Murli Batch Hindi 2023-07-31 (1) Unlocked

31-07-23 Òeele:cegjueer Deesced Meeefvle ``yeeheoeoe'' ceOegyeve
``ceer"s ye®®esölegce yeehe keÀes ³eeo keÀjes, ³ener ³eeo efJeée kesÀ efueS ³eesieoeve nw,
Fmeer mes efJeée heeJeve yevesiee, yesæ[e heej nes pee³esiee''
ÒeÍe>>:- efkeÀve ye®®eeW keÀer mecYeeue Devle mece³e ceW mJe³eb yeeheoeoe keÀjles nQ?
GÊej:- pees ye®®es yengle mece³e mes keÀebìeW keÀes HetÀue yeveeves keÀer mee|Jeme ceW lelhej jnles nQ~ yeehe kesÀ hetjs-hetjs ceooieej
nQ, Ssmes ye®®eeW keÀer Devle mece³e ceW yeehe mJe³eb mecYeeue keÀjles nQ~ yeeyee keÀnlesöceQ Deheves ceooieej ye®®eeW keÀes
Jev[jHegÀue meerve-meerveefj³eeb efoKeueekeÀj Ketye yenueeTbiee~ Jen Devle ceW yengle megKe osKeWies~ mee#eelkeÀej keÀjles
jnWies~ 2- efpevnW ``SkeÀ yeehe otmeje ve keÀesF&'' ³en hee" hekeÌkeÀe nw, Ssmes ye®®eeW keÀes ner yeehe keÀer ceoo efceueleer
nw~
ieerle:- Òeerlece Deeve efceuees........
Deesced Meeefvle~ Òeerlece Deewj Òeerlecee³eW~ Òeerlece SkeÀ nw Deewj Òeerlecee³eW DeveskeÀ nQ~ Òeerlecee³eW yeguee jner nQ SkeÀ YeieJeeved keÀes~ DeveskeÀ
YekeÌle yeguee jns nQ, efkeÀmeefueS? megKe kesÀ efueS~ keÀv³ee yegueeleer nw Òeerlece Deeve efceuees~ efkeÀmeefueS? megKe kesÀ efueS~ meieeF& nesleer nw
megKe kesÀ efueS~ hejvleg Deye ye®®es peeve ie³es nQ peyeefkeÀ jeJeCe jep³e nw lees Òeerlece mes keÀesF& megKe efceue veneR mekeÀlee~ jeJeCe jep³e
ceW megKe nes ve mekesÀ~ Òeerlecee³eW meye MeeskeÀJeeefìkeÀe ceW nQ leye lees yegueeleer nQ~ DeMeeskeÀ JeeefìkeÀe ceW lees keÀesF& yegueeles veneR~ keÀesF& og:Ke
Jee MeeskeÀ veneR lees yeguee³eWies keÌ³eeW? og:Ke ceW ner Òeerlece keÀes ³eeo keÀjles nQ efHeÀj Òeerlece efceue peelee nw lees DeeOeekeÀuhe Òeerlecee³eW ³eeo
keÀjves mes ítì peeleer nQ~ DeYeer legce peeveles nesömeyemes ceer"e, meyemes h³eeje Òeerlece nw ner SkeÀ hejceefhelee hejceelcee, meyemes Tb®ee
meyemes Þesÿ~ ³eneB keÀesF& ceveg<³e Deheves keÀes Þesÿ les Þesÿ keÀn ve mekesÀ~ Yeue keÀnles nQ F&éej meJe&J³eeheer nw, efMeJeesnced hejvleg SkeÀ-
oes mes Þesÿ lees nesles ner nQ vee~ meeOet ueesieeW ceW pees Tb®e nesles nQ GvekeÀes Deewj meeOet ueesie oC[Jele ÒeCeece keÀjles nQ~ hejvleg meyemes
Tb®e les Tb®e SkeÀ ner Òeerlece hejceefhelee hejceelcee iee³ee ngDee nw~ meye GvekeÀes ³eeo keÀjles nQöpeªj megKe kesÀ efueS~ peye yengle
og:Ke neslee nw lees yengle Òeerlecee³eW ³eeo keÀjleer nQ~ DeYeer ye®®eeW keÀes Flevee og:Ke keÀe DevegYeJe veneR nw~ Depegve lees yengle og:Ke Deeves
Jeeuee nw~ efpemekeÀes yeguee³ee peelee nw Jen Dee³eWies lees peªj vee~ lees yeehe Yeer Deeles nQ~ yeehe keÀe yeveves mes SkeÀ meskesÀC[ ceW megKe keÀe
Jemee& efceue peelee nw~ ye®®eeW keÀes efve½e³e nesvee ®eeefnSönceves yeehe keÀer ieeso ueer nw lees meskesÀC[ ceW peerJevecegekf eÌle efceueer nw~ ye®®ee hewoe
neslee nw lees ieeso ceW Dee peelee nw efHeÀj efve½e³e nes peelee nw efkeÀ ³en Jeeefjme nw~ ³en Yeer yesno keÀe yeehe nw~ Deye De®íer jerefle FvekeÀes
hen®eeve uesles nQ~ hen®eeve ceW keÀesF& lekeÀueerHeÀ veneR nw~ ye®®es yengle nQ, iee³ee peelee nw meve Mees]pe HeÀeoj~ lees efkeÀmekeÀes keÀnves keÀer
ojkeÀej veneR~ {sj kesÀ {sj ye´ïeekegÀceej-kegÀceeefj³eeb nQ~ Fleves {sj ye®®es efmeJeeS F&éej kesÀ Deewj efkeÀmekeÀes nesles veneR~ Þeerke=À<Ce lees
owJeeriegCeeW Jeeuee ceveg<³e nw~ ceveg<³e keÀes Fleves ye®®es nes veneR mekeÀles~ legce peeveles nes nce efMeJeyeeyee kesÀ ye®®es nQ~ legce keÀn mekeÀles
nes keÀesF& Yeer ceveg<³e keÀes Fleves ye®®es nesles veneR~ efkeÀleves ye´ïeekegÀceej-kegÀceeefj³eeb nQ~ iee³eve lees nw vee Òepeeefhelee ye´ïee keÀe~ ³eeo
keÀjles nQ ef$ekeÀeueoMeea hejceelcee keÀes~ YeieJeeved keÀes ner Fleves ye®®es nes mekeÀles nQ~ lees Jen efvejekeÀej peye meekeÀej ceW Dee³es leye lees
S[ehì keÀjs~ Mejerj ve nes lees ieeso kewÀmes ues? legce F&éej keÀer ieeso ceW Dee³es nes~ peeveles nes Jener Òeerlece nw~ meyemes ceer"e, meyemes
h³eeje nw~ h³eej keÀjves Jeeues keÀes Òeerlece keÀne peelee nw~ legce peeveles nesönceeje Tb®es les Tb®ee Òeerlece Jen nw efpememes nce ÒeerleceeDeeW
keÀes mJeie& kesÀ megKe Ievesjs efceueles nQ~ GvekesÀ meccegKe yew"s nQ~ YeefkeÌle-ceeie& ceW ieeles Yeer nQöjece keÀe veece uesves mes ceveg<³e heej nes peeles
nQ FmeefueS jece-jece yengle keÀnles nQ~ pewmes iebiee veoer keÀes heeflele-heeJeveer mecePeles nQ~ ceveg<³e JeneB peekeÀj heÊes hej oerJee peueeles nQ~
pewmes Þeerke=À<Ce keÀes heÊes hej meeiej ceW Debiet"e ®etmelee ngDee efoKeeles nQ~ ³en efHeÀj oerJee peieekeÀj heÊes hej jKeles nQ~ Deelcee Yeer
oerhekeÀ nw~ ceveg<³eeW keÀes lees hetje %eeve veneR nw~ GvneW kesÀ efueS lees pewmes SkeÀ jmce nes ieF& nw~ oerJee peieekeÀj keÀnles nQöDeelcee heej
nes peeleer nw~ hejceefhelee hejceelcee keÀes lees efKeJew³ee keÀne peelee nw~ efJe<e³e meeiej mes heej ues peeles nQ~ GvneWves De#ej megvekeÀj SkeÀ
jmce yevee oer nw~ yeehe Deelcee keÀe oerJee peieeles nQ~ ³en meye efveMeeefve³eeb nQ~ Deelcee keÀes ner ³en Mejerj íesæ[ peevee heæ[lee nwöGme
heej hejceOeece ceW~ legce peeveles nesöDeelcee De%eeve meeiej mes Gme heej pee jner nw~ efKeJew³ee lees yeehe ner nw~ iebiee peer keÀes efKeJew³ee
De#ej veneR efo³ee pee mekeÀlee~ efKeJew³ee DeLeJee meepeve lees meeLe-meeLe ®eeefnS~ efkeÀleveeW keÀes meeLe ceW Gme heej ues peeles nQ, efYevve-
1/3
efYevve veece jKe efo³es nQ~ yeekeÀer yeesì ceW Jee mìercej ceW efye"eS keÀesF& ues veneR peeles nQ~ legce ye®®es peeveles nes kewÀmes ³eeo keÀer ³ee$ee ceW
jnles nQ~ FmeceW kegÀí cegKe mes jece-jece keÀnves keÀer ojkeÀej veneR~ ceveg<³e lees keÀnles nQ jece-jece keÀnes~ mecePeles nQ nce ³en veece
oeve keÀjles nQ~ yeehe efHeÀj oeve osles nQöDeefJeveeMeer %eeve jlveeW keÀe~ keÀnles nQ ceer"er-ceer"er uee[ueer Deelcee³eW cegPe yeehe keÀes ³eeo
keÀjes~ ³ener yeehe keÀer ³eeo efJeée kesÀ efueS ³eesieoeve nw~ efMeJeyeeyee keÀes ³eeo keÀjes~ JeemleJe ceW jece Yeer hejceefhelee hejceelcee keÀes
keÀnles nQ hejvleg efHeÀj jIegheefle jeIees jepee jece keÀn osles nQ~ legce ye®®eeW ves Deye [êcee keÀes peevee nw~ mJeie& mes ueskeÀj kesÀ legcekeÀes meye
ceeuetce nw keÀewve-keÀewve Dee³ee nw? kewÀmes efHeÀj Dee³eWies? pees kegÀí neslee Dee³ee nw Jen meye [êcee ceW vetBOe nw~ ³en Yeesie Deeefo ueiee³ee
peelee nwö³en meye [êcee ceW vetBOe nw~ veF& keÀesF& yeele veneR~ legce mee#eer nes osKeles nes~ njskeÀ SkeÌìj nw~ peeveles nQ Jen Dehevee heeì&
yepeeS Jeeefheme peeles nQ KegMeer mes~
ceveg<³e keÀnles nQ ceje lees mJeie&Jeemeer ngDee~ legce peeveles nes nce mJeie&Jeemeer yeveves kesÀ efueS heg©<eeLe& keÀjles nQ~ ceveg<³e keÀeMeerJeeme
keÀjles nQ vee~ iebiee peer kesÀ efkeÀveejs hej yew"les nQ~ efMeJe keÀe lees ceefvoj nw~ efMeJe keÀer ³eeo ceW meowJe jnles nQ~ iebiee keÀer Yeer ceefncee
keÀjles nQ~ efMeJe keÀer Yeer ceefncee keÀjles nQ~ iebiee ceW keÀesF& keÀeMeer keÀueJeì veneR Keeles~ yejesyej heeflele-heeJeve lees efMeJe ner nw~ ³en
Yeso nQ~ efMeJe keÀe ceefvoj nw~ Deeies SkeÀ kegÀSb ceW efMeJe hej yeefue ®eæ{les Les~ legce yeveejme JeeueeW keÀes De®íer jerefle %eeve os mekeÀles nes~
yeesueesölegce ³eneB yew"s nes, iebiee keÀe keÀC"e Yeer nw~ efMeJe keÀe ceefvoj Yeer nw~ efHeÀj legce efMeJe hej yeefue keÌ³eeW ®eæ{les nes? efMeJe heeflele-
heeJeve nw Jee iebiee? JeemleJe ceW heeflele-heeJeve lees efMeJe ner nw~ YeieJeeve kesÀ heeme ner yeefue ®eæ{les nQ~ YeieJeeved, YeieJeeved hej yeefue
Leesæ[sner ®eæ{Wies~ ³en lees nes vener mekeÀlee~ Ssmes veneR nce Yeer YeieJeeved, legce Yeer YeieJeeved~ YeieJeeved heeflele Leesæ[sner nes mekeÀlee nw pees
iebiee hej mveeve keÀjves peeles nes~ meJe&J³eeheer kesÀ %eeve keÀes legce Peì Gæ[e mekeÀles nes~ heeflele-heeJeve efMeJe nwö³en efme×keÀj yeleevee
nw~ ye®®eeW keÀes hJeeFvì oer peeleer nQ mecePeeves efueS~ keÀeMeer ceW mecePeevee meyemes menpe Deewj De®íe nw~ efMeJe keÀe ceefvoj nw lees
peªj keÀYeer Dee³ee nw~ efMeJe keÀes ncesMee yeeyee keÀne peelee nw~ GvekeÀes Dehevee Mejerj keÀYeer efceuelee veneR~ Ssmes lees efMeJe veece
yengle ye®®eeW kesÀ nQ~ DeLeJee Þeerke=À<Ce Yeer ueeKeeW kesÀ veece neWies~ hejvleg Jen Þeerke=À<Ce lees mele³egie ceW Lee vee~ Þeerke=À<Ce kesÀ YekeÌle
Þeerke=À<Ce keÀer cetel| e G"eS hetpee keÀjWies~ ceveg<³e keÀer lees veneR keÀjWies~ lees efme× neslee nw Þeerke=À<Ce mele³egie ceW neslee nw~ ceveg<³eeW keÀes helee
veneR nQöjeOes-ke=À<Ce keÀewve nQ? GvneWves keÀye jepeeF& keÀer nw? ³en yeehe yew" mecePeeles nQ~
legce nes mJeoMe&ve ®e¬eÀOeejer~ efJe<Ceg kesÀ Thej ³en mJeoMe&ve ®e¬eÀOeejer veece kewÀmes heæ[e, keÌ³ee efkeÀ³eeö³en lees keÀesF& mecePee veneR
mekeÀles nQ~ yeehe lees nw efvejekeÀej~ efJe<Ceg keÀes Fleves nefLe³eej keÀneB mes Dee³esökeÀesF& peeveles veneR nQ~ nce mecePeles nQ ³en meye [êcee
ceW vetBOe nw~ YeefkeÌle ceeie& ceW Yeer efpevneWves ef®e$e yeveJee³es nQ Jener yevee³eWies~ meye yevee-yevee³ee Kesue nw~ DeeOeekeÀuhe YeefkeÌle DeeOeekeÀuhe
%eeve ceeie& ®euelee nw~ Fve yeeleeW keÀes legce peeveles nes~ legcekeÀes ner ce]pee Deelee nesiee~ pees me®®eer-me®®eer Òeerlecee³eW nQ, Jen Òeerlece lees
Pet"e nw, Pet"er Deewj me®®eer ®eer]pe ceW ]HeÀke&À lees nw vee~ Pet"e Òeerlece Deewj me®®ee Òeerlece~ heeflve, heefle keÀes h³eeje keÀnleer nw vee~ DeYeer
legce peeveles nesönce ÒeerleceeDeeW keÀes kewÀmee ceer"e Òeerlece efceuee nw~ GvekeÀes Òeerlece Yeer keÀnles nQ lees yeehe Yeer keÀnles nQ~ yeehe keÀe Yeer
h³eej neslee nw~ yeehe mes efHeÀj Yeer Jemee& efceuelee nw~ Òeerlece mes ÒeerleceeDeeW keÀes keÀesF& Jemee& veneR efceuelee~ Deheves keÀes Òeerlecee mecePeves mes
Yeer, ye®®ee mecePeves mes Jemex keÀer ìsmì Deeleer nw~ efMeJe keÀes ncesMee yeeyee keÀnles nQ~ efMeJeyeeyee keÀes efMeJeheefle keÀYeer veneR keÀnWies~
DeYeer legcekeÀes keÀesF& efMeJe keÀe veece veneR pehevee nw~ efmeHe&À yeeyee keÀes ³eeo keÀjes~ ye®®es Deeles nQ lees hetíe peelee nwökeÀye F&éej kesÀ
yeves? ye®®ee peye lekeÀ ve yeveW leye lekeÀ Jemee& efceue ve mekesÀ~ ceele-efhelee nw lees meccegKe efceuevee nw~ efve½e³e efkeÀ³ee, efceues veneR Deewj
cej ie³ee lees Jemee& veneR efceue mekeÀlee~ Ssmes yengle nQ pees Jemee& veneR heeles~ Òepee ceW ®eues peeles nQ~ yeehe keÀnles nQ efve½e³e nes ie³ee ³en
Jener ceele-efhelee nw lees meccegKe Deevee heæ[s~ efHeÀj mee|Jeme keÀj Deehemeceeve yeveevee nw~ Òepee yeveeveer nw Deewj efHeÀj Dehevee Jeeefjme Yeer
yeveevee nw~ Iej yew"s lees veneR nesiee, cesnvele keÀjveer nw~ Fve yeeleeW hej ye®®es efJe®eej meeiej cebLeve veneR keÀjles~ Þeerke=À<Ce ueeruee
ceMentj nw~ ueeruee lees mele³egie ceW nesleer nw~ ³eneB Leesæ[sner nes mekeÀleer~ ³en lees keÀe@heer keÀjles jnles nQ~ mJeie& ceW keÌ³ee-keÌ³ee nesiee,
kewÀmes cenue neWies ö ³en lees ye®®es cenmetme keÀj mekeÀles nQ~ JeneB keÀer lees yeele cele hetíes~ cegKe heeveer neslee nw~ yeehe megKe ner osles nQ~
og:Ke kesÀ efueS yeehe keÀe DeenddJeeve Leesæ[sner keÀjles nw~ ogefve³ee ceW yeæ[e og:Ke nw~ SkeÀ Iej ceW Deiej yent íìsueer Dee peeleer nw lees Iej
keÀes [ebJee[esue keÀj osleer nw~ Ssmes yengle Iej yeeyee kesÀ osKes ngS nQ~ DeYeer mece³e yengle Leesæ[e nw~ yeehe kesÀ yevees leye yeeyee ceoo os~
2/3
Jeeefjme ner veneR yeveles lees Jemee& osves Jeeues keÀer ceoo kewÀmes efceues? yeehe keÀnles nQ [jes cele~ meentkeÀej ueesie lees [jles nQ~ ³en yeehe
lees oelee nw~ YeefkeÌle ceeie& ceW Yeer legce cesjs DeLe& iejeryeeW keÀes osles Les~ Gme Devegmeej pevce efceuelee Lee~ Deye [e³ejskeÌì keÀnlee
ntBönceeje yevees lees legcekeÀes jep³e-Yeei³e otBiee~ efMeJeyeeyee keÀes lees kegÀí cekeÀeve Deeefo yeveevee veneR nw~ legcemes hetíles nQ peyeefkeÀ meye
Keueeme nes peevee nw lees efHeÀj ³en cekeÀeve Deeefo keÌ³eeW yeveeles nes? Dejs, leye jns keÀneB? efheíeæ[er ceW Yeer DeekeÀj ye®®eeW keÀes jnvee
nw~ legce efheíeæ[er ceW yengle meerve-meerveefj³eeb osKeWies~ yengle KegMeer ceW jnWies~ efpelevee vepeoerkeÀ mece³e Deelee pee³esiee, yeeyee Üeje yengle
mee#eelkeÀej nesles jnWies~ pees ceooieej nes pee³eWies Jen efheíeæ[er ceW yengle megKe osKeWies~ og:Ke kesÀ mece³e yengle megKe osKeWies~ Jen
Jev[jHegÀue megKe nQ~ heeefkeÀmleeve ceW Yeer legce ceewpe ceW yew"s Les~ JewkegÀC" ceW kewÀmes mJe³ebJej nesles nQ, ue#ceer-veeje³eCe keÀe kewÀmes jep³e
®euelee nwömeye yeeyee mee#eelkeÀej keÀjeles Les~ legce yengle osKeWies Deiej efMeJeyeeyee keÀer cele hej keÀebìeW keÀes HetÀue yeveeves ceW ceoo keÀjles
jnWies, lees keÀne peelee nwöefncceles ceoe& ceoos Kegoe~ Ssmes Òeerlece keÀes lees yengle ³eeo keÀjvee ®eeefnS~ ogefve³ee Leesæ[sner peeveleer nw~
Fleves {sj ye®®es nQ lees peªj GvekeÀe ceele-efhelee nesiee veeöefpememes megKe Ievesjs efceueles nQ~ ³en ceefncee keÀesF& ueewefkeÀkeÀ ceeB-yeehe keÀer
Leesæ[sner nw~ legce ÒewefkeÌìkeÀue osKeles nes efkeÀleves {sj ye®®es nQ~ ef¬eÀ³esìj iee@[ HeÀeoj nw~ ef¬eÀ³esì keÀjWies lees S[ehì keÀjWies vee~ efkeÀme
Üeje? ³en nw cegKe JebMeeJeueer~ mecePeevee yengle menpe nw~ DeYeer F&éej keÀer ieeso uesles nes efHeÀj owJeer ieeso efceuesieer~ efHeÀj Deemegjer~
Fme F&éejer³e ieeso mes nce MeeefvleOeece, megKeOeece peeles nQ~ Deemegjer ieeso mes og:KeOeece peeles nQ~ ³en cev$e ³eeo keÀj uees~ yeebOesueer
ieesefhekeÀe³eW hegkeÀejleer nQ~ lees GvneW kesÀ efueS keÀesF& ve keÀesF& Òe³elve keÀjvee heæ[lee nw~ yeeyee íesìs-íesìs ieebJe ceW lees pee veneR mekeWÀies~
yeæ[s ieebJe ceW DeekeÀj efceueles nQ~ peevee lees heæ[lee ner nw~ mecePee³ee peelee nw yeefuenej Yeer kewÀmes peevee nw~ jepee pevekeÀ yeefue ®eæ{e
efHeÀj keÀne ie³ee Deye ì^mìer nes mecYeeuees~ j®evee keÀer heeuevee lees legcekeÀes peªj keÀjveer nw~ legce Deheves keÀes Deelcee ì^mìer mecePees~
cee³ee jeJeCe og:Ke osves Jeeueer nw FmeefueS jeJeCe keÀe keÀesF& ceefvoj veneR nw~ yeekeÀer yegle yevee osles nQ~ jeJeCe ves yengle og:Ke efo³ee nw~
efpelevee og:Ke efo³ee nw Glevee ner Je<e&-Je<e& GvekeÀes peueeles jnles nQ~ efMeJeyeeyee ves megKe efo³ee nw, lees GvekeÀe ceefvoj yeæ[e DeeueerMeeve
nw~ jeJeCe og:Ke osves Jeeues keÀe ceefvoj nes ner veneR mekeÀlee~ GmekeÀes lees Kelce keÀj osles nQ~ pees kegÀí osKeves ceW ner veneR Deelee~
efMeJeyeeyee keÀe ceefvoj lees osKeves ceW Deelee nw~ efkeÀleveer hetpee nesleer nw~ JeemleJe ceW SJej hetp³e nw ner SkeÀ efMeJeyeeyee, otmeje ve keÀesF&~
legce efHeÀj hetp³e mes hegpeejer yeveles nes~ De®íe!
ceer"s-ceer"s efmekeÀerueOes ye®®eeW Òeefle ceele-efhelee yeeheoeoe keÀe ³eeo, h³eej Deewj ieg[cee@e\veie~ ªneveer yeehe keÀer ªneveer ye®®eeW keÀes
vecemles~
OeejCee kesÀ efueS cegK³e meej:-
1) yeehe keÀer ³eeo ceW jnvee nw Deewj meyekeÀes ³eeo efoueevee nw, ³ener oeve keÀjles jnvee nw~ yeehe hej yeefue ®eæ{keÀj
efHeÀj ì^mìer nes mecYeeuevee nw~
2) mee#eer nes njskeÀ SkeÌìj keÀe heeì& osKevee nw~ nce heeì& hetje keÀj KegMeer mes Jeeheme pee jns nQöFme mce=efle ceW
meoe jnvee nw~
Jejoeve:- meoe yeehe meceeve yeve Deheves mechevve mJeªhe Üeje meJe& keÀes Jejoeve osves Jeeues Jejoeveer cetle& YeJe
Yeejle ceW efJeMes<e osefJe³eeW keÀes Jejoeveer kesÀ ªhe ceW ³eeo keÀjles nQ~ uesefkeÀve Ssmes Jejoeveer cetle& Jener yeveles nQ
pees yeehe kesÀ meceeve Deewj meceerhe jnves Jeeues neW~ Deiej keÀYeer yeehe meceeve Deewj keÀYeer yeehe meceeve veneR uesefkeÀve
mJe³eb kesÀ heg©<eeLeea nQ lees Jejoeveer veneR yeve mekeÀles keÌ³eeWefkeÀ yeehe heg©<eeLe& veneR keÀjlee Jees meoe mechevve mJeªhe
ceW nw~ lees peye meceeve DeLee&led mechevve mJeªhe ceW jnes leye keÀnWies Jejoeveer cetle&~
mueesieve:- ³eeo keÀer leerJe´ oewæ[er ueieeDees lees yeehe kesÀ ieues keÀe nej, efJepe³eer ceCekesÀ yeve pee³eWies~
3/3
``ceer"s ye®®es ö cee³ee keÀer heeræ[e mes ye®eves kesÀ efueS yeehe keÀer MejCe ceW Dee peeDees, F&éej keÀer MejCe ceW
Deeves mes 21 pevce kesÀ efueS cee³ee kesÀ yebOeve mes ítì pee³eWies''
ÒeÍe>>:- legce ye®®es efkeÀme heg©<eeLe& mes ceefvoj uee³ekeÀ hetp³eveer³e yeve peeles nes?
GÊej:- ceefvoj uee³ekeÀ hetp³eveer³e yeveves kesÀ efueS YetleeW mes ye®eves keÀe heg©<eeLe& keÀjes~ keÀYeer Yeer efkeÀmeer Yetle keÀer ÒeJesMelee
veneR nesveer ®eeefnS~ peye efkeÀmeer ceW Yetle osKees, keÀesF& ¬eÀesOe keÀjlee nw ³ee ceesn kesÀ JeMe nes peelee nw lees Gmemes
efkeÀveeje keÀj uees~ heefJe$e jnves keÀer mJe³eb mes Òeefle%ee keÀjes~ me®®eer-me®®eer jeKeer yeebOees~
ieerle:- legcnejs yegueeves keÀes peer ®eenlee nw.....
Deesced Meeefvle~ YekeÌle meowJe yegueeles nQ YeieJeeved keÀes~ YeieJeeved keÀes hejceefhelee keÀne peelee nw~ keÀnles nQ ö ns heeflele-heeJeve
hejceefhelee hejceelcee, DeekeÀjkesÀ nce ye®®eeW keÀes heeflele mes heeJeve yeveeDees~ lees peªj meye heeflele "njs keÌ³eeWefkeÀ jeJeCe keÀe jep³e nw,
heeb®e efJekeÀej meJe&J³eeheer nQ~ Ssmes veneR efkeÀ mele³egie ceW Yeer 5 efJekeÀej meJe&J³eehekeÀ nQ~ veneR, GvekeÀes lees keÀne peelee nw mechetCe&
efvee|JekeÀejer ogefve³ee~ ³en nw mechetCe& efJekeÀejer ogefve³ee~ Yeejle mechetCe& efvee|JekeÀejer Lee ö ³en Yetue ie³es nQ~ ceefvojeW ceW peekeÀj
osJeleeDeeW keÀer Ghecee Yeer keÀjles nQ efkeÀ Deehe meJe&iegCe mechevve, mechetCe& efvee|JekeÀejer nes~ ³eneB mechetCe& efJekeÀejer nQ, FmeefueS yeehe keÀes
yegueeles nQ~ yeehe DeekeÀj mechetCe& efJekeÀeefj³eeW keÀes MejCe ceW uesles nQ~ MejCeeieefle nesleer nw vee~ DeYeer meye efjHeÌ³egpeer nQ lees hegkeÀejles nQ~
Deelcee hegkeÀejleer nw yeehe keÀes ö yeeyee, nce Deelcee³eW efyeukegÀue efJekeÀejer yeve ieF& nQ, Deehe DeekeÀj efvee|JekeÀejer yeveeDees~ SkeÀ-oes
keÀes ceejles jnles nQ, FmeefueS FvneW keÀes [sefJeue Yeer keÀne peelee nw~ Yeejle [erìer Jeu[& Lee ö ceveg<³e ³en veneR peeveles~ yejesyej
Yeejle osJeer-osJeleeDeeW keÀer Yetefce Leer, Jen jep³e keÀjles Les~ hejvleg DeeOeekeÀuhe mes cee³ee ves Oeerjs-Oeerjs keÀjkesÀ efyeukegÀue ner heeflele
yevee efo³ee nw FmeefueS keÀnles nQ Deye nce heefleleeW keÀes DeekeÀj MejCe uees~ Deye legceves DeekeÀj hejceefhelee hejceelcee keÀer ieeso ueer nw
ö YeefJe<³e osJeer-osJelee yeveves kesÀ efueS~ ³en nw F&éejer³e iee@[ HeÀeojueer efceMeve, heeflele keÀes heeJeve DeLeJee keÀebìeW keÀes HetÀue yeveeves
keÀer efceMeve nw~ ye®®eeW keÀe OevOee ner nw hejceefhelee hejceelcee keÀer cele hej keÀebìeW keÀes HetÀue yeveevee, veke&ÀJeeefme³eeW keÀes mJeie&Jeemeer
yeveevee~ legce keÀnles nes Dees iee@[ HeÀeoj, lees peªj legce GvekeÀes peeveles nes vee~ efHeÀj Ssmes keÀn ve mekeWÀ efkeÀ hejceelcee keÀneB nw!
Dejs, Deelcee yeesueleer nw Dees iee[ HeÀeoj~ Deelcee³eW hegkeÀejleer nQ hejceelcee keÀes, Jen Fve DeebKeeW mes osKeves ceW veneR Deelee~ Deelcee
Yeer osKeves ceW veneR Deeleer~ ³en lees mecePe keÀer yeele nw vee~ Deelcee p³eesefle mJeªhe nw~ hejceefhelee hejceelcee keÀe Yeer Jener ªhe nw~ yeehe
keÀnles nQ legce Deelcee SkeÀ ®eesuee íesæ[ otmeje uesleer nes~ legce Deelcee DeefJeveeMeer nes, Mejerj efJeveeMeer nw~ Deelcee Mejerj íesæ[leer
nw~ keÀnWies nceeje yeehe cej ie³ee, hejvleg Deelcee cejleer veneR~ Deelcee keÀes yegueeles nQ~ ³en legce DeYeer mecePeles nes~ yeekeÀer meejer
ogefve³ee kesÀ ceveg<³e cee$e yeehe keÀes efyeukegÀue veneR peeveles nQ FmeefueS Deeheme ceW efkeÀlevee ueæ[les-Peieæ[les jnles nQ~ DeYeer cetmeueeW mes helee
veneR keÌ³ee keÀjWies! FvneW keÀes keÀne peelee nw [sefJeume~ yeeyee keÀnles nQ ceQ keÀesF& Ssmeer me=efä Leesæ[sner j®elee ntB~ yeeyee lees mJeie& j®eles
nQ~ mJeie& keÀe ceeefuekeÀ yeveeles nQ~ lees peªj yeehe keÀes Deevee heæ[s vee~ yeehe keÀnles nQ ö ye®®es, ceQ Dee³ee ntB, pees heeflele-og:Keer nes
ie³es nQ, GvekeÀes meoe megKeer yeveeves~ JeneB keÀesF& Ssmes veneR keÀnWies - heeflele-heeJeve DeeDees ³ee Dees iee@[ HeÀeoj jnce keÀjes~ Ssmes keÀYeer
yegueeles veneR nQ keÌ³eeWefkeÀ nQ ner megKeer~ og:Ke ceW meYeer ³eeo keÀjles nQ~ Deelcee ner ³eeo keÀjleer nw~ Mejerj kesÀ meeLe megKe-og:Ke neslee
nw~ Mejerj veneR nw lees Deelcee megKe-og:Ke mes v³eejer nw~ yeehe keÀnles nQ ceQ FveceW ÒeJesMe keÀj FvekeÀe veece ye´ïee jKelee ntB~ keÀF& lees
De®íer jerefle mecePe uesles nQ, keÀF& veneR mecePeles nQ, lees mecePee peelee nw ö ³en heeJeve ogefve³ee ceW ®eueves uee³ekeÀ veneR nQ FmeefueS
Þeercele hej veneR ®eueles nQ~ ³en nw ner Deemegjer jeJeCe mecÒeoe³e~ jeJeCe keÀes nj Je<e& peueeles nQ vee~ ³en efveMeeveer nw~ nj Je<e& jeKeer
Yeer yebOeJeeles nQ keÌ³eeWekf eÀ heefJe$e veneR jnles~ jeKeer yebOeJeeles nQ efHeÀj DeheefJe$e yeve heæ[les nQ FmeefueS Je<e&-Je<e& jeKeer yebOeJeeles nQ~ jeKeer
nw heefJe$elee keÀer efveMeeveer~ efJekeÀeefj³eeW keÀes jeKeer Yespe osles nQ efkeÀ Òeefle%ee keÀjes nce heefJe$e jnWies~ heefJe$e yeveves mes 21 pevce jep³e-
Yeei³e hee³eWies~
yeeyee keÀnles nQ ö ceQ ner DeekeÀj legce meyekeÀes hetp³e yeveelee ntB~ DeYeer legce hegpeejer nes~ osJeleeDeeW keÀer, ef"keÌkeÀj-efYeÊej keÀer hetpee
keÀjles OekeÌkesÀ Keeles jnles nes~ ceQ legcekeÀes Fve OekeÌkeÀeW mes ígæ[eS hetp³e mees ue#ceer-veeje³eCe yeveelee ntB~ legce ³eneB Dee³es ner nes vej
mes veeje³eCe yeveves kesÀ efueS~ DeeOeekeÀuhe cee³ee mes heerefæ[le nes DeYeer legceves DeekeÀj MejCe ueer nw hejceefhelee hejceelcee keÀer~ ceccee ves
1/3
Yeer ueer nw~ Fme yeeyee ves Yeer MejCe ueer nw efMeJeyeeyee keÀer~ GvekeÀes lees Dehevee Mejerj nw veneR~ GvekeÀe veece ner nw efMeJe~ efMeJeyeeyee
keÀe veece keÀYeer yeouelee veneR nw~ ceveg<³e Deelcee keÀe veece yeouelee jnlee nw~ 84 veece efceueles nQ~ Fve yeeleeW keÀes ceveg<³e veneR
peeveles~ 84 pevce Yeer keÀnles nQ hejvleg 84 pevce keÀewve uesles nQ, ³en keÀesF& veneR peeveles~ YeejleJeemeer, pees osJeer-osJelee³eW Les, Jener
84 pevce uesles nQ~ ³en nw yesno keÀe [êcee~ Fmes ceveg<³e keÀes ner lees peevevee nw~ legce peeveles nes iee@[ HeÀeoj mJeie& keÀe j®eef³elee nw
lees peªj mJeie& keÀe Jemee& efceuevee ®eeefnS~ Yeejle mJeie& Lee~ Jen Jemee& efHeÀj cee³ee jeJeCe ves íerve efue³ee~ Deye efHeÀj cee³ee hej peerle
heeveer nw~ cee³ee peerles peiele peerle~ jeJeCe mes nej KeeF& lees [seJf eue yeves, Deye [erìer (osJelee) yevevee nw~ keÀebìs keÀes keÀueer, keÀueer keÀes
efHeÀj HetÀue yeveevee nw~ cee³ee keÀe letHeÀeve Deeves mes keÀefue³eeb Jee HetÀue Peæ[ peeles nQ~ ceele-efhelee keÀe yevekeÀj efHeÀj ]HeÀejkeÀleer os osles
nQ~ ³en mecePeves keÀer yeele nw vee~ DebiesDeKejs (efleefLe-leejerKe meefnle) ÒetHeÀ oskeÀj mecePee³ee peelee nw ö ³en ceveg<³e me=efä keÀe Guìe
Peeæ[ nw, yeerpe Thej ceW nw, leye lees Dees iee@[ HeÀeoj keÀn ³eeo keÀjles nQ vee~ ³en vee@uespe yeæ[er Yeejer nw mecePeves keÀer~ legce ye®®es
mecePeles nes meye DeelceeDeeW keÀe pees yeehe nw GvekeÀes ner ³eeo keÀjles nQ~ nce yeóme& nQ~ meyekeÀes yeehe mes Jemee& efceuevee ®eeefnS~ GvekeÀes
yeójng[ keÀne peelee nw~ legce nes YeeF&-YeeF&, Jemee& efceuevee nw yeehe mes~ yeehe meyekeÀes megKe, Meeefvle keÀe Jemee& osles nQ~ yeehe DeekeÀj
ìer®ej ªhe mes heæ{eles nQ efHeÀj meleiegª yeve meeLe ues peeles nQ~ mele SkeÀ ner iee@[ HeÀeoj keÀes keÀne peelee nw~ GvekeÀe ³en nw melemebie~
mele keÀe mebie leejs~ DeYeer efJeveeMe nesvee nw~ meyekeÀes MeeefvleOeece, megKeOeece peevee nw~ keÀnles nQ veF&³ee cesjer heej ueieeDees, nce
efJe<e³e meeiej ceW [tyes ngS nQ~ lees yeehe keÀes Deevee heæ[s ö MeeefvleOeece megKeOeece ues peeves~ DeeOeekeÀuhe nw megKeOeece, DeeOeekeÀuhe nw
og:KeOeece~ ³en Yeejle efyeukegÀue ner heeflele, Yeesieer nes ie³ee nw~ ³eesieer veneR keÀnWies~ mele³egie-$eslee keÀes keÀne peelee nw ³eesieséej keÀe
jep³e~ Þeerke=À<Ce keÀes ³eesieséej keÀnles nQ~ F&éej kesÀ meeLe ³eesie ueieekeÀj heo heevee nw~ mees legce hee jns nes~ yeehe efkeÀlevee De®íer jerefle
mecePeeles nQ~ mecePeeves Jeeuee nw %eeve keÀe meeiej~ ceveg<³e %eeve meeiej veneR neslee~ ³en (yeeyee) Deheves keÀes %eeve meeiej veneR keÀnles~
legce DeYeer ceemìj %eeve meeiej yeve jns nes~ %eeve meeiej mes meeje %eeve nhe keÀj uesles nes~ pewmes ìer®ej Üeje yewefjmìjer keÀe vee@uespe
mìt[svìdme nhe keÀj uesles nQ efHeÀj yewefjmìj yeve peeles nQ~ legce meejs %eeve meeiej keÀes nhe keÀj uesles nes~ meeje %eeve Dee pee³esiee leye
efHeÀj legce ÒeeueyOe hee ueWies~ yeehe efveJee&CeOeece ®eues pee³eWies~ legce ye®®es vecyejJeej heg©<eeLe& Devegmeej Jemee& ues uesles nes~ Fme vee@uespe mes
legce mees osJeer-osJelee meoe megKeer yeve peeles nes~ DeYeer legce F&éej keÀer MejCe ceW Deeles nes~ yeeyee legcekeÀes 21 pevce cee³ee kesÀ yebOeve mes
ígæ[e uesles nQ~ yeehe efkeÀlevee menpe keÀj mecePeeles nQ~ heejmeyegef× yeveves Jeeues pees neWies Jener yeveWies~
legce mecePeles nes nce yeeyee mes keÀuhe-keÀuhe Jemee& uesles nQ~ cee³ee íerve uesleer nw efHeÀj ceQ DeekeÀj legcekeÀes megKe-Meeefvle keÀe Jemee& oslee
ntB~ jeJeCe og:Ke keÀe Jemee& osles nQ, jece megKe keÀe Jemee& osles nQ~ efkeÀlevee pevce, efkeÀlevee mece³e og:Ke Deewj megKe keÀe Jemee& efceuelee
nw ö Jen Yeer meye legcekeÀes yeleueeles nQ~ yeehe keÀnles nQ ö efmeHe&À cegPe yeehe keÀes ³eeo keÀjes~ ceQ Deelcee hejceefhelee hejceelcee keÀe ye®®ee
ntB~ yeme, yeehe keÀes ³eeo keÀjles jnes lees legcnejs efJekeÀce& efJeveeMe nes pee³eWies~ legce efJekeÀcee&peerle jepee yeve pee³eWies~ efJekeÀcee&peerle jepee
keÀe mebJele SkeÀ mes Megª ngDee efHeÀj efJe¬eÀce mebJele 2500 Je<e& yeeo Megª neslee nw~ efJekeÀcee&peerle Deewj efJe¬eÀce, YeejleJeeefme³eeW kesÀ
oes mebJele nQ~ efJe¬eÀce keÀe mebJele meYeer peeveles nQ, efJekeÀcee&peerle keÀe mebJele Yetue ie³es nQ~ ³en nw heæ{eF&~
osKees, cegjueer Yeer efkeÀlevee ì^sJeue (³ee$ee) keÀjleer nw~ veneR lees ieeshe-ieeefhe³eeW keÀes cegjueer kewÀmes hengB®es? ìshme Yeer peeleer nQ~ meye mesvìme&
ìshe megveles jnWies~ ³en cegjueer nw Jev[jHegÀue~ FmekesÀ efueS ner iee³eve nw efkeÀ ieesefhe³eeb leæ[HeÀleer Leer~ yeehe keÀnles nQ ceQ lees Deelee ner
ntB heeflele ogefve³ee ceW~ mele³egie ceW osJeleeDeeW keÀes Deheej megKe nw~ Flevee megKe keÀesF& hee ve mekesÀ~ nerjs-peJeenjeW kesÀ cenue ceW jnles nQ~
³eneB lees meesvee efkeÀlevee cenbiee nw~ JeneB lees legce meesves keÀer F&ìeW kesÀ cenue yevee³eWies~ efHeÀj GveceW nerjeW keÀer peæ[le nesleer nw~ yeehe ye®®eeW
keÀes keÌ³ee mes keÌ³ee yevee osles nQ! efmeHe&À heefJe$e jnves keÀer Òeefle%ee keÀjveer nw~ ¬eÀesOe keÀe Yetle veneR nesvee ®eeefnS~ mecePee peelee nw FveceW
Yetle keÀer ÒeJesMelee nw, FvekeÀes efkeÀveejs keÀj oes~ yengle nQ efpevekeÀe DeYeer lekeÀ ceesn veä veneR neslee nw~ pewmes yevojer keÀe ceesn neslee
nw vee, Ssmes ye®®eeW Deeefo ceW ceesn DeìkeÀ peelee nw~ yevoj ceW meyemes peemleer efJekeÀej nesles nQ~ legcekeÀes Deye yevoj mes ceefvoj uee³ekeÀ
yevee jns nQ~
j#eeyevOeve keÀe je]pe Yeer mecePee³ee nw~ jeKeer yeebOeves keÀer yeele veneR nw~ ³en yeehe mes Òeefle%ee keÀer peeleer nw~ ceer"s yeeyee, yesno kesÀ
yeeyee DeeOeekeÀuhe, nce YekeÌleeW ves DeehekeÀes ³eeo efkeÀ³ee nw~ Deye Deehe Dee³es nes yewkegÀC" keÀe ceeefuekeÀ yeveeves, FmeefueS nce DeehekesÀ
2/3
ceooieej yeveles nQ~ nce Òeefle%ee keÀjles nQ efkeÀ keÀYeer DeheefJe$e veneR yeveWies~ heefJe$e yeve Yeejle keÀes heefJe$e yevee³eWies~ efkeÀleveer menpe yeele
nw! De®íe!
ceer"s-ceer"s efmekeÀerueOes ye®®eeW Òeefle ceele-efhelee yeeheoeoe keÀe ³eeo-h³eej Deewj ieg[cee@e\veie~ ªneveer yeehe keÀer ªneveer ye®®eeW keÀes
vecemles~
1) Þeercele hej heeflele ceveg<³eeW keÀes heeJeve osJelee yeveeves keÀer mesJee keÀjveer nw~ yeehe keÀe hetje-hetje ceooieej yevevee
nw~
2) %eeve meeiej keÀe meeje %eeve nhe keÀjvee nw~ yeehe keÀer ³eeo mes efJekeÀceeX keÀes oiOe keÀj efJekeÀcee&peerle yevevee nw~
Jejoeve:- keÀesF& Yeer [d³egìer yepeeles ngS mJe³eb keÀes mesJeeOeejer mecePe mesJee keÀjves Jeeues [yeue HeÀue kesÀ DeefOekeÀejer
YeJe
keÀesF& Yeer keÀe³e& keÀjles, oHeÌlej ceW peeles ³ee efyepevesme keÀjles - meoe mce=efle jns efkeÀ mesJee kesÀ efueS ³en [d³egìer
yepee jns nQ~ mesJee kesÀ efveefceÊe ³en keÀj jne ntB - lees mesJee DeehekesÀ heeme mJele: Dee³esieer Deewj efpeleveer mesJee
keÀjWies Gleveer KegMeer yeæ{leer pee³esieer~ YeefJe<³e lees pecee nesiee ner uesefkeÀve Òel³e#eHeÀue KegMeer efceuesieer~ lees [yeue
HeÀue kesÀ DeefOekeÀejer yeve pee³eWies~ ³eeo Deewj mesJee ceW yegef× efyepeer nesieer lees meoe ner HeÀue Keeles jnWies~
mueesieve:- pees meoe KegMeneue jnles nQ Jen mJeb³e keÀes Deewj meJe& keÀes efÒe³e ueieles nQ~
Fme ceeme keÀer meYeer cegjefue³eeB (F&éejer³e ceneJeekeÌ³e) efvejekeÀej hejceelcee efMeJe ves ye´ïee cegKekeÀceue mes Deheves ye´ïeeJelmeeW
DeLee&led ye´ïeekegÀceej SJeb ye´ïeekegÀceeefj³eeW kesÀ meccegKe 18-1-1969 mes henues G®®eejCe keÀer Leer~ ³en kesÀJeue ye´ïeekegÀceejer]pe
keÀer DeefOeke=Àle ìer®ej yenveeW Üeje efve³eefcele yeerkesÀ efJeÐeee|Le³eeW keÀes megveeves kesÀ efueS nQ~
3/3
``ceer"s ye®®es ö Dece=leJesues G" ces[erìsMeve ceW yew"es, efJe®eej keÀjes ö ceQ Deelcee ntB, nceeje yeeyee yeeieJeeve
nw, Jener efKeJew³ee nw, ceQ GmekeÀer mevleeve ntB, ceeefuekeÀ yeve %eeve jlveeW keÀe efmecejCe keÀjes''
ÒeÍe>>:- efkeÀme SkeÀ yeele keÀe cenlJe ogefve³ee ceW Yeer nw lees yeehe kesÀ heeme Yeer nw?
GÊej:- oeve keÀe~ legce ye®®eeW keÀes jnceefoue yeve meyekesÀ Thej lejme Keevee nw~ meyekeÀes DeefJeveeMeer %eeve jlveeW keÀe
oeve osvee nw~ oeefve³eeW keÀer yengle ceefncee nesleer nw~ DeæKeyeej ceW Yeer GvekeÀe veece efvekeÀuelee nw~ lees legcnW Yeer
meyekeÀes oeve keÀjvee nw DeLee&led ces[erìsMeve efmeKeueevee nw~
ieerle:- cegPekeÀes meneje osves Jeeues........
Deesced Meeefvle~ meneje GvekeÀes efo³ee peelee nw pees [tyeles nQ, GvekeÀes heej keÀjves kesÀ efue³es meneje osles nQ keÌ³eeWefkeÀ efKeJew³ee veece lees
YeejleJeemeer peeveles nQ~ efKeJew³ee keÀe keÀece nw [tyeves Jeeues keÀes ye®eevee~ ye®®es peeveles nQ ö YeejleJeeefme³eeW keÀe yesæ[e [tyee ngDee nw~
nj yeele YeejleJeeefme³eeW kesÀ efue³es ner nw~ Deewj keÀesF& KeC[ kesÀ efue³es veneR keÀnWies~ ³en Yeer legce mecePeles nes~ mel³e veeje³eCe keÀer
keÀLee DeLeJee DecejveeLe keÀer keÀLee Yeer ³eneB nesleer nw~ legce peyeefkeÀ megyen keÀes ces[erìsMeve ceW yew"les nes lees efkeÀmekeÀes ³eeo keÀjles
nes? YeefkeÌle ceeie& ceW lees keÀesF& efkeÀmekeÀes, keÀesF& efkeÀmekeÀes ³eeo keÀjles nQ~ Gve meyekeÀer meeOevee nw De³eLeeLe&~ efmeKeueeves Jeeuee
efKeJew³ee Jee yeeieJeeve lees keÀesF& nw veneR~ iegª ueesie Yeer ces[erìsMeve efmeKeueeles nQ efkeÀ Ssmes-Ssmes keÀjes~ yengle Òe³elve keÀjles nQ ³eeo ceW
jnves kesÀ efue³es~ ³eesie meeOevee keÀne peelee nw~ Jen lees ceveg<³e, ceveg<³e keÀes keÀjeles nQ~ DeYeer legce peeveles nes Fme yeieer®es keÀe ceeueer
DeLeJee ceeefuekeÀ nw hejceefhelee hejceelcee~ keÀebìeW kesÀ pebieue keÀe ceeefuekeÀ nw jeJeCe~ cee³ee jeJeCe keÀebìeW keÀe pebieue yeveeleer nw~ ³en
legcnejer yeeleW Yeer keÀesF&-keÀesF& peeveles nQ~ Yetue peeles nQ~ cee³ee Yeguee osleer nw~ ces[erìsMeve ceW yew"ves ceW Yeer cee³ee yeæ[e efJeIve [eueleer
nw~ ces[erìsMeve kewÀmes keÀjes ö ³en Yeer yeehe efmeKeueeles nQ~ legce lees keÀce&³eesieer nes~ efove ceW lees keÀce& keÀjvee ner nw~ GmekesÀ efue³es keÀesF&
yebOeve veneR nw~ efove ceW keÀYeer Yeer ces[erìsMeve veneR nesleer nw~ efove ceW lees Keevee-heervee, Kesuevee-ketÀovee, OevOeeOeesjer keÀjvee neslee nw~
GmeceW ³eeo Leesæ[s-ner jn mekeÀleer nw~ keÀnles lees yengle nQ efkeÀ nce meeje efove ³eeo ceW jnles nQ hejvleg nw lees yeæ[e cegefMkeÀue~ yeeyee
DevegYeJe yeleueeles nQ~ Dece=leJesues keÀe mece³e meleesiegCeer neslee nw, Gme mece³e ³eeo keÀjvee menpe nw~ Dece=leJesues keÀe ìeFce meyemes
De®íe nw~ efove ceW lees ueHeÀæ[s jnles nQ~ neB, keÀce& keÀjles mece³e ³eeo mLeeF& jn mekeÀleer lees nw yengle De®íe~ hejvleg yeeyee Dehevee
DevegYeJe yeleueeles nQ ö ceQ keÀesefMeMe keÀjlee ntB yeeyee keÀer ³eeo ceW jn legcemes yeele keÀªB~ Devoj ³en veMee jnlee nw ö ceQ mJe³eb yeehe
(Òepeeefhelee ye´ïee) ye®®eeW mes yeele keÀjlee ntB~ ceQ mJe³eb ceveg<³e me=efä keÀe yeehe ntB ö Ssmee mecePeves mes veMee ®eæ{lee nw~ yeekeÀer ceQ Deelcee
ntB, hejceefhelee hejceelcee yeehe keÀes ³eeo keÀj yeele keÀªB, Jen ³eeo yeæ[e cegefMkeÀue jnleer nw~ yeeyee Dehevee DevegYeJe yeleueeles nQ vee~
yeehe efmeKeueeles Yeer nQ~ ³en lees peeveles nQ nce yeeieJeeve nQ~ yeeieJeeve lees peªj yeieer®ee ner yevee³eWies~ keÀebìeW keÀes Leesæ[s-ner yevee³eWies~
ceeueer keÀebìeW keÀe yeerpe Leesæ[s-ner ueiee³eWies~ ceeueer ncesMee yeeieJeeve nesles nQ, HetÀue ueieeles nQ~ lees yeeyee Yeer HetÀue ueieeles nQ~ HeÀejsmì
yeveeves Jeeueer nw cee³ee~ GvekeÀer cele hej ®eueves mes ceveg<³e keÀebìs yeve peeles nQ~ ³en lees %eeve efceuee nw ö yeeyee yeeieJeeve nw, efKeJew³ee
nw, jnceefoue Yeer nw, yeerpeªhe Yeer nw~ jele keÀes peye yew"les nQ lees K³eeue ®euelee nw ö ³en efkeÀlevee yeæ[e yeieer®ee nw! henues efkeÀlevee
íesìe Lee! lees ³eesie kesÀ meeLe-meeLe %eeve Yeer ®eeefnS~ ceveg<³eeW kesÀ heeme %eeve lees kegÀí Yeer veneR nw~ DeveskeÀ ÒekeÀej kesÀ ³eesie ueieeles nQ~
efkeÀmeer ve efkeÀmeer keÀer ³eeo ceW yew"les neWies~ %eeve keÀer yeele ner veneR~ keÀeueer ceeB keÀer ³eeo ceW yew"s neWies lees efmeHe&À keÀeueer keÀer MekeÌue ner
meeceves Dee³esieer~ peieocyee keÀes ³eeo keÀjles jnWies~ Jen nw YeefkeÌle ceeie&~ ve yeehe keÀer ³eeo, ve Jemex keÀer ³eeo jnleer nw~ YeefkeÌle yengle
lejerkesÀ mes keÀjles nQ~ ceeuee HesÀjles nQ~ keÀesF& lees ieghle HesÀjles nQ~ nceejer Yeer nw ieghle ceeuee~ lees ³en jmce-efjJeepe YeefkeÌle ceeie& ceW
efkeÀleveer ®eueeles nQ~ yeeyee keÀes íesìsheve keÀe DevegYeJe nw~ pewmes yeehe HesÀjles Les, nce Yeer GvekeÀes osKe SkeÀ keÀes"jer ceW yew" ceeuee HesÀjles
Les~ jece-jece keÀnles Les~ yeme, %eeve kegÀí Yeer veneR~ DeYeer legce ye®®eeW ceW lees %eeve nw~ Dece=leJesues Fme ces[erìsMeve ceW yew"ves keÀer
Deeole heæ[ pee³es lees yeæ[e cepee Dee³esiee~ yeeyee Dehevee DevegYeJe yeleueeles nQ~ %eeve ceW Yeer jceCe keÀjles jnles nQ~ efkeÀlevee yeæ[e
yeieer®ee nw~ henues íesìe Lee~ yeerpe Yeer ³eeo Dee³ee, yeieer®ee Yeer ³eeo Dee³ee~ kewÀmes yeieer®ee yevelee nw ö yeeyee ceW Yeer ³en %eeve nw,
nceejs ceW Yeer ³en %eeve nw~ meeje Peeæ[ yegef× ceW Dee peelee nw~ Devoj ®euelee jnlee nw, FmekeÀes ces[erìsMeve keÀne peelee nw~ yeehe keÀer
Yeer KegMeer, %eeve keÀer Yeer KegMeer jnleer nw~ oesveeW ®eerpeW ³eeo Deeleer nQ~ Jen lelJe %eeveer Ssmes ces[erìsMeve ceW veneR yew"les nQ~ GvekeÀes lees
1/3
peªj lelJe ner ³eeo Dee³esiee~ yeme, lelJe ceW ueerve nes peevee nw~ j®eef³elee Deewj j®evee keÀe lees GvneW keÀes helee ner veneR nw~ lees GvneW
keÀer Deewj legce ye®®eeW keÀer yeele Deewj nw~
yeeyee yeerpeªhe nw ö ncekeÀes ³en vee@uespe nw~ jele keÀes yew"ves mes De®ís-De®ís K³eeueele Dee³eWies~ mecePe mekeÀles nQ YeefkeÌle ceeie& ceW
keÌ³ee-keÌ³ee keÀjles Les~ efkeÀleves n"³eesie Deeefo efmeKeueeles nQ~ DeYeer lees mecePe efceueer nw yeehe keÀes ³eeo keÀjves mes GvekeÀer meejer j®evee
(Peeæ[) ³eeo Dee peeleer nw~ nce 84 pevceeW keÀe ®e¬eÀ ueieekeÀj Dee³es nQ~ DeYeer nce peeles nQ Jeeefheme~ ³en [êcee keÀe ®e¬eÀ efHeÀjlee
jnlee nw~ %eeve Oeve keÀes Yeer ³eeo keÀjles, Oeve osves Jeeues keÀes Yeer ³eeo keÀjles nQ~ efpelevee ³eeo ceW jnWies Glevee DeJemLee heefjhekeÌJe
nesleer pee³esieer~ legce efkeÀmekeÀes Yeer mecePee mekeÀles nes ö ces[erìsMeve ceW nce kewÀmes yew"les nQ~ ceveg<³eeW keÀes lees DeveskeÀ ÒekeÀej keÀer cele
efceueleer nw ö HeÀueeves keÀes ³eeo keÀjes~ ³eneB nce meye SkeÀ cele hej nQ, SkeÀ keÀer ner ³eeo ceW jnles nQ~ íesìs, yeæ[s, yetæ{s ö meyekeÀes
SkeÀ ner cele efceueleer nw~ ces[erìsMeve ceW lees yew"vee neslee nw vee~ nce Deelcee mees hejceelcee lees nes veneR mekeÀles~ Deelcee keÀnleer nw ö
nceves 84 pevce hetjs efkeÀ³es, Deye Jeeefheme peevee nw~ hejceelcee Ssmes keÀnWies keÌ³ee? Jen lees hegvepe&vce ceW Deeles veneR nQ~ legcnejs heeme peye
keÀesF& Dee³es lees Gmes neue ceW ues DeeDees~ keÀesF& De®ís-De®ís Deeoceer Deeles nQ, osKees, mecePeves keÀer ®eenvee nw lees ³eneB ues DeeDees,
GvnW mecePeeDees efkeÀ nce kewÀmes ces[erìsMeve keÀjles nQ~ jele ceW Yeer cesef[ìsMeve keÀjles nQ, efove ceW Yeer keÀjles nQ~ nce ³eeo keÀjles nQ
SkeÀ yeehe keÀes~ yeehe keÀe ]HeÀjceeve nw ö cegPes ³eeo keÀjes Deewj j®evee kesÀ ®e¬eÀ keÀes ³eeo keÀjes~ 84 pevce Yeer iee³es peeles nQ~ peªj
henues-henues osJeer-osJelee³eW Les~ GvneW kesÀ ner 84 pevce Yeer iee³es peeles nQ~ ³en ®e¬eÀ keÀe je]pe De®íer jerefle mecePeevee heæ[s~ ncekeÀes
yeehe Deewj GvekeÀer j®evee keÀe ³en ®e¬eÀ ³eeo jnlee nw~ yeehe keÀer ³eeo Deewj j®evee kesÀ Deeefo-ceO³e-Devle keÀe %eeve yegef× ceW nw~ nce
meyekeÀer SkeÀ ner cele nw~ nce nQ Þeercele hej~ Jen heeflele-heeJeve yeehe ner DeekeÀj yesno mJeie& keÀe Jemee& osles nQ~ lees yeehe keÀes peªj
³eeo keÀjvee heæ[s vee~ yeehe Üeje ner nce Jemee& heeles nQ~ efHeÀj efiejles nQ, Devle ceW heeflele yeve peeles nQ~ yeehe j®eef³elee lees j®evee keÀer ner
vee@uespe oWies~ iee@[ HeÀeoj F]pe vee@uespeHegÀue, heeflele-heeJeve~ lees peªj heeflele ogefve³ee ceW DeekeÀj heeJeve yevee³eWies vee~ Ssmes legce keÀesF&
keÀes yew" mecePee³eWies lees ÒeYeeefJele neWies~ yeesuees, efmeHe&À De®íe-De®íe keÀnkeÀj veneR peeDees, ³en lees ÒewefkeÌìkeÀue ceW ueevee nw~ pevce-
pevceevlej keÀe efmej hej yeesPee yengle nw~ FmeceW ìeFce ueielee nw~
legcekeÀes mecePeevee nw ö yeeyee Dee³ee ngDee nw, ceewle meeceves nw, ie]HeÀuele keÀjWies lees Jemee& hee veneR mekeWÀies~ MegYe keÀe³e& ceW osjer veneR
keÀjvee ®eeefnS~ Deye meerKekeÀj peeDees~ Fme ces[erìsMeve ceW yew"ves mes legcekeÀes veMee De®íe ®eæ{siee~ DeYeer yeehe keÀes ³eeo keÀjes~
legcneje yeehe lees nw vee~ YeefkeÌle ceeie& ceW pevce-pevceevlej ³eeo keÀjles Dee³es nes~ ueewefkeÀkeÀ yeehe lees nj pevce ceW yeouelee nw efHeÀj Yeer
legce efvejekeÀej yeehe keÀes peªj ³eeo keÀjles nes keÌ³eeWefkeÀ Jen nw DeefJeveeMeer yeehe~ efJeveeMeer (ueewekf eÀkeÀ) yeehe mes efJeveeMeer Jemee& efceuelee
nw~ DeefJeveeMeer yeehe mes DeefJeveeMeer Jemee& efceuelee nw~ nce SkeÀ Þeer Þeer keÀer Þeercele mes Þesÿ yeveles nQ~ Deeefo meveeleve lees osJeer-osJelee
Oece& ner nw~ Gvemes efHeÀj Deewj efyejeojer efvekeÀueleer nQ~ mebv³eeefme³eeW keÀe nw jpeesÒeOeeve mebv³eeme~ ³en nw meleesÒeOeeve mebv³eeme~ ³en nw
ner jepe³eesie~
Yeejle keÀe cegK³e Meeðe nw ieerlee~ lees ces[erìsMeve kesÀ efue³es ³en mecePeevee nw ö yeehe ncekeÀes Ssmes ces[erìsMeve efmeKeueeles nQ~ YeieJeeved
keÀYeer ceveg<³e keÀes veneR keÀn mekeÀles~ YeieJeeved lees meyekeÀe SkeÀ nesvee ®eeefn³es vee~ Jener heeflele-heeJeve nw, Jener nsefJeveueer iee@[ HeÀeoj
nw Deewj Deeles Yeer Yeejle ceW nQ~ GvekeÀe YeefkeÌle ceeie& ceW efkeÀlevee yeæ[e ceefvoj yevee ngDee nw~ Gme Þeer Þeer keÀer cele mes ner nce Þesÿ
yeveles nQ~ Fve yeeleeW keÀes yew" mecePees~ yeehe Deewj j®evee kesÀ Deeefo-ceO³e-Devle keÀes peevees~ ³en Deewj keÀesF& veneR peeveles~ mele³egie
keÀer Dee³eg ner Fleveer yeleueeles nQ~ henues Peeæ[ ve³ee neslee nw lees GmekeÀes mJeie& keÀnWies~ efHeÀj Jen peæ[peæ[erYetle nes peelee nw~ DeYeer
³en meejer ogefve³ee veke&À nw~ Iej-Iej lees keÌ³ee meejer ogefve³ee ner veke&À nw~ ³en nw ner keÀebìeW keÀe pebieue~ SkeÀ-oes keÀes keÀebìe ner
ueieeles jnles nQ~ yeehe DeekeÀj efHeÀj iee[&ve Dee@HeÀ Deuueen yeveeles nQ~ yeehe DeekeÀj yeefnMle mLeeheve keÀjles nQ~ legce peeveles nes HetÀueeW
keÀe yeieer®ee efkeÀmekeÀes Deewj keÀebìeW keÀe pebieue efkeÀmekeÀes keÀne peelee nw~ legce owJeer HetÀue yeve jns nes~ lees ef®evleve ®euelee jnvee
®eeefnS~ yeeyee ceW Yeer ³en vee@uespe nw~ ye®®eeW ceW Yeer ³en vee@uespe nw~ Ssmes-Ssmes K³eeueele ®eueeves mes jele keÀes yeæ[e cepee Dee³esiee,
Ssmes-Ssmes mecePee³eW~ efye®eejs kegÀí veneR peeveles nQ FmeefueS Deheves keÀes lejme heæ[lee nw~ Dees iee@[ HeÀeoj keÀnles nQ~ hejvleg yeehe keÀes
Deewj GvekeÀer j®evee keÀes peeveles veneR nQ~ nce Yeer Deye Deuueen kesÀ ye®®es yeves nQ~ mecePeeves keÀe Yeer yeæ[e veMee ®eeefnS~ DeefJeveeMeer
2/3
%eeve jlve nQ lees efHeÀj oeve keÀjvee ®eeefnS~ oeveer keÀer yengle-yengle ceefncee keÀjles nQ~ DeæKeyeej ceW Yeer heæ[lee nw~ efjueerpeme
ceeFv[s[ ner oeve keÀjles nQ~ legce lees nes ner efjueerpeme ceeFv[s[~ oeve ner veneR keÀjWies lees efceuesiee keÌ³ee? oeve lees peªj osvee nw~
%eeve oeve osvee lees Deefle menpe nw~ yeeyee yeleueeles nQ ö nce Ssmes ces[erìsMeve ceW yew"les nQ, Fme ogefve³ee keÀe ®e¬eÀ Ssmes efHeÀjlee nw~
henues SkeÀ Oece& Lee~ heerís ³en Oece& efvekeÀues nQ~ ³en meye efyejeoefj³eeb nQ~ ³en yeeleW legce ye®®eeW keÀer yegef× ceW yew"veer ®eeefnS~ ceveg<³eeW
keÀes ³eesie keÀe yengle MeewkeÀ jnlee nw~ yeesuees, nceeje ces[erìsMeve ®euekeÀj osKees~ efjueerpeme ceeFv[s[ pees nesles nQ Jen ces[erìsMeve
neue osKekeÀj KegMe nesles nQ~ efjueerpeme ceeFv[s[ ceveg<³e keÀYeer heehe veneR keÀjles~ legcnejs heeme mecePeeves keÀer hJeeFvìdme lees yengle nQ~
hejvleg ye®®es vecyejJeej nQ~ keÀesF& keÀer yegef× keÀe leeuee ner veneR Keguelee nw~ yeehe keÀes ³eeo veneR keÀjles lees leeuee Keguesiee kewÀmes? nw
yengle menpe yeele~ mecePeevee nw nce ³eeo ceW kewÀmes yew"les nQ~ ceveg<³eeW keÀes lees helee veneR efkeÀ nce efkeÀmekeÀes ³eeo keÀjles nQ! ncekeÀes
efmeKeueeves Jeeuee mJe³eb efvejekeÀej hejceefhelee hejceelcee nw pees meyekeÀe yeehe nw~ Jen heeflele-heeJeve iee@[ HeÀeoj ncekeÀes jepe³eesie
efmeKeueeles nQ~ Deye legce meerKees, ve meerKees~ nce meyekeÀer lees SkeÀ ner cele nw~ Þeer Þeer mes nce cele ues jns nQ~ ³en nw Sce Dee@ypeskeÌì~
pewmes yeehe vee@uespeHegÀue, Jewmes ye®®es~ ceveg<³e mes osJelee SkeÀ ner yeehe yeveeles nQ~ Ssmes-Ssmes efJe®eej keÀjves mes jele keÀes Yeer yengle cepee
Dee³esiee~ De®íe!
ceer"s-ceer"s efmekeÀerueOes ye®®eeW Òeefle ceele-efhelee yeeheoeoe keÀe ³eeo-h³eej Deewj ieg[ceee\veie~ ªneveer yeehe keÀer ªneveer ye®®eeW keÀes
vecemles~
OeejCee kesÀ efue³es cegK³e meej:-
1) Dece=leJesues G" ³eeo ceW yew" %eeve keÀe jceCe keÀjvee nw~ %eeve Oeve keÀes Yeer ³eeo keÀjvee nw lees %eeve oelee keÀes
Yeer ³eeo keÀjvee nw~
2) F&éejer³e veMes ceW jnkeÀj mesJee keÀjveer nw~ meyekeÀes ces[erìsMeve keÀjves keÀer menpe efJeefOe mecePeeveer nw~ SkeÀcele
neskeÀj jnvee nw~
Jejoeve:- ªneveer Òemevvelee kesÀ Jee³eye´sMeve Üeje meJe& keÀes Meeefvle Deewj MeefkeÌle keÀer DevegYetefle keÀjeves Jeeues meJe&
Òeeefhle mJeªhe YeJe
pees hejceelce Òeeefhle³eeW mes mechevve, meJe& Òeeefhle mJeªhe ye®®es nQ, GvekesÀ ®esnjs Üeje ªneveer Òemevvelee kesÀ Jee³eyeśMeve
Dev³e DeelceeDeeW lekeÀ hengb®eles nQ Deewj Jes Yeer Meeefvle Deewj MeefkeÌle keÀer DevegYetefle keÀjles nQ~ pewmes HeÀueoe³ekeÀ
Je=#e Deheves Meerleuelee keÀer íe³ee ceW ceeveJe keÀes Meerleuelee keÀe DevegYeJe keÀjelee nw Deewj ceeveJe Òemevve nes peelee
nw, Ssmes DeehekeÀer Òemevvelee kesÀ Jee³eye´sMeve Deheves Òeeefhle³eeW keÀer íe³ee Üeje leve-ceve kesÀ Meeefvle Deewj MeefkeÌle
keÀer DevegYetefle keÀjeles nQ~
mueesieve:- pees mce=efle mJeªhe jnles nQ GvnW keÀesF& Yeer heefjefmLeefle Kesue DevegYeJe nesleer nw~
3/3
``ceer"s ye®®es ö ³eeo keÀer ³ee$ee ceW ìeFce osles jnes lees efJekeÀce& efJeveeMe nesles pee³eWies, meyemes cecelJe efceì
pee³esiee, yeehe kesÀ ieues keÀe nej yeve pee³eWies''
ÒeÍe>>:- iee@[ HeÀeoj Üeje legce ye®®es efkeÀve oes MeyoeW keÀer heæ{eF& heæ{les nes? Gve oes MeyoeW ceW keÀewve-mee je]pe mecee³ee
ngDee nw?
GÊej:- iee@[ HeÀeoj legcnW Flevee ner heæ{elee efkeÀ ö ns Deelcee³eW, `Mejerj keÀe Yeeve íesæ[es' Deewj `cegPes ³eeo keÀjes'
ö ³en oes MeyoeW keÀer heæ{eF& FmeerefueS heæ{eF& peeleer nw keÌ³eeWefkeÀ Deye legcnW Fme hegjeveer ogefve³ee ceW hegjeveer Keeue
veneR uesveer nw~ legcnW veF& ogefve³ee ceW peevee nw~ ceQ legcnW meeLe ues ®eueves Dee³ee ntB FmeefueS osn meefnle meye kegÀí
Yetueles peeDees~
ieerle:- legcneR nes ceelee, efhelee legcneR nes........
Deesced Meeefvle~ ye®®es meeefueûeece peeveles nQ efkeÀ keÀesF& ceveg<³e Üeje nce Meeðe veneR megveles nQ~ FmekeÀes melemebie veneR keÀne peelee nw,
heæ{eF& keÀne peelee nw~ Deiej ceveg<³eeW mes hetíe peeS lees keÀnWies efkeÀ nce melemebie ceW peeles nQ Jee keÀnWies efkeÀ nce keÀe@uespe ceW peeles nQ~
³en lees peeveles nes melemebie ceW meeOet, mevle, efJeÜeve Deeefo megveeves Jeeues neWies~ mketÀue ceW Yeer ceveg<³e ìer®ej, ÒeesHesÀmej Deeefo neWies, ³eneB
ceveg<³e veneR nQ~ ³en nw yesno keÀe ªneveer yeehe, efpemekeÀes keÀne peelee nw ö lJecesJe ceelee½e efhelee..... ³en ceefncee osJeleeDeeW keÀer
Yeer veneR, ye´ïee, efJe<Ceg, MebkeÀj keÀer Yeer veneR~ ³en ceefncee nw efvejekeÀej hejceefhelee hejceelcee keÀer~ Deye ye®®es peeveles nQ efkeÀ
efvejekeÀej hejceefhelee hejceelcee ³en Mejerj OeejCe keÀj heeì& yepee jns nQ~ efmeJeeS Fme efvejekeÀej hejceefhelee hejceelcee kesÀ keÀesF& Yeer
ye´ïeekegÀceej-kegÀceeefj³eeW keÀes heæ{e veneR mekeÀles~ ye´ïee keÀes Yeer %eeve meeiej veneR keÀnWies~ FmekeÀes Òepeeefhelee keÀnWies, %eeve meeiej SkeÀ
ner efvejekeÀej hejceefhelee hejceelcee keÀes keÀne peelee nw~ Jener heefleleeW keÀes heeJeve yeveeves Jeeuee nw keÌ³eeWefkeÀ %eeve meeiej mes ner meoddieefle
nesleer nw~ ³en nw veF& yeele~ ieerlee ceW Þeerke=À<Ce keÀe veece [eueves mes KeC[ve keÀj efo³ee nw~ Deye ceveg<³eeW keÀes kewÀmes helee heæ[s efkeÀ
vee@uespeHegÀue hejceefhelee hejceelcee DeekeÀj vee@uespe osles nQ~ ³en ceveg<³e Yetue peeles nQ~ Ssmes veneR efkeÀ Meeðe Deeefo Üehej kesÀ Deeefo ceW
ner yeveles nQ~ veneR, mecePee³ee peelee nw henues yeehe keÀe ef®e$e, ceefvoj Deeefo yeveles nQ, efpememes YeefkeÌle Megª nesleer nw~ YeefkeÌle Yeer yengle
mece³e hejceelcee keÀer nesveer ®eeefnS keÌ³eeWefkeÀ Tb®e les Tb®e Jen nw~ GvekeÀer hetpee henues Megª nesleer nw~ hetpee uee³ekeÀ nw ner SkeÀ
efMeJe~ Ssmes veneR efkeÀ ye´ïee, efJe<Ceg, MebkeÀj Jee peiele Decyee, peiele efhelee hetpee kesÀ efueS uee³ekeÀ nQ~ Fve meyekeÀes hetp³e yeveeves Jeeuee
SkeÀ ner yeehe nw~ GvekeÀer YeefkeÌle Yeer peªj DeefOekeÀ nesieer~ ³en (ye´ïee) lees kegÀí veneR~ FveceW hejceefhelee hejceelcee ve Dee³es lees
FvekeÀer hetpee keÌ³ee nesieer? meyekeÀe meoddieefle oelee SkeÀ ner yeehe nw~ ³en efJe®eej meeiej cebLeve keÀjvee neslee nw~ YeefkeÌle kewÀmes Megª
nesieer? efMeJeyeeyee lees efJe®eej meeiej cebLeve veneR keÀjles~ ye®®eeW keÀes efJe®eej meeiej cebLeve keÀjvee nw~ mejmJeleer, pees ye´ïee keÀer cegKe
JebMeeJeueer nw, GvekeÀes Yeer efJe®eej meeiej cebLeve keÀjvee nw~ Tb®e les Tb®e nw SkeÀ, Deiej Jen ve Dee³es lees ogefve³ee keÀes heeflele mes heeJeve
keÀewve yevee³es? meye ceveg<³e cee$e heeflele nQ~ Deye efMeJeyeeyee ve Dee³es lees mJeie& keÀe Jemee& keÀewve osJes? efve½e³eyegef× veneR nQ lees efJepe³e
ceeuee ceW efhejes ve mekeWÀ~ mehetle ye®®es meowJe ieues keÀe nej yeveles nQ~ yeehe Yeer KegMe nesles nQ ö ³en ye®®ee yeæ[e mehetle Dee%eekeÀejer nw~
yengle ceeB-yeehe nesles nQ efpevekeÀes 12-14 ye®®es Yeer nesles nQ, efpeveceW keÀesF& keÀhetle, keÀesF& mehetle Yeer nesles nQ~ heeflele-heeJeve yeehe kesÀ
efmeJeeS heefleleeW keÀe G×ej keÀesF& keÀj veneR mekeÀles nQ~ legce peeveles nes efkeÀ iebiee veoer hej Yeer iebiee keÀe ceefvoj nw~ lees mecePeevee
®eeefnS efkeÀ ³en iebiee efHeÀj keÀewve nw? keÌ³ee ³en keÀesF& MeefkeÌle nw, efpememes heeflele mes heeJeve yeveles nQ Jee heeveer mes heeJeve yeveles nQ? yeehe
keÀnles nQ efkeÀ iebiee heeflele-heeJeveer veneR~ efmeJeeS ³eesie kesÀ keÀesF& Yeer heeJeve yeve veneR mekeÀles, FmeefueS legcnW keÀesF& iebiee mveeve veneR
keÀjvee nw~ ³eesie keÀe DeLe& nw ³eeo~ yegef× keÀe ³eesie ueieevee nw~ Jen lees yengle ³eesie Deemeve Deeefo ueieeles nQ~ DeveskeÀ ÒekeÀej kesÀ
n"³eesie keÀjles nQ, GvekeÀes ³eesie veneR keÀne peelee nw~ ceelee³eW-Deyeuee³eW n"³eesie keÀes keÌ³ee peeveW?
ceveg<³e mketÀue ceW heæ{les nQ, GmeceW OekeÌkesÀ Keeves keÀer keÀesF& yeele veneR jnleer nw~ keÀesF& ve keÀesF& Fcleneve heeme keÀjles nQ~ peeveles nQ ³en
Fcleneve heeme keÀjkesÀ ³en yeveWies~ ³eneB Yeer legce peeveles nes ö ³en Yeer Fcleneve nw, iee@[ HeÀeoj heæ{eles nQ~ Jen nw heeflele-heeJeve~
legcnejer nw iee@[ HeÀeojueer mìt[svì ueeFHeÀ~ yeehe heeflele mes heeJeve kewÀmes yeveeles nQ? keÀnles nQ ö ns Deelcee³eW, Fme Mejerj keÀe Yeeve
1/3
íesæ[es~ Fme hegjeves Mejerj keÀes íesæ[vee nw~ henues-henues legcneje Mejerj ieesje Lee, Deye DeeFjve Spe[ nes ie³ee nw~ DeYeer legcekeÀes
veF& Keeue lees ³eneB uesveer veneR nw keÌ³eeWefkeÀ ³eneB lees 5 lelJe ner leceesÒeOeeve nQ~ DeYeer ceQ legce ye®®eeW keÀes Deheves meeLe ues peeTbiee~
keÀuhe henues Yeer ues ie³ee Lee~ ceQ keÀeueeW keÀe keÀeue ntB~ meyekeÀes Jeeefheme ues peeTbiee~ efHeÀj legcekeÀes Decejhegjer ceW Yespe otBiee~ ³en nw
ce=l³egueeskeÀ, íer-íer ogefve³ee, FmeefueS mebiece³egie keÀes 100 Je<e& ®eeefnS~ Deewj lees nj SkeÀ ³egie 1250 meeue keÀe neslee nw~ Fme
efheíeæ[er kesÀ mebiece³egie keÀer Dee³eg yengle íesìer nw~ pewmes yeéïeCeeW keÀer ®eesìer íesìer nesleer nw Jewmes mebiece³egie keÀer Dee³eg Yeer íesìer nw~
efHeÀj ³en ogefve³ee æKelce nes pee³esieer, lees ve³es cekeÀeve Deeefo yeveeves Megª keÀjWies~ GmeceW henues Þeerke=À<Ce Deelee nw~ Jen MeewkeÀerve nw
cenue Deeefo yeveJeeves keÀe~ keÀesF& lees yengle MeewkeÀerve Lee vee efpemeves meesceveeLe keÀe ceefvoj yeveJee³ee~ efyejuee Yeer MeewkeÀerve nw, kewÀmee
De®íe ceefvoj yevee³ee nw! vecyejJeve ceW hetp³e nw efMeJeyeeyee, efHeÀj YeefkeÌle ceeie& ceW Yeer henues meesceveeLe keÀe ceefvoj yevelee nw~ mees Yeer
kegÀí mece³e yeeo ceW yevelee nesiee~ efHeÀj hetpee Megª nesieer~ DeYeer lees nw Ieesj DeefvOe³eeje~ jele hetjer nes efHeÀj efove Deelee nw~
yeehe keÀnles nQ ceQ jele Deewj efove kesÀ yeer®e ceW Deelee ntB~ ceneYeejer ueæ[eF& Yeer nw~ efueKee ngDee nw efkeÀ ³eeoJeeW kesÀ hesì mes Jen ®eerpeW
efvekeÀueer efpememes meejs kegÀue keÀe efJeveeMe ngDee~ legce osKe jns nes yejesyej efJeveeMe kesÀ efueS lew³eejer keÀj jns nQ~ mecePeles nQ keÀesF&
ÒesjkeÀ nQ~ oesveeW ves efJeveeMe kesÀ efueS yeecyme yeveekeÀj jKes nQ~ Dee]HeÀleW Yeer Deeveer nQ~ legce lees ÒewefkeÌìkeÀue ceW osKe jns nes ö mLeehevee
Yeer nes jner nw, efJeveeMe Yeer meeceves Keæ[e nw~ mecePees, keÀesF& ves efJeveeMe veneR osKee nw, De®íe, JewkegÀC" lees osKeles nQ vee~ De®íer
lejn heæ{keÀj yeehe mes hetje yesno keÀe Jemee& uesvee nw~ legcekeÀes meekeÀej veneR heæ{eles nQ~ MeeðeeW Deeefo keÀer yeele veneR nw~ ³en lees %eeve
meeiej mJe³eb heæ{eles nQ~ legce Deheves keÀes osner mecePe yeehe keÀes ³eeo keÀjles nes~ YeieJeevegJee®e ö Deheves ye®®eeW Òeefle keÀnles nQ ceQ legce
ye®®eeW kesÀ meccegKe neslee ntB~ pees cesjs ye®®es yeveles nQ GveceW mes keÀesF& meewlesues nQ, keÀesF& ceelesues nQ~ ceelesues ye®®eeW keÀes ner Jemex keÀe nkeÀ
nw~ mebMe³e yegef× keÀes meewlesuee keÀne peelee nw~ GvekeÀes Jemee& veneR efceue mekeÀlee~ Jen efHeÀj heg©<eeLe& Devegmeej Òepee ceW ®eues peeles nQ~
ceelesues jepeeF& ceW Dee peeles nQ~ Jen yeehe keÀes h³eej keÀjles nQ, yeehe GvekeÀes h³eej keÀjles nQ~ ieeles Yeer nQ vee legce hej yeefuenej
peeTbiee, Jeejer peeTbiee~ yeehe keÀnles nQ cegPes ³eeo keÀjWies lees ceQ legcekeÀes ceoo otBiee~ efncceles ceoe&, ceoos Kegoe~ Deewj meyemes
yegef×³eesie leesæ[ SkeÀ mes peesæ[vee nw~ legce keÀnles nes nce yeeyee kesÀ nQ~ ³en meye kegÀí yeeyee keÀe nw~ yeeyee keÀes nce keÀKeheve osles nQ
Deewj yeoues ceW mJeie& kesÀ yesno keÀer yeeoMeener keÀe Jemee& uesles nQ~ Fme hegjeveer osn mes nceeje cecelJe veneR nw~ ³en lees leceesÒeOeeve jesieer
Mejerj nw~ nceejs heeme Deewj keÌ³ee nw? ceveg<³e cejles nQ, meye kegÀí ítì peelee nw~ efHeÀj GvekeÀe meye kegÀí keÀjveerIeesj keÀes efo³ee
peelee nw~ nce meye kegÀí DeehekeÀes osles nQ~ cecelJe efceìeves kesÀ efueS nce efvejvlej yeeyee keÀes ³eeo keÀjves keÀe heg©<eeLe& keÀjles nQ~ cee³ee
efHeÀj efJeIve [eueleer nw FmeefueS Oeerjs-Oeerjs efpelevee cesjer ³eeo ceW ìeFce osles jnWies lees efJekeÀce& efJeveeMe neWies~ Jener cesjs ieues keÀe nej
yeveWies~ efkeÀlevee menpe mecePeeles nQ~ yeehe mecePeeles nQ ³en jLe Yeer [êcee Devegmeej cesje cegkeÀjj efkeÀ³ee ngDee nw~ Deewj efkeÀmeer ceW ceQ
Dee Yeer veneR mekeÀlee ntB~ legce Yeer keÀnles nes ö yeeyee, keÀuhe henues Yeer nce Deehemes Fme ner cekeÀeve ceW, Fmeer [^sme ceW efceues Les Deewj
Deehemes Jemee& efue³ee Lee~ lees efkeÀlevee menpe nw~
yeehe keÀnles nQ efkeÀ efmeHe&À cegPes ³eeo keÀjes Deewj keÀesF& Yeer lejHeÀ yegef× ve pee³es~ ³eeo jKevee ö DevlekeÀeue pees heg$e efmecejs, Deiej
efkeÀmeer keÀes Yeer ³eeo efkeÀ³ee lees efHeÀj JeneB pevce uesvee heæ[siee~ keÀneB Yeer cecelJe veneR jnvee ®eeefnS~ DevlekeÀeue pees ðeer efmecejs.....
yeehe Deeles nQ heefleleeW keÀes heeJeve yeveeves, GvekeÀer efkeÀleveer ceefncee keÀjles nQ~ SkeÀesDebkeÀej..... GvekeÀe SkeÀ ner veece nw~ GvekeÀes
otmeje Mejerj efceuelee ner veneR nw, pees veece yeoueer nes~ legce lees 84 pevce uesles nes lees veece Yeer 84 heæ[les nQ~ yeehe keÀer ceefncee ceW
ieeles nQ efveYe&³e, efveJezj, DekeÀeuecetle&...... Jener keÀeueeW keÀe keÀeue nw, GvnW keÀeue Kee veneR mekeÀlee~ ceQ meYeer keÀes cegefkeÌleOeece ceW ues
peeTbiee~ efveJezj, cesje keÀesF& mes Jewj veneR nw~ DekeÀeuecetle&, Depeesefve, ceQ pevce-cejCe ceW veneR Deelee ntB~ GvekeÀer efkeÀleveer ceefncee
ieeles nQ~ iee³ee Yeer peelee nw og:Ke nlee&, megKe keÀlee&..... keÀefue³egie kesÀ og:Ke njles nQ~ mele³egie kesÀ megKe osles nQ~ ye®®es peeveles nQ
Yeejle ceW mele³egie ceW peerJevecegefkeÌle Leer~ yeekeÀer meYeer Deelcee³eW MeeefvleOeece ceW Leer, ³eeo heæ[lee nw vee~ lees peªj yeehe peye mebiece hej
Dee³es, leye meYeer keÀes MeeefvleOeece ues pee³es Deewj legcekeÀes efHeÀj megKeOeece Yespe os~ efkeÀleveer menpe yeele nw~ hejvleg cee³ee Ssmeer nw pees
³eneB mes yeenj ie³ee lees Yetue pee³eWies~ pewmes ieYe& pesue ceW Oece&jepe kesÀ Üeje legcekeÀes mepee efoueelee ntB, $eeefn-$eeefn keÀjles nes efkeÀ nce
cee]HeÀer ceebieles nQ efHeÀj Ssmes heehe veneR keÀjWies~ yeenj efvekeÀueves mes efHeÀj Yeer heehe keÀjves ueie heæ[les nQ~ ³en nw ner cee³ee keÀe jep³e~
2/3
mele³egie-$eslee ceW cee³ee nesleer veneR~ JeneB lees megKe ner megKe jnlee nw~ DeYeer legce heæ{ jns nes~ FmeceW Iejyeej íesæ[ves keÀer yeele veneR~
yeehe keÀnles nQ ö osn meefnle meye kegÀí Yetue peeDees~ legcneje ³en yesno keÀe mebv³eeme nw~ Gve mebv³eeefme³eeW keÀe nw no keÀe mebv³eeme~
pebieue ceW peekeÀj efHeÀj ueewì Deeles nQ Menj ceW~ veece efkeÀleves yeæ[s-yeæ[s jKeJeeles nQ~ yeehe keÀnles nQ ceQ efkeÀlevee menpe mecePeelee ntB~
yegefæ{³ee³eW efkeÀleveer nQ, keÀnleer nQ ncekeÀes OeejCee veneR nesleer~ De®íe, ³en lees peeveleer nes efkeÀ hejceelcee heæ{eles nQ? Jen keÀnles nQ
efmeHe&À cegPes ³eeo keÀjes~ FmeceW lees keÀesF& lekeÀueer]HeÀ veneR nw~ DeYeer nceves 84 keÀe ®e¬eÀ hetje efkeÀ³ee nw~ ³en ngDee mJeoMe&ve ®e¬eÀ~
Deelcee keÀes ®e¬eÀ keÀe oMe&ve neslee nw~ ³eneB ner efvejesieer keÀe³ee yeveleer nw~ ®e¬eÀ keÀes peeveves mes legce Tb®e heo hee³eWies FmeefueS yeeyee
keÀnles nQ efkeÀ mJeoMe&ve ®e¬eÀOeejer yevees~ efkeÀlevee menpe mecePeeles nQ! menpe ³eeo, menpe me=efä ®e¬eÀ, keÀesF& lekeÀueer]HeÀ veneR~ ³en
nw me®®eer keÀceeF&~ yeekeÀer Oeve ceeue lees meye æKelce nes peevee nw, meye ítì peelee nw~ meeiej keÀes GLeue Keeveer nw~ vew®egjue
kewÀuesefceìerpe Yeer Deeveer nw~ Yeejle me®eKeC[ Lee, Deewj keÀesF& Yeer KeC[ veneR Lee~ Yeejle nw efMeJeyeeyee keÀer pevce Yetefce~ yeæ[s les yeæ[e
leerLe& nw~ Yeejle ceW ner meesceveeLe keÀe ceefvoj efkeÀlevee De®íe yevee ngDee nw! DeYeer lees {sj kesÀ {sj yeveeles nQ~
yeeyee keÀnles nQ efkeÀ Fme mece³e keÀer Meeoer hetjer yejyeeoer nw~ efMeJeyeeyee mes meieeF& hetjer Deeyeeoer nw~ efMeJeyeeyee meepeve Yeer nw, mJeie&
ceW Yespe osles nQ~ legce ³eneB Dee³es nes, peeveles nes nce ³eneB yejesyej vej mes veeje³eCe, veejer mes ue#ceer yeveWies~ Ssmes veneR efkeÀ heg©<e
peekeÀj heg©<e ner yeveWies~ yeoueles jnles nQ~ keÀesF& ®eesuee heg©<e keÀe, keÀesF& ðeer keÀe~ efHeÀj mele³egie mes $eslee kewÀmes yevelee nw ö Jen Yeer
mecePee³ee ie³ee nw~ DeYeer legce ye®®eeW keÀes vee@uespeHegÀue iee@[ HeÀeoj heæ{eles nQ~ ceveg<³e lees HeÀeoj, ìer®ej, meleiegª nes ve mekeWÀ~ HeÀeoj
Deewj ìer®ej nes mekeÀles nQ, iegª nes veneR mekeÀles nQ~ mees Yeer Jen efpemceeveer efJeÐee~ ³en yeeyee lees SkeÀoce mJeie& keÀe ceeefuekeÀ yeveeles
nQ~ keÀesF& Yeer yeele ve mecePees lees npeej yeej hetíes~ De®íe!
vecemles~
1) mehetle Dee%eekeÀejer yeve efJepe³e ceeuee ceW efhejesvee nw~ yeehe keÀes Dehevee keÀKeheve os, yeefuenej nes, meyemes cecelJe
efceìe osvee nw~
2) DeblekeÀeue ceW SkeÀ yeehe ner ³eeo jns GmekesÀ efueS Deewj meyemes yegef×³eesie leesæ[ efvejvlej yeehe keÀer ³eeo ceW jnves
keÀe heg©<eeLe& keÀjvee nw~
Jejoeve:- meJe& KepeeveeW keÀes mJe³eb ceW meceekeÀj, efoueefMekeÀmle-heve Jee F&<³ee& mes cegkeÌle jnves Jeeues meoe
Òemevveef®ele YeJe
yeeheoeoe ves meYeer ye®®eeW keÀes meceeve ªhe mes meye Kepeeves efo³es nQ uesefkeÀve keÀesF& Gve Òeeefhle³eeW keÀes mJe³eb ceW
mecee veneR mekeÀles Je mece³e hej keÀe³e& ceW ueieevee veneR Deelee lees meHeÀuelee efoKeeF& veneR osleer efHeÀj mJe³eb mes
efoueefMekeÀmle nes peeles nQ, mees®eles nQ Mee³eo cesje Yeei³e ner Ssmee nw~ GvnW efHeÀj otmejeW keÀer efJeMes<elee Jee Yeei³e
keÀes osKe F&<³ee& Glhevve nesleer nw~ Ssmes efoueefMekeÀmle nesves Jee F&<³ee& keÀjves Jeeues keÀYeer Òemevve veneR jn mekeÀles~
meoe Òemevve jnvee nw lees Fve oesveeW yeeleeW mes cegkeÌle jnes~
mueesieve:- mJeeLe& kesÀ efyevee me®®es efoue mes mesJee keÀjves Jeeues ner mJe®í Deelcee nQ~
3/3
``ceer"s uee[ues ye®®es ö yeehe Dee³es nQ legcnejs efueS mJeie& keÀer veF& ogefve³ee mLeeheve keÀjves, FmeefueS Fme
veke&À mes efoue ve ueieeDees, FvekeÀes Yetueles peeDees''
ÒeÍe>>:- jnceefoue yeehe legce ye®®eeW hej efkeÀme ªhe mes keÀewve-mee jnce keÀjles nQ?
GÊej:- yeeyee keÀnles nQ ö ceQ yeehe ªhe mes ceer"er mew¬eÀerve yeve legce ye®®eeW keÀes Flevee h³eej oslee ntB pees ogefve³ee ceW otmeje
keÀesF& Yeer os ve mekesÀ~ ceQ legcnW heefJe$e h³eej keÀer ogefve³ee keÀe ceeefuekeÀ yevee oslee ntB~ ìer®ej yeve legcnW Ssmeer heæ{eF&
heæ{elee ntB pees legce yeefnMle keÀer yeeryeer yeve peeles nes~ ³en heæ{eF& nw ceveg<³e mes osJelee yeveves keÀer~ ³en %eeve jlve
legcnW efJeée keÀe ceeefuekeÀ yevee osles nQ~
ieerle:- keÀewve nw ceelee, keÀewve nw efhelee........
Deesced Meeefvle~ ye®®eeW keÀes Deesced Meeefvle keÀe DeLe& mecePee³ee peelee nw~ Deesced keÀe DeLe& nw ö DeeF& Sce Deelcee, ceQ Deelcee
efvejekeÀej hejceelcee keÀer mevleeve ntB~ Mejerj keÀe HeÀeoj Jen nw, efpemeves pevce efo³ee nw~ GvekeÀes keÀne peelee nw Mejerj keÀes pevce osves
Jeeuee HeÀeoj Deewj efMeJeyeeyee nw DeelceeDeeW keÀe yeehe~ Jen lees nw ner nw~ {sj kesÀ {sj keÀjesæ[eW Deelcee³eW Deheveer efvejekeÀejer ogefve³ee
ceW jnleer nQ~ JeneB meowJe efvee|JekeÀejer ner nQ, efJekeÀejer lees hejceOeece ceW jn ve mekeWÀ~ henues lees ³en yeele hekeÌkeÀer keÀjveer heæ[sieer ö ceQ
Deelcee, cesje yeehe hejceelcee~ Deelcee kesÀ mecyevOeer meye YeeF&-YeeF& nQ~ Fme Mejerj kesÀ yeehe keÀes keÀne peelee nw ueewefkeÀkeÀ yeehe~
Deelcee kesÀ yeehe keÀes keÀne peelee nw heejueewefkeÀkeÀ yeehe~ pees meYeer keÀe SkeÀ ner nw~ hegkeÀejles Yeer nQ vee ö ``Dees iee@[ HeÀeoj, Dees
heeflele heeJeve, jnceefoue~'' ³en Deelcee ves hegkeÀeje yeehe keÀes~ Deelcee Fme Mejerj kesÀ meeLe og:Keer nw~ efHeÀj mele³egie ceW Deelcee keÀes
Mejerj kesÀ meeLe megKe nw, FmeefueS GmekeÀe veece ner nw megKeOeece, mJeie&~ ³en nw veke&À~ iee³ee Yeer peelee nw vee og:Ke ceW efmecejCe meye
keÀjW.... ³eeo keÀjles nQ heeflele-heeJeve keÀes~ mecePeles nQ ö heeflele-heeJeve yeehe Thej hejceOeece ceW jnlee nw~ iebiee keÀes heeflele-heeJeveer
veneR keÀnWies~ iebiee keÀes lees Fve DeebKeeW mes osKee peelee nw~ efvejekeÀej yeehe keÀes DeLeJee Deelcee keÀes veneR osKee pee mekeÀlee~ hejceefhelee
hejceelcee ÒeeCe oelee, pees efoJ³e ®e#eg efJeOeelee nw, GvekeÀes keÀne peelee nw Dees iee@[ HeÀeoj, ef¬eÀ³esìj~ De®íe, efHeÀj ceoj keÀneB mes
DeeF&? ceoj efyeiej yeehe me=efä keÀer j®evee kewÀmes j®eW? ceoj lees peªj ®eeefnS vee~ iee@[ HeÀeoj ceveg<³e me=efä keÀe j®eef³elee, Jen nw
meyekeÀe yeehe~ HeÀeoj nw lees ceoj Yeer peªj nesieer~ yeehe DeekeÀj mecePeeles nQ ceQ ntB ner efvejekeÀej~ ceQ peye DeeTb, Meeoer keÀªB leye
ye®®es neWies~ hejvleg Meeoer lees keÀjveer veneR nw~ ye®®es hewoe keÀjves nQ ö Meeoer efyeiej~ ye®®eeW keÀes ceQ S[ehì keÀjlee ntB~ mecePees keÀesF&
keÀes ðeer veneR nw, ®eenles nQ efkeÀ Deheveer efceueefkeÀ³ele efkeÀmekeÀes oskeÀj peeTb, efHeÀj Oece& kesÀ ye®®es yeveeles nQ, S[ehì keÀjles nQ lees ceeB-
yeehe oesveeW "njs vee~ lees yesno keÀe yeehe keÀnles nQ efkeÀ ceQ Yeer HeÀeoj ntB~ ceQ kewÀmes j®etB? mecePe keÀer yeele nw vee~ yeehe Kego DeekeÀj
mecePeeles nQ cegPes Mejerj lees ®eeefnS vee~ lees FvekeÀe DeeOeej ueslee ntB~ legce keÀnles nes nce F&éej keÀer mevleeve nQ~ F&éej keÀer mevleeve
lees meye nQ, hejvleg Fme mece³e yeehe meccegKe Dee³ee ngDee nw~ legce ye®®eeW keÀes ieeso ceW uesles nQ~ legce mecePeles nes nce yeeyee kesÀ ye®®es yeves
nQ~ yeehe nw mJeie& keÀe j®eef³elee~ mJeie& keÀe ceeefuekeÀ yeveeves kesÀ efueS jepe³eesie efmeKeueeles nQ~ Kego yew" yeleueeles nQ ö ceQ efvejekeÀej
iee@[ HeÀeoj ntB~ efvejekeÀej keÀes ceveg<³e me=efä keÀe j®eef³elee kewÀmes keÀn mekeÀles? lees ye®®eeW keÀes S[ehì keÀj GvneW keÀes ner yew"
mecePeeles nQ efkeÀ ceQ efMeJe efvejekeÀej ntB~ legce Yeer efvejekeÀej Deelcee³eW nes~ legce ieYe& pesue ceW Deeles nes, ceQ ieYe& pesue ceW veneR Deelee ntB~
legcnejs efueS nw DeeOee keÀuhe ieYe& cenue, DeeOee keÀuhe nw ieYe& pesue keÌ³eeWefkeÀ DeeOeekeÀuhe cee³ee jeJeCe heehe keÀjeleer nw~ mele³egie ceW
cee³ee nesleer veneR pees heeflele og:Keer yevee³es~ ceQ 21 pevceeW kesÀ efueS legcekeÀes mJeie& keÀe Jemee& oslee ntB~ veF& ogefve³ee mJeie& keÀes keÀne peelee
nw~ cekeÀeve Yeer hegjevee neslee nw lees hegjeves keÀes íesæ[ ve³es ceW peeles nQ~ ³en Yeer hegjeveer ogefve³ee nw vee~ Jen nw veF& ogefve³ee ieesu[ve Spe,
heeJeve ogevf e³ee~ lees yeehe keÀnles nQ ö uee[ues ye®®es, ceQ legcnejs efueS mJeie& mLeeheve keÀj jne ntB, legce efHeÀj veke&À mes efoue keÌ³eeW ueieeles
nes? Deye veke&À keÀes Yetue peeDees~ cegPe yeehe Deewj mJeie& keÀes ³eeo keÀjes, hegjeveer ogefve³ee keÀes Yetueles peeDees~ ³en nw yesno keÀe
mebv³eeme~ hegjeveer osn meefnle pees kegÀí Yeer osKeles nes, GvekeÀe Yeer cecelJe íesæ[es~ mecePees, nce meye kegÀí F&éej keÀes osles nQ~ ³en
Mejerj, Oeve, oewuele, ye®®es Deeefo meye æKelce nes peeves Jeeues nQ~ ³en Jener ceneYeejer ceneYeejle ueæ[eF& nw, efpemekesÀ Üeje cegefkeÌle-
peerJevecegefkeÌle kesÀ iesìdme Kegueves nQ~ njer keÀe Üej keÀnles nQ vee~ njer keÀne peelee nw Þeerke=À<Ce keÀes, GvekeÀe Üej nw yewkegÀC"~
yewkegÀC" kesÀ iesì yeehe DeekeÀj Keesueles nQ~ JeneB keÀesF& heeflele pee veneR mekeÀlee FmeefueS heeflele mes heeJeve yeveeles nQ, og:Ke mes efueyejsì
1/3
keÀjles nQ~ Deewj keÀesF& efueyejsì keÀj ve mekesÀ~ og:Ke nlee&, megKe keÀlee& yeehe ner nw~ yeehe keÀnles nQ ö ceQ legcekeÀes jepe³eesie efmeKeelee
ntB~ meoe kesÀ efueS megKe osves Dee³ee ntB~ ceQ legcnejs efueS yewkegÀC" nLesueer hej uee³ee ntB~ legce jepe³eesie meerKekeÀj ceveg<³e mes osJelee
yeveles nes~ yegef× Yeer keÀnleer nw efkeÀ yejesyej mecePe keÀer yeeleW nQ~ mecePees, ³en hegjeveer ogefve³ee nw efHeÀj ³en veF& yevesieer~ meJe&MeefkeÌleceeve
SkeÀ ner yeehe nw pees Deheveer MeefkeÌle mes mJeie& keÀe ceeefuekeÀ yeveeles nQ~ ®eenles Yeer nQ SkeÀ jep³e nes, Dee@ueceeFìer DeLee@efjìer jep³e
nes~ mees lees mele³egie-$eslee ceW Deìue, DeKeC[, megKe-Meeefvlece³e osJeer-osJeleeDeeW keÀer jepeOeeveer Leer, keÀesF& efJeIve veneR Lee~ GvekeÀes
DeÜwle jep³e keÀne peelee nw~ otmeje Oece& ner veneR, pees og:Keer yeveW~ DeYeer osKees Yeue ef¬eÀef½e³eve SkeÀ ner Oece& kesÀ nQ lees Yeer GvneW keÀer
Deeheme ceW yengle ueæ[eF& nesleer nw keÌ³eeWefkeÀ cee³ee keÀe jep³e nw~ mele³egie ceW cee³ee nesleer veneR~ DeYeer keÀnles nQ ö Dees iee@[ HeÀeoj
jnce keÀjes~ yeehe keÀnles nQ ö jnce lees meye hej keÀ©Biee~ meye ye®®eeW keÀes heeheeW mes cegkeÌle keÀjlee ntB DeLee&led heeflele ogefve³ee mes efueyejsì
keÀjlee ntB~ legce meye DeelceeDeeW keÀes ues peelee ntB efvejekeÀejer ogefve³ee ceW~ yeekeÀer Mejerj lees Yemce nes pee³eWies~ vew®egjue kewÀuesefceìerpe
ieeF& ngF& nw~ Deemeej Yeer osKe jns nes~ HewÀceve heæ[vee peªj nw~
Deye yeehe keÀnles nQ Fme íer-íer ogefve³ee mes cecelJe leesæ[es~ yesno keÀe yeehe nw mew¬eÀerve~ keÀnles nQ ceQ pees legcekeÀes h³eej keÀjlee ntB, mees
keÀesF& keÀj ve mekesÀ~ DeYeer legcekeÀes heefJe$e ogefve³ee keÀe ceeefuekeÀ yeveelee ntB~ jepeeF& kesÀ efueS legce heæ{ jns nes~ Sce Dee@ypeskeÌì yegef×
ceW nw~ ve³ee lees keÀesF& mecePe ve mekesÀ, peye lekeÀ efkeÀ keÀesF& yew" GvekeÀes mecePeeJes~ SkeÀ nHeÌlee yew" mecePeW efkeÀ ceveg<³e mes osJelee yevevee
nw FmeefueS yeehe keÀes peeotiej keÀne peelee nw~ %eeve jlveeW mes ceveg<³e keÀes osJelee yeveelee ntB~ GvekeÀes jlveeiej, meewoeiej, cegmeeef]HeÀj Yeer
keÀnles nQ~ legcekeÀes DeekeÀj mJeie& keÀer cenejeveer-cenejepee yeveeles nQ~ cegmeeef]HeÀj efkeÀlevee nmeerve nw! legce pees keÀesF& keÀece kesÀ veneR Les,
Deye legcekeÀes heæ{ekeÀj yeefnMle keÀer yeeryeer yeveelee ntB~ legce peeveles nes nce met³e&JebMeer-®evêJebMeer yeveves kesÀ efueS heæ{ jns nQ~ hejceelcee
heæ{eles nQ~ legce ³eneB keÌ³ee heæ{les nes? legce keÀnWies ceveg<³e mes osJelee yeveves kesÀ efueS heæ{ jns nQ keÌ³eeWefkeÀ ³en Deemegjer iegCeeW Jeeueer ceveg<³e
me=efä efJeveeMe nesves Jeeueer nw~ keÀnles Yeer nQ cegPe efveieg&Ce nejs ceW keÀesF& iegCe veener~ lees Jener jnceefoue yeehe yew"keÀj legcekeÀes heæ{eles nQ~
meYeer OeceeX Jeeues SkeÀ efvejekeÀej yeehe keÀes ner hejceelcee ceeveWies~ ceveg<³e Yeue iee@[ HeÀeoj keÀnles nQ hejvleg peeveles veneR efkeÀ Jen keÀewve
nw, keÀneB Deeles nQ? DeYeer legce peeveles nes Jen hegjeveer heeflele ogefve³ee ceW Deeles nQ keÌ³eeWefkeÀ heeJeve ogefve³ee mLeeheve keÀjles nQ~ hegjeveer
ogefve³ee keÀes veF& ogefve³ee yeveeles nQ~ veF& ogefve³ee ceW lees megKe ner megKe nw~ yeeyee keÀnles nQ veF& ogefve³ee mLeeheve keÀjves keÀuhe-keÀuhe cegPes
Deevee ner nw~ ³en lees yegef× mecePeleer nw efkeÀ jele kesÀ yeeo nw efove~ efHeÀj ®e¬eÀ ceW keÀefue³egie Deelee nw~ keÀefue³egie kesÀ yeeo efHeÀj
mele³egie peªj nesiee vee~ legce ye®®eeW keÀes keÀne ner peelee nw mJeoMe&ve ®e¬eÀOeejer~ Deelcee peeveleer nw ceQ 84 pevce kewÀmes uesleer ntB~
keÀesF& ceveg<³e, ceveg<³e keÀes meoddieefle os ve mekesÀ~ ceQ ner DeekeÀj mecePeelee ntB~ nce legcekeÀes heeJeve yeveeles nQ, ³eesieyeue mes legce efJeée hej
peerle heeles nes~ yeehe nw meJe&MeefkeÌleceeve~ yeehe mes legcekeÀes yesno keÀe Jemee& efceuelee nw~ DeekeÀeMe, he=LJeer, meeiej Deeefo meye legcneje nes
pee³esiee~ ³eneB lees osKees DeekeÀeMe hej Yeer no, heeveer hej Yeer no ueieer nw vee~ keÀnles nQ nceejs heeveer kesÀ Devoj legce veneR DeeDees~
legce lees JeneB meejs efJeée hej jep³e keÀjles nes vee~ mJeie& lees efHeÀj keÌ³ee! mJeie& keÀes Yetue veneR mekeÀles~ ceveg<³e peye cejles nw lees keÀnles
nQ mJeie&Jeemeer ngDee~ hejvleg mJeie& nw keÀneB? ]peªj veke&À nw vee~ ³en nw ner nsue~ meye ceveg<³e og:Keer nQ, meye heeflele nQ~ ³en jep³e
ner jeJeCe keÀe nw, efpemekeÀes peueeles jnles nQ hejvleg peuelee ner veneR nw~ jeJeCe keÀes SkeÀ meew HegÀì uecyee yeveeles nQ Deewj yeæ{eles jnles
nQ~ efove-Òeefleefove uecyee keÀjles jnles nQ hejvleg mecePeles veneR nQ~ ³en mecePe keÀer yeeleW nQ~
³eneB osKees cegjueer ®eueleer nw lees efHeÀj ìshe ceW Yejer peeleer nw keÌ³eeWefkeÀ ieesefhekeÀe³eW cegjueer efyeiej jn ve mekeWÀ~ lees ³en ÒeyevOe nw~ cegjueer
efyeiej lees leæ[HeÀles nQ keÌ³eeWefkeÀ ³en cegjueer nw peerJeve nerjs pewmee yeveeves Jeeueer~ ³eneB yeeyee heæ{eles nQ, pees cegjueer efHeÀj ueC[ve-
DecesefjkeÀe lekeÀ peeleer nw~ ye®®es megvekeÀj yengle KegMe nesles nQ~ iee³ee ngDee nw ieesefhekeÀe³eW cegjueer efyeiej jn veneR mekeÀleer Leer~ ³en
vee@uespe iee@[ HeÀeoj ner megveeles nQ~ cegK³e SkeÀ yeele mecePeeveer nw efkeÀ ³en nceeje yesno keÀe yeehe nw, Fvemes mJeie& keÀe Jemee& efceuelee
nw~ Deelcee keÀnleer nw cesje yeehe hejceelcee nw, Jen DeelceeDeeW keÀes heæ{e jns nQ~ Ssmee Deewj keÀesF& keÀn ve mekesÀ efkeÀ ceQ hejceelcee legce
DeelceeDeeW keÀes heæ{elee ntB~ Ssmes Yeer veneR keÀnWies efkeÀ ceQ hejce Deelcee vee@uespeHegÀue ntB~ legce ye®®eeW keÀes yengle De®íer jerefle mecePee³ee
peelee nw, hejvleg meyekeÀer yegef× SkeÀjme lees veneR nesleer nw~ keÀesF& keÀer meleesÒeOeeve yegef× nw, keÀesF& keÀer melees, jpees, lecees.... FmeceW
ìer®ej keÌ³ee keÀjWies? ìer®ej keÀnWies heæ{eF& hej hetje DeìsvMeve veneR osles Les~ iee@[ HeÀeoj nw vee@uespeHegÀue~ pewmes ìer®ej vee@uespeHegÀue nw,
2/3
mìt[svì keÀes heæ{eles nQ, Deehe meceeve yeveeles nQ, Jewmes Fme me=efä ®e¬eÀ keÀer vee@uespe iee@[ HeÀeoj kesÀ heeme ner nw, Deewj keÀesF& veneR
peeveles~ yeehe ner vee@uespe efmeKeueeS vee@uespeHegÀue yeveeles nQ~ yeehe nw vee@uespeHegÀue, meyemes Tb®e nw~ Tb®ee efpemekeÀe veece nw, Tb®ee "ebJe
nw~ ye´ïee-efJe<Ceg-MebkeÀj nw met#ceJeleveJeemeer~ Le[& ûesì ceW nQ ceveg<³e~ ceveg<³eeW ceW Yeer ûes[ nw~ mele³egie ceW ceveg<³eeW keÀer ûes[ yeæ[er Tb®eer
jnleer nw~ legce ieesu[ve Spe ceW peeles nes~ DeeFjve Spe Kelce nes pee³esiee~ ieesu[ve Spe nw lees efmeuJej Spe veneR, keÀe@hej Spe nw lees
DeeFjve Spe veneR~ ³en meye yeeleW yegef× ceW jKeveer nw, FmeefueS ef®e$e yeveJee³es nQ~ mele³egie ceW yengle Leesæ[s ceveg<³e nesles nQ~ keÀefue³egie
ceW lees {sj kesÀ {sj ceveg<³e nQ~ hetíles nQ ö yeeyee, efJeveeMe keÀye nesiee? efJeveeMe leye nesiee peye veeìkeÀ hetje nesiee, meye ®eues pee³eWies~
yeeyee nw cegefkeÌle peerJevecegefkeÌle keÀe ieeF[~ Jen jnles nQ hejceOeece ceW~ legce Yeer JeneB kesÀ jnves Jeeues nes, ³eneB Dee³es nes heeì& yepeeves~
yeehe keÀnles nQ ö ye®®es, legcnW cee³ee hej peerle heeveer nw~ FmeceW eEnmee keÀer keÀesF& yeele veneR nw~ mele³egie ceW eEnmee nesleer veneR~ JeneB nQ
ner mechetCe& efvee|JekeÀejer osJeer-osJelee³eW~ De®íe!
vecemles~
1) yegef× mes yesno keÀe mebv³eeme keÀjvee nw~ hegjeveer osn meefnle pees kegÀí Fve DeebKeeW mes efoKeeF& oslee nw Gvemes cecelJe
efvekeÀeue yeehe Deewj mJeie& keÀes ³eeo keÀjvee nw~
2) heæ{eF& keÀes De®íer jerefle OeejCe keÀj yegef× keÀes meleesÒeOeeve yeveevee nw~ cegjueer ner heæ{eF& nw~ cegjueer hej yengle-
yengle O³eeve osvee nw~
Jejoeve:- Yeei³e keÀer veF&-veF& mce=efle³eeW Üeje heg©<eeLe& ceW jceCeerkeÀlee keÀe DevegYeJe keÀjves Jeeues ceve og©mle YeJe
yeéïeCe peerJeve ceW ueemì pevce nesves kesÀ keÀejCe Mejerj mes ®eens efkeÀleves Yeer keÀcepeesj ³ee yeerceej nQ, uesefkeÀve
ceve meyekeÀe og©mle nw~ Gcebie-Glmeen mes Gæ[ves Jeeuee nw~ heeJejHegÀue ceve keÀer efveMeeveer nw - meskeÀC[ ceW peneB
®eens JeneB hengb®e peeS~ FmekesÀ efueS meoe Deheves Yeei³e kesÀ ieerle ieeles Gæ[les jnes~ Dece=leJesues mes Yeei³e keÀer
veF&-veF& yeeleW mce=efle ceW ueeDees~ keÀYeer efkeÀmeer Òeeefhle keÀes meeceves jKees, keÀYeer efkeÀmeer... lees heg©<eeLe& ceW jceCeerkeÀlee
Dee pee³esieer~ yeesj veneR neWies, veJeervelee keÀe DevegYeJe keÀjWies~
mueesieve:- Deeies heerís mees®e mecePekeÀj nj keÀce& keÀjes lees meHeÀuelee Òeehle nesleer jnsieer~
3/3
``ceer"s ye®®es ö legce DeYeer efìJeeìs hej Keæ[s nes, SkeÀ lejHeÀ nw og:KeOeece, otmejs lejHeÀ nw MeeefvleOeece Deewj
leermejs lejHeÀ nw megKeOeece, Deye pepe keÀjes nceW efkeÀOej peevee nw?''
ÒeÍe>>:- efkeÀme efve½e³e kesÀ DeeOeej hej legce ye®®es meoe ne|<ele jn mekeÀles nes?
GÊej:- meyemes henuee efve½e³e ®eeefnS efkeÀ nce efkeÀmekesÀ yeves nQ! yeehe keÀe yeveves ceW keÀesF& Jeso-Meeðe Deeefo hegmlekeWÀ heæ{ves
keÀer ojkeÀej veneR nw~ otmeje efve½e³e ®eeefnS efkeÀ nceeje kegÀue meyemes Þesÿ osJelee kegÀue nw ö Fme mce=efle mes
meeje ®e¬eÀ ³eeo Dee pee³esiee~ yeehe Deewj ®e¬eÀ keÀer mce=efle ceW jnves Jeeues meoe ne|<ele jnWies~
ieerle:- efkeÀmeer ves Dehevee yeveekesÀ cegPekeÀes........
Deesced Meeefvle~ legce ye®®eeW keÀes lees henues-henues KegMeer nesleer nw ö nce efkeÀmekesÀ yeves nQ! Ssmes veneR keÀnWies nce iegª kesÀ yeves nQ~
yevevee neslee nw yeehe keÀe~ Mejerj íesæ[keÀj Yeer efHeÀj yeehe keÀe yevevee neslee nw~ ³eneB Yeer yeehe keÀe yevevee nw~ Jeso-Meeðe Deeefo
efkeÀmekeÀer ojkeÀej veneR~ ye®®ee hewoe ngDee lees yeehe mecePeles nQ cesjer efceueefkeÀ³ele keÀe ³en ceeefuekeÀ nw~ mecyevOe keÀer yeele nw~ legce
ye®®es Yeer peeveles nes nce JeemleJe ceW henues Yeer heejueewefkeÀkeÀ yeehe efMeJeyeeyee kesÀ ye®®es nQ~ henues nce Deelcee nQ, heerís ncekeÀes Mejerj
efceuelee nw~ legcekeÀes Mejerj lees nw~ Deye legcekeÀes yesno keÀe yeehe efceuee nw~ Gmeves DeekeÀj Dehevee heefj®e³e efo³ee nw~ legce keÀnles nes
yeeyee nce DeehekesÀ nQ Deewj keÀesF& mebyebOe veneR~ yeehe kesÀ ye®®es yeves nes~ ³en keÀnles nQ ceQ keÀesF& iegª-ieesmeeF& veneR ntB~ yees[& hej Yeer
ye´ïeekegÀceej-kegÀceeefj³eeW keÀe veece efueKee ngDee nw lees peªj yeehe Yeer nesiee~ efueKeles nes nce ye´ïeekegÀceej-kegÀceeefj³eeb nQ~ ³en mebyebOe
ngDee vee~ ceeB yeehe keÀe mecyevOe ®eeefnS~ ieeles Yeer nQ legce ceele-efhelee nce yeeuekeÀ lesjs...... Deelcee keÀes pewmes Jen DeefJeveeMeer ³eeo
nw~ nce DeehekesÀ peye yeeuekeÀ yeveWies leye nce Jemee& ueWies~ DeYeer legce peeveles nes nce ceele-efhelee kesÀ yeves nQ~ nce efMeJeyeeyee kesÀ ye®®es
nQ lees peªj yeehe Deewj Jemee& ³eeo Deelee nw~ legcekeÀes keÀesF& hegmlekeÀ Deeefo veneR heæ{e³ee peelee, legcekeÀes efmeHe&À efve½e³e keÀje³ee peelee
nw~ yeehe kesÀ yeves nes lees Deye GvekeÀes ³eeo keÀjes~
yeehe keÀnles nQ cesjs keÀes ³eeo keÀjves mes legce Ssmee (ue#ceer-veeje³eCe) yeveWies~ efkeÀleveer menpe yeele nw~ efJeMeeueyegef× nesvee ®eeefnS vee~
Deewj lees kegÀí veneR mecePeeles nQ efmeHe&À Deheves kegÀue keÀer yeele ner yeleueeles nQ efkeÀ kewÀmes nce 84 kesÀ ®e¬eÀ ceW Deeles nQ~ yeekeÀer Jeso-
Meeðe Deeefo heæ{ves mes Yeer legcekeÀes ígæ[eles nQ~ yeehe keÀes ner ³eeo keÀjles jnvee nw~ ³en Yeer yegef× ceW nw efkeÀ me=efä ®e¬eÀ kewÀmes efHeÀjlee
nw? GmekesÀ Deeefo-ceO³e-Devle keÀes peeveves mes ner legce Tb®e les Tb®e yeveles nes~ mJeie& kesÀ ceeefuekeÀ yeveles nes~ legcekeÀes meowJe kesÀ efueS
ne|<elecegKe yeveelee ntB~ efkeÀleveer menpe yeele nw~ hejvleg efHeÀj Yeer Yetue peeles nes~ keÌ³ee keÀejCe nw? ceeB-yeehe keÀes keÀYeer ye®®es Yetueles
veneR nQ~ yeehe Deewj Jemex keÀes ³eeo keÀjes lees meowJe ne|<ele jnWies~ peye keÀesF& og:Ke neslee nw lees yeehe keÀes ner ³eeo keÀjles nQ~ peªj yeehe
ves megKe efo³ee nw~ keÀesF& og:Ke osles nQ lees keÀnles nQ ne³e yeeyee, ne³e YeieJeeved~ nj pevce ceW ne³e-ne³e keÀjles Dee³es nes~ Deye lees legce
ye®®eeW keÀes efyeukegÀue menpe mecePeeles nQ~ Yeue legce levo©mle ve Yeer nes, efkeÀleves Yeer yeerceej nes lees Yeer legce mee|Jeme keÀj mekeÀles nes~
pewmes yeerceejer ceW ceveg<³e keÀes keÀnles nQ jece-jece keÀnes~ legce Yeer yeerceejer ceW efHeÀj DeewjeW keÀes yeesuees ö efMeJeyeeyee keÀes ³eeo keÀjes~ ³en
peªj DeewjeW keÀes ³eeo keÀjevee heæ[s~ cejves keÀer neuele ceW Yeer legce ³en vee@uespe DeewjeW keÀes os mekeÀles nes~ hejceelcee kesÀ legce ye®®es nes,
GvekeÀes ³eeo keÀjes~ efMeJeyeeyee yesno keÀe yeehe nw, Jener Jemee& oWies~ mee|Jeme keÀe MeewkeÀ nesiee lees cejves mece³e Yeer efkeÀmekeÀes %eeve oWies~
Ssmes veneR, ne@efmheìue ceW heæ[s jnW Deewj cegKe yevo nes peeS~ cegKe mes kegÀí ve kegÀí efvekeÀuelee jns~ efkeÀleveer De®íer DeJemLee nesveer
®eeefnS~ yeerceejer ceW Yeer yengle mee|Jeme keÀj mekeÀles nQ~ efce$e-mecyevOeer Dee³eWies GvekeÀes Yeer keÀnWies hejceelcee keÀes ³eeo keÀjes~ Jener
meyekeÀe jKeJeeuee nw FmeefueS efMeJeyeeyee keÀes ³eeo keÀjes~ Jen SkeÀ nw~ Jemee& Yeer meyekeÀes SkeÀ mes efceuelee nw~ ueewefkeÀkeÀ mecyevOe ceW
Jemee& cesue keÀes efceuelee nw~ keÀv³ee nw ner 100 yeéïeCeeW mes GÊece~ heefJe$e keÀes oeve efo³ee peelee nw~ legce keÀv³ee³eW meyemes heefJe$e nes
FmeefueS keÀnles nQ nce keÀv³ee keÀes oeve osles nQ~ Jen yeæ[e oeve mecePeles nQ~ JeemleJe ceW Jen keÀesF& oeve neslee veneR~ oeve lees DeYeer
legce keÀjles nes~ keÀnles nes nce Deheveer keÀv³ee efMeJeyeeyee keÀes osles nQ, mJeie& keÀer cenejeveer yeveves kesÀ efueS~ hejvleg keÀv³ee Yeer Ssmeer
De®íer heæ{er efueKeer nes, Deheves owJeer kegÀue keÀer nes pees mecePeeves mes Peì mecePe pee³es~ mee|JemeSyegue ®eeefnS~ íesìs ye®®eeW keÀes lees veneR
mecYeeuevee nw~ keÀesF& keÀes Yeer mecePeevee yeæ[e menpe nw efkeÀ efMeJeyeeyee legcneje yesno keÀe yeehe nw~ ef®e$e meeceves nQ~ osKees, ³en Ssmee
mele³egie keÀe Jemee& hee jns nQ~ Fve ue#ceer-veeje³eCe keÀes Jemee& keÀneB mes efceuee? efkeÀleveer menpe yeele nw FmeefueS yeeyee yeæ[s ef®e$e Yeer
1/3
yeveJee jns nQ~ DeYeer ³en veeìkeÀ hetje neslee nw~ nceves 84 pevceeW keÀe heeì& yepee³ee, Deye Jeeefheme yeeyee kesÀ heeme peeles nQ efHeÀj veF&
ogefve³ee ceW Dee³eWies~ nceeje yeeyee veF& ogefve³ee keÀe j®eef³elee nw, GmekeÀe ncekeÀes ceeefuekeÀ yeveeles nQ~ DeehekeÀes Yeer lejerkeÀe yeleueeles nQ
efkeÀ yesno yeehe mes meoe megKe keÀe Jemee& legcekeÀes kewÀmes efceuesiee? SkeÀ lees mecePeeDees ceQ Deelcee ntB~ ceQ Deelcee Keeleer ntB, ceQ Deelcee
®eueleer ntB~ ³en yeæ[er De®íer ÒewefkeÌìme ®eeefnS~ osn-DeefYeceeve ìtì pee³es, osn-DeefYeceeveer keÀes ueewefkeÀkeÀ mecyevOe ³eeo Dee³eWies~
osner-DeefYeceeveer keÀes heejueewefkeÀkeÀ yeehe ner ³eeo heæ[siee~ G"les-yew"les-®eueles ³en yegef× ceW jKevee nw ö ceQ Deelcee ntB~ yeehe keÀer cele
hej ®euevee nw~ efMeJeyeeyee cele os jns nQ ö Deheves keÀes Deelcee mecePees~ cesnvele keÀjveer nw~ mJeie& kesÀ Yeeleer lees yeveWies~ hejvleg Leesæ[s ceW
KegMe veneR nes peeDees~ Yeue mJeie& ceW lees pee³eWies~ hejvleg hekeÌkesÀ ceelesues yevees~ ceelesuee GvekeÀes keÀne peelee nw pees yeeheoeoe keÀes ner
³eeo keÀjles~ otmeje keÀesF& ³eeo heæ[lee lees Jen meewlesues nes peeles nQ~ yengle nQ efpevekeÀes oesveeW ³eeo heæ[les jnles nQ~ ³en yeehe nw
DeefJeveeMeer mJeie& keÀe Jemee& osves Jeeuee~ ³en Yeer kegÀue nw, Jen Yeer kegÀue nw~ Gvemes lees og:Ke ner efceuelee nw~ yeekeÀer DeuhekeÀeue
#eCeYebiegj megKe keÀe Jemee& efceuelee nw~ Deye yegef× mes pepe keÀjvee nw ö nce efkeÀme lejHeÀ pee jns nQ Deewj efkeÀme lejHeÀ pee³eW?
ueewefkeÀkeÀ lejHeÀ Jee heejueewefkeÀkeÀ lejHeÀ? yegef× keÀnleer nw heejueewefkeÀkeÀ yeehe kesÀ yevekeÀj nce keÌ³eeW veneR mJeie& lejHeÀ pee³eW?
ueewefkeÀkeÀ mecyevOe mes peerles peer cejvee nw~ heejueewefkeÀkeÀ yeehe keÀe yeveves mes mJeie& keÀe ceeefuekeÀ yeveWies~ ³eneB lees veke&À kesÀ ceeefuekeÀ
yeveles nQ~ Deye Deelcee keÀnleer nw yegef× keÀes keÀneB peesæ[s? Deheves MeeefvleOeece, megKeOeece ceW pee³eW ³ee ³eneB pee³eW? JeemleJe ceW ³eneB
pee³eW .....³en G"vee ner veneR ®eeefnS~ ³eneB lees pevce-pevceevlej jns nQ~ Deye lees nce heejueewefkeÀkeÀ yeehe keÀes keÀYeer íesæ[Wies veneR~
³eneB legce ye®®es meccegKe yew"s nes~ legcneje ueewefkeÀkeÀ mecyevOe keÀesF& nw veneR~ yegef× keÀnleer nw nce lees yeeyee kesÀ meeLe cegefkeÌleOeece-
MeeefvleOeece pee³eW~ meJesjs G" Ssmes-Ssmes yew" efJe®eej meeiej cebLeve keÀjvee ®eeefnS~ yew"ves mes yeæ[e cepee Dee³esiee~ Deye efkeÀme lejHeÀ
peevee ®eeefnS? veke&À lejHeÀ keÌ³eeW pee³eW? ³en cee³ee yeæ[e OeesKee osleer nw~ DeYeer lees legcnejs heeme Sce Dee@ypeskeÌì nw~ DeYeer legce
efkeÀveejs hej nes, peeveles nes Fme lejHeÀ lees og:Ke ner og:Ke nw, Gme lejHeÀ 21 pevceeW keÀe megKe nw~ yeehe keÀnles nQ cesjs keÀes ³eeo keÀjes
keÌ³eeWefkeÀ cesjs heeme Deevee nw~ cee³ee keÀnleer nw ogefve³ee lejHeÀ peeDees~ keÀneB pee³eW? jemlee lees efceuee nw~ SkeÀ lejHeÀ nw mJeie& ceW peeves
keÀe jemlee, otmejer lejHeÀ nw veke&À ceW peeves keÀe jemlee~ efìJeeìe neslee nw vee~ leerve ieueer kesÀ yeer®e ceW efìJeeìe neslee nw~ Deye nce
efkeÀme lejHeÀ pee³eW? SkeÀ ieueer nw cegefkeÌle keÀer, SkeÀ ieueer nw peerJevecegefkeÌle keÀer Deewj SkeÀ nw veke&À keÀer~ pewmes leerve veefo³eeW keÀe mebiece
nw~ leerve JeeefìkeÀe³eW nQ~ SkeÀ JeeefìkeÀe ceW nce nQ~ efìJeeìs keÀe efcemeeue De®íe nw~ Deye keÀneB pee³eW? veke&À keÀe lees efJeveeMe nesvee
nw~ ³eneB og:Ke yengle nw~ DeYeer nce efìJeeìs hej Keæ[s nQ~ heerís lees veneR nìWies~
og:Ke keÀer ieueer mes efvekeÀeue yeeyee ves efìJeeìs hej Keæ[e efkeÀ³ee nw~ og:KeOeece keÀer ieueer mes lees legce pevce-pevceevlej heeme keÀj Dee³es
nes~ Deye yegef× keÀnleer nw cegefkeÌle-peerJevecegefkeÌle lejHeÀ pee³eW~ cegefkeÌleOeece ceW lees meowJe kesÀ efueS yew"vee veneR nw~ Ssmes veneR, nce heeì&
mes ítì pee³eW, Dee³eW ner veneR~ heeì& mes ítìvee veneR nes mekeÀlee~ [êcee Devegmeej Dee³eWies peªj~ lees efHeÀj ce®íjeW me¢M³e cejWies~
Flevee og:Ke osKee nw lees efHeÀj Flevee megKe Yeer osKevee ®eeefnS~ [êcee ceW yeeyee ves Jepeve "erkeÀ jKee nw, efpevekeÀe heeì& ner Leesæ[e nw,
Dee³es SkeÀ oes pevce efueS, ³en ie³es~ DeYeer legce efìJeeìs hej Keæ[s nes~ Jen MeeefvleOeece, Jen megKeOeece~ Deiej MeeefvleOeece peevee
®eenles nes lees MeeefvleOeece keÀes ³eeo keÀjles jnes~ cegefkeÌle keÀes lees ³eeo keÀjvee heæ[s vee~ efheíeæ[er JeeueeW keÀes cegefkeÌleOeece ceW peemleer jnves
keÀejCe cegefkeÌleOeece ner peemleer ³eeo heæ[siee~ legcekeÀes peerJevecegefkeÌleOeece ³eeo heæ[lee nw~ mJeie& ceW nce peuoer pee³eW~ Jen ®eenles nQ nce
cegefkeÌle ceW jnW~ De®íe, yeehe keÀes ³eeo keÀjles jnes FmeceW Yeer keÀu³eeCe nw~ efveJee&CeOeece ceW jnvee ®eenles, megKeOeece veneR Deevee
®eenles lees Fmemes mecePe pee³eWies, FvekeÀe heeì& veneR efoKelee nw~ legce lees megKeOeece peeves Jeeues efìJeeìs hej Keæ[s nes~ heg©<eeLe& keÀjles
nes~
ceveg<³eeW keÀes legcneje me®®ee ³eesie hemevo Dee³esiee~ De®íe, yeehe keÀes ³eeo keÀjles jnes~ ®e¬eÀ keÀes Yeer ³eeo keÀjves keÀer ojkeÀej veneR~
³en %eeve meye Oece& JeeueeW kesÀ efueS nw~ mecePeles nQ [êcee Devegmeej efpevneWves efpelevee efue³ee nw Jener DeekeÀj Dehevee heo ues ueWies~
cegefkeÌleOeece peevee ®eenles nQ lees yeehe keÀes ³eeo keÀjes~ Deiej ®eenes nce meowJe megKeer jnW lees JeneB (mele³egie ceW) Meeefvle Yeer nw, megKe
Yeer nw~ pees efpeme lejHeÀ keÀe nesiee GvekeÀes Jen Jemee& uesvee nw~ meJe& keÀe cegefkeÌle-peerJevecegefkeÌle oelee lees yeehe nw vee~ SkeÀ-oes pevce
uesves neWies lees FmeceW ner megKe Yeer osKeWies, og:Ke Yeer osKeWies~ pewmes ce®íj Dee³ee Deewj ie³ee~ Jen keÀesF& Decetu³e peerJeve veneR keÀnWies~
2/3
legce lees meowJe ne|<ele jnves Jeeues nes~ legce ueeFì neGme nes Keæ[s nes~ oesveeW jemlee efoKee mekeÀles nes~ ®eens cegekf eÌleOeece ®euees, ®eens
cegefkeÌle-peerJevecegefkeÌle oesveeW keÀes ³eeo keÀjes~ FmeceW Meeðe Deeefo heæ{ves keÀer keÀesF& ojkeÀej veneR~ kegÀceeefj³eeW kesÀ efueS lees yengle menpe
nw keÌ³eeWefkeÀ meeræ{er veneR ®eæ{er nw~ íesìsheve ceW heæ{vee De®íe neslee nw keÌ³eeWefkeÀ yegef× De®íer nesleer nw~ keÀesF& keÀer ³eeo veneR jnleer nw~
legce meye kegÀceeefj³eeb nes, legcnW Deewj kegÀí keÀjvee veneR nw, efmeHe&À heæ{eF& ceW ueie peeDees, yeme, yesæ[e heej nw~ ³en yeeleW yesno keÀe yeehe
ner mecePeeles nQ pees efHeÀj ncekeÀes mJeie& keÀe ceeefuekeÀ yeveeles nQ~ ef®e$e Yeer nQ ncekeÀes Ssmee yevevee nw~ yeehe keÀnles nQ Fme heæ{eF& mes legce
mees osJelee yeveWies~ DeYeer ³en Kesue hetje nesvee nw~ ceveg<³e lees Ieesj DeefvOe³eejs ceW heæ[s nQ~ legce Deye meesPejs ceW nes~ yeehe ves DeekeÀj veeRo
mes peiee³ee nw~ ³en yegef× keÀes, Deelcee keÀes peiee³ee peelee nw~ yeehe DeekeÀjkesÀ peieeles nQ ö peeiees, megKeOeece kesÀ efueS heg©<eeLe&
keÀjes~ pees legcnejs kegÀue kesÀ neWies Jen Deeles jnWies, Je=e× f keÀes heeles pee³eWies~ legcnejer Òepee efkeÀleveer yeveleer nw, legce efnmeeye ueiee mekeÀles
nes? veneR~ keÀesF& efkeÀlevee megveles nQ, keÀesF& Leesæ[e megvekeÀj ®eues peeles nQ~ efnmeeye Leesæ[sner efvekeÀeue mekeÀles nQ~ yeæ[er ceeuee, íesìer
ceeuee, meentkeÀej, Òepee kewÀmes yeveleer nw, keÀewve yeveles nQ, Jen meye yegef× ceW nw~ cegK³e met³e&JebMeer cenejepee-cenejeveer keÀewve yeveWies,
efHeÀj ®evêJebMeer keÀewve yeveWies, efkeÀleveer Òepee yevevee nw ö meye yeeleW legcekeÀes ³eneB yeleueeF& peeleer nQ~ meejs Peeæ[ DeLeJee meYeer OeceeX kesÀ
®e¬eÀ kesÀ yeer®e mes kewÀmes ìeue-ìeefue³eeb, heÊes Deeefo efvekeÀueles nQ, DeYeer Yeer heÊes efvekeÀueles jnles nQ~ JeneB efvejekeÀejer ogevf e³ee SkeÀoce
Keeueer nes pee³esieer~ efHeÀj efJeveeMe nesvee ®eeefnS~ yeæ[er ueæ[eF& ceW keÀjesæ[eW cejs neWies, Deveefievele~ ³eneB lees efkeÀleves æKeueeme neWies~
yeekeÀer Leesæ[s mele³egie ceW DeekeÀj jep³e keÀjWies~ DeYeer lees efkeÀleves ceveg<³e nQ~ Devve ner Flevee veneR~
legce ye®®es peeveles nes ö yeeyee Deeles ner nQ mebiece hej~ yeehe mecePeeles nQ ö ye®®es, Mejerj efveJee&n DeLe& keÀce& lees keÀjvee ner nw~ nj
yeele ceW je³e hetíles peeDees~ nj SkeÀ keÀe efnmeeye-efkeÀleeye Dehevee-Dehevee nw~ Þeercele DeefJeveeMeer mepe&ve mes uesles peeDees~ meyekeÀes
Deheveer-Deheveer oJeeF& yelee³eWies~ mecePee³ee peelee nw ö ³en ogefve³ee æKeueeme ngF& heæ[er nw~ Deye yeehe keÀes ³eeo keÀjes lees yesæ[e heej nes
pee³esiee~ yeehe Dee³es ner nQ veke&À keÀe efJeveeMe keÀj mJeie& keÀer mLeehevee keÀjves~ nce DeehekeÀes Yeer je³e osles nQ, Þeer Þeer mes efceueer ngF&
Þeercele nce DeehekeÀes Yeer osles nQ~ yeehe keÀnles nQ cegPes ³eeo keÀjes lees legce mJeie& kesÀ ceeefuekeÀ yeveWies~ De®íe!
vecemles~
1) mee|Jeme keÀe MeewkeÀ jKevee nw~ yeerceejer ceW Yeer yeehe keÀer ³eeo ceW jnvee nw Deewj otmejeW keÀes Yeer ³eeo efoueevee
nw~ cegKe mes %eeve oeve keÀjles jnvee nw~
2) hekeÌkeÀe ceelesuee yevevee nw DeLee&led SkeÀ yeehe keÀer ner ³eeo ceW jnvee nw~ meJesjs-meJesjs G" efJe®eej meeiej cebLeve
keÀjvee nw~ otmeje keÀesF& Yeer ³eeo ve Dee³es~
Jejoeve:- Deheveer MegYe Deewj MeefkeÌleMeeueer YeeJeveeDeeW Üeje efJeée heefjJele&ve keÀjves Jeeues efJeée keÀu³eeCekeÀejer
YeJe
Deehe ye®®eeW kesÀ ceve ceW meoe ³ener MegYe YeeJevee nw efkeÀ meJe& keÀe keÀu³eeCe nes~ nj Deelcee DeveskeÀ pevce megKeer
nes peeS, Òeeefhle³eeW mes mechevve nes peeS~ DeehekeÀer Fme MegYe Deewj MeefkeÌleMeeueer YeeJevee keÀe HeÀue efJeée keÀer
DeelceeDeeW keÀes heefjJele&ve keÀj jne nw, Deeies ®eue Òeke=Àefle meefnle heefjJele&ve nes pee³esiee keÌ³eeWefkeÀ Deehe mebiece³egieer
Þesÿ DeelceeDeeW keÀes [êceevegmeej Òel³e#eHeÀue Òeehle nesves keÀe Jejoeve nw FmeefueS pees Yeer Deelcee³eW DeehekesÀ mebyebOe-
mecheke&À ceW Deeleer nQ Jen Gmeer mece³e Meeefvle Jee mvesn kesÀ HeÀue keÀer DevegYetefle keÀjleer nQ~
mueesieve:- ef$ekeÀeueoMeea efmLeefle ceW efmLele jnkeÀj efveCe&³e keÀjes lees nj keÀce& ceW meHeÀuelee Òeehle nesieer~
3/3
06-08-23 Òeele:cegjueer Deesced Meeefvle ``DeJ³ekeÌle-yeeheoeoe'' efjJeeFpe 31-03-95 ceOegyeve
hejceelce efceueve cesues keÀer meewieele ö leepe, leKle Deewj efleuekeÀ
Deepe yesno keÀe yeehe yesno ceW meYeer ye®®eeW keÀes osKe jns nQ~ yesno keÀe yeehe nw Deewj Deehe meYeer Yeer yesno kesÀ ceeefuekeÀ mees yeeuekeÀ
nes~ yeeheoeoe meYeer mvesner men³eesieer ye®®eeW keÀes osKe ne|<ele nes jns nQ Deewj ye®®es yeehe keÀes osKekeÀj ne|<ele nes jns nQ~ yeehe keÀes
p³eeoe KegMeer nw Jee ye®®eeW keÀes p³eeoe KegMeer nw ö keÌ³ee keÀnWies? oesveeW keÀes! FmekeÀes keÀne peelee nw hejceelce efceueve cesuee~ cesues lees
yengle nesles ner nQ uesefkeÀve hejceelce efceueve cesuee SkeÀ ner mebiece³egie hej neslee nw~ meejs keÀuhe ceW veneR nes mekeÀlee nw~ Deye nes jne
nw Deewj nesiee~ Deehe meyekeÀes Yeer cesuee De®íe ueie jne nw vee! yeeheoeoe lees ye®®eeW kesÀ Yeei³e keÀes osKe ne|<ele nesles nQ Deewj efoue ceW
ieerle ieeles nQ ö Jeen ye®®es Jeen! pees Yeei³e mJehve ceW Yeer ve Lee, mebkeÀuhe ceW Yeer veneR Lee uesefkeÀve Deye meekeÀej ceW Þesÿ Yeei³e
DevegYeJe keÀj jns nQ~ nj SkeÀ kesÀ cemlekeÀ hej Þesÿ Yeei³e keÀer uekeÀerj ®ecekeÀ jner nw~ meYeer ®ecekeÀles ngS efmeleejs nes vee? Dehevee
³es Þesÿ Yeei³e mce=efle ceW jnlee nw vee! keÌ³eeW Þesÿ Yeei³e nw? keÌ³eeWefkeÀ Yeei³e efJeOeelee Üeje Deehe Yeei³eJeeve DeelceeDeeW keÀe efoJ³e
yeéïeCe pevce ngDee nw~ yeehe keÀes Yeer Yeei³e efJeOeelee keÀnles nQ Deewj ye´ïee keÀes Yeer Yeei³e efJeOeelee keÀnles nQ~ Deewj Deehe meyekeÀe pevce
yeeheoeoe Üeje ngDee nw~ lees efpemekeÀe yeehe mJe³eb Yeei³e efJeOeelee nw GmekeÀe Yeei³e efkeÀlevee Þesÿ nesiee! hejceelce efceueve cevee jns nes
vee! ([yeue HeÀe@jsveme& mes) ³es Yeer cevee jns nQ! yesno kesÀ cesues ceW Deiej [yeue efJeosMeer veneR nesles lees yesno keÀe veneR keÀne peelee~ lees
Deehe ueesieeW keÀe Yeer efJeMes<e heeì& nw, pees yeehe Deewj meJe& ye®®es osKe-osKe ne|<ele nesles nQ~ Yeei³e efJeOeelee Üeje pevce nesvee ö ³es meyemes
vecyejJeve Yeei³e nw~ meeLe-meeLe meejs keÀuhe ceW efkeÀmeer Yeer pevce ceW SkeÀ ner hejceelcee yeehe Yeer yeves, efMe#ekeÀ Yeer yeves, meleiegª Yeer
yeves Deewj meJe& mecyevOe Yeer efveYee³es ö Ssmee mele³egie mes keÀefue³egie lekeÀ efkeÀmekeÀes Yeei³e efceuee nw? Deewj DeYeer DeehekeÀes efceuee nw!
DeYeer Deehe efve½e³e Deewj veMes mes keÀnles nes efkeÀ nceeje heeuevenej hejce Deelcee nw~ ogefve³ee Jeeues keÀnves cee$e keÀnles nQ efkeÀ
hejceelcee ner heeue jne nw uesefkeÀve Deehe ÒewefkeÌìkeÀue DevegYeJe mes keÀnles nes efkeÀ hejceelcee yeehe nw Deewj yeehe ner heeuevenej nw,
heeuevee keÀj jns nQ! veMee nw vee ³ee Leesæ[e-Leesæ[e Yetue peeles nes? ®eueles-®eueles Deheves Þesÿ Yeei³e keÀes meeOeejCe mecePe uesles nes,
nw Þesÿ uesefkeÀve mecePe meeOeejCe uesles nes~ FmeefueS pees veMee Deewj KegMeer keÀer PeuekeÀ meoe nesveer ®eeefn³es, Jen veneR jnleer~ Jewmes
SkeÀ meskesÀC[ Yeer Yetue veneR mekeÀles uesefkeÀve keÀe@ceve mecePe uesles nes efkeÀ yeehe efceue ie³ee, nceeje nes ie³ee, nce Yeer yeehe kesÀ nes
ie³es... peye nceeje nw lees veMee (]HeÀKegj) nesvee ®eeefn³es vee? uesefkeÀve keÀYeer Tb®ee lees keÀYeer ceO³ece, keÀYeer meeOeejCe nes peelee nw~
mees®ees, nceeje yeehe hejce Deelcee nw! Deewj efHeÀj efMe#ekeÀ [e³ejskeÌì hejce Deelcee nw! keÌ³ee efMe#ee oer? DeehekeÀes keÌ³ee yevee efo³ee?
ef$eves$eer, ef$ekeÀeueoMeea, ef$eueeskeÀerveeLe~ Ssmeer keÀesF& heæ{eF& heæ{lee nw! DeYeer lekeÀ ³es ef[ûeer megveer nw? pepe yewefjmìj, [e@keÌìj,
Fbpeerefve³ej ³es lees meye ef[ûeer]pe osKeer nQ uesefkeÀve ef$eueeskeÀerveeLe, ef$ekeÀeueoMeea, ef$eves$eer, vee@uespeHegÀue... Ssmeer ef[ûeer osKeer nw? Üehej mes
keÀefue³egie lekeÀ efkeÀmekeÀes efceueer nw? DeehekeÀes efceueer Leer? Deeheves Yeer lees 63 pevce efue³es nQ~ lees ve efkeÀmekeÀes efceueer nw, ve efceueveer nw~
Ssmee efMe#ekeÀ nceeje nw~ meeFbme Jeeues meeFbme keÀer efkeÀleveer Yeer ³eespevee keÀjW lees Yeer ef$eueeskeÀ lekeÀ veneR hengB®e mekeÀles~ leerveeW ueeskeÀeW
keÀe vee@uespe Òeehle nes veneR mekeÀlee~ Deewj DeeheceW lees 5 Je<e& keÀe ye®®ee Yeer leerve ueeskeÀeW keÀer vee@uespe oslee nw! Jees Yeer ]HeÀuekeÀ mes
keÀnsiee ö neB, met#ce Jeleve nw, cetue Jeleve nw~ lees hejce Deelcee efMe#ekeÀ Yeer nw~ Þesÿ efMe#ee mes ³es ef[ûeer lees Òeehle keÀjeF& uesefkeÀve
ogefve³ee ceW meyemes yeæ[s les yeæ[e heo jep³e heo neslee nw~ lees heæ{eF& mes heo Yeer efceuelee nw vee! lees DeehekeÀes jepee yevee³ee nw? DeYeer jepee
nes ³ee yevevee nw? nes jepee Deewj yew"s heì ceW nes! hekeÌkeÀe cekeÀeve Yeer veneR, ìsvì ceW yew"s nes! lees osKees Þesÿ ceW Þesÿ heo jepe-heo
nw~ DeYeer Yeer mJejep³e DeefOekeÀejer nes Deewj YeefJe<³e ceW Yeer efJeée jep³e DeefOekeÀejer yevevee ner nw~ ³es hekeÌkeÀe nw vee? efkeÀmekeÀes jep³e
keÀjvee nw? Deehe jep³e keÀjWies efkeÀ DeehekesÀ Thej keÀesF& jepee jep³e keÀjsiee? veneR~ ³es meye Fleves jepee yeve pee³eWies! Fleves meye
jep³e keÀjWies! Òepee Yeer lew³eej keÀer nw ³ee Deheves Thej ner jep³e keÀjWies? lees Dehevee Yeei³e osKees ö hejce Deelcee cesje efMe#ekeÀ nw,
jep³e heo osves Jeeuee~ Deewj efHeÀj meleiegª yeve... iegª keÌ³ee keÀjles nQ? cev$e osles nQ vee~ lees meleiegª ves keÌ³ee cev$e efo³ee?
ceveceveeYeJe~ meleiegª Üeje cenecev$e Yeer efceuee Deewj meJe& Jejoeve Yeer efceues~ efkeÀleves Jejoeve efceues nQ? JejoeveeW keÀer efuemì osKees
efkeÀleveer uecyeer nw! jes]pe Jejoeve efceuelee nw vee! efkeÀleves mece³e mes efceue jns nQ! Fleves Jejoeve keÀesF& Yeer HeÀe@ueesDej keÀes keÀesF& iegª os
ner veneR mekeÀles~ Ssmee meleiegª pees jes]pe Jejoeve os, Ssmee osKee? DeYeer veMee nw vee! (neB peer) yengle De®íe~ meoe jKevee~ Ssmes
veneR, ³eneB mes yeme ceW peeDees lees veMee Glejvee Megª nes pee³es~ meoe yeæ{lee jns~
yeeheoeoe meYeer ye®®eeW keÀes meoe ner nj meypeskeÌì ceW vecyejJeve osKevee ®eenles nQ~ lees vecyejJeve nes efkeÀ DeYeer yevevee nw? veMes mes
keÀnes efkeÀ nce veneR neWies lees keÀewve nesiee! efJeosefMe³eeW keÀes [yeue veMee nw vee! De®íe nw~ yeehe Yeer KegMe nesles nQ efkeÀ SkeÀ-SkeÀ cesje
1/3
ye®®ee jepee ye®®ee nw~ Òepee veneR nw~ Òepee lees heerís Deeves Jeeueer nw~ Deehe lees efHeÀj Yeer uekeÌkeÀer nes pees Flevee Yeer efceueves keÀe ®eebme
efceuee nw~ ìsvì ceW jnvee heæ[e lees keÌ³ee ngDee~ efceÆer hej lees veneR mees jns nes vee, ieosues hej mees jns nes~ ye´ïee Yeespeve lees De®íe
efceuelee nw vee? efceÆer Jeeuee lees veneR efceuelee? h³eej mes Keeles nes vee? Leesæ[e yengle lees neslee ner nw, nesvee ner nw~ keÌ³eeW? cee³ee Deewj
ÒeYeg keÀe Kesue meeLe-meeLe ®eue jne nw~ Deiej hejceelcee Üeje cesuee ngDee lees cee³ee Yeer Pecesuee peªj keÀjleer nw~ DeehekeÀe keÀece
nw cesuee keÀjvee, GmekeÀe keÀece nw Pecesuee keÀjvee~ lees Pecesuee Yeer ngDee Deewj cesuee Yeer ngDee~ (efkeÀmeer ves keÀne DeebOeer ®eueer) keÀesF&
yeele veneR~ DeehekesÀ heg©<eeLe& keÀer DeebOeer nw Deewj ³es nJee keÀer DeebOeer nw~ Ieyejeles lees veneR nes vee efkeÀ keÌ³ee nes ie³ee? veneR, DeebOeer
Dee³es ³ee yejmeele Dee³es, efkeÀleveer Yeer nue®eue nes uesefkeÀve DeehekeÀe ceve De®eue nw vee? ceelee³eW Ieyeje lees veneR ieF&, ìsvì Gæ[ ie³ee,
keÌ³ee keÀjW? Leesæ[e-Leesæ[e Ieyeje³es, keÌ³ee nesiee, leefye³ele De®íer jnsieer, veneR jnsieer? kegÀí Yeer nes YeefkeÌle mes lees OekeÌkesÀ Deewj
cesnvele keÀce ner nw vee~ YeefkeÌle kesÀ OekeÌkesÀ lees veneR Keeles nes vee, cepes ceW jnles nes vee! lees ³es cesuee De®íe ueiee ³ee Pecesuee osKekeÀj
Ieyeje ie³es? veneR, keÀesF& veneR Ieyeje³es? SkeÀ-oes lees Ieyeje³es neWies? cepee Dee jne nw? Deewj Yeer oes efove jKeW? De®íe~ yeeheoeoe
Yeer cee³ee keÀe Pecesuee osKe ®ekeÌkeÀj ueieeles jnles nQ~ Kesue osKeles nQ ö ye®®es keÌ³ee keÀjles nQ Deewj cee³ee keÌ³ee keÀjleer nw?
yeeheoeoe keÀes ye®®eeW keÀe mvesn osKe KegMeer nw~ mvesn ves cesuee j®ee³ee nw~ yeehe keÀe Yeer mvesn nw lees ye®®eeW keÀe Yeer mvesn nw, oesveeW efceue
ie³es lees keÌ³ee nes ie³ee? cesuee~ ¢M³e Yeer efkeÀlevee De®íe ueie jne nw~ Ssmee keÀYeer mees®ee Lee ö Flevee yeæ[e heefjJeej efceuesiee Deewj
Flevee heefjJeej efkeÀmekeÀes nesiee? DeehekesÀ Iej efkeÀleves nQ? (SkeÀ nw) Deewj DeehekesÀ mesJee kesÀ mLeeve efkeÀleves nQ? (DeveskeÀ nQ) lees
GmekeÀes Yeer lees yeeyee keÀe Iej keÀnles nes vee! lees yeeyee keÀe Iej DeehekeÀe Iej nw~ ogefve³ee keÀnleer nw Iejyeej íesæ[les nQ Deewj Deeheves
efkeÀleves Iej yevee³es nQ! efieveleer veneR keÀj mekeÀles nes, ³eeo jKevee heæ[lee nw~ lees ³es íesæ[vee veneR nw, yeveevee nw~ Deewj heefjJeej keÀes
íesæ[e nw ³ee heefjJeej Flevee yeæ[e yevee³ee nw pees efceuevee ner cegefMkeÀue neslee nw~ meejs yeéïeCe efpeleves Yeer peneB Yeer nQ, SkeÀ mLeeve hej
efceue mekeÀles nQ? cegefMkeÀue nesiee vee~ keÌ³eesefkeÀ otmejs keÀe jep³e nw vee, Dehevee jep³e lees veneR nw~ uesefkeÀve yeehe efceuee, yesno keÀe
heefjJeej efceuee~ lees yesno keÀes ³eeo keÀjves mes yesno keÀer KegMeer, yesno keÀe veMee nesiee~ Deiej no ceW mecePeles nQ ö ceQ lees HeÀueeves
osMe ceW ntB, HeÀueeves osMe keÀe ntB, HeÀueeves ]peesve keÀe ntB lees no nesleer nw uesefkeÀve ³es lees efveefceÊe cee$e efveMeeveer kesÀ efue³es keÀnles nQ ö ³es
HeÀueevee ]peesve, ³es HeÀueevee mLeeve~ yeekeÀer Deheves keÀes yesno keÀe mecePeles nes vee~ efve³ece Yeer jKeves heæ[les nQ~ keÀF& Ssmes Yeer mees®eles nQ
efkeÀ ³es keÌ³ee yewpe ueieeDees leYeer Keevee efceuesiee~ DeehekeÀes Keeves hej lebie keÀjles nQ vee? uesefkeÀve ³es keÀjvee ner heæ[lee nw keÌ³eeWefkeÀ
keÀe³eos ceW HeÀe³eos nQ~ ³es yebOeve veneR nw uesefkeÀve efJeIveeW mes efveye&vOeve yeveeves keÀe meeOeve nw~ ³es keÌ³ee veF& yeele efvekeÀeueer ö ³es veneR
mees®evee~ mebkeÀuhe lees yeehe kesÀ heeme hengB®eles nQ vee~ uesefkeÀve ce³ee&oe heg©<eesÊece Deehe ner nes vee~ ³ee efmeHe&À yeæ[er oeefo³eeb ce³ee&oe
heg©<eesÊece nQ, Deehe ÖeÀer nes? ce³ee&oe heg©<eesÊece DeLee&led ce³ee&oe kesÀ Devoj jnves Jeeues, ®eueves Jeeues~ neB peer keÀe hee" hekeÌkeÀe nw
vee? De®íe! Deewj peye keÀesF& yeele nes peeleer nw lees neB peer neslee nw ³ee vee peer Yeer neslee nw? peye keÀesF& Ssmeer yeele keÀjles nQ lees neB
peer kesÀ yeoues efHeÀj vee peer ceW Fleves hekeÌkesÀ nes peeles nQ pees yeehe Yeer keÀns lees Yeer veneR megveWies~ pewmes mLeehevee ceW peye íesìs-íesìs ye®®es
Dee³es lees yeeheoeoe GvneW keÀes hee" hekeÌkeÀe keÀjeves kesÀ efue³es ncesMee keÀnles jns efkeÀ vee keÀjvee ceevee veeefmlekeÀ, neB keÀjvee ceevee
DeeefmlekeÀ~ lees Deehe meye keÀewve nes? DeeefmlekeÀ nes~ veeefmlekeÀ lees veneR nes vee! keÀYeer-keÀYeer yeve peeles nes~ Kesue keÀjles nQ! cee³ee
kesÀ Yeer vee@uespeHegÀue nes ie³es! keÌ³eeWefkeÀ cee³ee Yeer vee@uespeHegÀue nw~ efiejeves ceW cee³ee vee@uespeHegÀue nw Deewj Gæ[ves ceW Deehe vee@uespeHegÀue nes~
lees cee³ee Yeer osKeleer nw efkeÀ FmekeÀer Gæ[eve Leesæ[er veer®es-Thej nes ieF& nw lees osKe keÀjkesÀ Jeej keÀjleer nw~ Deewj Deehe vee@uespeHegÀue
nesves kesÀ keÀejCe peeve peeles nes, lees nej veneR Keeles nes uesefkeÀve efJepe³e keÀe nej ieues ceW heæ[e~ meyekesÀ ieues ceW efJepe³e keÀer ceeuee nw
³ee keÀYeer-keÀYeer Gleej osles nes? De®íe~
heerís Jeeues ceew]pe ceW nes? ³en Yeer ceOegyeve keÀer ner Sefj³ee ngF& vee, lees efmeJeeS ceOegyeve kesÀ Deewj keÀneB Flevee yeæ[e cesuee nes mekeÀlee
nw? veneR nes mekeÀlee vee~ lees ceOegyeve nw yesno keÀe Iej~ ³eneB meye yesno nw Deewj Deewj peien efHeÀj Yeer meye osKevee heæ[lee nw Deewj
³eneB mebkeÀuhe efkeÀ³ee Deewj nes ie³ee~ lees meYeer Deheves Yeei³e Üeje hejceelce cesues ceW hengB®e ie³es~ pees henues yeejer Fme keÀuhe ceW Dee³es nQ
Jees neLe G"eDees~ (keÀjerye 13-14 npeej YeeF& yeefnveeW keÀer meYee nw, GmeceW yengle mes ve³es YeeF&-yeefnveW nQ) De®íe nw, ìer.Jeer. ceW
osKe jns nes~ ³es Yeer osKees cewpeeefjìer meeFvme kesÀ meeOeve DeYeer-DeYeer efvekeÀues nQ~ kegÀí Je<e& henues ³es meeFvme kesÀ meeOeve Yeer veneR
Les~ uesefkeÀve efkeÀmekesÀ efue³es efvekeÀues nQ? DeehekesÀ efue³es~ yeeheoeoe Yeer meeFvme Jeeues ye®®eeW keÀes cegyeejkeÀ osles nQ keÌ³eeWefkeÀ yeehe kesÀ
ye®®es Gmemes megKe lees ues jns nQ vee~ lees efkeÀlevee De®íe ueie jne nw~ uesefkeÀve yeeheoeoe Deye keÌ³ee ®eenles nQ? mLeehevee ngS efkeÀleves
2/3
Je<e& nes ie³es? [e³eceC[ pegyeueer ceveeves keÀer lew³eejer keÀj jns nes~ lees yeeheoeoe ves DeYeer meYeer ye®®eeW keÀes jepee ye®®es keÀne vee, meye
jepee nQ~ jepee leKle veMeerve neslee nw vee? jep³e keÀer efveMeeveer leepe, leKle Deewj efleuekeÀ neslee nw~ lees yeeheoeoe Fme Je<e& ceW ®eens
ve³es nes, ®eens hegjeves ö Deiej ve³es Yeer nes lees meceeefhle keÀe mece³e lees ve³eeW kesÀ efue³es Yeer meceerhe nw lees hegjeveeW kesÀ efue³es Yeer meceerhe nw~
Ssmes veneR mecePevee efkeÀ nceejs keÀes Yeer 60 Je<e& Mee³eo efceueves nQ~ veneR, DeehekeÀes ceskeÀhe keÀjvee nw~ Deiej ueemì Dee³es nes lees
HeÀemì peevee nw~ uesefkeÀve mechevve nesves keÀe, meceeefhle keÀe mece³e meyekeÀe SkeÀ ner nw Fmeefue³es ®eens ve³es nes ³ee hegjeves nes uesefkeÀve ceQ
mJejep³e DeefOekeÀejer Deelcee ntB ö meoe mce=efle keÀe efleuekeÀ ueiee ngDee ner nw~ keÀYeer efceì pee³es, keÀYeer ueiee ngDee nes...~ veneR,
jep³e DeefOekeÀejer DeLee&led efleuekeÀOeejer ö Fme mce=efle keÀe efleuekeÀ DeefJeveeMeer jns, meeOeejCe veneR~ ceQ efleuekeÀOeejer ntB, ceQ efJeée
keÀu³eeCe kesÀ efpeccesJeejer keÀe leepeOeejer ntB~ efkeÀlevee yeæ[e efJeée nw Deewj Deehe meYeer efJeée keÀu³eeCekeÀejer nes~ DekesÀuee yeehe veneR
nw~ yeehe kesÀ meeLeer Deehe meYeer nes~ lees efJeée keÀu³eeCe keÀer efpeccesJeejer kesÀ leepeOeejer Deewj meoe yeehe kesÀ efoueleKleveMeerve~ veer®es
veneR Deevee~ meoe leKleveMeerve~ Jewmes Yeer osKees pees yengle h³eejs nesles nQ, uee[ues ye®®es nesles nQ lees ceeB-yeehe GvekeÀes efceÆer ceW peeves veneR
osles, Oejveer hej heebJe jKeves veneR osles~ lees Deehe efkeÀleves uee[ues nes! uee[ues nes ³ee Deewj Deeves Jeeues nQ? Deehe nes~ lees leKle keÀes
íesæ[ keÀjkesÀ meeOeejCe mJeªhe, meeOeejCe mebkeÀuhe... Fme efceÆer ceW ³ee Oejveer ceW heebJe veneR jKees~ yegef× ªheer heebJe meoe
leKleveMeerve nes~ hejceelce yeehe kesÀ ye®®es nes~ cenelcee, Oecee&lcee kesÀ veneR nes, hejce Deelcee kesÀ nes~ DeYeer lees meye veMes ceW "erkeÀ nes,
Jees lees efoKeeF& os jne nw uesefkeÀve meoe jnsiee vee? efkeÀ Leesæ[e-Leesæ[e jnsiee efHeÀj ³eg× keÀjWies, efHeÀj efJepe³e Òeehle keÀjWies ö Ssmes lees
veneR? yeéïeCe nes ³ee #eef$e³e nes? yeéïeCe nes~ #eef$e³e veneR nes, ³eg× veneR keÀjles nes? efkeÀ keÀYeer yeéïeCe yeve peeles nes, keÀYeer #eef$e³e
yeve peeles nes? Deiej cee³ee mes ³eg× keÀjveer heæ[leer nw lees #eef$e³e ngS~ yeéïeCe ceevee efJepe³eer Deewj #eef$e³e ceevee ³eg× keÀjves Jeeues~
yeeheoeoe keÀes lees keÀYeer-keÀYeer ye®®eeW hej yengle jnce Deelee nw, yew"les ³eesie ceW nQ Deewj keÀjles ³eg× nQ! keÀnWies SkeÀ IeCìs ³eesie
ueiee³ee uesefkeÀve SkeÀ IeCìs ceW ³eg× efkeÀlevee mece³e ®eueer Deewj ³eesie efkeÀlevee mece³e jne? Deiej efkeÀmeer Yeer keÀejCe mes DevegYetelf e veneR
nesleer nw lees DeJeM³e ner ³eg× keÀer mìspe nw~ yeeheoeoe keÀnles nQ ö ³eesieer ye®®es nQ Deewj yeve peeles nQ ³ees×s ye®®es! keÀye lekeÀ ³eg×
keÀjWies? Devle lekeÀ ³eg× keÀjWies! ígÆer os oW ö Yeues ³eg× keÀjes~ ígÆer ®eeefnS? veneR ®eeefn³es? efHeÀj keÀjles keÌ³eeW nes? keÀcepeesj nes
peeles nes lees cee³ee Flevee DeOeerve yevee osleer nw pees ®eenles veneR nes uesefkeÀve keÀj uesles nes~ pewmes keÀesF&-keÀesF& meJexvì yengle Yeesues nesles
nQ lees ceeefuekeÀ Gmes DeOeerve yevee uesles nQ, meJexvì pees veneR keÀj mekeÀlee GmekesÀ efueS Yeer ceeefuekeÀ keÀnlee nw keÀjes, veneR lees veewkeÀjer
keÌ³eeW keÀjles nes~ cee³ee Yeer Ssmes keÀjleer nw, Deehe ®eenles veneR nes uesefkeÀve keÀcepeesj nesves kesÀ keÀejCe cee³ee kesÀ DeOeerve yevevee heæ[lee
nw~ lees Gme mece³e ³eesieer nes ³ee ³ees×s nes? ³eesieer lees veneR keÀnWies vee? lees yeeheoeoe ³ener ®eenles nQ efkeÀ nj SkeÀ ye®®ee ³eesieer ye®®ee
nes, ³eg× Jeeuee veneR~ yeeheoeoe keÀes ye®®eeW kesÀ ³eg× keÀer cesnvele De®íer veneR ueieleer~ hejceelce ye®®es lees meoe ceewpe ceW jnves Jeeues
nQ, cepes ceW jnves Jeeues nQ, ³eg× keÀer cesnvele Jeeues veneR~ lees keÌ³ee yeveWies? ³eesieer ye®®es ³ee ³ees×s ye®®es? ³eesieer yeveWies ³ee Leesæ[e-Leesæ[e
³eg× keÀjvee De®íe nw? keÀnves ceW lees neB-neB keÀjles nes Deewj peye keÀjles nes lees Gme mece³e HeÀesìes efvekeÀuelee nw~ lees Fme Je<e& meYeer
keÀe ®eeì& nes ö meoe jep³e DeefOekeÀejer~ DeOeervelee meceehle~ De®íe~
meJe& lejHeÀ kesÀ osMe-efJeosMe kesÀ meJe& met#ce mJeªhe mes ¢M³e osKeves Jeeueer Deelcee³eW, ®eejeW Deesj kesÀ meoe Þesÿ heeuevee ceW heueves
Jeeueer, Þesÿ heæ{eF& mes jep³e heo heeves Jeeueer Deelcee³eW, meoddiegª Üeje meJe& Jejoeve Òeehle keÀjves Jeeueer Deelcee³eW, meoe cee³eepeerle
efJepe³eer jlve, meoe ³eg× keÀes íesæ[ jepe³eesieer efmLeefle ceW efmLele jnves Jeeueer meJe&Þesÿ DeelceeDeeW keÀes yeeheoeoe keÀe ³eeo-h³eej Deewj
vecemles~
Jejoeve:- SkeÀevle Deewj SkeÀeûelee kesÀ DeìsvMeve Üeje leerJeíeefle mes met#ce mesJee keÀjves Jeeues me®®es mesJeeOeejer YeJe
otj yew"s yesno efJeée kesÀ DeelceeDeeW keÀer mesJee keÀjves kesÀ efueS ceve Deewj yegef× meoe ÖeÀer ®eeefnS~ íesìer-íesìer
meeOeejCe yeeleeW ceW ceve Deewj yegef× keÀes efyepeer veneR keÀjes~ leerJeíeefle keÀer met#ce mesJee kesÀ efueS SkeÀevle Deewj
SkeÀeûelee hej efJeMes<e DeìsvMeve oes~ efyepeer nesles Yeer yeer®e-yeer®e ceW SkeÀ Ieæ[er, oes Ieæ[er efvekeÀeue SkeÀevle keÀe
DevegYeJe keÀjes~ yeenj keÀer heefjefmLeefle Yeue nue®eue keÀer nes uesefkeÀve ceve-yegef× keÀes efpeme mece³e ®eenes SkeÀ
kesÀ Devle ceW meskeÀC[ ceW SkeÀeûe keÀj uees leye me®®es mesJeeOeejer yeve yesno mesJee kesÀ efveefceÊe yeve mekeWÀies~
mueesieve:- %eeveer let Deelcee Jen nw pees %eeve kesÀ nj je]pe keÀes mecePekeÀj jepe³egkeÌle, ³egefkeÌle³egkeÌle Deewj ³eesie³egkeÌle nes keÀce&
keÀjs~
3/3

Murli Batch Hindi 2023-07-31 (1) Unlocked

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Murli Batch Hindi 2023-07-31 (1) Unlocked

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

31-07-23 Òeele:cegjueer Deesced Meeefvle ``yeeheoeoe'' ceOegyeve

You might also like