Lekcja 26
Temat: Lekcja powtórzeniowa „W obronie granic Rzeczypospolitej”
PRZYCZYNY WYBUCHU
WOJEN Z ROSJĄ
Chęć zdobycia przez Rosję
dostępu nad Morzem
WOJNY Z ROSJĄ Bałtyckim
Zajęcie przez Iwana Groźnego
sporej części Inflant,
Dymitriady
PRZYCZYNY WOJNY
POLSKO-SZWEDZKIEJ
Panowanie nad Morzem
Bałtyckim
Konflikt protestancko-katolicki
WOJNY
ZE SZWECJĄ Chęć zagarnięcia przez Szwecję
terenów pod uprawę
Na tronie szwedzkim chcieli
zasiąść Wazowie
PRZYCZYNY
WOJNY Z TURCJĄ
Tatarzy najeżdżali na Polskę
WOJNY Z TURCJĄ
Kozacy najeżdżali na Turcję
magnaci wyprawiali się na
Mołdawię, a także na
Wołoszczyznę
SKUTKI WOJNY Z ROSJĄ
Osłabienie państwa polskiego
Znikniecie z areny
międzynarodowej
Rosja wyrosła na mocarstwo
Rosja ingerowała w sprawy
państwa polskiego
Wojny z Rosją
SKUTKI WOJNY
POLSKO-SZWEDZKIEJ
Prusy Książęce zostały poza
zwierzchnością
Duże straty ekonomiczne,
gospodarcze i demograficzne
w Polsce
Wzrost znaczenia magnatów
Upadek autorytetu władcy
Po przegraniu brak szans na
panowanie nad Bałtykiem
Strata dużej części Inflant po
przegraniu przez Polskę
SKUTKI WOJNY Z TURCJĄ
brak wpływów Polski w
księstwach naddunajskich
 WOJNY
ZE SZWECJĄ
1600 początek wojen o Inflanty
1605 - bitwa pod Kircholmem
(zwycięstwo wojsk polskich)
1611 rozejm polsko szwedzki,
Polska obroniła Inflanty
1621 atak wojsk szwedzkich na
Inflanty
1622 -rozejm w Mitawie, Polska
traci Inflanty
1627 - bitwa morska pod Oliwą
(zwycięstwo wojsk polskich)
1629 -bitwa pod Trzciną;
hetman Stanisław Koniecpolski;
rozejm w Starym Targu
1635 - rozejm w Sztumskiej
Wsi; Szwedzi opuszczają
Pomorze Gdańskie i Prusy
Książęce
1655 - Potop Szwedzki, obrona
Jasnej Góry
1656 bitwa pod Warką
(zwycięstwo wojsk polskich)
Stefan Czarniecki; Układ w
Randot – rozbiór Polski
1657 - traktaty Welawsko –
Bydgoskie; Brandenburgia
wycofuje się z poparcia
Szwedów, elektor
Brandenburgii uzyskuje
suwerenność Prusów
Książęcych
WOJNY Z ROSJĄ
1609 początek wojen
1610 - bitwa pod Kłuszynem;
hetman Stanisław Żółkiewski
1612 - powstanie antypolskie
na Kremlu (Dymitr Pożarski i
Kuźma Minin)
1613 - koniec Wielkiej Smuty,
nowym carem rosyjskim jest
Michał Frodorowicz Romanow
1619 - rozejm w Dywilnie
1632 – 1634 wojna z Rosją;
pokój w Polanowie; Polska
zatrzymała ziemię: smoleńską,
czernihowską i siewierską.
1654 - ugoda z Rosją w
Perejasławiu; uchwalenie
zjednoczenia Ukrainy
lewobrzeżnej z Rosją
1655 tryumf wojsk polskich pod
Ochmatowem
1660 ugoda Cudnowska;
pokonanie 50 tys. Armii
moskiewskiej
1667 - Rozejm andruszowski
1686 pokój Grzymułtowskiego
(traktat Grzymułtowskiego)
zawarty między Polską i Rosją.
WOJNY Z TURCJĄ
1620 - klęska wojsk polskich
pod Cecorą, śmierć Stanisława
Żółkiewskiego
1621 obrona Chocimia,
zawarcie pokoju z Turcją
1672 Traktat pokojowy w
Buczaczu
1673 -Bitwa pod Chocimiem,
hetman Jan Sobieski
(zwycięstwo wojsk polskich)
1676 traktat pokojowy z
Turkami w Żurawnie;
przywrócenie Polsce części
utraconych ziem z wyjątkiem
twierdzy w Kamieńcu Podolskim
1683 przystąpienie Polski do ligi
antytureckiej, zawiązanie
sojuszu zaczepno – odpornego z
Austrią
1699 w Karłowicach zawarto
pokój z Turcją (król August II
Mocny); Polska odzyskała
Kamieniec Podolski, Podole i
część prawobrzeżnej Ukrainy
1683 - Bitwa pod Wiedniem –
inaczej nazywana Odsieczą
Wiedeńską lub rzadziej
Wiktorią Wiedeńską. Bitwa
stoczona 12 września 1683 pod
Wiedniem między wojskami
polsko-cesarskimi pod
dowództwem króla Jana III
Sobieskiego a armią Imperium
Osmańskiego pod wodzą wezyra
Kara Mustafy
1658 -wojska polskie
wspomagają Danię

1660 3 maja pokój w Oliwie,

Szwedzi zyskali Inflanty, Polska:
Kurlandia, obroniła Pomorze
Gdańskie i musiała
zaakceptować niezależność
Prusów Książęcych

WOJNY POLSKO – UKRAIŃSKIE W XVII WIEKU

1648 - wybuch powstania na Ukrainie pod wodzą Bohdana Chmielnickiego;

bitwa pod Żółtymi Wodami, gdzie wojska polskie pod wodzą Stefana Potockiego poniosły klęskę
1651 - Bitwa pod Beresteczkiem;
armia polska (60 tys.) pod dowództwem Jana Kazimierza zadała klęskę wojskom tatarsko-kozackim
(100 tys.). Bitwa uważana za jedną z największych zwycięstw w historii Polski
1654 - ugoda z Rosją w Perejasławiu pomiędzy Hetmanatem i Bohdanem Chmielnickim a Wasylem
Buturlinem, występującym jako pełnomocnik cara Rosji Aleksego I, na mocy której Ukraina została
poddana władzy cara Rosji.
(uchwalenie zjednoczenia Ukrainy lewobrzeżnej z Rosją)
1667 - rozejm andruszowski
Na jego mocy strona rosyjska miała obejmować Smoleńsk, ziemie siewiersko – czernichowską,
Ukrainę Zadnieprzańską oraz Kijów (na okres 2 lat).
1686 - traktat pokojowy w Moskwie zatwierdził na prawie sto lat granicę polsko – rosyjską .
Swoją nazwę traktat – zawarty 6 maja w Moskwie, wziął od Grzymułtowskiego, który podpisał go w
imieniu Rzeczpospolitej

PRZYCZYNA SKUTEK

Próba opanowania
BITWA POD
basenu Morza Zwycięstwo Szwedów
Bałtyckiego przez UJŚCIEM
Szwedów
1655 ROK
PRZYCZYNA SKUTEK

Spór o Inflanty Zwycięstwo

i o dominium Maris
BITWA POD
Rzeczypospolitej
Baltici KIRCHOLMEM
wrzesień 1605
 PRZYCZYNA SKUTEK
- Agresywne nastawienie
Rzeczypospolitej wobec
Osmanów. Zwycięstwo - wygrana
BITWA POD
- Częste najazdy polskich sił turecko-tatarskich
magnatów. CECORĄ
- Spór polsko-turecki o
strefę wpływów nad 7 października 1620
Hospodarstwem
pomiędzy armią
Mołdawskim. Rzeczypospolitej Stanisława
Żółkiewskiego a armią
turecką pod dowództwem
Iskandera Paszy

PRZYCZYNA SKUTEK

Częste najazdy Zwycięstwo

BITWA POD
Kozaków na Turcję (taktyczne)Rzeczypospolitej
i Tatarów na CHOCIMIEM
Rzeczpospolitą
1621 roku
pomiędzy armią
Rzeczypospolitej Jana Karola
Chodkiewicza a armią
turecką pod dowództwem
sułtana Osmana
TRAKTAT
Przekazanie Imperium
W BUCZACZU Osmańskiemu wschodnich
Październik 1672 ziem Rzeczypospolitej

Wojna podjazdowa, wojna szarpana – specyficzny sposób prowadzenia

walki: strona słabsza unika rozstrzygającej bitwy, atakując mniejsze oddziały
przeciwnika, zaplecze i tabory.

WIELKI WEZYR
Był, zaraz po padyszachu, najważniejszą osobą w państwie, pełnił więc niejako funkcję
współczesnego nam premiera. Do jego zadań należała przede wszystkim koordynacja pracy
wszystkich podległych mu urzędników i organizacja polityki wewnętrznej. Wielki wezyr
reprezentował sułtana, często także podczas oficjalnych spotkań dotyczących polityki
zagranicznej i był szanowany przez wszystkich ambasadorów, którzy mieli z nim do
czynienia – w końcu jego słowo było wolą sułtana, a on miał jego pełne pełnomocnictwo.
Oprócz tego dowodził wojskami podczas wszelkich wypraw wojennych.
POKÓJ OLIWSKI – traktat pokojowy pomiędzy Szwecją a Rzeczpospolitą podpisany 3 maja
1660 w Oliwie kończący potop szwedzki. Zawarty został na terenie Opactwa Cystersów w
Oliwie.

ROZEJM ANDRUSZOWSKI – rozejm zawarty 30 stycznia 1667 w Andruszowie, kończący

wojnę Rzeczypospolitej z Carstwem Rosyjskim toczoną od 1658 roku.

26 stycznia 1699 Święta Liga podpisała POKÓJ Z IMPERIUM OSMAŃSKIM W

KARŁOWICACH. Na mocy tego dokumentu Rzeczpospolita odzyskała Podole.

Karłowice przypieczętowały wielkie zwycięstwo pod Wiedniem. Pokój zakończył 255 lat wojen
polsko-tureckich.

POKÓJ WIECZYSTY W POLANOWIE (od miejscowości Polanowo nad Wiaźmą) pomiędzy

Rzecząpospolitą a Carstwem Rosyjskim z 14 czerwca 1634 r. kończył wojnę smoleńską 1632–1634,
a w praktyce podsumowywał wojny polsko-rosyjskie toczone w I połowie XVII wieku.

ROZEJM W SZTUMSKIEJ WSI – rozejm pomiędzy Rzeczypospolitą a Szwecją, przedłużający

rozejm w Altmarku i zmieniający jego postanowienia. Rozejm ten został zawarty po tzw.
„wojnie o ujście Wisły” i podpisany 12 września 1635 w Sztumskiej Wsi. Zawarty został na
26 lat, termin ten upływał w 1661.

POKÓJ W BUCZACZU – nieratyfikowany przez polski sejm traktat pokojowy, podpisany w

październiku 1672 w Buczaczu pomiędzy Imperium Osmańskim i Rzeczpospolitą, który
zakładał oddanie we władanie Turcji wschodnich ziem Polski. Traktat podpisano w trakcie
wojny polsko-tureckiej toczonej w latach 1672-1676

OSEŁEDEC albo czupryna – czub, wąski kosmyk włosów na czubku ogolonej głowy,
spleciony w warkocz lub rozpuszczony, noszony przez Kozaków zaporoskich, szczególnie
w XVII wieku. W czasach wczesnej Rusi był oznaką szlachetnego urodzenia.

PIECHOTA WYBRANIECKA KOZACY SZWEDZKA PIECHOTA

- PIKINIERZY I MUSZKIETERZY
JAN III SOBIESKI herbu Janina, król Polski od 1674, hetman wielki koronny od
1668,W 1684 r. został odznaczony przez papieża Innocentego XI tym tytułem fidei defensor
(obrońcy wiary). Przez Turków bywał zwany Lwem Lechistanu.

POWODZENIA NA SPRAWDZIANIE  !