 Niteleme sıfatı, bir isimden sonra da gele-

SIFATLAR - ÖN ADLAR bilir. Bu cümle dizgisi ne kadar doğru bir

Sıfat, isimlerden önce gelen ve bu isimleri dizgi olmasa da soru çeşidi olarak karşı-
nitelik ya da belirtme yönüyle tamamlayan kelime- mıza çıkabilir.
lerdir.
Bir telefonu vardı büyük ekranlı.
Sıfat ile isim arasındaki en temel farklardan biri de
 Niteleme sıfatı, ikileme şeklinde olabilir.
karşıladıkları bir varlığın olmayışıdır. Örneğin bilgi-
sayar sözcüğü bir varlığın adıdır. Güzel kelimesi ise Soğuk soğuk odalar vardı ruhunda.
tek başına bir varlığı düşündürmez. Güzel kelimesi,
bu ismin niteliği olabilir: Güzel bilgisayar.
*** ADLAŞMIŞ SIFAT NEDİR?
 Sıfatın olduğu her yerde bir sıfat tamla- Çoğunlukla niteleme sıfatlarında ismin düşmesiyle
ması da vardır. Ancak isim tamlaması ile ortaya çıkan sıfatlardır.
karıştırmama adına “tamlananın” ek alma-
dığını bilmek zorundayız. Sinirli insanlar hep zarar verirmiş.
 Sekiz çocuk Sıfat ad
 Güzel arabalar
Sinirliler hep zarar verirmiş.
 Şeker insan
Adl. sıfat

➤ NİTELEME SIFATLARI Bu savaş, iyi insanlarla kötü insanların savaşıdır.

www.edebiyatveturkce.com

Sıfat ad Sıfat ad
İsimlere gelen ve isimleri renk, durum, bi-
çim yönünden niteleyerek “nasıl” sorusunun cevabı Bu savaş, iyilerle kötülerin savaşıdır.
olan sözcüklere niteleme sıfatı denir. Adl. Sıfat

Evin kapısı büyük bir salona açılıyordu. Sıfatlar, çekim ekini “genel” olarak almazlar. Alır-
N. Sıfatı İsim larsa adlaşır, adlaşmış sıfat olurlar.

Çaresiz insanlar hep var olacak.  Genç çocuklar başarılı olmalıdırlar.

N. Sıfatı İsim  Gençler, başarılı olmalıdırlar.
Baştan savma metinler ile uğraşıyordu. Sıfatların çekim eki aldıkları durumlar da vardır:
N. Sıfatı İsim
 Güzelim arabayı ne hâle getirdiler!
Yukarıdaki örneklerde “niteleme sıfatı” dediğimiz
sıfat türünü bulmak için önce isim tespit edilir ve
➤ BELİRTME SIFATLARI
isme “Nasıl?” sorusu sorulur. Bu soruya cevap alı-
nırsa cevabı veren kelimeyi niteleme sıfatı olarak Belirtme sıfatları, isimlerin önüne gelerek onları
değerlendiririz. sayı, soru, işaret, belgisizlik yönünden belirtir. Her
birinin farklı soruları vardır.

 Niteleme sıfatları, birden fazla sözcüğü nite- 1. İŞARET SIFATLARI (GÖSTERME SIFATLARI)
leyebilirler. İşaret sıfatları, varlıkları gösterme yoluyla belirten
sıfatlardır. Çoğunlukla bu, şu, o, öteki, beriki, öyle,
Zengin çocuklar, anneler, babalar görmek ister bu
böyle, öbür şekilleriyle kullanılırlar. İsim soylu söz-
gönül.
cüklerin önüne gelirler.
 Birden fazla niteleme sıfatı, tek bir söz-
Bu yoldan geçip gidiyor her şey.
cüğü niteleyebilir.
Bilir misin, şu denizlerdir beni senden uzaklaştıran.
Cesur ve karakterli bir insandı o.

Melih Özdamar – Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni

Öteki köyün çocukları yine uslu durmamış. Bugün güzel bir deneme buldum.
Belgisiz Sıfat

Sınava sadece bir kalemle girebilirsiniz.

İşaret sıfatları, çekim eki aldıklarında işaret zami- Sayı Sıfatı
rine dönüşür:
: Belgisiz sıfatlar, çekim eki aldıklarında belgisiz
Sen bu hareketleri onaylıyor musun? zamire dönüşür:
Sıfat
Ben konuyu kimi öğrencilere anlatamıyor gibiyim.
Sen bunu onaylıyor musun? Sıfat
Zamir
Yolda kimisi bu işe karşı çıkmış.
Zamir

3. SAYI SIFATLARI
O, bu, şu gibi sözcüklerden sonra virgül kullanıl- İsimlerin önüne gelerek onları sayı bakımından be-
ması bu sözcükleri yine zamir yapar: lirten sıfatlara sayı sıfatları denir. Kendi içinde farklı
gruplara ayrılırlar.
O adam, buraya gelecek.
Sıfat
A. ASIL SAYI SIFATLARI
O, buraya gelecek Asıl sayı sıfatını tanımlarken sayıların adlardan önce
www.edebiyatveturkce.com

Zamir gelerek onları belirtmesi ile oluşan sayı sıfatlarıdır.

"Kaç" sorusuna cevap verirler.
2. BELGİSİZ SIFATLAR
Elimde tam olarak üç yüz beş çiçek var.
Varlık ve nesnelerin miktarını ve sayısını açık, kesin
olarak değil de belirsiz olarak bildiren sıfatlardır. Az, Aklımda beş bardak almak vardı.
az buçuk, başka, bazı, bir, biraz, birçok, kimi, bir
Üç renk aklımı aldı dün.
hayli, birtakım, bir sürü, bütün, tüm, çok, çoğu, fazla,
her, hiç, hiçbir, nice, vb. sıfatlar, belirsizlik sıfatları
B. SIRA SAYI SIFATLARI
olarak kabul edilirler.
Varlıkların sayısını sıra biçiminde veren sıfatlardır.
Çok insan, bol problem demektir. Bu sıfatlar -ıncı, -inci, -uncu, -üncü eklerini alır. "Ka-
Sıfat çıncı" sorusuna cevap verirler.

Biraz insanlık, hayata çok şey katar. Okul beşinci gününde olaylara sahne oldu.
Sıfat
Kitabın yetmiş beşinci sayfasını açmayı dene.
Başka dertlerin varsa onu da anlatabilirsin.
Sıfat C. ÜLEŞTİRME SAYI SIFATLARI

Kimi olaylar, insanın başına birtakım sorunlar yaratır. Sayılara -er, -ar ekleri getirilerek kurulur. "Kaçar"
Sıfat sorusuna cevap verirler.

: Bir kelimesi, kimi zaman belgisiz sıfat kimi za- Sıraya üçer kişi otursun önce.
man da sayı sıfatı olarak kullanılır. Belgisiz sıfat ola-
Herkese birer elma düştü.
rak kullanıldığında çoğunlukla niteleme sıfatından
sonra gelirler ve "herhangi bir" anlamı katarlar. Sayı D. KESİR SAYI SIFATLARI
sıfatı ise çoğunlukla "tek, adet" anlamı katar.
Varlıkların parçalarının bütüne olan oranını göste-
ren sıfatlardır.

Melih Özdamar – Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni

Bugün kuyumcudan çeyrek altın almayı düşünüyo- Soru sıfatları çekim eki aldıklarında ismin
rum. yerini aldıkları için soru zamirlerine dönü-
şür.
Mirastan üçte bir pay aldım.
Bu şehrin patikalarına hangi yoldan gitmeliyiz?
Sıfat
4. SORU SIFATLARI
Normal olarak sıfatlara sorduğumuz bütün sorula- Bu şehrin patikalarına hangisinden gitmeliyiz?
rın birleştiği başlıktır. Ne, nasıl, hangi, kaç, kaçar, Zamir
kaçıncı gibi sıfatlar soru sıfatları olarak kabul edilir-
ler. Soru tiplerinde sıkça karşımıza çıkan "soru an-
lamı sıfatla sağlanmıştır." sorularında pratiklik
amacıyla "-mı, mi" soru edatını taşıyan cümle-
Ne yönden gitmemiz gerekiyor?
leri eleyebilirsiniz. Bu cümlelerde soru anlamını
ne olursa olsun edat sağlar.
Bunlar nasıl sorular?

Hangi adamdı seni senden alan? Hangi adamı dövdüklerini biliyor musun?
(Soru anlamını edat sağlar.)
Hangi şehrin sokaklarında aramalıyım seni?
Kaçar kişi gelmiş sınava?
(Soru anlamını sıfat sağlar.)

“Ne” sözcüğü kullanıldığı yere göre tür de-

ğiştirir.

 SIFATLARDA KÜÇÜLTME
www.edebiyatveturkce.com

Bu şehrin ne tarafına yöneldiler?

Sıfat
(İsmin önüne gelerek hangi anlamını -cık, -cik; -imsi, -ımtrak gibi eklerle kurulan sı-
taşıdığı için sıfattır.) fatlardır. Küçültme anlamı katarlar.
 Ne bakıyorsun arkadaşım öyle?
 Minicik çocukla kendini bir tutuyor.
Zarf
 Mavimsi gözleriyle beni çok etkiledi.
(Niye, neden, niçin anlamına geldiği
için zarftır.)  Bozkırların sarımtrak görüntüsü beni
çok etkiliyordu.
 Bana ne almayı düşünüyor?
Zamir SIFATLARDA PEKİŞTİRM E
(İsmin yerini tuttuğu için zamirdir.)

Sıfatlarda anlamı daha da güçlü kılabilme

 Ne yardan geçiyor ne serden. adına kurulan sıfatlardır.
Bağlaç
(Ne...ne tekrarlı bağlacıdır.) “m,p,r,s” ekleriyle kurulan sıfatlardır.

 Kıpkırmızı yanaklarıyla soğukta beni

 Ne güzel bir gün böyle? bekliyordu.
Zarf  Dün bana masmavi denizi gösterdi.
(Güzel sıfatının önüne gelerek çok an-  Hiç unutmam dümdüz yollara sahipti
lamını taşır ve zarf olur.) bu şehir.

“mi” ile kurulabilir.

Nasıl sözcüğü isim soylu sözcüklerin önüne
geldiğinde sıfat, fiilleri belirttiklerinde zarf
olur.  Güzel mi güzel günler bizi bekliyor.

 Nasıl davranıyor sana, söylemelisin.

Zarf
 Nasıl günler geçiriyor sence?
Sıfat

Melih Özdamar – Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni

SIFAT YAPAN -Kİ Benim çevremi saran heyecanlara ihtiyacım oldu-
ğunu sanma. (Sar+an)

İsimlerin ya da isim soylu sözcüklerin üzerine

BİRLEŞİK SIFATLAR
gelerek sıfat türetir. Yapım eki görevindedir.
Birleşik sıfatlar, en az iki kelimeden oluşan ya da
Bendeki bu aşk kimsede yoktur.
kurallı bir şekilde oluşturulan sıfatlardır.
Ben+de+ki aşk > sıfat yapmıştır.
Bu sıfatları iki başlık altında inceleriz:
Not 1: İlgi zamiri olan -ki eki ile karıştırılmama-
lıdır. İlgi zamiri olan -ki ekinin önünde daima 1. Anlamca Kaynaşmış Birleşik Sıfatlar
tamlayan eki (-ım, im, um, üm; -ın, in, un, ün)
bulunur. Ancak sıfat yapan -ki’nin önünde “ge- 2. Kurallı Birleşik Sıfatlar
nellikle” -de, da” eki bulunur. a. -lı, -lık, -sız ekiyle kurulanlar
b. İyelik ekiyle kurulanlar
Sahadaki olayları kimse unutamıyor.
Sıfat yapan -ki (-deki, -daki)
ANLAMCA KAYNAŞMIŞ Bİ RLEŞİK SIFATLAR
Televizyonunkini sen kaybetmişsin. En az iki kelimenin bir araya getirilmesiyle oluştu-
Zamir -ki’si rulmuş sıfatlardır. Bu sıfatlar anlam yoluyla kaynaş-
(Televizyonun kumandası tamlamasında tam-
mıştır.
lananın yerini tutmuş)
Birkaç gün ortalarda görünmeyelim.
Not 2: Sıfat yapan -ki’nin önünde her zaman -
de ya da -da eki bulunmayabilir.
www.edebiyatveturkce.com

Cingöz insanlardan haz almıyorum.

Akşamki yemeği hiç beğenmedim. Onun birçok şarkısı kayıp.

SIFATLARDA YAPI KURALLI BİRLEŞİK SIFATLAR

Yapı denildiği zaman akla gelen daima şu başlıklar
A. -LI, -LIK, -SIZ EKİYLE KURULANLAR
olmalıdır:
Sıfat tamlamalarında ismin üzerine -lı, -lık, -sız ekle-
1. Basit Sıfatlar rinden birinin getirilmesiyle bu tamlamanın tamamı
2. Türemiş Sıfatlar sıfat yapılır. Böylelikle kurallı bir birleşik sıfat ortaya
3. Birleşik Sıfatlar çıkar.

BASİT SIFATLAR Mavi göz

Sıfat Ad
Hiçbir şekilde yapım eki almamış ve iki kelimeden
Mavi göz + lü
oluşmamış sıfatlardır.
Sıfat Ad
Güzel günler göreceğiz çocuklar! [Mavi gözlü] dev
Sıfat Ad
Bak şu gökyüzüne, kara bulutlar çevrelemiş tepe-
mizi. Kırmızı şapka
Sıfat ad
TÜREMİŞ SIFATLAR Kırmızı şapka+lı
Sıfat ad
Yapım eki ile oluşturulmuş sıfatlardır. [Kırmızı şapkalı] kız
Sıfat ad
Sessiz dostluklara ihtiyacım var. (Ses+siz)
On para
Onun hüzünlü gözlerini bir türlü unutamıyorum.
Sıfat ad
(Hüzün+lü)
On para+lık

Melih Özdamar – Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni

Sıfat ad
[On paralık] adam
Sıfat ad

B. İYELİK EKİYLE KURULANLAR

Sıfat tamlamalarında ismin üzerine iyelik eklerinden

birinin getirilip ad ve sıfatın yer değiştirmesi sonucu
tüm tamlamanın sıfat olması durumuna kurallı bir-
leşik sıfat denilir.

Çatlak cam
Sıfat ad
Çatlak cam+ı
⬊ ⬋
[Camı çatlak] ev
Sıfat ad

Bozuk araba
Sıfat ad
Bozuk araba+s+ı
⬊ ⬋
[Arabası bozuk] adam
Sıfat ad

Melih Özdamar – Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmeni