-

Udomowienie psa Ł
p
a jac
®
ka iół
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R

Jacek Gałuszka
www.wesolalapka.pl
 Udomowienie psa
-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R

-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R
 Gatunek
-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
• (łac. Species): to zbiór osobników ROZP
OW
SZ

posiadających podobne cechy, przekazywane

płodnemu potomstwu. Innymi słowy gatunek
to jednostka biologiczna dysponująca wspólną
-
pulą kgenową.
a® ł
ap c i ó
a Ł j a
o ł r z y
s P
We oła ów
z k P s NI
A
S KA NI
Z A
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R
 Skąd wziął się pies?
-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R

-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
OW
SZ Ray Coppinger
OZP
R
 Skąd wziął się pies?
-
®
p ka iół
• Wilk jest przodkiem psa Ł a jac
ła r zy
so P
We oła ów
k s IA
• Badania DNA psa i wilka z
(Robert SWayne P KAwZ
NI
ZA ECH
AN

Kalifornii ) SZ
OW
OZP
R

• Cztery grupy psów (szczepy).

• Dwukrotny proces udomowienia

-
a ®
apk ciódwie
• ł z tych grup wywodzą się każda z innej
Ł j a
o ła r zy
e s P
W oła ów populacji wilka, a dwie pochodzą z
z k P s NI
A
S Z
A NI A
AK Hkrzyżówki wilka z istniejącymi liniami psów.
Z EC
SZ
OW
OZP
R
 Skąd wziął się pies?
-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R

-
a ®
apk ciół
a Ł ja
ł rz y
e so P
W oła ów
z k P s NI
A
S A
AK HN
Z IA
Z EC
SZ
OZP
OW grobowiec sprzed 14 000 lat
R
 Skąd wziął się pies?
-
®
• Badania mitochondrialnego DNA przesuwają p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
znacznie datę udomowienia psa poza s P
We oła ów
k s IA
szacowane przez archeologów 14 tys lat temu, Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
W
określając ją na jakieś 135-100 tys. lat temu.
RO
Z PO

-
a ®
apk ciół
a Ł ja
ł rz y
e so P
W oła ów
z k P s NI
A
S A
AK HN
Z IA
Z EC
SZ
OW
OZP
R
 Skąd wziął się pies?
-
®
ka iół
• Najnowsze badania naukowców diametralnie Ł
p
a jac
ła r zy
so P
zmieniły klasyfikację rodzinym Canidae. We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
Nowoczesna systematyka została oparta ZA ECH
SZ
W
PO
zarówno na badaniach genetycznych jak iRO Z

anatomi porównawczej. Badania genetyczne i

embriologiczne dowiodły że pies domowy
należy do -
tego samego gatunku co wilk szary, a
a ®
pk ciół
ichŁaróżnica w sekwencji zarówno jądrowego jak
ł a y ja
e P rz
sio mitochondrialnego DNA nigdy nie przekracza
W oła ów
z k P s NI
A
S 0,2 %. A
Z
KA HNI
A
Z C
S ZE
W
Z PO
RO
 Jak zachodził proces
udomowienia
-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R

-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R
udomowienie a oswojenie
-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R

-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R
 Eksperyment Bielajeva
-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R

-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R
 Psy z wyspy Pemba
-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R

-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R
 Łańcuch łowiecki
-
Jest to sekwencja (ciąg) wzorców zachowań ®
ka iół
p
a jac
Ł
drapieżcy w celu zdobycia pożywienia so ła r zy
P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
ZP
Tropienie -> Wypatrywanie -> Podchodzenie -> Pogoń -> Chwycenie
RO

namierzanie
-
naskok
(orientacja)
a ®
p k i ół
Ł a jac
ł a y
e so P rz
W oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA
A H
N
Z EC
S Z
OW
OZP
R
Łańcuch łowiecki wilków
-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R

-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R
 Spektrum naturalnych
zachowań psa
-
®
pka iół
Ł a jac
o ła r zy
ucieczka społeczne + s
e ła P
obrona rywalizacyjne łowieckie W o ów
k s IA
unikanie Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
tropie- wpatry- chwyt, ZP
zabicie
O
rozerwa
pogoń R
nie wanie gryzie- potrzą- -nie
nie sanie
-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R
 Wygasanie łańcucha
łowieckiego
-
®
p ka iół
• pointer so
Ł a jac
ła r zy
P
We oła ów
k s IA
ucieczka społeczne + Sz P KAZ NIA N

obrona rywalizacyjne łowieckie ZA ECH

SZ
unikanie OW
OZP
R
tropie- wpatry- chwyt zabicie rozerwa
pogoń
nie wanie gryzie- potrzą- -nie
nie sanie

-
a ®
apk ciół
a Ł ja
ł rz y
e so P
W oła ów
z k P s NI
A
S A
AK HN
Z IA
Z EC
SZ
OW
OZP
R
 Praca pointera
-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R

-
a ®
apk ciół
a Ł ja
ł rz y
e so P
W oła ów
z k P s NI
A
S A
AK HN
Z IA
Z EC
SZ
OW
OZP
R
 Wygasanie łańcucha
łowieckiego - border collie
-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
ucieczka społeczne + e s P
obrona rywalizacyjne łowieckie W koła ów IA
unikanie Sz s
P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
W
tropie- wpatry- chwyt zabicie
O
Z P rozerwa
pogoń RO
nie wanie gryzie- potrzą- -nie
nie sanie
-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
psy używane do polowań i do pasienia
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
W
Tropienie -> Wypatrywanie
ZP
O -> Podchodzenie -> Pogoń -> (ugryzienie->zabicie)
RO
wygaszone
 Border collie - pasienie
-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R

-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R
 Wygasanie łańcucha łowieckiego
- owczarek, retriever
-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
ucieczka społeczne + e s P
obrona rywalizacyjne łowieckie W koła ów IA
unikanie Sz s
P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
W
tropie- wpatry- chwyt zabicie
O
Z P rozerwa
pogoń RO
nie wanie gryzie- potrzą- -nie
nie sanie
-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R
 retriever w pracy
-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R

-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R
 Wygasanie łańcucha
łowieckiego - terrier
-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
ucieczka społeczne + e s P
obrona rywalizacyjne łowieckie W koła ów IA
unikanie Sz s
P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
W
tropie- wpatry- chwyt zabicie
O
Z P rozerwa
pogoń RO
nie wanie gryzie- potrzą- -nie
nie sanie
-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R
 terrier w pracy
-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R

-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R
 Wygasanie łańcucha
łowieckiego - stróże stad
-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
ucieczka społeczne + e s P
obrona rywalizacyjne łowieckie W koła ów IA
unikanie Sz s
P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
W
tropie- wpatry- chwyt zabicie
O
Z P rozerwa
pogoń RO
nie wanie gryzie- potrzą- -nie
nie sanie
-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R
 Anatolian - stróż stad
-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R

-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R
 Wygasanie łańcucha
łowieckiego
-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R

-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R
 typy psów
-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R

-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R
 PIES i pies
-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R

-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R
 Neotenia
-
®
p ka iół
Ł a jac
• Jedną z konsekwencji udomowienia psa jest so ła r zy
P
We oła ów
neotenia, czyli przetrwanie cech szczenięcych
Sz
k s
P KAZ NIA N IA

ZA ECH
w wieku dorosłym ZP
OW
SZ

RO

• cechy fizyczne (wygląd)

• cechy psychiczne
-
(elastyczność reakcji,
a ®
adaptacja,
apk
c i ó ł brak neofobii, zabawa,)
a Ł ja
ł rz y
e so P
W oła ów
• cechy społeczne (brak struktury stada)
Sz k P
Z
s A
AK HN
Z IANI
A

EC
SZ
OW
OZP
R
 Rasa
-
®
ka iół
• Wyhodowana przez Ł
p
a jac
ła r zy
so P
człowieka grupa zwierząt We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
jednego gatunku, jednolita ZA ECH
SZ
OW
pod względem cech OZP
R

morfologicznych,
fizjologicznych,
psychicznych, -
której
a ®
osobnikiapk ciół kojarzone między
a Ł ja
o ł y
rz przekazują cechy
e ssobą P
W oła ów
z k P s NI
A
S potomstwu A
Z
KA HNI
A
Z C
S ZE
W
Z PO Monkiewicz J. „Kynologia – wiedza o psie”
RO
Wydawnictwo Akademii Rolniczej we Wrocławiu 2003
W jaki sposób wygląd wpływa
na zachowanie?
-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R

-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R
W jaki sposób wygląd wpływa
na zachowanie?
-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R

-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R
W jaki sposób wygląd wpływa
na zachowanie?
-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R

-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R
W jaki sposób wygląd wpływa
na zachowanie?
-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R

-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R
W jaki sposób wygląd wpływa
na zachowanie?
-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R

-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N •Zapalenie stawów czaszkowych
ZA ECH •Brak poczucia kierunku
SZ •Przewody nosowe otwarte bezpośrednio do mózgu
OW
OZP •95,5% ciała otłuszczone
R
•Łapy zrośnięte
•Uszy zatkane
•Fałdy skóry mogące dusić psa
•Cienkie i łamliwe kręgi
•Niedorozwinięta miednica
 -
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R

-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R
 -
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R

-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R

?
 -
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R

-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R

golden retriever
 rasy psów
-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R

-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R
 rasy psów
-
®
ka iół
• BCC 1874 zarejestrowano 50 ras psów Ł
p
a jac
ła r zy
so P
We oła ów
k s IA
• BCC 2004 zarejestrowano ponad 500 ras psówSz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R

-
a ®
apk ciół
a Ł ja
ł rz y
e so P
W oła ów
z k P s NI
A
S A
AK HN
Z IA
Z EC
SZ
OW
OZP
R
 mieszańce i wielorasowce
-
®
p ka iół
a jac
• Mieszańce: dwie konkretne rasy so
Ł
ła r zy
P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
• „kundle” - mieszańce wielu ras: ZA ECH
W
SZ
O
OZP
R
• Trzy typy kundli:
• typ owczarka
-
a ®
pk ciół
• typ spaniela
a
a Ł ja
ł rz y
e so P
W oła ów
z k s NI
A
S • typ terriera
P
Z
A
AK HN
EC
Z IA

SZ
OW
OZP
R
 Sukces ewolucyjny psa
-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
SZ
OW
OZP
R

-
®
p ka iół
Ł a jac
o ła r zy
s P
We oła ów
dzięki współdzieleniu z człowiekiem niszy ekologicznej pies
k s IA
Sz P KAZ NIA N
ZA ECH
jako gatunek Oodniósł
W
SZ niezaprzeczalny sukces ewolucyjny.
OZP
Gdyby wszyscyR ludzie zniknęli z Ziemi - psy by nie przeżyły.
Taki rodzaj zależności gatunków określa się ....