XX. ÜNİTE: XX.

YÜZYIL BAŞLARINDA OSMANLI

DEVLETİ VE DÜNYA
Mustafa Kemal’in Hayatı
Mustafa Kemal’in Ailesi
➢➢ Mustafa Kemal, 1881 yılında Selanik’te dünyaya gel-
miş. Zübeyde Hanım ve Ali Rıza Efendi’nin dördüncü
çocuklarıdır.
➢➢ Babası Ali Rıza Efendi bir süre devlet memurluğu
yaptıktan sonra görevinden istifa edip tuz ve ke-
reste tüccarlığı ile uğraşmıştır.
Mustafa Kemal ve Ailesi
➢➢ Annesi Zübeyde Hanım ev hanımıdır ve geleneklerine
bağlı bir insandır.
➢➢ Mustafa Kemal’in Fatma, Ömer, Ahmet, Makbule ve Naciye adlarında kardeşleri
vardır.
➢➢ Mustafa Kemal’in doğduğu yıllar Osmanlı Devleti’nin en buhranlı dönemleridir.

Mustafa Kemal’in Öğrenim Hayatı

Mahalle Mektebi I Şemsi Efendi İlkokulu II
✓✓ Annesi Mustafa Kemal’in hafız ✓✓ Babası Ali Rıza Efendi yenilikçi birisi olduğu
olmasını istediği için bu okula gön- için Mustafa Kemal’i modern olan bu okula
dermiştir. yazdırmıştır.
✓✓ Mahalle Mektebi Klasik Osmanlı ✓✓ Babası vefat edince Mustafa Kemal eğiti-

eğitimi veren bir okuldur. mi yarıda bırakıp ailesi ile birlikte dayısının
çalıştığı Langaza’daki çiftliğe gitmiştir.
Selanik Mülkiye Rüştiyesi III Selanik Askerî Rüştiyesi IV
✓✓ Mustafa Kemal halası Emine Ha- ✓✓ Mustafa Kemal’in en büyük hayali bir asker
nım’ın çağrısı üzerine eğitimini olmaktır. Bu hayalini gerçekleştirmek için
devam ettirmek için bu okula baş- sınavlara girmiş ve bu okulu kazanmıştır.
lamıştır. ✓✓ Selanik, Batı’ya açık ve özgürlükçü fikirle-
rin yayıldığı bir yerdir.
Manastır Askerî İdadisi V
✓✓ Askerî Rüştiye’yi bitiren Mustafa Kemal, Askerî İdadi sınavlarına girmiş. Sınavı
kazanmış ve bu okula başlamıştır.
✓✓ Yakın arkadaşı Ömer Naci ile bu okulda tanışmış. Edebiyata ilgi duymuş. Namık
Kemal ve Tevfik Fikret’in eserlerini okumaya başlamıştır.
✓✓ Hocası Kolağası Mehmet Tevfik Bey’in etkisi ile Tarih ve Türk tarihine ilgi duy-
muştur.

209
 İstanbul Harp Okulu VI
✓✓ Mustafa Kemal’in vatan ve millet fikir-
lerinin olgunlaşmasını ve Batı’ya dönük
çağdaşlaşma düşüncelerinin gelişmesini
sağlayan okuldur.
✓✓ Millî Mücadele’nin önde gelen komutanla-
rı Ali Fuat Cebesoy, Kâzım Karabekir, Ali
Fethi Okyar, Refet Bele, Cafer Tayyar
ve Mustafa Kemal aynı dönemde Harp
okulunda bulunmuşlardır.
İstanbul Harp Akademisi VII
✓✓ Harp Okulu’nu başarıyla bitiren
Mustafa Kemal aynı yıl Teğmen
rütbesiyle Harp Akademisi’ne baş-
lamıştır.
✓✓ Mustafa Kemal 11 Ocak 1905’te
akademiden beşinci sırada mezun
olmuş ve Kurmay Yüzbaşı rütbesi
ile askerlik görevine başlamıştır.

Mustafa Kemal’in Askerlik Hayatı

1905 İlk görev yeri Şam’a atanmıştır. Burada siyasi faaliyetlerini sürdürmek
için Vatan ve Hürriyet Cemiyetini kurmuştur. Rütbesi Kurmay Yüzbaşı’dır.
1906 Makedonya’daki III. Ordu’ya atanmıştır.
1909 Hareket Ordusu’nun Kurmay başkanlığını yapmıştır.
1910 Fransa’daki Picardi Askerî Manevraları’na katılmıştır.
1911 Trablusgarb Savaşı’na katılmış. Rütbesi Binbaşı’dır.
1913 Sofya Ateşemiliterlik görevini yapmış. Rütbesi Yarbay’dır.
1915 Çanakkale Savaşlarının kazanılmasında önemli rol oynamıştır. Rütbesi
Albay, Tuğgeneral’dir.
1916 Kafkas Cephesi’nde görev almıştır.
1917 Veliaht Vahdettin ile Almanya’ya gitmiştir. Suriye cephesinde görev al-
mıştır.
1919 -1922 Türk Kurtuluş Savaşı’nı yönetmiştir. Sakarya Savaşı’nda rütbesi Mare-
şalliğe yükseltilmiştir.

Mustafa Kemal’in Hayatında İz Bırakan Şehirler

Selanik
✓✓ Günümüzde Yunanistan’ın sınırları içerisinde yer
almaktadır. Mustafa Kemal’in doğup ve büyüdü-
ğü şehirdir.
✓✓ Makedonya’nın siyasi, ekonomik, sosyal ve kültü-
rel yönden en gelişmiş şehridir.
✓✓ Demir yolu ulaşım ağının olması ve liman kenti ol-
masından dolayı Selanik ticaret merkezi haline gelmiştir.

210
 ✓✓ Çok uluslu bir yapıya sahiptir. Nüfusun çoğunluğu Türklerden oluşur. Çeşitli
milletler Selanik’te birlikte yaşamıştır.
✓✓ Selanik’in bu özelliklerinden dolayı Mustafa Kemal yeni ve farklı fikirlere say-
gılı bir ortamda yetişmiştir.
Manastır Destek
Noktası
✓✓ Önemli bir ordu, yönetim ve ticaret
merkezidir. Mustafa Kemal idadide eği- Mustafa Kemal, Manastır Askerî
tim gördüğü dönemde bölgedeki hare- İdadisi’nde öğrenim görürken Yu-
ketliliği yakından takip etmiş ve arkadaş- nanlılara karşı yapılan Dömeke
ları ile ülke meseleleri hakkında tartışma- Meydan Savaşı’na katılmak için
lar yapmıştır. okuldan kaçmıştır.
İstanbul
✓✓ Osmanlı Devleti’nin başkentidir. Siyasi, sosyal ve ekonomik açıdan büyük bir
öneme sahiptir.
Şam
✓✓ Mustafa Kemal’in ilk görev yeridir. Mustafa Kemal burada askerî görevleri-
nin yanında siyasi faaliyetlerde de bulunmuş, Vatan ve Hürriyet Cemiyetini
kurmuştur.
Sofya
✓✓ Mustafa Kemal, Balkan savaşlarından sonra Sofya ateşmiliteri olarak atan-
mıştır. Bu görev Mustafa Kemal’in I. Dünya Savaşı öncesi son görevidir.

Mustafa Kemal’in Fikir Hayatını Etkileyen Yazarlar, Düşünürler ve Fikir Akımları

Ziya Gökalp Namık Kemal Mehmet Emin Tevfik Fikret
Yurdakul
Milliyetçilik Vatanseverlik Milliyetçilik İnkılapçılık
Montesquieu Voltaire J.J. Rousseau Mustafa Kemal, Tevfik Fikret
için “Ben inkılap ruhunu ondan al-
dım.” demiştir.
Cumhuriyetçilik Bilimsellik Yurttaşlık bilinci

Mustafa Kemal; Namık Kemal’den “Türk ulusunun yüzyıllardır beklediği ses.” diye bah-
setmiş, Mehmet Emin Yurdakul için de “Ulusal benliğimin gururunu tattıran ilk anlatımı
buldum.” demiştir.
D E S T E K S O R U S U 42
Mustafa Kemal “Ulusal benliğimin gururunu tattıran ilk anlatımı buldum.” dediği
ve milliyetçiliğinden etkilendiği kişi aşağıdakilerden hangisidir?
A) Namık Kemal B) Mehmet Emin Yurdakul C) Ziya Gökalp
D) Şinasi E) Enver Paşa

211
 Mustafa Kemal’in Eserleri

Askerî Eserleri Siyasi Eserleri

✓✓ Takımın Muharebe Talimi ✓✓ Nutuk
✓✓ Cumalı Ordugâhı ✓✓ Vatandaş için Medeni Bilgiler
✓✓ Taktik Tatbikat Gezisi Bilimsel Eserleri En Büyük Eseri
✓✓ Bölüğün Muharebe Eğitimi Geometri Kitabı Türkiye Cumhuriyeti
✓✓ Zabit ve Kumandan ile Hasbihal

XX. Yüzyıl Başlarında Osmanlı Devleti

Osmanlı Devleti’nin Genel Durumu

➢➢ Osmanlı Devleti’nde iç ve dış unsurların XX. Yüzyıl Osmanlı Padişahları
etkisi ile çok önemli gelişmeler yaşanmış- ✓✓ II. Abdülhamit (1876-1909)
tır. ✓✓ V. Mehmet Reşat (1909-1918)
➢➢ İmparatorluğu kurtarmak için Osmanlı- ✓✓ VI. Mehmet Vahdettin (1918-1922)
cılık, İslamcılık, Türkçülük (Turancılık) gibi
fikir akımları ortaya çıkmıştır.
➢➢ İmparatorluk genelinde basın-yayın hayatı canlanmıştır. Halkın bilinçlenmesi ko-
laylaşmıştır.
➢➢ Türk kadını kamu ve iş hayatına dâhil edilmiştir.
➢➢ Balkanlarda kaybedilen topraklardan Anadolu’ya göç hareketleri hızlanmıştır.
Balkan göçleri sonucunda Anadolu’da;
✓✓ Ekonomik ve sosyal sorunlar ortaya çıkmış.
✓✓ Türk nüfusu artmış. Türkçülük akımı önem kazanmıştır.
✓✓ Şehirlerin sayısı artmış. Şehirlerde alt yapı, su, tramvay, hava gazı hizmet-
lerinin sağlanması çalışmaları önem kazanmıştır.

II. Meşrutiyet’in İlanı (1908)

✓✓ İttihat ve Terakki Cemiyetinin baskısı ile II. Abdülhamit tarafından ilan edil-
miştir.
✓✓ Meşrutiyet’in ikinci kez ilanı sırasında Osmanlı Devleti’nde toprak kayıpları
yaşanmıştır. Meşruti rejime karşı 31 Mart İsyanı çıkmıştır.
✓✓ 31 Mart İsyanı’nı Hareket Ordusu bastırmıştır.
✓✓ Kanun-i Esasi’de Meclisin yetkilerini arttıran değişiklikler yapılmıştır.
✓✓ II. Abdülhamit tahttan indirilmiştir.

212
 Trablusgarp Savaşı (1911)
İtalya Osmanlı Devleti

Savaşın Sebepleri
İtalya’nın;
➢➢ 1870’ de siyasi birliğini tamamlaması
ve sömürgecilik yarışına katılması.
➢➢ Habeşistan başarısızlığı Trablusgarb Savaşı Haritası
➢➢ Jeopolitik konum olarak Trablusgarp’a yakın olması.
➢➢ Rusya’yı (Racconige Antlaşması ile), İngiltere’yi ve Fransa’yı işgale ikna etmesi.

Savaşın Başlaması ve Gelişimi

➢➢ İtalya Trablusgarp’taki Hristiyan halkın haklarını bahane ederek Osmanlı Devle-
ti’ne ultimatom vermiş ve Trablusgarp’ı işgale başlamıştır.
➢➢ Osmanlı, karadan ve denizden Trablusgarp’a yardım gönderememiştir.

Mısır’ın İngiltere hâkimiyetinde olması. Osmanlı donanmasının kullanılamaz

hale gelmesi.

➢➢ Osmanlı Devleti’nde gönüllü subaylar Trablusgarp’a gitmiş, buradaki halkı örgüt-

lemiştir.
Enver Paşa, Mustafa Kemal Paşa (gazete muhabiri Mustafa Şerif Bey takma
adını kullanmıştır) ve Fethi Bey

➢➢ Trablusgarp’ta güçlü bir direnişle karşılaşan İtalya, özellikle Mustafa Kemal’in

Derne ve Tobruk cephelerindeki başarıları nedeniyle 12 Ada’yı işgal etmiş ve Ça-
nakkale’yi abluka altına almıştır.
➢➢ Balkan devletleri bu dönemde Osmanlı’ya savaş ilan edince Osmanlı Devleti İtalya
ile savaşmayı bırakmış ve Uşi (Ouchy) Antlaşması’nı imzalamıştır.
Uşi Antlaşması (1912)
✓✓ Trablusgarp ve Bingazi İtalya’ya verilecek.
Yorum: Osmanlı Devleti Kuzey Afrika’daki son toprak parçasını kaybetmiştir.
✓✓ Trablusgarp ve Bingazi dinî ve kültürel olarak Osmanlı Devleti’ne bağlı kalacak.
Yorum: Hilafetin siyasi gücünden yararlanılmıştır.
✓✓ 12 Ada geçici olarak İtalya’ya bırakılacak.
✓✓ İtalya kapitülasyonların kaldırılması hususunda Osmanlı Devleti’ne yardımcı olacak.

213
 Trablusgarp Savaşı’nda, İlk kez uçak keşif amaçlı kullanılmıştır. Mustafa Kemal
Paşa; Derne ve Tobruk cephelerinde sömürgeci devletlere karşı ilk mücadelesini
vermiş ve ilk askeri başarısını kazanmıştır.

Balkan Savaşları (1912-1913)

I. Balkan Savaşı
Balkan Devletleri Osmanlı Devleti
Bulgaristan
Yunanistan
Sırbistan
Karadağ

Balkan Devletleri ve Osmanlı Haritası

Savaşın Sebepleri
✓✓ Balkan devletlerinin Osmanlı’ya doğru topraklarını genişletmek istemeleri.
✓✓ Avrupalı devletlerin, Balkan devletlerini kışkırtmaları.
✓✓ Rusya’nın Panslavizm politikası.
✓✓ Trablusgarp Savaşı’nda Osmanlı’nın güçsüzlüğünün anlaşılması.

Savaşın Başlaması ve Gelişimi

✓✓ Karadağ’ın Osmanlı Devleti’ne saldırısı ile başlayan savaşlar diğer Balkan
devletlerinin katılımı sonucu Osmanlı’nın yenilgisiyle sonuçlanmıştır.

Osmanlı Devleti Neden Yenildi Destek

Noktası
✓✓ Savaştan önce Osmanlı Devleti’nin Bal-
kanlardaki ordusunu terhis etmesi. Osmanlı ordusunun siyasete karış-
✓✓ Osmanlı istihbaratının yetersiz olması. ması sonucu alaylı-mektepli, itti-
✓✓ Osmanlı ordusunun siyasete karışması. hatçı-itilafçı kavgası yaşanmıştır.
➢➢ Felemenk İmparatorluğu (Hollanda) ve İngil-
tere’nin arabuluculuk yapması ile Balkan devletleri ve Osmanlı Devleti arasında 30
Mayıs 1913’te Londra Antlaşması imzalanmıştır.

214
 Londra Antlaşması (1913)
Balkan Devletleri Osmanlı Devleti
Bulgaristan, Yunanistan, Sırbistan

Londra Antlaşması’nın Önemli Maddeleri

✱✱ Kavala, Dedeağaç ve tüm Trakya Bulgaristan’a verilecek.
✓✓ Osmanlı’dan en fazla toprak parçasını Bulgaristan almış. Diğer Balkan devletleri
bu durumdan rahatsız olmuştur.
✓✓ Rusya, Bulgaristan üzerinden sıcak denizlere inme imkânı elde etmiştir.
✱✱ Girit, Selanik ve Güney Makedonya Yunanistan’a verilecek.
✱✱ Orta ve Kuzey Makedonya Sırbistan’a verilecek.
✱✱ Ege Adaları ve Arnavutluk’un geleceği Avrupalı devletlerin kararına bırakılacak.
✓✓ Osmanlı Devleti’nin iç işlerine müdahale edilmiştir.
✱✱ Osmanlı Devleti’nin sınırı Midye- Enez Hattı olarak belirlenecektir.
✓✓ Osmanlı Devleti tüm Balkan topraklarını kaybetmiştir.

I. Balkan Savaşı’ndan Sonra Osmanlı Devleti’nde Yaşanan Gelişmeler

Bâb-ı Âli Baskını
✓✓ İttihat ve Terakki Partisi I. Balkan Savaşı’ndan
sorumlu tuttukları Kâmil Paşa Hükümeti’ne dar-
be yapmıştır.
✓✓ İttihat ve Terakki Partisi Osmanlı yönetimine
tamamen hâkim olmuştur. Bâb-ı Âli Baskını

Arnavutluk’un Bağımsız Olması

✓✓ Arnavutluk Osmanlı Devleti’nden ayrılma kararını vererek bağımsızlığını ilan
etmiştir.

Osmanlı Devleti’nden ayrılan son Balkan milleti Arnavutlardır. Arnavutluk’un bağım-

sız olması, Osmanlıcılık ve İslamcılık fikir akımları etkisini kaybettiğinin göstergesi-
dir.

215
 II. Balkan Savaşı
Yunanistan, Sırbistan, Romanya ↔ Bulgaristan

Savaşı Sebepleri
✓✓ Londra Antlaşması’nda Bulgaristan’ın diğer Balkan devletlerden daha fazla
toprak alması.
✓✓ Rusya’nın Bulgaristan üzerinden sıcak denizlere inmesinin İngiltere ve Fran-
sa’yı rahatsız etmesi.
Savaşın Başlaması ve Gelişimi
✓✓ Bulgaristan’ın saldırısı ile savaş başlamıştır.
✓✓ Balkan devletlerinin kurduğu ittifak Bulgaristan’ı yenilgiye uğratmıştır.

Savaşın Sonuçları
✓✓ Bulgaristan’ın toprakları Bükreş Antlaşması ile diğer Balkan devletleri ara-
sında paylaşılmıştır.
✓✓ Osmanlı Devleti, Bulgaristan’ın içinde bulunduğu durumdan faydalanarak
Edirne ve Kırklareli’yi geri almıştır.

II. Balkan Savaşı Sonrasında Osmanlı Devleti’nin Balkan Devletleri

İle İmzaladığı Antlaşmalar
İstanbul Antlaşması (29 Eylül 1913) Atina Antlaşması (14 Kasım 1913)
Osmanlı Devleti-Bulgaristan Osmanlı Devleti-Yunanistan
✓✓ Kırklareli , Edirne ve Dimetoka Osmanlı ✓✓ Girit tamamen Yunanistan’a bırakıla-
Devleti’ne bırakılacak. cak.
✓✓ Dedeağaç Bulgaristan’a bırakılacak. ✓✓ Ege Adalarının geleceği Avrupalı dev-
✓✓ Bulgaritan’da bulunan Osmanlı teba- letlerin kararına bırakılacak. (Osmanlı
asının mal ve can güvenliği Bulgaris- Devleti’nin iç işlerine müdahale edil-
tan’ın garantisinde olacak. miş.)
İstanbul Antlaşması (13 Mart 1914)
Osmanlı Devleti-Sırbistan
✓✓ Ortak sınır olmadığı için toprak meselesi görüşülmemiştir.
✓✓ Sırbistan’daki Osmanlı tebaasının hakları, can ve mal güvenliği teminat altına alın-
mıştır.

D E S T E K S O R U S U 43
• Osmanlı Devleti’nden ayrılan ilk Balkan milleti …………………………………dır.
• Osmanlı Devleti’nden ayrılan son Balkan milleti………………………………..dır.

216
I.Dünya Savaşı Sürecinde Osmanlı Devleti
I. Dünya Savaşı (1914-1918)
➢➢ Savaşın etkileri dünya genelinde hissedildiği
için Dünya Savaşı olarak tarihe geçmiştir.

Savaşın Sebepleri
Genel Sebepler
✓✓ Fransız İhtilali ile yayılan Milliyetçilik fikri.
✓✓ Sanayi Devrimi ile yayılan Sömürgecilik I. Dünya Savaşı’na
yarışı. Katılan Devletler
✓✓ Silahlanma yarışı.
✓✓ Devletlerarası bloklaşmalar.

Özel Sebepler
✓✓ İngiltere ve Almanya rekabeti.
✓✓ Almanya ve İtalya’nın siyasi birliklerini geç tamamlayıp sömürgecilik rekabe-
tine katılmaları.
✓✓ Almanya’nın siyasi birliğini kurarken Fransa’dan kömür yatakları ile zengin
olan Alsas Loren’i alması.
✓✓ Rusya (Panslavizm Politikası) ve Avusturya’nın (Pangermenizm Politikası)
Balkanlarda nüfuz mücadelesi.
✓✓ Japonya’nın Uzak Doğu’da sömürgeler elde etmek istemesi.
✓✓ Balkan devletleri arasındaki mücadeleler.
✓✓ Osmanlı Devleti’nin kaybettiği toprakları geri almak istemesi.

Blokların Kurulması
✓✓ Almanya’nın liderliğinde Avusturya- Macaristan ve İtalya bir araya gelerek
1882 yılında Üçlü İttifak (Bağlaşma) Devletleri’ni oluşturmuştur.
✓✓ İngiltere İttifak Grubu’na karşılık Fransa ve Rusya ile bir araya gelerek
1907’de Üçlü İtilaf Devletleri’ni (Anlaşma) oluşturmuştur.
İtilaf Devletleri (Anlaşma) İttifak Devletleri (Bağlaşma)
Savaş Başlamadan İngiltere, Fransa, Rusya Almanya, İtalya,
Önce Avusturya - Macaristan
Savaş Başladıktan İngiltere, Fransa, Rusya, Almanya, Avusturya- Macaristan,
Sonra Sırbistan, İtalya, ABD, Ro- Osmanlı, Bulgaristan
manya, Japonya, Yunanis-
tan

217
Savaşın Başlaması
✓✓ 28 Haziran 1914’te Avusturya- Macaristan Veli-
ahtı Franz Ferdinand ve eşinin Saray-Bosna ge-
zisinde bir Sırp milliyetçi tarafından suikastle
öldürülmesi.
✓✓ Yaşanan suikast olayı sonucu İttifak ve İtilaf
Devletleri savaşa sürüklenmiştir.
Gavrilo Princip’in Suikastı
I.Dünya Savaşı ve Osmanlı Devleti
Savaş Öncesi Osmanlı Devleti’nin İlk Tutumu
✓✓ Tarafsızlığını ilan etmiştir. Destek
Noktası
✓✓ Genel seferberlik ilan etmiştir.
✓✓ Kapitülasyonları tek taraflı kaldırmıştır. Kapitülasyonların kaldırılmasına Al-
✓✓ Boğazları kapatmıştır. manya dâhil birçok devlet çıkarları
zedelendiği için karşı çıkmıştır.

Osmanlı Devleti’nin Savaşa Girmek İstemesinin Sebepleri

✓✓ Tarafsız kalamayacağını anlaması.
✓✓ Siyasi yalnızlıktan kurtulmak istemesi.
✓✓ Kaybettiği toprakları geri almak istemesi.

Osmanlı Devleti’nin Savaşta Almanya’nın Yanında Yer Alma Sebepleri

✓✓ İngiltere, Fransa ve Rusya’nın Osmanlı topraklarında çıkarlarının olması.
✓✓ İtilaf Devletleri’nin Osmanlı’nın ittifak teklifini kabul etmemesi ve tarafsız
kalmasını istemeleri.
✓✓ İttihat ve Terakki yöneticilerinin Almanya’ya karşı sempati duyması.
✓✓ Almanya’nın savaşı kazanacağına inanılması.
✓✓ Osmanlı Devleti ile Almanya arasında gizli bir ittifak antlaşmasının imzalan-
ması.

Almanya’nın Savaşta Osmanlı Devleti’ni Yanında İstemesinin Sebepleri

✓✓ Osmanlı’nın jeopolitik konumundan yararlanmak.

İngilizlerin sömürgeleri ile bağlantısını kesmek

✓✓ Halifeliğin Müslümanlar üzerindeki nüfuzundan faydalanmak.

✓✓ Osmanlı’nın ham madde ve insan gücünü kullanmak.
✓✓ Yeni cepheler açarak savaşı geniş alana yaymak.

218
 Osmanlı Devleti’nin Fiili Olarak Savaşa Girmesine Neden Olan Olay
✓✓ Akdeniz’de bulunan Goeben ve Breslav isimli iki Alman gemisinin İngiliz donan-
masından kaçarak Osmanlı’ya sığınması.
✓✓ Osmanlı Devleti’nin iki Alman gemisini aldığını açıklaması, bu gemilere Yavuz ve
Midilli ismini vermesi.
✓✓ Yavuz ve Midilli ismini alan iki Alman gemisinin Osmanlı bayrağı ile gidip Rus
limanlarını bombalaması sonucu Rusya, Osmanlı Devleti’ne savaş ilan etmiş
ve Osmanlı Devleti fiili olarak İttifak Grubu’nda savaşa girmiştir.

Osmanlı Devleti’nin I.Dünya Savaşı’nda Mücadele Ettiği Cepheler

Cepheler
Taarruz Cepheleri Savunma Cepheleri Yardım Cepheleri
Kafkas Cephesi Irak Cephesi Galiçya
Kanal Cephesi Suriye- Filistin Cephesi Romanya
Hicaz- Yemen Cephesi Makedonya
Çanakkale Cephesi

Taarruz Cepheleri
Kafkas Cephesi (1 Kasım 1914- 3 Mart 1918)
Osmanlı Devleti Rusya

Açılış Sebepleri
Osmanlı Devleti’nin;
✓✓ 1878 Berlin Antlaşması ile kaybedilen
Kars, Ardahan ve Batum’u geri almak
istemesi.
✓✓ Turancılık ideali ile Kafkasya üzerinden
Orta Asya Türkleri ile birleşmek ve Rus
ilerleyişini durdurmak istemesi.
Almanya’nın;
✓✓ Bakü petrollerini ele geçirmek istemesi.

Cephede Yaşanan Gelişmeler

✓✓ Enver Paşa, 22 Aralık 1914’te Sarıkamış I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti
Harekâtı’nı başlatmıştır.
✓✓ 90 bin Osmanlı askeri Allahuekber Dağları’nı aşmaya çalışırken donarak şehit
olmuştur. Osmanlı ordusunun yaşadığı felaketten sonra Ruslar Ermenilerin
de desteği ile Van, Muş, Bitlis, Erzincan ve Trabzon’u almıştır.

219
 ✓✓ 1916’ da Kafkas Cephesi’ne atanan Mustafa Kemal Paşa Ruslara karşı başa-
rılı mücadeleler verip Muş ve Bitlis’i geri almıştır.
✓✓ 1917’de Rusya’da Bolşevik İhtilali çıkmış. Çarlık rejimi yıkılmış, yerine kurulan
Sovyet Rusya savaşa devam etmemiştir. Osmanlı Devleti ile Sovyet Rusya
arasında Erzincan Ateşkes Antlaşması imzalanmıştır.
✓✓ Sovyet Rusya İttifak Devletleri ile 3 Mart 1918’de Brest Litowsk Antlaş-
ması’nı imzalamış ve savaştan çekilmiş. Bu antlaşma ile Sovyet Rusya Kars,
Ardahan ve Batum’u Osmanlı Devleti’ne geri vermiştir.
Destek
Kafkas İslam Ordusu Noktası
✓✓ Brest Litowsk Antlaşması ile Sovyet Rusya
I. Dünya Savaşı’ndan çekildikten sonra Kaf- Osmanlı Devleti, Kafkas Cephesi’n-
kaslarda ve Doğu Anadolu’da devlet kurmak de Ruslarla savaşırken Ermeniler
isteyen Ermeniler ve Gürcü çeteleri, Müslü- Çeteler kurup devlete karşı ayak-
lanmalar çıkarmış. Osmanlı, sivilleri
man ve Türklere karşı katliamlara başlamış.
korumak için 1915 yılında Sevk ve
✓✓ Azeri Türkleri Osmanlı’dan yardım istemiş.
İskân Kanunu ile suça karışmış Er-
İstanbul Hükümeti Nuri(Killigil) Paşa’nın komu-
menileri zorunlu göçe (Tehcir) tabi
tanlığında Kafkas İslam Ordusu’nu kurmuştur.
tutmuştur.
✓✓ Kafkas İslam Ordusu, Ermeni ve Gürcü çete-
lere karşı başarılı mücadeleler vermiş, Nuri
Paşa, Halil Kut Paşa, Mürsel Paşa ve diğer
komutanlar 15 Eylül 1918’de Bakü’ye girmiştir.

Kanal Cephesi (1915-1916)

Osmanlı Devleti İngiltere
Açılış Sebepleri
✓✓ İngilizlerin sömürge yollarını kesmek için Almanya’nın ve Osmanlı’nın Süveyş
Kanalı’nın kontrolünü ele geçirmek istemesi.
✓✓ Osmanlı Devleti’nin Mısır’ı geri almayı amaçlaması.

Cephede Yaşanan Gelişmeler

✓✓ Bahriye Nazırı Cemal Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu taarruza geçmiş,
Sina Çölü’nü aşan Osmanlı kuvvetleri Süveyş Kanalı’na saldırmış, İngilizler kar-
şısında başarısız olan Osmanlı ordusu geri çekilmiştir.
✓✓ 1917’de saldırıya geçen İngiltere Sina Yarımadası’nı alarak Suriye’ye kadar
ilerlemiştir.

220
 Savunma Cepheleri
Çanakkale Cephesi (19 Şubat 1915- 10 Ocak 1916)
İtilaf Devletleri Osmanlı Devleti

Açılış Sebepleri
İtilaf Devletleri’nin;
✓✓ İstanbul ve Boğazları alıp Osmanlı Devleti’ni savaş dışı bırakmak,
✓✓ Rusya’ya yardım etmek,
✓✓ Tarafsız Balkan devletlerini kendi yanlarında savaşa çekmek istemeleri.

Cephede Yaşanan Gelişmeler

✓✓ İtilaf donanması 19 Şubat 1915’te saldırıya başlamıştır.
18 Mart 1915’te Nusrat Mayın Gemisi’nin denize döşediği
mayınlar, Koca Seyit’in kahramanlığı ve mevki Komutanı
Tuğgeneral Cevat Çobanlı’nın başarılı idaresi ile İtilaf do-
nanması ağır bir yenilgi alarak geri çekilmiştir.
✓✓ İtilaf Devletleri deniz yolu ile Çanakkale Boğazı’nı geçe-
meyeceklerini anlayınca Gelibolu Yarımadası’na asker
çıkarmıştır. Koca Seyit
✓✓ Genelde Anzaklardan (Avustralya ve Yeni Zelan-
da Kolordusu) oluşan İtilaf ordusu, 19. Tümen ko-
mutanı Yarbay Mustafa Kemal Paşa ve emrinde-
ki Türk ordusu; Anafartalar,Conkbayırı, Arıburnu
ve Kireçtepe’de kahramanca mücadele ederek
düşmana geçit vermemiştir. Mustafa Kemal Paşa
✓✓ Çanakkale’ de kara savaşlarında da başarısız
olan İtilaf Devletleri, Ocak 1916’da Gelibolu’yu boşaltmışlardır.

Mustafa Kemal Paşa, Conkbayırı’nda düşmandan kaçan Türk askerini durdurup

“Ben size savaşmayı değil ölmeyi emrediyorum.”diyerek taarruz emrini vermiştir.
Bu olay Türk ordusunun direnişini arttırmış ve Türk ordusunu cesaretlendirmiştir.

Sonuç Olarak
✓✓ İtilaf Devletleri yenilmiş, I.Dünya Savaşı’nın süresi uzamıştır.
✓✓ Bulgaristan İttifak Grubu’nda savaşa katılmıştır.

Osmanlı Devleti ile Almanya arasındaki kara bağlantısı sağlanmıştır.

221
 ✓✓ Rusya’ya yardım götürülememiş. Rusya’da Bolşevik İhtilali çıkmış, Çarlık re-
jimi yıkılmış, Rusya savaştan çekilmiştir.
✓✓ Bolşevik Rusya, İtilaf Devletleri arasında imzalanan gizli antlaşmaları açık-
lamış.
✓✓ Anafartalar Kahramanı olarak Mustafa Kemal Paşa tanınmıştır.

Millî Mücadele’nin lideri olmasında etkili olmuştur.

✓✓ Osmanlı’da savaş kayıplarının çoğu eğitim camiasından olmuştur.

Hicaz- Yemen Cephesi (1916-1917)

İngiltere Osmanlı Devleti
İsyancı Araplar
Açılış Sebepleri
✓✓ İngiltere’nin Mac Mahon Antlaşması ile Mekke Emiri Şerif Hüseyin’e bağımsız-
lık vaat etmesi sonucu bazı Arap kabilelerinin Osmanlı Devleti’ne karşı isyan
etmesi.
✓✓ Osmanlı Devleti’nin Kutsal Toprakları korumak istemesi.

Cephedeki Gelişmeler
✓✓ Fahrettin Paşa komutasındaki Türk ordusu Medine Müda-
faası ile İngilizlere karşı başarılı mücadeleler vermiştir.
✓✓ İngiliz ajanı Lawrence Arapları kışkırtmış. Araplar bağım-
sızlık için Osmanlı Devleti’ne karşı isyan etmiştir. Mondros
Ateşkesi imzalandıktan sonra Fahrettin Paşa Medine mü-
dafaasını uzun süre devam ettirmiştir. Osmanlı Devleti bu
toprakları boşaltmak zorunda kalmıştır.
Fahrettin Paşa
Irak Cephesi (22 Kasım 1914- 11 Mart 1917)
İngiltere Osmanlı Devleti

Açılış Sebepleri
İngiltere‘nin;
✓✓ Hindistan’daki sömürgelerini korumak istemesi.
✓✓ Orta Doğu petrollerine hâkim olmak istemesi.
✓✓ Kafkaslar üzerinden Rusya’ya yardım etmek is-
temesi. Esir Alınan İngiliz Birliği

222
 Irak Cephesi’nde Yaşanan Gelişmeler
✓✓ İngilizler Bağdat’ın güneyindeki Kut’ül Amare’ye kadar ilerlemiştir.
✓✓ Türk ordusu Selman-ı Pak Muharebeleri’nde İngilizleri yenmiştir.
✓✓ İngilizler Kut’ül Amare’ye sığınmış. 29 Nisan 1916’da İngiliz tümeni General
Townshend ile birlikte esir alınmıştır.
✓✓ Irak’taki Osmanlı birlikleri İran’a kaydırılmış. İngilizler Irak’a daha büyük bir
kuvvet yığarak Osmanlı Devleti’ni yenmiştir.
✓✓ İngilizler Irak cephesinde Bağdat’a kadar olan toprakları ele geçirmiştir.

Suriye – Filistin Cephesi (1916-1917)

İngiltere Osmanlı Devleti

Açılış Sebepleri
✓✓ İngilizlerin; Kanal Cephesi’ni aşıp Suriye’ye doğru ilerlemesi, Filistin’de bağım-
sız İsrail Devleti’ni kurmak isteği.
Cephede Yaşanan Gelişmeler
✓✓ Osmanlı Devleti Gazze Savaşları’nda İngilizlere karşı başarılı mücadeleler
verse de, İngilizler Osmanlı ordusunu yenmiş, Kudüs’ü ve Filistin’i işgal etmiş,
Suriye’yi ele geçirmiştir.
✓✓ VII. Ordu Komutanlığına atanan Mustafa Kemal Paşa İngilizleri Halep’te dur-
durmuş. Ayrıca isyancı Arap güçlerini 26 Ekim 1918’de Katma Savaşı’nda
yenmiş. Halep’in kuzeyindeki bölgeyi Türk sınırı olarak belirlemiştir.
✓✓ Mondros Ateşkes Antlaşması imzalandıktan sonra Suriye Yıldırım Orduları
komutanlığına atanan Mustafa Kemal Paşa İstanbul’a çağırılmıştır.
Yardım Cepheleri
Galiçya, Romanya ve Makedonya Cepheleri Osmanlı Devleti’nin, sınırları dı-
Rusya, Fransa Avusturya-Macaristan şında müttefiklerine yardım et-
Sırbistan, Romanya Almanya, Bulgaristan, mek için savaştığı cephelerdir.
Osmanlı Devleti

I.Dünya Savaşı’nda Anadolu’nun Durumu

✓✓ Anadolu harap ve yıkık hale gelmiştir.
✓✓ Erkek nüfusun savaşta yaşamını yitirmesi tarıma dayalı ekonomiyi olumsuz etkile-
miştir.
✓✓ Salgın hastalıklar ve yetersiz beslenme nedeniyle birçok bebek ve çocuk hayatını kay-
betmiştir.
✓✓ Seferberlik dönemi boyunca Anadolu halkı ellerindeki her şeyi devlete teslim etmiştir.
✓✓ I.Dünya Savaşı’nın ardından yokluklar içinde kalan Türk milleti Millî Varlığını Savunma
Mücadelesi vermiştir.

223
 Osmanlı Devleti’ni Paylaşma Tasarıları (Gizli Antlaşmalar)
➢➢ İtilaf Devletleri; savaş sonunda aralarında çıkabilecek anlaşmazlıkları önlemek,
tarafsız devletleri kendi yanlarında savaşa çekmek, Müttefiklerinin savaşa de-
vam etmelerini sağlamak istemeleri nedenlerinden dolayı imzalanmıştır.

Boğazlar/ İstanbul Antlaşması (10 Nisan 1915)

İngiltere Fransa Rusya
✓✓ Boğazlar ve çevresi Rusya’ya verilmiştir. İmzalanan ilk gizli antlaşmadır.

Londra Antlaşma (26 Nisan 1915)

İngiltere Fransa İtalya
✓✓ 12 Ada, Antalya ve çevresi İtalyanlara verilmiştir.
✓✓ İtalya taraf değiştirip İtilaf Grubu’na geçmiştir.

Sykes – Picot Antlaşması (26 Nisan 1916)

İngiltere Fransa
✓✓ Orta Doğu petrol bölgeleri İngiltere ve Fransa arasında paylaşılmış.
✓✓ Filistin‘de uluslararası bir yönetim kurulması kararı alınmış.

Petrograd Protokolü (23 Ekim 1916)

İngiltere Fransa Rusya
✓✓ Rusya’nın Doğu Anadolu ve Doğu Karadeniz kıyılarında toprak isteği kabul edilmiş.

Mac Mahon Antlaşması (1916)

İngiltere Mekke Emir’i Şerif Hüseyin
✓✓ Arapların Osmanlı Devleti’ne karşı isyan etmeleri karşılığında bağımsız bir Arap
Devleti kurmaları kararı alınmıştır.

St. Jean De Maurienne Antlaşması (17 Nisan 1917)

İngiltere Fransa İtalya
✓✓ Antalya, Menteşe Sancağı, Konya ilinin bir kısmı, İzmir ve kuzeyinin İtalya’ya ve-
rilmesi kararı alınmıştır.

D E S T E K S O R U S U 44
• I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nde açılan ilk cephe oldum. Mustafa Ke-
mal Paşa burada mücadele etti, Muş ve Bitlisi Ruslardan geri aldı.
Ben hangi cepheyim?..........................................

224
Tarafsız Devletlerin Savaşa Girmesi ve Savaşın Sonuna Doğru
Yaşanan Gelişmeler
➢➢ Japonya, Uzak Doğu Alman sömürgelerini ele geçirip savaştan çekilen ilk devlet
olmuştur.
➢➢ İtalya, taraf değiştirip İtilaf Devletleri’nin yanında savaşa girmiştir.
➢➢ Bulgaristan, İttifak Devletleri’nin yanında savaşa girmiştir.
➢➢ ABD’nin İtilaf Devletleri’ne silah satması üzerine Alman denizaltıları Amerikan
ticaret gemilerini batırmış. Bunun üzerine ABD İtilaf Devletleri’nin yanında yer
alıp Almanya’ya savaş ilan etmiştir. Savaş İtilaf Devletleri lehine sonuçlanmıştır.
➢➢ I.Dünya Savaşı’na en son Yunanistan İtilaf Devletleri’nin yanında katılmıştır.

Wilson İlkeleri (8 Ocak 1918)

Yeni Bir Dünya Hayali

➢➢ ABD başkanı Woodrow Wilson savaşa devam ederken her iki tarafın çıkarlarını
gözettiği iddiası ile dünya siyasetinde yer almak için 14 maddelik bir bildiri duyur-
muştur.
Wilson İlkelerinin Önemli Maddeleri;
✓✓ Galip devletler yenik devletlerden toprak ya da savaş tazminatı almayacak.

İtilaf Devletleri toprak almak yerine Manda ve Himaye, savaş tazminatı yerine savaş
onarımı fikirlerini ortaya atmıştır.
Yenik devletlerin ateşkes antlaşması imzalanmasını hızlandırmıştır.
✓✓ Barış antlaşmalarında ve diplomaside açıklık olacak.

Gizli antlaşmaların imzalanmasına karşı çıkılmıştır.

✓✓ Ekonomik sınırlamalar kaldırılacak.

✓✓ Ülkelerin silahsızlanmaları karşılıklı güvencelerle sağlanacak.
✓✓ Devletlerarası barışı sağlamak için Cemiyet-i Akvam kurulacak.

Milletler Cemiyetinin kurulması ilk kez Wilson İlkeleri ile gündeme gelmiştir.

D E S T E K S O R U S U 45
• I. Dünya Savaşı’nda taraf değiştirdim.
Ben hangi devletim?....................
• I. Dünya Savaşı’na en son ben katıldım.
Ben hangi devletim?....................

225
 Wilson İlkelerinin Osmanlı Devleti İle İlgili Maddeleri;
✓✓ Türklerin çoğunlukta olduğu yerlerde Osmanlı egemenliği sağlanacak.

Millî Mücadele’nin hukuki gerekçesidir.

✓✓ Osmanlı Devleti sınırları içerisindeki yerlerde Azınlıklara kendilerini yönetme

hakkı tanınacak.
Osmanlı Devleti’nde Ermeni, Arap ve Rumlar bağımsızlık
için isyan etmiştir.

✓✓ Boğazlar bütün milletlerin gemilerine açık olacak ve bu durum uluslararası

kontrol altında olacak.(12. madde)

İttifak Devletleri ile İmzalanan Ateşkes Antlaşmaları

Bulgaristan Selanik Ateşkes Antlaşması
Osmanlı Devleti Mondros Ateşkes Antlaşması
Avusturya-Macaristan Villa Gusti Ateşkes Antlaşması
Almanya Rethondes Ateşkes Antlaşması

Paris Barış Konferansı (18 Ocak 1919)

Barışa Son Veren Barış

Konferansın Amaçları Konferansta Etkili Olan Devletler

İtilaf Devletleri’nin; ✓✓ ABD → Milletler Cemiyetini kur-
✓✓ Yenik devletlerin durumunu görüşmek, mak için konferansa katılmış.
✓✓ Aralarındaki anlaşmazlıkları çözmek, ✓✓ İngiltere
✓✓ Gizli antlaşmaları uygulamak, ✓✓ Fransa
✓✓ Barış antlaşmalarının taslaklarını hazırla- ✓✓ Japonya
mak istemeleri. ✓✓ İtalya
Destek
Noktası

Osmanlı Devleti’nin paylaşımı Paris Barış Konferansı’nın en çok tartışılan konusu

olmuştur.
D E S T E K S O R U S U 46
• İtilaf Devletleri arasında imzalanan ilk gizli antlaşmayım.
Ben hangi antlaşmayım?.............................

226
 Paris Barış Konferansı’nda Alınan Önemli Kararlar
✓✓ Gizli antlaşmalarla İtalya’ya verilen İzmir ve çevresi Yunanistan’a verilmiştir.

İtilaf Devletleri arasındaki ilk görüş ayrılığıdır. İngiltere Akdeniz’de güçlü bir İtalya
yerine piyon bir Yunanistan’ı tercih etmiştir.

✓✓ Milletler Cemiyetinin esasları belirlenmiştir.

✓✓ Doğu Anadolu’da bir Ermeni Devleti kurma kararı alınmıştır.
✓✓ Sömürgecilik yerine Manda ve Himaye, savaş tazminatı yerine Savaş Onarımı
fikri kabul edilmiştir.
İngiltere ve Fransa, ABD’nin tepkisini çekmemek için bu kararı almıştır.

✓✓ Arap Yarımadası, Filistin, Suriye topraklarının manda sistemine göre yöne-

tilmesi karar alınmıştır.
✓✓ Yenik devletlerle imzalanacak barış antlaşmaları (Osmanlı Devleti haricinde)
taslakları hazırlanmıştır.
Osmanlı topraklarının paylaşımında anlaşmazlıkların yaşanması.

I. Dünya Savaşı Sonunda İmzalanan Barış Antlaşmaları

Almanya Versailes (Versay) Antlaşması (28 Haziran 1919)
Avusturya Saint Germain (Sen Jermen) Antlaşması (10 Eylül 1919)
Macaristan Trianon (Triyanon) Antlaşması (4 Haziran 1920)
Bulgaristan Neuilly (Nöyyi) Antlaşması (27 Kasım 1919)
Osmanlı Devleti Sevr Antlaşması (10 Ağustos 1920)

I.Dünya Savaşı’nın Sonuçları

İtilaf Devletleri savaşı kazanmıştır. İngiltere savaştan en kârlı devlet olarak

Almanya, Avusturya-Macaristan, Rus-
ya ve Osmanlı Devleti dağılmıştır.
Sınırların çizilmesinde Milliyetçilik ilkesi
göz ardı edilmiş. Azınlık sorunları ortaya
çıkmıştır.
Polonya, Macaristan, Litvanya, Ukray-
na, Estonya, Türkiye, Yugoslavya ve Çe-
koslovakya gibi yeni devletler kurulmuş.
çıkmıştır.
Sömürgecilik yerini Manda ve Himaye an-
layışına bırakmıştır.
Rusya’da Komünizm, Almanya’da Na-
zizm, İtalya’da Faşizm gibi totaliter re-
jimler ortaya çıkmıştır.
Milyonlarca insan hayatını kaybetmiş.
Kimyasal silahlar, tank ve denizaltı gibi
savaş araçları ilk kez kullanılmış. Sivil Sa-
vunma Teşkilatı kurulmuştur.

227
Mondros Ateşkes Antlaşması (30 Ekim 1918)
Limni Adası’nın Mondros Limanı’nda Agamemnon Zırhlısı’nda imzalanmıştır.
İtilaf Devletleri Osmanlı Devleti
İngiliz Amirali Calthorpe Bahriye Nazırı Rauf Orbay

✓✓ İttifak Grubu’nda savaştan ilk önce Bulgaristan çekilmiş. Osmanlı- Almanya

kara bağlantısı kesilmiştir.
✓✓ Almanya 3 Ekim 1918’de yenilgiyi kabul edip ateşkes teklifinde bulunmuştur.
✓✓ Osmanlı Devleti müttefikleri yenilgiyi kabul edip savaştan çekildiği için ateş-
kes teklifinde bulunmuştur.
✓✓ VI. Mehmet Vahdettin Dönemi’nde Ahmet İzzet Paşa Hükümeti tarafından
Mondros Ateşkes Antlaşması imzalanmıştır.

Antlaşmanın Önemli Maddeleri

✓✓ Boğazlar İtilaf Devletleri’ne açılacak. Karadeniz ve Çanakkale’deki istihkâm-
lar İtilaf Devletleri tarafından işgal edilebilecek.
Başkent ve Anadolu’nun bağlantısını kesmek, İstanbul’u fiili olarak denetim altına
almak, padişah ve hükümeti iş görmez hale getirmek istenmiştir.
✓✓ Osmanlı Devleti askerlerini terhis, silahlarını teslim edecek. Güvenliği için belli
sayıda asker bulundurabilecek.

Ordu etkisiz kılınarak Osmanlı Devleti işgale hazır hale getirilmek istenmiştir.

✓✓ Tüm ulaşım ve haberleşme ağları İtilaf Devletleri’nin denetimine bırakılacak.

İşgalleri kolaylaştırmak ve Türk halkının işgallerden haberdar olup direnişe geçmesi

engellenmek istenmiştir.

✓✓ Osmanlı Devleti’nin tersanelerine ve donanmasına el konulacak, Anadolu dı-

şındaki cephelerde savaşmış olan Osmanlı birlikleri itilaf Devletleri’ne teslim
olacak.

Osmanlı Devleti’ni işgale hazır hale getirmek istenmiştir.
✓✓ Osmanlı Devleti savaşta aldığı esirleri serbest bırakacak ama düşmana esir
düşen Osmanlı askerleri teslim edilmeyecek.

Uluslararası antlaşmalarda eşitlik ilkesi göz ardı edilmiştir.

228
✓✓ Toros Tünelleri İtilaf Devletleri’nin denetimine bırakılacak.

Osmanlı Devleti’nin İç Anadolu ve Akdeniz bağlantısı kesilmek istenmiştir.

✓✓ İtilaf Devletleri güvenliklerini tehlikeye düşürecek bir durum ortaya çıkarsa
buraları işgal edebileceklerdir. (7. madde)
İşgallere hukuki bir zemin hazırlamak ve işgalleri hızlandırmak istenmiştir.
✓✓ Vilayet-i Sitte’de karışıklık çıkarsa İtilaf Devletleri buraları işgal edebilecek.
(24. madde) Destek
Noktası
Doğuda 6 il ; Sivas, Erzurum, Bitlis, Van,
Diyarbakır, Elazığ’da İtilaf Devletleri Er- Mondros Ateşkesi’nin en tehlikeli
meni Devleti’ni kurmayı amaçlamıştır. maddeleri 7. ve 24. maddeleridir.

✓✓ Kömür, akaryakıt ve benzer kaynaklarda, Osmanlı ihtiyaçları karşıladıktan

sonra İtilaf Devletleri’ne satın alma kolaylığı tanınacak.
İtilaf Devletleri savaş ve işgal masraflarını karşılamak istemiştir.

Mondros Ateşkes Antlaşması’yla;

✓✓ İtilaf Devletleri gizli antlaşmaları uygulama imkânı elde etmiştir.
✓✓ Osmanlı Devleti işgale açık hale gelmiştir.
✓✓ Osmanlı Devleti’nin egemenlik hakları zedelenmiştir.

Mondros Ateşkes Antlaşması’na Yönelik Tepkiler

Osmanlı Devleti’nin Tepkisi
✓✓ Ateşkes, dört yıl süren savaşı bitirdiği için İstanbul Hükümeti tarafından
olumlu karşılanmıştır.
✓✓ Mondros’tan sonra Osmanlı Devleti’nde karışıklıklar nedeniyle sırasıyla Ah-
met İzzet Paşa ve Tevfik Paşa Hükümetleri istifa etmiştir.
✓✓ İngiliz politikalarını destekleyen Damat Ferit Paşa Hükümeti kurulmuştur.

Mustafa Kemal’in Tepkisi

✓✓ Mondros Ateşkesi imzalandığında Suriye Yıldırım Orduları komutanı olan Mus-
tafa Kemal ateşkesin, çok ağır şartlar içerdiği ve bağımsızlıkla bağdaşma-
yan bir antlaşma olduğu konusunda İstanbul Hükümeti’ni uyararak ateşkese
tepki göstermiştir.

229
Mondros Ateşkesi’nden Sonra İtilaf Devletleri’nin İşgal Ettiği Yerler
İngiltere Fransa İtalya Yunanistan
Musul Hatay Antalya İzmir
Çanakkale Mersin Alanya Doğu Trakya
Samsun Adana Marmaris
Batum Urfa Kuşadası
Antep Maraş
Cerablus Zonguldak
Afyon
Destek
Noktası

Osmanlı Devleti’nde ilk işgal edilen yer (İngiltere tarafından) Musul’dur. İşgallere
karşı ilk direniş Hatay Dörtyol’da Fransızlara karşı yapılmıştır.

Halkın Mondros Ateşkesi’ne ve İşgallere Karşı Tepkileri

✓✓ Direniş cemiyetleri kurmak.

Halkın işgallere karşı gösterdiği ilk tepkidir.

✓✓ İşgalleri mitinglerle protesto etmek.

✓✓ Kuvayımilliye örgütünü kurmak.
Silahlı direniş yapmak.

D E S T E K S O R U S U 47
Mondros Ateşkes Antlaşması’ndaki;
• Boğazlar İtilaf Devletleri’ne açılacak. Karadeniz ve Çanakkale’deki istih-
kâmlar İtilaf Devletleri tarafından işgal edilebilecek.
• Osmanlı Devleti askerlerini terhis, silahlarını teslim edecek. Güvenliği için
belli sayıda asker bulundurabilecek.
• Tüm ulaşım ve haberleşme ağları İtilaf Devletleri’nin denetimine bırakılacak.
• Osmanlı Devleti savaşta aldığı esirleri serbest bırakacak ama düşmana
esir düşen Osmanlı askerleri teslim edilmeyecek.
• Toros Tünelleri İtilaf Devletleri’nin denetimine bırakılacak.
maddelerine bakarak aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?
A) Osmanlı Devleti’nin İç Anadolu ve Akdeniz bağlantısı kesilmek istenmiştir.
B) İşgallere hukuki bir zemin hazırlanmak istenmiştir.
C) Uluslararası antlaşmalarda eşitlik ilkesi göz ardı edilmiştir.
D) Başkent ve Anadolu’nun bağlantısı kesilmek istenmiştir.
E) Ordu etkisiz kılınarak Osmanlı Devleti işgale hazır hale getirilmek istenmiş.

230