Budowa układu nerwowego kręgowców:

• Ośrodkowy układ nerwowy (OUN) - składa się z mózgowia i rdzenia kręgowego.

• Obwodowy układ nerwowy - składa się z :
A. somatycznego układu nerwowego (zbudowanego z aksonów), przekazuje informacje z
narządów zmysłów OUN oraz z OUN do mięśni.
B. Autonomicznego układu nerwowego, który kieruje pracą serca, jelit i innych narządów.
Niektóre ciała komórek AUN znajdują się w obrębie mózgu lub rdzenia, inne w
skupiskach obok rdzenia.
• U zwierząt czworonożnych wierzchnia część mózgowia jest położona grzbietowo, a spód
jest brzusznie.

Terminy anatomiczne opisujące położenie:

Grzbietowy Strona pleców
Brzuszny W kierunku brzucha
Przedni W kierunku przednim
Tylny W kierunku tylnym
Górny Ponad inną częścią
Dolny Pod inną częścią
Boczny W kierunku bocznym,
przeciwnie do osi
symetrii
Przyśrodkowy W kierunku osi symetrii
Proksymalny Bliski początku lub
punktu rozpoczęcia
Dystalny Odległy od początku
lub punktu połączenia
Ipsilateralny (tożstronny Po tej samej stronie
ciała
Kontrlateralny Po przeciwnej stronie
(przeciwstronny) ciała
 Przekrój czołowy Pokazuje mózg od
przodu
Przekrój strzałkowy Pokazuje mózg z boku
(podłużny)
Przekrój poprzeczny Pokazuje mózg od góry
(Osiowy)

Rdzeń kręgowy:
• Łączy się ze wszystkimi narządami zmysłów oraz mięśniami położonymi poza głową
• Składa się z segmentów - po obu ich stronach znajduje się nerw czuciowy i ruchowy.
• Ciała komórek neuronów czuciowych tworzą skupiska poza rdzeniem, nazwane zwojami
rdzeniowymi grzbietowymi
 • Istota biała zawiera zmineralizowane aksony, poprzez nią wiele neuronów z istoty szarej
wysyla aksony do mózgowia.
Autonomiczny układ nerwowy:
• Składa się z:
a. Układu współczulnego (sympatycznego)
• To sieć neuronów, która przygotowywuje narządy wewnętrzene do intensywnego
wydatkowania energii (np. przysmieszenie tętna albo oddechu, zwolnienie procesów
trawiennych)
• Ma dwukierunkowe połączenia z rdzeniem.
• Unerwia takie rzeczy jak gruczoły potowe, nadnercza, mięśnie kurczące naczynia
krwionośe, miesnie prostujace wlosy na skorze itp są unerwiane tylko przez układ
współczulny
b. Układu przywspółczulnego (parasympatycznego)
• Często zwany układem odpoczynku i trawienia, steruje reakcjami wegetatywnymi
niezwiązanymi z zagrożeniem.
• Wspomaga procesy seksualne np. erekcję
• Składa się z nerwów czaskowych i wychodzących z krzyżowej części rdzenia kręgowego.
• Aksony tego układu wydzielają acetyloholinę do narządów
• Choroby psychosomatyczne: nadcisnienie i wrzody żoladka

Tyłomózgowie:
Składa się z:

a. Tyłomózgowia/rhombencephalon (rdzeń przedłużony, most, móżdżek):

• Pień przedłużony jest przedłużeniem rdzenia kręgowego. Dolne partie ciała łączą się z
rdzeniem przez nerwy czuciowe i ruchowe, głowa i narządy łączą się Z rdzeniem
przedłużonym przez 12 par nerwów czaszkowych. Nerwy czaszkowe kontrolują odruchy
takie jak oddychanie, tętno, wymioty, ślinienie, Kaszel czy kichanie. A w rdzeniu
 przedłużonym znajduje się dużo receptorów opiatowych, które hamują jego aktywność,
przyjmowanie Opiatów może w niebezpieczny sposób spowolnić oddech i bicie serca.
• Most leży z przodu i brzusznie w stosunku do rdzenia przedłużonego i zawiera jądra kilku
nerwów czaszkowych. Nazwa most jest od tego, że w tym miejscu włókna nerwowe
przechodzą z jednej strony ciała na drugą. Oznacza to, że aksony pochodzące z jednej
strony mózgowia przebiegają w rodzeniu kręgowym po przeciwnej stronie więc lewa
półkula kontroli mięśnie prawej strony, a prawa półkula lewej.
• Móżdżek to pofałdowana która odpowiadające za wiele rzeczy np. koordynację
ruchowa. Uszkodzenie móżdżku może powodować trudności z przekierowaniem uwagi
między bodźcami słuchowymi i wzrokowcami, prawidłową percepcję czasu oraz
problemy z uczeniem się i warunkowaniem.
b. Śródmózgowia/mescenceptalon (pokrywka, nakrywka, istota czarna i wzgórki górne i
dolne):
• Śródmózgowia znajduje się w centralnej części mózgowia
• Pokrywa (wierzchna część mózgowia), po jej obu stronach znajdują się wzgórki Górne i
wzgórki Dolne, które odpowiadają za przetwarzanie informacji sensorycznych (dolne
słuchowych, górne wzrokowych)
• Nakrywka - pokrywa ją pokrywa (XD!)
• Istota czarna - tworzy początek drogi dopamiergicznej, która przygotowuje mózg do
zainicjowania ruchu.
c. Przodomózgowia/prosencephalon, które składa się z międzymózgowia/diencephalon
(wzgórze, podgórze) oraz kresomózgowia/telencephalon (kora mózgu, hipokamp, jądra
podstawy):
• Składa się z lewej i prawej półkuli, każda jest ukształtowana przez funkcję odbioru i
analizy informacji sensorycznych oraz kontrolowania mięśni.
• Kora tworzy zewnętrzną część mózgu, pod nią znajdują się między innymi w górze i jądra
podstawy.
• Opuszka węchowa, podwzgórze, Hipokamp, ciało migdałowate, Zakręt obręczy tworzą
układ limbiczny.
• Podwzgórze odpowiada za odżywianie się, picie, termoregulację oraz zachowania
reprodukcyjne.
• Ciało migdałowate stanowi część układu najistotniejszego dla oceny informacji
emocjonalnych (zwłaszcza związanych ze strachem)
• Wzgórze - parę struktur położona na samym środku przodomózgowia. Kształtem
przypomina dwa małe owoce awokado leżący obok siebie, do wzgórza dociera
większość informacji z narządów zmysłów jako pierwszego, tam są analizowane i
przekazywane dalej do kory mózgu (wyjątkiem są informacje węchowe które idą do
opuszek węchowych, a później do kory mózgu). Jądra wzgórza odbierają informacje
określonego typu, np. wzrokowe i przekazują je dalej do jednej okolicy w korze mózgu.
Korą mózgu przesyła informacje zwrotne do wzgórza przedłużając i wzmacniając pewne
rodzaje impulsów nerwowych.
• Podwzgórze to mała struktura położona na podstawie mózgowia, brzusznie w stosunku
do wzgórza, ma rozległa połączenia zresztą mózgowia. Wyróżnia się w niej kilka Jąder. A
może wpływać na wytwarzanie hormonów przez przysadkę. Uszkodzenie Jąder
 podwzgórza powoduje zaburzenia zachowań popędpowych takich jak odżywianie się,
picie, Termoregulacja, seksualne, bądź agresywne zachowania czy poziom pobudzenia.
• Przysadzka mózgowa to Gruczoł dokrewny, czyli wytwarzający hormony, łączy się z
dolną częścią podwzgórza. Reaguje na sygnały z podwzgórza i synte zuje hormony które
docierają z krwią do narządów całym ciele.
• Jądra podstawy składają się z trzech głównych elementów – jądra ogoniastego, skorupy i
Gładki bladej. Uszkodzenie Jąder powoduje zaburzenia ruchowe jak np. w chorobie
Parkinsona. Jądra podstawy integrują motywacyjny I emocjonalny aspekt zachowania.
Mają istotne znaczenie dla wyuczonych umiejętności i nawyków oraz innych rodzajów
uczenia się.
• Część podstawna przodomózgowia - pacjenci z chorobami Parkinsona i Alzheimera mają
zaburzenia pamięci i myślenia właśnie na skutek braku aktywności lub upośledzenia
funkcjonowania tej struktury.
• Hipokamp - duża struktura leżąca między Wzgórzem a korą mózgu. Ma istotne znaczenie
dla wspomnień oraz monitorowania, gdzie jesteśmy i dokąd się kierujemy.
Nerwy czaszkowe i ich funkcje:
I. Węchowy - węch
II. Wzrokowy - wzrok
III. Okoruchowy - sterowanie ruchami gałek, zwężanie źrenic
IV. Bloczkowy - sterowanie ruchami gałek
V. Trójdzielny – Wrażenia dotykowe z większości powierzchni twarzy, sterowanie myślami
żuchwy podczas żucia i przełykania
VI. Odwodzący – sterowania ruchami gałek ocznych
VII. Twarzowy - wrażenia smakowe z przednich dwóch trzecich część języka, sterowanie
mimika, płacz, ślinienie, rozszerzanie naczyń krwionośnych głowy
VIII. Przedsionkowo-słuchowy – Słuch, równowaga
IX. Językowo gardłowy – wrażenia smakowe uczuciowe z gardła i tylnej jednej trzeciej części
języka, połykanie, ślinienie, ruchy gardła podczas mówienia
X. Błędny - wrażenia czuciowe z szyi i klatki piersiowej, sterowanie ruchem i mięśni gardła,
przełyku krtani; unerwienie przywspółczulne żołądka, jelit i innych narządów
wewnętrznych
XI. Dodatkowy – sterowanie mięśniami szyi i barków
XII. podjęzykowy – sterowanie mięśniami języka

Układ komorowy:
• Każdej z półkul znajdują się dwie rozległe Komory boczne. W części tylnej łączą się z
komorą trzecią która leży wzdłuż linii po środkowej, oddzielając prawe Wzgórze od
lewego. Komora ta ma połączenie z komorą czwartą, położoną w środkowej części
rdzenia przedłużonego.
• No ich ścianach znajdują się skupiska komórek zwana splotami naczyniówki. Te skupiska
wydzielają płyn mózgowo-rdzeniowy. Wypełnia ona wszystkie komory, przepływając
Komór bocznych do trzeciej a potem czwartej Komory. Z czwartej Komory część płynu
mózgowo-rdzeniowego przepływa do kanału środkowego rdzenia kręgowego, ale
większość Wypływa do ciasnych przestrzeni pomiędzy powierzchnią mózgowia a
 cienkimi oponami mózgowymi (błony które otaczają mózgowi i rdzeń kręgowy). W
oponie ponadpajęczynówkowej płyn mózgowo-rdzeniowy jest wchłaniany do krwi.
Opony mózgowe mają receptory bólowe, dlatego zapalenie opon mózgowych jest
bardzo bolesne. Obrzęk naczyń krwionośne ch w oponach mózgowych odpowiada za
migreny.
• Płyn mózgowo-rdzeniowy chroni mózgowia przed urazami mechanicznymi podczas
ruchów głowy. Dzięki niemu powstaje też siła wyporu. Dodatkowo zapewnia dopływ
hormonów i substancji odżywczych do mózgowia i rdzenia kręgowego.
• Jeśli przepływ płynu zostaje zablokowany zaczyna gromadzić się w komorach co
zwiększa ciśnienie wywierane na tkankę nerwowa. Jeśli taka sytuacja występuje u
małych dzieci kości czaszki się roz chodzą znacznie zwiększają objętość głowy czyli
powodując wodogłowie.
QUIZ:
Kora mózgu:
• Komórki, które leżą na zewnętrznej powierzchni kory tworzą istotę szarą, ich sięgające w
głąb aksony istotę białą.
• Neurony jednej półkuli komunikują się z neuronami w analogicznej części tej drugiej,
głównie przez:
a. Spoidło wielkie
b. Spoidło przednie
Ssaki naczelne mają największą korę mózgu, silniejsze pofałdowanie i więcej neuronów na
jednostkę objętości.
• U ludzi i innych ssaków kora mózgu zawiera do 6 odrębnych warstw ciał komórek
nerwowych. Te warstwy oddzielają pasma włókien nerwowych.

• Warstwa V wysyła aksony do rdzenia kręgowego i innych obszarów, jest najgrubsza w

korze ruchowej.
• Warstwa IV odbiera aksony z jąder sensorycznych wzgórza, jest zaznaczona w obszarach
czuciowych (wzrokowym, słuchowym i somatosensorycznym), nie ma jej w korze
wychowej.
• Komórki w korze mózgu tworzą też kolumny, leżą prostopadle do warstw. Komórki
należące do tej samej kolumny mają podobne właściwości (np. jeśli jedna reaguje na
dotyk lewej dłoni, inne komórki też na to reagują.
• Na podstawie struktury i komórek, naukowcy wyróżniają w korze mózgu mniejsze
obszary. Podstawowy obszar obejmuje 4 płaty:
A. Płat czołowy (znajduje się w przedniej części mózgu):
• odpowiada za planowanie ruchów, pamięć świeża, pewne aspekty emocji.
• W jego skład wchodzi pierwszorzędowa kora mózgowa, kora przedczołowa (najbardziej
wysunięta do przodu; jej neurony mają ogromną ilość synaps i integrują wiele
informacji) i zakręt przedśrodkowy (część wyspecjalizowana w sterowaniu precyzyjnymi
ruchami np. pojedyńczych palców)
B. Płat ciemieniowy - odpowiada za wrażenia z ciała
• Leży między płatem potylicznym a bruzdą środkową;
• Zawiera pierwszorzędową korę somatosensoryczną
• Tu tworzą się reprezentacje położenia oczu, głowy oraz ciała. Z tego miejsca są
przesyłane dalej, do miejsc sterujących aktywnością ruchową.
• Ma zasadnicze znaczenie dla informacji liczbowych.
C. Płat skroniowy - odpowiada za słuch i zaawansowaną analizę wzrokową
• Zawiera szorzędowe okolice słuchowe oraz pierwszorzędową korę słuchową
• U ludzi odgrywa dużą rolę w rozumieniu mowy
• W tym płacie odbywa się analiza złożonych aspektów informacji ruchowych (np.
spostrzegania ruchu, rozpoznawania twarzy)
• Jeśli nowotwór mózgu pojawi się w tym obszarze, może wywoływać złożone halucynacje
słuchowe lub wzrokowe.
• Jest istotny dla zachowań emocjonalnych i motywacyjnych.
• Uszkodzenie go może skutkować zespołem Kluvera-Bucy'ego - dotknięte nim małpy
przestają okazywać normalne reakcje lękowe (wcześniej były agresywne i dzikie).
Wkładają do ust znalezione przedmioty, chwytają węże i zapalone zapałki.
D. Płat potyliczny:
• odpowiada za wzrok
• Nowotwór w tym obszarze powoduje proste spostrzeżenia (np. błyski świetlne)
• Biegun tylny płata potylicznego nazywa się pierwszorzędową korą wzrokową/kore
prążkową. Uszkodzenie któregokolwiek fragmentu kory prążkowej powoduje ślepotę
korową (np. uszkodzenie w prawej półkuli wywoła ślepotę w lewym polu widzenia).
• Tuż za bruzdą środkową leży zakręt zaśrodkowy, czyli pierwszorzędna kora
somatosensoryczna, która odbiera wrażenia z receptorów dotykowych, napięcia
mięśniowego oraz ścięgnowych.
• Zakręt środkowy zawiera 4 pasma komórek (które odbierają informacje z różnych części
ciała; dwa z nich informacje o lekkim dotyku, trzecie o nacisku na głębsze partie ciała,
czwarte kombinacje obu) równoległych do bruzdy środkowej.
• Informacje o dotyku i położeniu ciała mają duże znaczenie dla interpretacji wzrokowych
i słuchowych.
• Labotomia przedczołowa - zabieg polegający na odcięciu kory przedczołowej od reszty
mózgu (odcięcie jej połączeń z resztą kory bądź uszkodzenie jej)
• Kora przedczołowa składa się z 3 głównych rejonów - część tylna, powiązana z ruchem;
Obszar środkowy odpowiedzialny za pamięć roboczą (zapamiętywanie niedawnych
zdarzeń np. gdzie zaparkowało się samochód), kontrolę poznawczą i reakcje
emocjonalne; część przednią, która jest istotna w podejmowaniu decyzji, ocenie, który z
wariantów przyniesie najlepszy skutek.
• Problem scalenia - jak różne obszary mózgu tworzą spostrzeżenie jednego przedmiotu?
QUIZ:
3.3
• Pole Brocci - fragment płata czołowego lewej półkuli, którego uszkodzenie powoduje
zaburzenia mowy
• Zespół pomijania stronnego - przesunięcie uwagi na prawą strone świata
• Ablacja - usunięcie fragmentu mózgu
• Dezaktywacja konkretnego obszaru mózgu – metoda bezbolesna i tymczasowa, polega
na przyłożeniu do czaszki źródła pola magnetycznego co zakłóca aktywność obszaru
mózgu położonego poniżej. Celowe uszkadzanie tkanki mózgowej u zwierząt
laboratoryjnych za pomocą implantowanej w głowę elektrody lub substancji
chemicznych
• Metoda wyłączania genów (gene-knockout) – za pomocą oddziaływań biochemicznych
wywołuje się mutację genu odpowiedzialnego za prawidłowe działanie określonego typu
komórek, neuroprzekaźników lub receptorów
• Słabe strony tych metod: trudność w precyzyjnym określeniu wpływu uszkodzenia
mózgu na zachowanie
• Lezje to uszkodzenia danej struktury mózgu (np. spowodowane przez zakrzep albo za
pomocą aparatu stereotaktycznego), natomiast ablacja to jej chirurgiczne usunięcie.
• Przeczaszkowa stymulacja magnetyczna (TMS) polega na aplikowaniu stymulacji
magnetycznej na powierzchni głowy, pobudzająca neurony w obszarze mózgu leżącym
pod spodem, jeśli działanie pola magnetycznego jest dostatecznie krótkie i łagodne. Jeśli
natomiast symulację jest silna, może powodować wyłączenie neuronów, pewnego
rodzajulezję, która utrzymuje się dłużej.
 Ta procedura pozwala badać zachowanie w momencie, gdy jakiś obszar mózgu jest
aktywny a potem nieaktywny, następnie ponownie aktywny.

Efekty stymulacji mózgu

• Uszkodzenie mózgu doprowadza do pogorszenia, więc stymulacja powinna przynieść
poprawę.
• Tradycyjnym sposobem stymulacji mózgu jest przyłożenie do czaszki źródła pola
magnetycznego; krótkie impulsy o małej częstotliwości
• Optometryka polega na kontrolowaniu aktywności określonych neuronów za pomocą
światła (metoda opracowana przez Karla Deisserotha)
• W przypadku zwierząt laboratoryjnych jedna z metod stosuje elektrodę rejestrującą
aktywność pojedynczego neuronu.
Rejestracja aktywności mózgu:
• Elektroencefalograf (EEG) rejestruje aktywność elektryczna mózgu za pomocą Elektrod
rozmieszczonych na powierzchni głowy. Mierzą one uśrednioną jednoczesną aktywność
populacji komórek znajdujących się pod nimi. Sygnał jest wzmacniane i zapisywane.
Jednym z użyć tej metody jest zapisywanie stanu czuwania i różnych faz snu,
diagnozowanie padaczki.
 Może mierzyć również potencjały wywołane lub odpowiedzi wywołane.
• Magnetoencefalograf (MEG) - mierzy słabe pole magnetyczne tworzące aktywności
mózgu. Na jego podstawie, jak i EEG, można określić przybliżoną lokalizację źródła
aktywności z dokładnością do około 1 cm.
• Emisyjna tomografia pozytonowa (PET) - umożliwia otrzymywanie obrazów aktywności
żyjącego mózgu dzięki rejestracji promieniowania jonizującego emitowanego przez
wstrzyknięcie do krwiobiegu substancji chemicznych.
 W pierwszej fazie wstrzykuje się badanemu pewną ilość glukozy lub innej substancji
chemicznej która zawiera radioaktywne atomy. Robi się to ponieważ ni aktywniejsze
obszar mózgu zużywają więcej glukozy, więc monitorowanie stężenia glukozy mówi o
aktywności mózgu.
 Cyklotron - urządzenie tworzące substancje wstrzykiwane w tej metodzie o mózgu, o
bardzo któtkim czasie połowicznego rozpadu.
 PET naraża mózg na promieniowanie jonizujące
• Funkcjonalny obrazowanie magnetyczno-rezonansowe (fMRI) - standardowe
Obrazowanie MRI polega na rejestracji energii emitowanej przez cząstki wody po
usunięciu pola magnetycznego, natomiast to opiera się na hemoglobinie.
 Hemoglobina z tlenem zachowuje się w polu magnetycznym inaczej niż Hemoglobina po
odłączeniu tlenu. Ta metoda pozwala wykryć ilość hemoglobiny z tlenem. Wzrost
aktywności w danym obszarze łączy się z dwoma zmianami. Pierwsza polega na
rozszerzenie naczyń krwionośne ch które dzięki temu zwiększają dopływ krwi do tego
obszaru. Druga, kiedy mózg zużywa tlen w tym obszarze mózgu obniża się proporcja
hemoglobiny zawierająca go.
• Tomografia komputerowa (TK) - promienie rentgenowskie przenikają przez głowię, a
następnie są rejestrowane przez detektory umieszczone na przeciwnej stronie skanera.
Tomograf komputerowy wykonuje powolny obrót o 180 stopni ciągle naświetlając
tkankę. Na podstawie uzyskanych w ten sposób 180 pomiarów komputer rekonstruuje
obrazy mózgu.
• Obrazowanie magnetyczno-rezonansowe (MRI) - generuje silne pole magnetyczne
powodujące równe rozłożenie wszystkich osi rotacji atomów.
Fenologia - pogląd, że kształt czaszki ma związek z zachowaniem

QUIZ: