ALKOL GLİKOZİTLERİ

Prof.Dr. Sevda Süzgeç Selçuk

 O-GLİKOZİTLERİ

A- Alkol Glikozitleri
Siyanogenetik Glikozitler

B- Fenol Glikozitleri
1- Basit Fenol Glikozitleri
2- Antosiyan Glikozitleri
3- Kumarin Glikozitleri
4- Flavon Glikozitleri

5-Antrasen Glikozitleri

C- Steroit Glikozitleri
1-Kalp Kuvvetlendirici Glikozitler
2-Saponinler
a-Steroidal Glikozitler
b-Triterpenik Saponinler
Prof. Dr. Sevda Süzgeç Selçuk
 Aglikon / Glikozit

hidroliz
Glikozit Seker + Seker olmayan kisim (=Aglikon)

Seker- OH + H O - Aglikon Seker-O-Aglikon

-H2O

O-GLIKOZIT

Oksijen Glikoziti

Prof. Dr. Sevda Süzgeç Selçuk

SİYANOGENİK GLİKOZİTLER

Prof. Dr. Sevda Süzgeç Selçuk

 SİYANOGENETİK GLİKOZİTLER

Hidroliz edildiklerinde HCN (siyanhidrik asit)

veren glikoitlerdir. Hidroliz sonucunda aseton,
HCN ve glikoz açığa çıkar.

Prof. Dr. Sevda Süzgeç Selçuk

 Siyanogenetik glikozitlerin bitkiler alemindeki
yayılışları

Poaceae Sorghum vulgare Durrin

Linaceae Linum usitatissimum Linamarin
Fabaceae Lotus arabicus Lotusozit
Euphorbiaceae Manihot Linamarin
Caprifoliaceae Sambucus nigra Sambunigrin
Rosaceae Prunus laurocerasus Prulaurasin
Prunus amygdalus var. amara Amigdalin

Prof. Dr. Sevda Süzgeç Selçuk

• Bu tip glikozitler hidroliz oldukları zaman
aglikon olarak HCN ile birlikte bir
aldehit veya keton verirler.
• Bu aldehit çoğunlukla benzaldehit,
keton da yine çoğunlukla asetondur.
• HCN , aldehit veya ketonla siyanhidrin
(=hidroksinitril) halinde bulunur.

Prof. Dr. Sevda Süzgeç Selçuk

 OH
Hidr.
C6H5 CH C6H5 CHO + HCN

C N
Fenilhidroksinitril Benzaldehit

CH3 OH CH3
Hidr.
C O +
C HCN

CH3 C N CH3
Asetonitril Aseton

Prof. Dr. Sevda Süzgeç Selçuk

• Bu hidroksinitril serbest –OH ile şeker
molekülüne bağlanır. Şu halde glikozitin
asıl aglikonu 2-hidroksinitrildir.
• Bu glikozitlerin hidrolizleri endojen
glikozidazlar, sonra hidroksinitrilliyazlarla
olur.

Prof. Dr. Sevda Süzgeç Selçuk

Fenilhidroksinitril türevi glikozitler

• Bu gruptan en bilineni Amygdalae amara

semen drogunda bulunan amigdalindir.
Bu glikozit fenilhidroksinitril’in
gensiobiozitidir.
• Bu gruptan diğer glikozitler de aynı
hidroksinitrili içerirler, fakat bunlara iki
yerine bir molekül glukoz bağlanmıştır.

Prof. Dr. Sevda Süzgeç Selçuk

• Prulaurasin (Prunus laurocerasus) ile
bunun iki izomeri sambunigrin (Sambucus
nigra) ve prunasin (Prunus padus, Prunus
virginiana)

Prof. Dr. Sevda Süzgeç Selçuk

 O Gl Gl O Gl

C6H5 C6H5 CH
CH

C N C N

Prulaurasin
Amigdalin Sambunigrin
Prunasin

Prof. Dr. Sevda Süzgeç Selçuk

• Bu glikozitler derişik asitlerle hidroliz
edilecek olursa nitril yerine tekabül
ettikleri asidi verirler.

OH
C6H5 CH

COOH

Fenil glikolik asit

Prof. Dr. Sevda Süzgeç Selçuk

• Amigdalin derişik asitlerle l-fenil glikolik
asit verir.
• Amigdalinden invertaz (α-glukozidaz)
yardımıyla prunasine geçmek
mümkündür.
• Amigdalin bir β-glukozidaz olan emülsin
ile veya seyreltik asitlerle hidroliz
edilirse benzaldehit yanında siyanhidrik
asit, 2 molekül glikoz meydana gelir.

Prof. Dr. Sevda Süzgeç Selçuk

• Fenilhidroksinitril içeren bir başka
glikozit de visianozittir. Vicia
angustifolia (Fabaceae) tohumlarından
elde edilmiştir. Glusit kısmı glukoz ve
arabinozdur.

Prof. Dr. Sevda Süzgeç Selçuk

 Asetonitril türevi glikozitler

• Linamarin bu gruba örnek olarak

verilebilir. Bu glikozit çimlenme halindeki
keten tohumlarından elde edilmiştir.
• Aynı madde diğer bazı bitkilerin zehirli
maddesini oluşturur;
Phaseolus lunatus (Leguminosae)
Manihot utilissima (Euphorbiaceae)

Prof. Dr. Sevda Süzgeç Selçuk

CH3 O glukoz

CH3 C N

Linamarin

Linum usitatissimum

Prof. Dr. Sevda Süzgeç Selçuk

• Bu glikozitler hidroliz edildiklerinde
aseton, HCN ve glukoz verir.

Prof. Dr. Sevda Süzgeç Selçuk

 Siyanogenetik diğer glikozitler

• Hidroliz edildiklerinde fenilhidroksinitril

veya asetonitril vermeyen glikozitler de
vardır;
• Sorghum vulgare (Gramineae) den elde
edilen durrin (=durrozit) hidrolizle p-
hidroksi benzoik asit ile HCN ve glukoz
verir.

Prof. Dr. Sevda Süzgeç Selçuk

 O glukoz

HO HC

C N

durrin

Sorghum vulgare

Prof. Dr. Sevda Süzgeç Selçuk

 Siyanogenetik glikozitlerin
biyosentezi

Bu bileşikler aminoasitlerden başlayarak

aldoksimler yolağı ile sentezlenirler.

H
R CH2 C CO2H

NH2

Amino asit

Prof. Dr. Sevda Süzgeç Selçuk

 Siyanogenetik
Biyosentez: glikozitlerin biyosentezi

H H R CH2 CH
R CH2 C CO2H R CH2 C CO2H

NH N
NH2
OH
Amino asit OH

N-Hidroksiamino asit Asetaldehit oksim

H H
R C C R C C R CH2 C
O N
OH N N

Oz Nitril
Siyanogenik glikozit Hidroksinitril

Prof. Dr. Sevda Süzgeç Selçuk

Siyanogenetik glikozitlerin teşhisi

• Hidrolizde meydana gelen HCN in

teşhisinden ve miktar tayini için de yine
aynı üründen yararlanılır.

Prof. Dr. Sevda Süzgeç Selçuk

 Teşhis:
Toz edilmiş veya parçalanmış drog

Bir deney tübünde çok az su ile ıslatılır.

Birkaç damla toluen yada ksilen de ilave edilir

Tüpün ağzından Na pikrat çözeltisi emdirilmiş bir filtre

kağıdı şeridi (Guignar’ın Sodyum pikratlı kağıdı ) sarkıtılır

Tüp bir mantar ile kapatıldıktan sonra 1-2 saat sıcak

bir yerde (30-50 ºC) tutulur.

Kağıdın tüp içinde kalan kısmında kırmızı rengin oluşması

(Na izopurpurat oluşur) numunede siyanogenetik bir glikozitin
bulunduğunu gösterir.
Prof. Dr. Sevda Süzgeç Selçuk
 Sodyum isopurpurat oluşumu

Deney sonucunda ortaya çıkan madde Na-isopurpurat---Kırmızı renkli

OH ONa

O2N NO2 O2N NO2

+ NaCN + 2 H2O + 2 NaCNO + NaOH

NO2 N

NC CN

Sodyum isopurpurat
Prof. Dr. Sevda Süzgeç Selçuk
• Bu metot kağıt kromatografisine de
uygulanır;
Kromatograma emülsin süspansiyonu
püskürtülür. Sonra sodyum pikrat
belirteci ile renklendirilir.

Prof. Dr. Sevda Süzgeç Selçuk

Siyanogenetik glikozitlerin miktar
tayini

• Toz edilen numune emülsin ile hidroliz

edilir, ağzı iyi kapalı bir balonda suyla
maserasyona bırakılır veya asidik
ortamda drogun süspansiyonu
hazırlanır.
• 24 saat sonra distillenir.

Prof. Dr. Sevda Süzgeç Selçuk

• Distiladaki HCN aşağıdaki denkleme göre
LIEBIG- DENIGES metoduyla tayin edilir.

(Titrimetrik tayin)

2 HCN + 2NH3 + AgNO3

NH4[Ag(CN)2] + NH4NO3

Prof. Dr. Sevda Süzgeç Selçuk

• HCN insanlar ve hayvanlar için zehirlidir.
Besin olarak kullanılan bitkiler (Manihot
türleri) rutubetsiz yerde saklanmalıdır.

• HCN çeşitli parazitlerle fare gibi bazı

zararlı hayvanları öldürmekte ve bazı
meyvaları (narenciye, şeftali) saklamakta
kullanılır.
Prof. Dr. Sevda Süzgeç Selçuk
• % 2 lik sulu çözeltisi yatıştırıcı
olarak etki eder.
• Siyanogenetik glikozitleri içeren
bitkilerden su buharı distilasyonu ile
elde edilen preparatlar, bulantıya
karşı, antispazmotik olarak ve
öksürük dindirici olarak kullanılır.

Prof. Dr. Sevda Süzgeç Selçuk

 Laurocerasi folia
• Prunus laurocerasus
(taflan)
• Rosaceae
• Anadoluda yabani
olarak bulunur, hem
de süs bitkisi olarak
yetiştirilir. Prunus laurocerasus

• Prulaurasin,
prunasin içerir

Prof. Dr. Sevda Süzgeç Selçuk

• Drog zehirlidir, tedavi
amacıyla çok düşük
dozlarda kullanılır.
• Drogdan taflan suyu
hazırlanmasında
yararlanılır. Bu su
şuruplara aromatizan
olarak katılır ve solunum
stimulanı, antispazmodik
olarak kullanılır.
Prunus laurocerasus

Prof. Dr. Sevda Süzgeç Selçuk

 Prunus serotina
• Kanada ve Amerika’
da yetişir.
• Kabuklar prunasin
içerir.
• Şurup yada tentür
halinde öksürük
preparatlarında yer
alır. Özellikle irritabl
ve daimi
öksürüklerde
faydalıdır. Prof. Dr. Sevda Süzgeç Selçuk
 Amygdalae amarae semen
• Purunus amygdalus
var. amara
(acı badem)
• Rosaceae
• Anadoluda vardır.
• Amigdalin drogun
etkili maddesidir.
Purunus amygdalus var. amara

Prof. Dr. Sevda Süzgeç Selçuk

• 1 badem tohumundan
1mg HCN çıkar. Bu
nedenle drog zehirli,
hatta küçük çocuklar
için öldürücüdür.
• Erişkinlerde 20 badem
ile kusma, solunum
bozukluğu, hipotermi ve
asfiksi görülür.

Prof. Dr. Sevda Süzgeç Selçuk

• Soğukta sıkılarak bir yağ elde edilir. Su
kullanılmazsa bu yağ HCN içermez, yine de
offisinal değildir.
• Zehirli olan küspeden, suyla masere
edildikten sonra distilasyon yolu ile acı badem
esansı elde edilir.
• Acı badem esansı çok küçük dozlarda
antispazmodik olarak kullanılır; Benzaldehit
yanında HCN içerir, Acı badem suyu
aromatizan olarak kullanılır.

Prof. Dr. Sevda Süzgeç Selçuk

• Rosaceae familyasından pek çok süs
bitkisi siyanogenetik glikozit içerir;
prunasin daha çok vegetatif organlarda,
amigdalin tohumlarda bulunur:
• Cotoneaster horizontalis, Pyracantha
coccinea meyvaları zehirlenmelere
neden olur

Prof. Dr. Sevda Süzgeç Selçuk

Cotoneaster horizontalis, Pyracantha coccinea meyvaları
zehirlenmelere neden olur

Cotoneaster horizontalis Pyracantha coccinea

Prof. Dr. Sevda Süzgeç Selçuk

 Sorbus aucuparia
• Meyvaları antidiyareik
olarak kullanılır,
reçel yapılır.
• Meyvalar sorbitol,
monosakkaritler, organik
asitler, askorbik asit
içerir. Tohumlar sadece
eser miktarda amigdalin
içerir. Sorbus aucuparia

Prof. Dr. Sevda Süzgeç Selçuk

• Kayısı, şeftali, erik çekirdek içleri önemli
miktarda amigdalin içerir,
zehirlenmelere neden olabilirler.
• Hayvan besini (inek, koyun) : Trifolium
repens (Fabaceae), Sorghum vulgare
(Poaceae); zehirlenme hızlı ve
çoğunlukla öldürücüdür.

Prof. Dr. Sevda Süzgeç Selçuk

 Manihot esculanta
• Euphorbiaceae
• Tropikal bölgelerde
nişasta kaynağı.
• Manihot
esculanta’nın tatlı ve
acı olarak
nitelendirilen iki tipi
vardır.

Prof. Dr. Sevda Süzgeç SelçukManihot esculanta

• Her iki tip de linamarin içerir.
• Tatlı olan tipte bu glikozit tuberlerin dış
kısmında bulunur ve geleneksel
hazırlama işlemiyle atılabilir.
• Acı olan tipte bütün nişasta oluşturan
dokularda yayılır.

Prof. Dr. Sevda Süzgeç Selçuk