებელია, თვითონ ადამიანმა შეიტანოს და საკუთარ სიცოცხლეზე იდავოსო.
წამების უფლების სუბიექტიც არის მხოლოდ ადამიანი.

საკონსტიტუციო სასამართლოს საქმეები

ოთარ ზოიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ

ეს საქმე შეეხებოდა საარსებო მინიმუმის საკითხებს და საგადასახადო დაბეგვრის
საკითხებს. ოთარი ამტკიცებდა, რომ სახელმწიფომ თავი უნდა შეიკავოს ისეთი
ქედებისგან, რომელიც ხელყოფს ადამიანის საარსებო მინიმუმს საქართველოშიო.
ერთ-ერთი ასეთი ქმედება იყო, რომ დაუბეგრავი მინიმუმი იყო ძალიან დაბალი.
ანუ ის ნაწილი, რომელიც არ იბეგრება. არგუმენტი იყო ის, რომ ზოგის ხელფასი
ისეთი დაბალია, რომ არ უნდა დაიბეგროსო. ანუ ამბობდა, რომ ხალხი იმდენად
გაჭირვებულია, რომ სახელმწიფომ უნდა იზრუნოსო. კონტექსტი იყო სოციალურ-
ეკონომიკური უფლებები. თქვენი აზრით, რამდენად კარგი არგუმენტია ეს? 13
სასამართლომ თქვა, რომ ეს კავშირში არ იყო ადამიანის სიცოცხლის უფლებასთან
და დაუშვებელი იყო საგადასახადო დაბეგვრის საკითხის მიბმა ამ უფლებაზე.
ს.გ. პარლამენტის წინააღმდეგ
ს.გ. იმიტომ, რომ ოჯახში ძალადობას ეხებოდა საქმე და იდენტიფიცირება არ
მოხდა მოსარჩელის. მოკლედ, კანონში ოჯახურ ძალადობასთან დაკავშირებით
იყო ასეთი რამ, რომ შემაკავებელი ორდერის გამოწერა არის დისკრეციაო, ანუ
პოლიციას თუ უნდა გამოწერს, თუ უნდა არაო. ამ საქმეში დადგა შედეგი, რომ
შემაკავებელი ორდერი არ გამოუწერიათ და მსხვერპლი მოკლა მოძალადემ. ანუ აქ
მოსარჩელე დაობდა, რომ ეს ნორმა უნდა განიმარტოს ისე, რომ დისკრეცია კი
აღარ იყოს, არამედ იყოს ვალდებულება მისი გამოწერაო.14 აქ სასამართლომ
იმსჯელა პოზიტიურ და ნეგატიურ ვალდებულებებზე. ის, რომ პოლიციამ არ
13
სიჩუმე.
14
ზოგადად, საკონსტიტუციოს შეიძლება მივმართოთ იმის გამოც, რომ არა ნორმა გააუქმოს,
არამედ განმარტოს.
 RarePearlN🌈

უნდა მოკლას ადამიანი, არის ნეგატიური ვალდებულება, მაგრამ ის, რომ

გამოსცეს შემაკავებელი ორდერი და დაიცვას პირი სიცოცხლის მოსპობისგან, ეს
არის უკვე პოზიტიური ვალდებულება. შესაბამისად, სასამართლომ თქვა, რომ
რეალურად, პოზიტიური ვალდებულება ვერ იქნება დისკრეციაო.

საერთაშორისო პაქტი სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების შესახებ

მუხლი 2
1. წინამდებარე პაქტის მონაწილე თითოეული სახელმწიფო კისრულობს
ვალდებულებას პატივი სცეს და მისი ტერიტორიის ფარგლებსა და
იურისდიქციაში მყოფი ყველა პირი უზრუნველყოს წინამდებარე პაქტით
აღიარებული უფლებებით, რასის, კანის ფერის, სქესის, ენის, რელიგიის,
პოლიტიკური ან სხვა მრწამსის, ეროვნული და სოციალური წარმოშობის,
ქონებრივი მდგომარეობის, დაბადების თუ სხვა გარემოებათა მიხედვით
ყოველგვარი დისკრიმინაციის გარეშე.
ამ მუხლში არის გაწერილი პოზიტიური და ნეგატიური ვალდებულებები.
„უზრუნველყოს“ გულისხმობს პოზიტიურ ვალდებულებას, „პატივი სცეს“ -
ნეგატიურს. „პატივი სცეს“ ნიშნავს იმას, რომ მაგ: არ მოკლას სახელმწიფომ
ადამიანი, ხოლო „უზრუნველყოს“, რომ გამოსცეს შემაკავებელი ორდერი. აქ ასევე
მნიშვნელოვანია ტერიტორიულობაც, საქართველოს იურისდიქციაში ვინც ექცევა,
ყველაზე უნდა ვრცელდებოდეს ადამიანის უფლებები. ტერიტორია და
იურისდიქცია იმიტომ წერია, რომ სხვა ქვეყნის ტერიტორიაზე შეიძლება
ვრცელდებოდეს საქართველოს იურისდიქცია, მაგ: გავხსნათ საქართველოს
სამხედრო ბაზა სხვის ტერიტორიაზე.

სიკვდილით დასჯა

საერთაშორისო პაქტი სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების შესახებ

მუხლი 6
1. თითოეულ ადამიანს გააჩნია სიცოცხლის განუყოფელი უფლება. ამ უფლებას
იცავს კანონი. არავის შეიძლება თვითნებურად წაერთვას სიცოცხლე.
2. ქვეყნებში, რომლებსაც არ გაუუქმებიათ სიკვდილით დასჯა, სასიკვდილო
განაჩენი შეიძლება გამოიტანონ მხოლოდ ყველაზე მძიმე დანაშაულისათვის
დანაშაულის ჩადენის დროს მოქმედი კანონის შესაბამისად და არ უნდა
ეწინააღმდეგებოდეს წინამდებარე პაქტისა და გენოციდის დანაშაულის თავიდან
აცილებასა და დასჯის შესახებ კონვენციის დებულებებს. ეს სასჯელი შეიძლება
სისრულეში მოყვანილ იქნას მხოლოდ კომპეტენტური სასამართლოს მიერ
გამოტანილი საბოლოო განაჩენის შესაბამისად.
5. სასიკვდილო განაჩენის გამოტანა არ შეიძლება დანაშაულისათვის, რომელიც
ჩაიდინეს თვრამეტ წელს მიუღწეველმა პირებმა, და არ უნდა იქნას სისრულეში
მოყვანილი ფეხმძიმე ქალების მიმართ.
ანუ პირდაპირ ჩანს აქ, რომ სიცოცხლის უფლება არ არის აბსოლუტური. აქ
პირდაპირ არის დარეგულირებული ადამიანის სიკვდილით დასჯის საკითხი.
ანუ საერთაშორისო სამართლით არ არის აკრძალული სიკვდილით დასჯა. თუ
 RarePearlN🌈

გაქვს სიკვდილით დასჯა, შეგიძლია არ გააუქმო, მაგრამ თუ არ გქონდა და ახლა

შემოიღე, ეგრე არ შეიძლება. არსებობს კრიტერიუმები, რომ იყოს ყველაზე მძიმე
დანაშაულები (სისხლის სამართლის კოდექსშია ეგ დაწერილი), კომპეტენტური
სასამართლოს მიერ უნდა იყოს გამოტანილი და ასევე 18 წლის ადამიანისა და
ფეხმძიმის მიმართ არ შეიძლება სიკვდილის დასჯის გამოყენება.
საქართველომ სიკვდილით დასჯა გააქუმა 1997 წელს. შეიწყალეს ყველა ის
პატიმარი, რომელსაც ჰქონდა და მიუსაჯეს 20 წლიანი პატიმრობა. იმიტომ
გავაუქმეთ, რომ ევროპის ადამიანის უფლებათა კონვენციას ვაწერდით ხელს და
ევროსაბჭოს წევრი ვხდებოდით.15
ევროსაბჭოს კონსესუსი არის ის, რომ ყველა ქვეყანაშ უნდა იყოს გაუქმებული.
ერთადერთი ქვეყანა, რომელიც არ არის ევროსაბჭოს წევრი ევროპული ქვეყანა,
არის ბელორუსია16 და ერთ-ერთი მიზეზი, რატომაც არ არის წევრი არის სწორედ
ის, რომ სიკვდილით დასჯა არ გაუუქმებიათ.
სამუდამო გულისხმობს მუდმივ პატიმრობას, ანუ სანამ არ ჩაძაღლდები, მანამდე
ციხეში გდებას. უვადო ნიშნავს, რომ რაღაც დროის მერე სასამართლო განიხილავს
შენს ქეისს თავიდან. ჩვენთან არის უვადო, სამუდამო არ გვაქვს. ანუ უვადოს
დროს კი გაქვს მისჯილი სიკვდილამდე, მაგრამ 20 წლის შემდეგ სასამართლო
განიხილავს თავიდან და შეიძლება გამოგიშვას.
„თვითნებურად“ არ შეიძლება ადამიანის სიცოცხლის ხელყოფა. არათვითნებური
არის აუცილებელი მოგერიება, როდესაც შენს ან სხვის სიცოცხლეს იცავ. არსებობს
სამართალდამცავთა მიერ ძალის გამოყენება, ოღონდ თანაზომიერი. მაგ: პირი
ვიღაცას ესვრის, მაშინ შეუძლია პოლიციამ ესროლოს. ასევე საომარი
მდგომარეობა. არსებობს ჰუმანიტარული სამართალი, რომელიც არეგულირებს
ცალკე საომარ მდგომარეობას. ჯარისკაცმა რომ ჯარისკაცი მოკლას ომის დროს, ეს
არ არის მკვლელობა რა. თვითმფრინავის ჩამოგდების მაგალითი არის ის
შემთხვევა, რომ სიცოცხლეებს ვერ შევადარებთ, შესაბამისად ერთის მოკვლა ასის
გადასარჩენად არ არის სწორი.

აუცილებელი მოგერიება

მუხლი 2
სიცოცხლის უფლება
1. ყოველი ადამიანის სიცოცხლის უფლება კანონით არის დაცული. არ შეიძლება
სიცოცხლის განზრახ ხელყოფა, თუ არა სიკვდილის სასჯელის აღსრულების
შედეგად, რომელიც სასამართლოს განაჩენით შეეფარდა მოცემულ პირს ისეთი
დანაშაულის ჩადენისათვის, რომლისთვისაც კანონი ითვალისწინებს ამ სასჯელს.
2. სიცოცხლის ხელყოფა არ განიხილება ამ მუხლის დარღვევად, თუ ის შედეგად
მოჰყვა ძალის გამოყენებას, რომელიც აბსოლუტურ აუცილებლობას
წარმოადგენდა:

15
ჰომოსექსუალობის დეკრიმინალიზაციაც სწორედ ამ დროს და ამიტომ მოვახდინეთ თურმე.
პატიმრობა ყოფილა მანამდე სასჯელი <3 პრაქტიკაში მხოლოდ მამაკაცებს შორის ურთიერთობაზე
ვრცელდებოდა, ლესბოსელებს არაუშავთ <3
16
ამ პასუხს ლევანი 3 წუთი ელოდებოდა აუდიტორიისგან, მაგრამ არავინ პასუხობდა და ამიტომ
მიგვალანძღა, რაარის ხალხო, არ უყურებთ ახალ ამბებსო?
 RarePearlN🌈

ა. ნებისმიერი პირის დასაცავად არამართლზომიერი ძალადობისაგან;

ბ. კანონიერი დაკავებისათვის, ანდა კანონიერად დაპატიმრებული პირის გაქცევის
აღსაკვეთად;
ც. კანონიერ ღონისძიებათა განხორციელებისათვის აჯან-ყების ან ამბოხების
ჩასახშობად.
აქ არის განხილული აუცილებელი მოგერიების შემთხვევები. უნდა იყოს
აუცილებლად აბსოლუტური აუცილებლობა. აქ საუბარია ძირითადად
სამართალდამცავის შემთხვევებზე. ყველა ქვეყანას ცალკე აქვს გაწერილი ის, თუ
როდის შეუძლია გესროლოს პოლიციელმა. საქართველოშიც არის ასე ცალკე
დარეგულირებული პოლიციის შესახებ კანონში.

5. პოლიციელს უფლება აქვს, უკიდურესი ღონისძიების სახით გამოიყენოს

ცეცხლსასროლი იარაღი:
ა) პირისა და საკუთარი თავის დასაცავად, როდესაც საფრთხე ექმნება სიცოცხლეს
ან/და ჯანმრთელობას;
ბ) უკანონოდ თავისუფლებააღკვეთილის გასათავისუფლებლად;
გ) მისთვის წინასწარი ცნობით ძალადობრივი ქმედებისათვის ან განსაკუთრებით
მძიმე დანაშაულისათვის დაკავებულის გაქცევის აღსაკვეთად;
დ) ძალადობრივი დანაშაულის აღსაკვეთად, თუ პირი წინააღმდეგობას უწევს
პოლიციელს;
ე) დაცულ ობიექტზე, სახელმწიფო ორგანოზე ან/და საზოგადოებრივ
ორგანიზაციაზე თავდასხმის მოგერიებისას;
ვ) საშიში ცხოველის თავდასხმისაგან ადამიანის დასაცავად;
ზ) სატრანსპორტო საშუალების გაჩერების მიზნით მისი დაზიანებისათვის, თუ
მძღოლის მოქმედება რეალურ საფრთხეს უქმნის ადამიანის სიცოცხლეს ან/და
ჯანმრთელობას და მძღოლი არ ემორჩილება პოლიციელის არაერთგზის
მოთხოვნას სატრანსპორტო საშუალების გაჩერების შესახებ, გარდა მოძრავი
სატრანსპორტო საშუალებიდან მოძრავი სატრანსპორტო საშუალებისათვის
სროლისა.
6. პირის მიმართ ცეცხლსასროლი იარაღის აქტიურ გამოყენებას წინ უნდა
უძღოდეს მისი გამოყენების შესახებ სიტყვიერი გაფრთხილება − „პოლიციაა,
სდექ, თორემ გესვრი!“, შემდეგ − გამაფრთხილებელი გასროლა. აუცილებლობის
შემთხვევაში შეიძლება გამაფრთხილებელი გასროლა არ განხორციელდეს.
7. გაფრთხილების გარეშე ცეცხლსასროლი იარაღის გამოყენება შეიძლება:
ა) შეიარაღებული თავდასხმისას, აგრეთვე საბრძოლო ტექნიკით, ნებისმიერი
სატრანსპორტო ან მექანიკური საშუალებით მოულოდნელი თავდასხმისას;
ბ) პოლიციელისთვის წინასწარი ცნობით სატრანსპორტო საშუალების
გამოყენებით განსაკუთრებით მძიმე დანაშაულისათვის დაკავებულის ან
დაპატიმრებულის გაქცევისას;
გ) პირის მიერ შეიარაღებული წინააღმდეგობის გაწევისას;
დ) განგაშის სიგნალის მისაცემად ან დამხმარე ძალის გამოსაძახებლად;
ე) ცეცხლსასროლი იარაღის წართმევის აღსაკვეთად;
 RarePearlN🌈

ვ) სასიკვდილოდ დაზიანებული ან დასნებოვნებული ცხოველის სიცოცხლის

შესაწყვეტად, როდესაც ნათელია, რომ პრობლემის სხვაგვარად გადაჭრა
შეუძლებელია.
აქ არ წერია, რომ უფლება გვაქვს ადამიანი მოვკლათ, აქ წერია, რომ
ცეცხლსასროლი იარაღი გამოვიყენოთ, მაგ: ფეხში, ხელში ვესროლოთ. ეს არის
ამომწურავი სია, რადგან არ უნდა მიეცეს პოლიციელს იმის საშუალება, რომ მის
განმარტებაზე იყოს დამოკიდებული ის, თუ როდის ესვრის ადამიანს.
აუცილებელია, რომ სროლამდე იყოს გაფრთხილება, შემდეგ გამაფრთხილებელი
გასროლა და შემდეგ ფეხში სროლა. შესაძლებელია, რომ მოხდეს გაფრთხილების
გარეშე, პირდაპირ სროლა, მე-7 პუნქტში არის ამის ამომწურავი სია.
ცეცხლსასროლი იარაღის ისეთი გამოყენება, რომელიც შეიცავს სასიკვდილოდ
დაჭრის საფრთხეს, შეიძლება მხოლოდ აუცილებელი მოგერიების ან/და
უკიდურესი აუცილებლობის შემთხვევაში.
აუცილებელი მოგერიება არის თავდაცვისას, როდესაც ვიღაც გესვრის და შენ
მოუტრიალდები და გესვრის. უკიდურესი აუცილებლობა არის შემთხვევა,
როდესაც პირი სხვას დააზიანებს იმ საფრთხის ასაცილებლად, რომელიც
ემუქრებოდა თვითონ ამ პირის ან სხვისი სამართლებრივი სიკეთის დასაცავად.
სხვის დასაცავად რომ ადამიანს ესვრი.
ეს სტანდარტი ამ კანონებში არ არის მაინდამაინც ჩვენი მოფიქრებული, ეს არის
soft law, გაეროს ძირითადი პრინციპები სამართალდამცავთა მიერ
ცეცხლსასროლი იარაღის გამოყენებისას. აქედან გვაქვს გადმოღებული. თუ
პოლიციელი ადამიანს ესვრის და იცის, რომ შეიძლება მოკვდეს, ესეთი რამ
შეიძლება იყოს დასაშვები მაშინ, თუ იცავს სხვის სიცოცხლეს.

სახელმწიფო მკვლელობა

არსებობს პრინციპები თვითნებური სახელმწიფო მკვლელობის აღკვეთის შესახებ.

აქ საუბარია სახელმწიფოს მიერ ნეგატიური ვალდებულების დარღვევაზე, ანუ
როდესაც თვითონ კლავს. განასხვავებენ სამ სახეს:
დაუსაბუთებელი - სახელმწიფო მკვლელობა ჩადენილია სასამართლო პროცესით,
თუმცა ეს პროცესი სტანდარტს არ პასუხობდა.
თვითნებური - სახელმწიფო მკვლელობა ჩადენილია მთავრობის მიერ
სასამართლო პროცესის მიღმა.
უკანონო - სახელმწიფო მკვლელობა ჩადენილია სასამართლო პროცესის მიღმა და
ასევე არის არალეგალური/დაუშვებელი შიდა კანონმდებლობის მიერ.
მაგ: ირანში ჩაიდინა ადამიანმა განსაკუთრებით მძიმე დანაშაული, ირანის
პოლიციამ დაიჭირა და მოკლა სასამართლოს გარეშე. გამომდინარე იქიდან, რომ
სიკვდილით დასჯა არის კანონით გათვალისწინებული ირანში, ეს არის
თვითნებური. უკანონო იქნებოდა მაშინ, თუ ადამიანი ჩაიდენდა რაიმე მსუბუქ
დანაშაულს და ასეთ დროს დასჯიდნენ სიკვდილით, რადგან ამ დანაშაულზე
სიკვდილით დასჯა არ არის გაწერილი. დაუსაბუთებელი იქნებოდა საპროცესო
საკითხების დარღვევის შემთხვევა.
 RarePearlN🌈

გამოძიება

ორი ასპექტი
არსებობს ორი ასპექტი ულფებებისა: დაიცვას, გამოიძიოს. გამოძიებას ასევე
ეძახიან პროცედურულ ნაწილს. ამის მაგალითია გირგვლიანის საქმე. შსს-ს
მაღალჩინოსნებმა მოკლეს მოქალაქე შელაპარაკების შედეგად. გირგვლიანის
ადვოკატი დაობდა ორ რამეზე: ერთი, რომ სახელმწიფომ მოკლა გირგვლიანი და
მეორე, პროცედურულ ნაწილში, არ გამოიძიაო. მაშინ ევროპის სასამართლომ
თქვა, რომ პირველ ნაწილში არ არის დარღვევაო, რადგან არასამუშაო საათები იყო
და შესაბაისად სახელმწიფოს მიერ ჩადენილი მკვლელობა არ დასტურდებაო.
მაგრამ, გამოძიების ასპექტში დაარღვიაო.
გამოძიების კრიტერიუმები:
დროული
არ უნდა იყოს დროში ზედმეტად გაწელილი.
დამოუკიდებელი/მიუკერძოებელი
ისეთმა ინსტიტუტმა უნდა გამოიძიოს, რომ არ მოხდეს ინტერესთა კონფლიქტი.
პრობლემაა, რომ შსს-ს ჩადენილ დანაშაულს იძიებს შსს. ერთ კაბინეტში რომ
ზიხარ და მეორე კაბინეტში შენი ძმაკაცი რაღაც ცუდს ჩაიდენს, იმის შანსი, რომ
მიუკერძოებლად გამოიძიო, არის ძალიან დაბალი. ამიტომ ცდილობდნენ
არასამთავრობოები, რომ ახალი ინსტიტუტის შექმნილიყო. ამიტომ გვაქვს
ინსპექტორი, რომ პოლიციის მიერ ჩადენილი დანაშაულები გამოიძიოს. მძიმე
დანაშაულებზე აქვთ იურისდიქცია, რომელიც არის სახელმწიფო მოხელის მიერ
ჩადენილი.
ეფექტიანი
უნდა იყოს წარმოდგენილი ფაქტები. ყველა ნაბიჯი უნდა გადადგას საგამოძიებო
სტრუქტურამ, რომ მოიძიოს ფაქტები. უნდა იყოს კარგი მტკიცებულებები,
ჩვენებები უნდა იყოს შესწავლილი, აუტოფსია, ბიოლოგიური მასალის კვლევა და
ა.შ. რაც ჩატარდება, აუცილებლად ყველაფერი უნდა იყოს კარგად შესწავლილი.
საჯაროობა/მსხვერპლის ჩართულობა
შეიძლება ყოველთვის არ გამოფინონ, მაგრამ არის საქმეები, რომლებზეც
აფდეითები უნდა გაკეთდეს. რა თქმა უნდა აქ არ იგულისხმება მტკიცებულებები
და მსგავსი დეტალური საკითები. მსხვერპლს უნდა ჰქონდეს ყველანაირი
უფლება, იყოს მისთვის ხელმისაწვდომი ყველანაირი ინფორმაცია.

ტერორისტული საქმეები17

ტაგაევა რუსეთის წინააღმდეგ

ოსეთში შევარდნენ ტერორისტები და დავა იყო იმის შესახებ, რუსეთის სპეც
რაზმმა როგორ გაანეიტრალა ტერორისტული აქტი. მსჯელობა არის იმაზე, თუ
როგორ დაირღვა ბავშვების უფლებები განეიტრალების დროს. დაირღვა და
წაიკითხეთ, გაეცანით.
17
ამ ორ საქმეს სხვა საერთო სახელი ვერ მოვუფიქრე
 RarePearlN🌈

მაკკენი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ

მარგარეტ ტეტჩერის დროინდელი საქმეა. ბრიტანეთის უშიშროებას ჰქონდა
ინფორმაცია, რომ გიბრალტარში ტერორისტები აპირებდნენ ბომბის აფეთქებას.
ტერორისტები იცოცდნენ სად იყვნენ, ჩასაფრებულები იყვნენ სპეც-რაზმმელები
და როგორც კი გამოვიდნენ, მაშინვე ისროლეს. მართალია ტერორისტები იყვნენ
ისინი, მაგრამ იმ მომენტში არ იყვნენ შეიარაღებულები. სასამართლომ თქვა, რომ
ის, რომ პირდაპირ სიცოცხლის მოსპობა მოხდა მათი, არის არასწორიო. კი
ბატონო, გაანეიტრალე, დასაჯე, მაგრამ პირდაპირ არ უნდა მოკლაო. 18

აბორტი

საქართველოში
საქართველოში აბორტი არის დასაშვები 12 კვირამდე. მაგის შემდეგ თუ დედის
სიცოცხლეს ეხება საქმე, გაუპატიურების შედეგად არის ბავშვი ჩასახული, ნაყოფს
აქვს ჯანმრთელობის მძიმე დაზიანება, ქალი არის გადაცილებული 50 წელს, არის
დასაშვები. გაუპატიურების დროს, პროცედურული ნაწილია ის, რომ ქალის
ჯანმრთელობის მდგომარეობა უნდა შემოწმდეს, შესაბამისად 12 კვირის შემდეგ
რომ მოუნდეს მაინცდამაინც აბორტი, არის ძალიან იშვიათი.
საერთაშორისო სამართალში
საერთაშორისო სამართალში აბორტის საკითხი არ არის დარეგულირებული. ანუ
საერთაშორისო სტანდარტი არ გვაქვს ამასთან დაკავშირებით. თუ ვიტყვით, რომ
სიცოცხლე იწყება ჩასახვიდან, მაშინ აბორტი უნდა აიკრძალოს, თუ ვიტყვით, რომ
სიცოცხლე იწყება დაბადებიდან, მაშინ, დასაშვებია. რელიგიური და
კონსერვატული ქვეყნები და ლიბერალური ქვეყნები ვერ თანხმდებიან აბორტზე
და ეს არის ლოგიკური. საერთაშორისო სამართალი ამბობს, რომ ეს საკითხი უნდა
გადაწყვიტოს ქვეყანამ თვითონო. ჩვენთან სამოქალაქო სამართალი ამბობს, რომ
პირის სიცოცხლე იწყება ბავშვის დაბადებიდანო. გამონაკლია მხოლოდ
მემკვიდრეობის უფლება.
Roe v wade
ეს არის ამერიკის საქმე, რომელშიც სასამართლომ დაადგინა, რომ სიცოცხლე
იწყება დაბადებიდან და შესაბამისად აბორტი უნდა იყოს დასაშვებიო. ამერიკაში
ძაან გავრცელებულია pro-life მოძრაობები და დღემდე ცდილობენ, რომ ეს
გადაწყვეტილება შეცვალონ. დღეს, როცა გინსბურგი დაიღუპა19 და მისი
ჩანაცვლება უნდა ტრამპს კონსერვატორი მოსამართლით, არის შანსი იმის, რომ
შეცვალონ ეს გადაწყვეტილება.
ABC v Ireland
A, B, და C იყვნენ სამი ქალი ირალნდიიდან, რომლებსაც მოუწიათ ლონდონში
გაფრენა აბორტის გასაკეთებლად. ევროპის სასამართლომ თქვა, რომ მე არ
ჩავერევი ამ საკითხშიო, თქვნით შეგიძლიათ რომ გადაწყვიტოთ როდის
18
არა კაც კლაო, მესხმა განმარტა.
19
ნათელში იყოს მისი სპეტაკი სული.
 RarePearlN🌈

დააწყებინებთ სიცოცხლეს ადამიანსო, როცა ამოისუნთქებს, თუ როცა ერთი

უჯრედი იქნებაო. პოლონეთში ძალიან მკაცრად რეგულირდება. ირლანდიაში
დედის სიცოცხლეს რომც ემუქრებოდეს საფრთხე, მაშინაც არ შეიძლებოდა, ახლა
შეცვალეს და მხოლოდ ამ დროს დაუშვეს აბორტი. ამ საქმის შემდეგ იყო საქმე
პოლონეთის წინააღმდეგ, რომელშიც სასამართლომ თქვა, რომ როდესაც დედის
სიცოცხლეს ემუქრება საფრთხე, ამ დროს აუცილებელია აბორტის დაშვებაო.
აბორტის საკითხს pro-choiceელები ვასაჩივრებთ პირადი ცხოვრებით, pro-
lifeერები სიცოცხლის უფლებით.

ევთანაზია

აქტიური ევთანაზია არის, როდესაც წამალს შეუყვან და ისე მოკვდება, პასიური

არის, როდესაც აპარატიდან გამოაერთებ. საქართველოში დაშვებულია პასიური
ევთანაზია. ეს არის გაწერილი პაციენტების ჯანმრთელობის შესახებ კანონში.
ევროპული სტანდარტი ევთანაზიაზე არ არის.
Pretty v uk
ფრეთი იყო20 ქალი, რომელსაც ნევროლოგიური დაავადება სჭირდა, რომლის
შედეგადაც ის ნელ-ნელა დაკარგავდა კუნთების კონტროლს და ბოლოს
პარალიზდებოდა. უნდოდა, რომ თავის ქმარს მოეკლა ინექციით, მაგრამ
დაუშვებელი იყო ბრიტანეთში. წავიდა სტრასბურგში და იქ იდავა სიცოცხლის
უფლებით. თქვა, რომ ეს უფლება მოიცავს ასევე სიცოცხლის დამთავრების
უფლებასო. ევროპის სასამართლომ თქვა, რომ სიკვდილის უფლება არ არსებობსო,
შესაბამისად არ მოიცავდა არც სიცოცხლე და ვერც მოითხოვდა ეს ქალი
ევთანაზიის განხორციელებას. 21

დისკრიმინაციის აკრძალვა

საქართველოს კონსტიტუცია
მუხლი 11. თანასწორობის უფლება
1. ყველა ადამიანი სამართლის წინაშე თანასწორია. აკრძალულია დისკრიმინაცია
რასის, კანის ფერის, სქესის, წარმოშობის, ეთნიკური კუთვნილების, ენის,
რელიგიის, პოლიტიკური ან სხვა შეხედულებების, სოციალური კუთვნილების,
ქონებრივი ან წოდებრივი მდგომარეობის, საცხოვრებელი ადგილის ან სხვა
ნიშნის მიხედვით.
ჩამოთვლილია ნიშანები, რის მიხედვითაც არის აკრძალული დისკრიმინაცია.
ყველა ადამიანი რომ სამართლის წინაშე არის თანასწორი ნიშნავს იმას, რომ
კანონი ყველას ეხება ერთანაირად და თანასწორად. სხვა შემთხვევაში არსებობს,
მაგალითად სოციალური თანასწორობა, რომელიც გულისხმობს იმას, რომ გვაქვს
20
ჩართვა: მარიამ გეწაძის თხოვნა იმასთან დაკავშირებით, რომ გადაწყვეტილებებზე ნუ
გვასპოილერებს. თუ ეგრე გაინტერესებს, წინასწარ წაიკითხეო, ეს იყო პასუხი.
21
აქ ჩაერთო გოგონა რეკომენდაციით, რომ ვუყუროთ ფილმს იუ დონთ ნოუ ჯეკსო, ლევანმა არ
მაქვს ნანახიო და წესით საინტერესო იქნება და კი ბატონო, ვუყურებო, დაუჯერა. ამით მოვრჩითო
და დროებითო.
 RarePearlN🌈

თანასწორობა ფინანსურ ჭრილში. ზოგადად, გვაქვს ორი გაგება: პირველი არის

კანონის წინაშე თანასწორობა, რაც რეალურად გულსიხმობს შესაძლებლობების
თანასწორობას. ადამიანი როცა იბადება, ამ მომენტში ის ვერ იქნება სხვისი
თანასწორი, რადგან ზოგი დავუშვათ იბადება მდიდარ ოჯახში, ზოგი ღარიბში,
ზოგი სოფელში, ზოგი ქალაქში და ა.შ. მაგრამ ყველა ადამიანს უნდა ჰქონდეს
შესაძლებლობების თანასწორობა, რომ იცხოვროს ისე, რომ სხვა ადამიანების
თანასწორად განავითაროს საკუთარი თავი, საკუთარი შესაძლებლობები.
მეორე არის შედეგის თანასწორობა, რომელიც ამბობს იმას, რომ სახელმწიფო
უდნა ეცადოს, რომ თანასწორები გახადოს ადამიანები და ამაში მოიაზრება იგივე
სოციალური თანასწორობაც, კვოტები და ა.შ. ანუ ხელოვნური ღონისძიებებით
გახადონ თანასწორები.
ის, რომ ჩვენ კონსტიტუციაში გვიწერია, რომ ყველა ადამიანი არის სამართლის
წინაშე თანასწორია, ვაღიარებთ კანონის წინაშე თანასწორობას, ანუ
შესაძლებლობების თანასწორობას, წინააღმდეგ შემთხვევაში რთული იქნება
შედეგის თანასწორობაზე ვისაყბროთ. უტოპიაა ის, რომ ყველა ადამიანი
მაგალითად იყოს მდიდარი და ამას გარდა არის კიდევ სხვა რაღაცები, რასაც
უბრალოდ ვერ შევცვლით და რა მხრივაც ვერ გავათანასწორებთ ადამიანებს,
რადგან სამყარო არაა სრულყოფილი (ჰმმმ).
მთელი არსი ისაა, რომ სახელმწიფომ მისი სიტყვა ყოველთვის თანასწორად
მოარგოს ადამიანებს. ანუ კანონი, რომელსაც მიიღებენ, უნდა იცავდეს ყველას
თანასწორად.
ამის შემდგომ არის ჩამოთვლილი ის ნიშნები, რის მიხედვითაც არის დაუშვებელი
დისკრიმინაცია.
1. რასა - მაგალითად თეთრი რასა მოიაზრებს ახლო აღმოსავლელებსაც, ანუ
არაბებსაც, რომლებიც იდეაში არ არიან თეთრები, მაგრამ შედიან ერთ რასაში
ევროპულთან ერთად.
2. კანის ფერი - კანის ფერი უშუალოდ კანის ფერს გულისხმობს. ეს არის რასის
ქვაკატეგორია. შეიძლება იყო ევროპული რასის წარმომადგენელი, მაგრამ არ
იყო თეთრკანიანი.
3. სქესი - იგულისხმება ბიოლოგიური სქესი. საკონსტიტუციო სასამართლომ
იმსჯელა ამ საკითხზე სისხლის დონაციის საქმეში. ამ საქმეში სისხლის
დონაცია ეკრძალებოდათ ჰომოსექსუალებს, გამომდინარე იქიდან, რომ
ინფექციური გადადების საშუალება უფრო მაღალია. საბოლოოდ დადგინდა
რომ ეს არის დისკრიმინაციული. საქართველოს საკონსტიტუციო
სასამართლომ იმსჯელა იმაზე კრძალავდა თუ არა ორიენტაციის საფუძველზე
დისკრიმინაციას და დაადგინა, რომ კრძალავდა, რადგან ეს ჩამონათვალი არ
არის ამომწურავიო. მიუხედავად ამისა, არ ითქვა, რომ ეს ორიენტაცია
შედიოდა სქესში. გაეროს ადამიანის უფლებათა კომიტეტმა, რომელიც არის
სამოქალაქო და პოლიტიკურ პაქტს მიბმული, ტუნელი ავსტრალიის
წინააღმდეგ საჩივარში თქვა, რომ სქესის მიხედვით ასევე მოიაზრებს
სექსუალური ორიენტაციის მიხედვით დისკრიმინაციის აკრძალვასაცო. ახალი
კონსტიტუცია „ან სხვა“ ნიშნის მიხედვითაც კრძალავს დისკრიმინაციას, რაც
გულისხმობს იმას, რომ ამომწურავი არ არის ეს ჩამონათვალი. ჩვენს
შემთვევაში ორიენტაცია იგულისხმება „ან სხვაში“ და არა სქესში. გენდერული
 RarePearlN🌈

იდენტობა არის მე როგორ აღვიქვამ საკუთარ თავს გენდერის კუთხით და

ორიენტაცია არის ვის მიმართ ვგრძნობ დაინტერესებას.
ეს ჩამონათვალი კიდევ უფრო ვრცელია ანტიდისკრიმინაციულ კანონში. ამ
კანონში ასევე გვიწერია პოლიტიკური „ან სხვა“ შეხედულებების, შეზღუდული
შესაძლებლობის მიხედვითო. ანუ იდეაში ეს საფუძვლები მოიაზრებოდა ისედაც
კონსტიტუციის „ან სხვა“-ში მაგრამ რომ გაწერეს კანონმდებლობაში მაინც კარგია.

ამ საფუძვლებს კიდევ სხვა რაღაცებიც ემატება და შეიძლება კიდევ უფრო

გაიზარდოს ეს ჩამონათვალი. თუ რაღაც ახალი საფუძვლებით მოხდა ადამიანის
დისკრიმინაცია ეს უნდა აისახოს ან კანონში ან at least პრეცედენტულ
სამართალში.

დისკრიმინაცია - არსებითაც თანასწორ პირების არათანასწორად მოპყრობა და

არსეიბთად არათასწორი პირების თანასწორად მოპყრობა. საკონსტიტუციო
სასამართლოში არის დევნილთა უფლებებზე და მათ რეგისტრაციაზე საქმე
(ჯანელიძის საქმე). რაღაც კანონი მიიღეს, რომლის მიხედვითაც, თუ ადამიანი
საქართველოს კონკრეტულ ტერიტორიაზე სადმე ჩაეწერებოდა, ის კარგავდა
დევნილის სტატუსს. ამ საქმეზე დისკრიმინაციით მიდიოდა დავა და აქ
ჩამოყალიბდა ეს განმარტება, რომ დისკრიმინაციის აკრძალვა ეხება მხოლოდ
თანაბარ პირობებში მყოფ ადამიანებსო. ასე ამბობდა თავიდან (2003 წლისთვის).
მაშინდელი იურისპრუდენციით არ დგინდებოდა დისკრიმინაციად
არათანასწორი პირების თანაბრად მოპყრობა. 2008 წელს ეს მიდგომა შეიცვალა
ბერიძის საქმეში, რომელიც შეეხებოდა ქონების პრივატიზებას, რომელიც
ყველაზე მარტივი იყო აჭარაში და სხვაგან არა. მაშინ სასამართლომ თქვა, რომ
სახელმწიფოს ვალდებულებაა, რომ არ დაუშვას არსებითად თანასწორების
მოპყობა არათანასწორად „ან პირიქითო“. ამ დამატებით, სასამართლომ განმარტა
ის შემთხვევები, რაზეც შეგვიძლია გავავრცელოთ დისკრიმინაცია ანუ დაემატა ის
შემთხვევაც, როდესაც ადამიანები არიან უთანასწოროები და ჩვენ მას ვეპყრობით
თანასწორად. ამის მაგალითი შეიძლება იყოს შშმ პირს და არაშშმ პირს როდესაც
ერთნაირ შესაძლებობებს ვაძლევთ. მაგალითად სახელმწიფო შენობებში მხოლოდ
კიბის არსებობა და არა პანდუსების. ადვოკატთა ასოციაციის რეფორმა ჩატარდა,
რომლის მიხედვითაც ყველა იურისტს, რომელსაც გამოცდა ჩაბარებული ჰქონდა,
მოეთხოვა სტაჟირების გავლა იმისთვის, რომ გახდნენ ადვოკატები. ეს ნორმა
გასაჩივრდა, რადგან იყვნენ იურისტები, რომელთაც გამოცდა ჩაბარებული
ჰქონდათ, ასოციაციის წევრები არ იყვნენ, მაგრამ ჰქონდათ ათწლიანი
გამოცდილება. ესეც ერთერთი მაგალითია, რომ არ შეიძლება მეოთხეკურსელს და
ათწლიანი გამოციდილების იურისტს ერთი და იგივე რაღაც მოთხოვო. ესეც ის
შემთვევაა, როდესაც განსხვავებულებს ვეპყრობით თანასწორად და შესაბამისად
ესეც დისკრიმინაციაა.

დამოუკიდებელი და კომბინირებული მუხლები

სამოქალაქო და პოლიტიკურ უფლებათა პაქტში გვხვდება ორნაირი მუხლი

დისკრიმინაციის აკრძალვაზე: დამოუკიდებელი და კომბინირებული:
 RarePearlN🌈

მუხლი 2
1. წინამდებარე პაქტის მონაწილე თითოეული სახელმწიფო კისრულობს
ვალდებულებას პატივი სცეს და მისი ტერიტორიის ფარგლებსა და
იურისდიქციაში მყოფი ყველა პირი უზრუნველყოს წინამდებარე პაქტით
აღიარებული უფლებებით, რასის, კანის ფერის, სქესის, ენის, რელიგიის,
პოლიტიკური ან სხვა მრწამსის, ეროვნული და სოციალური წარმოშობის,
ქონებრივი მდგომარეობის, დაბადების თუ სხვა გარემოებათა მიხედვით
ყოველგვარი დისკრიმინაციის გარეშე.

მუხლი 26
თითოეული ადამიანი თანასწორია კანონის წინაშე და ყოველგვარი
დისკრიმინაციის გარეშე კანონით თანაბარი დაცვის უფლება აქვს. ამ მხრივ უნდა
აიკრძალოს ყოველგვარი დისკრიმინაცია და კანონი უნდა უზრუნველყოფდეს
ყველა პირის თანასწორ და ეფექტურ დაცვას რასის, კანის ფერის, ენის, რელიგიის,
პოლიტიკური თუ სხვა მრწამსის, ეროვნული და სოციალური წარმოშობის,
ქონებრივი მდგომარეობის, დაბადების თუ სხვა გარემოებების გამო
დისკრიმინაციისაგან.
მეორე მუხლის მიხედვით, სახელმწიფო უზრუნველყოფს სუბიექტებს ამ პაქტით
აღიარებული უფლებებით დისკრიმინაციის გარეშე. ეს ნიშნავს იმას, რომ ამ
უფლებებს ვანიჭებთ ყველას, დისკრიმინაციის გარეშე. 26-ე მუხლი ამბობს იმას,
რომ ყველა თანასწორია (ჩვენი კონსტიტუციის მუხლის მსგავსია). მეორე მუხლის
გამოყენებისთვის აუცილებელია რომელიმე სხვა უფლების დარღვევას, ხოლო 26-
ე მუხლი ზოგადად კრძალავს დისკრიმინაციას.

ადამიანის უფლებათა კონვენციაშიც მსგავსი რაღაც არის:

მუხლი 14
დისკრიმინაციის აკრძალვა
ამ კონვენციით გაცხადებული უფლებებითა და თავისუფლებებით სარგებლობა
უზრუნველყოფილია ყოველ გვარი დისკრიმინაციის გარეშე სქესის, რასის, კანის
ფერის, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური თუ სხვა შეხედულებების, ეროვნული თუ
სოციალური წარმოშობის, ეროვნული უმცირესობისადმი კუთვნილების,
ქონებრივი მდგომარეობის, დაბადებისა თუ სხვა ნიშნის განურჩევლად.

მუხლი 1. დისკრიმინაციის ზოგადი აკრძალვა

1. კანონით დადგენილი ნებისმიერი უფლებით სარგებლობა უზრუნველყოფილია
ყოველგვრი დისკრიმინაციის გარეშე, განურჩევლად სქესის, რასის, კანის ფერის,
ენის, რელიგიის, პოლიტიკური ან სხვა შეხედულების, ეროვნული ან სოციალური
წარმოშობის,ეროვნული უმცირესობისადმი კუთვნილების, ქონების, დაბადების
ან სხვა ნიშნისა.
2. დაუშვებელია საჯარო ხელისუფლების მხრიდან ვინმეს დისკრიმინაცია 1–ლ
პუნქტში აღნიშნულ რომელიმე საფუძველზე.
 RarePearlN🌈

სტრასბურგში დისკრიმაციაზე რომ გვედავა მანამ სანამ მე-12 ოქმი 22 იარსებებდა,

უნდა გვედავა მხოლოდ ზემოთა მუხლით, რომელიც გულისხმობს იმას, რომ ამ
კონვენციით აღიარებული უფლების დარღვევა იყო საჭირო. ამ ოქმით შეგვიძლია,
რომ უბრალოდ განსხვავებული მოპყრობის დარღვევის შედეგადაც ვიდავოთ.
იყო საქმე, რომელიც ეხედოდა არჩევნებში მონაწილეობას. ბოსნია არის მულტი
ეთნიკური, კონფედერალური სახელმწიფო, რომელშიც კანონით არის გაწერილი,
რომ პრეზიდენტი შეიძლება იყოს მხოლოდ ეთნიკურად ბოსნიელი, ხორვატი ან
სერბი. ეს არის დისკრიმინაცია. იმიტომ გაწერეს, რომ სამოქალაქო ომი ჰქონდათ
და უნდოდათ რომ ეს ეთნიკური ჯგუფები დასუსტებულიყო. ეს არის ე.წ.
სექტარული მმართველობის მეთოდი. მოსარჩელე იყო ადგილობრივი
წარმოშობით ბოშა, რომელიც ვერ ითებდა არჩევნებში მონაწილეობას. ეს ადამიანი
ამ ნორმას ვერ გაასაჩივრებდა მე-14 მუხლით, რადგან კონვენციით
განსაზღვრული უფლება არ შეზღუდვია.
როცა კონვენციით განსაზღვრული უფლება ირღვევა, მაშინ ვიყენებთ მე-14
მუხლს. ამიტომ ეს არის კომბინირებული მუხლი. 23 ჩვენს კონსტიტუციაში მე-11
მუხლი არის დამოუკიდებელი მუხლი, რადგან ზოგადად დისკრიმინაცია არის
დაუშვებელი და მას არ ჭირდება სხვა უფლებაზე, მუხლზე მითითება.

პირდაპირი და არაპირდაპირი დისკრიმინაცია:

საქართველოს კანონი დისკრიმინაციის ყველა ფორმის აღმოფხვრის

შესახებმუხლი 2. დისკრიმინაციის ცნება.
2. პირდაპირი დისკრიმინაცია არის ისეთი მოპყრობა ან პირობების შექმნა,
რომელიც პირს საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი უფლებებით
სარგებლობისას ამ კანონის პირველი მუხლით გათვალისწინებული რომელიმე
ნიშნის გამო არახელსაყრელ მდგომარეობაში აყენებს ანალოგიურ პირობებში
მყოფ სხვა პირებთან შედარებით ან თანაბარ მდგომარეობაში აყენებს არსებითად
უთანასწორო პირობებში მყოფ პირებს, გარდა ისეთი შემთხვევისა, როდესაც
ამგვარი მოპყრობა ან პირობების შექმნა ემსახურება საზოგადოებრივი წესრიგისა
და ზნეობის დასაცავად კანონით განსაზღვრულ მიზანს, აქვს ობიექტური და
გონივრული გამართლება და აუცილებელია დემოკრატიულ საზოგადოებაში,
ხოლო გამოყენებული საშუალებები თანაზომიერია ასეთი მიზნის მისაღწევად.
3. ირიბი დისკრიმინაცია არის ისეთი მდგომარეობა, როდესაც ფორმით
ნეიტრალური და არსით დისკრიმინაციული დებულება, კრიტერიუმი ან
პრაქტიკა პირს ამ კანონის პირველი მუხლით გათვალისწინებული რომელიმე
ნიშნის გამო არახელსაყრელ მდგომარეობაში აყენებს ანალოგიურ პირობებში
მყოფ სხვა პირებთან შედარებით ან თანაბარ მდგომარეობაში აყენებს არსებითად
უთანასწორო პირობებში მყოფ პირებს, გარდა ისეთი შემთხვევისა, როდესაც
ამგვარი მდგომარეობა ემსახურება საზოგადოებრივი წესრიგისა და ზნეობის
დასაცავად კანონით განსაზღვრულ მიზანს, აქვს ობიექტური და გონივრული
22
კონვენციას როცა ცვლიან, მართლა კი არ ცვლიან, უბრალოდ დამატებებს აკეთებენ და ამათ
ეძახიან დამატებით ოქმებს. ასეთი რამდენიმე დამატება არსებობს.
23
იდენტობაში რომ იყო, მაგალითად მე-14 მუხლის დარღვევა მე-11-სთან ერთად, ეგრე შეიძლება
მარტო.
 RarePearlN🌈

გამართლება და აუცილებელია დემოკრატიულ საზოგადოებაში, ხოლო

გამოყენებული საშუალებები თანაზომიერია ასეთი მიზნის მისაღწევად.
პირდაპირი დისკრიმინაცია არის დისკრიმინაცია, როდესაც მაგალითად კანონში
წერია, რომ ქალებს არ უნდა ჰქონდეთ საარჩევნო უფლება. ირიბი არის, როდესაც
კანონში არაფერი წერია, მაგრამ ისეთი რამე წერია, რომ პრაქტიკაში არის
დისკრიმინაციული. აშშ-ს უზენაესი სასამართლოს მიერ არის დადგენილი ეს
ცნება ირიბი დისკრიმინაციისა. ესეთი ქეისი იყო Griggs v. Duke Power Company.
რაღაც მიდგომა იყო, რომლის მიხედვითაც შავკანიანებს არ შეეძლოთ მუშაობის
დაწყება ამ კომპანიაში. მსგავსი შემთხვევა იყო ასევე გაეროს ადამიანის უფლებათა
კომიტეტში, ბჰინდერი კანადის წინააღმდეგ.

შეფასების ტესტები:

მნიშვნელოვნად თანასწორების მიმართ არ უნდა იყოს განსხვავებული მოპყრობა,

მაგრამ შეიძლება ეს მაინც არსებობდეს თუ იქნება ობიექტური გამართლება.
ყველანაირი განსხვავებული მოპყრობა არ არის დისკრიმინაცია. ტესტების
მიხედვით ვაფასებთ არის თუ არა ეს განსხვავებული მოპყორბა გამართლებული.
საკონსტიტუციო სასამართლომ 2010 წელს შეიმუშავა ორი ტესტი. მანამდე
საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო იყენებდა ECHRის ტესტს. მოკლედ
ახლა გვაქვს ორნაირი ტესტი. ნიშნითა და ჩარევის ინტენსივობის მიხედით
წყდება რომელი უნდა გამოვიყენოთ. ეს ტესტებია მკაცრი და რაციონალური.
თავდაპირველად, პირველი პირობა არის ის, რომ უნდა დავადგინოთ არის თუ არა
განსხვავებული მოპყრობა. ანუ არიან თუ არა თანასწორ ვითარებაში მყოფები და
არის თუ არა სახეზე განსხვავებული მოპყრობა. ეს თუ არ დადგინდა არც აზრი
ექნება ნიშნებზე, ინტენსივობაზე და საბოლოოდ ტესტებზე საუბარს.
ნიშანი
მკაცრი ტესტი გამოიყენება თუ კლასიკური ნიშნით დისკრიმინაცია ხდება.
კლასიკური ნიშანი გულისხმობს იმ ნიშნებს, რომელთა მიხევითაც ხდებოდა
დისკრიმინაცია ისტორიულად. მაგალითად შეზღუდული შესაძლებლობების
მიხედვით ან სექსუალური ორიენტაციის მიხედვით განსხვავებული მოპყრობაც
უნდა წავიდეს მკაცრი ტესტით, რადგან მართალია არ წერია კონსტიტუციაში,
მაგრამ ეს ორი ნიშანი გახდა უკვე კლასიკური ნიშანი.
ინტენსივობა
არის შემთხვევები, როდესაც პირს შეუძლია რომ საკუთარი ძალებით აღმოფხვრას
დისკრიმინაცია. არის ასევე ისეთი შემთხვევები, როდესაც ბლანკეტურად ადგენს
რაღაც დისკრიმინაციას და ამ დროს რთულია საკუთარი ძალებით აღმოიფხვრას
დისკრიმინაციის შედეგად მიყენებული ზიანი. სახალხო დამცველმა შეიტანა
საქმე მინდობით აღზრდაზე24 და ოჯახებს უწესებდნენ გარკვეულ ფინანსურ
ვალდებულებებს, რომ 300 ლარი მაინც უნდა ჰქონოდა ოჯახს შემოსავალი რომ
ბავშვი მინდობით აღზრდით აეყვანათ. აქ სასამართლომ წავიდა რაციონალური
24
აქციო პოპულარის - სახალხო დამცველს შეუძლია ნებისმიერი ინდივიდის მაგივრად იდავოს
საკონსტიტუციოში. ნებისმიერი ნორმის გასაჩივრება შეუძლია.
 RarePearlN🌈

ტესტით, რადგან ეს განსხვავება შეეძლო პირს, რომ საკუთარი ძალებით

აღმოეფხვრა. ანუ კანონი თუ გეუბნება, რომ 300 ლარი უნდა გქონდეს ხელფასიო,
ამის აღმოფხვრა შეგიძლია. სისხლის დონაციის საქმე რომ ავიღოთ,
ჰომოსექსუალებს არ შეუძლიათ სისხლი რომ ჩააბარონ, ამას ვერაფერს ვერ
ვუზამთ, ორიენტაციას ხომ ვერ შეიცვლის ადამიანი? 25 ან მაგალითად რომ
მივიღოთ კანონი, რომელიც იტყვის, რომ ეთნიკური უმცირესობების ადამიანებს
არ შეუძლიათ არცევნებში მონაწილეობა. ამასაც ვერ აღმოფხვრით. ასეთ
შემთხვევებში გადავა სწორედ მკაცრ ტესტში, გამომდინარე იქიდან, რომ
ინტენსივობა არის მაღალი.
მკაცრი ტესტის ელემენტები
ü სახელმწიფოს დაუძლეველი ინტერესი
ü იყო თუ არა ჩარევა თანაზომიერი.
ü არის თუ არა ჩარევა გამოსადეგი.
ü არის თუ არა ჩარევა მიზნის მიღწევის აუცილებელი საშუალება.
ü პროპორციულობა - უფლების შეზღუდვასა და საჯარო ინტერესს შორის
არსეობს თუ არა სამართლიანი ბალანსი.
რაციონალური ტესტის ელემენტები
ü რაციონალური დასაბუთება - დაუძლეველ ინტერესზე უფრო დაბალი
სტანდარტი.
ü კავშირის არსებობა დიფერენციაციასა და შედეგს შორის.

სახელმწიფოს დაუძლეველ ინტერესს ვამოწმებთ იმით, რომ უალტერნატივო

საშუალება უნდა იყოს და სახელმწიფო უნდა დაზიანდეს თუ ეს ჩარევა არ
განხორციელდება.

კახიაშვილის საქმე იყო, რომელშიც ასაჩივრებდნენ იმას, რომ ერთი და იმავე

დარღვევისთვის მართვის მოწმობას ართმევდნენ ერთი წლით მოქალაქეებს და
ჯარიმას უწერდნენ არამოქალაქეებს. მოქალაქეობა იყო ნიშანი, რომელიც არ
ჩაითვალა კლასიკურად, გამომდინარე იქიდან, რომ ამ ნიშანზე საკმაოდ ბევრი
ნორმა არ სწორედ მოქალაქეობით განასხვავებს ადამიანს და ეს ნორმადაა
მიჩნეული. ინტენსივობაც არ არსებობდა, გამომდინარე იქიდან, რომ საკუთარი
ძალებით აღმოფხვრა არის შესაძლებელი. გავა ერთი წელი და თავიდან აიღებ
მოწმობას, ისე არ ხდება, რომ ცცხოვრების ბოლომდე აღარ ატარებ მანქანას.
შესაბამისად სასამართლო წავიდა რაციონალური ტესტის მუხლით. ამ საქმეში
სასამართლომ თქვა, რომ კავშირი დიფერენციაცისაა და შედეგს შორის არ
არსებობსო და გააუქმა ეს ნორმა.

2010 წლამდე სასამართლო იყენებდა ევროპული სასამართლოს ტესტს.

ü არსებობს თუ არა განსხვავებული მოპყრობა ანალოგიურ ან არსებითაც მსგავს
მდგომარეობაში მყოფ პირებს შორის

25
რატომაც არა?
 RarePearlN🌈

ü გააჩნია თუ არა განსხვავებულ მოპყრობას ობიექტური და გონივრული

მიზანი26, გამართლება
ü ლეგიტიმური მიზანი
ü არის თუ არა მიზნის პროპორციული ეს მოპყრობა

შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა უფლებების კონვენცია

მუხლი 5
თანასწორუფლებიანობა და დისკრიმინაციის დაუშვებლობა
3. თანასწორუფლებიანობის ხელშეწყობისა და დისკრიმინაციის აღმოფხვრის
მიზნით, მონაწილე სახელმწიფოები იღებენ ყველა შესაბამის ზომას გონივრული
მისადაგების უზრუნველყოფისათვის.
4. შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირთა ფაქტობრივი
თანასწორუფლებიანობის მიღწევისა და დაჩქარებისათვის მიღებული
კონკრეტული ზომები, წინამდებარე კონვენციით, არ განიხილება როგორც
დისკრიმინაცია.

გონივრული მისადაგება

როდესაც შემოდის შედეგის თანასწორობა. ირიბ დისკრიმინაციასთან არის

კავშირში. მაგალითად შშმ პირთათვის რომ უნდა მოვაწყოთ ლიფტი ხიდზე.
ამისთვის აუცილებელია დამატებითი რესურსების გამოყოფა, რომელიც არ არის
მნიშვნელოვნად თანასწორის მიმართ არათანასწორი მოპყრობა. ანუ გარემოს
ცვლი და რესურსებს გამოყოფ, რომ კონკრეტულ ჯგუფს მოარგო. მაგალითად
შვეიცარიის დიაბეტიანი მოქალაქე ჯარში ვერ წავიდა, რადგან აუცილებელი
საკვები არ იყო იქ. ჯარმა თქვა, რომ მე შენ გამო დამატებით რესურსს ვერ
გამოვყოფო. ეს ეუბნება, რომ უდნა დახარჯოვო, რადგან ეს არის გონივრული
მისაგებაო, რადგან ჯარმმა უნდა მიუსადაგოს საკვები დიაბეტიან მოქალაქესაც,
რომ სურვილის შემთხვევაში წავიდეს ჯარში. ეს არის გონივრული მისადაგება,
რომ რაღაც რესურსს ხარჯავ იმისთვის, რომ ფიზიკური გარემოება გაათანასწორო.
ანუ მაგალითად ვეგანისთვის დაამატო ახალი საჭმელი, ლიფტი დააყენო და ა.შ.
ანუ ეს არის გონივრული მისადაგების ელემენტი, თანასწორობის უფლების
ნაწილი.

სპეციალური დროებითი ზომები

ეს გულისხმობს ე.წ. კვოტებს. საერთაშორისო სამართლის დამოკიდებულება

კვოტებთან დაკავშირებით არის ისეთი, რომ არ აკისრებს სახელმწიფოს
ვალდებულებას, მაგრამ აძლევს უფლებას რომ კვოტირება შემოიღოს. ანუ
კვოტირება არ იქნება ადამიანის უფლების დარღვევა მაგრამ ამის დაწესების
ვალდებულება არ არსებობს. ამით გადავდივართ შედეგის თანასწორობის
სფეროში. სწორედ აქედან გამომდინარე არ არის აუცილებელი კვოტირების
დაწესება. მარტო ქალთა და რასობრივი დისკრიმინაციის კონვენციაში არის
მითითებული ასეთ შესაძლებლობაზე.
26
იდეაში ყველა ტესტი ამას ეფუძნება.
 RarePearlN🌈

ქალთა დისკრიმინაციის ყველა ფორმის აღმოფხვრის კონვენცია

მუხლი 4 1. მონაწილე სახელმწიფოების მიერ დროებითი სპეციალური ზომების
მიღება, რომელთა მიზანია მამაკაცთა და ქალთა ფაქტობრივი თანასწორობის
დამყარების დაჩქარება, არ ითვლება, როგორც ეს განსაზღვრულია ამ კონვენციით,
დისკრიმინაციულად, მაგრამ იგი არავითარ შემთხვევაში არ უნდა იწვევდეს
არათანასწორუფლებიანი ან დიფერენცირებული სტანდარტების შენარჩუნებას; ეს
ზომები უნდა გაუქმდეს, როცა მიღწეული იქნება შესაძლებლობათა
თანასწორობის და თანასწორუფლებიანი ურთიერთობის მიზნები
ზოგი ამბობს, რომ ეს პირდაპირი ვალდბეულებააო, ზოგი კიდევ ამბობს, რომ
შესაძლებლობაა. იდეაში ეს ამბობს, რომ კვოტირება არ იქნება კაცის
დისკრიმინაცია, მაგრამ ამის ვალდებულება არ არსებობს. იგივეს ფიქრობს echr.
საკონსტიუციო სასამართლომ თქვა რომ კვოტირება არ არის დისკრიმინაციულიო.
აქამდე საკონსტიტუციო ამბობდა, რომ თანასწორობის იდეა ემსახურება
შესსაძლებლობის თანასწორობას და არა შედეგებში თანასწორობასო. ანუ მიდგომა
შეიცვალა ამ საკითხთან დაკავშირებით.

დამატებითი საკითხები

სტრუქტურული დისკრიმინაცია
დისკრიმინაცია, რომელიც გამჯდარია ცხორვების ყველა სფეროში. ზოგ ქვეყანაში
ქალების დისკრიმიაცია არსებობს, რომ დასაქმების სფეროში გენდერული
დისკრიმინაციის აკრძალვა რომ შემოიღონ, ისინი სკოლაში არ დადიან და
განათლება არ აქვთ რომ სამსახური დაიწყონ. ანუ ყველა სფეროში უდნა
აიკრძალოს თუ გვინდა რომ რაიმე შედეგს მივაღწიოთ.
მრავალჯერადი დისკრიმინაცია
ერთი ადამიანი არის დისკრიმინაციის მსხვერპლი გენდერის, რელიგიის,
ეთნიკური უმცირესობის გამო.
დისკრიმინაციის მტკიცების ტვირთი27
მოსარჩლეს აქვს პრიმა ფაციე, ანუ ერთი შეხედვით უნდა დაამტკიცოს რომ
დისკრიმინაცია მოხდა. შემდეგ უკვე გადადის სახელმწიფოზე და მან უნდა
ამტკიცოს რომ არ იყო დისკრიმინაცია.

ანტიდისკრიმინაციული კანონი არის აღმასრულებელი მექანიზმი

დისკრიმინაციის აკრძალვისა. კანონი ვრცელდება საჯარო, კერძო
დაწესებულებებზე. კანონი აღჭურვის პირს, რომ იდავოს ნებისმიერი სახის
დისკრიმინაციაზე. აქამდე მხოლოდ მუხლებზე დავა შეეძლო. ანუ ახლა შეგიძლია
უჩივლო მეზობელს, კომპანიას, სახელწმიფოს... მკაცრი ტესტი გაიწერა ასევე ამ
კანონში. ასევე სახალხო დამცველთან მიმართვის უფლებას გვაძლევს, რაც
გვჭირდება იმისთვის, რომ სასამართლოს სჭირდება დიდი დრო. სახალხო

27
უდნა დაამტკიცოს რომ რაღაც დარღვევა მოხდა.
 RarePearlN🌈

დამცველი უფრო სწრაფად გაიღებს რეკომენდაციას. ამ რეკომენდაციას

სავალდებულო ძალა არ აქვს მაგრამ თუ მაინც არ აღმოიფხვრა დისკრიმინაცია,
ჩვენ მას გავასაჩივრებთ სასამართლოში და ეს რეკომენდაცია უკვე დაგვეხმარება.
საქართველოს კანონი დისკრიმინაციის ყველა ფორმის აღმოფხვრის შესახებ
მუხლი 2.
6. ამ მუხლით განსაზღვრულ პირობებში დისკრიმინაცია არსებობს მიუხედავად
იმისა, პირს რეალურად აქვს თუ არა ამ კანონის პირველი მუხლით
გათვალისწინებული ნიშანი, რომლის გამოც მის მიმართ დისკრიმინაციული
ქმედება განხორციელდა.
კანონი გვეუბნება, რომ დისკრიმინაცია არსებობს იმის მიუხედავად, რეალურად
აქვს თუ არა პირს ამის ნიშანი. საყურიანი ჰეტერო ბიჭი თუ გამოაგდეს
მაღაზიიდან იმის გამო რომ გეი ხარო, მას შეუძლია სექსუალური ორიენტაციის
ჭრილში იდავოს.

საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსი

მუხლი 142. ადამიანთა თანასწორუფლებიანობის დარღვევა
1. ადამიანთა თანასწორუფლებიანობის დარღვევა მათი ენის, სქესის, ასაკის,
მოქალაქეობის, წარმოშობის, დაბადების ადგილის, საცხოვრებელი ადგილის,
ქონებრივი ან წოდებრივი მდგომარეობის, რელიგიის ან რწმენის, სოციალური
კუთვნილების, პროფესიის, ოჯახური მდგომარეობის, ჯანმრთელობის
მდგომარეობის, სექსუალური ორიენტაციის, გენდერული იდენტობისა და
გამოხატვის, პოლიტიკური ან სხვა შეხედულების გამო ან სხვა ნიშნით, რამაც
არსებითად ხელყო ადამიანის უფლება, –
ისჯება ჯარიმით ან გამასწორებელი სამუშაოთი ვადით ერთ წლამდე ან/და
თავისუფლების აღკვეთით ვადით ორ წლამდე.
2. იგივე ქმედება:
ა) სამსახურებრივი მდგომარეობის გამოყენებით;
ბ) რამაც მძიმე შედეგი გამოიწვია, –
ისჯება ჯარიმით ან თავისუფლების აღკვეთით ვადით სამ წლამდე,
თანამდებობის დაკავების ან საქმიანობის უფლების ჩამორთმევით ვადით სამ
წლამდე ან უამისოდ.
შენიშვნა: ამ მუხლით გათვალისწინებული ქმედებისათვის იურიდიული პირი
ისჯება ლიკვიდაციით ან საქმიანობის უფლების ჩამორთმევით ან/და ჯარიმით.
ეს მუხლი ეხება განზრახ ჩადენილ დისკრიმინაციას და შედეგი უდა დადგეს
სერიოზული ზიანი. ჩვეულბრივი დისკრიმინაციისას არც განზრახვა და არც
შედეგი არ გვაინტერესებს, მთავარია დავადგინოთ დისკრიმინაციის. ეს მუხლი
ძალიან იშვიათად გამოიყენება, მგონი არც არის პრაქტიკულად ოდესმე
გამოყენებული.
 RarePearlN🌈

თავისუფლების უფლება28

Right to liberty - თავისუფლების ვიწრო გაგება, რომელიც ეხება ადამიანის

უფლებას, ფიზიკურად იყოს თავისუფალი და არ იყოს დამწყვდეული სადმე.
Right to freedom - თავისუფლების ფართო გაგება, რომელიც გულისხმობს
ადამიანის უფლებას, გააკეთოს ის, რაც უნდა, ზოგადად, კონკრეტულ სფეროში.

Right to liberty ანუ ფიზიკური თავისუფლების, გადაადგილების უფლება.

მუხლი 13. ადამიანის თავისუფლება
1. ადამიანის თავისუფლება დაცულია.
2. თავისუფლების აღკვეთის ან თავისუფლების სხვაგვარი შეზღუდვის შეფარდება
დასაშვებია მხოლოდ სასამართლოს გადაწყვეტილებით.
6. ამ მუხლის მოთხოვნათა დარღვევა ისჯება კანონით. უკანონოდ
თავისუფლებაშეზღუდულ პირს აქვს კომპენსაციის მიღების უფლება.
ადამიანის თავისუფლების უფელბა გულისხმობს არა ზოგადად, ფართო გაგებით
თავისუფლებას, არამედ ფიზიკურ ნაწილს. ეს არ არის პიროვნების თავისფალი
განვითარების უფელაბს, რომელიც გულისხმობს უფლებას, გააკეთო ის, რაც
გინდა. ეს არის თავისუფლების უფრო ვიწრო აღქმა. ამაზე არსებობს გარკვეული
კონსტიტუციური გადაწყვეტილებები, როდესაც ეხება ხოლმე ადამიანის
დაკავებას პოლიციის მიერ, ძირითადად. ანუ არის საფუძვლები რის შედეგადაც
შეუძლია პოლიციას ადამიანი დააკავოს. ეს საფუძვლები არის კანონით არის
გარანტირებული. ამ განხილვისას, ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი საქმეა, 2009
წლისსახალხო დამცველის საქმე, რომლის განმავლობაშიც სასამართლომ ისაუბრა
იმაზე, თუ რას ნიშნავს ადამიანის თავისუფლება და როგორ განიმარტება ეს
კონსტიტუციური ნორმა.

მიმოსვლის თავისუფლება

მუხლი 14. მიმოსვლის თავისუფლება

1. ყველას, ვინც კანონიერად იმყოფება საქართველოში, აქვს ქვეყნის მთელ
ტერიტორიაზე თავისუფალი მიმოსვლის, საცხოვრებელი ადგილის თავისუფლად
არჩევისა და საქართველოდან თავისუფლად გასვლის უფლება.
თავისუფლების უფლება ჰგავს და დაკავშირებულია მიმოსვლის
თავისუფლებასთან, რომელსაც წინა კონსტიტუციაში ერქვა გადაადგილების
თავისუფლება. გადაადგილების თავისუფლება არის უფრო უფლება ვიდრე
ადამიანის თავისუფლების უფლება. 2009 წლის საქმეში საკონსტიტუციო
სასამართლომ თქვა, რომ ადამიანის თავისუფლება არის გადაადგილების
თავისუფლების ვიწრო გაგება, რომელიც ეხება ადამიანის კანონის საფუძველზე
დაკავებას, რომელიც ხორციელდება ჩარევის უფრო მაღალი ინტენსივობით.
მთავარი განსხვავება არის ის, რომ როდესაც ადამიანს აქვს თავისუფლება
აღკვეთილი, მაშინ მას აქვს წართმეული საშუალება გარე სამყაროსთან
ურთიერთობის. მიმოსვლის უფლებით შეზღუდვით ადამიანს არ ვუზღუდავთ
28
დორდის განმარტებით, თავისუფლების აღკვეთის აკრძალვა.
 RarePearlN🌈

გარე სამყაროსთან კონტაქტს, უბრალოდ ვეუბნებით, რომ არ გადაადგილდეს. ანუ

შეიძლება ვუზღუდავდეთ გადაადგილებას, მაგრამ მას აქვს უფლება, რომ გარე
სამყაროსთან იურთიერთოს. ანუ კარანტინის დროს ცხრა საათის მერე სახლიდან
გასვლის დაუშვებლობა იყო მიმოსვლის უფლებაში ჩარევა, რადგან გარე
სამყაროსთან ურთიერთობა შეგვეძლო. თავისუფლების შეზღუდვა იქნება აქციაზე
პოლიცია მანქანაში რომ ჩაგაგდებს29, მძევლად აგიყვანს, დაგაკავებს და ა.შ.

2. ამ უფლებათა შეზღუდვა დასაშვებია მხოლოდ კანონის შესაბამისად,

დემოკრატიულ საზოგადოებაში აუცილებელი სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი
უსაფრთხოების უზრუნველყოფის, ჯანმრთელობის დაცვის ან
მართლმსაჯულების განხორციელების მიზნით.
მიმოსვლის თავისუფლება არის აქტიუალური პანდებიის გამო. შეზღუდვები, რაც
გვქონდა, იყო მე-14 მუხლის. შეზღუდვები ეხებოდა ცხრა საათის შემდეგ გასვლას
სახლიდან, რამდენიმე მუნიციპალიტეტში ვერ შესვლას და ა.შ. მიმოსვლის
თავისუფლება არ არის აბსოლუტური უფლება და შესაბამისად მისი შეზღუდვა
არის დასაშვები, კანონის შესაბამისად, დემოკრატიულ საზოგადოებაში
აუცილებელი სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების
უზრუნველყოფის, ჯანმრთელობის დაცვის ან მართლმსაჯულების
განხორციელების მიზნით. კორონას კონტექსტში ჯანმრთელობის დაცვა არის
ლეგიტიმური. აქ არის ხაზი გასმული კანონის შესაბამისად-ზე. როდესაც
საგანგებო მდგომარეობა გაუქმდა, მთავრობამ განაცხადა, რომ შეზღუდვები
დაწესდებოდა საგანგებო მდგომარეობის გარეშე კონკრეტული სიტუაციის
შესაბამისად. ეს ბევრმა გააკრიტიკა, რადგან მხოლოდ კანონის შესაბამისად არის
შესაძლებელი მიმოსვლის თავისუფლების შეზღუდვა, ანუ ნებისმიერი ახალი
შეზღუდვა, რომელსაც გააკეთებდნენ, თუ საგანგებო მდგომარეობა არ იქნებოდა,
უნდა მიეღოთ კანონი და მის შესაბამისად შეეზღუდათ. „კანონის შესაბამისად“
შეიძლება იყოს მაგალითად ისეთი, რომ თუ კოვიდის შემთვხვევაბის რაოდენობა
მიაღწევს რაღაც რაოდენობას ერთ მუნიციპალიტეტში, ამ მუნიციპალიტეტს
ჩავკეტავთო. ამ შემთხვევაში კანონის საფუძველზე გადაწყვეტს და შესაბამისად
ლეგიტიმური იქნება. აუცილებელია, რომ ნებისმიერი ქმედება, რომელიც ამ
უფლებას ზღუდავ, დაუკავშირდეს კანონს! თანაზომიერების პრინციპშიც
პირველი ზუსტად ის არის, რომ კანონში უნდა იკითებოდეს შეზღუდვა.

3. საქართველოს მოქალაქეს შეუძლია თავისუფლად შემოვიდეს საქართველოში.

ეს იმას ნიშნავს, რომ ვერასდროს, ვერავინ ვერ დაუშლის საქართველოს
მოქალაქეს, რომ საზღვარი გადმოკვეთოს, ვერანაირი საბაბით. კოვიდის დროსაც,
ესეთი რამ არავის მოუფიქრებია, რომ საზღვრები ჩაკეტოს ყველასთვის, მათ
შორის საქართველოს მოქალაქეებისთვისაც. ამის გაკეთება იდეაში
გააუმჯობესებდა ჩვენს სიტუაციას, არც ბევრი ფულის დახარჯვა
დაგვჭირდებოდა სასტუმროებში და არც ვირუსს ჩამოიტანდნენ, მაგრამ ამის
უფლება არ ჰქონდა სახელმწიფოს. შეიძლება რომ ჩამოიყვანო ქართველი და

29
გაგასეირნებს 🤡🤡🤡
 RarePearlN🌈

დააპატიმრო, თუ მაგალითად ის ტერორისტია და დამნაშავეა, მაგრამ ის, რომ

საერთოდ არ შემოუშვა, ასეთი რამ დაუშვებელია. ასევე არის დაუშვებელი
მოქალაქეობის ჩამორთმევა კონსტიტუციურ დონეზე.
ცოტა სხვა შემთხვევაა, როდესაც საქმე ეხება ქვეყნიდან გასვლას. აქ მხოლოდ
შემოსვლა არის ნახსენები, გასვლას არ ეხება ეს მუხლი. ზოგადად, რა თქმა უნდა,
გვაქვს უფლება, ქვეყანა დავტოვოთ, მაგრამ კანონმა შეიძლება დააწესოს
შეზღუდვები ამ შემხთვევასთან. მაგალითად, თუ სისხლის სამართლის პროცესი
მიმდინარეობს შენს წინააღმდეგ, ბრალდებული ხარ, მოწმე ხარ ან რაიმე მსგავს
შემთხვევაში შეიძლება, რომ შეგიზღუდონ ქვეყნიდან გასვლის უფლება. წინა
კონსტიტუციაში ეს უხლი უფრო ვრცელი იყო და ეწერა, რომ საქართველოს
მოქალაქეს უფლება აქვს ქვეყნიდან გავიდეს, მაგრამ ეს შეიძლება შეიზღუდოს
კანონოთო. ახლა ეს აღარ გვიწერია, მაგრამ მაინც უგულისხმება.
ვინც კანონიერად იმყოფება საქართველოში - გამოირიცხება უკანონო მიგრანტები,
რომლებმაც საზღვარი გადმოკვეთეს უკანონო. თუ კანონით გადმოკვეთა
საზღვარი, მაშინ მათ ექნებათ ქვეყნის მთელ ტერიტორიაზე თავისუფალი
მიმოსვლის, საცხოვრებელი ადგილის თავისუფლად არჩევისა და
საქართველოდან თავისუფლად გასვლის უფლება. მიგრანტმა, რომელმაც
უკანონოდ გადმოკვეთა საზღვარი, შეიძლება აღარ ჰქონდეს აქედან თავისუფლად
გასვლის უფლება, რადგან სისხლისსამართლებრივი და ადმინისტრაციული
პასუხისმგებლობა შეიძლება რომ დაეკისროს.

ადამიანის თავისუფლება

ადამიანის თავისუფლების აღკვეთა ძირითადად ხდება სახელმწიფოს მიერ.

შეიძლება ვიღაცამ აგიყვანოს მძევლად, მაგრამ ასეთი რაღაც იშვიათად ხდება.
სახელმწიფო როცა ზდუდავს ადამიანის თავისუფლებას, ეს არის დაკავება.
მუხლი 13
3. ადამიანის დაკავება დასაშვებია კანონით განსაზღვრულ შემთხვევებში კანონით
უფლებამოსილი პირის მიერ. დაკავებული პირი უნდა წარედგინოს სასამართლოს
განსჯადობის მიხედვით არაუგვიანეს 48 საათისა. თუ მომდევნო 24 საათის
განმავლობაში სასამართლო არ მიიღებს გადაწყვეტილებას დაპატიმრების ან
თავისუფლების სხვაგვარი შეზღუდვის შესახებ, პირი დაუყოვნებლივ უნდა
გათავისუფლდეს.
4. პირს დაკავებისთანავე უნდა განემარტოს მისი უფლებები და დაკავების
საფუძველი. პირს დაკავებისთანავე შეუძლია მოითხოვოს ადვოკატის დახმარება,
რაც უნდა დაკმაყოფილდეს.
5. ბრალდებულის პატიმრობის ვადა არ უნდა აღემატებოდეს 9 თვეს.
Miranda rights - სასამართლოში რომ უნდა წარგადგინონ და ისე ტყუილად არავინ
უნდა დაგსაჯოს.
ü კანონით განსაზღვრულ შემთხვევა - სისხლისსმაართლებრივი დანაშაულის
შემთხვევა. მხოლოდ ამ დროს შეიძლება, რომ დააკავო ადამიანი. უნდა
არსებობდეს რაღაც საფუძველი, რომლის მიხედვითაც „სავარაუდოდ“ ეს
დანაშაული შენ ჩაიდინე ან წვლილი მიგიძღვის. როცა ადამიანს ვაკავებთ,
ყოველთვის საუბარია ადამიანის დანაშაულზე. (მერე დაამატა ისიც, რომ
 RarePearlN🌈

იდეაშიო, ადმინისტრაციული სამართალდარღვევაც შეიძლება რომ იყოს

კანონით განსაზღვრული შემთხვევაო.)
ü კანონით უფლებამოსილი პირი - აქ არის გათვალისწინებული ნებისმიერი
საჯარო მოხელე, ის უდნაიყოს აუცილებლად ამ უფლების მატარებელი.
ესეთია მაგალითად საპატრულო პოლიციის თამაშრომელი, ფინანსური
პოლიციის თანამშრომელი და ა.შ.
ორი დღე-ღამეა იმისთვის, რომ პირი წარედგინოს სასამართლოს და თუ
მომდევნო 24 საათშიც არ წარადგენენ, ის უდნა გათავისუფლდეს. ანუ 72 საათში
უნდა გადაწყდეს ამ პირის ბედი. ანუ პირს რომ ვაკავებთ, სამი დღის შემდეგ ანუ
უნდა დავაპატიმროთ, ან უნდა გავანთავისუფლოთ.
ü დაპატიმრება - სასამართლოს მიერ ნათქვამი თავისუფლების აღკვეთა არის
დაპატიმრება, ოღონდ ამასაც ეძახიან წინასწარ პატიმრობასაც. 72 საათის მერე
სასამართლო თუ იტყვის, რომ საქმეს სანამ არ შევისწავლი და არ გამოვიძიებ,
მანამდე უნდა იყოს პატიმრობაშიო, ეს არის ე.წ. წინასწარი პატიმრობა ან
ბრალდებულის პატიმრობა. ბრალდებულის პატიმრობა არ უნდა
აღემატებოდეს 9 თვეს. ანუ ამ დროში სასამართლომ უნდა გადაწყვიტოს
ციხეში გიშვებს თუ არა.
ü დაკავება - სასამართლოში სანამ წარგადგენენ, მანამდე თავისუფლების
შეზღუდვა. ეს შეიძლება გაგრძლდეს მხოლოდ სამი დღე, ამის შემდეგ უკვე
არის ადამიანის ან წინასწარი პატიმრობა, ან გათავისფულება.

სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი

მუხლი 170. დაკავება
1. დაკავება არის თავისუფლების ხანმოკლე აღკვეთა.
2. პირი დაკავებულად ითვლება მიმოსვლის თავისუფლების შეზღუდვის
მომენტიდან. დაკავების მომენტიდან პირი ითვლება ბრალდებულად
ხანმოკლე - კონსტიტუციის მიხედვით 72 საათი მაქსიმუმ.
დაკავების მომენტი - საკონსტიტუციო სასამართლომ იმსჯელა იმის შესახებ, თუ
საიდან აითვლებოდა დაკავების მომენტი. ესეთი საქმე იყო, რომ
ადმინისტრაციული დაკავების მომენტად ითვლებოდა განყოფილებაში
მისვლისას რომ ოქმს მოაწერდა ხელს ადამიანი. ადმინისტრაციულ
სამართალდარღვევათა კოდექსი არის საბჭოთა კავშირის გადმონაშთი, რომელშიც
გადაცდომებზე პოლიციას აქვს უფლება, რომ ადამიანს თავისუფლება აღუკვეთოს
გარკვეული ვადით, მაგალითად ხულიგნობა. ადმინისტრაციული დაკავება
საბოლოო ჯამში არის გასაუქმებელი. ანუ ჩვენ დავუშვათ ნასვამი ადამიანი ქუჩაში
აიყვანა, მიიყვანა განყოფილებაში და სანამ ეს ადამიანი გამოფხიზლდა, მანამდე
ვერ მოაწერა ხელი ამ ოქმს. დაკავების ვადად ითვლიდნენ ოქმზე ხელის მოწერის
დროს. და საკონსტიტუციო სასამართლოში იყო ამაზე დავა, როდიდან უნდა
დაიწყოსო ათვლაო? ეს მნიშვნელოვანია იმიტომ, რომ თუ სასამართლოში
გადავიდა საქმე და მოგისაჯა სასამართლომ თავისუფლების აღკვეთა. მაგალითად
თუ ადმინისტრაციულად მგისაჯეს ორი თვე, აუცილებელია, რომ ის დაკავების
დროც შევიდეს ამ ვადაში. ტექსნიკურად მნიშვნელოვანია ექვსი საათით ადრე
დაიწყება თუ გვიან. საკონსტიტუციო სასამართლომ თქვა, რომ დაკავების
 RarePearlN🌈

მომენტად ითვლება თავისუფლების აღვეთის მომენტიოო. მაშინ ეს ახალი

კოდექსი არ გვაოქნდა და როცა დაიწერა ახალი კოდექსი, აისახა საკონსტიტუციოს
მსჯელობაც. ანუ ქუჩაში რომ გაგაჩერონ და დაგაკავონ, ქუჩაში გაჩერების მომენტი
ითვლება დაკავების მომენტად. და თუ სასჯელი მოგისაჯეს ათი წელი, ამ ათი
წლის ათვლა იწყება ქუჩაში გაჩერებიდააან.

მუხლი 171. დაკავების საფუძველი

1. თუ არსებობს დასაბუთებული ვარაუდი, რომ პირმა ჩაიდინა დანაშაული,
რომლისთვისაც კანონით სასჯელის სახით გათვალისწინებულია თავისუფლების
აღკვეთა, ამასთანავე, პირი მიიმალება ან არ გამოცხადდება სასამართლოში,
გაანადგურებს საქმისათვის მნიშვნელოვან ინფორმაციას ან ჩაიდენს ახალ
დანაშაულს, ან თუ განიხილება „სისხლის სამართლის სფეროში საერთაშორისო
თანამშრომლობის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-16 მუხლის მე-4 პუნქტის
შესაბამისად უცხო სახელმწიფოსგან თანხმობის გამოთხოვის საკითხი,
გამოძიების ადგილის მიხედვით სასამართლოს პროკურორის შუამდგომლობით,
ზეპირი მოსმენის გარეშე გამოაქვს განჩინება პირის დაკავების თაობაზე. ეს
განჩინება არ გასაჩივრდება.

2. პირის დაკავება სასამართლოს განჩინების გარეშე შესაძლებელია, თუ:

ა) პირს წაასწრეს დანაშაულის ჩადენისას ან ჩადენისთანავე;
ბ) პირი დაინახეს დანაშაულის ჩადენის ადგილას და მის მიმართ დაუყოვნებლივ
ხორციელდება სისხლისსამართლებრივი დევნა მისი დაკავების მიზნით;
გ) პირზე, მასთან ან მის ტანსაცმელზე აღმოჩნდა ჩადენილი დანაშაულის აშკარა კვალი;
დ) პირი დანაშაულის ჩადენის შემდეგ მიიმალა, მაგრამ შემდგომ იგი თვითმხილველმა
ამოიცნო;
ე) პირი შესაძლოა მიიმალოს;
ვ) პირი ძებნილია;
ზ) ამ შესაძლებლობას ითვალისწინებს „სისხლის სამართლის სფეროში საერთაშორისო
თანამშრომლობის შესახებ“ საქართველოს კანონი.

4. არ შეიძლება დაკავებულ იქნეს ბავშვის უფლებათა კოდექსის 26-ე მუხლის მე-8

ნაწილით გათვალისწინებული არასრულწლოვანი, გარდა საქართველოს
კანონმდებლობით გათვალისწინებული შემთხვევებისა.
კონსტიტუციაში ჩვენ გვიწერია, რომ ადამიანის დაკავება არის კანონით
განსაზღვრულ შემთხვევებში დასაშვებიო და ეს სისხლის სამართლის პროცესის
კოდექსი არის ამის განმსაზღვრელი.30 ორი ვარიანტია:
1. პირს რომ ვაკავებ, მაშინაც მჭირდება სასამართლო განჩინება - პროკურორი
მიმართავს სასამართლოს, რომ ვიღაცა ადამიანზე არსებობს დასაბუთებული
ვარაუდი, რომ ჩაიდინა დანაშაული და გამოეცი, რომ დავაკავოთ.
2. პირის დაკავება სასამართლოს განჩინება არის არარეალისტური - ასეთი
შემთხვევები არის განმარტებული ამ კოდექსში. მაგალითად, თუ მივედი
დანაშაულის ადგილას და ვნახე მკვდარი ადამიანი და მეორე ისეთი ადამიანი,

30
იდკ, ერთ-ერთი განმსაზღვრელია თუ ერთადერთი.
 RarePearlN🌈

ვისაც პერანგზე აქვს სისხლის კვალი. ამ დროს არაფერს არ ველოდები და

პირდაპირ ვაკავებ.

3. პირის დაკავება სასამართლოს განჩინების გარეშე ნებადართულია მხოლოდ იმ

შემთხვევაში, თუ არსებობს დასაბუთებული ვარაუდი, რომ პირმა ჩაიდინა დანაშაული
და მისი მიმალვის, სასამართლოში გამოუცხადებლობის, საქმისათვის მნიშვნელოვანი
ინფორმაციის განადგურებისა თუ ახალი დანაშაულის ჩადენის საფრთხე თავიდან ვერ
იქნება აცილებული სხვა, ალტერნატიული ღონისძიებით, რომელიც პროპორციულია
სავარაუდოდ ჩადენილი დანაშაულის გარემოებებისა და ბრალდებულის პირადი
მონაცემებისა.
არ არის აუცილებელი პირი დავაკავოთ ყოველთვის, როდესაც საუბარია
დანაშაულზე. დავუშვათ დასაბუთებული ვარაუდი გვაქვს, რომ ვიღაცამ ჩაიდინა
დანაშაული, ეს ავტომატურად არ ნიშნავს იმას, რომ ის უნდა დავაკავოთ. მესამე
ნაწილში არის მითითებული ის გარემოებები, რომლის დროსაც უნდა დავაკავოთ,
სისხლის სამართლის პროცესი ესე უნდა მიმდინარეობდეს, რომ ბრალს რომ
წაუყენებენ, მას არ უნდა ვაკავებდეთ. არც წინასწარ პატიმრობაში არ უნდა
გვყავდეს, თუ განსაკუთრებული შემთხვევა არ არის. თუკი სასამართლო
გადაწყვეტს ამ 9 თვეში, რომ დამნაშავეა, მაშინ კი ბატონო, აღვუკვეთავთ. მაგრამ
მანამდე ეჭვი უნდა იყოს ბრალდებულის სასარგებლოდ. სწორედ ამიტომ,
როდესაც სასამართლო მსჯელობს წინასწარი პატიმრობის შეფარდებაზე, იქაც
მსგავსი რამ არის გათვალისწინებული, რომ სასამართლო წინასწარ პატიმრობას
უფარდებს პირს მაშინ, თუ ეჭვია, რომ ის მიიმალება ან მტკიცებულებებს
გაადანგურებს და ა.შ. სამწუხაროა, რომ საქართველოში თითქმის ყოევლთვის,
ავტომატურად უფარდებენ წინასწარ პატიმრობას. უმეტესად ამ დროს არის
ხოლმე უაზრო მიზეზები, მაგალითად უცხოეთის პასპორტი თუ აქვს
ბრალდებულს, ეს წავა საზღვარგარეთო, ან ვინმე ეყოლება და დამალავსო და ა.შ.
ორგანიზაციები მუშაობენ იმაზე, რომ რაც შეიძლება ნაკლებად იქნას
გამოყენებული წინასწარი პატიმრობა, რადგან ამ ადამიანს მაინც შეეფარდება ეს
პატიმრობა და რა აზრი აქვს?
ნიჰა სირაძის კითხვა: რატომ არ არის იმის პრეზუმფცია, რომ ყველა პატიმარი
გაანადურებს მტკიცებულებებს?
ლევანის პასუხი: იმიტომ, რომ ხშირად შეუძლებელია მტკიცებულებების
განადგურება, რადგან დანაშაულის ადგილს იცავს პოლიცია.

როცა ადამიანს აკავებენ, ის ავტომატურად არის ბრალდებული, თუ ადამიანი არ

არის ბრალდებული, მას ვერ დააკავებ. ბრალდება შეიძლება არ იყოს დადგენილი
დაკავების მომენტში (ორ ვარიანტზე რომ წერია მაღლა, იგივეა). სასამართლოს
განჩინება როცა არის საჭირო, მაშინ არის აუცილებელი ბრალდება, ისე
მოსამართლე არ გამოიტანს განჩინებას. ადგილზე წასრების შემთხვევაში, იქ
ბრალდებას ვერ დაწერს პოლიცია. ამ შემთხვევაში ბრალდება იქნება შემდეგ, ანუ
48 საათში. როცა დაწერენ ბრალდებას, ჩაითვლება, რომ ბრალდებული იყო იმ
მომენტიდანვე, როცა მას წაასწრეს შემთხვევის ადგილას.
მუხლი 174. დაკავების წესი
 RarePearlN🌈

1. თუ არსებობს დაკავების საფუძველი, დამკავებელი მოხელე ვალდებულია

დაკავებულს გასაგები ფორმით შეატყობინოს ეს, განუმარტოს, რა დანაშაულის
ჩადენაშია ის ბრალდებული, და აცნობოს, რომ მას აქვს უფლება ადვოკატზე,
დუმილისა და კითხვებზე პასუხის გაცემისაგან თავის შეკავების უფლება,
უფლება, არ დაიბრალოს დანაშაული, და რომ ყველაფერი, რასაც იგი იტყვის,
შესაძლებელია მის წინააღმდეგ იქნეს გამოყენებული სასამართლოში.
დაუშვებელი მტკიცებულებაა ის განცხადება, რომელიც დაკავებულმა ამ
ნაწილით გათვალისწინებული განმარტების მიღებამდე გააკეთა.
2. დამკავებელმა მოხელემ დაკავებული დაუყოვნებლივ უნდა მიიყვანოს
პოლიციის უახლოეს დაწესებულებაში ან სხვა სამართალდამცავ ორგანოში.
3. თუ არსებობს დასაბუთებული ვარაუდი, რომ დაკავებულს აქვს იარაღი ან/და
აპირებს თავიდან მოიშოროს, დააზიანოს ან გაანადგუროს მტკიცებულების
მნიშვნელობის მქონე საგანი, ნივთიერება ან ინფორმაციის შემცველი სხვა
ობიექტი, დამკავებელ მოხელეს უფლება აქვს, ჩაატაროს პირადი ჩხრეკა ამ
კოდექსის 121-ე მუხლის მე-2 ნაწილით გათვალისწინებული წესით.
4. დაკავების ადგილას მიყვანისთანავე დაკავებული ჯანმრთელობის ზოგადი
მდგომარეობის დასადგენად, მისი მოთხოვნის შემთხვევაში, უნდა შემოწმდეს
ექიმის მიერ და უნდა შედგეს სათანადო ცნობა.
5. დაკავების ვადა არ უნდა აღემატებოდეს 72 საათს. დაკავებიდან არა უგვიანეს 48
საათისა დაკავებულს უნდა გადაეცეს ბრალდების შესახებ დადგენილება. თუ ამ
ვადაში დაკავებულს დადგენილება არ გადაეცა, იგი დაუყოვნებლივ უნდა
გათავისუფლდეს.
6. დაკავების ვადა ითვლება ბრალდებულის პატიმრობის ვადაში

რა ხდება დაკავების შემდეგ:

როცა დააკავებს პოლიცია, არ უნდა ასეირნოს ქუჩებში, პირდაპირ უნდა წაიყვანოს
განყოფილებაში. შესაბამის ოქმს წერენ ხოლმე. ასევე ადამიანს უფლება აქვს, რომ
მოითხოვოს სამედიცინო შემოწმება. ამის მოთხოვნის უფლება არსებობს იმ
მიზეზით, რომ შეიძლება ეჭვი გქონდეთ, რომ პოლიციამ გცემოთ შემდეგ
განყოფილებაში ან დაკითხვისას იძალადონ.

სამოქალაქო და პოლიტიკურ უფლებათა პაქტი

მუხლი 9
1. თითოეულ ადამიანს აქვს თავისუფლებისა და პირადი ხელშეუხებლობის უფლება. არავინ
არ უნდა დაექვემდებაროს თვითნებურ დაკავებას ან დაპატიმრებას. არავის არ უნდა
აღეკვეთოს თავისუფლება, გარდა კანონით გათვალისწინებული საფუძვლისა და
პროცედურისა.
2. თითოეულ პირს დაკავებისას უნდა ეცნობოდეს მისი დაპატიმრების მიზეზები და მის
წინააღმდეგ წაყენებული ბრალდების შესახებ.
3. სისხლის სამართლის ბრალდებით დაპატიმრებული ან დაკავებული ყოველი პირი
დაუყოვნებლივ უნდა წარსდგეს მოსამართლის ან სხვა პირის წინაშე, რომელსაც კანონით
უფლებამოსილია განახორციელოს სასამართლო ხელისუფლება ან უფლება აქვს გონივრული
ვადის მანძილზე მოითხოვოს სასამართლო გარჩევა ან გათავისუფლება. სასამართლო
გარჩევაზე პირის დაკავება ზოგადწესად არ უნდა იქცეს, მაგრამ მათი გათავისუფლება
შეიძლება დამოკიდებული იყოს სასამართლოში გამოცხადების, სასამართლო გარჩევის ყველა
 RarePearlN🌈

სტადიაში გამოცხადებისა და, საჭიროების შემთხვევაში, განაჩენის შესასრულებლად

გამოცხადების გარანტიების არსებობაზე.
4. თითოეულ პირს, ვისაც თავისუფლება აღეკვეთება დაკავების ან პატიმრობის შედეგად,
უფლება აქვს მისი საქმე გაარჩიოს სასამართლომ, რათა სასამართლომ დაუყოვნებლივ
გამოიტანოს გადაწყვეტილება მისი დაკავების კანონიერების ან უკანონო დაკავების
შემთხვევაში გათავისუფლების თაობაზე.
5. თითოეულ პირს, რომელიც უკანონო დაკავების ან პატიმრობის მსხვერპლი გახდა, აქვს
კომპენსაციის უფლება.
თუ კანონის მიერ არ არის დადგენილი დაკავების შემთხვევა, მაშინ დაკავება არის
თვითნებური. ამ პაქტში გვიწერია დაუყოვნებლივ უნდა წარდგეს მოსამართლის
წინაშეო, ანუ არ გვიწერია საათები, ვერ შეთანხმდნენ. სხვადასხვა ქვეყანაში არის
სხვადასხვა დრო გამოყოფილი ამისთვის. უბრალოდ აუცილებელია, რომ იყოს
საერთაშორისო სტანდარტების მიხედვით გონივრული ვადა. ECHR-მა იმსჯელა
იმაზე, თუ რა იყო გონივრული ვადა. იყო ქვეყანა, რომელშიც შვიდი დღე იყო
ასეთი ვადა და მაშინ თქვა, რომ ოთს დღეზე მეტი არ უნდა იყოსო. ერთგვარი
სტანდარტი დაადგინა, რომ ოთხ დღეს არ უნდა აღემატებოდეს დაკავების
დროვო. ჩვენი კონსტიტუცია ამ სტანდარტში თავისუფლად ექცევა.

ევროპის ადამიანის უფლებათა კონვენცია

მუხლი 5
თავისუფლებისა და უსაფრთხოების უფლება
1. ყველას აქვს თავისუფლებისა და პირადი �უსაფრთხოების უფლება. არავის შეიძლება
აღეკვეთოს თავისუფლება, თუ არა კანონით დადგენილი პროცედურის შესაბამისად და გარდა
შემდეგი შემთხვევებისა:
ა. კანონიერი დაპატიმრება უფლებამოსილი სასამართლოს მიერ მსჯავრდებული პირისა;
ბ. კანონიერი დაკავება ან დაპატიმრება კანონის შესაბამისად გაცემული სასამართლოს ბრძანების
შეუსრულებლობისათვის, ანდა კანონით გათვალისწინებული ნებისმიერი ვალდებულების
შესრულების უზრუნველსაყოფად;
ც. პირის კანონიერი დაკავება ან დაპატიმრება, უფლებამოსილი სამართლებრივი ორგანოს წინაშე
მის წარსადგენად, როდესაც არსებობს ამ პირის მიერ სამართალდარღვევის ჩადენის საფუძვლიანი
ეჭვი, ან საფუძვლიანად არის მიჩნეული პირის მიერ სამართალდარღვევის ჩადენის თუ მისი
ჩადენის შემდეგ მიმალვის აღკვეთის აუცილებლობა;
დ. არასრულწლოვნის დაპატიმრება კანონიერი ბრძანების საფუძველზე მასზე აღმზრდელობითი
ზედამხედველობისათვის ან უფლებამოსილი სამართლებრივი ორგანოს წინაშე მის წარსადგენად;
ე. პირის კანონიერი დაპატიმრება გადამდებ დაავადებათა გავრცელების თავიდან ასაცილებლად,
ან სულით ავადმყოფის, ალკოჰოლიკის, ნარკომანისა და მაწანწალის კანონიერი დაპატიმრება;
ფ. პირის კანონიერი დაკავება ან დაპატიმრება, ქვეყანაში მისი უნებართვოდ შესვლის აღსაკვეთად,
აგრეთვე იმისა, ვის მიმართაც ხორციელდება ღონისძიებანი მისი გაძევების (დეპორტაცია) ან
გადაცემისათვის (ექსტრადიცია).
2. დაკავებულ პირს მისთვის გასაგებ ენაზე დაუყოვნებლივ უნდა ეცნობოს მისი დაკავების
მიზეზები და მისთვის წაყენებული ყველა ბრალდება.
3. ამ მუხლის 1-ლი (ც) პუნქტით გათვალისწინებულ დებულებათა შესაბამისად დაკავებული თუ
დაპატიმრებული პირი დაუყოვნებლივ წარედგინება მოსამართლეს ან სასამართლო
ხელისუფლების განსახორციელებლად კანონით უფლებამოსილ სხვა მოხელეს და იგი
აღჭურვილია უფლებით, მისი საქმე განიხილოს სასამართლომ გონივრულ ვადაში ან
გათავისუფლდეს საქმის განხილვის განმავლობაში. ასეთი გათავისუფლება შეიძლება
პირობადებული იყოს სასამართლოში მისი გამოცხადების რაიმე გარანტიით.
4. ყველას, ვისაც დაკავებით ან დაპატიმრებით აღეკვეთა თავისუფლება, აქვს უფლება, მიმართოს
სასამართლოს, რომელიც დაუყოვნებლივ განიხილავს მისი დაპატიმრების საკითხს და ბრძანებს
მის გათავისუფლებას, თუ ეს დაპატიმრება უკანონოა.
 RarePearlN🌈

5. ყველა მსხვერპლს, ვინც ამ მუხლის მოთხოვნათა დარღვევით დააკავეს ან დააპატიმრეს, აქვს

კომპენსაციის ქმედითი უფლება.

უფლების შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზანი:

ლეგიტიმური მიზანი ზოგადად კონსტიტუციაშივე არის მითითებული, მაგრამ ამ

შემთხვევაში არ არის ასე. სახალხო დამცველის საქმეში აქვს მითითებული
სასამართლოს, რომ ლეგიტიმური მიზანი არის მართლმსაჯულების
განხორციელება. ერთ-ერთ საქმეში საკონსტიტუციო სასამართლომ ჩამოაყალიბა
განსაზღვრულობის კონსტიტუციური პრიცნიპი, რომელიც გულისხმობს რომ
აუცილებელია ნორმის შინაარსობრივი სიზუსტე და არაორაზროვნება.
განსაზღვრულობის მოთხოვნა მაშინ დაკმაყოფილდება, თუ კეთილსინდისიერი
განმარტების პირობებში წარმოუდგენელი იქნება ნორმის თვითნებური
განმარტება და გამოყენება. ამ პრინციპს იყენებს სხვა უფლებებზეც.
დაკავება ხდება მაშინ, თუ არსებობს დასაბუთებული ვარაუდი. დასაბუთებულ
ვარაუდს ადრე ერქვა საფუძვლიანი ეჭვი. ამაზე აქვს ნამსჯელი საკონსტიტუციო
სასამართლოს, თუ რა უნდა იყოს გონივრული ეჭვი. საინტერესოა ის, თუ როდის
იღებს გადაწყვეტილებას კანონით უფლებამოსილი პირი, რომ არსებობს
გონივრული ეჭვი კონკრეტული ადამიანის დასაკავებლად. კანონით გაწერილი არ
არის ეს. საკონსტიტუციომაც თქვა, რომ ეჭვი არ არის განსაზღვრულიო, მაგრამ
გაჩნდება თუ არა ეჭვი არის დამოკიდებულია მთელ რიგ ობიექტურ და
სუბიექტურ გარემოებებზეო და დისკრეცია მისცა სამართალდამცავ ორგანოებს.
სასამართლომ თქვა, რომ არ არის აუცილებელი, ეჭვი კანონმდებლობით
განსაზღვროსო. გაწერილი რომ ყოფილიყო კანონმდებლობით ეს ეჭვი,
აუცილებლად იქნებოდა ისეთი შემთხვევა, როდესაც ამ კანონის გარეთაც
იარსებებდა ეჭვი. ანუ ყველა შემთხვევას, როდესაც ეჭვი შეიძლება წარმოიშვას,
ვერ გავწერთ კანონმდებლობით. სისხლის სამართლის კოდექსი რომ შეიცვალა,
ეჭვი შეიცვალა გონივრული დასაბუთებით.
სამი რამ გვაქვს ახალ სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსში:
1. დასაბუთებული ვარაუდი - ეხება დაკავებას. ჩვენ რომ ვამბობთ, რომ
აუცილებელია დანაშაულთან პირის კავშირი, ეს კავშირი უნდა
აკმაყოფილებდეს დასაბუთებულ ვარაუდს. დასაბუთებული ვარაუდიი არის
ფაქტების ან ინფორმაციის ერთობლიობა, რომელიც მოცემული სისხლის
სამართლის საქმის გარემოებათა ერთობლიობით დააკმაყოფილებდა
ობიექტურ პირს, რათა დაესკვნა პირის მიერ დანაშაულის შესაძლო ჩადენა.31
2. ალბათობის მაღალი ხარისხი - გამოიყენება წინასასამართლო სხდომაზე. 72
საათის შემდეგ სასამართლო იღებს გადაწყვეტილებას და თუკი გადაწყვეტს,
რომ არსებობს დასაბუთებული ვარაუდი, ის იწყებს წინასასამართლო
სხდომას. ის ამოწმებს ამ სამქეში არსებული მასალები რამდენად შეესაბამება
რეალობას და რამდენად ლოგიკურია დანაშაულთან პირის კავშირი. აქ იყენებს
ალბათობის მაღალ ხარისხს, რომელიც ვარაუდზე მაღალი სტანდარტია. ის
არის წინასასამართლო სხდომაზე მოსამართლის სახელმძღვანელო
სტანდარტი, რომელიც ეყრდნობა სხდომაზე წარმოდგენილ
31
სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის მესამე მუხლის მეთერთმეტე პუნქტი
 RarePearlN🌈

ურთიერთშეთავსებად და დამაჯერებელ მტკიცებულებათა ერთობლიობას და

საკმარისია ვარაუდის მაღალი ხარისხისათვის, რომ მოცემულ საქმეზე
გამოტანილ იქნება გამამტყუნებელი განაჩენი.32
3. გონივრულ ეჭვს მიღმა - სასამართლოს მიერ გამამტყუნებელი განაჩენის
გამოტანისათვის საჭირო მტკიცებულებათა ერთობლიობა, რომელიც
ობიექტურ პირს დაარწმუნებდა პირის ბრალეულობაში. რამდენიმე
მტკიცებულება არის სავალდებულო, ერთი არ კმარა. ამის შემდეგ
გადაწყვეტილება გამოაქვს სასამართლოს, რომ ვინმეს თავისუფლება
შეუზღუდოს.

თავისუფლების უფლების კავშირი პირადი ცხოვრების უფლებასთან

ჩხრეკა ადამიანის პირადი ცხოვრების უფლებაში ჩარევა არის. როდესაც დაკავების
დროს ხდება ჩხრეკა, ეს არის პირად ცხოვრებაში ჩარევა და არა ადამიანის
თავისუფლებაში. ე.წ. stop and frisk არსებობს, რომელიც არის შეჩერება. ეს
არსებობს კანონმდებლობით. საკონსტიუციო სასამართლოში იყო საქმე,
რომელშიც მოსარჩელე ამბობდა, რომ ეს შეჩერების მექანიზმი არის
არაკონსტიტუციურიო. სასამართლომ დატოვა ეს მექანიზმი, მაგრამ სანამ ამას
იტყოდა მანამდე იმსჯელა იმაზე თუ რომელი მოქმედება რომელ უფლებას
არღვევდა. ჩხრეკა არის სისხლისსამართლებრივი კატეგორია, ხოლო შეჩერება
ადმინისტრაციული. შეჩერებისას ხდება ზედაპირული დათვალიერება. ეს
გულისხმობს ხელებით სხეულის გასინჯვას. ამის შედეგად არკვევენ, ხომ არ
შეიძლება პირს ჰქონდეს რაიმე ისეთი ნივთი, როგორიც არის იარაღი, დანა და ა.შ.
ჯიბეების ამოტრიალება შედის ზედაპირულში, მაგრამ ამას არ მოიაზრებსო,
შეგიძლია უარი უთხრაო.33 ჩხრეკაც და შეჩერებაც არის პირადი ცხოვრების
უფლების დარღვევა და არა თავისუფლების. შუბლაძის საქმეში სასამართლომ
თქვა, რომ შეჩერება იმდენად იდენტურია დაკავებისო, რომ შეიძლება
განვიხილოთ ადამიანის თავისუფლებადო. მიუხედავად ამ მსჯელობისა,
სასამართლომ გადაწყვიტა, რომ შეჩერება არ არის არაკონსტიტუციური.34

სასამართლოში თუ მოსამართლის მიმართ გამოიჩენდი აშკარა

უპატივცემულობას, მას შეეძლო დაეკავებინე რამდენიმე დღითაც.
ნასამართლეობა არ გექნებოდა, მაგრამ უწესრიგობისთვის დაგაკავებდნენ.
ვინაიდან აქ საქმე ეხებოდა დაკავებას, არ ჰქონდა პირს უფლება არც გასაჩივრების,
არც საკუთარი თავის დაცვის. ეს ნორმა გაასაჩივრეს საკონსტიტუციოში და
გაუქმდა, ვინაიდან არ შეიძლება მოსმენა არ გაიმართოსო. ანუ არ შეიძლება რომ
როცა პირს აკავებ, მას თავის დაცვის საშუალება არ მისცე, ამ შემთხვევაში არ
ჰქონდა და შესაბამისად არაკონსტიტუციური იყო.

კონსტიტუცია
მუხლი 13
32
მეცამეტე პუნქტი.
33
ვერ ვაკავშირებ.
34
ასეთ დროსო სურათის გადაღების უფლება წესით და რიგით არ აქვთო, მარტო პირადობის
უქონლობის დროს არის გამონაკლისი, მაგრამ არც მაგ დროს არ უნდა იყოს დასაშვები.
 RarePearlN🌈

6. ამ მუხლის მოთხოვნათა დარღვევა ისჯება კანონით. უკანონოდ

თავისუფლებაშეზღუდულ პირს აქვს კომპენსაციის მიღების უფლება.
რა ხდება თუ ადამიანი უკანონოდ დააკავეს? რა მოხდება თუ პირს დააკავებენ,
წინასწარ პატიმრობას მიუსჯიან და შემდეგ გაამართლებენ? ამაზე იმსჯელა
საკონსტიტუციო სასამართლომ და თქვა, რომ პროკურატურის შეცდომა არ
ითველბა. თუ პროკურატურას რაღაც მტკიცემულებები ჰქონდა და შეიძლებოდა
რომ დამნაშავე ყოფილიყავი და ვერ დაამტკიცა, ამ შემთხვევაში ეს არ არის
უკანონოდ თავისუფლების აღკვეთად. უკანონო გულისხმობს პროცედურულ
ნაწილში უკანონობას. ვადების დაუცველობა, მტკიცებულებების არარსებობა,
არაუფლებამოსილი პირის მიერ დაკავება და ა.შ. არის უკანონო. 35 შეუძლებელია,
რომ 9 თვე ყველანაირი მტკიცებულების გარეშე დაგაკავონ. შეიძლება, რომ ეს
მოხდეს დაკავების შემთხვევაში სამი დღით.
შეიძლება რომ მკვლელიც კი გაუშვა, იმის გამო, რომ ეს სტანდარტი ვერ
დაკმაყოფილდა და უკვე უკანონობაში გადადის. მტკიცების ტვირთი გადადის
პროკურორზე. მთლიანი სისტემა არის აწყობილი ბრალდებულის სასარგებლოდ.
თუ მტკიცებულებათა ერთობლიობა არ მოიპოვა პროკურორმა, რომც გრძნობდეს
რომ ადამიანი დამნაშავეა, მაინც უნდა გაამართლოს.
საკონსტიტუციო სასამართლოში იყო უგულავას საქმე. გიგი უგულავა „ქართულმა
ოცნებამ“ დააკავა და ბრალი წაუყენა. პროკურატურამ ერთი მუხლით დააკავა
გიგი, სასამართლო წინასწარ პატიმრობაში დატოვა და სანამ ვადა ამოიწურებოდა,
ერთი დღით ადრე მეორე მუხლით წაუყენა ბრალი პროკურატურამ და დატოვეს
კიდევ 9 თვით წინასწარ პატიმრობაში. იმ პირველ მუხლზე გაამართლა
სასამართლომ და არ უნდოდათ რომ უგუავა გამოსულიყო, რადგან არჩევნები იყო
და არ აწყობდათ. საკონსტიტუციო სასამართლომ იმსჯელა, განმარტა ნორმა და
თქვა, რომ შეიძლება პირი გვყავდეს წინასწარ პატიმრობაში 9 თვით და 2 დღით
ადრე რაღაცა ახალი გარემოება შევიტყოთ, ახალი ბრალი წავუყენოთ და თავიდან
დავიწყოთ იმ 9 თვის ათვლა, მაგრამ უნდა დამტკიცდეს, რომ ეს ახალი გარემოება
ვერ ეცოდინებოდა პროკურატურას ვერავითარ შემთხვევაში მანამდე.
შესაბამისად, უგულავა გამოუშვეს.

პოლიტიკური პატიმარი

არ არის სამართლებრივი ტერმინი. არც ერთ ქვეყანას, პოლიტიკური პატიმარი,

როგორც კონკრეტული კატეგორია, არ ჰყავს განსაზღვრული. ის არის soft law.
ერთადერთ დოკუმენტში არის ეს ახსნილი, ევროსაბჭოს საპარლამენტო
ასამბლეის მიერ მიღებული რეზოლუცია სომხეთსა და აზერბაიჯანზე. აქ
ნათქვამია, რომ ამ ორ ქვეყანას ჯერ უნდა გამოეშვა პოლიტ. პატიმრები და მერე
მიიღებდნენ ევროსაბჭოში. ამ რეზოლუციაში გაწერა, რა არის პოლიტიკური
პატიმარი. საუბარია, რომ ეს არის ადამიანი, რომელსაც თავისუფლება აღეკვეთა
კონვენციის სტანდარტების გარღვევით, კონკრეტულად გამოხატვის
თავისუფლების გამო, ან პოლიტიკური მიზნებით არის ბრალი წაყენებული და
რეალურად ბრალი არ არსებობს და ა.შ. ეს ნიშნავს იმას, რომ პოლიტიკური

35
აქ იწყება რატისა და ლევანის დიდი დიალოგი ამ მოვლენის მართებულობაზე.
 RarePearlN🌈

პატიმარი არ ნიშნავს იმას, რომ ის არის უდანაშაულო. ეს ტერმინი გულისხმობს

იმას, რომ ადამიანი არის დამნაშავე, მაგრამ გაასამართლეს პოლიტიკური
მოტივით. მაგალითად, სხვა ადამიანებიც იყვნენ იგივე ბრალით, მაგრამ მათ
უფრო ნაკლები მიუსაჯეს და ა.შ. პოლიტიკური პატიმრობა არ გულისხმობს
უდანაშაულობას!

სინდისის პატიმარი

ადამიანი, რომელიც პოლიტიკური მიზნებისთვის არის დაკავებული, მაგრამ თან

უდანაშაულო. ანუ მთლად ანგელოზია სინდისის პატიმარი. ეს ტერმინიც არ არის
სამართლებრივი.
ü კონვენცია
მუხლი 18
უფლებების შეზღუდვათა გამოყენების ფარგლები
დაუშვებელია ხსენებულ უფლებათა და თავისუფლებათა კონვენციით
ნებადართული შეზღუდვების გამოყენება არა იმ მიზნით, რისთვისაც ისინია
გათვალისწინებული.
არ შეიძლება სახელმწიფომ ადამაინის უფლების თავისუფლება შეზღუდოს არა
მართლმსაჯულების, არამედ პოლიტიკური მიზნით. ანუ ეს ნორმა პოლიტიკურ
და სინდისის პატიმრებს მიემართება, მაგრამ ამ სახელებს არ ამბობს. თუ მე-18
მუხლის დარღვევა დადგინდა, ევროპული სასამართლო ამბობს, რომ ადამიანი
არის პოლიტიკური პატიმარი, მაგრამ ამ ტერმინს არ ასახელებს. მერაბიშვილის
საქმე იყო, რომელზეც დადგინდა მე-18 მუხლის დარღვევა. სასამართლო ვერ
იტყოდა იმას, რომ მერაბიშვილი პოლიტიკური პატიმარიაო, რადგან ეს ტერმინი
არ არსებობს, მაგრამ შინაარსი ზუსტად იგივე ახსნა, რაც პოლიტ. პატიმრის
შინაარსშია.

Story time: ერთხელ ჰვენმა გახარიამ ბრძანება გასცა, რომ უდანაშაულო

ადამიანებისთვის რეზინის ტყვიები ესროლათ. იმდენად საოცარი მოვლენა იყო,
რომ „პარლამენტში შევიდეთ“ ხალხს კი არ დაუმიზნეს, არამედ აბსოლუტურად
ყველას <3 სპეც რაზმმა უნდა იცოდეს აქციის დაშლა, უნდა იცოდეს, რომ აქციაზე
გადაცდომა თუ ხდება, მთელ რუსთაველის გამზირს კი არ დაუმიზნოს ტყვია და
თვალები დასთხაროს ყველას, ის გადაცდომა აღმოიფხვრას, მაგრამ რევიცით,
იქნებ ზემოდან გასცეს ამგვარი ბრძანება. 36 სპეც რაზმი, რომელიც თვალს
დათხრის უდანაშაულოებს და სისხლის სამართლებრივად არ გაასამარლებ, აქანე
რაღაც ფუნდამენტური პრობლემაა. რეზინის ტყვიების გამოყენება არ იყო საჭირო.
ლეგიტიმური მხოლოდ იმ შემთხვევაში იქნებოდა, თუ ყველა მოინდომებდა
პარლამენტში შესვლას. მაგრამ, არაუშავს, გაჰარია ჰემი პრემიერია, მან კორონასგან
თავი დაგვაღწევინა, ჰემი სიმპატიური პრემიერი, ჰემი ბიჭი, ჰენი იმედი გვაქვს,
საქართველო უჰენოდ არაფერია <33333333333
ეს გული ჰემს პრემიერს <3

36
თუ ვიცით?
 RarePearlN🌈

რელიგიის თავისუფლება

საქართველოს კონსტიტუცია

მუხლი 16. რწმენის, აღმსარებლობისა და სინდისის თავისუფლებები

1. ყოველ ადამიანს აქვს რწმენის, აღმსარებლობისა და სინდისის თავისუფლება.
2. ამ უფლებათა შეზღუდვა დასაშვებია მხოლოდ კანონის შესაბამისად,
დემოკრატიულ საზოგადოებაში აუცილებელი საზოგადოებრივი უსაფრთხოების
უზრუნველყოფის, ჯანმრთელობის ან სხვათა უფლებების დაცვის მიზნით.
3. დაუშვებელია ადამიანის დევნა რწმენის, აღმსარებლობის ან სინდისის გამო,
აგრეთვე მისი იძულება გამოთქვას თავისი შეხედულება მათ შესახებ.

აღმსარებლობა
იგივე რელიგია. ეხება რომელიმე რელიგიის რწმენას. აღმსარებლობა არის
მაგალითად როცა ვინმე ქრისტიანია.
რწმენა
მოაზრებს არარელიგიურ რწმენებსაც. მოიცავს არა მხოლოდ აღმსარებლობას,
არამედ არარელიგიურ რწმენებსაც. არარელიგიურის მაგალითად შეიძლება
განიხილოს პაციფიზმი. ვეგანიზმიც შეგვიძლია რწმენის ქვეშ განვიხილოთ
რწმენის ქვეშ, უფრო თავისუფალი განვითარებაა, მაგრამ აქაც შეიძლება გაყვანა.
ყველაფერი, რაც სტანდარტული, რელიგიური რწმენა არ არის, გავიყვანთ არა
აღმსარებლობაში, არამედ რწმენაში.
სინდისი
შინაგანი აღქმა კონკრეტული მოვლენის ან ზოგადად ცხოვრების მიმართ.
სინდისის თავისუფლება გულისხმობს მორალურად თავისუფლებას. აქ უკვე
ვცდებით რწმენას და აღმსარებლობას. ადამიანს ვაძლევთ უფლებას, რომ
გადაწყვიტოს ყველაფერი შინაგანი ხმის მიხედვით, თვითონ განსაჯოს რა არის
კარგი, რა არის ცუდი, თვითონ იქონიოს აზრი...

ფორუმ ინტერნუმი და ფორუმ ექსტერნუმი

რწმენის თავისუფლება არ არის აბსოლუტური:

ფორუმ ინტერნუმი - შინაგანი რწმენა. აბსოლუტურად დაცულია. ანუ რეალურად,
შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ფორუმ ინტერნუმი არის არააბსოლუტური უფლების
აბსოლუტური ნაწილი. ცალკე გამოყოფილი ფორუმ ინტერნუმი არ არსებობს.
ფორუმ ექსტერნუმი - რწმენის გამოვლენა.
 RarePearlN🌈

ცალკე ვერ გამოვყოფთ ფორუმ ინტერნუმს, რადგან ზღვარი სად გადის, ამის
დადგენა არის შეუძლებელი. ადამიანი, რომელიც ჯარში არ მიდის, რადგან
პაციფიზმი უკრძალავს იარაღის ხელში აღებას, ეს იქნება ფორუმ ინტერნუმში
ჩარევა, როგორც სასამართლომ აღნიშნა რეზერვის საქმეზე. თუ პირის რწმენა
ამბობს, რომ იარაღი ხელში არ უნდა აიღო და შენ აიძულებ რომ აიღოს, ესეიგი
ინტერნუმში ერევი. ადრე არ არსებობდა ჩვენთან ე.წ. ალტერნატიული სამხედრო
სამსახური, ნებისმიერი მოქალაქე ვალდებული იყო წასულიყო ჯარში. ეს
პაციფისტები, იეჰოველები იყვნენ ვალდებულები რომ აეღოთ იარაღი ხელში და
წასულიყვნენ ჯარში. სასამართლომ დააკვნა ზუსტად ის, რომ აქ არსებობდა
ფორუმ ინტერნუმში ჩარევა. ეს რომ იყოს სტანდარტული აბსოლუტური უფლება,
მაშინ სასამართლო არ იმსჯელებდა ლეგიტიმურ მიზნებზე, მაგრამ აქ
სასამართლომ იმსჯელა. მაგალითად წამებაზე ლეგიტიმურ მიზნებზე მსჯელობა
არ არსებობს, რადგან წამებას ლეგიტიმური მიზნები არ აქვს, რადგან
აბსოლუტური ულებაა. ამ შემთხვევაში კი იმდენად რთულია ფორუმ ინტერნუმს
და ექსტერნუმს შორის ხაზის გავლება, რომ მაინც გვიწევს ლეგიტიმურობაზე
მსჯელობა. ანუ სტანდარტულად ხდება ლეგიტიმური მიზნის და
პროპორციულობის განხილვა. სასამართლო ამ საქმეში ამბობს, რომ კი არისო ეს
ფორუმ ინტერნუმი აბსოლუტურიო, მაგრამ მისი გამოვლინებები შეიძლება იყოს
შეზღუდულიო. მაგალითად რელიგიის ერთ-ერთი მოძღვრება რომ იყოს
ადამიანის მკვლელობა, მაშინ ეს არის ფორუმ ინტერნუმის ნაწილი და თუ ამაზე
ადამიანი ფიქრობს და მსჯელობს, ამაში ვერ ჩავერევით, მაგრამ მისი გამოხატვა
და ქმედება უკვე ექსტერნუმია და უნდა ჩავერიოთ. ანალოგიურად, რომ ავიღოთ
იარაღის ხელში აღების საქმე, იქ შეგვიძლია ვიმსჯელოთ, რომ იარაღის ხელში
დაჭერა ექსტერნუმია, რადგან გამოვლინებაა, მაგრამ მაინც ფორუმ ინტერნუმად
არიქვეს. ანუ ადამიანს თუ აძალებ იმის გაკეთებას, რაც მის დოგმას
ეწინააღმდეგება, ეს ფორუმ ინტერნუმში ჩარევაცაა, არა მხოლოდ ფორუმ
ექსტერნუმში. ანუ საბოლოოდ, გამოდის, რომ ეს ინტერნუმიც აღარ არის
აბსოლუტური. იმის გამო, რომ მათი გამიჯვნა არის ძალიან რთული, არსად არ
გვიწერია ცალ-ცალკე.

ჩამომითვალეთ აბსოლუტური უფლებებიო, რომ გვკითხავს, ვერ ვეტყვით ფორუმ

ინტერნუმს. არის აბსოლუტურად აღარებული ეს ინტერნუმი, მაგრამ თან არ არის
რაააა, ქომფლიქეითიდ ნიუუ.

ჰემი ნინი ქანთარიას კითხვა: ანუ საბოლოოდ ზღვარი ქმედებაში გადის, ხომ?
პასუხი: მარტივად რომ ვთქვათ, გადის გამოხატვაში. მაგრამ საკონსტიტუციო
რაღაცებს, რაც ქმედებაშ გადადის, მაინც განიხილავს ინტერნუმად, მაგალითად
იარაღის არებას, რადგან იმდენად მნიშვნელოვანია ესო, რომ ფორუმ
ექსტერნუმში კი არ ვერევითო, ფორუმ ინტერნუმშ ვერევითო. ანუ ზოგიერთი
გამოვლინების კუთხითაც ვერევით ინტერნუმში.

სტანდარტული ფორუმ ექსტერნუმი იქნება პროზელიტიზმი, როცა ქუჩაში

დადიხარ და მოუწოდებ ადამიანს ჩემი ღმერთი იწამეო. ეს უეჭველი არის
ექსტერნუმის ნაწილი.
 RarePearlN🌈

ეკლესიაში რა ხდება, ეს არის ფორუმ ინტერნუმიო, ამას ამბობენ, გამომდინარე

იქიდან, რომ ეკლესიის შიგნით ხდება და შესაბამისად არავის იქ არ ესაქმებაო.
მაგრამ მეორეს მხრივ, მღვდელი რომ იქ რაღაც სისულელეს ქადაგებდეს, რომ
ბავშვები დავხოცოთო37, აქ უკვე ინტერნუმზე ხომ ვერ ვისაუბრებთ, რადგან ეს
უკვე არის სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობა, არის მოწოდება
მკვლელობის მიმართ.
ანუ არის მომენტები, როცა მარტივია გამიჯვნა, არის შემთხვევები, როცა ეს ორრი
ერთმანეთზეა გადაჯაჭვული.

რელიგიას აქვს როგორც პოზიტიური, ასევე ნეგატიური ვალდებულებები.

რელიგიის თავისუფლება მოისაზრებს ასევე უფლებას, უარი თქვა რელიგიაზე.
ყველა სახლემწიფოსი ასე მარტივად არ არის რწმენის შეცვლის საკითხი.
მაგალითად არის სახელმწიფოები, რომლებშიც პასპორტშია მითითებული
რწმენა, მაგალითად ლიბანი. ლიბანი არის სექტარული სახელმწიფო, სადაც
ყველაფერი გადანაწილებულია რელიგიური კუთხით. პასპორტშივეა იქ
მითითებული ადამიანი ქრისტიანია, მუსლიმანია თუ ვინ არის. ამის მიხედვით
ირჩევენ პარლამენტის წევრებს, მუსლიმანები მუსლიმანს, ქრისტინაბები -
ქრისტიანს. მუსლიმანთა სამოქალაქო საქმეები ისლამური სამართლით
რეგულირდება, ქრისტიანთა - ქრისტიანული და ა.შ.
იმის მიხედვით, რამდენი წევრი ჰყავს, ბევრ ქვეყანაში კონკრეტული რელიგიური
ორგანიზაციები იღებენ გარკვეულ ბენეფიტებს. პოლონეთში კათოლიკურ
ეკლესიას აქვს ე.წ. სია, რომელიც გულისხმობს, რომ ყველა ბავშვი, რომელიც
წლინახევრისას მონათლეს, ითველება ამ ეკლესიის წევრად. შესაბამისად, როცა
წევრების რაოდენობას წარადგენს, ყველა ამ ადამიანს ათვლის, შესაბამისად,
უფრო დიდწილ შეღავათებს იღებს. არ იყო ეკლესიაში გაწერილი მექანიზმი
რელიგიის ანულირებაზე და ამ ადამიანებს აღარ ქონდათ უფლება რომ
შეეცვალათ რელიგია.

პრობლემური საკითხები

ბავშვების უფლებებში გვაქვს სხვანაირი უფლებები. არსებობს ბავშვთა

უფლებების კონვენცია, რომელშიც წერია, რომ ბავშვთა უფლებები არის
სახეცვლილი, რადგან მისი უფლებაუნარიანობა ოდნავ უფრო დაბალია. ამიტომ აქ
არის ამოსავალი წერტილი მშობლის უფლებაუნარიანობა, გაზარდოს ბავშვი მისი
მსოფლმხედველობის შესაბამისად. ამ უფლებაზე ხელი აქვს მოწერილი
საქართველოსაც. შესაბამისად, როცა ვსაუბრობთ ნათლობაზე, ლოგიკურია, რომ
აქ ხდება მის უფლებაში ჩარევა, მაგრამ სანამ ის 18 წლის გახდება, ბავშვის
რელიგიას, ცხოვრების წესს, ყველაფერს მეტნაკლებად განსაზღვრავს მშობელი.
ანუ სახელმწიფო ვერ ჩაერევა მშობლის უფლებაში, მონათლოს ბავშვი, გაზარდოს
ისე, როგორც უნდა და ა.შ. სასამართლოს არსად უთქვამს, რომ არ შეიძლება
ბავშვის მონათვლაო.
განათლებაზე გადაწყვიტეს, რომ ყველა ბავშვმა უნდა მიიღოს საბაზისო
განათლება. ეს არის პრობლემური საკითხი. აშშ-მ არ მოაწერა ხელი ამ აქტს,
37
აქ ტაბურეტკები უფრო ჯდებოდა, ლევან კაი რაააააა
 RarePearlN🌈

რადგან თვლის, რომ homeschooling ჩვეულებრივი რამეა და შესაბამისად არ უნდა

ჩაერიოს მშობლის უფლებაში, აირჩიოს სწავლების მეთოდი. იქ ეს სწავლის
უფლება არის გადატანილი შტატების უფელბაოსილებაზე. საქართველო, როგორც
ხელისმომწერი ამ კონვენციის, ვალდებულია, რომ ბავშვის სკოლაში სიარული
უზრუნველყოს.
საერთაშორისო სტანდარტებით, homeschooling არ არის მიღებული. ეს არის
მხოლოდ ამერიკის სტანდარტი. თუმცა იგივე გამოხატვის თავისუფლება
აღიარებულია ბავშების, ოღონდ შეზღუდული ფორმით. ბავშვს უფლება აქვს, რომ
დაიჩივლოს იმაზე, თუ მშობელი ბავშვს როგორ ექცევა და სახელმწიფო
ვალდებულია, რომ ეს მხედველობაში მიიღოს.
ამერიკა კიდევ იმიტომ არ აწერს ბავშვთა უფლებათა კონვენციას ხელს, რომ მისი
მუხლი განვმარტოთ ისე, რომ ბავშვის ცემა არ შეიძლებოდეს. კომიტეტმა ტქვა,
რომ ეს ასევე მოისაზრებს მშობლის მიერ ბავშვის დასჯას თუნდაც დისციპლინის
მიზნით და თუნდაც თავის წამორტყმის ფორმით. აშშ ფიქრობს, რომ ესეც
შტატების გადასაწყვეტია და მშობლებს უნდა ჰქონდეს ბავშვის დასჯის უფლება.
ნუ ფსიქიკა და ჯანმრთელობა არ უნდა შევურყიოთო, მაგრამ წამორტყმა და
ყურის აწევა ნიჩიო. მოკლედ, არის სახელმწიფოები, რომლებშიც ფიქრობენ, რომ
ეს არის მშობლის პრივილეგია. ამერიკის რადიკალ-კონსერვანტებიც ამას
ფიქრობენ. Homeschoolingზეც იგივე არგუმენტია, ოჯახის საქმეაო.

საკონსტიტუციო სასამართლოს მსჯელობაში იგივე სტანდარტულ რაღაცებს

ვნახავთ, რომ რელიგიის თავისუფლებაში ჩარევა იწვევს ღირსების ნორმა-
პრინციპის დარღვევას.

შეზღუდვა

საზოგადოებრივი უსაფრთხოება წერია აქ და არა სახელმწიფო უსაფრთხოება. ამ

უფლებაში ესეც საყურადღებოა. ტერორიზმის შემდგომ, 11 სექტემბრის შემდეგ,
სახელმწიფოებს გაუჩნათ სურვილი, რომ დაემატებინათ ეს სახელმწიფო
უსაფრთხოებაც, კონკრეტულად მუსლიმანთა უფლებების შეზღუდვა, იმ
შემთხვევაში, თუ ისინი დაადგენდნენ კავშირს კონკრეტული რელიგიის
ქადაგებასა და ტეორტიზმს შორის. სახელმწიფო უსაფრთხოება საკმაოდ
ბუნდოვანი ტერმინია და სასამართლომ თქვა, რომ ეს არასწორია ამ უფელბის
კონტექსტშიო. სახელმწიფო უსაფრთხოება იმდენად მნიშვნელოვან ინტერესს
უკავშირდება, რომ მისი საფუძვლით შეიძლება რამდენიმე უფლების შეზღუდვა,
როგორიც არის მაგალითად სამართლიანი სასამართლო, პირადი და ოჯახური
ცხოვრება, შეკრების და გაერთიანების თავისუფლება და მიმოსვილს
თავისუფლება. მაგრამ რელიგიას ვერ შევეხებით ამ კუთხით. ანუ თუ გვაქვს ეჭვი,
რომ ვირაც არის ტერორისტი, ამ შემთხვევაში შეიძლება შევუზღუდოთ
გადაადგილება, მისი მოსმენა დავიწყოთ, შეკრებები ავუკრძალოთ, მაგრამ არ
შეიძლება მივიდეთ ეკლესიაში და ვთქვათ, რომ აი ეხა მე ამ მეჩეთს დაგიკეტავ.
ეს მიდგომა არის გაკრიტიკებული, მაგრამ დღევანდელი ადამიანის უფელებათა
სტანდარტი მაინც ესაა. ანიუ, კონტრტერორისტულ კონტექსტში ვერ ჩავერევით
რელიგიის თავისუფლებაში, მაგრამ სხვა უფლებებში კი ბატონი. იმისი დაშვება,
 RarePearlN🌈

რომ დავუშვათ კონტერორისტული კუთხით ჩარევა, გააღვივებს ანტიისლამურ

მოძრაობებს. მეორე მხრივ, თუკი მღვდელი ან მოლა ან ვინმე ეგეთი ქადაგებს
რადიკალიზმს და ტერორიზმს, სახელმწიფო ვალდებულია ჩაერიოს ამაში, სხვათა
უფლების დაცვის გამო, რადგან აქ გვიწერია სხვათა უფლებები. თუკი ვადგენთ,
რომ რომელიმე ეკლესიაში ან მეჩეთში ხდება სხვათა უფლებების დარღვევა,
შეგვიძლია ჩავერიოთ. მაგრამ მხოლოდ იმიტომ, რომ ეს რელიგია ხელს უწყობს
ვიღაცის რადიკალიზებას, ესეთი მსჯელბა არ შეიძლება. მსგავსი რამ აქვს პაქტის
კომიტეტს, რომ დაუშვებელია რელიგიის შეზღუდვა ეროვნული
უსაფრთოებისთვის ან დაუშვებელია მისი სეზღუდვა დანაშაულის თავიდან
ასაცილებლად. ტერორიზმის 80% ხდება მაშინ, როდესაც ხდება მუსლიმანთა
რადიკალიზებიო, ეს რომ მოროშოს ვიღაცამ და დააყოლოს, რომ მოდი დავხუროთ
ყველა მეჩეთიო, ეს იქნება აბსოლუტურად მიუღებელი. ანუ სანამ ჩვენ ვერ
ვნახავთ სხვათა უფლებების იდენტიფიცირებას, რომელსაც ლახავს ვიღაცის
რელიგიის თავისუფლება, მანამ ვერ სევეხებით რელიგიურ თავისუფლებას. არის
ამის კრიტიკაც, რომ ნებისმიერი რელიგია უშლის საზოგადოებრივ უსაფრთხობას
ხელს, მაგრამ ეს არ არის მეინსტრიმ38 აზრები.
რელიგიის თავისუფლება ადამიანის უფლებათა დეკლარაციის ნაწილი იყო და ეს
იყო კონსესუსის შედეგი ისეთი სახელმწიფოებზე, როგორებიც არის ირანი და
საუდის არაბეთი. ეს უფლება მიიჩნევა ბევრი სახელმწიფოსთვის ძალიან
მნიშვნელოვან უფლებად.

კონკორდატი

მუხლი 8. სახელმწიფოსა და საქართველოს სამოციქულო ავტოკეფალური

მართლმადიდებელი ეკლესიის ურთიერთობა
რწმენისა და აღმსარებლობის თავისუფლებასთან ერთად სახელმწიფო აღიარებს
საქართველოს სამოციქულო ავტოკეფალური მართლმადიდებელი ეკლესიის
განსაკუთრებულ როლს საქართველოს ისტორიაში და მის დამოუკიდებლობას
სახელმწიფოსაგან. საქართველოს სახელმწიფოსა და საქართველოს სამოციქულო
ავტოკეფალური მართლმადიდებელი ეკლესიის ურთიერთობა განისაზღვრება
კონსტიტუციური შეთანხმებით, რომელიც სრულად უნდა შეესაბამებოდეს
საერთაშორისო სამართლის საყოველთაოდ აღიარებულ პრინციპებსა და ნორმებს
ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათა სფეროში.
აქ არის სიმბოლურად აღიარებული მართმადიდებლური ეკლესიის როლი.
ევროპულ სასამართლოსაც და საკონსტიტუციოსაც უმსჯელია ამაზე და ესეთი
სტანდარტია, რომ ეს სიმბოლური აღიარება არ არის თანასწორობის და რელიგიის
თავისუფლებაში ჩარევაო. მაგიტომ იყო იგივე საგადასახადო შეღავათები რომ
სხვებსაც დაუმტკიცეს. კონკორდატი კი არ არისო პრობლემაო, ის არის პრობლემა
რომ სხვა ორგანიზაციებს არ აქვთ იგივე შესაძლებლობებიო. სხვა ქვეყნებშიც არის
ესეთი რაღეცები. იგივე დიდ ბრიტანეთში, სახელმწიფო მეთაური ეკლესიის
მეთაურია. საქართველოში პატრიარქი რომ იყოს სახელმწიფო მეთაური.
დედოფალი არის პატრიარქიც იქ. ეს ბრიტანეთს ხელს არ უშლის იმაში, რომ

38
როგორე სეტყვებეაააააა
 RarePearlN🌈

ჰქონდეს სახელმწიფო, რომელშიც დაფასებულია რელიგიის თავისუფლება. ის,

რომ ბრიტანეთში არის ამგვარი რაღაც, ეს არის სიმბოლური. ჩვენი კონკორტადიც
და ეს მერვე მუხლიც არის სიმბოლური.39

პაქტი
მუხლი 18
4. წინამდებარე პაქტის მონაწილე სახელმწიფოები კისრულობენ ვალდებულებას
პატივი სცენ მშობელთა და, შესაბამისად კანონიერი მეურვეების თავისუფლებას
საკუთარი მრწამსის შესაბამისად უზრუნველყონ თავიანთი ბავშვების
რელიგიური და ზნეობრივი აღზრდა
აქაც კი აღნიშნულია მშობლების უფლება ბავშვზე ისევე, როგორც ბავშვთა
უფლებების კონვენციაში.

ლიბანში არ არის არც სამოქალაქო ქორწინება, ან ეკლესიამ უნდა დააქორწინოს

წყვილი ან მეჩეთმა და ა.შ. ამიტომ ეს პრობლემური ხდება და სტანდარტებს არ
შეესაბამება. რადგან როცა არ შეგიძლია გადანათლდე სხვა რელიგიაზე, ვერც შენს
პარტნიორთან გაიწერ ჯვარს. აქაც ეს ჯვრისწერა „ლამაზი ცერემონიააო“ 40 და
მაგიტო ინათლება ბევრიო, თორე თუ მონათლული არ ხარ ჯვარს არ დაგწერენო.

რელიიგიის ჩარევა თანასწორობაში

საქართველოს კანონი დისკრიმინაციის ყველა ფორმის აღმოფხვრის შესახებ

მუხლი 5. ამ კანონის ინტერპრეტაციის წესი და ფარგლები
1. ამ კანონის არცერთი დებულება არ შეიძლება განიმარტოს ისე, რომ იგი
გულისხმობდეს რელიგიური გაერთიანებისათვის რელიგიის თავისუფლებიდან
გამომდინარე უფლებების (მათ შორის, რელიგიური მსახურების უფლების)
შეზღუდვას, იმ პირობით, რომ ამ უფლებებით სარგებლობა არ ხელყოფს საჯარო
წესრიგს, საზოგადოებრივ უსაფრთხოებას ან/და სხვათა უფლებებს.
2. ამ კანონის არცერთი დებულება არ შეიძლება განიმარტოს ისე, რომ იგი
ეწინააღმდეგებოდეს საქართველოს კონსტიტუციასა და „საქართველოს
სახელმწიფოსა და საქართველოს სამოციქულო ავტოკეფალურ
მართლმადიდებელ ეკლესიას შორის“ კონსტიტუციურ შეთანხმებას.
მართმადიდებლურ ეკლესიას ჩვენ ვერ ვუჩივლებთ სასამართლოში თუ
მაგალითად მღვდელი გვინდა რომ გავხდეთ. კი არღვევს დისკრიმინაციულ
კანონს, მაგრამ ვერ ვუჩივლებთ, რადგან გამონაკლისია. ეს არ ეხება მარტო
მართმადიდებელ ეკლესიას, ზოგ რელიგიაში მაგალითად ქალებს იმავე ოთახშიც
კი არ შეუძლიათ შეხვლა, რომელშიც კაცები ლოცულობენ. ანუ ის, რაც ხდება
ეკლესიაში, არის ამ კანონის მიღმა, რა თქმა უნდა თუკი არ ხელყოფს საჯარო
წესრიგს, საზ. უსაფრთხოებას. ჩვენ შეგვიძლია ვამტკიცოთ, რომ ვიღაც თუ
გახდება მღვდელი, დაგვერხევაო. მაგრამ აქ ძირითადად არის აქცენტი ფორუმ
ექსტერნუმზე, მაგალითად თუ მღვდელი უკრძალავს ქალებს სკოლებში

39
მადლიერი.
40
<333333333333
 RarePearlN🌈

სიარულს. ანუ თუ არარელიგიურ საკითებში გადავდივართ. იქ მაგალითად, თუ

ჯერ კაცები უნდა ეზიარონ და შემდეგ ქალები, ეს არის განსხვავებულ მოპყრობა,
მაგრამ ამაზე ვერ ვიჩივლებთ. პრობლემური ხდება იმ შემთხვევაში, თუ
კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლია. აქ არსებობს ჩვენი უფლება, რომ
შევიმეცნოთ რაღაც ძეგლი. ხევსურეთშიც და ეგეთ ადგილებშიც არის ასეთი
შემთხვევები. საინტერესოა ისიც, სად მთავრდება ამ ნორმის მოქმედება.
მეორე დებულებაში ნამეტანი დებილობა წერია. კონსტიტუციაში წერია, რომ
კონკორდატი უნდა შეესაბამებოდეს საერთაშორისო დონით აღიარებულ
უფლებებსო, მაგრამ აქ მაინც ჩაამატეს იმიტომ, რომ საპატრიარქო ვენებს იჭრიდა.

დისკრიმინაციის კანონი ერთიანად მიემართება კერძო და საჯარო უწყებებს. როცა

კერძო უწყება რელიგიური მოსაზრეებების გამო ახორციელებს დისკრიმინაციას,
ევროპული იურისდიქციის მიღმა, ეს საკითხი არის ძალიან საკამათო.
კონკრეტულმა ბიზნესმა რომ თქვას, რომ კაცებს აქვთ მარტო ჩემთან შემოსვლის
უფელბა და ქალებს არაო და ეს გაამართლოს რელიგიური გრძნობებით. ამისი
მაგალითი არის მასტერფისის, ნამცხვრის საქმეო.41 ფორუმ ინტერნუმსი ჩარევაა
გამოცხობაო, ასე უთქვამს იმ კონდიტერს. კონდიტერის ნებისმიერი ტორტი იყო
არტი და არტისტული გამოხატვა არის დაცულიო, რწმენა არის ვისი ქორწილის
მწამს და ვისი არაო. ამ საქმეში კონდიტერი დააბულინგეს. ისეთი კითხვები
დაუსვეს და ისე აგრესიულად დაწერეს ეს საქმე, რომ კონდიტერმა მთელი ეს საქმე
დააფუძნა პროცედურულ დარღვევებს. რეალურად პასუხი არ გასცა უზენაესმა
სასამართლომ, შეუძლია თუ არა კერძო ბიზნესს რელიგიური გრძნობების გამო
დისკრიმინაცია განახორციელონო. ფაქტიურად ამ კაცს დასცინოდნენ და
აბულინგებდნენ და აქამდე ეს საქმე ნეიტრალურად არ ყოფილა განხილულიო და
წინა გადაწყვეტილებებს ვაუქმებ და ვშლიო.
ამ კითხვას პასუსი გასცა ECHR-მა და საკონსტიტუციომ. ჩვენ ჩემთხვევაში ასეთი
რამ რომ მოხდეს, ქორწინება დაშვებული კი არ არის, მაგრამ რომ იყოს ოდესმე 42,
სასამართლო კონდიტერს გაამტყუნებდა, რადგან რელიგიური მოსაზრებები ჩვენი
კანონმდებლობით აკრძალულია ასეთ დროს. როცა ბიზნესი ხარ ვალდებული ხარ,
რომ მოემსახურო თანაბრად ყველას. დაბადების დღეზე რასისტს უფლება აქვს
შავკანიანი არ დაპატიჟოს, მაგრამ კაფეში არ შემოუშვა, ოეეეეეეე.

ჰიჯაბის საქმეები

ლეილა შაჰინი
მიხედულობის ზღვარი ჰქონდა თურქეთს და კი იცით, რა დებილობაც მიქარეს.
ევროპის სასამართლოს ქეისი. ევროპის სასამართლო უმეტესად დაფუძნებულია
კონსესუსის სამართალზე, რადგან სავალდებულოა. ანუ ცდილობს არ მოახვიოს
თავს სახელმწიფოს ისეთი რაღაცები, რაც არ არის შეთანხმებული ყველა
ქვეყანაში.

41
ამ საქმის ამოწერას აღარ ვაპირებ, ნერვი აღარ მაქვს იმდენად შემაღონა.
42
ჰა ჰა ჰა
 RarePearlN🌈

ჰუდოიბერგანოვა
ქალი უზბეკეთში, რომელსაც აუკრძალა ჰიჯაბის ტარება და აქ ითქვა, რომ
უზბეკეთმა დაარღვია უფლებაო. ევროპის კომიტეტი. ეს სასამართლო არის
სარეკომენდაციო და შესაბამისად თავს უფრო მეტის უფლებას აძლევს.
დაჰლაბი
მუსლუმანი ქალი შვეიცარიაში, რომელიც მუშაობდა სკოლაში და ეკეთა ჰიჯაბი.
მშობლებმა უჩივლეს და კომიტეტმა ეს ქალი გაამტყუნა. მსჯელობა გაამართლა
გენდერის თემების კუთხით. თქვა, რომ ეს ქალის უფლებების დაკნინებას ახვევდა
ბავშვებს თავს და პროზელიტიზმიც არისო.
ლაუცი
იტალიაში ყველა საკლასო ოთახში კიდია ჯვარცმა და მშობლემა იჩივლეს, რომ ეს
იყო პროზელიტიზმი. სასამართლომ იქ ითქვა, რომ ეს პრობლემა არ არისო. ანუ
კედელზე ჯვარი არის დაბალი ინტენსივობისო და თავზე ჰიჯაბი მაღალი
ინტენსივობისო, რადგან ცოცხალიაო.

რელიგიის საგანი სკოლებში

თუ რელიგიის თავისუფლებას ვასწავლით ბავშვს. უნდა ვასწავლოთ ყველა

რელიგიის ისტორია. შეიძლება, რომ 50 პროცენტი წიგნში იყოს ბიბლიაზე და
დანარჩენი სხვა წიგნებზე, მაგრამ at least ყველას უნდა შეეხოს ეს საგანი. შეიძლება
ამ გაკვეთილებზე მოვიყვანოთ მღვდელი, მაგრამ უნდა მოვიყვანოთ მაშინ მოლაც,
რადგან პროზელიტიზმში არ უნდა გადაიჭრას. ეს ეხება საჯარო სკოლებს. კერძო
სკოლებში საპატრიარქოს აქვს მაგალითად თავისი სკოლა ან ლევან ვასაძესაც. აქ
პროზელიტიზმი ნაკლებად გვადარდებსო, რადგან მშობლის არჩევანია ბავშვს
ასეთ სკოლაში შეიყვანს თუ არაო. მშობლის გადასაწყვეტია რა მორალუ-
კულტურულ პრინციპებზე გაზრდის ბავშვს და ვერ დავავალდებულებთ, რომ
გადაიყვანოს სეკულარულ სკოლაში, მაგრამ საჯარო სკოლები, რომლებიც
ფინანსდება სახელმწიფოს მიერ, აქ უნდა არსებობდეს გარკვეული წესები.

ევეიდა და სხვები:

ü ევეიდა - ევეიდა იყო ბრიტანელი ქალი, რომელიც მუშაობდა ბრიტანულ

ავიახაზებში. ის იყო ქრისტიანი და ჰქონდა ჯვარი დაკიდებული, რომელიც
ჩანდა. ავიახაზებმა შეიმუშავა ასეთი პოლიტიკა, რომ არ შეიძლებოდა ისეთი
რამის დაკიდება გულზე რომელიც დაფარავდა მოკლედ ამ ლოგოს. ამ ქალმა
თქვა, რომ არ შეეძლო ჯვარი გამოეჩინა და ეს იყო მისი რელიგიის
თავისუფლებაში ჩარევა. ავიახაზები ამბობს, რომ ბრენდების არევა ხდებაო და
აუცილებელია, რომ არაფერი არ უნდა ეფარებოდეს ამ ლოგოსო. ვინმეს
თავშალის ტარება თუ უნდოდა, იმას ატარებდა. სასამართლომ გაამართლა
ევეიდა, რადგან არ იყო ეს ლოგო იმდენად მნიშვნელოვანი, რომ ამ ქალის
რელლიგიის უფლება შეზღუდულიყო.
 RarePearlN🌈

ü ჩაპლინი - მუშაობდა ბრიტანეთის საჯარო საავადმყოფოში. პროტოკოლი

ჰქონდა საავადმყოფოს, რომლის მიხედვითაც, არ შეიძლებოდა საავადმყოფოში
გულსაბნევის ტარება, რადგან მინიმალიზირებული ყოფილიყო სხეულის
დაზიანების რისკი. ამ ქალს უნდოდა ჯვარის ტარება და არაო და ამანაც
გაასაჩივრა. საავადმყოფოს არგუმენტი იყო უსაფრთხოება. სასამართლომ
გაამტყუნა ჩაპლინი, რადგან სხვათა უფლებებს შელახავდა. საავადმყოფომ
შესთავაზა, რომ დაიმაგრეო ეს ჯვარიო, მაგრამ ჩაპლინმა არაო, უნდა
პორწიალობდესო.
ü ლადენი - ღვთისმოშიში ქალი, რომელიც მუშაობდა ქორწინების
რეგისტრატურაში. 2004 წელს ქორწინების თანასწორობა დააკანონა და ამ
ქალმა თქვა, რომ მე გეი და ლესბოსელ წყვილებს მე ვერ დავაქორწინებო და ეს
ხალხი რომ მოდიოდა დასაქორწინებლად, ლადენი გადიოდა და სხვებს
სთხოვდა, რომ დაარეგისტრირეო. გამოვიდა ისე, რომ ლადენი ნახევრად არ
მუშაობდა და გაუშვეს სამსახურიდან. ლოგიკურია, რომ სასამართლომ
გაამტყუნა ლადენი, რადგან ეს ქალი იყო საჯარო მოხელე და გამოდიოდა, რომ
სახელმწიფო განახორციელებდა დისკრიმინაციას.

რელიგიური გრძნობების შეურაცხყოფა

სტანდარტი, რაც დამკვიდრდა არის ის, რომ ადამიანის უფლებათა სამართალი

არის ის, რაც იცავს ადამიანს და არა წმინდანებს და რელიგიას. დაცვის სუბიექტი
არ არის ქრისტიანობა და ქრისტე და ალაჰი. ვინაიდან რელიგიის შემლახავი
რაღაცები არის ამათ მიმართ, ჩვენ მათ ვერ დავიცავთ. ანუ ეს არის გამოხატვის
თავისუფლების შემადგენელი ნაწილი მანამ, სანამ დისკრიმინაციამდე მივალთ.
თუ იქ ჩვენ არ ვამბობთ, რომ ქრისტიანებს უნდა ავუკრძალოტ სახლიდან
გამოსვლა, ეს არის უკვე ადამიანის უფლების დარღვევა. მაგრამ თუ ვინმე
ქილიკობს ქრისტიანობაზე, ამის უფლება აქვს მას.

პირადი ცხოვრების უფლება

შინაარსი

პირადი ცხოვრება რაას მოიცავს, დეფინიციის დონეზე არ გვაქვს არსად

მოცემუმლი. ამაზე ჯერ კიდევ ECHR-მა იმსჯელა და თქვა, რომ აზრი არ აქვსო
რომ ჩამოვყვეო და ჩამოვთვალოვო ის სფეროები, რომელსაც მოიცავს პირადი
ცხოვრება, რადგან ამომწურავ ჩამონათვალს მაინც ვერ გავაკეთებო და საზიანო
იქნება საბოლოოდო. ჯობია, რომ ღიად დავტოვოთო. რაღაცების ჩამონათვალი
არსებობს და ამაზე მიუთითებს ჩვენი კონსტიტუციაც, მაგრამ სრული მაინც არ
არის, რადგან არც არის საჭირო. შეიძლება გაჩნდეს რაღაც, რაც იქნება პირად
ცხოვრებით დაცული სფერო, რაც ახლა ვერ მოგვაფიქრდება. ეს არ ნიშნავს იმას,
რომ არ ვიცით რა არის ეს უფლება.
პირადი ცხოვრების უფლება მეტნაკლებად არის ადამიანის უფლება მის პირად
ცხოვრებასთან დაკავშირებით, იცხოვროს ისე, როგორც მას უნდა, იურთიერთოს
იმასთან, ვისთანაც უნდა და მისი პირადი სივრცე იყოს გაცული გარეგანი
 RarePearlN🌈

ზემოქმედებისგან. ანუ ზედმეტი ჩარევა არ უნდა მოხდეს არავისგან. ეს ძალიან

ჰგავს თავისუფალი განვითარების უფლებას. პირად ცხოვრებას შეიძლება
ორნაირად შევხედოთ ქართულ კონსტიტუციაში: პირველი არის უშუალოდ
პირადი ცხოვრების მუხლი, მეორე არის ზოგადად პირადი ცხოვრება, როგორც
კონსტიტუციურ სამართლებრივი სიკეთე, რომელიც მოიცავს თავისუფალ
განვითარებას, ქორწინების უფლებას, საჯარო დაწესებულებაში საკუთარი
ინფორმაციის გამოთხოვის უფლება (მე-18).
რელიგიას არ მოიცავს პირადი ცხოვრების უფლება, გამომდინარე იქიდან, რომ ის
მოიცავს ექსტერნუმსაც, მხოლოდ ინტერნუმი რომ იყოს, ამ შემთხვევაში გასაგები
იქნებოდა, რომ მოიცავდა პირადი ცხოვრება ამასაც.

საქართველოს კონსტიტუცია

მუხლი 15. პირადი და ოჯახური ცხოვრების, პირადი სივრცისა და კომუნიკაციის

ხელშეუხებლობის უფლებები
1. ადამიანის პირადი და ოჯახური ცხოვრება ხელშეუხებელია. ამ უფლების
შეზღუდვა დასაშვებია მხოლოდ კანონის შესაბამისად, დემოკრატიულ
საზოგადოებაში აუცილებელი სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების
უზრუნველყოფის ან სხვათა უფლებების დაცვის მიზნით
2. ადამიანის პირადი სივრცე და კომუნიკაცია ხელშეუხებელია. არავის აქვს
უფლება შევიდეს საცხოვრებელ ან სხვა მფლობელობაში მფლობელი პირის ნების
საწინააღმდეგოდ, აგრეთვე ჩაატაროს ჩხრეკა. ამ უფლებათა შეზღუდვა დასაშვებია
მხოლოდ კანონის შესაბამისად, დემოკრატიულ საზოგადოებაში აუცილებელი
სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების უზრუნველყოფის ან სხვათა
უფლებების დაცვის მიზნით, სასამართლოს გადაწყვეტილებით ან მის გარეშეც,
კანონით გათვალისწინებული გადაუდებელი აუცილებლობისას. გადაუდებელი
აუცილებლობისას უფლების შეზღუდვის შესახებ არაუგვიანეს 24 საათისა უნდა
ეცნობოს სასამართლოს, რომელიც შეზღუდვის კანონიერებას ადასტურებს
მიმართვიდან არაუგვიანეს 24 საათისა
მე-15 მუხლი არის ვიწრო გაგებით პირადი ცხოვრების უფლება. როცა პირად
ცხოვრებას ეხება საქმე, თუ ეს საკითხი არის დარეგულირებული მე-15 მუხლის
მიღმა, მაშინ ვიყენებთ იმ მუხლს. თუკი პირადი ცხოვრების საკითხი არარის
ნახსენები მე-15 მუხლის მიღმა, მაშინ ვიყენებთ მე-15 მუხლს. ანუ დავა
მაგალითად იმის შესახებ, საავადმყოფოში ექიმმა ადამიანის ანალიზის პასუხების
გავრცელებაზე. ეს არის პირად ცხოვრებაში ჩარევა, მაგრამ გამომდინარე იქიდან,
რომ გვაქვს მე-18 მუხლი, რომელშიც ეს შემთხვევა არის ცალკე გაწერილი,
ვიყენებთ მე-18-ს და არა მე-15-ს.
ფაქტიურად შეგვიძლია ვთქვათ, რომ პირად ცხოვრებაზე საუბრისას მე-15 მუხლი
არის lex generalis, დანარჩენი მუხლები არის lex specialis. ეს არის ერთ-ერთი
პრინციპი ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო სამართლისა.
მაგალითად უფლება იმისა, რომ მოვწიო მარიხუანა, რომელიც უკავშირდება
პირად ცხოვრებას, მინდა ვიცხოვრო ისე, როგორც მინდა. მაგრამ, არის თუ არა
სხვა მუხლი მე-15-ს მიღმა, რომელიც უფლებას მაძლევს მოვწიო მარიხუანა. ეს
 RarePearlN🌈

არის თავისუფალი განვითარების უფლება. ანუ თუ მე-15 მუხლით წავა

სასამართლო თუ სარჩელი ეხება მარხუანას ლეგალიზაციას, იქნება არასწორი.
იყო ესეთი საქმე, როდესაც პატიმარს უნდოდა, რომ უფრო ხშირად შეხვედროდა
მის მეუღლეს. იყო დავა იმასთან დაკავშირებით, რამდენ ხანს შეეძლო ოჯახის
წევრთან შეხვედრა. ეს დავა წავიდა საკონსტიტუციო სასამართლოში მე-15
მუხლით. მაშინ სასამართლომ თქვა, რომოჯახური ურთიერთობები უნდა
წავიდესო მარტო ქორწინების მუხლითო და არ განიხილა საკონსტიტუციომ ეს
საქმე. რადგან, მე-15 მუხლის მიღმა არსებობს მუხლი, რომელიც ეხება ამ საკითხს.
ძველ კონსტიტუციაში იყო მეუღლეებზე მუხლი, ამიტომ ამას ვერ განიხილავდა
საკონსტიტუციო მე-15-ს ჭრილში.

სისხლის დონაციის საქმეში თავიდან თავისუფალი განვითარების უფლებაზე იყო

დავა და ადამიანის უფლებაზე, რომ აირჩიოს საკუთარი პარტნიორი, იქნება ეს
opposite თუ same სქესის. ესეც რა თქმა უნდა პირადი ცხოვრების საკითხია, მაგრამ
მაშინ საკონსტიტუციო სასამართლომ ჩათვალა, რომ იყო დარეგულირებული
პიროვნული თავისუფალი განვითარების უფლებით და დღემდეც ასეა. ანუ
ჩამოყალიბდა პრაქტიკა, რომ ჰომოსექსუალთა პარტნიორობა უნდა
განიხილებოდეს, როგორც პიროვნების თავისუფალი განვითარების უფლება.
ახალ მუხლში შეიცვალა ერთი რამ. ძველ კონსტიტუციაში არ იყო ნახსენები
ოჯახური ცხოვრება. ახალ კონსტიტუციაში ჩაამატეს ოჯახური ურთიერთობებიც.
ერთნაირსქესიანებზე ნაკლებად, მაგრამ პატიმარის ეს საკითხი დღეს რომ შევიდეს
ისევ, საინტერესოა რას იტყვის სასამართლო, იმიტომ, რომ მაშინ ეს ოჯახური
ცხოვრება არ ეწერა ამ მუხლში და ახლა წერია. საინტერესოა, მაინც 25-ით
წაიყვანს, თუ რადგან დაემატა სიტყვიერი ჩანაწერი, უკვე მე-15 მუხლით წავა.

აბორტი ECHR-ში და ამერიკის უზენაესი სასამართლოს პრაქტიკაში არის

განხილული, როგორც პირადი ცხოვრების შემადგენელი ნაწილი. ქალმა
უფლებადამცველებმა შეიტანეს ამ მუხლზე აპელირებით აბორტზე საქმეები. აშშ-მ
რომ დაუშვა აბორტი, ესეც პირადი ცხოვრების მუხლით მიიღწა. რა თქმა უნდა
საქართველოს კონტექსტშიც მოიცავს პირადი ცხოვრება ქალის უფლებას,
გაიკეთოს აბორტი. მაგრამ საკონსტიტუციომ თქვა, რომ აბორტიც არის
პიროვნების თავისუფალი განვითარების უფლება და არა მე-15 მუხლიო. ანუ,
ყველაფერი რაც შეიძლება რომ მოთავსდეს პიროვნების თავისუფალი
განვითარების უფლების ქვეშ, უნდა მოთავსდეს მანდ და არა მე-15-ში.
ამ მე-15 მუხლში გვრჩება პირადი კომუნიკაცია, ის, რომ არავინ არ უნდა
მოუსმინოს ტელეფონს, არავინ არ უნდა ჩაგვიწეროს. ეს არ არის, რა თქმა უნდა,
აბსოლუტური უფლება. მოსმენები ხდება და ის შეიძლება იყოს კანონიერი.
ჩამოთვლილია ლეგიტიმური მიზანი, როდის არის დასაშვები მოსმენა, ჩხრეკა და
ა.შ. ჩხრეკა არის არა ადამიანის თავისუფლებაში ჩარევა, არამედ პირად
ცხოვრებაში ჩარევა. ჩხრეკაზე არის მეორე ნაწილი ამ მუხლის მთლიანად.
მხოლოდ კანონის შესაბამისად, დემოკრატიულ საზოგადოებაში აუცილებელი
სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების უზრუნველყოფის ან სხვათა
უფლებების დაცვის მიზნით, სასამართლოს გადაწყვეტილებით ან მის გარეშეც,
კანონით გათვალისწინებული გადაუდებელი აუცილებლობისას. ასევე საუბარია
 RarePearlN🌈

მოსმენებზე. სახლი არის ხელშეუხებელი. სახლში რომ ვინმემ მაგალითად

შავკანიანი ადამიანი არ დაპატიჟოს ვინმემ დაბადების დღეზე, ეს ვერ იქნება
დისკრიმინაცია, რადგან სახლი არის პირადი ცხოვრებით დაცული, მაგრამ როცა
ის საჯარო ადგილს, მაგალითად რესტორანს რომ გახსნი, იქ არ გაქვს ამისი
უფლება.

პირადი ცხოვრების უფლებაში შედის სახელზე უფლება, ინტელექტუალური

საკუთრების მხრივაც საინტერესოა ეს. საკონსტიტუციოს ნათქვამი აქვთ, რომ
ფიზიკური და მორალური ხელშეუხებლობაც არის დაცული პირადი
ცხოვრებითო. ახალკონსტიტუციაში სიცოცხლის უფლების მუხლს მიაწერეს
პირადი ხელშეუხებლობაც.
აქ გამიწყდა ვოისი.
ხმაურის რეგულაციები არის საქართველოს კანონმდებლობაში. თუ სახლში
ხმაური გვაწუხეებს, შეგვიძლია, რომ გამოვიძახოთ სპეციალური ინსპექცია,
მოვლენ სპეციალური ხელსაწყოთი და გაზომავენ დეციბალებს. ამის მიხედვით
დაჯარიმდება ის, ვინც იწვევს ხმაურსს. ეს არის გაწერილი საქართველოს კანონში
ხმაურის შესახებ. ესეც იმიტომ არის, რომ პირადი ცხოვრების დარღვევაა. ხმაურის
შემოსვლა არის პირად ცხოვრებაში ჩარევა. წესით ეს მუხლია, მაგრამ რადგან
ფიზიკური ხელშეხებლობა ავიტანეთ სიცოცხლეში, გააჩნია სასამართლო როგორ
განმარტავს. ECHR ამბობს, რომ ფიზიკურ ხელშეუხებლობაში იგულისხმება
ფსიქიკური კომპონენტიც. ჩვენთან საკონსტიტუციომ შეიძლება ესე თქვაო, რომ
რახამც სიცოცხლესთან არის ფიზიკური ხელშეუხებლობა, იქ მარტო ფიზიკური
იგულისხმება და პირად ცხოვრებაში გადმოდის ფსიქიკურიო.

საბოლოო ჯამში, ეს პირადი ცხოვრების მუხლი არის ზოგადი და დანარჩენი,

თავისუალი განვითარება, ფიზიკური ხელშეუხებლობა, პირად ინფორმაციაზე
ხელმისაწვდომობა და ჩანაწერებში არსებული ინფორმაციის დაცვის უფლება და
ქორწინება არის ნაწარმოები.

ინფორმაციის გამოთხოვა

მუხლი 18
2. ყველას აქვს უფლება კანონით დადგენილი წესით გაეცნოს საჯარო
დაწესებულებაში მასზე არსებულ ან სხვა ინფორმაციას ან ოფიციალურ
დოკუმენტს, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც იგი შეიცავს კომერციულ ან
პროფესიულ საიდუმლოებას ან დემოკრატიულ საზოგადოებაში აუცილებელი
სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების ან სამართალწარმოების
ინტერესების დასაცავად კანონით ან კანონით დადგენილი წესით აღიარებულია
სახელმწიფო საიდუმლოებად.
ü პირადი ინფორმაცია - ინფორმაცია, რომლითაც შეიძლება პიროვნების
იდენტიფიცირება. სახელი, გვარი, პირადი ნომერი, პირადი მონაცემები,
ტელეფონის ნომერი, ფოტოსურათი. მე-15 მუხლით არის დაცული ჩვენი
პირადი ინფორმაცია. თუ ეს პირადი ინფორმაცია არის ჩაწერილი სახელმწიფო
დაწესებულებების დოკუმენტებში, უკვე მივდივართ ამ მე-18 მუხლთან,
 RarePearlN🌈

რომელშიც დარეგულირებულია ინფორმაციის გამოთხოვის უფლება.

ზოგადად, პირის პირადი ინფო არავისთვის არ არის ხელმისაწვდომი თუ
თვითონ არ დათანხმდა. ამიტომ არის რომ სოციალურ ქსელში რაღაც
თანხმობა უნდა გავცეთ. ჩვენს პირად ინფოზე გვაქვს ჩვენ თვითონვე
კონტროლი. თუ ფეისბუქზე დავდებთ ფოტოს და მივუთითებთ ჩვენი
დაბადების წელს და რიცხვს და სხვა ამგვარ ინფოს, ჩვენ თანხმობას
ვაცხადებთ, რომ ეს ინფო გასაჯაროვდეს.
ü კომერციული საიდუმლოება - მაგალითად ლაღიძის ლიმონატის ფორმულა.
როგორ აკეთებენ ამ ლიმონათს. ეს ფორმულა თუ სადმე არის დაცული, ჩვენ
ამაზე წვდომა ვერ გვექნება.
ü პროფესიული საიდუმლოება - იურისტი რომ ხარ და თქვენი კლიენტის რაღაც
ინფო გაიგე ან ექიმი ხარ და გაიგე პაციენტზე რაღაც.
ü სახელმწიფო საიდუმლოება

ეკატერინე ლომთათიძეს საქმე

მოსმენები ყველგან ხდება და აუცილებელია ჩვენი უსაფრთხოებისთვის, მაგრამ

აუცილებელია, რომ მოუსმინონ მაშინ, როცა საჭიროა. სტანდარტი არსებობს,
რომელიც გულისხმობს იმას, რომ მართალია დაცულია, მაგრამ მაინც შეიძლება ამ
უფლებაში ჩარევა სხვათა უფლებების დაცვის, სასამართლო გადაწყვეტილების
შესაბამისად. ჩვენთან არსებობს სუსი, რომელიც ძირითადად ახორციელებს
მოსმენებს. ტექნიკურად, ადგილი, სადაც უსმენდნენ ადამიანებს, არის
მატერიალურ-ტექნიკური დეპარტამენტი, რომელიც არის სუს-ის ნაწილი.
პრობელმა იყო ის, რომ ზოგადად ამისთვის საჭიროა მოსამართლის ნებართვა. ეს
საჭირო არ არის მარტო მაშინ, თუ ძალიან სასწრაფოა. პოსტ-ფაქტუმის დროსაც კი
ითხოვ მოსამართლის ნებართვას. მიუხედავად ამისა, პრობლემა არის ის, რომ
სუს-ის ერთი დეპარტამენტის თანამშრომელმა, მეორე დეპარტამენტის
თანამშრომელს შეუარა და უთხრა რომ მიდი ერთი ამას მოუსმინე, ჯიგაროვო.
იმიტომ, რომ ის იყო დამოუკიდებელი ორგანო, ფაქტიურად არ ხდებოდა
კონტროლი. ანუ ერთი დეპარტამენტი ახორციელებს მოსმენას და მეორე
უკვეთავს. ანუ კეთილსინდისიერებაზეა დამოკიდებული ის, რომ ესენი თავისი
ნებით არ გვიყურებდნენ. ეს იყო მთავარი პრობლემა, ამგრამ სანამ ამას
დაადგენდა, პირადი ცხოვრება ვინაიდან მოსმენას უკავშირდებაო, ვინაიდან ეს
არის გასული ჩვენი კონტროლის ზომებიდანო, არ უნდა არსებობდეს იმის
საშუალება, რომ კანონი განიმარტოს არაკონსტიტუციურადო. პირადი ცხოვრების
მოსმენები ისეთი საკითხია, რომ საჭიროა ძალიან განჭვრეტადი კანონის
ნორმებითო.43 ასევე თქვა, რომ მოსმენების გასაღები არ უნდა იყოს იმ ორგანოს
ხელში, რომელსაც მინიჭებული აქვს გამოძიების ფუნქცია. იმიტომ, რომ ორგანო,
რომელიც იძიებს რაღაცებს არის სწორედ ის, რომელიც უსმენს. და ამ დროს არის
ინტერესთა კონფლიქტი, როგორ გააკონტროლოს სასამართლომ წესები დაიცვა
თუ არა და ა.შ. საბოლოო ჯამში ეს მოდელი არასწორად ცნო საკონსტიტუციომ.
პარლამენტმა ახალი კანონი დაწერა და ცალკე გაიტანეს ეს მატერიალურ-
ტექნიკური დეპარტამენტი და შექმნეს საჯარო სამართლის იურიდიული პირი -
43
იდკ, ვერ მივხვდი.
 RarePearlN🌈

ოპერატიულ-ტექნიკური სააგენტო. პრობლემა ის არის, რომ ეს სააგენტოც იყო

დაქვემდებარებული სუს-თან. სუს-ის უფროსს დიდი როლი ჰქონდა ამ სააგენტოს
უფროსის წარდგინებაში. ანუ მაინც იგივე დარჩა თითქმის. ანუ მერე
პრეზიდენტმა ვეტო დაადო ამ კანონს, მერე პარლამენტმა დაძლია ეს ვეტო და
საბოლოოდ ახლა კიდევ არის ამ კანონზე სარჩელი შეტანილი საკონსტიტუციოში.

სხვა ქვეყნების პრაქტიკა

ძალიან მნიშვნელოვანი თემაა პირადი ცხოვრება დასავლეთში, განსაკუთრებით

კორპორაციებთან დაკავშირებით. მთავარი სუბიექტი ადამიანის უფლებების
დაცვის არის სახელმწიფო, მაგრამ დღეს ბევრი საერთაშორისო კორპორაცია უფრო
მდიდარია ვიდრე სახელმწიფოს. მაგალითად ამაზონის ბიუჯეტი უფრო
მდიდარია, ვიდრე საქართველოს. მივდივართ იმაზე, რომ იურისტები ამბობენ,
რომ დროა, კორპორაციებსაც ჰქონდეთ ადამიანის უფლებათა დაცვის
ვალდებულება. ანუ სუბიექტი იყოს დიდი კორპორაციებიო, რადგან ადამიანის
უფლებათა დაცვა გვჭირდება ყველგან სადაც არის ძალაუფლება. ერთ-ერთი თემა
არის პირადი ცხოვრების უფლება. აი მეგობართან ერთად რომ ვლაპარაკობ, რომ
მინდა ეგვიპტეში წასვლა, ფეისბუქზე ამოგვივარდება რეკლამა საგზურებზე. ანუ
ტელეფონი გვისმენს და მერე ფბ უკავშირდება იმას, რაც გვინდა და გვიგდებს
რეკლამას. ანუ ეს იმას ნიშნავს, რომ ფბ გვისმენს. იგივეა, თუ დავგუგლავთ რამეს
და მერე მთელი ფბ წალეკილია ამ ჩვენი დაგუგლულით. ანუ რაც დრო გადის
კიდევ უფრო ეჭრებიან ესენი ჩვენ ცხოვრებაში და რამდენად შეგვიძლია, რომ
მაგალითად გუგლს დავაკისროთ ადამიანის უფლებათა დაცვის ვალდებულება.
ანუ როდესაც ასეთ დიდ კომპანიებთან გვაქვს საქმე, ძალიან რთულია, რომ
მთავრობის ჩარევით აღსრულდეს ადამიანის უფლებები. ანუ ფბ-მ რომ უფლება
დამირღვიოს, საქართველომ უნდა უთხრას ამერიკას, ამერიკამ ფბ-ს და იქნებ რამე
გამოვიდეს.

ტექნოლიგიები რაც უფრო ვითარდება, მით უფრო დიდი ალბათობაა იმისა, რომ
ისინი უფრო მეტად ჩაერიონ ჩვენს პირად ცხოვრებაში. მაგალითად არსებობს
სახის ამომცნობი კამერები. ეს კამერები შსს-მ იყიდა და დაამონტაჟა რუსთავეზე,
მეტროში და აეროპორტთან. ეს ნიშნავს იმას, რომ რუსთაველზე რომ გაივლის
პირი, შსს დააიდენტიფიცირებს პირს და შეუძლია ამ რუსთაველზე
უთვალთვალოს. ეს არის პრობლემატური, რადგან ეს არის ადამიანზე
თვალთვალი სასამართლო გადაწყვეტილების მიღმა. ხანდახან საჭიროა, გავიგოთ
ვინ სად იყო, მაგრამ ამისთვის აუცილებელია მოსამართლის თანხმობა, როცა არის
დანაშაული.
პირად ცხოვრებაში ჩარევა ხდება მაშინვე, როცა ჩვენივე პირადი ინფორმაცია
ინახება სადღაც ჩვენი ნებართვის გარეშე. მოწყობილება რომ არსებობს ეს არ არის
პრობლემა, პრობლემა არის ის, როდესაც უკვე დადგებიან და მომისმენენ. კამერა
არის სულ სხვა თემა, რადგან ამ კამერების შემთხვევაში მოსამართლე არ ერევა.
სხვა კამერების შემთხვევაში მოსამართლის ნებართვა არის აუცილებელი, ამ
ახალის შემთხვევაში არა. ის, რომ აეროპორტში კამერა არის, არაა პრობლემა,
იმიტორო ვიღაცა რომ ვიღაცას ჩაარტყამს, ამას ამოიღებენ და გაშიფრავენ. მაგრამ
 RarePearlN🌈

ის, რომ კამერა ჩართულია და ჩვენი სახით ხვდება ვინ ვართ, სად ვიყავით, რას
ვაკეთებთ, ეს უკვე ხდება პრობლემური. მეტროში როცა ბარათს ვატარებთ, ამ
ბარათზე ინფორმაციას ფლობს მეტრო, მაგრამ როცა სასამართლო თხოვს მეტროს
ინფორმაციას, მარტო მაშინ ეტყვის ამას და ეს კამერები არის შსს-ს საკუთრებაში
და პირდაპირ გვიყურებენ.44 გერმანიაში მაგალითად ბევრ რესტორანში აღარ
იხდიან ბარათით, რადგან ბანკი რომ ფლობს ამ ინფოს და ეს არ მოგვწონსო.
გერმანია ძალიან სენსიტიურად უყურებს ამ საკითხებს და ამბობს კიდეც, რომ არ
გვინდა ამდენი ბარათი, დავაბრუნოთ ქეშიო. თუ სისტემა არის გამართული და
დაუშვებელია რომ კორპორაციებმა გადასცენ ინფორმაცია სახელმწიფოს
გამოთხოვის და სასამართლოს გარეშე, მაშინ პრობლემაც არ იქნება. მაგრამ ნუ
იდეაში, ბანკებიც მარკეტინგულად უყურებენ ამას და სტატისტიკებს წერენ.
დატაში იწერება ვინ რას ყიდულობს, გოგოები სად დადიან, ბიჭები სად და მერე
იწერება ამითი სტატისტიკები და კორპორაციები სარგებლობენ. ესეც
საშინელებაა, მაგრამ კამერები საერთოდ კატასტროფაა. საქართველოს ბანკტს
ჰქონდა „გადაიხადე გაღიმებითო“ და მეტროში გიაღიმებდი კამერასთან და
ჩადიხარ მეტროში 

ჩინეთს აქვს მასიურად ასეთი კამერები და სოციალური ქულები, რაც

გულისხმობს იმას, რომ თითქმის ყველა საჯარო სივრცეში არის ეს კამეერები და
ყველა კონტოლდება და ეწერება სოციალური ქულები. თუ რამე ცუდი ქენი,
გაკლდება ქულები, თუ კარგად იქცევით არ გაკლდებათ. თუ ჯანქ ფუდს ვიყიდი,
ჯანმრთელობას არ ვუფრთხილდები და გამოდის, რომ ჯანდაცვის სისტემას
ვაზიანებ. და მაგალიტად ჩინელი ბანკში რომ წავა, კრედიტს არ მისცემენ ან
მაღალ პროცენტში მისცემენ... ანუ მიდის ეს ყველაფერი ტოტალური
კონტროლისკენ.

ბოლო ოცი წუთი სიბრძნეებს აფრქვევენ და აკრიტიკებენ ამ ყველაფერს და იმ

ათწუთიან ფილმს უყურებენ. ნასინგ ინთრესთინგ.

თავისუფალი განვითარების უფლება

მუხლი 12. პიროვნების თავისუფალი განვითარების უფლება

ყველას აქვს საკუთარი პიროვნების თავისუფალი განვითარების უფლება.
ამ უფლების განმარტებაზე ბევრი ისაუბრა სასამართლომ სისხლის დონაციის
საქმეში. თავისუფალი განვითარება არის მეტნაკლებად გასაგები. ეს უფლება
სასამართლომ დააკავშირა პიროვნულობასთან და სასამართლო ამბობს, რომ ეს
პიროვნულობა განსაზღვრავს ადამიანის არსს და მიუთითებს იმ
მახასიათებლებზე, რომელიც ამ ადამიანს განასხვავებს სხვებისგან. ეს მუხლი
პირველ რიგში გულისხმობს პიროვნულ თვითგამორკვევას და ავტონომიურობის
უფლებასო. სასამართლო აქ ახსენებს ორ კომპონენტს ამ უფლებისა.
უპირველესყოვლისა გულისხმობს მოქმედების ზოგად თავისუფლებას,
პიროვნების ავტონომიურობის, თავისუფალი და სრულყოფილი
44
არა, ბიჭოს, მოსკოვს დაეკითხებიან.
 RarePearlN🌈

განვითარებისთვის. მნიშვნელობა ენიჭება, როგორც საზოგადოებასთან

ურთიერთობას, ასევე ფიზიკურ და სოციალურ იდენტობას.

უფლების ელემენტები:

1. გარე სამყაროსთან ურთიერთობა - ადამიანებთან ურთიერთობის დამყარება

და შეზღუდვები, რომლებიც ეხება გარკვეულ რეგულაციებს და იმას, ვისთან
როგორც უნდა ვიურთიერთოთ და როგორი უნდა იყოს ჩვენი ურთიერთობები.
2. იდენტობა - შინაგან სამყაროსთან დაკავშირებული საკითხები.

ის მაგალითები, რაც საკონსტიტუციოს უხსნებია პირადი ცხოვრების

უფლებასთან, არის მაგალითად ოჯახის წევრებთან ურთიერთობა, პატიმრის
საქმეში, როდესაც ის ითხოვდა მეტ შეხვედრას თავის ოჯახის წევრთან. მაშინ
სასამართლომ თქვა, რომ ეს არის არა პირადი ცხოვრება, არამედ პიროვნების
თავისუფალი განვითარების უფლებაო. სისხლის დონაციის საქმეზე იმსჯელა
სექსუალური ორიენტაციის შესახებ, ადამიანის უფლება დაამყაროს სექსუალური
კავშირი სხვა პირთან, ესეც შედის პიროვნების თავისუფალი განვითარაების
უფლებაშიო. აბორტზე არ უსმელია სასამართლოს, მაგრამ მაინც ახსენა, რომ ესეც
დარეგულირებულია თავისუფალი განვითარების უფლებით. სახელის შეცვლაც
ამ უფლებაში შედის. არ უმსჯელია სქესის შეცვლაზე, მაგრამ ისიც შეგვიძლია,
რომ ამ უფლების შემადგენელად მოვიაზროთ.

მე-15 მუხლს რომ შევადაროთ, რომელთანაც ყველაზე მეტი გადაკვეთა აქვს ამ

მუხლს, ზოგადად გაეროს პააქტებში, ევროპის ადამიანის უფლებათა კონვენციაში,
პიროვნების თავისუფალი განვითარების უფლება არ არსებობს ცალკე მუხლთან,
ის არის პირადი ცხოვრების ნაწილი. ჩვენთანაც პირადი ცხოვრების უფლებაში
მოისაზრება პიროვნების თავისუფალი განვითარების უფლება, მაგრამ მე-15
მუხლი ეხება მხოლოდ იმ საკითხებს, რაც არის დარეგულირბეული თვითონ ამ
მუხლით და ყველაფერი სხვა, რაც არ არის უშაულოდ ამ მუხლით
დარეგულირებული სიტყვობრივად დაარ ხვდება არც სხვა არც ერთ მუხლში,
ხვდება მე-12 მუხლში. ანუ მე-12 მუხლი არსებობს იმისთვის, რომ დაიცვას
პირადი ცხოვრების ყველა ის სხვა ასპექტი, რომელიც არ არის პირადი
კონსტიტუციაშივე გაწერილი სხვა მულებით.

საკმაოდ დიდი ოდენობით საქმეებში, მსჯელობა, რაც ეხებოდა პიროვენბის

თავისუფალი განვითარების უფლებას, არის მსჯლობა, რომელიც საქართველოს
საკონსტიტუციო სასამართლომ განავითარა მაშინ, როდესაც ძველი კონსტიტუცია
იყო. ახალ კონსტიტუციაში შეიცვალა რაღაცები.

საქართველოს ძველი კონსტიტუცია

მუხლი 20
1. ყოველი ადამიანის პირადი ცხოვრება, პირადი საქმიანობის ადგილი, პირადი
ჩანაწერი, მიმოწერა, საუბარი სატელეფონო და სხვა სახის ტექნიკური
საშუალებით, აგრეთვე ტექნიკური საშუალებებით მიღებული შეტყობინებანი
 RarePearlN🌈

ხელშეუხებელია. აღნიშნული უფლებების შეზღუდვა დაიშვება სასამართლოს

გადაწყვეტილებით ან მის გარეშეც, კანონით გათვალისწინებული გადაუდებელი
აუცილებლობისას.

საქართველოს ახალი კონსტიტუცია

მუხლი 15. პირადი და ოჯახური ცხოვრების, პირადი სივრცისა და კომუნიკაციის
ხელშეუხებლობის უფლებები
1. ადამიანის პირადი და ოჯახური ცხოვრება ხელშეუხებელია. ამ უფლების
შეზღუდვა დასაშვებია მხოლოდ კანონის შესაბამისად, დემოკრატიულ
საზოგადოებაში აუცილებელი სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების
უზრუნველყოფის ან სხვათა უფლებების დაცვის მიზნით.

ლეგიტიმური მიზანი ძველ კონსტიტუციაში გვექონდა გადაუდებელი

აუცილებლობა, ახლა გვაქვს სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოება, ან
სხვათა უფლებები. ანუ ახალ კონსტიტუციაში დაზუსტდა რა არის გადაუდებელი
აუცილებლობა და დაემატა სხვათა უფლებების დასაცავად. როცა
საკონსტიტუციომ იმსჯელა პიროვნების თავისუფალი განვითარების უფლებასა
და პირადი ცხოვრების უფლების მუხლებზე და იმაზე, თუ რა განსხვავებაა ამ ორ
მუხლს შორის, მან იმსჯელა ძველი კონსტიტუციით და თქვა, რომ მაგალითად
წარმოუდგენელია, რომ აბორტის თემა შეუძლებელია დარეგულირებული იყოს
პირადი ცხოვრების მუხლითო, რადგან აბორტის უფლებას ვერ შევზღუდავთ
გადაუდებელი აუცილებლობის დროს კანონითო. მაშინ, როცა აბორტი (ასევე
მოიყვანა ჰომოსექსუალური ქცევის მაგალითი) შეიძლება შევზღუდოთ მაშინ,
როცა სხვათა უფლებებს ვუქმნით საფრთხეს. 45 აბორტის უფლების შეზღუდვით
ერთ-ერთი ლოგიკა არის შეზღუდვა სხვათა უფლების გამო46, ამ შემთხვევაში
ნაყოფის უფლების დასაცავად და ერთგვარად ვაღიარებთ, რომ ნაყოფს
სიცოცხლის უფლება აქვს. ანუ უაზრობა გამოდის, რომ ესეთი საკითხები რომ
დავარეგულიროთ პირად ცხოვრების მუხლით (ძველი კონსტიტუციის), იქნება
უაზრობა., ამიტომ ამათ დავარეგულირებთ პიროვნების განვითარების
უფლებითო. მაგრამ, ახლა გვაქვს ახალი კონსტიტუცია, რომელშიც გვიწერია
სხვათა უფლების დაცვის მიზნით, ასევე ოჯახური ცხოვრება. ნიშნავს თუ არა ეს,
რომ ოჯახის წევრებთან ურთიერთობა აღარ არის დარეგულირებული
თავისუფალი განვითარების მუხლით? ან ნიშნავს თუ არა ეს, რომ აბორტი არის
უკვე პირადი ცხოვრებით დარეგულირებული?47 ამათზე პასუხი არ გვაქვს, მაგრამ
ახალ კონსტიტუციაში ეს ყველაფერი გახდა სადავო. თუ საკონსტიტუციო იტყვის,
რომ ეს საკითხები ახალი კონსტიტუციის მიხედვით უნდა დავარეგულიროთ
პირადი ცხოვრების მუხლით, ასე იქნება. ამას ის მნიშვნელობა აქვს, რომ საქმე რომ
შეგაქვს საკონსტიტუციო სასამართლოში, უნდა იცოდე რომელი მუხლით
შეიტანო, ასევე შეზღუდვის სტანდარტები შეიძლება ყველა მუხლს სხვადასხვა
ჰქონდეს.

45
კი ჰომოსექსუალური ქცევა ერის სულისკვეთების უფლებას არღვევს, კონკრეტულად
46
მაგარი ლოგიკაა ვაფშემც, ყველაზე ლოგიკურია, ew, my body my choice თუ როგორაა ეგ?
47
რა თქმა უნდა, ის რაღაც არსება ბავშვია და უფლებები აქვს ვიჰუ.
 RarePearlN🌈

უფლების შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზანი

საკონსტიტუციო სასამართლომ თქვა, რომ ის საკითხები, რომლებიც უნდა

შეიზღუდოს სხვათა უფლებათა დაცვის მიზნით, უნდა მოხვდეს თავისუფალი
განვითარების მუხლშიო, რადგან ამ მუხლის შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზანი
არის სხვათა უფლებათა დაცვა და მაშინ ეს ჩანაწერი არ გვქონდა პირად
ცხოვრებაში. ანუ სასამართლომ თქვა, რომ ინდივიდს სახელმწიფომ ყოველთვის
უნდა მისცეს ქცევის თავისუფლება, მანამ სანამ ის სხვის უფლებას არ ზღუდავსო.
და შესაბამისად, თანაზომიერების ტესტით განიხილავს ხოლმე პიროვნების
თავისუფალი განვითარების საქმეებს. კანაფის საქმეები, რომლებიც არა წამების
მუხლით, არამედ პიროვნების თავისუფალი განვითარების მუხლით არის
განხილული.

ამ უფლებასთან (და ზოგადად უფლებებთან) დაკავშირებით ავტორის კომენტარი:

In georgia, we don’t say „Your liberty to swing your fist ends just where my nose begins“,

we say „ქართველებს სხვა ღირებულებები გვაქვს “ and I think that’s beautiful🇬🇪

შეკრების თავისუფლება

მუხლი 21. შეკრების თავისუფლება

1. ყველას, გარდა იმ პირებისა, რომლებიც არიან თავდაცვის ძალების ან
სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების დაცვაზე პასუხისმგებელი
ორგანოს შემადგენლობაში, აქვს წინასწარი ნებართვის გარეშე საჯაროდ და
უიარაღოდ შეკრების უფლება.
2. კანონით შეიძლება დაწესდეს ხელისუფლების წინასწარი გაფრთხილების
აუცილებლობა, თუ შეკრება ხალხის ან ტრანსპორტის სამოძრაო ადგილას
იმართება.
3. ხელისუფლებას შეუძლია შეკრების შეწყვეტა მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ მან
კანონსაწინააღმდეგო ხასიათი მიიღო.
შეკრება გულისხმობს ფიზიკურ შეკრებას და ამ უფლების დაცული სფერო არის
რამდენიმე ელემენტიანი:
1. საჯარო შეკრება
2. უიარაღო
3. წინასწარი ნებართვის გარეშე

ü შეკრებასა და გამოხატვის თავისუფლებას შორის მიმართება: ეს ორი უფლება

სხვადასხვა რაღაცაა. შეკრების თავისუფლება არის გამოხატვის
თავსიუფლების lex specialis. შეკრების თავისუფლება ფილოსოფიურ
სამართლებრივად არის გამოხატვის ნაწილი. უბრალოდ მას ცალკე მუხლი
ეთმობა და არეგულირებს.
ü ეს უფლება მოიცავს: მონაწიეობის და აქციის ორგანიზაციის უფლებას. თავის
დროზე იყო მოთხოვნა, რომ აქციას უნდა ჰყოლოდა ორგანიზატორი. ამიტომ,
 RarePearlN🌈

საკონსტიტუციომ იმსჯელა იმაზე, რა განსხვავება იყო ორგანიზატორს და

მონაწილეს შორის და მაშინ დაადგინა, რომ როგორც ორგანიზატორს, ისე
მონაწილეს მოიცავს.
ü ზოგადად აქციის გარდა არსებობს მსვლელობა, მანიფესტაცია... მთავარია, რომ
არსებობდეს ნებისმიერი მიზანი და ეს უკვე იქნება შეკრების თავისუფლებიტ
დაცული სამართლებრივი სიკეთე. პროტესტი არის შეკრების ნაწილი.
შეიძლება არაფერს აპროტესტებდე, მაგრამ მაინც შეკრების უფლებით იყოს
დაცული. მაგ: თბილისო, ღრეობა, ჭამა არის ასევე შეკრების თავისუფლება.
Freeuniს მსვლელობა რომ გავაკეთოთ და აღვნიშნოთ ათი წლის თავი, ეს იქნება
ასევე შეკრების თავისუფლება.
ü ძველ კონსტიტუციაში ეწერა, რომ ჭერქვეშ შეკრება არის ამ უფლებით
დაცული სიკეთეო, მაგრამ ახლა ეს ჩანაწერი არ არის. ნებისმიერ შემთხვევაში,
მაინც შეკრება იქნება. ანუ ჭერქვეს რომ არ წერია, ეს არ ნიშნავს, რომ აღარ
იგულისმება. მთავარია, რომ იყოს საჯაროობის ელემენტი და ეს შეიძლება
გამოიხატებოდეს ჭერქვეშაც. დაბადების დღის აღნიშვნას არ აქვს საჯაროობა,
ამიტომ შეკრებით ვერ დარეგულირდება, მაგრამ ფრიუნის 10 წლის თავი არის
საჯარო და დაცულია ამ უფლებით.

შეკრების ლეგიტიმური მიზნები:

ეს უფლება არ არის აბსოლუტური და მისი შეზღუდვა დასაშვებია ლეგიტიმური

საფუძვლების არსებობისას. ვინაიდან სეკრების თავისულფება არის გამოხატვის
თავისუფლების lex specialis, ამიტომ შეკრების თავისუფლებას არ უწერია ცალკე
ლეგიტიმური მიზნების ჩამონათვალი, რადგან მასზე ვრცელდება გამოხატვის
თავისუფლების შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზნები. ანუ რაც წერია გამოხატვის
თავისუფლების ლეგიტიმური მიზნები, ის არის შეკრებაშიც:
მუხლი 17. აზრის, ინფორმაციის, მასობრივი ინფორმაციის საშუალებათა და
ინტერნეტის თავისუფლების უფლებები
... 5. ამ უფლებათა შეზღუდვა დასაშვებია მხოლოდ კანონის შესაბამისად,
დემოკრატიულ საზოგადოებაში აუცილებელი სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი
უსაფრთხოების ან ტერიტორიული მთლიანობის უზრუნველსაყოფად, სხვათა
უფლებების დასაცავად, კონფიდენციალურად აღიარებული ინფორმაციის
გამჟღავნების თავიდან ასაცილებლად ან სასამართლოს დამოუკიდებლობისა და
მიუკერძოებლობის უზრუნველსაყოფად.

შეზღუდვის მხრივ შეგვიძლია ორ ნაწილად დაყოფა:

1. შინაარსობრივი - რა შეიძლება თქვა და რა მოუწოდო აქცია.
2. ფორმალური - მაგ: გზასარ გადაგაკეტინებ, რადგან არ არის საკმარისი ხალხი,
ასევე გეზი და ადგილმდებარეობა...
შინაარსობრივი შეზღუდვა დგას აზრის შეზღუდვასთან და გამოხატვის
თავისუფლების შინაარსში შევდივართ და ამიტომ შნაარსობრივ მხარეს იცავს
უფრო მაღალი სტანდარტი.
 RarePearlN🌈

აქციის ორგანიზატორი:

საქართველოს კანონი ადრე ამბობდა, რომ საქართველოს მოქალაქე თუ არ ხარ

პირი, შეგიძლია იყო მხოლოდ მონაწილე, მაგრამ არ შეგიძლია, რომ იყო
ორგანიზატორი. ეს შეზღუდვა იყო პოლიტიკური შეკრებების გამო, რომელსაც
არამოქალაქე არ უნდა აორგანიზებდესო. მაგრამ აუცილებელი არ არის, რომ
შეკრება იყოს პოლიტიკური. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ 2011
წელს ისმჯელა ამაზე და გააუქმა ეს კანონი. თქვა, რომ მესმის რატომ არის ეს
შეზღუდვაო, არ გვინდა, რომ უცხოელებმა აორგანიზონ პოლიტიკური
პროტესტებიო, მაგრამ უცხოეთის მოქალაქეების პოლიტიკურ საქმიანობაში
ჩარევა არის უკვე დარეგულირებული სხვა კანონით, ამიტომ დამატებით აქ
შეზღუდვა არ არის აუცილებელი, იმიტომ, რომ შეკრება შეიძლება იყოს როგორც
პოლიტიკური, ასევე არაპოლიტიკური.
ორგანიზატორი შეიძლება იყოს, როგორც ფიზიკური, ისე იურიდიული პირი.
საკონსტიტუციო სასამართლოს ჰქონია რამდენიმე შემთხვევა, როდესაც
ორგანიზატორი იყო იურიდიული პირი და არაფერი არ უთქვასმს, ესეიგი უშვებს
ასეთ ვარიანტს. მაგ: პოლიტიკურმა პარტიამ ან არასამთავრობო ორგანიზაციამ
რომ ჩაატაროს არაფერი პრობლემა არ იქნება.
ორგანიზატორი ზოგადად გვჭრდება იმიტომ, რომ იურთიერთოს
სახელმწიფოსთან. ანუ პოლიციას, რომელსაც ევალება უსაფრთხოება, სჭირდება
ვინმესთან კომუნიკაცია. მაგ: რომელი ქუჩა გადაკეტოს, რამდენი ხნით და ა.შ.
წესით და რიგით, თვითონ კანონი ახსენებს, რომ როდესაც მიმართავ
მუნიციპალიტეტს, აუცილებელია, რომ მიუთითო ორგანიზატორი. თუ აქციას
რამე პრობლემა შეექმნება, აუცილებელი იქნება, რომ რომელიმე პირმა დაიცვას
ინტერესები და ორგანიზატორის ფუნქციები შეითავსოს. როგორც ასეთი,
თავიდანვე რომ ვიღაც გავწეროთ ორგანიზატორად, ყოველთვის აუცილებელი არ
არის.48 ექს პრომტად როდესაც აქციას მართავ, თავიდან არ ფიქრობ, ვინ არის
ორგანიზატორი, მაგრამ ამის შემდეგ, თუ რამე პრობლემა შეიქმნა, მერე უკვე უნდა
გვყავდეს ვიღაც ვინც იურთიერთებს სახელმწიფოსთან.

მონაწილე:

ძველ კონსტიტუციაში ეწერა, რომ სამხედრო ძალებისა და შინაგან საქმეთა

სამინისტროს შემადგენლობაში მყოფ პირებს არ აქვს უფლება, მიიღონ მონაწიეობა
შეკრებაში. ეს შეიცვალა, რადგან დავა იყო ამ საკითხზე. წესით და რიგით,
სამხედრო მონაწილეები არიან გამონაკლისი შეკრების თავისუფლებისა, ყველა
ქვეყანაში ესეა. მაგრამ დავა იყო აქ შსს-ს თანამშრომლებზე. ის პირები, რომლებიც
იძიებენ მაგ: ფინანსურ დანაშაულებს. იმის გამო, რომ ამ უწყებაში მუშაობენ და
იძიებენ რაღაც დანაშაულს, შეიძლება თუ არა, რომ შეეზღუდოთ ამ უფლებით
სარგებლობის უფლება. ანუ თუ შსს-ში თუ მუშაობდი, პირდაპირ გეზღუდებოდა
ეს უფლება. ამიტომ, შეიცვალა ეს ჩანაწერი და განისაზღვრა ორგანოს ფუნქცია.
იმიტომ, რომ იმათ ჰყავდათ საგამოძიებო სამსახური, არ ნიშნავს იმას, რომ ამ
ადამიანებს შეკრების უფლება. ანუ ახალი კონსტიტუციით დავიწროვდა უფრო და
48
ამაზე ძაან ბუნდოვნად ისაუბრა, ვერ გავიგეთ ნორმალურად.
 RarePearlN🌈

თავდაცვის ძალების ან სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების

დაცვაზე პასუხისმგებელი ორგანოს შემადგენლობაში მყოფ პირებს შეეზღუდათ
მხოლოდ.49
კანონში განსაზღვრული არის ის პირები, რომლებიც ითვლებიან ამ პირებად.
მესამე მუხლის „ი“ ქვეპუნქტი ნახეთ, თუ გაინტერესებთ. ბევრნი არიან. ანუ
რომელიღაც ბატალიონში რომ ხარ დამლაგებელი, იმიტომ, რომ ბატალიონში
მუშაობ, არ შეგეზღუდება ეს უფლება. ან თუ მაგალითად ფინანსთა სამინისტროში
ხარ ანალიტიკოსი, შენ არ ხარ სახელმწიფოს თავდაცვაზე პასუხისმგებელი პირი,
ამიტომ შეხვალ გამონაკლისებში.
ამათ გარდა, ყველას აქვს მონაწილეობის უფლება.
ფილოსოფიურად თუ ვიმსჯელებთ, როდესაც მუშაობ სახელმწიფო თავდაცვის
ორგანოში, ხარ სახელმწიფოს წარმომადგენელი და ამიტომ, სახელმწიფოს
წინააღმდეგ ვერ შეიკრიბებიო.50

როგორი უნდა იყოს შეკრება

ჩვენს კონსტიტუციაში წერია უიარაღო, ECHR-ში წერია მშვიდობიანი. ანუ,

ჩვენთანაც იგულისხმება მშვიდობიანი, იმიტომ, რომ თუ იიარაღი არ გაქვს მაგრამ
მუშტი გაქვს მაგარი, მაინც შეგეზღუდება. ანუ თუ ცემა-ტყეპა დაიწყება
სახელმწიფოს აქვს უფლება, რომ დაარბიოს, მაგრამრა ხდება მაშინ, როცა ლევან
ვასაძე ჯერ არ გვცემს, მაგრამ მოგვიწოდებს, რომ კომბლებს ვთლი და წერში
ვაწყობ, ვინც ლჭპტ-ა თავში ჩავცხობო.
ოპა, 20 ივნისის თემა დაიწყო... ყველა კონსპექტში ორმოცჯერ ვამბობ და აქაც
ვიტყვი! მელია და მისთანანი უნდა გავიყვანოთ მეგობრებო, ეგენი უნდა
დავარბიოთ და არა მთელი აქცია. და არა, შეუძლებელი არ არის. მაგრამ
შეუძლებელია ჩვენთვის, რადგან

ასეთი სპეცრაზმი გვყავს.

ამ საკითხზე აღარ დავწერ, უბრალოდ შეიწირა ჩემი ნერვული სისტემა ამ
ყველაფერმა და თუ კიდევ ვინმე შემორჩით ვინც ამ დარბევას ამართლებთ დაე
ყველა უფლება შეგეზღუდოთ, რაც ნებისმიერ კანონში წერია!!!!
მადლობა,
მომავალი უფლებადამცველი ნინი ცეცხლაძე,
ორგანიზატორი ვალდებულია, რომ თუ რომელიმე პირი არ იქცევა
მშვიადობიანად, მოუწოდოს, რომ დაზღნარდეს. თუ ორგანიზატორი იქცევა
ცუდად, მანდ უკვე რთულადაა საქმე.
49
ლევანი არ ეთანხმება იმას, რომ სამუშაო დღე თუ არ გაქვს, მაინც გეზღუდება. მარა ეჰ, რას
ვიზამთ. ასეთი დავა არ ყოფილა, არასამუშაო საათებზე.
50
დებილური არგუმენტი, მარა მაინც
 RarePearlN🌈

ჩარევა - როდესაც რომელიმე ჯგუფის მართლსაწინააღმდეგო ქმედების

განეიტრალება არის აუცილებელი, ვიყენებთ ჩარევას. მაგ: 100 კაციანი აქციაა,
რომელიც ტროტუარზე ეტევა და ადგა 10 კაცი და გადმოვიდა გზაზე, პოლიცია
დგება და 10 კაცი გადმოყავს ტროტუარზე და არა 100 კაცსუშვებს საავადმყოფოში.
შეწყვეტა - მასობრივად არ არის აქცია მშვიდობიანი. ამ დროს არის
მიზანშეწოლილი აქციის დარბევა. დარბევა არ ნიშნავს მაინდამაინც ხელკეტების
რტყმას და ტყვიების სროლას. გაგიკვირდებათ, მაგრამ არსებობს უკეთესი
საშუალებებიც აქციის დარბევის.

არამშვიდობიანი მოწოდებები - მოწოდების მნიშვნელობა გვიწერია გამოხატვის

შესახებ კანონში: განცხადება, რომლის ავტორიც მიზნად ისახავს ან აშკარად
უშვებს გარკვეული ქმედების გამოწვევას. შეკრება რომ იყოს მშვიდობიანი, არ
ნიშნავს მხოლოდ იმას, რომ იარაღი არ უნდა გქონდეს, არამედ ნიშნავს იმასაც,
რომ ფიზიკურად იყოს მშვიდობიანი და ძალადობას არ ჰქონდეს ადგილი და
ასევე იმასაც, რომ ძალადობრივი მოწოდებები არ იყოს სახეზე. როდესაც
პარლამენტთან ვიკრიბებით და ვიღაც გამოდის და ამბობს, რომ ჩვენ უნდა
დავამხოთ მთავრობა, ეს მოწოდება უნდა იყოს ისეთი, რომელსაც გავლენა აქვს
მთლიან აქციაზე. 100,000 კაცი რომ არის შეკრებილი და ათი გიჟი გამოჩნდება და
სისულელეს იტყვის ტრიბუნაზე, ამას პოლიცია ვერ დაშლის, რადგან ძალიან
ცოტაა ათი კაცი. აქ უნდა იმსჯელო იმაზე, რამდენად რეალური იყო ეს
განცხადება. ანუ პირი რომ გამოდის და ამბობს, რომ „ეს ხელისუფლება უნდა
დავამხოთ“, შეიძლება ავტომატურად არ მოისაზრებდეს იმას, რომ შევიჭრათ
პარლამენტში. მოწოდებას უნდა ახლდეს მყისიერი საფრთხე. აქ ამერიკის
მიდგომას ვიზიარებთ. ევროპაში უმეტესად არ არის მყისიერება საჭირო.
საკონსტიტუციოს აქვს ნათქვამი, რომ მოწოდება უნდა ქმნიდეს
კანონსაწინააღმდეგო შედეგის დადგომის აშკარა, პირდაპირ და არსებით
საფრთხეს. თუ მოწოდება არ აკმაყოფილებს ამ პირობებს, მაშინ ვერ აღვკვეთთ.

გზის გადაკეტვა

მუხლი 21. შეკრების თავისუფლება

2. კანონით შეიძლება დაწესდეს ხელისუფლების წინასწარი გაფრთხილების
აუცილებლობა, თუ შეკრება ხალხის ან ტრანსპორტის სამოძრაო ადგილას
იმართება.
შეიძლება საუბარი იყოს საფეხმავლო ქუჩებზე, რომლის გადაკეტვასაც
გადაადგილებას ხელს უშლის. როდესაც საჯარო სივრცეა, არ აქვს მნიშვნელობა
ფეხით მივდივარ თუ მანქანით, როდესაც ამ ქუჩაზე გავლა არ შემიძლია, ეს უკვე
გულისხმობს გადაკეტილ გზას. ანუ რუსთაველი რომ გახდეს მხოლოდ
საფეხმავლო გზა და მე რომ რუსთაველზე ვცხოვრობ, დიდი ალბათობით 100,000
კაცში51 ვერ გავივლი, ეს კონტექსტის გათვალისწინებულია. ჩვენთან, შეკრების
თავისუფლებას არ სჭირდება ნებართვა. ნებართვისას ითხოვ ნებართვას და
51
პირობას გაძლევთ, რომ აქციებზე პოლიტიკოსების, ჟურნალისტების, ნინი ცეცხლაძის, მარიამ
გეწაძის გარდა იშვიათად ნახავთ ხალხს.
 RarePearlN🌈

ელოდები. გაფრთხილებისას, ხუთი დღით ადრე (კანონშია მითითებული)

უბრალოდ შეიატყობინებ მერიას და მორჩა. ანუ თუ ვაპირებ, რომ ერთ კვირაში
100,000 კაცი მოვყარო რუსთაველზე, ნებართვას კი არ ვიღებ მერიისგან,
უბრალოდ ვატყობინებ, რომ რუსთვალს ვკეტავ, როიცოდე. მაგრამ თუ
პარლამენტის წინ მიმყავს 200 კაცი, ამ დროს არ მჭირდება ნებართვა. მაგრამ თუ ამ
200-ის მაგივრად მოვიდა 2000 კაცი, რადგან მოეწონათ ჩემი იდეები, არც აქ
გვჭირდება ნებართვა, რადგან ეს მოხდება improntum. ბასიანის დარბევების
შემდეგაც, გავრილოვის შემდეგაც, როდესაც უცებ მივარდა ხალხი
პარლამენტთანმ არ იყო საჭირო გაფრთხილება, რადგან უცებ მოხდა. ამ
გაფრთხილების იდეა ისაა, რომ გზების გადაკეტვა და ბექაფ გზები
გაითვალისწინოს.
თუ მერია მეუბნება, რომ ბოდიში მაგრამ რუსთაველის მაგივრად მარჯანიშვილზე
გამართე აქციაო, შემიძლია რომ ეს წერილი შევიტანო სასამართლოში. ასეთ
საქმეებს მალე იხილავს ხოლმე სასამართლო და ალბათ ორ დღეში მეცოდინება
პასუხი.
წესით გზის გადაკეტვა ხდება მაშინ, როდესაც ბევრი ხალხია. მაგრამ რა ხდება
მაშინ, როდესაც გზის გადაკეტვა ხდება იმიტომ, რომ ეს შენი პროტესტის
ნაწილია. თუ შენ იმას დაადასტურებ, რომ გზის გადაკეტვა არის შენი პროტესტის
ნაწილი და გამოხატვის ფორმა, მაშინ შეგეძლება. ოღონდ უნდა დაადასტურო
აუცილებლად, რომ გამოხატვის ფორმაა. საკონსტიტუციოს აქვს ეს ნათქვამი.
მაგალითად საგზაო უსაფრთხოების გამო ან სამოქალაქო დაუმორჩილებლობის
გამო რომ გადაკეტო, ეს იქნება ამგვარი მიზეზი. თუ გზის გადაკეტვა პირდაპირ
უკავშირდება აქციის ფორმას, მაშინ გამართლდება, მაგრამ თუ გზის გადაკეტვა
არის აქციის თვითმიზანი, მაშინ არ გამართლდება.
ECHR-ს ნათქვამი აქვს, რომ თუნდაც არ იყოს ხალხი ან გამოხატვის ფორმა, თუ
ძალადობა არ ხდება, პოლიცია მაინც უნდა იყოს მიმღებელი და შემწყნარებლური
ამის მიმართ. საერთაშორისო სტანდარტი არის კიდევ უფრო ფართო და ამბობს,
რომ მთავარია ვიღაცამ ვიღაცა არ ცემოს. ECHR ამბობს, რომ თუ ეს გზის
გადაკეტვა იმდენი ხანი გრძელდება, რომ ხალხი ბინებს ცლის, სასწრაფო ვეღარ
დადის და ა.შ. აქ უკვე ჩარევა ლეგიტიმურიაო, მაგრამ თუ ერთი დღე, რამდენიმე
საათი გრძლედება მაშინ ეს პრობლემას არ წარმოდგენს.
20 ივნისის შემდეგი აქციები იყო, როდესაც არ უშვებდნენ პარლამენტში ხალხს.
ჩვენი კანონმდებლობის მიხედვით, ეს არის არასწორი, რადგან წერია, რომ არ
შეიძლება ბლოკირება სახელმწიფო ორგანოებისო. ECHR-ის soft law,
საერთაშორისო სტანდარტი არსებობს, რომლეიც ამბობს, რომ ეს პრობლემა არ
არის, მანამ, სანამ დროში არ გაიწელება ზედემეტად. ანუ თუ ორი სამი საათით არ
უშვებ პარლამენტში, ეს პრობლემა არ არის, მაგრამ სამი დღე და ორი დღე უკვე
პრობლემაა.

კარვის გაშლა

კარვის გაშლა არ შეიძლება მანქანის სავალ ნაწილზე, მაგრამ შესაძლებელია

ტროტუარზე. ამის აზრი ის არის, რომ ემერჯენსი რომ იყოს და სასწრაფო ან
სახანძრო მანქანამ უნდა გაიაროს, ხომ არ დაელოდებიან ამ კარავს როდის
 RarePearlN🌈

დაშლიან52. აქცია არ არის დროში შეზღუდული და შესაბამისად ამ კარვის

დადგმაც იმდენი ხანი შეგიძლია, რამდენი ხანიც შეგიძლია.
ასევე არ შეიძლება კონსტუქციების გაკეთება გზის სავალ ნაწილზე. ბასიანის
აქციისას გვერდით კონტრაქცია რომ იყო, იქაც მსგვასად, არ შეიძლებოდა შუაში
ჯებირების დაყენება.

ადმინისტრაციული ორგანოებიდან 20 მეტრის რადიუსში არ შეიძლებოდა ადრე

და ამაზე სასამართლომ თქვა, რომ არ გავაუქმებო, მაგრამ ეს შეზღუდვა მერე მაინც
შეიცვალა შემდეგ და მხოლოდ მოსამართლის სახლთან დარჩა.ლეგიტიმურ
მიზნებში ეწერა, რომ სასამართლო დამუკიდებელობა არის ერთ-ერთი მიზანი,
რომელიც გადადის შეკრების თავისუფლებაზეც. ამიტომ მოსამართლის სახლთან
შეკრება არის დაუშვებელი.

გაერთიანების თავისუფლება

კომერციული და არაკომერცული მიზნით ადამიანთა გაერთიანება. სასამართლომ

ამაზე იმსჯელა და ჩამოაყალიბა 5 კომპონენტი რაც უნდა იყოს იმისთვის, რომ
გაერთიანებად ჩამოყალიბდეს:
1. ერთობა
2. ნების თავისუფალი გამოვლენის შედეგად შექმნილი
3. ხანგრძლივი ვადით
4. საერთო მიზანი
5. ორგანიზაციული საქმე - არ არის აუციელბელი რომ რაიმე სახის წესდება
ჰქონდეს. უბდალოდ საკმარისია, რომ რაღაც მიზნის გარშემო იყვნენ მოკლედ.

მუხლი 22. გაერთიანების თავისუფლება

1. გაერთიანების თავისუფლება უზრუნველყოფილია.
2. გაერთიანების ლიკვიდაცია შეიძლება მხოლოდ ამავე გაერთიანების ან
სასამართლოს გადაწყვეტილებით, კანონით განსაზღვრულ შემთხვევებში და
დადგენილი წესით.
გაერთიანების ლიკვიდაცია შესაძლებელია მხოლოდ თვითონ ამ გაერთიანების
სურვილით ან სასამართლო გადაწყვეტილებით. მაგ: მიზანი თუ იქნება ის, რომ
ტერიტორიული ერთიანობა მოვსპოთ, მაშინ შემოვა შეზღუდვა. ან მაგ: თუ
იტყვის, რომ ახლა პირბადეების აკრძალვას შევუშლით ხელსო, ამასაც
შევუზღუდავთ. სისხლის სამართლის კოდექსის მიხედვით, შესაძლებელია
იურიდიული პირის დასჯაც ლიკვიდირებით, როდესაც იურიდიული პირი
შექმნილი იყო იმისთვის, რომ კონკრეტული სისხლის სამართლებრივი
დანაშაული ჩაედინა.

52
ქვაბისხევის პრინცესები მარტივად მოვაყუმარებდით არადა მაგ საკითხს.
 RarePearlN🌈

გამოხატვის თავისუფლება

საქართველოს კონსტიტუცია

მუხლი 17. აზრის, ინფორმაციის, მასობრივი ინფორმაციის საშუალებათა და

ინტერნეტის თავისუფლების უფლებები
1. აზრისა და მისი გამოხატვის თავისუფლება დაცულია. დაუშვებელია ადამიანის
დევნა აზრისა და მისი გამოხატვის გამო.
2. ყოველ ადამიანს აქვს უფლება თავისუფლად მიიღოს და გაავრცელოს
ინფორმაცია.
3. მასობრივი ინფორმაციის საშუალებები თავისუფალია. ცენზურა დაუშვებელია.
სახელმწიფოს ან ცალკეულ პირებს არა აქვთ მასობრივი ინფორმაციის ან მისი
გავრცელების საშუალებათა მონოპოლიზაციის უფლება.
4. ყველას აქვს ინტერნეტზე წვდომისა და ინტერნეტით თავისუფლად
სარგებლობის უფლება.
...
6. კანონი უზრუნველყოფს საზოგადოებრივი მაუწყებლის დამოუკიდებლობას
სახელმწიფო უწყებებისაგან და თავისუფლებას პოლიტიკური და არსებითი
კომერციული გავლენისაგან.
7. მედიაპლურალიზმის დაცვის, მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებში აზრის
გამოხატვის თავისუფლების რეალიზების, მასობრივი ინფორმაციის ან მისი
გავრცელების საშუალებათა მონოპოლიზაციის თავიდან აცილების
უზრუნველსაყოფად, აგრეთვე მაუწყებლობისა და ელექტრონული კომუნიკაციის
სფეროში მომხმარებელთა და მეწარმეთა უფლებების დასაცავად შექმნილი
ეროვნული მარეგულირებელი ორგანოს ინსტიტუციური და ფინანსური
დამოუკიდებლობა გარანტირებულია კანონით.
აზრი - შინაგანი აზრი, რას ფიქრობს ადამიანი და რა დამოკიდებულება აქვს
ადამიანს კონკერტულ მოვლენაზე და ამას ვერავინ ვერ დაარეგულირებს. აზრი
არის დაცული აბსოლუტური პრივილეგიით დაცული ანუ ის არ იზღუდება.
გამოხატვა - შინაგანი აზრის გამოხატვა. როდესაც აზრი გასცდება პირად სფეროს
და გადადის საჯარო სფეროში, ამ დროს შემოდის სხვისი უფლებები და ხდება
აუცილებელი მისი დარეგულირება. კვალიფიციური უფლებაა და ექვემდებარება
გარკვეულ შეზღუდვებს.

კონსტიტუციის გარდა გამოხატვის თავისუფლების დეტალები წერია „სიტყვისა

და გამოხატვის თავისუფლების შესახებ“ კანონში. ეს კანონი არ არის ახალი და
იმდენად კარგად არის გაწერილი თითქმის ყველაფერი, რომ დღემდე მშვენივრად
მოქმედებს.
მე-18 მუხლიც არის კავშირში ამ უფლებასთან. მე-18 მუხლი ეხება საჯარო
ინფორმაციის ხელმისაწვდომობას. აზრი რომ ჩამოაყალიბო ადამიანმა უნდა
მიიღო ინფორმაცია, ამიტომ ინფორმაციის გაცვლა და მიღებაა არის ამ უფლების
ერთ-ერთი კომპონენტი. ინფორმაციის მიღება მედიასაშუალებიდან
 RarePearlN🌈

რეგულირდება მე-17 მუხლით, ხოლო როდესაც საქმე ეხება საჯარო

დაწესებულებიდან ინფორმაციის მიღებას, ეს უკვე არის მე-18 მუხლი.

ზოგადად, გვიწერია, რომ ყველას აქვს გამოხატვის თავისუფლება, გარდა

ადმინისტრაციული ორგანოსა. ანუ სახელმწიფოს არ აქვს გამოხატვის
თავისუფლება, რადგან მან უნდა დაიცვას გამოხატვის თავისუფლება. გამოხატვის
უფლება არის ადამიანის უფლება ან ადამიანთა გაერთიანების. სახელმწიფოს კი
ისედაც აქვს ძალაუფლების მონოპოლია, ამიტომ მას არ სჭირდება კონკრეტული
უფლების დაცვა, ანუ ეს კანონი არ ვრცელდება ადმინისტრაციულ ორგანოზე.

გამოხატვის უფლება მოიცავს ასევე იმასაც, რომ დაუშვებელია ადამიანის

იძულება, ჰქონდეს რაიმე აზრი ან რაიმე პოზიცია. როგორც ფიზიკურ, ასევე
იურიდიულ პირს აქვს გამოხატვის თავისუფლება, გარდა ადმინისტრაციული
ორგანოსა. მთავარი არსი, რასაც ეს უფლება ეყრდნობა არის ნამსჯელი Sunday
times v UK. ეს იყო ერთი-ერთი გაზეთი, რომელიც უჩიოდა ბრიტანეთს და ბოლოს
მივიდა სტრასბურგამდე. ამ გადაწყვეტილებაში ითქვა, რომ ეს უფლება მოიცავს
არა მხოლოდ ისეთ ინფორმაციას და იდეებს, რომლებიც იზიარებს
საზოგადოებაში გავრცელებულ წესებს, არამედ ისეთებსაც, რომლებიც
შოკისმომგვრელი და შეურაცხმყოფელია. საზოგადოებისთვის მისაღებ იდეებს
ნამდვილად არ სჭირდბა დაცვა, დაცვა საჭირო ხდება მაშინ, როდესაც რაიმე
ისეთს იტყვი, რაც უმრავლესობისთვის მიუღებელია.

შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზნები

მუხლი 17. აზრის, ინფორმაციის, მასობრივი ინფორმაციის საშუალებათა და

ინტერნეტის თავისუფლების უფლებები
5. ამ უფლებათა შეზღუდვა დასაშვებია მხოლოდ კანონის შესაბამისად,
დემოკრატიულ საზოგადოებაში აუცილებელი სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი
უსაფრთხოების ან ტერიტორიული მთლიანობის უზრუნველსაყოფად, სხვათა
უფლებების დასაცავად, კონფიდენციალურად აღიარებული ინფორმაციის
გამჟღავნების თავიდან ასაცილებლად ან სასამართლოს დამოუკიდებლობისა და
მიუკერძოებლობის უზრუნველსაყოფად.

ეს უფლება არ არის აბსოლუტური უფლება და დასაშვებია მისი შეზღუდვა.

კანონის შესაბამისად რომ უნდა იყოს შეზღუდვა, ეს ყველა უფლებაში ასეა. ამ
უფლეების შეზღუდვის საფუძვლებია:
1. სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების ან ტერიტორიული
მთლიანობის უზრუნველსაყოფად - მთელი არსი არის უფლებების ის, რომ
ჩვენ გვაქვს თავისუფლებები, მაგრამ ჩვენ ეს უფლებები არ უნდა გამოვიყენოთ
იმისთვის, რომ გავანადგუროთ ის სისტემა, რომელიც გვაძლევს ამ
თავისუფლებას. ECHR-ის მე-17 მუხლში წერია, რომ არ შეიძლება ამ
კონვენციაში გაწერილი უფლებებით ბოროტად სარგებლობა, რაშიც
იგულისხმება ის, რომ არ შეიძლება ამ უფლებების გამოყენებით ვიბრძოლოთ
იმისთვის, რომ ადამიანის უფლებები გავანადგუროთ. ამის ერთ-ერთი ნაწილი
 RarePearlN🌈

არის სწორედ სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოება. მაგ:

მოწოდებები იმის შესახებ, რომ დავამხოთ კონსტიტუციური წყობილება,
დემოკრატია და ა.შ. ანუ შენ იყენებ გამოხატვის თავისუფლებას იმ სისტემის
დასანგრევად, რომელიც განამტკიცებს შენს გამოხატვის თავისუფლებას.53
მოწოდება ხელისუფლების გადადგომაზე არ ნიშნავს დამხობას, მანდ
საუბარია არაკანონიერ მეთოდზე. მანდაც არის ფილოსოფიური მსჯელობები,
მაგ: აქვს თუ არა ხალხს აჯანყების უფლება და ა.შ.
2. სხვათა უფლებები - აქ იგულისხმება მაგ: ცილისწება. ანუ არ შეიძლება აზრის
გამოხატვა იყოს დაურეგულირებელი, რადგან დგება ცილისწამების
პრობლემა, რომელსაც შეიძლება დასჭირდეს კონრკეტული რეგულაცია
3. კონფიდენციალურად აღიარებული ინფორმაციის გამჟღავნების თავიდან
ასაცილებლად - აქ იგულისხმება საიდუმლოებები: პირადი ინფორმაცია,
პროფესიული საიდუმლოება, კომერციული საიდუმლოება, სამედიცინო
საიდუმლოება (ეს შეიძლება კომერციულშიც გავიდეს), სახელმწიფო
საიდუმლოება.
4. სასამართლოს დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობის უზრუნველსაყოფა
- აქ საუბარია მოსამართლეებზე. შეკრებაზე იყო, რომ არ შეიძლება
მოსამართლის სახლთან 20 მეტრის რადიუსში შეკრების გამართვა, რადგან
სასამართლო გადაწყვეტილებაზე ზეგავლენა არ მოხდეს და სასამართლო იყოს
დაცული გარკვეული ზეგავლენისგან.
5. უხამსობა - ეს არ არის კონსტიტუციაში გაწერილი, კანონში წერია. ეს არის
განცხადება, რომელსაც არა აქვს პოლიტიკური, კულტურული,
საგანმანათლებლო ან სამეცნიერო ღირებულება და რომელიც უხეშად ლახავს
საზოგადოებაში საყოველთაოდ დამკვიდრებულ ეთიკურ ნორმებს. ანუ
როდესაც არანაირი ღირებულება არ აქვს. მაგ: პორნო ფილმი არის უხამსობის
კლასიკური მაგალითი, მაგრამ თუ მას დავუმატებთ, ვთქვათ,
პოლიტიკურობის ასპექტს, მაშინ ის აღარ არის უხამსობა, შესაბამისად იქ უკვე
გამოხატვის თავისუფლების მხრივ დარეგულირებას არ დაექვემდებარება. იქ
შეიძლება იყოს შეზღუდვა ასაკის მიხედვით, მაგრამ შეიძლება რომ გამოფინო
გალერეაში, თუკი კულტურული, პოლიტიკური ან სამეცნიერო ღირებულება
ექნება. აზრი არის მოკლედ ის, რომ არანაირი ღირებულება არ აქვს უხამსობას.
6. მოწოდება, რომელიც შეიცავს პირდაპირ, აშკარა და არსებით საფრთხეს -
პოლიტიკური გაერთიანებების საქმეში ჩამოყალიბდა ეს სტანდარტი. ეს არის
ამერიკული მოდელი. ანუ მხოლოდ რაღაცისკენ მოწოდება ვერ იქნება
შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზანი. ამას ექნებოდა „გამყინავი ეფექტი“ (ჩვენს
ენაზე მსუსხავი ეფექტი), რაც გულისხმობს იმას, რომ ხალხი დაშინდებოდა და
სანამ რამეს იტყოდა ხუთჯერ დაფიქრდებოდა.
7. ცილისწამება (ქვემოთ წერია ცალკე)
8. პირისპირ შეურაცხყოფა - ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსში
არის პირისპირი შეურაცხყოფა ხულიგნობის მუხლით დასჯადი. ანუ ხდება
ამის რეგულირება გამოხატვის თავისუფელბის დროს.
9. მუქარა - როდესაც ქმნის არსებით და მყისიერ საფრთხეს.

53
გველი გამიზრდია უბეშიო სისტემამ
 RarePearlN🌈

ტესტი ჩვეულებრივად არის პროპორციულობის, რომელსაც ვიყენებთ უფლებების

შეზღუდვისას. გვაინტერესებს არის თუ არა პროპორციული. აქ სასამართლო
უყურებს იმას, შეზღუდვის შედეგად დაცული სიკეთე აღემატება თუ არა
შეზღუდვით გამოწვეულ მიზანს. კიდევ ერთი კომპონენტი არის ის, თუ
რამდენად არის ვირწოდ მიმართული ტექსტი. ისევე როგორც პირად ცხოვრებაში,
აქაც ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ კანონის ტექსტი, რომელიც ზღუდავს
გამოხატვის თავისუფლებას, იყოს განსაზღვრული. ანუ უნდა აკმაყოფილებდეს
განსაზღვრულობის ტესტს, უნდა იყოს ნათელი და განჭვრეტადი.

კონვენციაში ლეგიტიმურ საფუძვლებში წერია ასევე მორალიც. ECHR აძლევს

საშუალებას სახელმწიფოს, რომ თუ უნდა, შეუძლია შეზღუდვის საფუძვლებს
დაამატოს მორალიც. როდესაც კონვენცია დაიწერა, მაშინ ითვლებდა, რომ
მორალის დაწერა იყო ლეგიტიმური მიზანი. შემდეგ ECHR-ის პრაქტიკაში ძალიან
იშვიათად ზღუდავს გამოხატვის თავისუფლებას და მაშინაც კი, როდესაც
ზღუდავს, ძალიან მაღალი ზღვარი აქვს. ანუ პრაქტიკაში ეს მორალის
ლეგიტიმური საფუძველი არ არის ხშირად გამოყენებული, თუმცა არის ერთეული
შემთხვევები. საქართველოში არ გვიწერია ლეგიტიმურ მიზნად მორალი, რაც
არის სწორი! მორალი რა არის ეს ვერ ვთანხმდებით. ჩვენ გვაქვს მორალის
მაგივრად გაწერილი უხამსობა.

გაეროს ბავშვთა უფლებათა სტანდარტებით და საქართველოშიც ბავშვის

აღზრდაზე პასუხისმგებელია მშობელი და ის არის თავისუფალი მისი მორალური
შეხედულებისამებრ გაზარდოს საკუთარი ბავშვი. საქმე იყო საკონსტიტუციო
სასამართლოში, უნგიაძის საქმე, როდესაც მართმადიდებელ მშობელთა კავშირი
ჩიოდა, რომ საზოგადოებრივი მაუწყებლობა (რომელიც მათი ფულითაც
ფინანსდება) აჩვენებდა ისეთ ფილმებს, რომელიც არ შეესაბამება მათ მორალს და
ბავშვებისთვის იყო უხამსობა. შესაბამისად გამოდიოდა, რომ მათი შვილები
საზოგადოებრივი მაუწყებლის გადაცემებზე იზრდებოდნენ ისე, როგორც მათ
მშობლებს ეს არ უნდოდათ:

ამაზე ამბობდნენ, რომ საზოგადოებრივმა მაუწყებლობამ მხოლოდ ისეთი

გადაცემები უნდა გაუშვას, რომლებიც არ ეწინააღმდეგება ჩვენს მორალსო. ეს
საჩივარი არ დააკმაყოფილა საკონსტიტუციო სასამართლომ. ამ
გადაწყვეტილებაში სასამართლომ აღიარა, რომ მშობელს აქვს უფლება თავისი
მორალის მიხედვით აღზარდოს შვილი მაგრამ მას არ აქვს უფლება, რომ
 RarePearlN🌈

მოითხოვოს ვინმესგან, რომ არ გაუშვან მისთვის ამორალური რაღაცები. ამ დროს

არ უნდა აყურებინონ უბრალოდ.

სიძულვილის ენა

სამართლებრივი ტერმინი არ არის. ის არის უფრო პოლიტიკური ტერმინი. ეს არ

ნიშნავს, რომ სამართლის მიღმა არის სიძულვილის ენა. ზოგიერთ
იურისდიქციაში სიძულვილის ენა არის დარეგულირებული როგორც
დისკრიმინაციის წამქეზებელი მოქმედების დარეგულირება. ჩვენთან არ
იზღუდება, ამერიკული მოდელი გვაქვს აღებული.
სამოქალაქო და პოლიტიკურ უფლებათა პაქტი
მუხლი 20
... 2. ყოველგვარი ეროვნული, რასობრივი ან რელიგიური შუღლის
გაღვივებისაკენ მიმართული გამოსვლა, რაც წარმოადგენს დისკრიმინაციის,
მტრობის ან ძალადობის წაქეზებას, უნდა აიკრძალოს კანონით.
აქ ნათქვამია, რომ დისკრიმინაციისკენ წაქეზება უნდა აიკრძალოსო. ჩვენს
შემთხვევაში მხოლოდ იმ შემთხვევაშ ვზღუდავთ, როდესაც მყისიერი საფრთხეა.
ანუ სიძულვილის ენა რომ დარეგულირდეს, რომ აიკრძალოს, უნდა გადმოვიღოთ
ამ პაქტის მეოცე მუხლის ფორმულირების მსგავსი და გამოგვივა აკრძალვა. ECHR
არ ავალდებულებს სიძულვილის ენის აკრძალვას სახელმწიფოებს, ეს არის
მიხეულების ნაწილი.
რასობრივი დისკრიმინაციის კონვენციაზე იყო ერთი საქმე კომიტეტში. საქმე
ეხებოდა ავსტრალიაში სტადიონზე დიდად დაწერილი N word. ადრე იყო
დაწერილი, მაგრამ არ წაუშლიათ და ამაზე იყო დავა, თუ რამდენად ჯდებოდა ეს
გამოხატვის თავისუფლების ჩარჩოებში. მაშინ კომიტეტმა ჩათვალა, რომ ეს იყო
წაქეზება რასიზმისკენ და რეკომენდაცია გასცა, რომ აღმოეფხვრა ეს შეუსაბამობა.

ცილისწამება

აზრი სარგებლობს აბსოლუტური უფლებამოსილებას, მაგრამ როგორც კი

გამოხატვაზე მივა საქმე, ექვემდებარება გარკვეულ შეზღუდვებს. როცა აზრს
გამოხატავ ვინმე ადამიანზე, ეს არ ექვემდებარება შეზღუდვას, მაგრამ როგორც კი
დაგიმტკიცებენ, რო ეს აზრი კი არა ფაქტია, მაშინ შეიძლება შეზღუდვა. რა არის
აზრი და რა ფაქტი, ამის გამიჯვნა არის რთული ხანდახან. მაგ: ვიღაცამ რომ
გითხრას, რომ კორუმპირებული ხარ და ფულს იღებ მოქალაქეებისგან, ეს არის
ფაქტი, მაგრამ ვიღაცა პირზე რომ ვთქვათ, რომ არ ვარგა, ცუდი პოლიტიკოსია და
ქვეყანა მიჰყავს ჭაობში, ეს არის აზრი. ცილისწამებაზე წავალთ მაშინ, თუ
საუბარია ფაქტზე. დავითგარეჯის რუკებზე საქმე, არის ფაქტი, რადგან პირდაპირ
მიუთითებს და გამოდის ცილისწამება.
ცილისწამებისთვის პასუხისმგებლობას არ იწვევს ისეთი განცხადება, რომელიც
არის გაკეთებული პოლიტიკურ დებატებში, პარლამენტის წევრის მიერ მისი
უფლებამოსილების განხორციელების ფარგლებში, სასამართლოში გაკეთებული
განცხადებები. ამას თუ ცილისწამებად ჩავთვლით ხელს შევუშლით სასამართლო
და პოლიტიკურ პროცესებს. ესენი არის ცილისწამებისგან გამონაკლისი.
 RarePearlN🌈

როცა დავადგენთ, რომ ფაქტია, მერე ვარკვევთ კერძო პირის მიმართ არის თუ
საჯარო. სტანდარტი არის, რომ კერძო პირის დროს უნდა დაამტკიცო, რომ
ცილისწამება შეიცავს არსებითად მცდარ ფაქტს და ამით ზიანი მიადგა ამ პირს.
საჯაროს შემთხვევაში უნდა დაამტკიცო, რომ არსებითად მცდარი ფაქტია, ამით
ზიანი მიადგა საჯარო პირს და შენ წინასწარ იცოდი ან უნდა გცოდნოდა, რომ
მცდარი ფაქტი იყო. ანუ საჯარო პირს ემატება დამატებითი კრიტერიუმი. ანუ
კერძო პირს გაცილებით მარტივად შეუძლია ცილისწამებაზე საქმის მოგება. ეს
იმიტომ, რომ საჯარო პირის მიმართ უფრო მეტი ინტერესი გვაქვს და ინტერესს
შევზღდავდით. აქ მტკიცების ტვირთი აქვს იმას, ვინც დაობს, რომ ცილისწამება
არის და გამოხატვის თავისუფლება უნდა შეიზღუდოს. სასამართლო იწერს
გამოხატვის თავისუფლების მხარეს.
საჯარო პირი შეიძლება რომ ადამიანი გახდეს უცებ. მაგ: ვიდეო რომ ატვირთოს,
ან ლატარეა რომ მოიგოთ, ააფეთქოთ ხიდი. ანუ საჯარო პირობა შეიძლება არ
იყოს არჩევანი. თუ არის ეჭვი და ვერ დასტურდება პირი კერძოა თუ საჯარო, ეს
წყდება ხოლმე პირისთვის საჯარო პირის სტატუსისი მინიჭებით. ანუ აქაც
გამოხატვის თავისუფლების მხარეს იჭერს სასამართლო.
ჟურნალისტებისთვის ცილისწამებისთვის მაღალი გადასახადების დაწესება -
ECHR-მა თქვა, რომ მსუსხავი ეფექტი აქვს ამასაც და არ შეიძლება ასეთი რამო.
ლონდონში არის მაღალი გადასახადები ცილისწამებაზე. ნებისმიერი რამ, რაც
ინტერნეტში არის ინგლისურად ან სხვა ნებისმიერ ენაზე, რომლის წაკითხვაც
შეუძლია ლონდონელს, ითვლება, რომ ცილისწამება განხორციელდა ლონდონში.
მაგ, ქართულად რომ დაწერო რამე და ლონდონელმა ლონდონში რომ გიჩივლოს,
რომ აქ ქართული ვინც იცის, ყველა წაიკითხავს ამ ინფოსო. ხოდა გამოდიოდა,
რომ ძალიან ბევრი საჩივარი იყო ცილისწამებაზე. თუ მოიგებდნენ ამ დავას,
მილიონობით ფუნტის გადახდა უწევდა ჟურნალისტს და გაზეთს. ამაზე იმსჯელა
ECHR-მა და თქვა, რომ იმხელა გადასახადი არ უნდა დაუწესო, რომ საერთოდ
ვერაფერი ვეღარ დაწეროსო.

ინფორმაციის უარყოფა

იყო ორი საქმე, პირველი ეხებოდა ჰოლოკოსტს, რომელშიც სასამართლომ თქვა,

რომ გენოციდის უარყოფა არ არის ვალდებულება მაგრამ არის დისკრეცია.
სახელმწიფოს შეუძლია დააწესოს აკრძალვა გენოციდის უარყოფაზე, რადგან ამ
დროსაც ვიყენებთ ადამიანის უფლებებს იმისთვის, რომ გავანადგუროთ
ადამიანის უფლებათა სისტემა. მეორე საქმე იყო შვეიცარიის წინააღმდეგ,
რომელიც ეხებოდა სომხების გენოციდს, რომელიც ჩაიდინეს ოსმალებმა და არ
ეხებოდა არანაირად შვეიცარიას. სასამართლომ გაამართლა და თქვა, რომ
შვეიცარიაში არ მომხდარაო და ამიტომ რელევანტური არ არის და
აბსტრაქტულია აკრძალვაო. ამ შემთხვევაში ყურადღებაში იღებენ იმას, რამდენად
არიან იმ საზოგადოებაში მსხვერპლები, მათი შთამომავლები, მოხდა თუ არა იმ
ადგილას გენოციდი და ა.შ. ECHR ასე ამართლებს ამ გენოციდის უარყოფას. დიდი
კრიტიკა არის და ზოგი ამბობს, რომ თუ კრძალავ ებრალეთა გენოციდიც და
სომხების გენოციდის უარყოფაც ერთნაირად უნდა აკრძალოვო, ზოგი ამბობს
საერთოდ არ არის ასაკრძალიო.
 RarePearlN🌈

რელიგიური გრძნობების შეურაცხყოფა

რელიგიური გრძნობები არ არის დაცული, გაეროს ადამიანის უფლებათა

კომიტეტმა თქვა ეს.54 პაქტში წერია, რომ რელიგიური გრძნობების შეურაცხყოფა
არის დაუშვებელიო. სიძულვილის ენა არის აკრძალული. ანუ როცა ამბობ, რომ
შავკანიანი არის მეორეხარისხოვანი მოქალაქე და ქრისტიანები
მეორეხარისხოვანი მოქალაქეები არიან, ორივე არის სიძულვილის ენა და პაქტი
ორივეს კრძალავს. მაგრამ მერე კომიტეტი გვეუბნება, რომ რელიგიური გრძნობები
არაა დაცულიო. ეს გულისხმობს იმას, რომ მულტფილმი რომ გავაკეთო
ღვთისშობელზე, ეს არის რელიგიური გრძნობების შეურაცხყოფა. ანუ აქ
ქრისტიანს კი არ ვეხები, არამედ ღვთისმშობელს.
საფრანგეთში მუჰამედის სურათები შემოიტანა სამსჯელოდ მასწავლებელმა
სტუდენტებთან და ამან გაანაწყენა მუსლიმები. საბოლოოდ ეს მასწავლებელი
მოკლეს ტერორისტული აქტის შედეგად. მუჰამედზე ან ქრისტეზე რომ რამე თქვა,
ან ჩაიდინო ან დახატო, ეს იქნება რელიგიური გრძნობების შეურაცხყოფა
ვიღაცისთვის და გამოდის, რომ უნდა აკრძალო. მაგრამ სიძულვილის ენის
რეგულირებისას დაცვის სიკეთე ქრისტე და მუჰამედი კი არ არის, არამედ
თვითონ მუსლიმანები და ქრისტიანები. მაგ: ყველა მუსლიმი ტერორისტია.

სიმბოლიკების გამოყენება

ადამიანმა, რომელიც აკრიტიკებდა ფაშისტურ იდეოლოგიას, დადერა ბლოგი და

გამოიყენა ფაშისტური სიმბოლო. აქ ECHR-მა თქვა, რომ მისი მიზანი არ ყოფილა
ე.წ. „სვასტიკის“ განდიდება, არამედ პირიქით, მისი კრიტიკა. ამ შემთხვევაში არ
შეიძლება ფაშისტური სიმბოლოების აკრძალვა. აქ იქიდან მივედით, რომ ბევრ
ქვეყანაში ევროპაში არის აკრძალული ფაშისტური ან კომუნისტური
სიმბოლოების გამოყენება. საქართველოში არის აკრძალული ფაშისტური და
კომუნისტური სიმბოლოების გამოყენება საჯარო ადგილებში.55 პარლამენტზე იყო
ვარსკვლავი ამოტვიფრული და გადაფხიკეს. მაკდონალდსის შენობასთანაც იყო
ვარსკვლავი და ისიც მოაჭრეს. ამისი ახსნა ის არის, რომ საქართველოში არის
ბევრი ისეთი ადამიანი, რომლის წინაპრებიც ემსხვერპლნენ საბჭოთა რეპრესიებს
და ამათი ყურება არ უნდა უწევდეთ. კერძოში იმიტომ არ აკრძალეს, რომ ჩვენ
უფრო ლიბერალები ვართო და უფრო ამერიკული მოდელი გვაქვსო და უფრო

მეტად ვიცავთ გამოხატვის თავისუფლებასო. 🤡

ბრიტანეთში იყო სავაჭრო ცენტრი და აპირებდა გვერდით ცათამბჯენების შენებას.

აქტივისტები აპროტესტებდნენ ამას თვითონ სავაჭრო ცენტრშივე. შევიდნენ და
ხელმოწერებს აგროვებდნენ რომ არ აეშენებინათ, რადგან გარემოს აბინძურებსო.
ევროპულმა სასამართლომ თქვა, რომ გამოხატვის თავისუფლება არ ვრცელდება
კერძო საკუთრებაშიო. ბრიტანეთი გაამართლა და თქვა, რომ კერძო საკუთრებაა

54
პაუზის დროს ნიჰამ გაიხსენა პორნოგრაფიული ფილმის საქმე, ყოჩაღ ნიჰა, ოტო პრემინჯერი
შენით იამაყებდა და მეც ვამაყობ
55
დედას ვფიცავარ სიამოვნებისგან დამაჟრიალა.
 RarePearlN🌈

და შეუძლია რომ აკრძალოს ქმედება. ის არგუმენტიც კი, რომ სავაჭრო ცენტრია

და საჯარო ადგილი, ამანაც არ გაჭრა. თიბისი ბანკში რომ ვაგროვებდე მის
წინააღმდეგ ხელმოწერებს, თიბისი გამომაგდებს ამ სტანდარტის გამო, მაგრამ
ბანკთან თუ ვიქნები, ვერაფერს მეტყვის.

საკუთრების უფლება

საკუთრების უფლება ჩვენს კონსტიტუციაში არის აღიარებული მე-19 მუხლით:

მუხლი 19. საკუთრების უფლება
1. საკუთრებისა და მემკვიდრეობის უფლება აღიარებული და
უზრუნველყოფილია.
მემკვიდრეობის უფლება ცალკე გამოიტანეს, საკონსტიტუციო ამბობს, რომ ეს
ავსებს საკუთრების უფლებასო. მემკვიდრეობის უფლება არის ის, რასაც
აწესრიგებს სამემეკვიდრეო სამართალი. ფართოდ რომ განვიხილოთ, შეიძლება ეს
უფლება აღვიქვათ საკუთრების ნაწილადაც, მაგრამ, რა თქმა უნდა,
სამოქალაქოსამართლებრივადეს ასე არ არის. ეს არის უფლება, რომ დაგიტოვონ
რაღაც ქონება, რომელზეც შემდეგ წარმოგეშობა საკუთრების უფლება.
აქ წერია, რომ აღიარებული და უზრუნველყოფილიაო. წინა კონსტიტუციაში
ეწერა აღიარებული და ხელშეუხებელიაო. უფრო მაღალი სტანდარტი არის
„ხელშეუვალი“. ეს არის ის სტანდარტი, რომელიც ხშირად გამოიყენება ხოლმე
აბსოლუტური უფლების კონტექსტში. სააკაშვილის დროს ჩატარდა რეფორმები,
რომლის ერთ-ერთი მოთავე იყო კახა ბენდუ, ამ რეფორმის არსი იყო ის, რომ
საკუთრების უფლება უნდა ყოფილიყო მკაცრად დაცული და სიმბოლურად
შეიტანეს კონსტიტუციაში ეს „ხელშეუვალი“, რომელიც ვითომ უფრო მაღალი
დაცვის სტანდარტს ანიჭებდა ამ უფლებას. ახალი კონსტიტუციით ეს შეცვალეს,
მაგრამ ამით სტანდარტი არ გაუარესებულა. მთავარია შემდეგ პუნქტებში რა
წერია, საკუთრების უფლება აბსოლუტური ვერც ასეა და ვერც ისე.

საკუთრების უფლება ვრცელდება როგორც ფიზიკურ, ასევე იურიდიულ პირებზე.

საკუთრების უფლება ვრცელდება სახელმწიფოზეც, მაგრამ საკონსტიტუციო
სასამართლომ თქვა, რომ სამოქალაქოსამართლებრივ ურთიერთობებში
მონაწილეობს ისე, როგორც კერძო სამართლის იურიდიული პირიო. ანუ იმ
ურთიერთობებში, რომელიც ეხება საკუთრებას, აქ უკვე არის თანასწორობა. ანუ
ის, რომ შეიძლება სამოქალაქოსამართლებრივი ურთიერთობის მეორე მხარე იყოს
სახელმწიფო, არ ცვლის არაფერს.

ეკონომიკური თავისუფლება და საკუთრების უფლება

მუხლი 6. ეკონომიკური თავისუფლება

1. ეკონომიკური თავისუფლება აღიარებული და უზრუნველყოფილია.
2. სახელმწიფო ზრუნავს თავისუფალი და ღია ეკონომიკის, თავისუფალი
მეწარმეობისა და კონკურენციის განვითარებაზე.
3. დაუშვებელია კერძო საკუთრების საყოველთაო უფლების გაუქმება.
 RarePearlN🌈

მესამე პუნქტი ამბობს, რომ კომუნიზმი დაუშვებელიაო.

ამ მე-6 მუხლსა და მე-19-ს შორის არის მთავარი განსხვავება ის, რომ პირველი
თავის მუხლი არის ერთგვარი პრინციპი, რომელსაც ეფუძნება სახელმწიფო.
საკონსტიტუციო სამართალწარმოებისთვის კი მხოლოდ მეორე თავის მუხლი
არის გამოსადეგი. მიუხედავად ამისა, მე-6 მუხლი არ არის მხოლოდ ბუნდოვანი
ნორმა, რაღაც ვალდებულებები წარმოეშობა სახელმწიფოს ამ ნორმის მიხედვით.
ზოგადად, ეკონომიკური თავისუფლების შეზღუდვა ყოველთვის არ ნიშნავს
საკუთრების უფლების შეზღუდვას. შეიძლება შეგიზღუდონ უფლება, რომ მიწაზე
გააშენო ჟოლო, მაგრამ ეს მიწა მაინც შენს საკუთრებაშია და შეგიძლია რამე სხვა
გააშენო. ანუ შეგიძლია რომ იქ იცხოვრო, თუნდაც ყველანაირი ეკონომიკური
საქმიანობა აგიკრძალონ. ზოგადად, ქვეყნებში ეს ეკონომიკური თავისუფლება
ცალკე არ არის გამოყოფილი, იქ იგულისხმება საკუთრების უფლებაში.

სოციალურ უფლებებზე არ ვრცელედება ეს უფლება. არ ვრცელდება მაგალითად

პენსიაზე, მაგრამ რომ მიიღებ პენსიას და მერე წაგართვეს, მაშინ გავრცელდება.
ECHR-შიი იყო ამაზე რამდენიმე საქმე და გაავრცელეს სოციალური დახმარებაზე,
მაგრამ იმიტომ, რომ ჰქონდა ადამიანს სოც დახმარება სიცოცხლის ბოლომდე და
შესაბამისად მოლოდინიც, რომ ბოლომდე ექნებოდა. დაუდევრობით ჩამოართვეს
ეს დახმარება და სასამართლომ თქვა, რომ ამ მოლოდინის გამო განვიხილავ
საკუთრების უფლების ჭრილშიო. ზოგადად, არ განიხილება სოციალური
უფლებები საკუთრების უფლების ჭრილში. მაგ: ადამიანი არის უსახლკარო და
საკუთრების უფლებით ვერ დავამტკიცებთ, რომ სახელმწიფომ უნდა უყიდოს
სახლიო. ამის დამტკიცება შეგვიძლია მაგალითად სათანადო საცხვრისზე
ხელმისაწვდომობის უფლებით, რომელიც არის სოციალურ-ეკონომიკური
უფლების ნაწილი.

საკონსტიტუციო სასამართლოს ამ უფლებაზე ნათქვამი აქვს, რომ ეს უფლება

უკავშირდება ადამიანის ღირსებას. ეს უფლება მოიცავს ყველა კატეგორიის
ქონებას, გარდა უკანონო და დაუსაბუთებელ ქონებაზე. ანუ ამ მუხლით ვერ
იდავებ საკონსტიტუციოში ასეთ ქონებაზე. მაგ: ბრუნვიდან ამოღებული
ქონებაზე, ნარკოტიკზე ვერ იდავებ საკონსტიტუციოში. დაუსაბუთებელია ასევე
კორუფციული გარიგების შედეგად ნაყიდი სახლი, რომელიც შეიძლება
ჩამოგართვან, რადგან საკუთრების უფლება არ ვრცელდება.

ჩამორთმევა და შეზღუდვა

2. საჯარო ინტერესებისათვის დასაშვებია ამ უფლების შეზღუდვა კანონით

განსაზღვრულ შემთხვევებში და დადგენილი წესით.
3. აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის საკუთრების ჩამორთმევა
დასაშვებია კანონით პირდაპირ გათვალისწინებულ შემთხვევებში, სასამართლოს
გადაწყვეტილებით ან ორგანული კანონით დადგენილი გადაუდებელი
აუცილებლობისას, წინასწარი, სრული და სამართლიანი ანაზღაურებით.
ანაზღაურება თავისუფლდება ყოველგვარი გადასახადისა და მოსაკრებლისაგან.
 RarePearlN🌈

მეორე პუნქტი არის უფლების შეზღუდვა და მესამე პუნქტი არის უფლების

ჩამორთმევა. ამათ შორის არის სამი განსხვავება:
1. ჩამორთმევის დროს ხდება ფულადი კომპენსაცია. მაშინ, როცა შეზღუდვა არ
მოითხოვს ამას.56
2. ჩამორთმევა არის ერთჯერადი, ინდივიდუალური და მიზანმიმართული
ქმედება, ხოლო შეზღუდვა ადგენს საკუთრების უფლებით სარგებლობის
ზოგად ფარგლებს. მაგ: მაქვს სასოფლო-სამეურნეო მიწა, რომელზეც უნდა
გაიაროს მატარებელმა, ეს იქნება ჩამორთმევა, რადგან ერთჯერადად,
ინდივიდუალურად ჩამომართმევენ მხოლოდ მე ამ მიწას. შეზღუდვა
იქნებოდა თუ კანონში ეწერებოდა, რომ არავის არ აქვს სასოფლო სამეურნეო
მიწის საკუთრებაში ქონის უფლება, რადგან ეს არის ზოგადი.
3. ჩამორთმევის შემთხვევა არის დარეგულირებული კანონით, რომელსაც ჰქვია
„აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროებისთვის საკუთრების ჩამორთმევის
შესახებ“. აქ წერია, როდის შეიძლება ჩამორთმევა და არის კონკრეტული
მაგალითები, როდის შეიძლება საკუთრების უფლების ჩამორთმევა.

უცხოელები და სასოფლო-სამეურნეო მიწა

4. სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწა, როგორც განსაკუთრებული

მნიშვნელობის რესურსი, შეიძლება იყოს მხოლოდ სახელმწიფოს,
თვითმმართველი ერთეულის, საქართველოს მოქალაქის ან საქართველოს
მოქალაქეთა გაერთიანების საკუთრებაში. გამონაკლისი შემთხვევები შეიძლება
დადგინდეს ორგანული კანონით, რომელიც მიიღება პარლამენტის სრული
შემადგენლობის არანაკლებ ორი მესამედის უმრავლესობით.
შეზღუდვა არის ასევე ის, რომ უცხოელებს ავუკრძალეთ სასოფლო-სამეურნეო
მიწაზე საკუთრების უფლება,57 რადგან ყველა უცხოელს შეეზღუდა და არა
კონკრეტულს. ამ ნორმით არ მომხდარა ექსპროპრიაცია, ანუ ვისაც ქონდა უკვე ეს
მიწები, მაგათთვის არ ჩამოურთმევიათ, ახლა ვინც აპირებდა ყიდვას, მაგათ
შეეხოთ. ამ მუხლთან დაკავშირებით საკითხი საკონსტიტუციომ გააუქმა თავის
დროზე. სახელმწიფო იქ ღაღადებდა, რომ სასოფლო სამეურნეო მიწას აქვს
განსაკუთრებული მნიშვნელობაო და უსაფრთოებასთან დააკავშირა.
საკონსტიტუციომ თქვა, რომ საკუთრების უფლება არ არისო აბსოლუტურიო და
შეიძლება რომ შევზღუდოთო, მაგალითად მოიყვანა რეკრეაციული პარკები და
ის, რომ ბორჯომის ეროვნული პარკის გაყიდვა არ შეიძლებაო. 58 საკონსტიტუციომ
თქვა, რომ ეს უნდა იყოს სახელმწიოფ საკუთრებაშიო, მაგრამ ამ შემთვევაში მან
ვერ დაინახა ლეგიტიმურ მიზანსა (სახელმწიფო უსაფრთოება) და უფელბის
აკრძალვას შორის მიზეზობრივი კავშირი. შესაბამისად ეს ნორმა გააუქმა, მაგრამ
შემდეგ „ქართულმა ოცნებამ“ მოიგო არჩევნები უმრავლესობით 59 და შემდეგ უკვე

56
ყოჰარ ნიჰა
57
ეს ხომ ნინის საყვარელი კანონია, მადლობა ჯორჯიან დრიმ, თქვენ ქართველობა დამიბრუნეთ ამ
მუხლით და ასევე ქორწინების დეფინიციის განსაზღვრით MAMAKACS ARASDROSERQMEVA
COLI MADLOBA BATONO IRAKLI!! QORWINEBA DA SAXNAVI MIWA SXVA GIREBULEBEBIA <3
58
ქვაბისხევიდან ლომის მთამდე
59
სო ჰაშ, ნინი, სო ჰაშ
 RarePearlN🌈

შეცვალა კონსტიტუცია და აქვე დაამატა ეს. ანუ ახლა ვერაფერს ვეღარ ვიზამთ,
რადგან საკონსტიტუციოს არ აქვს უფლება კონსტიტუციის კონსტიტუციურობა.
საბოლოო ჯამში, უცხოელს მაინც შეუძლია, რომ იჯარით ფლობდეს ამ მიწას,
მაგრამ ლოგიკურია, რომ ეკონომიკურად არ იყო მომგებიანი ეს გადაწყვეტილება.
საკუთრებას ვინ ფლობს, ეს არანაირ კავშირში არ არის სუვერენიტეტთან.
სუვერენიტეტი არის სახელმწიფოს უფლება, რომ მის საზღვრებში იყოს
ძალაუფლების უზენაესი განმხორცილებელი. ეს უფელბა არანაირად არ
იზღუდება იმით ვინ ფლობს კერძო საკუთრებას კონრკეტულ ადგილას.
საზღვრებთან შეიძლება შეიქმნას პრობლემაო და არც მანდ არ არის პრობლემა,
რადგან თურქეთის საზღვართან თურქმა რომ იყიდოს საქართველოს მიწა, ეს
არაფერს არ ცვლის. მაგრამ თუ მაინდამაინც, მაშინ კონკრეტულად საზღვრებთან
რაღაც რადიუსით არსებულ მიწებზე უნდა შეეზღუდათ და არა მთელს
ტერიტორიაზე. ხალხი ჩამოსახლდებოდაო, კიდევ ამბობდნენ, უცხო ტომები
გადაგვაჯიშებენო.60 თუ ამ ლოგიკას გავყვებით, მაშინ არც ბინაზე საკუთრების
უფლება არ უნდა მივცეთ, რადგან სასოფლო მიწა ისეთს არაფერს არ გაძლევს,
რასაც ბინა ვერ მოგცემს.61 ეს არის საიმიგრაციო პოლიტიკის საკითხი და თუ ეს
პრობლემა არის შემაწუხებელი, მაშინ შეუძლიათ, რომ ეს გაამკაცრონ. ანუ
თავიდან ბოლომდე იყო პოპულისტური გადაწყვეტილება და ამით
გაუნათლებელი ხალხი (საქართველოს მოსახლეობის უდიდესი უმრავლესობა)
მოისყიდეს.

ჩამორთმევის (შეზუდვის დროსაც) დროს სტანდარტულად ვიყენებთ

თანაზომიერების ტესტს, რომელშიც ვუყურებთ, რამდენად არის
ნაკლებმზრუდავი, რამდენად არის მიზანთან გონივრულ კავშირში და ა.შ.
ექსპროპრიაცია არის იგივე ჩამორთმევა.

საერთაშორისო სამართალი

საყოველთაო დეკლარაციაშიც არის აღნიშნული, მაგრამ სამართლებრივი ძალა არ

აქვს, რა თქმა უნდა.
დეკლარაცია
მუხლი 17
1. ყოველ ადამიანს აქვს უფლება ფლობდეს ქონებას როგორც ერთპიროვნულად,
ასევე სხვებთან ერთად.
2. არავის არ უნდა ჩამოერთვას მისი ქონება თვითნებურად.
პაქტებში არ არის ეს უფლება აღნიშნული. ანუ ეს არის უფლება, რომელიც არ არის
გლობალური დოკუმენტით აღიარებული, რადგან როცა დეკლარაციაში დაიწერა
ეს უფლება, ისე ჩამოყალიბდა, რომ მმართველობის ისეთ სისტემასაც მორგებოდა,

60
ყიზილბაშები, მეგობრებო, ლეკები, რავიცი კიდე ასეთები შემოგვესევიან თუ გავყიდით მიწებს
<3
61
რას ბრძანებთ ბატონო ლევან, სასოფლო მიწები ქართველობის განსაზღვრის საუკეთესო
საშუალებაა და ჩვენთვის განსაკუთრებული მნიშვნლეობის მატარებელია. მე ქართელი მხოლოდ
მაშინ ვარ, როდესაც სასოფლო მიწა უცხოელს არ ეკუთვნის.
 RarePearlN🌈

როგორიც არის კომუნიზმი. ანუ ეს მუხლი ერთგავარად უკვე კონსესუსს

წარმოაგდენდა. პირველად დრაფტში მარტო კოლექტიური უფელბა იყო
აღნიშნული და დასავლეთის ქვეყნების გამო დაამატეს ინდივიდუალურიც.
როდესაც უკვე დადგა დრო, რომ შექმნილიყო სამართლებრივი დოკუმენტები, ამ
დოკუმენტის კვალობაზე ვერ მოახერხეს ის, რომ რაიმე სახის შეთანხმებაზე
მისულიყვნენ. დეკლარაცია მიიღეს 1948 წელს, როდესაც მეორე მსოლფლიო ომი
იყო დამთავრებული, მაგრამ არ იყო ცივი ომი ძალიან გაჩაღებული. 60-იან წლებში
ცივი ომის პერიოდში შევედით და უფრო კონფლიქტური იყო კაპიტალისტურ და
კომუნისტურ ქვეყნებს შორის ურთიერთობა. შესაბამისად, კონსესუსის მიღწევა
ნაკლებად შეიძლებოდა. კომუნისტები ამბობდნენ, რომ ინდივიდუალური
საკუთრება არის ბოროტება და ამას ხელს არ მოაწერდნენ, ამიტომ არცერთ პაქტში
არ არის ჩაწერილი ეს უფლება.
კონვენცია
ევროპული კონვენციის დამატებითი ოქმის პირველ მუხლში არის მოცემული :
მუხლი 1. საკუთრების დაცვა
ყოველ ფიზიკურ ან იურიდიულ პირს აქვს თავისი საკუთრების შეუფერხებელი
სარგებლობის უფლება. მხოლოდ საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის შეიძლება
ჩამოერთვას ვინმეს თავისი საკუთრება კანონითა და საერთაშორისო სამართლის
ზოგადი პრინციპებით გათვალისწინებულ პირობებში.
ამასთან, წინარე დებულებები არანაირად არ აკნინებს სახელმწიფოს უფლებას,
გამოიყენოს ისეთი კანონები, რომელთაც ის აუცილებლად მიიჩნევს საერთო
ინტერესების შესაბამისად საკუთრებით სარგებლობის კონტროლისათვის, ან
გადასახდებისა თუ მოსაკრებლების ან ჯარიმების გადახდის უზრუნველსაყოფად.
„მშვიდობიანად სარგებლობა“62 განსხვავდება საქართველოს კონსტიტუციის
ჩანაწერისგან. აქცენტი აქ არის სარგებლობაზე და არა სტატუსზე. ეს არის უფრო
შეზღუდული ვარიანტი. ანუ საკუთრება თუ გაქვს, მისი ფლობა შეგიძლია
მშვიდობიანად და არ მახვილდება ყურადღება ყიდვა-გაყიდვის და მსგავს
შემთხვევებზე. ანუ ეს არის მცირე ვერსია, რადგან ყველა შემთხვევაშ ვერ
მიაკითხავ სასამართლოს. საბოლოო ჯამში, ამის გამო, საკუთრების უფლება არის
ის უფლება, რომელსაც საკმაოდ ცუდი რეგულირება აქვს, მაგრამ ეს არ ნიშნავს
იმას, რომ ის არ არსებობს საერთაშორისო სამართალში ან ის არის
ნაკლებმნიშვნელოვანი.
მემარცხენეები აკრიტიკებენ ამ უფლებას კაპიტალისტურ სამყაროში, მაგრამ
უფლებების მხრივ თუ შევხედავთ, რა თქმა უნდა, არის შემთვევები, როდესაც
საკუთრების უფლების არასწორი შეძენის შედეგად სხვა ადამიანის უფლებები
იზღუდება. მეორეს მხრივ, ის, რომ ადამიანის უფლებები აღმოცენდა ევროპაში და
ის ლიბერალური წესრიგი, რომელმაც წარმოქმა უფლებები, მეტწილად
დამოკიდებული იყო იმაზე, რომ მდიდარმა კლასმა დაიწყო უფლებების
მოთხოვნა, თორემ ღარიბ ადამიანებს არ შეუქმნიათ ადამიანის უფლებები. ეს
სისტემა შეიქმნა მხოლოდ იმიტომ, რომ მომწიფდა კონკრეტული კლასი (ვაჭრები)

62
თაგმანის თემა არის, ლევანიკოსთან „მშვიდობიანს“ აჩვენებს, ჩემთან და ანამარიასთან
„შეუფერხებელი“.
 RarePearlN🌈

ევროპაში, დავუშვათ შუა საუკუნის ინგლისში დაიწყეს მეფის ხელისუფლების

შეზღუდვა, რადგან მათ ჰქონდათ ფული და ფიქრობდნენ სხვა სიკეთეებზე.
შემდეგ ყველაზე გავრცელდა, მაგრამ თავიდან ბიძგი ეს იყო, რომ მაღალმა კლასმა
მოითხოვოს მისი უფლებები. ასე რომ საკუთრების უფლებას, ისტორიულად
ჰქონდა დადებითი როლი იმაში, რომ ადამიანის უფლებები დღეს არსებობს. თუ
ადამიანს საკუთრება არ აქვს, იქ სხვა უფლებებზე საუბარი უბრალოდ
წარმოუდგენელი ხდება63. მემარცხენეები ამბობენ, მაგალითად, რომ მთავარი არის
სოციალურ-ეკონომიკური უფლებები და ჰქონდეს მაგ: სახლი მისი იქნება თუ არა,
ეს არაფერს არ ცვლის. ამიტომ ადამიანის უფელბება აქცენტი გააკეთა სოციალურ
უფელბებზე, რომ მთავარია ადამიანს ჰქონდეს საარსებო მინიმუმი. მაგრამ ისეთ
ქვეყნებში, რომელშიც ეკონომიკური თავისუფლებაა, ადამიანის უფლებებმა და
დემოკრატიამ რომ კარგად იმუშავოს, აუცილებელია კარგი საშუალო ფენა.
კაპიტალისტურ საზოგადოებაში რთულია ვისაუბროთ შემდგარ საშუალო ფენაზე,
თუ საკუთრების უფლება არ არის დაცული.
ასევე არის რამდენიმე კვლევა, რომელიც ადგენს ურთიერთმიმართებას ადამიანის
უფლებებსა და ეკონომიკურ თავისუფლებას შორის. მაგ: GDP-ს ხარისცის
სიმაღლე არის დაკავშირებული ადამიანის უფლებებთანო. არის გამონაკლისები,
რომელმაც ეკონომიკის განვითარება მოახდინეს მხოლოდ რესურსებით, მაგ:
საუდის არაბეთი, მდიდარი ქვეყანაა, მაგრამ ადამიანის უფლებების დაცვისგან
შორს არიან. სხვა ქვეყნებში ვხედავთ, რომ რაც უფრო განვითარებულია
ეკონომიკური თავისუფლება, უფრო დაცულია ადამიანის უფლებები. რა თქმა
უნდა, შეგვიძლია რომ კომუნისტური წყობილებით შევქმნათ საშუალო კლასი,
მაგრამ დღევანდელი კონტექსტით უმეტესობა ქვეყნები არის თავისუფალი
ეკონომიკის მომხრე.
საკუთრების უფლება არის უმნიშვნელოვანესი ასევე ინვესტორებისთვის, რადგან
პირველი რასაც უყურებენ, არის ის, თუ როგორ არის ეს უფლება დაცული ამ
ქვეყანაში. ამასთან ასევე კავშირშია სასამართლო. სასამართლო თუ არ ვარგა, რაც
არ უნდა ლამაზად ჩაწერო კანონში, ის არავის არ სჭირდება.

შეზღუდვის პრობლემატურობა

მეორე უკიდურესობა არის, რომ ყველა შემთხვევაში უნდა იყოს დაცული

საკუთრების უფლებაო და აბსოლუტური ხასიათი მიეცესო. არის ორი შემთხვევა
აქ, პირველი გასაგებია, რომ გაზსადენი, ნავთობსადენი და რკინიგზა არის
მნიშვნელოვანი პროექტი, მაგრამ რა ხდება, როდესაც ქალაქგეგმარებაზე
ვსაუბრობთ. მაგ: მიშენებები სახლებზე, რომლებიც დაკანონებული აქვს ხალხს
თავის დროზე. ასევე თბილისს აქვს ეკოლოგიური პრობლემა, რომლის გადაჭრაც
არის ასევე მნიშვნელოვანი. აქ სასამართლოს გადასაწყვეტია, რას როგორ განსჯის.
ელიავას ბაზრობასთან დაკავშირებით არის ასევე ბჭობა, რადგან მერიას უნდა
პარკის გაკეთება. ეს ტერიტორია არის კერძო საკუთრება და დღევანდელი
კანონით რომ მივუდგეთ, რთული იქნება ამათთვის საკუთრების ჩამორთმევა.
63
ამაზე შეგიძლიათ გაეცნოთ ჩემს წინა სკრიპტს, რომელშიც ასახულია ბატონი დავით
ზედელაშვილის ზედმეტად ფილოსოფიური საუბარი საკუთრების უფლების მორალურ
დაფუძნებაზე (მენატრებით ბატონო დავით).
 RarePearlN🌈

ამიტომ მერია ცდილობს სხვა ხერხებით დაკეროს ეს მეპატრონეები, მაგრამ ჯერ-

ჯერობით არ თმობენ. ანუ აქ მნიშვნელოვანია ის, თუ რამდენად ღირს მწვანე
ზონის გასაშენებლად საკუთრების ჩამორთმევა.
ასევე პრობლემურია, მაგ: ადამიანი სარგებლობს თავისი საკუთრებით და
ერთხელაც დაადგა ერთი სართული ზემოდან ნებართის გარეშე. რამდენად უნდა
წარმოეშვას საკუთრების უფელბა ამ ქონებაზე.
ეს საკითხები არის დარეგულირებული სამოქალაქო კოდექსით, ასევე
სასამართლო გადაწყვეტილებებით. ეს არის კლასიკური მაგალითი იმისა,
როდესაც კონკრეტული ადამიანის უფლება დგას საზოგადოებრივი საჭიროების
პირისპირ.

ECHR გვაძლევს დისკრეციას ამ საკითხზე. ანუ ევროპული სასამართლო ამბობს,

რომ საზოგადოებრივი ინტერესისთვის დასაშვებია შეზღუდვაო, მაგრამ რას
თვლის საჯარო ინტერესად, ეს არის ქვეყნის გადასაწყვეტი. ანუ შეიზლება
შენთვის მნიშვნელოვანია პარკის გაშენება, მაგრამ მერე ინვესტორი აკვირდება
იმას, რომ შენ პარკის გაშენების გამო შელახე ადამიანის უფლება. ამ საკითხთან
დაკავშირებით ბევრი პრეცედენტი არ გვავქს, ეს არის კონვენციის დამატებითი
ოქმის მუხლი და შესაბამისად, ვისაც რატიფიცირებული არ აქვს ეს ოქმი, იმასთან
არ იმოქმედებს.

კომპენსაციას თუ არ უხდი ადამიანს, მაშინ, რა თქმა უნდა, არის უკვე

არამართლზომიერი ჩარევა. ანუ კომპენსაცია უნდა იყოს საბაზრო ფასზე ოდნავ
მაღალი, რომ მინიმუმ მოუნდეს ადამიანს, რომ საკუთრება ჩამოერთვას. 64

სოციალურ-ეკონომიკური უფლებები65

კულტურული უფლებები უკავშირდება უფლებას, რომ კულტურულ ცხოვრებაში

ჩავებათ. ამას უკავშირებენ უმეტესად ეთნიკურ უმცირესობების შემთხვევაში მათ
უფლებას, რომ ჰქონდეთ ღონისძიებების ჩატარების უფლება. ეს უფელბები
მოისაზრებს ასევე იმას, რომ კულტურულ მემკვიდრეობას უნდა მოუაროს
სახელმწიფომ, რადგან მასზე ხელმწისაწვდომობა აღიქმება ადამიანის უფლებად.

პაქტები

სამართლებრივად რა ვალდებულებები აქვს სახელმწიფოს სამოქალაქო და

პოლიტიკურ უფლებებზე: პოზიტიური და ნეგატიური.
სამოქალაქო და პოლიტიკურ უფლებათა შესახებ პაქტი:
მუხლი 2

64
ამის შემდეგ 10 წუთი ლევანი მისტირის თბილისის ინფრასტრუქტურას და პრობლემეს. ცხადია,
რომ ეკოლოგია ძალიან ადარდებს ამ ბიჭიკოს.
65
მადლობა ქალბატონ მარიამ მესხს, რომ დამტვრეულ ნინი ცეცხლაძეს დახმარების ხელი (!)
გაუწოდა.
 RarePearlN🌈

1. წინამდებარე პაქტის მონაწილე თითოეული სახელმწიფო კისრულობს

ვალდებულებას პატივი სცეს და მისი ტერიტორიის ფარგლებსა და
იურისდიქციაში მყოფი ყველა პირი უზრუნველყოს წინამდებარე პაქტით
აღიარებული უფლებებით, რასის, კანის ფერის, სქესის, ენის, რელიგიის,
პოლიტიკური ან სხვა მრწამსის, ეროვნული და სოციალური წარმოშობის,
ქონებრივი მდგომარეობის, დაბადების თუ სხვა გარემოებათა მიხედვით
ყოველგვარი დისკრიმინაციის გარეშე.
პოზიტიური ვალდებულება - უზრუნველყოს.
ნეგატიური ვალდებულება - პატივი სცეს.

სოციალურ და ეკონომიკურ უფლებათა შესახებ პაქტი:

მუხლი 2
1. წინამდებარე პაქტის თითოეული მონაწილე სახელმწიფო კისრულობს
ვალდებულებას, დამოუკიდებლად და საერთაშორისო დახმარებისა და
თანამშრომლობის გზით, განსაკუთრებით, ეკონომიკურ დ ტექნიკურ სფეროში,
მისთვის ხელმისაწვდომი რესურსების მაქსიმალური გამოყენებით მიიღოს
ზომები ამ პაქტით აღიარებული უფლებების პროგრესულად სრული
რეალიზაციისათვის ყველა სათანადო საშუალებებით, საკანონმდებლო ზომების
მიღების ჩათვლით.

განსხვავებები პაქტებს შორის:

1. ხელმწისაწვდომი რესურსების გამოყენება ევალება სოციალურ პაქტში, ხოლო
სამოქალაქოში პირდაპირი ვალდებულება აქვს უზრუნველყოფა, მიუხედავად
რესურსებისა. მაგ: ნორვეგიას ვერ მოვთხოვთ სოციალუ-ეკონომიკური
უფლებების იმ სტანდარტით დაცვას, როგორსაც სომალს, რადგან სხვადასხვა
შესაძლებლობა აქვთ. თუ სომალში საუბარია იმაზე, რომ წყალი ჰქონდეთ
ბავშვებს, ნორვეგიაში უფასო ლანჩების მიღებაზე საუბრობენ. ანუ მოტხოვნის
დონე არის სხვადასხვა.
2. პროგრესულად სრული რეალიზაციისათვის ევალება სოციალურ პაქტში. ანუ
სრულად რეალიზაცია უნდა მოახდინოს დროში გაწერილად, ანუ
პროგრესუალდ. ანუ ახლა რაც აქვს რესურსები, ის უნდა გააკეთოს და
შემდეგში უნდა ესწრაფვოდეს გაუმჯობესებას. ანუ ყოველი ახალი ნაბიჯი
წინაზე უკეთესი უნდა იყო. მაგ: წამების უფლებას არ ვუდგებით, როგორც
პროგრესულად რეალიზაციას, მაგრამ ჯანდაცვას ასე ვუდგებით. ანუ სადღაც
გადაკარგულში სახელმწიფოს უნდა მოვთხოვოთ, რომ ჯერ საავადმყოფო
ააშენოს და შემდეგ ნელ-ნელა სხვა ეტაპებიც. ანუ აუცილებლად უნდა მოხდეს
პროგრესი და არა რეგრესი, მაგრამ ბლანკეტური აკრძალვა არ გვაქვს. ამ
შემთხვევაში უნდა მოხდეს რაღაც საშინელება, რომ რეგრესი ეპატიებოდეს,
მაგ: კოვიდ-19.

სახელმწიფოებს აქვთ ვალდებულება, რომ გაუწიონ დახმარება სხვა

სახელმწიფოებს. აი ყარაბაღში რომ გზავნიან ახლა ჰუმანიტარულ დახმარებას,
ამისი ვალდებულება ჩანს სოციალურ-ეკონომიკურ პაქტში და ეს მხოლოდ
 RarePearlN🌈

დიპლომატიური ჟესტი არ არის. Soft law არის ერთგვარი, რომელიც ამბობს, რომ
განვითარებულმა ქვეყნებმა 2 პროცენტი მაინც უნდა გაიღონ საჭიროებების
მიხედვით სხვა ქვეყნების მიმართ.

პროგრესული რეალიზაცია არ ნიშნავს იმას, რომ ნულიდან უნდა დაიწყო.

არსებობს მინიმალური ვალდებულება, მაგ: ის რომ ხალხი სიკვდილით არ
კვდებოდეს და როგორმე სახელმწიფომ დააპუროს ეს ხალხი, ეს არის
მინიმალური ვალდებულება და არა პროგრესული რეალიზაცია. სახელმწიფოს არ
შეუძლია პროგრესული რეალიზაციით გაამართლოს ქალების სამსახურში
დაშვების აკრძალვა. ჩვენ შეგვიძლია ვთქვათ, რომ პროგრესული რეალიზაცია
არის როდესაც უმუშევარ ადამიანებს ეხმარები. მაგრამ ის, რომ ადამიანს არ
აუკრძალო სამსახურის დაწყვება, ეს არის მინიმალური ვალდებულება. ასევე
მინიმუმი ვალდებულება არის განათლების უფლება დაწყებით კლასებში. ესეც
პაქტში წერია, ასევე წერია, რომ წვდომა თავშესაფარზე არის მინიმუმი
ვალდებულება. ელემენტალურად კარავი მიანც უნდა იყოს. პროგრესულ
რეალიზაციაზე უნდა ვისაუბროთ იმ დროს, როდესაც ვმსჯელოთ იმაზე, რომ რა
უნდა ქნას სახელმწიფომ, რომ ამ ადამიანებმა ბინის ქირაობა შეძლონ, მაგრამ
ელემენტარული კარავი რომ გადასცეს, ეს არის მინიმუმი ვალდებულება.

თანასწორობა არის ორივე პაქტის ფუძემდებლური ნაწილი. დისკრიმინაცია არ

შეიძლება მოხდეს, რომელ უფლებაზეც არ უნდა ვსაუბრობდეთ. ანუ რომელი
პაქტის უფელბებზეც არ უნდა საუბრობდე, შავკანიანს და თეთრკანიანს
ერთნაირად უნდა ჰქონდეს.

მუხლი 6
შრომის უფლება
1. წინამდებარე პაქტის მონაწილე სახელმწიფოები აღიარებენ შრომის უფლებას,
რომელიც მოიცავს თითოეული ადამიანის უფლებას, მოიპოვოს საარსებო
სახსრები შრომით, რომელსაც თავისუფლად აირჩევს ან რომელზეც თანხმდება,
და მიიღებენ შესაბამის ზომებს ამ უფლების დასაცავად.
2. ზემოაღნიშნული უფლების სრული განხორციელების მიზნით, წინამდებარე
პაქტის მონაწილე სახელმწიფოების მიერ მისაღები ზომები უნდა შეიცავდეს
პროფესიული და ტექნიკური სწავლებისა და წვრთნის პროგრამებს, პოლიტიკას
და მეთოდოლოგიას, რათა მიღწეულ იქნას განუხრელი ეკონომიკური,
სოციალური და კულტურული განვითარება და სრული შედეგიანი დასაქმება
ისეთ პირობებში, სადაც თითოეული ადამიანის პოლიტიკური და ეკონომიკური
თავისუფლება დაცული იქნება.
შრომის უფლება არის ჩვენი უფლება, რომ თუ არ გვინდა, არ უნდა გვაიძულონ
მუშაობა, ეს იქნება უკვე მონობა. ასევე შესაძლებლობა იმისა, რომ ჩვენი შრომით
ვირჩინოთ თავი. მეორე პუნქტში უკვე შემოდის პროგრესული რეალიზაციის
ასპექტი, რომ სახელმწიფომ ჩადოს ჩვენში რესურსები, რომ თუ უნარჩვევები არ
აქვს უმეტეს ნაწილს, გადაამზადოს.
 RarePearlN🌈

შრომის სამართლიანი უფლება

ამ პაქტის მეშვიდე მუხლში უკვე საუბარია შრომის სამართლიან უფლებაზე:

1. ანაზღაურება
2. სამართლიანი ხელფასი დისკრიმინაციის გარეშე
3. უსაფრთხო პირობები66
4. დასვენების და თავისუფალი დროის უფლება - უფლება შვებულებასა და
შაბათ-კვირაზე. თუ ეს არ ხდება მაშინ უნდა ხდებოდეს ზეგანაკვეთური
ანაზღაურება. ჩვენთან ეს არის პრობლემა, მაგრამ შრომითი ინსპექცია
გაძლიერდა და მას შეუძლია, რომ ესეთი რაღაცები შეისწავლოს. აქამდე
მხოლოდ სასამართლოს გზით შეეძლო მოეთხოვა დასაქმებულს.

პროფკავშირის შესახებ მუხლი არის მნიშვნელოვანი იმისთვის, რომ დაიცვას იმ

ადამიანთა უფლებები, რომლებიც მუშაობენ დიდ ინდუსტრიებში, რომ მათი
უფლებები დაიცვან დამსაქმებლის მიმართ. ანუ 1 ადამიანი რომ უპირისპირდება
დიდ ინდუსტრიას, როგორიც არის დავუშვათ საქართველოს რკინიგზა - თქვენი
აზრით უფრო მარტივი იქნება, რომ ადამიანმა აიძულოს რკინიგზა რომ
კანონმდებლობით გათვალისწინებული უფლებები დაიცვას, თუ ყველა
თანამშრომელი რომ უპირისპირდება და ესაუბრება? - პროფკავშირების აზრიც ეს
არის, რომ: თანამშრომლებს შესაძლებლობა ჰქონდეთ გაერთიანდნენ იურიდიულ
პირად და ყველას სახელით ესაუბრონ მის დამსაქმებელს. მაგალითად: რაღაც
პრობლემა უსაფრთხოებასთან დაკავშირებით, მაგალითად მუშები ფიქრობენ, რომ
უნდა გამოიცვალოს ტექნიკა მაღაროსი, იმიტომ, რომ გაიცვითა ტექნიკა მაღაროსი
და თუ არ გამოცვლიან შეიძლება აფეთქდეს, ან ჩაწყდეს. ამ შემთხვევაში ეს
მოლაპარაკება რომელიც იმართება კორპორაციასთან გაცილებით უფრო
წარმატებული იქნება თუკი პროფკავშირის სახელი/გაერთიანების სახელით
მოხდება ეს მოლაპარაკება ანუ ყველა თანამშრომლის სახელი ხდება აღნიშნული
რამ.

სოციალური დაზღვევა

აქ საუბარია სოციალურ უზრუნველყოფაზე სოციალური დაზღვევის სახით.

ადამიანებს ხელმისაწვდომობა რომ ჰქონდეთ დაზღვევებზე, სახელმწიფომ
გააკეთოს ყველაფერი, რომ ნორმალური დაზღვევები არსებობდეს - ჯერ საერთოდ
დაზღვევები რომ არსებობდეს და მერე ნორმალური. თუკი ვიღაცას პრობლემა
აქვს, იმასთან დაკავშირებით, რომ სახელმწიფო რეგულაცია არ არსებობს
დაზღვევებთან დაკავშირებით და ამიტომ დაზღვევები საშინელ რაღაცეებს
სჩადიან და ადამიანებს არ აწვდიან ისეთ დონის სერვისებს, რა თანხასაც იხდიან
აი ეს მუხლია, ის რომ ადამიანს გარკვეული ხელმისაწვდომობა ჰქონდეს
გარკვეულ სამედიცინო და სხვადასხვა დაზღვევებზე. აქ საუბარია ბავშვების

66
მაღაროებში რომ ხალხს მონებივით ექცევიან, ვალდებულება არსებობს, რომ უსაფრთხო
გარემოში იმუშაონ, ისე, მაინც, რო ვიცოდეთ. ასეთი შემთხვევები არის როგორც დამსაქმებლის,
ასევე სახელმწიფოს პრობლემა და პირს შეუძლია რომ უჩივლოს ორივეს.
 RarePearlN🌈

ზრუნვაზე და ქორწინებაზე, რომელიც გარკვეულად იკვეთება სამოქალაქო და

პოლიტიკურ უფლებებთან.

მუხლი 11
1. წინამდებარე პაქტის მონაწილე სახელმწიფოები აღიარებენ თითოეული
ადამიანის უფლებას, მას და მის ოჯახს ჰქონდეს ცხოვრების სათანადო დონე,
შესაფერისი, კვების, ტანისამოსის და ბინის ჩათვლით; აგრეთვე უფლებას,
განუწყვეტილივ იუმჯობესებდეს ცხოვრების პირობებს. პაქტის მონაწილე
სახელმწიფოები ამ უფლების განხორციელების უზრუნველსაყოფად მიიღებენ
შესაბამის ზომებს, აღიარებენ რა, ამ მხრივ, თვისუფალ თანხმობაზე დაფუძნეული
საერთაშორისო თანამშრომლობის დიდ მნიშვნელობას.

ცხოვრების სათანადო დონის უფლება

ეს არის ძალიან მნიშვნელოვანი მუხლი - ცხოვრების სათანადო დონის უფლება. ეს

არის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი სოციალურ-ეკონომიკურ უფლებებში.
ცხოვრების სათანადო დონის უფლება მოიცავს კვების უფლებას, ტანისამოსის
უფლებას და თავშესაფარზე ხელმისაზვდომობის უფლებას.
ხშირ შემთხვევაში, როცა ადამიანები მასიურად კარგავენ სამსახურს, მათი
ცხოვრების სათანადო დონე უარესდება. მაგალითად კოვიდის პერიოდში ბევრმა
ადამიანმა დაკარგა სამსახური, შეუმცირდა შემოსავალი ან დაკარგა შემოსავალი -
მისი ცხოვრების სათანადო დონის უფლება გაუარესდა, რადგან ამან გავლენა
იქონია იმაზე, თუ როგორ საკვებს მიიღებს, რამდენად ხელმისაწვდოობა აქვს
ბინაზე.
აქ საუბარია იმაზე, რომ სახელმწიფომ უნდა მიიღოს შესაბამისი ზომები, რომ
ცხოვრების სათანადო დონის უფლება უზრუნველყოს.
მაგალითად პრემიერმა რომ განაცხადა, რომ 200/300 ლარს მიიღებს ის, ვინც
სამსახური დაკარგა - ეს დახმარება საკმარისი არ არის ამაზე შეიძლება
შევთანხმდეთ, მაგრამ ეს ხდება არამარტო იმიტომ, რომ პოლიტიკურად ასე
გადაწყვიტა საქართველომ, არამედ იმიტომ, რომ საქართველოს აქვს ამის
ვალდებულება როგორც კონსტიტუციით, ასევე საერთაშორისო დოკუმენტით, ანუ
ეკონომიკური და სოციალური პაქტით, რომ უზრუნველყოს ადამიანების
ცხოვრების სათანადო დონე, რესურსების შესაბამისად დაეხმაროს მათ.
რესურსების შესაბამისად გადაწყვიტა, რომ 200 ლარის გადახდაშეუძლია იმ
ადამიანებისთვის, რომლებმაც დაკარგეს სამსახური, ამას ემატება
ელექტროენერგიის თანხას რომ დაგვიფარავენ. ეს არის სოციალური და
ეკონომიკური უფლებების განხორციელება პრაქტიკაში სახელმწიფოს მხრიდან.

minimum core obligations

ყველა უფლებას აქვს მინიმუმი ვალდებულება დაცვის - minimum core obligations.

მინიმუმი ვალდებულება ცხოვრების სათანადო დონის ყველგან არის ერთიდა
დანარჩენი უკვე პროგრესული რეალიზაცია უკვე კონტექსტის მიხედვით არის.
მინიმუმი ვალდებულება იმას ნიშნავს, რომ რაიმე სახის თავშესაფარი გქონდეს და
 RarePearlN🌈

ქუჩაში არ ცხოვრობდე ყველგან არის ეს, ყველგან ერთი სტანდარტია.

შიმშილისგან რომ არ უნდა მოკვდე - ესეც ყველგან ერთი სტანდარტია. მერე
შეგვიძლია უკვე ვისაუბროთ ჩვენ მაგალითად რამდენად დიფერენცირებულ
რაციონს მიირთმევს ადამიანი და ბავშვებს რამდენად აქვთ ხელმისაწვდომობა
მაგალითად ხორცზე კვირაში 1ხელ და ვიტამინებზე და გაუყინავ ნედლ ხილ-
ბოსტნეულზე, - ეს უკვე პროგრესული რეალიზაციის ნაწილია, რომ სახელმწიფომ
ამას შეუწყოს ხელი სხვადასხვანაირად. მაგალითად სოციალურად დაუცველი
ოჯახებისთვის ვაუჩერი მისცეს, ან სკოლის ლანჩებში დაამატოს ცოცხალი ხილი
და ბოსტნეული, რომ ის ხალხი ვინც სახლში ვერ ჭამს ამას, სკოლაში ჭამოს. მაგრამ
ის, რომ ადამიანი შიმშილისგან არ მოკვდეს ეს არის მინიმუმი ვალდებულება, რაც
ყველგან ერთი არის. იმიტომ არის რომ კორონას დროს სახელმწიფომ 200 ლარი
გადაგიხადა თუ 500ლარი ეს გაწერილი არ არის არსად, ეს უკვე პროგრესული
რეალიზაციის ნაწილი არის. თუ საუბარი იქნება, რომ ქვეყანაში შიმშილი
დაიწყება და უბედურება და ა.შ. შემდეგ უკვე საერთაშორისო დახმარება შემოდის
თუ რესურსები არაა საკმარისი საერთაშორისო დახმარებით შემოიტანონ საკვები,
რომ ხალხი მართლა შიმშილით არ მოკვდეს. მაგალითად პურის ფქვილი
დაარიგონ ან რაღაც მსგავსი- ეს არის როცა მინიმალურ სტანდარტზე როცა გვაქვს
საუბარი, რაც ხშირად რელევანტურია კრიზისული სიტუაციებისას და
კონფლიქტური სიტუაციებისას.

ჯანდაცვის უფლება

შემდეგი არის ჯანდაცვის უფლება.

მუხლი 12
1. წინამდებარე პაქტის მონაწილე სახელმწიფოები აღიარებენ თითოეული
ადამიანის უფლებას ფიზიკური და ფსიქიკური ჯანმრთელობის უმაღლეს
შესაძლო სტანდარტებზე.
2. ზომები, რომლებიც წინამდებარე პაქტის მონაწილე სახელმწიფოებმა უნდა
მიიღონ ამ უფლების სრული რეალიზაციისათვის, უნდა შეიცავდეს
ღონისძიებებს, რომლებიც აუცილებელია:
a) მკვდრადშობადობისა და ბავშვთა სიკვდილიანობის შემცირებისა და ბავშვის
ჯანსაღი განვითარების უზრუნველსაყოფად;
b) გარემოს ჰიგიენისა და მრეწველობაში შრომის ჰიგიენის ყველა ასპექტის
გასაუმჯობესებლად;
c) ეპიდემიური, ენდემური, პროფესიული და სხვა დაავადებების თავიდან
ასაცილებლად, სამკურნალოდ და შესამოწმებლად;
d) ისეთი პირობების შესაქმნელად, რომლებიც ავადმყოფობის შემთხვევაში
ყველასათვის უზრუნველყოფს სამედიცინო დახმარებასა და მოვლას.
სამოქალაქო და პოლიტიკურ უფლებებში ხომ გვაქვს მარტივი ნეგატიური და
პოზიტიური ვალდებულება, აქაც არსებობს ნეგატიური და პოზიტიური
ვალდებულება, მაგრამ აქ არსებობს სხვა პრიზმაც, უკეთესი, უფრო
ყოვლისმომცველი - Respect, protect, fulfill: Respect - პატივი სცე; Protect - დაიცვა,
უზრუნველყო, ანუ ნეგატიური და პოზიტიური ვალდებულება; Fulfill -
 RarePearlN🌈

პოზიტიური ვალდებულების უფრო შემდგომი ეტაპი67. მაგალითად ავიღოთ

ჯანდაცვის უფლება. ჯანდაცვის უფლების პატივისცემა, ანუ წმინდა ნეგატიური
ვალდებულება არის მაგალითად, რომ დავუშვათ საუდი არაბეთმა არ მიიღოს
კანონი, რომელიც იტყვის, რომ ქალებს არ შეუძლიათ საავადმყოფოში
მომსახურების მიღება. ესეთი კანონი იქნება დისკრიმინაციული, მაგრამ ამავე
დროს იქნება ჯანდაცვის უფლების დარღვევა, ოღონდ იქნება პატივი სცეს, ანუ
ჯანდაცვის უფლების ნეგატიური ვალდებულების დარღვევა.
ეხლა გადავიდეთ პოზიიურზე - Protectზე, ანუ დაიცვა, უზრუნველყოფა როგორ
უნდა მოხდეს. მაგალითად სახელმწიფომ უნდა უზრუნველყოს წამლების
ხარისხი. მაგალითად აღმოჩნდა, რომ თურმე დავუშვათ წამლები, რომლითაც
მკურნალობდნენ პაციენტებს იყო ვადაგასული, ამის გამო დაიღუპა რამდენიმე
პაციენტი. ამ შემთხვევაში ვიტყვით, რომ სახელმწიფომ პოტიზიური
ვალდებულება დაარღვია, იმიტომ რომ არ შეამოწმა ეს წამლები იყო თუ არა
ვარგისი, ანუ ინსპექტირება არ გატარა შესაბამისი.
Fulfillზე რომ გადავიდეთ აქ შეიძლება მოიაზრებოდეს როგორი რაღაც -
მაგალითად: იმისთვის რომ უზრუნველყოს სახელმწიფომ რომ ქვეყანაში ყველა
აიცრება გრიპის ვაქცინით, ამისთვის ჩაატაროს გრიპის ვაქცინის კამპანიები
საზოგადოების ცნობიერების ამაღლების გაზრდით - ეს იქნება კიდევ დამატებითი
ეტაპი პოზიტიური ვალდებულების. მაგალითად საკვებზე ხელმისაწვდომობის
ელემენტი არის სასმელ წყალზე ხელმისაწვდომობა, აქედან რომ ავიღოთ ისეთი
მაგალითი, რომ საუბარი იყოს ნეგატიურ ვალდებულებაზე, ანუ პატივის სცეს.
მაგალითად სახელმწიფოს არ უნდა შეეძლოს, რომ წყალი გადაგიკეტოთ
თვითნებურა, ეს იქნება თქვენი სათანადო საცხოვრისის უფლების შელახვა. ეხლა
პოზიტიურზე გადავიდეთ - მაგალითად სახელმწიფომ უნდა უზრუნველყოს რომ
GWP-მ რამე ისეთი არ გააკეთოს, რაც დაარღვევს ჩვენს უფლებას წყალზე
ხელმისაწვდომობის, მაგალითად აკონტროლოს ამ კომპანიის ფასი რომ
ზედმეტად არ გაიზარდოს, რომ ყველას შეეძლოს გადახდა წყლის მომსახურების -
ეს არის პოზიტიური ვალდებულების ნაწილი.
ძირითადად Respect თუ არის ნეგატიური ვალდებულება, Protect არის -
პოზიტიური ვალდებულება, ოღონდ მესამე პირის განხრით და Fulfill არის ისევ
სახელმწიფოს პოზიტიური ვალდებულება. მაგალითად Fulfill აქ იქნება, რომ
სახელმწიფომ წყალზე რომ მოაწყოს ინფრასტრუქტურა, რომ ყველა ოჯახს
ჰქონდეს ხელმისაწვდომობა წყალზე. Protect ნაწილში აქ იყოფა ხშირად, ხშირად
სოციალურ-ეკონომიკური უფლებები რახან სერვისია ეს არის კერძო კომპანიების
მიერ მიწოდებული, ამიტომ ერთი ვალდებულებაა, რომ სახელმწიფო თვითონ არ
ჩაერიოს ანუ ნეგატიური ვალდებულება, მერეა პოზიტიური ვალდებულება,
ოღონდ მესამე მხარის ასპექტში ანუ კორპორაცია ან სერვისის მომწოდებელი
სახელმწიფომ რომ გააკონტროლოს, იქნება ეს საავადმყოფო თუ წყალკანალი და
მესამე არის პოზიტიური ვალდებულების მეორე ნაწილი, ანუ სახელმწიფომ
თვითონ რა უნდა ქნას პოზიტიური ვალდებულებისთვის, ანუ მაგალითად
კამპანია ჩაატაროს ვაქცინაციის, თუ პირი მიიყვანოს სახლამდე და ა.შ.
67
fulfill ქართულად არვიცი როგორ ჯობია გადმოვთარგმნოთ, როგორც უზრუნვეყო და protect
როგორც დაივა, მარა - fulfill არის უფრო პოზიტიური ვალდებულების უფრო შემდგომი ეტაპი
მაგალითით გეტყვით.
 RarePearlN🌈

მუხლი 13
1. წინამდებარე პაქტის მონაწილე სახელმწიფოები აღიარებენ თითოეული
ადამიანის განათლების მიღების უფლებას. ისინი თანხმდებიან, რომ განათლება
მიმართულ იქნას ადამიანის პიროვნებისა და მისი ღირსებების შემეცნების
სრულად განვითარებისაკენ და განამტკიცებდეს ადამიანის უფლებებისა და
ძირითადი თავისუფლებებისადმი პატივისცემას. ისინი ასევე თანხმდებიან, რომ
განათლებამ ყველას უნდა მისცეს თავისუფალ საზოგადოებაში ქმედითი
მონაწილეობის შესაძლებლობა, ყველა ერს, რასობრივ, ეთნიკურ და რელიგიურ
ჯგუფს შორის განავითაროს ურთიერთგაგება, შემწყნარებლობა და მეგობრობა და
ხელი შეუწყოს გაერთიანებული ერების საქმიანობას მშვიდობის
შესანარჩუნებლად.
2. წინამდებარე პაქტის მონაწილე სახელმწიფოები აღიარებენ, რომ
ზემოაღნიშნული უფლების სრულად განხორციელებისათვის:
a) დაწყებითი განათლება უნდა იყოს ყველასათვის სავალდებულო და უფასოდ
ხელმისაწვდომი;
b) საშუალო განათლების მიღება მისი სხვადასხვა ფორმით, ტექნიკური და
პროფესიული საშუალო განათლების ჩათვლით, უნდა გახდეს საყოველთაოდ
შესაძლებელი და ხელმისაწვდომი ყველა შესაფერისი საშუალებით, კერძოდ,
უფასო განათლების თანდათანობით შემოღების გზით;
c) უმაღლესი განათლება უნდა გახდეს ყველასათვის თანაბარი ხელმისაწვდომი
თითოეულის შესაძლებლობებიდან გამომდინარე, ყველა შესაფერისი
საშუალებით და კერძოდ, უფასო განათლების თანდათან შემოღების გზით;
d) ძირითადი განათლება უნდა წახალისდეს და გახდეს შეძლებისდაგვარად
ინტენსიური იმ ადამიანებისათვის, რომელთაც არ მიუღიათ ან არ
დაუსრულებიათ დაწყებითი განათლების სრული კურსი;
e) აქტიურად გატარდეს ყველა საფეხურის სკოლათა სისტემის განვითარების
პოლიტიკა, შეიქმნას სტიპენდიების შესაფერისი სისტემა და განუწყვეტლივ
უმჯობესდებოდეს საგანმანათლებლო პერსონალის მატერიალური პირობები.
3. წინამდებარე პაქტის მონაწილე სახელმწიფოები კისრულობენ ვალდებულებას
პატივი სცენ მშობლებისა და, შესაბამის შემთხვევაში, კანონიერი მეურვეების
თავისუფლებას, ბავშვებისათვის აირჩიონ არა მხოლოდ სახელმწიფო ორგანოების
მიერ დაარსებული, არამედ სხვა სკოლებიც, რომლებიც სახელმწიფოს მიერ
დადგენილი ან მოწონებული საგანმანათლებლო მოდელის მოთხოვნების
მინიმუმს შეესაბამება, და უზრუნველყონ ბავშვების რელიგიური და ზნეობრივი
აღზრდა საკუთარი რწმენის შესაფერისად.
4. ამ მუხლის არც ერთი ნაწილი არ უნდა განიმარტოს, როგორც ხელის შემშლელი
ცალკეულ პირთა და ორგანოთა თავისუფლებისათვის დააფუძნონ და მართონ
საგანმანათლებლო დაწესებულებები ამ მუხლის პირველი პარაგრაფით
გათვალისწინებული პრინციპებისა და იმ მოთხოვნის თანახმად, რომ ასეთ
დაწესებულებებში მიღებული ცოდნა შეესაბამებოდეს სახელმწიფოს მიერ
დადგენილი მინიმალურ სტანდარტებს.
 RarePearlN🌈

მე-13 მუხლი არის განათლების უფლებაზე. აქ წერია, რომ საბაზისო განათლება

ყველასთვის სავალდებულო არის:
a) დაწყებითი განათლება უნდა იყოს ყველასათვის სავალდებულო და უფასოდ
ხელმისაწვდომი;
ანუ არამარტო სავალდებულო, არამედ უფასო. ეს არის მინიმალური
ვალდებულება, რომელიც ყველა სახელმწიფომ უნდა უზრუნველყოს
მსოფლიოში.
თუ მშობელს სახელმწიფო სკოლა არ მოსწონს, შეუძლია რელიგიურ სკოლაში
შეიყვანოს ბავშვი. მაგალითად ჩვენს ქვეყანაშიც ნებადართულია საპატრიარქოს
სკოლები, ანუ სკოლა რომელიც საპატრიარქოს მიერ კონტროლდება და
საპატრიარქო ადგენს ამ სკოლის კურიკულუმს და ა.შ. ვიღაცას შეუძლია თავისი
ბავშვი შეიყვანოს, ვისაც სეკულარული განათლება არ უნდა რომ მისცეს თავის
შვილს.
ბოლო არის კულტურული ცხოვრება - აქ აკადემიური საქმიანობაც იგულისხმება,
სამეცნიერო კვლევები და ა.შ.

საქართველოს კონსტიტუცია

ეხლა შევიხედოთ რა ხდება კონსტიტუციაში.

ჯერ დავიწყოთ იმით, რაც მე-2 თავში გვიწერია, რადგან ამ უფლებებით
შეგვიძლია წავიდეთ საკონსტიტუციო სასამართლოში და ეს არის აღსრულებადი
უფლებები და არა პრინციპები, მაშინ როცა 1-ლ თავში რომ გვიწერია მუხლები ეს
შეგვიძლია გამოვიყენოთ სასამართლოში, ოღონდ მე-2 თავის რაღაც უფლებასთან
ერთად. მარტო ამაზე ვერ დავაყრდნობთ, რადგან ესენი ნორმა-პრინციპებია.
კულტურული მემკვიდრეობის დაცვა:
მუხლი 20. შემოქმედების თავისუფლება, კულტურული მემკვიდრეობა
1. შემოქმედების თავისუფლება უზრუნველყოფილია. ინტელექტუალური
საკუთრების უფლება დაცულია.
2. შემოქმედებით პროცესში ჩარევა, შემოქმედებითი საქმიანობის სფეროში
ცენზურა დაუშვებელია.
3. შემოქმედებითი ნაწარმოების გავრცელების აკრძალვა დასაშვებია მხოლოდ
სასამართლოს გადაწყვეტილებით, თუ ნაწარმოების გავრცელება ლახავს სხვათა
უფლებებს.
4. ყველას აქვს უფლება ზრუნავდეს კულტურული მემკვიდრეობის დაცვაზე.
კულტურული მემკვიდრეობა დაცულია კანონით.

შრომის თავისუფლება:
მუხლი 26. შრომის თავისუფლება, პროფესიული კავშირების თავისუფლება,
გაფიცვის უფლება და მეწარმეობის თავისუფლება
1. შრომის თავისუფლება უზრუნველყოფილია. ყველას აქვს სამუშაოს
თავისუფალი არჩევის უფლება. უფლება შრომის უსაფრთხო პირობებზე და სხვა
შრომითი უფლებები დაცულია ორგანული კანონით.
 RarePearlN🌈

2. ყველას აქვს ორგანული კანონის შესაბამისად პროფესიული კავშირის შექმნისა

და მასში გაერთიანების უფლება.
3. გაფიცვის უფლება აღიარებულია. ამ უფლების განხორციელების პირობები და
წესი განისაზღვრება ორგანული კანონით.
4. მეწარმეობის თავისუფლება უზრუნველყოფილია. აკრძალულია
მონოპოლიური საქმიანობა, გარდა კანონით დაშვებული შემთხვევებისა.
მომხმარებელთა უფლებები დაცულია კანონით.
შრომის თავისუფლება უზრუნველყოფილია, ყველას აქვს თავისუფალი სამუშაოს
არჩევის უფლება, უფლება შრომის უსაფრთხო პირობებზე და შრომითი სამუშაო
დაცულია ორგანული კანონით. ასევე ნახსენებია პროფკავშირის შექმნის უფლება,
გაფიცვის უფლება აღიარებულია. მეწარმეობის თავისულფებაც
უზრუნველყოფილია.

შრომის უფლებაზე რამდენიმე საქმე იყო საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ

განხილული და ნასაუბრები აქვს რას მოიცავს შრომის უფლება და რას არ მოიცავს
და ა.შ. გამონაკლისები არის სავალდებულო სამხედრო სამსახური, როცა შრომა
თავისუფალი არ არის და იძულებითი შრომა სასამართლოს განაჩენით,
მაგალითად საზოგადოებრივი გამოსწორებითი საქმიანობის მისჯა რომ ხდება
პირისთვის- ესეც არის გამონაკლისი შრომის უფლებიდან.
აქ სასამართომ თქვა, რომ სახელმწიფოს ესეთი რამ, აქ იგულისხმება მაგალითად
იძულებითი შორმის აკრძალვა, უფლება, რომ აირჩიოს სამუშაო, უფლება
განახორციელოს სამუშაო, უფლება შეინარჩუნოს სამუშაო, დათმო სამსახური,
წამოხვიდე სამსახურიდან და დაცული რომ იყო სამხსახურიდან უსაფუძვლო
განთავისუფლებისგან - ეს ყველაფერი არის შრომის თავისუფლების ნაწილი, ამ
მუხლის ნაწილი. ასევე საკონსტიტუციოს ნათქვამი აქვს, რომ სახელმწიფო
ვალდებულია საარსებო მინიმუმით უზრუნველყოფის პირობები, უმუშევრობის
სტატუსი განსაზღვროს კანონით, მაგრამ არა რომ საარჩევნო მინიმუმით
უზრუნველყოს ადამიანი. რას ნიშნავს ეს? - აქ ასევე საუბარია, რომ სახელმწიფო
ვალდებულია ხელი შეუწყოს დასაქმებას, მაგრამ არა ის რომ დაასაქმოს ადამიანი.
ანუ სახელმწიფომ უნდა შეიმუშაოს პოლიტიკა და რომ ხელი შეუწყოს ჩვენს
დასაქმებას, მაგრამ სახელმწიფო ვალდებული არ არის სამსახური გვიშოვოს. ეს
ორი გავმიჯნოთ, ეს კარგად გამიჯნა თავის დროზე საკონსტიტუციო
სასამართლომ.
განათლების უფლება და აკადემიური თავისუფლება
მუხლი 27. განათლების უფლება და აკადემიური თავისუფლება
1. ყველას აქვს განათლების მიღებისა და მისი ფორმის არჩევის უფლება.
2. სკოლამდელი აღზრდა და განათლება უზრუნველყოფილია კანონით
დადგენილი წესით. დაწყებითი და საბაზო განათლება სავალდებულოა. ზოგად
განათლებას კანონით დადგენილი წესით სრულად აფინანსებს სახელმწიფო.
მოქალაქეებს უფლება აქვთ კანონით დადგენილი წესით სახელმწიფოს
დაფინანსებით მიიღონ პროფესიული და უმაღლესი განათლება.
 RarePearlN🌈

3. აკადემიური თავისუფლება და უმაღლესი საგანმანათლებლო

დაწესებულებების ავტონომია უზრუნველყოფილია.
აქაც ეგ გვიწერია, რომ სკოლამდელი აღზრდა და დაწყებითი და საბაზო
განათლება სავალდებულოა, დანარჩენი თუ გინდა მიიღე, თუ გინდა არა.
ჯანმრთელობის დაცვა:
მუხლი 28. ჯანმრთელობის დაცვის უფლება
1. მოქალაქის უფლება ხელმისაწვდომ და ხარისხიან ჯანმრთელობის დაცვის
მომსახურებაზე უზრუნველყოფილია კანონით.
2. სახელმწიფო აკონტროლებს ჯანმრთელობის დაცვის ყველა დაწესებულებას და
სამედიცინო მომსახურების ხარისხს, არეგულირებს ფარმაცევტულ წარმოებას და
ფარმაცევტული საშუალებების მიმოქცევას.
ყველას აქვს უფლება ხელმწისაწვდომი და ხარისხიან ჯანმრთელობის დაცვის
მომსახურებაზე. პოზიტიური ვალდებულება - სახელმწიფო აკონტროლებს
ჯანმრთელობის დაცვის ყველა დაწესებულებას, სამედიცინო მომსახურების
ხარისხს. ეს ისეთი სფეროა, რომელიც აუცლებლად საჭიროებს რეგულაციას. ამ
შემთხვევაში კანონით არის სახელმწიფო ვალდებული, რომ რეგულირებადი
სფერო იყოს ჯანდაცვა. არის რაღაცა სფერო, რომელსაც „თავისუფალი ბაზრის
უხილავი ხელი“ ვერ დაარეგულირებს. მაგალითად: ჩვენ რომ მივდვივართ
საავადმყოფოში მოლოდინი გვაქვს რომ იქ ყველა წესი დაცულია, წინასწარ
კვლევას ვერ ჩავატარებ იქ არსებულ ტექნიკაზე.
გარემოს დაცვის უფლება
მუხლი 29. გარემოს დაცვის უფლება
1. ყველას აქვს უფლება ცხოვრობდეს ჯანმრთელობისთვის უვნებელ გარემოში,
სარგებლობდეს ბუნებრივი გარემოთი და საჯარო სივრცით. ყველას აქვს უფლება
დროულად მიიღოს სრული ინფორმაცია გარემოს მდგომარეობის შესახებ. ყველას
აქვს უფლება ზრუნავდეს გარემოს დაცვაზე. გარემოსდაცვით საკითხებთან
დაკავშირებული გადაწყვეტილებების მიღებაში მონაწილეობის უფლება
უზრუნველყოფილია კანონით.
2. ახლანდელი და მომავალი თაობების ინტერესების გათვალისწინებით გარემოს
დაცვა და ბუნებრივი რესურსებით რაციონალური სარგებლობა
უზრუნველყოფილია კანონით.
ამ მუხლს ძალიან დიდი მომავალი აქვს. ჩვენი კანონმდებლობის გაუმჯობესების
მხრივ ძალიან ბევრი კანონია მისაღები ამ მუხლზე დაფუძნებით. ეს მუხლი კი
გვიწერია კონსტიტუციაში, მაგრამ საკანონმდებლო ბაზა არ გვაძლევს საკმარის
მექანიზმს ამ მუხლის უზრუნველყოფისთვის. მაგალითად რაღაც ტექნიკური
დათვალიერება რომ გააკეთეს, ჯერჯერობით არ არის კვლევა იმასთან
დაკავშირებით, რომ გააუმჯობესდა თუ არა ჰაერის ხარისხი თბილისში
ავტომობილების ტექდათვალიერების შემოღებამ, იმიტომ რომ ქუჩაში მაინც
ვხედავთ ავტომობილებს რომლებიც გვაბინძურებენ, გვკლავენ. ამ კუთხით
დასახვეწია კანონმდებლობა. მე რომ პატრულში დავრეკო იმის გამო, რომ ჩემ
კორპუსთან მანქანა ჩართულია და შავ კვამლს უშვებს, პატრული ვეაფერს იზავს -
 RarePearlN🌈

იმიტომ რომ კანონმდებლობა არ არის დახვეწილი აღსრულების კუთხით, ბევრი

რაღაცა არის გააუმჯობესებელი. ამ შემთხვევაში ჩემი უფლება გარემოს დაცვაზე
რჩება ნორმა-პრინციპად, მიუხედავად იმისა, რომ მეორე თავშია გადმოტანილი.
ამ მხრივ ბევრი რეფორმა აქვს განსახორციელებელი საქართველოს.
ქორწინების უფლება, დედათა და ბავშვთა უფლებები
ქორწინების უფლება სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებაა, მაგრამ:
მუხლი 30. ქორწინების უფლება, დედათა და ბავშვთა უფლებები
1. ქორწინება, როგორც ქალისა და მამაკაცის კავშირი ოჯახის შექმნის მიზნით,
ემყარება მეუღლეთა უფლებრივ თანასწორობასა და ნებაყოფლობას.
2. დედათა და ბავშვთა უფლებები დაცულია კანონით.
აქ დედათა და ბავშვთა უფლებები დაცულია კანონით, აქ ასევე იგულისხმება
სოციალური და ეკონომიკური უფლებები, მაგალითად დედის უფლება, რომ
დეკრეტული შვებულება აიღოს ეს წმინდა სოციალურ-ეკონომიკური უფლება
არის68.
ეს იყო ძირითადად რაც დაწერილია მე-2 თავში.

1-ლ თავში (სოციალურ დაცვაზე აქ არის საუბარი)

მე-5 მუხლი:

4. სახელმწიფო ზრუნავს ადამიანის ჯანმრთელობისა და სოციალურ დაცვაზე,

საარსებო მინიმუმითა და ღირსეული საცხოვრებლით უზრუნველყოფაზე,
ოჯახის კეთილდღეობის დაცვაზე. სახელმწიფო ხელს უწყობს მოქალაქეს
დასაქმებაში. საარსებო მინიმუმის უზრუნველყოფის პირობები განისაზღვრება
კანონით.
სოციალური დაცვის უფლება, თავშესაფრის უფლება, ცხოვრების სათანადო
დონის უფლება - ეს ნორმა-პრინციპები ატანილია პირველ თავში. სასამართლოს
ნათქვამი აქვს, რომ ეს არის პოლიტიკის საკითხი და ის ფიქრობს, რომ: როგორც
პაქტში წერია, რომ უფლებების პროგრესული რეალიზაცია უნდა მოხდეს, მე ამას
ვეთანხმები, რომ საქართველომ საერთო პოლიტიკის განხორციელების
შემადგენელ ნაწილად უნდა აღიქვას სოციალური პოლიტიკა და ეს გააგრძელოს.
ადრე თუ იყო ეს მე-2 თავში ეხლა პირდაპირ 1-ლ თავშია ატანილი. ამ კუთხით
მარტო ვერ შევა სარჩელი საკონსტიტუციოში. შევა თუ დისკრიმინაციაზე დავობ
და ამ მე-5 მუხლს დისკრიმინაციასთან ერთად გააკეთებ, ან დავუშვათ
განათლების უფლებას თუ მიაბავ, ან ჯანდაცვის - შევა.
ამ თვალსაზრისით, მე-2 თავში აღსრულებადი უფლებებია: ჯანდაცვა, შრომა,
განათლება, გარემო.
ამ უფლებებს ეხება სხვადასხვა რბილი სამართალი (soft law).

68
აქ ძველი ყაიდის გადმოკატავებაა დედა რომ წერია მარტო :’))) ამ როლების წაშლისკენ მიდის
მსოფლიო. შრომის კოდექსი ამ მრივ პროგრესულია საქართველოში;
 RarePearlN🌈

პაქტში არ გვიწერია პირდაპირ გარემო, მაგრამ წერია ჯანმრთელობის უფლებაზე,

ერთერთ ნაწილად ნახსენებია გარემო, გარემოს ასპექტები, თუკი ჯანმრთელობის
უფლებაზე ახდენენ ზეგავლენას69- ჯანდაცვის სტანდარტზეა70 ნახსენები:
b) გარემოს ჰიგიენისა და მრეწველობაში შრომის ჰიგიენის ყველა ასპექტის
გასაუმჯობესებლად;
ბავშვის ჯანსაღი განვითარების უზრუნველსაყოფა, ეპიდემიური დაავადებებია
ნახსენები - ცალკე უფლებად არ წერია, მაგრამ მინიშნება არის, რომ გარემო
კონტექსტუალურად კავშირშია ამ სოციალურ-ეკკონომიკურ უფლებებთან.71
საქართველოში არაა აღსრულებადი მექანიზმი და მაგიტო არაა აღსრულებადი,
მაგრამ თქვენ რომ იყოთ მოსამართლე იყოთ და თუ იცით როგორი მნიშვნელობა
აქვს სოციალურ-ეკონომიკურ უფლებებს უნდა აღარულოთ, სამართლებრივი
ბაზისი გაქვთ რომ აღასრულოთ. მექანიზმი არ არის, მარგამ სასამართლოს
შეუძლია აღასრულო. ეხლა უკვე რაღაც მექანიმზებიც არის, გვაქვს ჯანდაცვის
პროგრამა. ჯანდაცვაში პროგრესი გვაქვს.
ჯანდაცვის ხელმისაწვდომობის პრობლემაა, დაზღვევის პირობებზე პრობლემაა,
დაზღვევის პროვაიდერებისმომსახურება უნდა გაუმჯობესდეს საქართველოში.
საქართველოში მთავარი გამოწვევა სოციალურ-ეკონომიკური უფლებები,
სამოქალაქო-პოლიტიკურში რა თქმა უნდა რჩება გამოწვევები, მაგრამ არა ისეთი,
როგორიც სოციალურ-ეკონომიკური უფლებებში.
არსებობს ასეთი თეორია, რომ ეკონომიკური განვითარება კავშირშია ადამიანის
უფლებებთან.
ასევე არსებობს მაზელოუს პირამიდა. თუკი ადამიანს არ აქვს საჭმელი და იმას
ფიქრობ რითი იყიდო საჭმელი შემდეგ კვირაში, ასეთ ადამიანს ნაკლებად
დაელაპარაკები გამოხატვის თავისუფლების მნიშვნელობაზე და თანასწორობის
არსზე, ამიტომ სოციალურ-ეკონომიკურ უფლებებს უფრო მეტი ყურადღება უნდა
ეთმობოდეს, ვიდრე ეთმობა.
იმას, თუ როგორ მივაღწევ სოციალურ-ეკონომიკური უფლებების რეალიზაციას
ეს არ არის უკვე ადამიანის უფლებების საკითხი, ანუ პაქტში კომიტეტში ამაზე
იმსჯელეს, როცა იყო კითხვა ამასთან დაკავშირებით დასმული: რომელი
ეკონომიკური მოდელი უფრო კარგია პაქტის რეალიზაციისთვის - კაპიტალიზმი
თუ კომუნიზმი, ამას ვუტრირებ, მაგრამ დავუშვათ თავისუფალი ეკონომიკა,
რეგულირებული ეკონომიკა, ფისკალური პოლიტიკა როგორი უნდა იყოს,
სოციალიზმი უნდა იყოს - ეს თემები. პაქტმა თქვა, რომ ეს ჩვენ არ გვაინტერესებს,
ანუ ეს არის კონტექსტზე დამოკიდებული, მთავარია მიიღწეს ამ უფლების
რეალიზაცია რაც აქ არის. მაგალითად საბჭოთა კავშირში ბევრი უფლება
სოციალურ-ეკონომიკური უფლებათა პაქტისგან ბევრი უფლება რეალიზებული

69
მგონი ტერმინი გარემო წერია ნასხენებია სადღაც;
70
მე-12 მუხლი სოც-ეკ პაქტის;
71
პაქტი რომ დაიწერა გარემო არ იყო სამართლებრივად რელევანტური, ეხლა უფრო
მნიშნელოვანი ხდება. გარემოს უფლებებს სჭირდება ცალკე საერთაშორისო სტანდარტი, მაგრამ ეს
ხდება პოლიტიკური შეთანხმებით- მაგ: პარიზის შეთანხმება კლიმატურ ცვლილებებზე, რომელიც
ჯერ არ არის ადამიანსი უფლებათა ენა, მაგრამ შეიძლება განვითარდეს და გარემოს უფლებაზე
ცალკე მუხლი, მაგრამ სამართლებრივად თუ გინდათ მიუდგეთ საერთაშორისო სამართლაში,
შეგიძლიათ ჯანდაცვის უფლებიდან ამოხვიდეთ, როცა გარემოზე ლობირებას ახორციელებთ.
 RarePearlN🌈

იყო. ანუ მოდელი როგორი იქნება ეს არ არის ადამიანის უფლებების საკითხი, ანუ
ისეთი თემები როგორიცაა ეკონომიკის რეგულაცია და დერეგულაცია აპრიორი არ
არის სოციალურ-ეკონომიკური უფლებების თემა, ის გახდება თემად, თუ
მაგალითად ეკონომიკის დერეგულაციის კონტექსტში საავადმყოფოებს
გავუუქმეთ ყველანაირი რეგულაციები ეს უკვე გახდება და ამან უარყოფითად
იმოქმედა ჯანდაცვის ხარისხზე. მაგრამ ზოგადად როგორი ეკონომიკური
პოლიტიკით უნდა მოვახერხოთ დოვლათის შექმნა - ფაქტიურად დოვლათი
გჭირდება იმისთვის, რომ პაქტის სრული რეალიზაცია მოახდინო, ფული გინდა
ეს ფაქტია და ფულს როგორ გააკეთებს სახელმწიფო ეს მისი გადასაწყვეტია და
არც მემარცხენე, არც მემარჯვენე ეკონომიკურ მოდელს პაქტი არ აღიარებს და არ
ემხრობა.

სამართლიანი სასამართლოს უფლება72

სამართლიანი სასამართლოს უფლება არ არის აბსოლუტური. რატომ?

სასამართლოსთვის მიმართვის უფლება შეიძლება გონივრულად შეგეზღუდოთ
მაგ. ხანდაზმულობის ვადა გაუშვით. დავუშვათ არ ხართ კმაყოფილი იმ
პასუხით, რომელიც მოგწერათ ჯანდაცვის სამინისტრომ რაღაც კონკრეტულ
თხოვნაზე. ფიქრობთ, რომ თქვენი უფლებები შეილახა და უნდა გამოეცა
ინდივიდუალურ-ადმინისტრაციული აქტი. ამ აქტის გასაჩივრების ვადები
არსებობს, მაგრამ დავუშვათ რომ ეს ვადები გაუშვით, მაშინ თქვენ
სასამართლოს ვეღარ მიმართავთ. ანუ უფლება აბსოლუტური არ არის . ესეთი
წესები შეიძლება ნახოთ ძალიან ბევრ სხვადასხვა კონტექსტში. თუნდაც
შეიძლება სისხლის და სამოქალაქო სამართალში შეგხვდეთ.
დაუშვებელია სამართლიანი სასამართლოს უფლების კონკრეტულ
პირთათვის ან კონკრეტულ სფეროში მისი სრული აკრძალვა. მაგ.
დაუშვებელია, რომ ვთქვათ ჯანდაცვის სამინისტროსთან ურთიერთობაში
მოქალაქეებს არ აქვთ სამართლიანი სასამართლოს უფლება. ეს არის უკვე
გადაცდომა და დარღვევა. მაგ. სამშენებლო რეგულაციების საკითხზე არ
არსებობს სასამართლოში მიმართვის უფლება. ესეც იქნება კონკრეტულ
სფეროში ამ უფლების აკრძალვა. მაგ. ერთიანი ეროვნული გამოცდების
შემთხვევაში არ გაქვს გასაჩივრების უფლება, ესეც კონკრეტულ სფეროში
სასმართლიანი სასამართლოს უფლების აკრძალვა იქნება. თუკი
კანონმდებელს ისე აქვს მოწესრიგებული სამართლიანი სასამართლოს
უფლება, რომ კონკრეტულ პირებს ან კონკრეტულ სფეროს სრულად არ
უკრძალავს, მაშინ პრობლემა არ არის. როგორც ECHR-ს აქვს ჩამოყალიბებული,
შეზღუდვები სამართლიანი სასამართლოს კონტექსტში არის შესაძლებელი,
უბრალოდ ის არ უნდა ამცირებდეს პირისათვის ნებადართულ
ხელმისაწვდომობას სამართლიან სასამართლოზე იმ ეტაპამდე, რომ თავად
საერთოდ ამ უფლების არსი შეილახოს.
რა თქმა უნდა არსებობს ამ უფლების შეზღუდვის გარკვეული ლეგიტიმური
საფუძვლები. უფლების შეზღუდვა უნდა ემსახურებოდეს კანონიერ მიზანს. რა
თქმა უნდა შეზღუდვა არ უნდა იყოს თვითნებური. აგრეთვე დაცული უნდა იყოს
72
მადლობა ქალბატონ დორდია ღიბრაძეს, რომელმაც დამტვრეულ ნინი ცეცხლაძე დახმარების
ხელი (!) გაუწოდა.
 RarePearlN🌈

თანაზომიერების პრინციპი. ზოგადად საკონსტიტუციო სასამართლოს

სამართლიანი სასამართლოს უფლებაზე ნათქვამი აქვს, რომ რაც უფრო
მნიშვნელოვანია ის ინტერესი, რომლის დაცვაც პირს სურს სასამართლოს
მეშვეობით, მით უფრო მაღალია ის სტანდარტი და კრიტერიუმები, რომლებიც
უნდა დავიცვათ იმისთვის, რომ გავამართლოთ სამართლიანი სასამართლოს
შეზღუდვა.

საქართველოსკონსტიტუცია

ჩვენ ახალ კონსტიტუციაში სამართლიანი სასამართლოს უფლებას

დაარქვეს საპროცესო უფლება.
მუხლი 31. საპროცესო უფლებები
1. ყოველ ადამიანს აქვს უფლება თავის უფლებათა დასაცავად მიმართოს
სასამართლოს. საქმის სამართლიანი და დროული განხილვის უფლება
უზრუნველყოფილია.
2. ყოველი პირი უნდა განსაჯოს მხოლოდ იმ სასამართლომ, რომლის
იურისდიქციასაც ექვემდებარება მისი საქმე.
პირველ ნაწილში, რომ წერია ყველა ადამიანს აქვს უფლებაო აქ მხოლოდ
ფიზიკური პირი კი არა, იურიდიული პირიც მოიხსენიება. ორივე მათგანს აქვს
მიმართვის უფლება. ეს შეიძლება იყოს არასამთავრობო ორგანიზაცია,
მოგებაზე ორიენტირებული იურიდიული პირი, როგორიცაა შპს, სააქციო
საზოგადოება, კოოპერატივი და ა.შ. ანუ ნებისმიერ ორგანიზაციას, რომელიც
არის შექმნილი გაერთიანების თავისუფლების საფუძველზე უფლება აქვს რომ
მიმართოს სასამართლოს.
სამართლიანი სასამართლოს უფლებისთვის რელევანტური პრინციპია
სამართლებრივი სახელმწიფო73. სამართლებრივი სახელმწიფოს ერთ-ერთი
არსი ის არის, რომ კანონის უზენაესობაზე დაფუძნებული სახელმწიფოა.
კანონის უზენაესობა ნიშნავს, რომ ის რაც კანონში წერია უნდა აღსრულდეს და
სახელმწიფო პოლიტიკა თვითნებობაზე კი არ უნდა იყოს დაფუძნებული,
არამედ ის შებოჭილია კანონით.
ის რომ ჩვენთან ხელისუფლების წყაროა ხალხი ეს არის დემოკრატია. ის რომ
ჩვენთან ხელისუფლება ხორციელდება კონსტიტუციითა და კანონით
დადგენილ ფარგლებში, ეს არის კანონის უზენაესობა. ის რომ სახელმწიფო
ცნობს და იცავს საყოველთაოდ აღიარებულ უფლებებსა და თავისუფლებებს
არის ადამიანის უფლებები.74
სამართლიანი სასამართლოს უფლება არის ინსტრუმენტული ხასიათის
უფლება. ეს ნიშნავს იმას, რომ სამართლიანი სასამართლოს უფლება არ არის
თვითმიზანი, ეს არის მხოლოდ გამოყენებითი უფლება. თუ შენ ვერ ახდენ
იდენტიფიცირებას იმ უფლებისა, რომლის დაცვაც გინდა სასამართლოში.
სასამართლოში მიდიხარ იმიტომ, რომ რაღაც კონკრეტული სხვა უფლება
აღადგინო. დავუშვათ ჯანმრთელობის ხელმისაწვდომობის უფლება. როცა
კანონს ასაჩივრებ საკონსტიტუციო სასამართლოში, გარდა იმისა რომ ჩვენ
უნდა მივუთითოთ რომ ვასაჩირებთ საპროცესო უფლებებთან, ანუ
სამართლიანი სასამართლოს უფლებასთან მიმართებით, ასევე
73
კონსტიტუციის მე-4 მუხლი.
74
სამი ‘ის რომ’, რომელიც უნდა იცოდე სანამ ცოცხალი ხარ.
 RarePearlN🌈

იდენტიფიცირება უნდა მოვახდინოთ იმ უფლების, რომლისთვისაც არის

ინსტრუმენტული ხასიათის სამართლიანი სასამართლოს უფლება.

საერთაშორისო სამართალი

სამართლიანი სასამართლოს უფლება არ ვრცელდება საერთაშორისო

სასამართლოებზე იმიტომ, რომ ის მხოლოდ შიდა სასამართლოებზე
ვრცელდება.75 საერთაშორისო სასამართლოებისთვის მიმართვის უფლება
არის კონვენციებით დადგენილი, რომელზეც სახელმწიფოები თანხმდებიან და
შემდეგ სახელმწიფოები განიჭებენ შენ ამ უფლებას, პრივილეგიას რომ
მიმართო საერთაშორისო სასამართლოს. სტანდარტულად სამართლიანი
სასამართლოს განხილვის უფლება არ ვრცელდება ECHR-ზე და სხვა
სასამართლოებზე. ეს არ ნიშნავს, რომ ECHR-ის დებულება ისე არაა მოწყობილი,
რომ აირეკლავდეს სამართლიანი სასამართლოს პრინციპს. რა თქმა უნდა ესეა
მოწყობილი. ბევრი ის პრინციპი, რაც არის სამართლიანი სასამართლოს
პრინციპის შიდა სამართალში გადააქვთ საერთაშორისო სასამართლოებს ,
როდესაც ისინი თავიანთ წესდებას წერენ. მაგრამ ეს არ ნიშნავს იმას, რომ
უფლება ვრცელდება როგორც ასეთი სამართლიან სასამართლოებზე და რომ
სამართლიანი სასამართლოები შეიძლება გახდნენ ამ უფლებაზე
პასუხისმგებლები იმ კონტექსტში, რომ ეს უფლება აღასრულონ.
მუხლი 6
საქმის სამართლიანი განხილვის უფლება
1. ყოველი ადამიანი, მისი სამოქალაქო ხასიათის უფლებებისა და
მოვალეობების, ან მისთვის წარდგენილი სისხლისსამართლებრივი
ბრალდების საფუძვლიანობის გამორკვევისას, აღჭურვილია გონივრულ
ვადაში მისი საქმის სამართლიანი და საქვეყნოდ განხილვის უფლებით კანონის
საფუძველზე შექმნილი დამოუკიდებელი და მიუკერძოებელი სასამართლოს
მიერ.
სამართალწარმოება ორ ნაწილად/სფეროდ არის დაყოფილი აქ, ესაა
სამოქალაქო და სისხლი. ჩვენთან ამ ორს დამატებულია, ცალკეა გამოყოფილი
ადმინისტრაციული სამართალი. ბევრგან ადმინისტრაციული სამოქალაქოს
ნაწილია. პრინციპში ჩვენთანაც ადმინისტრაციულ კოდექსზე ვრცელდება
სამოქალაქო და მეტ-ნაკლებად ერთმანეთთან დაკავშირებულია. ეს მუხლი
ამბობს, რომ გინდა სამოქალაქო იყოს და გინდა სისხლის კონტექსტი, ყველას
უნდა ჰქონდეს უფლება რომ მისი საქმე განიხილოს სასამართლომ.
საქართველოში ბრალდებულს აქვს უფლება, რომ მისი საქმე გადაწყვიტოს
სასამართლომ და ასევე აქვს გასაჩივრების უფლება სააპელაციო
სასამართლოში გამამტყუნებელი განაჩენის გამოტანის შემთხვევაში .
დაზარალებულს საქმის მასალების გაცნობის გარდა არაფრის უფლება არ
აქვს.
მაგ. თქვენ დაგეჯახათ მანქანა და ამის გამო მოგწყდათ ფეხი. პროკურატურამ
დაიწყო სისხლისსამართლებრივი დევნა ამ მანქანის მძღოლის მიმართ.
დააკავეს და პირველ ინსტანციაში ეს მძღოლი გამართლდა. სააპელაციოში
ამას პროკურორი ასაჩივრებს და არა ის ვისაც ფეხი მოწყდა. ის არის მხოლოდ
დაზარელებული და შეუძლია მხოლოდ საქმის მასალებს გაეცნოს, სხდომას
დაესწროს და ჩვენება მისცეს. მეორე მხარე ამ შემთხვევაში არის სახელმწიფო.
75
იხ. < https://www.youtube.com/watch?v=Nec00iYUcyo&ab_channel=PTubeBotTM > [10.12.2020].
 RarePearlN🌈

თქვენ კი არ სჯით მეორე ადამიანს იმის გამო რომ ფეხი მოგტეხათ,

სახელმწიფო სჯის სახელმწიფოს სახელით იმიტომ, რომ ეს არის სისხლის
სამართლის დანაშაული და მხოლოდ თქვენ კი არა მთელ ქვეყანას ეხება.
ამიტომ პროკურორი იღებს გადაწყვეტილება სამართლიანი
სასამართლოს უფლების გასაჩივრების შესახებ.
მუხლი 13
სამართლებრივი დაცვის ქმედითი საშუალების უფლება
ყველას, ვისაც ამ კონვენციით გაცხადებული უფლება ან თავისუფლება
დაერღვა, უნდა ჰქონდეს სამართლებრივი დაცვის ქმედითი საშუალება
ეროვნული ხელისუფლების წინაშე, თუნდაც ეს დარღვევა ჩაიდინოს პირმა,
რომელიც სამსახურებრივ უფლებამოსილებას ახორციელებდა.
სამართლებრივი დაცვის ქმედითი საშუალების უფლება - right to remedy, რაც
ნიშნავს უფლების აღდგენას, კომპენსაციას. დაზარალებულის ინტერესია, რომ
ის უსამართლობა რაც მან დაინახა სისხლისსამართლებრივი ქმედების
ჩადენით, ეს გრძნობა მოიხსნას და ამისთვის მას ჰქონდეს სამართლებრივი
დაცვისთვის ქმედითი საშუალება.

Right to Remedy

მე-6 მუხლი: right to remedy საერთაშორისო სამართლით არის დადგენილი და

ამას ქვია სამართლებრივი დაცვის ეფექტიანობის საშუალების უფლება 76. ანუ ეს
right to remedy ვრცელდება ყველა უფლებაზე, ყველა კონტექსტში როცა ის
ირღვევა. უფლება როცა ირღვევა, გინდათ რომ ის აღგიდგეთ, ანუ ეს არის
კომპენსაცია ფართო გაგებით. ეს მოიცავს რესტიტუციას, კომპენსაციას,
რეაბილიტაციას, სატისფაქციას, არ გამეორების გარანტიას.
რესტიტუცია
ნიშნავს სამართლიანი მდგომარეობის აღდგენას. მაგ. სახელმწიფომ
დაგაკავათ უკანონოდ, თქვენ რა გინდათ? ბუნებრივია გინდათ რომ
გამოგიშვან. მაგ. სახლი ჩამოგართვათ სახელმწიფომ უკანონოდ. რა გინდათ?77
სახლის დაბრუნება, ანუ გინდა რესტიტუცია, რაც მანამდე იყო მდგომარეობა ის
რომ აღდგეს.
კომპენსაცია
არის უკვე იმ შემთხვევაში როდესაც რესტიტუცია შეუძლებელია. მაგ. ვიღაცის
ახლობელი პოლიციამ დააკავა, აწამა და ამის შედეგად გარდაიცვალა. აქ
რესტიტუცია შეუძლებელია. მკვდარ ადამიანს ვერ მოაბრუნებენ, მაგრამ
შესაძლებელია კომპენსაცია ოჯახისთვის. მაგ. სახლი ჩამოართვა ადამიანს
სახელმწიფომ, შემდეგ დაანგრიეს და ააშენეს იმ ადგილას რკინიგზა. აქაც
კომპენსაციია შესაძლებელი იმიტომ, რომ რესტიტუცია შეუძლებელია.
რეაბილიტაცია
არის წამების კონტექსტში განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი და ამაზე წამების
კონვენცია პირდაპირ ამბობს, რომ იგულისხმება სამედიცინო და
ფსიქოლოგიური რეაბილიტაცია თუკი ადამიანმა მიიღო ჯანმრთელობის
76
უაზროდ არი გადმოთარგმნილი ქართულად მარა ნიჩიოო.
77
იხ. < https://www.youtube.com/watch?v=SRQBrnUrtOc&ab_channel=DavidDadunashvili > [10.12.2020].
 RarePearlN🌈

დაზიანება სახელმწიფოს ქმედების ან უმოქმედობის გამო. მაგ. ციხეში წამების

მსხვერპლებს შეიძლება დასჭირდეთ ძალიან დიდი რეაბილიტაცია იმისთვის,
რომ ცხოვრებას დაუბრუნდნენ. გარკვეულწილად კომპენსაციის კონტექსტია,
მაგრამ კომპენსაცია შეიძლება იყოს სრული მორალური ზიანისთვის და
რეაბილიტაცია მთლიანად სამედიცინო მიზნებთ განკუთვნილ თანხებს
გულისხმობს.
სატისფაქცია / სამართლებრივი დაკმაყოფილება
ამაში მოიაზრება ბოდიშის მოხდა, გამოძიება. მაგ. დაზარალებულს, რომლის
ოჯახის წევრიც მოკლეს მოითხოვს გამოძიებას, რომელიც არის ცალკე
სიცოცხლის უფლების კომპონენტი, პოზიტიური ვალდებულების თუმცა აქაც
არის სატისფაქციის ნაწილი. აგრეთვე შემადგენელი კომპონენტია სიმართლის
დადგენა. მაგ. არის შემთხვევები, როდესაც დასჯა წარმოუდგენელია ან ვერ
ხერხდება, ამას ქვია ტრანზიციული/გარდამავალი
სამართალი/სამართლიანობა. ეს გვხვდება ისეთ კონტექსტში, როდესაც
სამოქალაქო ომია ან სამხედრო საერთაშორისო კონფლიქტი, ფაქტიურად
ყველა ინსტიტუტი განადგურებულია და საჭიროა საერთო თანხმობის მიღწევა.
პოლიტიკურად ხშირ შემთხვევაში თანხმდებიან, რომ მხოლოდ სიმართლის
დადგენა მოხდება და ადამიანის არ გასამართლდებიან. აი, მაგ.
საქაქრთველოში 90-ანებში სამოქალაქო ომი რომ იყო ჩვენ შეგვიძლია
შევთანხმდეთ, რომ ჩავატარებთ გამოძიებას, რომელიც ანგარიშს გამოსცემს
და ეს იქნება სიმართლის დადგენის მექანიზმი. ანგარიშში შეიძლება
ჩამოწერილი იყოს დავუშვათ მხედრიონმა რა დანაშაულები ჩაიდინა
მოსახლეობის წინააღმდეგ, მაგრამ მის საფუძველზე პროკურატურა
სისხლისსამართლებრივ დევნას ვერ დაიწყებს. ამ შემთხვევაში ლოგიკა ის
არის, რომ ხანდახან მაგ. დიდი ხნის წინანდელ მსხვერპლს მხოლოდ
სიმართლის დადგენა უნდა, იმის აღიარება რომ ის მართლა მსხვერპლია და
უსამართლოდ მოექცნენ და არა ვიღაცის დასჯა. აქ გააჩნია პოლიტიკურ
კონტექსტსს. ანუ სიმართლის დადგენა შეიძლება იყოს სატისფაქციის ნაწილი.
ასევეა ბოდიშის მოხდაც, სახელმწიფოს მხრიდან აღიარება, რომ დარღვევა
მოხდა.
ECHR-ის გადაწყვეტილების შედეგად ზემოთჩამოთვლილთაგან დგება
კომპენსაცია იმიტომ, რომ თანხის გადახდა ხდება სახელმწიფოს მიერ.
მთავარი არის რომ ECHR-ის მიერ ხდება აღიარება, რომ უფლება დაირღვა, რაც
სატისფაქციის ნაწილია. არ არის აუცილებელი, რომ პირდაპირი
ფომულირებით ბოდიში მოიხადოს სახელმწიფო. გადაწყვეტილებაში, რომ
წერია მაგ. დაირღვა რელიგიის თავისუფლება, ეს ნიშნავს სახელმწიფოს
მხრიდან უფლების დარღვევის აღიარებას.
არ გამეორების გარანტია
ამაში მოიაზრება კანონის გაუქმების მექანიზმი. მაგ. საკონსტიტუციო
სასამართლომ რომ თქვა რომ 2 გრამ მარიხუანაზე ციხეში 5 წლით გაშვება არის
არაადამიანური მოპყრობა, ამის არ გამეორების გარანტიაა კანონის გაუქმება .
სასამართლო უნდა იყოს დამოუკიდებელი და მიუკერძოებელი.
გადაწყვეტილების მიღება უნდა მოხდეს გონივრულ ვადაში. კონკრეტული
ვადები არ არის განსაზღვრული, მაგრამ მოიაზრება გონივრული ვადა. მაგ.
რაღაცა ადმინისტრაციული აქტის გასრულებას არ უნდა მოუნდეს 5 წელი
 RarePearlN🌈

იმიტომ, რომ შემდეგ უკვე იმ დარღვეული უფლების აღდგენასაც აზრი

ეკარგება. ზოგადად სხდომები არის საქვეყნო, მაგრამ გარკვეული შეზღუდვები
წესდება. მაგ. პრესა და გარეშე პირები არ უნდა იყოს დაშვებული თუკი
სახელმწიფო საიდუმლოება განიხილება ან არასრულწლოვანზეა საუბარი, ან
ინტიმურ თემაზეა განხილვა და ერთ-ერთმა მხარემ მოითხოვა სხდომის
დახურვა. ეს ყველაფერი გაწერილია სისხლის სამართლი და სამოქალაქო
სამართლის საპროცესო კოდექსებში.

უდანაშაულობის პრეზუმფცია

გულისხმობს იმას, რომ პირი უდანაშაულოდ მიიჩნევა მანამ, სანამ არ

დადასტურდება მისი ბრალეულობა კანონის შესაბამისად. შეიძლება დამნაშავე
იყოს, მაგრამ სანამ სასამართლო არ დაადასტურებს ამას, იქამდე არ უნდა
თქვა რომ დამნაშავეა. უდანაშაულობის პრეზუმფციის დაცვის ვალდებულება
აქვს სახელმწიფოს, მის მოხელეებს. თუმცა თუ მთელი კამპანიაა აგორებული
ვიღაცის ბრალეულობაზე და ამას შეუძლია დიდი გავლენა მოახდინოს
სასამართლოს გადაწყვეტილებაზე, მაშინ შეიძლება დადგინდეს
უდანაშაულობის პრეზუმფციის დარღვევა, თორემ როგორც ასეთი მედიას მისი
დაცვა არ ევალება.
იმ სასამართლომ უნდა განსაჯოს პირი, რომლის იურისდიქციასაც
ექვემდებარება მისი საქმე. ეს არის სამოქალაქო, სისხლი, რაიონული,
გეოგრაფიული იურისდიქცია და ა.შ.
აბსოლუტური პრინციპები სამართლიანი უფლების ნაწილია, მაგრამ უფლება-
პრინციპებად ითვლება. მაგ. არანაირი სასჯელი კანონის გარეშე 78, ერთი და
იგივე დანაშაულისთვის მსჯავრი ორჯერ რომ არ შეიძლება დაედოს ადამიანს
და ა.შ.79

საარჩევნო უფლება

საერთაშორისო სამართალში

ადამიანის უფლებათა დეკლარაცია

მუხლი 21
1. ყოველ ადამიანს აქვს უფლება მონაწილეობდეს თავისი ქვეყნის
მართვა-გამგეობაში ან უშუალოდ, ანდა თავისუფლად არჩეულ
წარმომადგენელთა მეშვეობით.
2. ყოველ ადამიანს აქვს უფლება თანაბარ საფუძველზე შევიდეს თავისი ქვეყნის
სახელმწიფო სამსახურში.
3. ხალხის ნება უნდა იყოს საფუძველი მთავრობის ძალაუფლებისა; ეს ნებაუნდა
გამოიხატებოდეს პერიოდულ და გაუყალბებელ არჩევნებში, რომლებიც უნდა
ტარდებოდეს საყოველთაო და თანასწორი საარჩევნო უფლების პირობებში,
ფარული კენჭისყრით, ანდა სხვა თანაბარმნიშვნელოვანი ფორმების მეშვეობით,
რომლებიც უზრუნველყოფენ ხმის მიცემის თავისუფლებას.
78
სულა enters the chat
79
40 წუთიანი ლექციის დასასრული...
 RarePearlN🌈

დეკლარაციაში გვაქვს მოცემული საარჩევნო უფლება, საუბარია უნივერსალურ

და თანასწორ ხმის მიცემის უფლებაზე. მაგრამ დეკლარაცია არ არის სამართლის
წყარო, როგორც ვიცით, პოლიტიკური დოკუმენტია.
საერთაშორისო პაქტი სამოქალაქო უფლებების შესახებ
მუხლი 25
თითოეულ მოქალაქეს მე-2 მუხლში ნახსენები რაიმე დისკრიმინაციისა და
დაუსაბუთებელ შეზღუდვების გარეშე უნდა ჰქონდეს უფლება და შესაძლებლობა:
a) მონაწილეობდეს სახელმწიფო საქმეთა წარმოებაში, როგორც უშუალოდ, ისე
თავისუფლად არჩეული წარმომადგენლების საშუალებით.
b) მისცეს ხმა და არჩეულ იქნას საყოველთაო პერიოდულ არჩევნებში, რომლებიც
წარმოებს საყოველთაო და თანასწორი საარჩევნო უფლების საფუძველზე
ფარული კენჭისყრით და უზრუნველყოფს ამომრჩევლების სურვილის
გამოვლინებას.
c) თავის ქვეყანაში თანასწორ პირობებში შეეძლოს სახელმწიფოს სამსახურში
შესვლა.
25-ე მუხლი მოიცავს უფლებას, რომ მივიღოთ არჩევნებში მონაწილეობა და ასევე
სახელმწიფო საქმეებში წარმოებაში მიღების უფლებას.
ა. სახელმწიფო საქმეებში მონაწილეობის უფლება. აქ იგულისხმება
რეფერენდუმში მონაწილეობის მიღების უფლება, საკონსულტაციო ორგანოებში
მონაწილეობის მიღების უფლება. მაგ: თბილისი მერია მართავს ადმინისტრაცულ
მოსმენას, სად გააშენოს პარკი, ამაზე დასწრების და კითხვის დასმის უფლება აქვს
ყველას. პარლამენტართან კომუნიკაციის უფლება, მასთან დარეკვა 80, წერილის
მიწერა და ეგეთები აქ შედის. საქართველოში ეს განვითარებული არ არის, მაგრამ
სხვაგან კარგადაა. რამე პრობლემა რომ მქონდეს, უფლება მაქვს დავქოლო
დიდუბე-ჩუღურეთის წარმომადგენელთან81 და ვეჭორავო რა პრობლემა მაქვს.
ბ. არის რამდენიმე მოთხოვნა, როგორი უნდა იყოს არევნები: საყოველთაო,
თანასწორი, ფარული, თავისუფალი, ამომრჩევლების სურვილის უზრუნველყოფა,
პერიოდული. პერიოდული ნიშნავს იმას, რომ უნდა ტარდებოდეს რამდენიმე
წელიწადში ერთხელ. თვითონ წელი არ არის მითითებული, მაგრამ უნდა იყოს
პერიოდულად. საყოველთაო გულისხმობს, რომ მაგალითად, ქალს რომ ადრე არ
ჰქონდა არჩევნების უფლება, ეგრე აღარ იყოს. ფარული ნიშნავს იმას, რომ ხმა
უნდა მივცეთ არასაჯაროდ და არ გვაქვს მისი გამხელის ვალდებულება.
ც. საჯარო სამსახურში დასაქმება. თუ გაქვს რომლიმე ქვეყნის მოქალაქეობა,
თავისუფლად უნდა შეგეძლოს საჯარო თანამდებობაზე დასაქმება.

ცენზები

ხმის მიცემის უფლება არ არის აბსოლუტური. შეიძლება შეიზღუდოს.

საქართველოში ხმის მიცემა არ შეუძლიათ არასრულწლოვან, არამოქალაქე,
მხარდამჭერის მიმღებ პირებს (რომლებიც სტაციონარში არიან მოთავსებულები),
80
ალეკო გისმენთ აქ შედის რა ანუ. გვატყუებს ალეკო ხალხო, თურმე ვალდებულია, რომ
გვიპასუხოს, თავისი კეთილი ნება კიარაა.
81
სამწუხაროდ ეს ადამიანი ჯაფარა არ არის და გია ვოლსკია, ჩემმა მტერმა დარეკოს მაგასთან.
 RarePearlN🌈

განსაკუთრებით მძიმე დანაშაულის ჩამდენ პირებს (რომლებიც ციხეში არიან).

ხმის მიცემის უფლება არ შეიძლება იყოს მიბმული გადასახადებზე, ანუ ადრე იყო,
რომ თუ გადასახადებს არ იხდიდი, არცევნებში ვერ იღებდი მონაწილეობას. ახლა
ასე აღარ არის. პაქტის კომენტარებში82 წერია, რომ მაგ: საგადასახადო ცენზს ვერ
დააწესებო, მაგრამ შეგიძლია ასაკობრივი ცენზის დაწესებაო. ისტორიულად იყო
განათლების ცენზი, საკუთრების ცენზი (თუ უძრავ ქონებას არ ფლობ, ვერ მიცემ
ხალხს). განათელბის ცენზს ჰყავს მომხრეები, მაგ: აირჩევდა თუ არა შეერთებული
შტატები ტრ*მპს პრეზიდენტად, განათლების ცენზი რომ ყოფილიყოვო და რაღაც
ეგეთი დებილური იდეები აწუხებს ხალხს, მაგრამ გაეროს სტანდარტით
მიღებულია, რომ განათლების ცენზი არ უნდა იყოს.
ამასთან აუცილებელია, რომ უნდა იყოს დამოუკიდებელი ორგანო, რომელიც
ჩაატარებს არჩევნებს83

ხმის თანასწორობა

ქვეყნის გადასაწყვეტია ის, თუ რომელ საარჩევნო სისტემას აირჩევს სახელმწიფო.

ამას არ აწესრიგებს საერთაშორისო სამართალი. მაგრამ არის პრინციპი, რომლის
მიხედვითაც 1 ადამიანი = 1 ხმა. აქაც არსებობს გარკვეული დისკრეცია. მაგ:
მაჟორიტარულ სისტემებში, 1 ადამიანი = 1 ხმას, მაგრამ მანდატების
გადანაწილებისას შეიძლება, რომ დაირღვეს ეს. მაგ: აშშ-ში მოსახლეობის
მიხედვით კი არის გადანაწილებული, ანუ შტატს რამდენი ელექტორი ჰყავს,
მაგრამ საბოლოო ჯამში, ისეთი დიდი შტატი, როგორიც არის კალიფორნია და
ისეთი პატარა, როგორიც არის ვაიომინგი, მაინც გამოვა, რომ ვაიომინგის
მოსახლეობის ხმა უფრო დიდი წონის და მნიშვნელობის ხდება. საქართველოს
შემთხვევაშიც, მთიან ლეგიონებში ვინც ცხოვრობს იმის ხმას უფრო დიდი
მნისვნელობა ენიჭება ვიდრე იმისას, ვინც საბურთალოზე ცხოვრობს.
უჩა ნანუაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ
ამასთან დაკავშირებით იყო ნანუაშვილის საქმე საკონსტიტუციო სასამართლოში
და აქ გამოიყენა პრინციპი, რომელიც ამბობს, რომ თუ 10% არის გადაცდომა
მოსახლეობის რაოდენობებს შორის, მაშინ დასაშვებიაო. მაგ: სვანეთიც და
საბურთლოც რომ ირჩევდეს ხუთ პარლამენტარს და სვანეთის მოსახლეობა იყოს
10%ზე მეტით ნაკლები საბურთალოს მოსახელობაზე, მაშინ იქნება დარღვევა. ეს
სტანდარტები ვენეციის კომისიიდან84 აიღო საკონსტიტუციო სასამართლომ. ამ
კომისიამ ჩმოაყალიბა 10%ის სტანდარტი და თქვა, რომ შეიძლება 15%მდეც
გაიზარდოს თუკი რაიმე გამართლება აქვსო, მაგ: მაღალმთიანი რეგიონი,
ეთნიკური უმცირესობის რეგიონი და ა.შ. ეს პრინციპი უზრუნველყოფს პაქტში
ნახსენებ თანასწორობას.

82
პაქტის მუხლებს აქვთ კომენტარები, რომლებსაც ქმნის კომიტეტი, ჩვენი კომენტარებივით არის
ესეც.
83
ჰვენი ცესკოც ხომ DAMOUKIDEBELIA :***
84
ევროსაბჭოს ნაწილია, მეოთხე წყაროში, იურისტების ნაშრომებში გადის. ექსპერტთა ნაშრომებს
გავს, რომლებიც რეკომენდაციებს გასცემენ.
 RarePearlN🌈

ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენცია

ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის

კონვენციის დამატებითი ოქმი N 1
მუხლი 3. თავისუფალი არჩევნების უფლება
მაღალი ხელშემკვრელი მხარეები კისრულობენ ვალდებულებას, გონივრული
პერიოდულობით ჩაატარონ თავისუფალი არჩევნები ფარული კენჭისყრით ისეთ
პირობებში,რომლებიც საკანონმდებლო ორგანოების არჩევისას უზრუნველყოფს
ხალხის ნება–სურვილის თავისუფალ გამოხატვას.
თავიდან კონვენციაში არ იყო არჩევნების უფლება ნახსენები, მაგრამ დამატებით
ოქმში აღინიშნა და შესაბამისად ახლა გვაქვს უფლება, რომ გავასაჩივროთ
ევროპულ სასამართლოში. გამონაკლისი აქ გვაქვს ის, რომ მხოლოდ
საპარლამენტო არჩევნებს ეხება, ანუ საკანონმდებლო ორგანოს არჩევნების გარდა
სხვას ვერ ვუჩივლებთ, მაგ: ვერ ვუჩივლებთ საპრეზიდენტო არჩევნებში
დარღვევებს. თუ სასამართლოს დავუმტკიცებთ, რომ ჩვენს ქვეყანაში
პრეზიდენტს აქვს საკანონმდებლო ფუნქცია, მაშინ შეგვიძლია რომ ვუჩივლოთ.
ანუ ამოსავალი წერტილია საკანონმდებლო ორგანო.
ჰირსტი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ
გაერთიანებულ სამეფოში არის ბლანკეტური აკრძალვა, რომ თუკი პატიმარი ხარ,
პირდაპირ გერთმევა არჩევნებში მონაწილეობის უფლება. ECHRმა დარღვევა
დააფიქსირა იმიტომ, რომ არ შეიძლება ესე ბლანკეტურად შეიზღუდოსო. დიდი
ვნებათაღელვა მოყვა ამ საკითხს, როგორ გაგვიბედაო სასამართლომ ეს ამხელა
დემოკრატიულ სახელმწიფოსო. პაქტიც ამას ამბობს, რომ ბლანკეტური აკრძალვა
არის დაუშვებელიო. პატიმრის უფლების შეზღუდვა უნდა იყოს სასჯელის
პროპორციულიო. ანუ ის, ვინც 3 წლით არის ციხეში არ შეიძლება იმავენაირად
ავუკრძალოთ საარჩევნო უფლება, როგორც იმას, ვინც სამუდამო პატიმრობაშია.

სამართლიანი სასამართლოს უფელებასთან კავშირი

სამართლიანი სასამართლოს უფლებასთან არის კავშირში ეს უფლება. არჩევნები

ჩატარდა, დარღვევები იყო და ამ დროს ნორმალურ ქვეყნებში საარჩევნო კომისია
იღებს საჩივრებს და თუ ის თავის როლს არ ასრულებს პირნათლად, მაშინ
მივდივართ სასამართლოში. ჩვენთან ახლა ოპოზიცია ამტკიცებს, რომ
სასამართლო არ არის სანდო და დამოუკიდებელი და ამიტომ ბოიკოტის გარდა
არაფერი დაგვრჩენია და აზრი არ აქვს სასამართლოში გასაჩივრებასო.

აქტიური და პასიური საარჩევნო უფლება

პასიური - როდესაც შენ გირჩევენ

აქტიური - როდესაც შენ ირჩევ.
პასიურ საარჩევნო უფლებაზე არის უფრო მეტი შეზღუდვები, მაგალითად
ასაკობრივი ცენზი უფრო მაღალია, განათლების ცენზის შემოტანაც ემატება აქ.
 RarePearlN🌈

საქართველოს კონსტიტუცია

მუხლი 24. საარჩევნო უფლება

1. საქართველოს ყოველ მოქალაქეს 18 წლის ასაკიდან აქვს რეფერენდუმში,
სახელმწიფო, ავტონომიური რესპუბლიკისა და ადგილობრივი
თვითმმართველობის ორგანოების არჩევნებში მონაწილეობის უფლება.
უზრუნველყოფილია ამომრჩევლის ნების თავისუფალი გამოვლენა.
2. არჩევნებსა და რეფერენდუმში მონაწილეობის უფლება არა აქვს მოქალაქეს,
რომელიც სასამართლოს განაჩენით განსაკუთრებით მძიმე დანაშაულისთვის
იმყოფება სასჯელის აღსრულების დაწესებულებაში ან სასამართლოს
გადაწყვეტილებით ცნობილია მხარდაჭერის მიმღებად და მოთავსებულია
შესაბამის სტაციონარულ სამედიცინო დაწესებულებაში.
აქ გვაქვს მოცემული ის ყველა შეზღუდვა, რომელიც ეხება აქტიურ საარჩევნო
უფლებას.

თვითგამორკვევის უფლება

კოლექტიურობა

აქამდე რაც ვისაუბრეთ, ეს იყო ადამიანის უფლება, თვითგამორკვევა არის ხალხის

უფლება. ეს არის ერთადერთი კოლექტიური უფლება პაქტში. საერთაშორისო
სამართლის ნაწილია ეს უფლება და მისთვის ძალიან რელევანტური. ჩვენ ცალკე
გამოყოფილი არ გვაქვს კონსტიტუციაში თვითგამორკვევის უფლება, ქართველი
ხალხი რომ არის ხელისუფლების წყარო და დამოუკიდებლები რომ ვართ, ეს უკვე
ნიშნავს იმას, რომ ჩვენ ეს უფლება განვახორციელეთ. ინდივიდუალურად
განსახორციელებელი უფლება არის არჩევნებში, რეფერენდუმში მონაწილეობა და
ა.შ.

ისტორია და შინაარსი

საერთაშორისო პაქტი სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების შესახებ

მუხლი 1
1. ყველა ხალხს აქვს თვითგამორკვევის უფლება. ამ უფლების საფუძველზე ისინი
თავისუფლად განსაზღვრავენ თავიანთ პოლიტიკურ სტატუსს და თავისუფლად
ისწრაფვიან ეკონომიკური, სოციალური და პოლიტიკური განვითარებისკენ.
ამ უფლების მაგალითი არის სეცესია, რომ გამოეყო რეგიონს ცალკე
სახელმწიფოდ, შექმნა დამოუკიდებელი სახელმწიფო. მაგ: ქართველი ხალხის
თვითგამორკვევის უფლება იყო სსრკ-დან გამოყოფა. ეს განხორციელდა
რეფერენდუმის მიხედვით, 1991 წელს, რომელშიც ქართველმა ხალხმა თქვა, რომ
გვინდა ვიყოთ დამოუკიდებელიო. ეს უფლება გაჩნდა ვუდროუ ვილსონის 85 მიერ.
ამ დროს დაიწყო იმპერიების დაშლა, მაგ: ავსტრია-უნგრეთის იმპერიის,
ოსმალეთის იმპერიის დაშლა. ამ ერთეულებს მოუნდათ ცალკე ერთეულების და

85
აშშ-ს პრეზიდენტი პირველი მსოფლიო ომის დროს.
 RarePearlN🌈

ცალკე სახელმწიფოების შექმნა. ბულგარეთი, რუმინეთი, სირია, ლიბანი, ერაყი -

ეს სახელმწიფოები, რომლებიც სხვადასხვა იმპერიების ნაწილები იყვნენ,
გათავისუფლდნენ და მიიღეს დამოუკიდებლობა. ეს ის პერიოდი იყო, როდესაც
საქართველომაც შემქმნა პირველი რესპუბლიკა 1918 წელს. სწორედ იმის გამო,
რომ მაგ დროს მსოფლიოში იყო თვითგამოკრვევის უფლების ბუმი. პატარა
ქვეყნები ცდილობდნენ ამ უფლების გამოყენებას. ეს არ იყო სამართლებრივი
უფლება, ეს იყო პოლიტიკური დოქტრინა. ეს გარდაიქმნა სამართლებრივ
უფლებად მეორე მსოფლიო ომის დროს. დეკოლონიზაციის პერიოდი იყო.
მიუხედავად იმისა, რომ ევროპაში ბევრი სახელმწიფო გამოეყო იმპერიებს, იყო
უამრავი სახელმწიფო აფრიკაში, რომელსაც არ ჰქონდა ეს უფლება. მეორე
მსოფლიო ომის დროს დიდი ბრიტანეთის კოლონია იყო ინდოეთი და ინდოელ
ჯარისკაცებს აბრძოლებდა, ისე რომ არც ეკითხებოდა. ანუ ჩვეულებრივი
კოლონია ჰქონდა, რომელსაც იყენებდა გამარჯვებისთვის. ლათინო ამერიკიდან
იყო დაწყებული დეკოლონიზაციის პერიოდი, მაგრამ როცა უკვე მეორე მსოფლიო
ომის შემდეგ ახალ მსოფლიო წყობილებაზე იდგა საუბარი, გადაწყდა, რომ
ადამიანის უფლებების ნაწილი გამხდარიყო ერთა თვითგამორკვევაც. ეს უფლებაც
აქ ჩაიწერა იმისთვის, რომ ნებისმიერ ერს, რომელსაც მოუნდებოდა ამ უფლებით
სარგებლობა, ჩაეტარებინა რეფერენდუმი და გადაეწყვიტა უნდოდა თუ არა
დამოუკიდებლობა. ამ უფლების მიღების შემდეგ დაიწყო აფრიკაში
დეკოლონიზაციის ბუმი. ანუ კლასიკური გაგებით, ეს უფლება ნიშნავს იმას, რომ
კოლონიას აქვს უფლება გამოეყოს.

ხალხი

კატალონია, აფხაზეთი, ჩეჩნეთი - როდესაც მშობელი სახელმწიფო უარზეა, რომ

მას გამოეყოს კონკრეტული რეგიონი. ეს არის სახელმწიფოდ ჩამოყალიბების
მაგალითები, რამდენად აღიარებენ სხვა სახელმწიფოები, ეს არის წმინდა
საერთაშორისო სამართლის საკითხი და არა ადამიანის უფლებების.
ვის ვგულისხმობთ ხალხში? - ვაკელებმა რომ მოინდომონ თვითგამორკვევა,
რამდენად შეძლებენ.86 ხალხის განმარტება ცალკე არ არის მოცემული, მაგრამ
ამაზე საუბარი შეგვიძლია წარმატებული პრეცედენტებიდან, იურისტების
ნაშრომებიდან. ხალხად იდენტიფიცირებისთვის მნიშვნელოვანია ხალხთა
ერთობა და შემდგომ ისეთი რაღაცები, რომ აქვთ თუ არა საერთო ისტორიის აღქმა,
შეიძლება იყოს საერთო ენა, ეკონომიკა, ვაჭრობა და ა.შ. თვითგამორკვევის
მიზნებისთვის შეგვიძლია ვთქვათ, რომ აფხაზები, კატალონიელები, ჩეჩნები
არიან ნამდვილად ამ უფლების სუბიექტები. ვაკელები არ არიან ცალკე ხალხიო, 87
მეგრელებიც დიდი ალბათობით ვერ იქნებიან 88. კოსოვოელები არიან
თვითგამორკვევის სუბიექტები, მაგრამ აქ არის კითხვა, კოსოვოელები არიან
ხალხი თუ ალბანელები არიან ხალხი. თუ ალბანელები არიან ხალხი, მაშინ ამ
ხალხმა უკვე თვითგამორკვევის უფლება განახორციელა, რადგან ალბანეთი
დამოუკიდებელია, მაგრამ თუ კოსოვოელი ალბანელები არიან ხალხი, მაშინ
86
ნინი კინტრაია უარზე არ იქნება.
87
ბოდიში, ნინი კინტრაია.
88
კიდევ დიდი ბოდიში, ნინი კინტრაია.
 RarePearlN🌈

შეგვიძლია ვისაუბროთ თვითგამორკვევის უფლებაზე. იგივეა სომხეთზე, მაგ:

ყარაბაღში ხომ სომხები ცხოვრობდნენ, უნდა გავიგოთ ყარაბახელი სომხები
ხალხი არიან? სომეხმა ხალხმა განახორციელა უკვე თითგამორკვევა, რადგან
სომხეთი არსებობს, როგორც ცალკე სახელმწიფო. წესით, კლასიკური გაგებით,
ყარაბაღელები არიან ეთნიკური უმცირესობები და არა ცალკე ხალხი. იგივეა
კოსოვოელებზეც, ალბანელები არიან ცალკე ხალხი, კოსოვოელები არიან
ეთნიკური უმცირესობა ალბანეთში. განსხვავებით კატალონიელებისგან,
შოტლანდიელებისგან და აფხაზებისგან. ქვემო ქართლში მცხოვრები
აზერბაიჯანლები არიან ეთნიკური უმცირესობა, რადგან აზერბაიჯანელი ხალხი
არის ცალკე ხალხი, რომელმაც განახორციელა თვითგამორკვევის უფლება.89

ეთნიკურ უმცირესობას აქვს გარკვეული უფლებები. მაგ: კულტურული

უფლებები, ეს პაქტში წერია. ის, რომ დისკრიმინაცია არ უნდა არსებობდეს, ამაზე
ორი აზრი არ არის. მათ უნდა ჰქონდეთ საკუთარ ენაზე მიიღონ განათლება,
საკუთარ ენაზე გამოსცენ გაზეთი და ა.შ. კულტურულ უფლებაზე რომ
ვსაუბრობთ, ეს აქვს მხოლოდ ხალხს.

შინაგანი და გარეგანი ასპექტი

როდის აქვს ამისი უფლება? კლასიკური მოდელით, თვითგამორკვევის უფლება,

როგროც სეცესიის უფლება, ეხება მხოლოდ კოლონიურ კონტექსტს. ანუ ეს
უფლება არის ორ ნაწილიანი: არსებობს შინაგანი და გარეგანი თვითგამორკვევის
უფლება. გარეგანი არის სეცესია, ანუ ცალკე გამოყოფის უფლება. შინაგანი
თვითგამორკვევის უფლება გულისხმობს პოლიტიკური უფლებების
რეალიზაციას, როგორც ცალკე ხალხის, უკვე არსებულ სახელმწიფოში, ეს
შეიძლება მოხდეს ავტონომიით, კულტურული უფლებებით, ცალკე
პარლამენტით, ფედერალური მოდელით და ა.შ. საერთაშორისო სამართალი
თანხმდება რომ კოლონიური კონტექსტის მიღმა არ არსებობს თვითგამორკვევის
უფლება. კოლონია კლასიკურად განიმარტება, როგორც სხვა ოკეანეზე, სხვა
კონტინენტზე, წყლით გამოყოფილი ტერიტორია, რომელსაც აკონტროლებს სხვა
ერი. ამ განმარტების მიხედვით კოლონიები იყვნენ აფრიკა ევროპის, ლათინური
ამერიკა ევროპის, მაგრამ რუსეთის კოლონიად არ აღიქმებოდა ჩეჩნეთი და
ციმბირი.
კოლონიური პროცესი დღეს დასრულდა, თითქმის ყველამ მიაღწია
თვითგამორკვევის უფლება. გამონაკლისია პალესტინელი ხალხი. ამის გამო, დრეს
ეს უფლება მოიცავს მხოლოდ შინაგან ასპექტს. ანუ აფხაზები თუ გადაწყვეტენ ამ
უფლებით სარგებლობას, მაშინ გამოვა, რომ მხოლოდ შინაგანი ასპექტის
გამოყენება შეეძლებათ და გადაწყვეტენ, როგორი პოლიტიკური სისტემაა ექნებათ
და ა.შ. აჭარა არ არის ცალკე ხალხი, მათი ავტონომია არის ძალიან ფორმალური
და მხოლოდ აფხაზეთის შემოსარიგებლად არის სასიკეთო. მაქსიმუმ შეგვიძლია
ვისაუბროთ აჭარაში მცხოვებ რელიგიურ უმცირესობებზე, მაგრამ ისინიც არ
არიან ცალკე ხალხი.

89
რატოა ეს ლექცია ასეთი რაღაცნაირი?
 RarePearlN🌈

ის, რომ არ აღიარებენ მაგ: აფხაზეთს ხალკე სახელმწიფოდ, არის სწორედ იმის
გამო, რომ გარეგანი ასპექტი კოლონიზაციის კონტექსტს მიღმა არ არსებობს. ეს
იმიტომ ჩამოყალიბდა ასე, რომ სტაბილურობა მიიღწეს, 200 სახელმწიფო უფრო
ადვილი საკონტროლებელია, ვიდრე 2000. უამრავი ეთნიკური ჯგუფია
მსოფლიოში და ყველამ ცალკე გამოყოფა რომ მოითხოვოს, რაღაც კონსესუსების
მიღწევა იქნება ურთულესი.

კოსოვო

კოსოვო არის ერთადერთი შემთხვევა, როდესაც თვითგამორკვევის უფლება

განხორციედა, თუმცა კოსოვო ამბობს, რომ ეს არ იყო სამართლებრივად უფლების
აღსრულება, ეს იყო განსაკუთრებული პრეცედენტიო. ყველამ იცოდა, რომ
კოსოვოს არ ჰქონდა დამოუკიდებელი სახელმწიფოს შემქნის უფლება, მას ჰქონდა
სერბეთში ავტონომიის უფლება, მაგრამ შტატებმა და ევროპამ დაარქვა კოსოვოს
შემთხვევას გამოკალისი თავისი პოლიტიკური მიზნებისთვის. კოსოვო არ იქნება
პრეცედენტი სხვა შემთხვევებისთვის. მაინც ცუდი შემთხვევა იყო, რადგან
რუსეთმა თქვა, რომ თუ დასავლეთი უშვებს გამონაკლისს, მეც შემიძლიაო და
ამასთან დაკავშირდა აფხაზეთი/ოსეთიც. ნორმების სტაბილურობისთვის არის
ძალიან ცუდი, ერთხელ დავუშვებ და მეტჯერ არა, ბაღში ხოარ ვართ.

კვებეკი საქმე

კვებეკი არის კანადის ტერიტორია რომელიც არის ფრანგულენოვანი. დანარჩენი

კანადა არის ინგლისურენოვანი. კვებეკს დიდი ხანია უნდა ცალკე გამოყოფა.
ადგილობრივმა მთავრობამ უჩივლა კანადას უზენაესში და თქვა, რომ
თვითგამორკვევის უფლებას არღვევდა კანადაო. აქ საუბარი არის სწორედ იმაზე,
რომ კოლონიური კონტექსტის მიღმა არ არის თვითგამორკვევაო.
ზოგი მეცნიერი ამბობს, რომ შეიძლება თვითგამორკვევა მაშინ, თუ ეს იქნება
მშობელ სახელმწიფოსთან საპასუხო მოქმედება გენოციდის ან დანაშაულების
მიმართ. მაგ: ალბანელებს ჰქონდათ ეს შემთხვევა, რომ მილოსევიჩის მიერ
ჩადენილმა ქმედებებმა მისცა საბაბი, რომ დამოუკიდებლობა გამოეცხადებინა,
რადგან წარმოუდგენელი იქნებოდა მომავალში ამ ერების თანაცხოვრება. ეს
არსებობს ლიტერატური დონეზე და არ არის აღიარებული სამართლებრივად.

ინფორმაციის თავისუფლება90

საქართველოს კონსტიტუცია

მუხლი 18. სამართლიანი ადმინისტრაციული წარმოების, საჯარო ინფორმაციის

ხელმისაწვდომობის, ინფორმაციული თვითგამორკვევისა და საჯარო
ხელისუფლების მიერ მიყენებული ზიანის ანაზღაურების უფლებები

90
ცხრაწუთიანი ლექცია
 RarePearlN🌈

1. ყველას აქვს ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ მასთან დაკავშირებული საქმის

გონივრულ ვადაში სამართლიანად განხილვის უფლება.
2. ყველას აქვს უფლება კანონით დადგენილი წესით გაეცნოს საჯარო
დაწესებულებაში მასზე არსებულ ან სხვა ინფორმაციას ან ოფიციალურ
დოკუმენტს, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც იგი შეიცავს კომერციულ ან
პროფესიულ საიდუმლოებას ან დემოკრატიულ საზოგადოებაში აუცილებელი
სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების ან სამართალწარმოების
ინტერესების დასაცავად კანონით ან კანონით დადგენილი წესით აღიარებულია
სახელმწიფო საიდუმლოებად.
3. ოფიციალურ ჩანაწერებში არსებული ინფორმაცია, რომელიც დაკავშირებულია
ადამიანის ჯანმრთელობასთან, ფინანსებთან ან სხვა პირად საკითხებთან,
არავისთვის უნდა იყოს ხელმისაწვდომი თვით ამ ადამიანის თანხმობის გარეშე,
გარდა კანონით გათვალისწინებული შემთხვევებისა, როდესაც ეს აუცილებელია
სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად, საჯარო
ინტერესების, ჯანმრთელობის ან სხვათა უფლებების დასაცავად.
ინფორმაციის თავისუფლება არის ე.წ. lex specialis გამოხატვის თავისუფლებისა,
ანუ ერთ-ერთი გამოხატულებაა. ვრცელდება ჩვეულებრივად იურიდიულ
პირებზეც. ეს გულისხმობს როგორც ინფორმაციის გავრცელების უფლებას
მასობრივი საშუალებებით, ასევე საშუალებას, რომ შენს შესახებ გაეცნო
ინფორმაციას საჯარო დაწესებულებებიდან. ასევე არის სხვა ინფორმაცია,
რომელიც არ არის სახელმწიფო, პროფესიული ან კომერიცული საიდუმლოება,
ასეთ დროს მოქმედებს გარკვეული წესები, მაგრამ მაინც გვაქვს ასეთი
ინფორმაციის მოთხოვნის უფლება. ანუ არ გვაქვს უფლება რომ მივიღოთ
პროფესიულ, კომერციულ, სახელმწიფო საიდუმლოებაზე ინფორმაცია.
მოთხოვნისას ზოგადად არ არის საჭირო ახსნა-განმარტების მიწერა, ანუ
შეგვიძლია ინფორმაცია მოვითხოვოთ ნებისმიერი საჯარო დაწესებულებიდან
ისე, რომ არ ვუთხრათ რისთვის გვინდა. ვერ მოვიპოვებთ ასევე ინფორმაციას სხვა
პირის პირად ინფორმაციაზე. ზოგადად, პირადი ინფორმაცია არის დაცული
მანამ, სანამ ჩვენ არ მივცემთ რომელიმე ორგანოს ნებას, რომ რაღაც ნაწილი
გაასაჯაროვოს.
წინა კონსტიტუციაში ეწერა, რომ ყველა მოქალაქეს აქვს ინფორმაციის მიღების
უფლებაო, მაგრამ რა თქმა უნდა არასწორი იყო, რადგან ეს უფლება
მოქალაქეობაზე მიბმული არ უნდა იყოს, ყველა ადამიანს უნდა ჰქონდეს, ამიტომ
გასწორდა ეს ნაწილი და დღეს ყველას აქვს უფლება, რომ ადმინისტრაციული
ორგანოდან მიიღოს კონკრეტული საჯარო ინფორმაცია.

ვალდებულებები

ეს უფლება გულისხმობს პოზიტიურ და ნეგატიურ ვალდებულებებს. ანუ ის, რომ

ადგეს და მომაწოდოს ინფორმაცია, ეს არის პოზიტიური, ხოლო ის, რომ
სახელმწიფომ ხელი არ შემიშალოს გამოთხოვის პროცესში ან ინფორმაციის
გავრცელების პროცესში, ეს უკვე არის ნეგატიური ასპექტი.
 RarePearlN🌈

პირადი ინფორმაცია

ეს არის ინფორმაცია, რომელიც არის დაცული ოფიციალურ ჩანაწერში. ის გვეხება

ჩვენ, იძლევა ჩვენი იდენტიფიკაციის საშუალებას და არსებობს მისი დაცვის
გონივრული მოლოდინი. ჩემი ჯანმრთელობის ინფორმაცია არის ჩემი პირადი
ინფო, მაგრამ ექიმისთვის, რომელმაც მოიპოვა ეს ინფორმაცია, უკვე არის
პროფესიული ინფორმაცია. ანუ მან არ გათქვას ეს ინფორმაცია არა მხოლოდ
იმიტომ, რომ ჩემი პირადი ინფორმაციაა, არამედ იმიტომ, რომ პროფესიული
ინფორმაციაა. ასევეა ბანკის ანგარიშებზეც.

გარემოს დაცვა

მესამე შემთხვევა არის გარემოს დაცვის საკითხები, რომ ყველას აქვს უფლება
დროულად მიიღოს ინფორმაცია გარემოს შესახებ.
მუხლი 29. გარემოს დაცვის უფლება
1. ყველას აქვს უფლება ცხოვრობდეს ჯანმრთელობისთვის უვნებელ გარემოში,
სარგებლობდეს ბუნებრივი გარემოთი და საჯარო სივრცით. ყველას აქვს უფლება
დროულად მიიღოს სრული ინფორმაცია გარემოს მდგომარეობის შესახებ. ყველას
აქვს უფლება ზრუნავდეს გარემოს დაცვაზე. გარემოსდაცვით საკითხებთან
დაკავშირებული გადაწყვეტილებების მიღებაში მონაწილეობის უფლება
უზრუნველყოფილია კანონით.
2. ახლანდელი და მომავალი თაობების ინტერესების გათვალისწინებით გარემოს
დაცვა და ბუნებრივი რესურსებით რაციონალური სარგებლობა
უზრუნველყოფილია კანონით.

ქორწინების უფლება91

საქართველოს კონსტიტუცია

მუხლი 30. ქორწინების უფლება, დედათა და ბავშვთა უფლებები

1. ქორწინება, როგორც ქალისა და მამაკაცის კავშირი ოჯახის შექმნის მიზნით,
ემყარება მეუღლეთა უფლებრივ თანასწორობასა და ნებაყოფლობას.
2. დედათა და ბავშვთა უფლებები დაცულია კანონით.
რეალურად ქორწინების უფლება კავშირშია ოჯახურ ცხოვრებასთან, თუმცა არა
პირდაპირ. ეს არის ასევე პირადი ცხოვრების ნაწილი. ზოგადად, სამართალმა
ოჯახად რომ აღგიქვას, ამისთვის არ არის საჭირო, ქორწინება. ამისთვის შეიძლება,
რომ უბრალოდ დიდი ხანი ცხოვრობდე ერთად. მაგრამ ქორწინებას, როგორც
ინსტიტუტს, აქვს თავისი ბენეფიტები, რომლებიც არ აქვს წყვილებს, რომლებიც
ცხოვრობენ უბრალოდ დიდი ხანი ერთად ქორწინების გარეშე. ქორწინების
სუბიექტი არის არამოქალაქეებიც და პატიმრებიც კი.

91
14წუთიანი ლექცია
 RarePearlN🌈

ქორწინების ბენეფიტები92:

ქონებრივი უფლებები არის დაკავშირებული ქორწინების უფლებასთან. ასევე

ბავშვის აყვანა წყვილის მიერ. ასევე საავადმყოფოში თუ ჰენი მეუღლე კვტება, მას
რას ვუზამთ და რას გადავუწყვეტთ, ეს უნდა იყოს მუღლის გადასაწყვეტი, ანუ
ჯანმრთელობის უფლებასთან არის კავშირში. ასევე ციხეში მონახულების
საკითხი არის რელევანტური. მოქალაქეობასთან არის კავშირში, ანუ თუ ერთ-
ერთი არის მოქალაქე და მეორე არამოქალაქე, თუ არ დაქორწინდებიან, მეორე ვერ
მოიპოვებს ბინადრობის უფლებას. დაკავშირებულია ასევე საგადასახადო
საკითხებთან. ჩვენთან არ იცის, როგორ არის, მაგრამ სხვა ქვეყნებში
დაქორწინებულ წყვილებზე არის გარკვეული ბენეფიტები.

ქორწინების თანასწორობა

საქართველოში
ქორწინების აღიარება ერთნაირსქესიანი წყვილებისთვის. ჩვენთან აკრძალულია
სამოქალაქო კოდექსითაც და კონსტიტუციითაც. ადრე არ გვეწერა
93
კონსტიტუციაში, მაგრმა ჰვენმა უდებილესმა ირაკლი კობახიძემ ეს ჩანაწერი
დააზუსტა (!) და მიგვანიშნა რომ ქორწინება, ეს არის ქალისა და მამაკაცის
სულიერი, ამაღლებული, წმინდა, უმანკო, შეუდარებელი და თან
კონსტიტუციური ერთობა, ჯერ-ჯერობითკანონით არ არის აკრძალული
სარეცელის შეურაცხყოფა ერთი მხრის მიერ 94 და ჯვრის აყრა. ამაზე სავარაუდოდ
მუშაობს რომელიმე დეპარტამენტი ჰვენს პარლამენტში და გვამცნობს მალე
პასუხს.
მოკლედ ამ ჩანაწერის შემდეგ, რომ მოუნდეთ საკონსტიტუციო სასამართლოში ამ
საკითხის გასაჩივრება, ვერ გაასაჩივრებენ, რადგან კონსტიტუციის
კონსტიტუციურობას ვერ შეამოწმებს საკონსტიტუციო.
საერთაშორისო სამართალში
საერთაშორისო სამართალში ეს საკითხი არ არის დარეგულირებული. ანუ მაგ:
პაქტში არ გვიწერია. არ არსეობს სტანდარტი, რომელიც დაავალდებულებს
სახელმწიფოებს, რომ დაალეგალუროს ქორწინების თანასწორობა, მაგრამ
ვითარდება სამყარო და უფრო ბევრი ქვეყანა აკანონებს ქორწინების
თანასწორობას, ამიტომ მალე, სავარაუდოდ პრაქტიკა და კონსესუსი შეიცვლება.

92
აქ მაინც დააზუსტა ბატონმა ლევანმა, რომ ბუდისტურ ქორწილებს და ჯვრის წერებს არ
გულისხმობს და სამოქალაქო ქორწინება იგულისხმება.
93
იხ. ვიდეო https://www.youtube.com/watch?v=3vxq06wuKOo
94
Aka მრუშობა
 RarePearlN🌈

სამოქალაქო პარტნიორობა და ქორწინება

ბევრ ქვეყანაში შემოიღეს სამოქალაქო პარტნიორობა, რომელიც ბევრ ბენეფიტს

აძლევს წყვილს და უთანაბრდება ქორწინებას, მაგრამ არ ქვია ქორწინება. 95 ეს არის
კონსერვატორი ჯგუფების დათანხმებისა.
სამოქალაქო პარტნიორობაზე არსებობს ECHR-ის პრაქტიკა, ოლიარი და სხვები
იტალიის წინააღმდეგ, რომელშიც იტალიელი გეი წყვილი უჩიოდა იტალიას, რომ
საერთოდ ჩვენს ურთიერთობას არ აღიარებს სახელმწიფოვო. პირადი ცხოვრებით
წავიდა აქ საუბარი და სასამართლომ თქვა, რომ სახელმწიფო ვალდებულია, რომ
რაიმე სახით აღიაროს ქორწინების უფლებაო. ქორწინება თუ არა, მინიმუმ
სამოქალაქო პარტნიორობა უნდა იყოს აღიარებული სახელმწიფოს მიერო. ანუ ამ
გადაწყვეტილებამ შექმნა სტანდარტი, რომლის მიხედვითაც სამოქალაქო
პარტნიორობა უნდა აღიაროს ევროპულმა ქვეყნებმა.
შოლკი და კოფი ავსტრიის წინააღმდეგ
ეს ეხებოდა უშუალოდ ქორწინებას და სასამართლომ თქვა, რომ ქორწინების
მუხლში არ მოიაზრება ერთნაირსქესიანი წყვილების ქორწინებაო 96. ანუ ჯერ
საკმარისი რაოდენობით ევროპული ქვეყნები არ აღიარებენ ამ უწმინდურ
ქორწინებას და ამიტომ ამ სტანდარტს ვერ დავაწესებო ჯერო. სასამართლოს
პოლიტიკური ბუნება ჩანს აქ ძალიან კარგად, რომ პოლიტიკური კონტექსტის
გათვალისწინებით იღებს გადაწყვეტილებებს ხანდახან.

ეს არის 2020ის მაისის მონაცემები, მუქ ლურჯად არის გაფერადებული ის

ქვეყნები, რომლებშიც ლეგალურია ერთნაირსქესიანთა ქორწინება და ღია
ლურჯია ის ქვეყნები, რომლებშიც სამოქალაქო პარტნიორობა არის მარტო.
ჰოლანდია და ბელიგია იყო ის ქვეყნები, რომლებიც იქნებოდნენ
გაფერადებულები ბევრი წლის წინ რუკაზე.97

95
ანუ ლევან ვასაძის გასულელება რა
96
ვა
97
Btw, ნიდერლანდები იყო პირველი, 2001 წელს.
 RarePearlN🌈

აღიარებენ თუ არა ის ქვეყნები, რომლებშიც არ არის ლეგალური

ერთნაირსქესიანთა ქორწინება, იმ ქორწინებას, რომელიც რეგისტრირებულია სხავ
ქვეყანაში? ჩვენთან არ გვქონია პრაქტიკა და არ ვიცით, მაგრამმაგ: სომხეთი
აღიარებს.98 ევროკავშირში უმეტესობა აღიარებს, მაგრამ არიან ნამეტანი
ჩარჩენილებიც, მაგ: პოლონეთი, რომლებიც არ აღიარებენ ჯერჯერობით. 99 ანუ
ევროკავშირის ერთ ქვეყანაში რომ არ არის აღიარებული და მეორეში
აღიარებულია, ეს პრობელმას წარმოადგენდა და ევროკავშირის სასამართლომ
თქვა, რომ ევროკავშირის ყველა ქვეყანა ვალდებულია, რომ აღიაროს სხვა
ქვეყანაში რეგისტირებული ქორწინება.

ზოგადად საქართველოში, ვერ გავასაჩივრებთ ჯერჯერობით ქორწინებას, მაგრამ

ის ფაქტი, რომ სამოქალაქო პარტნიორობაც არ გვაქვს შეიძლება რომ მაგ: პირადი
ცხოვრების უფლებით გავასაჩივროთ. ზოგადად სამოქალაქო პპარტნიორობა არ
გვაქვს ჩვენ და იურისტები ფიქრობენ, რომ ავდგეთ, დავშალოთ და ისე
გავასაჩივროთო. ანუ ცალკე ციხეში მონახულებაო, ცალკე ჯანმრთელობის
საკითხები და ა.შ.

სულ ეს იყო100

98
თავი გვაქვს მოსაჭრელი ჩვენ რომ არ ვაღიაროთ.
99
აქ რუკას დაგვახედინა და პოლონეთის ადგილმდებარეობა გაგვაცნო <3
100
ბოდიშს გიხდით ლუზერული ჯოუქებისთვის <3
 RarePearlN🌈

გემშვიდობებით, მომავალ შეხვედრამდე 🌈💖