Porlada: ALFONSO COSTA. 3, ENCONTRO DE ESCRITORES por Margarita Ledo Andi6n.

4, CON EDOARDO SANGUINETTI EN COMPOSTELA

por Antonio Rodriguez Reixa. 5, A NOVELA DE POLICIAS E LADRONS EN CATALAN por Jaume Fuster. 6-7, MENUHIN: 0 VIOLIN DE
CREMONA por Xurxo Fernhndez. 8, NOTICIA DE "CRISOL", REVISTA POETICA PORTUGUESA por A. R. Reixa. 10, MODA E MODERNIDADE
por Carlos Femhdez e 8. Lourenzo Fondevilla. 11, CORECIMENTO, MODA, TROCA DE PARADIGMA por Miguel Anxo Murado. 12-13, OS XOGOS
SEMIOTICOS DO VESTIR por F. J. Ruiz Collantes. 14, MODA E ECOLOXIA por Carlos Vales. 17,O VULGARISM0 NA ESCRITA GALEGA por Ma
Xo& QueiEPn. 18, ALAIN BADIOU: FILOSOFU, IDEOLOXIA, SUXEITO por Francisco Sampedro Ojea. 19, OS EXJLIOS DE ULISES por Fernando
Savater. 20, A ESPADA DE LI PO por Roman Rakla Lama. 21, TRABALLADOR EXEMPLAR, conto de XosC Neira Vilas. POESIA VISUAL E POEMA
OBXETO, de Joan Brossa. 22, ESTE DOMINGO, conto de Manolo Rivas.
Colaboradores grhficos: p h . 2. Antbn Patiiio. 3 e 19, Char Fernhndez. 11 e 14, Jorge Barbi. 22, Carlos Crego. 23, Anl6n Lamazares. Comic: Anxo L.
Baranda. Fotografia p8x. 7, Xumo Fernhadez. Deseiio portada interior: p8x; 9-16, Ma Carmen Prado.

Mbuxo: Antbn Patiao.

FUNDACION BANCO EXTERIOR

R eunidos en Poblet o
dia 24 de xufio de
1984, nbs, escritores
galegos, vascos e ca-
taldns, manifestamos:
1.- En contra de todo intento de
rnanipulacibn e de desvirtuacibn
cultural e nacional, son escritores
galegos, vascos e cataldns aqueles
que usan como instrumento de
criacibn as suas respectivas linguas,
.1dicer, galego euskera e cataldn.
2.- A pesar dos avances de
normalizacibn -debidos
fundamentalmente d loita reiterada
tanto dos escritores coma de outros
sectores sociais cunha firme
concikncia nacional- atopdmonos
ainda moi lonxe dos minimos
esixibeis en sociedades nacionais
asentadas. Constatamos que
sornente se cada unha das nacibns
aqui representadas se constituen en
Estado integramente soberano
haberd garantias de
restabelecementopleno.
3.- 0 compromiso firme de
estabelecer relacibns continuadas de
intercambio e de accibn conxunta
entre as literaturas e outras
expresibns culturais de Galicia,
Euskalerria e os Paises Cataldns. A
tal efeito demandamos, desde xu,
das institucibns que artellen a
infraestrutura necesdria para que
esta interrelacibn tefia un
funcionamento efectivo que
abranga a difusibn e representaci
internacional das nosas literatur,
en todos os dmbitos.
4 . - 0 compromiso das nosas
Asociacibns de manter unha
relacibn constante a travks da
criacibn dun equipo de traballo
conxunto co obxectivo, entre
outros, de garantir o intercdmbic
de informacibn sobre da producibn
literaria,
por en marcha publicacibns .
cornuns,
irnpulsar traducibns mutuas, asi
corno becas destinadas a favorecer
o trasvase de experiknciai culturais,
e rnantermonos vixiantes na
defensa conxunta e soliddria dos
intereses profesionais.
5.- Que o encontro nos amosa a
preocupacibn certa dos escritores
tanto no que se refire d
problemdtica das nosas nacibns sen
Estado como d defensa efectiva dos
dereitos humanos. Asi,
constatamos o feito dunha
represibn que tam& afecta a
escritores das nosas nacibns e do
rnundo.
Poblet, a 24 de xufio de 1984. 0
E
n Barcelona, 0 22 e 23
de xufio; en Poblet, 0
'24, encontrabdmos es-
critores galegos, vascos
e cataldns. A s institu-
cidns -Generalitat, Axuntamentos
de Barcelona e mais de Sitges, Dipu-
tacidn de Tarragona- saudaban as
nosas delegacibns e desexdbannos un
bon traballo. A orde do Cister
emprestounos a sd capitular do Mos-
teiro de Poblet para que fose lido,
nos tres idiomas, o Manifesto do En-
contro. Un Encontro de Escritores
ben sucedido non sb porque cofieci-
mos millor as nosas situacidns res-
pectivas de cars a transformalas se-
ndn incluir bonito das ,,iaxes
da gastronomia coma elemento dpar
das sesibns de debate. A boa organi-
zacibn do E~~~~~~~ mesmo a co-
modidade dos locais rachaban bi-
nomio traditional cultura/misera-
bilismo no que muitos -sobre
deride as institucibns- ainda
Ter que decir o evidente C, as ve-
ces, un revulsive que dB noticia de si-
tuaci6ns discriminatorias, inxustas,
en conflito. Evidente C esixir a cre-
aci6n de catedras de galego, euskera
e catalan internacionalmente, recla-
mar subvenci6ns para a proxecci6n
das nosas literaturas ou que se nos
traduza e se nos divulgue dende a
Administraci6n tal e como fai coas
obras de criaci6n no idioma domi-
nante. Evidente, e tamen parad6xi-
co, C esixir a entrada das linguas e
autores nacionais nos medios de co-
municaci6n de Galicia, Euskadi e os
Paises Catalans, e no ensino. Evi-
dente 6 urxir a normalizaci6n das re-
laci6ns comerciais coas editoras a
travks dun contrato.
AS conc1usi6ns do Encontro,
aprobadas na Asamblea do 23 de xu-
ilo, que tivo lugar no Palau Marc de
Barcelona, refirense as catro Areas
de traballo do mesmo -Relaci6ns
entre as Asociaci6ns e coas Institu-
ci6ns, Proxecci6n Internacional, Li-
teraria e Nacibn, Problematica
profesional- e falan de todo o evi-
dente, per0 tamen coinciden en po-
iler en primeiro termo a necesidade
de sistematizar e de intensificar as re-
laci6ns entre as nosas respectivas
Asociaci6ns asi como o feito de re-
afirmhmonos en que somos n6s, su-
xeitos activos da criaci6n cultural,
quen temos de abordar a definici6n e
as realizaci6ns base da Cultura. Co-
mo primeira realizacibn conxunta,
as tres asociaci6ns de escritores
publicaremos un Anuario trina-
cional de informacibn.
Pola banda das instituci6ns espe-
cificouse a sua obriga, como servicio
p6blico que son, en dar cobertura fi-
nanceira e artellar infraestrutura
acaida para o avance da culturiza-
ci6n das sociedades. Tentativas diri-
xistas ou de sustitucion das organiza-
ci6ns de grupo, como o son as de
Escritores, ser8n.sempre combatidas
dende positions progresistas e na-
cionais como as nosas.
Neste I Encontro dixemos, con
total senso de actualidade, que so-
mos escritores no seo de procesos
nacionais e que queremos estados
soberans; neste I Encontro os escri-
tores fomos perdendo a vergoila
sobre cuesti6ns como a do sex0 dos
anxos e manifestamos que a literatu-
ra, a sensibilidade cultural, e tamtn
preocupaci6n politics; neste I En-
contro, en asamblea, aprobamos
unha mocion contra o ingreso do Es-
tad0 espailol na OTAN e denun-
ciamos a situaci6n represiva no
limite que padece Euskalerria. Neste
I Encontro, a dias 22, 23 e 24 de xu-
ilo, fomos participes, e condeamos,
o illamento do escritor Sarrionain-
dia, preso en Herrera de La Mancha;
o non recoilecemento oficial da cata-
lanidade da lingua propia dos valen-
cihns; o expediente a profesora Pilar
Garcia Negro por impartir as clases
no idioma galego e a manipulaci6n
do Parlamento galego coa traida dos
restos de Castelao.
0
M.L.A.
 99
'Crisol ,
Revista poktica portuguesa
Por A. R. R.
D
igamos: Sisifo a pe-
dra corn os cornos,
as pernas e os testicu-
los, cheio de ti~Hoe
iluslo. Quer isto di-
zer que nZLo tememos as palavras, os
seus sinais e par extens50 os textos e
a membia, a arte e o factual". Con
estas liflas dbrese o editorial do pri-
meiro ndmero da revista "Crisol",
que se prop6n como obxecto e como
acto, segundo tamtn o editorial de-
vandito.
0 s intelectuais portugueses pasan
estes dltimos mesa pregunthdose a
si mesmos que repercusi6n tiveron
na sba actividade os dez anos trans-
corridos desde o vintecinco da abril
de mil noveccentos setenta e catro.
Eu, por suposto, non tefio a resposta
"ad hoc", pero parkeme bastante
grBfico o caso de que unha coopera- .
tiva de artistas ("Sal da Terra"),
entre os que se contan nomes en ab-
soluto descofiecidos. afronten a tra-
vCs deste rexime de cooperativa unha
publicaci6n independente autofinan-
ciada.
A historia da literatura portu-
guesa estl chea de movementos que
se nuclearon arredor de revistas. 0
grupo de escritores que promoven
"Crisol" e mailos que wlaboran no
primeiro ndmero configuran un pro-
I
V1 . TAO TAO LIU SANOERS
I GUERREIROS,
Deuses, espkitos, pantasmas, demos,
monstros, heroes, monos enmeigados,
tddolos xirrnolos miis cilebres
da fantasia china
6 pe da Grande Muralla,
en xardims encantados, entre templos,
pagodas, pavell6ns embruxados.
Unha chea de personaxes extraordinarios,
nacidos dunha milenaria fantasia poitica,
unha das grandes etapas
do sofio humano, sempre tendente
a darlle un sentido 6 misterio da vida.
xecto literario ambicioso, "temos
um project0 social e socil6gico de
que n8o abdiwemos, perspectiva-
mos a cidade onde as fslbricas de ar-
mamento sera0 reconvertidas em
oficinas de artistas"; proxecto, B sua
vez moi aberto, vdlm como mostra
a n6mina de colaboraci6ns: 6 lado
de poetas xa coflecidos (Melo e
Castro, Jose Carlos Carlos GonzB-
lez, Wanda Rarnos, JosC Albcrto
MarquQ) aparecen unha serie de po-
etas intditos que se identifican na
publicaci6n por dipoileren tipografi-
camente os poemas invertidos.
Amais do interts "per sew dos
textos incluidos e da atcncibn que en
calquera caso reclama para no-
soutros, lectores e escritores galegos,
a actualidade da literatura portu-
guesa, "Crisol" obre un espacio im-
portante: o inter& real dun grupo de
poetas portugueses pola poesia gde-
ga.
En efecto, neste n6mero
"Crisol" recolle un poema de Ma-
nuel Maria, e parece que a inclusi6n
de poetas galegos vai ser norma en
t6dolos ndmeros da revista.
For suposto, non t casualidade
que o coordenador da revista sexa
Jost Carlos GonzAlez, poeta lisboeta
que ten ascendencia no Condado, un
entusiasta defensor do intercambio
DEUSES EdaESP~RITOS'
c lendas fascinanta, mkm dos cales son hoxe
p ~ u c ocoiiecidos. E m libro cantin:
Historins &s principais p b o s
G i s de 40 ilusttaci6ns'en btanro
meneionadm nas historias.
cultural entre Galicia e Portugal,
cuestibn que defends non s6 retori-
camente, sen6n con miciativas como
a que cornentarnos ou facendo de
cornpilador e critico dunha antoloxia
de Manuel Maria, a piques de se
pubiicar en Lisboa, e na que con bo
criterio, entenda eu, menttn o texto
gaIego introducindo unicamente as
notas necesarias amais dun breve
glosario.
Sinalemos, 6 fin, que "Crisol"
coida moito o aspect0 grhfico da
publicacibn, onde se adivifla a man
da pintura Jacqueline Gonzhlee, e
quede a promesa de nos ocupar en
reseAa m6is ampla dos poemas de
"Ctisol", cando xa se anuncia o se-
gundo nbmero.
"Crisol" constitbe unha boa
radiografia que nos pennitirh seguir
peri6dicamente grande parte da ac-
tualidade poktica portuguesa. Suli-
flemos, mAis unha vez, a importpn-
cia desta iniciativa no camiAo tantas
veces invocado do necesario inter-
carnbio entre Galicia e Portugal. 0
N. "Crisol" pode pedirsc 6 seguinte
enderezo: dose Carlos OonAez
Av. Tomh Ribeiro, 1 7 - 3 O D. ,
LINDA-A-VELHA
PORTUGAL
d
. ..
'7
'
p; - I.,, , ~l
, . I. .
:.. ,.*;;2+.~q~~:.,
.. -
. , :.>;,it yb;,+ '
.
.. .... . . .:a #. .:,
,... -
,
:.
I,

1
A
<

. .
:1

- --.- Lr .. I *,
. - -.,-.
. ,;', , ,-;
..;I~ ,.
. . - *. 'L - . . -!
~I!-I-.,*
-.,-. 1,'

.I. - ', - - - .
C

. --'
*
- .
-
-
, -
--- :,+
..
. .._ - Z.--'
,I.-,
,'I I..
i

1 .
63,

- .. . 6 , 6 (,'

- -- -. =+.-c. .. , ,
- . - I.
8 . -
- -- . C fl

.o ponto taumatiuxico que
implica o solticio de veran,
cumpre ESCRITA o seu pri-
meiro ano. 0 consello de redac-
ci6n adquiriu, hai xa tempo, a vela da onomastica e a
purificaci6n xa que coida que hai cousas dabondo que
celebrar.
Para salientar dalg6n xeito a data, para tentar
contribuirmos ao debate que xira ao redor da
"moda", do "moderno", mesmo da tan cacarexada
"posmodernidade", ESCRITA tira hoxe un nlimero
monogrifico, desde posici6ns criticas, defrontado ao
feito da "rnodernidade" coa san intention de amosar
que non hai mais modernism0 que o que arde, e que
nesta enorme aldea que chamamos Europa, ou Terra,
ou Galiza, nada, ou case nada, C novo e todo ven rexi-
do por esa eterna e longa dialCctica que don Kar I, o de
Trkveris, definiu coa abelencia de costume. Para dicer
que dubidosamente se pode ser radicalmente posmo-
derno cando alnda hai poucos anos se cantaba no coro
dunha nada moderna catedral, e que as orixes marcan
por riba do pinchacarneiro moscovita. Para mostrar
que "demasiado", lonxe de ser moderno, ou non cali-
ficar (cando din que unha "peli" foi "demasiado"
non sabemos se foi dabondo abxecta, ou dabondo ex-
celente) retrotrae ao individuo as xeiras iniciais do tate-
xo e inicio da linguaxe. Para expor que a fasquia ritual
do tinxido do cabelo e certos peiteados fora xa en-
saiada con Cxito notabel por apaches, seminolas, polos
xamhns da taiga e polos aristbcratas que deron cos seus
6sos na coitela no 1789. Para facer ver que o feito de
que o uso do galego non era moderno xa o enunciou
Nebrija, hai cincocentos anos, e seguimos en pe, malia
e televisi6n e os posmodernos. Para denotar que a
grande repercusibn da astroloxia nas nosas actitudes
eran comdn principio xa entre os gregos, e vai para
trinta stculos, e non se tifian eles por modernos. Para
sinalar que os ritmos devanceiros dos pigmeus e os nu-
bas (e perdoen os nubas, os pigmeus e o Home masca-
rado a infecta comparanza) precederon en centenares
de anos ao rinchar musical desafinado e de.harmonia
mais que dubidosa. Para facer ver que "Trilce" flore-
ceu no ano 22 e segue a ser prodixio non ultrapasado.
Para que aquel moderno que se precie que considere a
foto de Melandri ao car6n destas, liiias e se coAeza
a se mesmo, o b s e 3 n d o a sua data, porque s6
a ignorancia minuciosa de
quen nos procederon pode
facer pensar que somos en-
rabexadamente posmo-
dernos. Para dicer, ao
cabo, citando a un per-
soeiro ainda vivo da
nosa literatura, que o
mais moderno que se
pode ser hoxe C ser
frentista, e se non,
dirixamos u n h a
ollada ao Frelimo,
a Sandino, ao Po-
lisario. Bon, dice-
mos nbs, que es-
tamos mesma
beira da barri-
cada. 0 distinto. A ausencia dun tempo con-
Melanti.
1 SarahBunhardt
no seu estudo.
Moda e
Modernidade
A
moda e un fenomeno
moderno. Semellante
afirmaci6n seria unha
redundancia se non
indaghsemos as rela-
ci6ns entre "moderno" e o sustanti-
vo 6 que nos remite; Modernidade.
Moderno C certamente, "o que exis-
te dende hai pouco tempo", a condi-
ci6n de que entendamos por pouco
tempo os tres ou catro skculos que
nos afastan do Prerrenacimento
-momento no que comenza a Mo-
dernidade como fase crepuscular da
historia de Occidente- e o "moder-
no" como feito sociocultural sornen-
tes intelixibel dentro de esa kpoca e
dese h b i t o .
A moda 6 moderna porque ten
como elemento esencial a valoraci6n
positiva do "novo" (moderno = re-
alizaci6n do Progreso) con preten-
si6n de absolutez e con conciencia da
novidade. Compre sulifiar o carhcter
esencialmente consciente do feito
que charnamos "moda" e opofielo
asi 6s meros "usos diferencihis", se-
gundo etnias e tpocas.
Non existiu unha moda grega,
moito menos grego-arcaica ou gre-
go-clhica, nin unha moda persa ou
exipciana; inda que houbese de feito
diferentes usos segundo etnias e cul-
turas, e mesmo inda que fosen, co-
mo no caso do vestir, asumidos
conscentemente corn0 sefiAis exter-
nas de identidade ktnica ou cultura.
Polo contrario, o fen6meno occi-
dental -modern0 da moda tende a
liquidaci6ns dos "usos nacionhis", k
homoxeneizante- international.
Noutros Ambitos culturhis, o
cambio hist6rico de usos C unha re-
alidade non ou escasamente cons-
ciente, e, en calquera caso, non valo-
rada como necesaria realizaci6n
dunha tendencia de PROGRESO. E
por esto que consideramos a con-
ciencia paladina da novidade e da
necesidade de renovaci6n, como ras-
go especifico do medio cultural no
que se produciu a asuncibn da histo-
ria como historia, abandonando a
vivencia mitica do tempo ciclico, en
eterno retorno, propio das socieda-
des arcaicas.
A concepci6n occidental da his-
toricidade implica un acontecimento
orixinario (a creacibn do rnundo po-
lo Verbo) e un final (a Parusia) cara
6 que se evoluciona de xeito sempre
cebido como sucesibn lineal de
"agoras" fugaces e irrepetibeis
explica que sociedades tan fkrtiles
culturalmente como a grega non ti-
vesen a mais minima noci6n do que
nos nosos tempos se entende por
historiografia.
A infinitude -idea motriz da
historia de Occidente- quedaba re-
servada no pensamento medieval 6
puramente potencial. Deus, como
"ipsum esse subsistens" C infinito no
sentido de que dtl non hai "quiddi-
ditas" algunha, non podemos decir
quC C, de-finilo cun concepto, por-
que facelo significaria pofier limites
a aquelo que trascende a toda limita-
ci6n.
Vai ser nos albores da Moderni-
dade, con Nicolhs de Cusa, cando se
asenten as bases prh metamorfose do
mito orixinario cristihn na moderna
idea do Progreso. Pr6 Cusano, o
mundo, en tanto que "explicatio
Dei", faise infinito e aparece asi non
como mero w'egado de cousas fini-
tas sen6n propiamente como mun-
do. Estas noci6ns anuncian tempra-
namente o espacio e mailo tempo ab-
solutes da fisica newtoniana, que
pola siia banda acadarhn plena ma-
durez filos6fica nas "formas a priori
da sensibilidade" kantianas. A no-
ci6n de Progreso h esbozada por pri-
meira vez polo Cusano na figura da
"docta ignorantia", a conciencia do
carhcter infinito da tarefa do cofiece-
mento humano.
Poderia parecer, nunha primeira
lectura, que a infinitude, 6 incardi-
narse no mundo, dev6lvelle o carhc-
ter sagrado que o cristianismo lle ne-
gara, 6 concentrar a sacralidade en
Deus. mas a infinitude do mundo
non significa resacralizaci6n, porque
o que se fai infinito e de algtin xeito
divino, C o mundo, pero non as
cousas que o compofien;' polo
contrario, o esencial da relixiosidade
arcaica consiste en que o sagrado ha-
bita en cousas e lugares concretos.
Se o mundo fica desacralizado,
pesenifio pero implacabelmente, e
pola s6a banda o home "feito a ima-
xe e semellanza de Deus" t o
lexitimo herdeiro deste, ent6n o
mundo resulta liberado h conquista
humana.
Concentraci6n da sacralidade e
desacralizaci6n son feitos equivalen-
tes, que traen como consecuencia a
despersonalizaci6n e posterior dos-
entificaci6n dun Deus que rematarh
totalmente diluido na infinitude do
Cosmos, e sobor de todo, da Histo-
ria. 0 Progreso ocupa o lugar de
Deus, C el mesmo o finico sagrado, e
nembargantes, non C nada concreto:
calquera cousa pode ser "sacrificada
en aras do Progreso".
Como vivencia informadora da
cotidianidade e con independencia
de que pervivan na prhctica un cris-
tianismo formal e unha relixiosidade
traditional, o Progreso t o Deus do
mundo occidental na s6a derradeira
fase.
S6 se pode entender o fen6meno
"moda" na atm6sfera creada e fa-
vorecida pola desteoloxizaci6n do
cristianismo: a mitoloxia do Progre-
so. Nesta mitoloxia, a moda compre
a funci6n de manifestacibn externa e
popular que reproduce as shas
caracteristicas formhis: innovaci6n
constante, absolutez (en reIaci6n a
unha etapa mais ou menos curta)
pretensi6n de universalidade, e so-
bor de todo, valoraci6n positiva e
carhcter consciente destas
caracteristicas.
cando falamos de absolutez rela-
tiva referimonos 6 feito de que ainda
que a moda se renove a un ritmo
mais rapido cada vegada, e mesmo a
prazo fixo (moda estacional) existe
sempre unha esixencia momenthea
de vixencia absoluta, que durante o
seu reinado non tolera competencia
ningunha, e que coexiste coa con-
ciencia da transitoriedade. 0 hnico
que, en definitiva, C absoluto t a di-
nhmica do cambio. Esta peculiar
maneira de vencellar validez absolu-
ta e relatividade temporal pertence a
esencia mesma da idea do Progreso,
e a moda reproducea como liturxia
que C do mito da Modernidades.
A moda esth en crise. Isto C unha
realidade e non un mero efecto dc
que a crise esth A sfia vez de moda. E
posibel interpretar esta crise como
consecuencia da super-aceleracibn
do ritmo das innovacibns (o "creci-
mento" en relaci6n 6 consumisma
cultural) que non dh tempo a que as
distintas modas-candidatas se suce-
dan ordenadamente, e as convirte, 6 .
superpofierense, en meras "innova-
ci6nsU, competidoras entre si nun
mundo de creatividad inflaccionaria.
Mas esta andise, inda que vaida,
non acada o cerne da cuesti6n. ,
Compre observar polo pronto que a
expresi6n inflacci6n aqui usada t al-
go mais que unha methfora, e remik
a un dos rasgos esencihis de outra
crise que non t a da moda, inda que
si "de moda".
Por "fusquenlla" que a moda
fose, se houbese unha direcci6n cla-
ra ent6n non se produciria descon-
certo. A crise da moda t un reflexo''
da crise do mito do cal ela C a litur-
xia: o Progreso. E polo tanto, a crise .
da propia Modernidade que coma
xeira hist6rica se artella arredor des-
te mito. 0 que C o contrario de resol- '
vela como "postmodernidade", pois
o dinamismo lineal C a esencia da
modernidade, e o prefix0 "post" de-
signa unha continuaci6n que, neste i'
caso, seria claramente conservaci6n.
A crise da moda, a crise econ6mica, '
a crise.. . non hai mais que unha. Un
dos xeitos de resistirse a admitila na
siia trascendencia t sectorializala e ,
"pofiela de moda". Velahi a razbn
da moda de falar da moda, d qhe:
aqui rendemos pleitesia. GI
I, ' -

-M
Por M. Anxel Murado

indiscutibeis do Malia h sua aparencia descarna- pofiendo insospeitadas relaci6ns coa E acontecea qJe a mesma pre-
ivo, son estes elk- da, son tan secas relaci6ns, son es- realidade. Tan mediatizado polo ceptiva que xustificara autrora o es-
do pensamento os quemas tan mechnicos e rispidos os "pathos" do grandor semella pro- tatuto natural da xiganteza, era ares-
ra a cada paso que en boa medida trazan 0s perfis ducirse todo, que att a aventura sin- tora invochbel a pro1 da 16xica do
ustamente tidos caracteristicos dunha imaxe do real gular dos micromundos fisicos non miudo: poisque os vitais son meca-
para a admisi6n de mudanzas'mhis por raizame verdadeira de estruturas que ainda vivimos, activan a polari- parece sen6n como curioso epifen6- nismos que se valen das selectas
ou menos albitrarias, de oscilaci6ns materiais, andaimarias culturais e zaci6n que xustifica unha escada ben meno do indiscutibel obxectivo prin- enerxias encerradas nas uni6ns inte-
puramente fortuitas, de evoluci6ns sistemas de valores. Por determinan- concreta de valores, fixan os alicer- cipal: as megamagnitudes enerxtti- ratbmicas, c6mprelles asegurar a di-
aleatorias que percorren de maneira tes que, en esencia inaccesibeis a mu- ces dunha estttica, un dereito, mes- cas. E cando a bomba -que t quen sipanza do refugallo ttrmico, gro-
imprevisibel os camiilos que condu- danzas veleidosas de contido, van re- mo unha ttica con acceso asegurado a destruir todo para o seu proprio seiro promotor de axitaci6ns que de-
cen dun polo ao seu antitttico, nada sultando, asomade, o criterio mhis ao recurso esmagador de reclamh- consumo- e a pranta de fusi6n saxustan a urdime subtil da ultra-
aparece mhis lonxe desta espaventa- comprido para, altn dos ideoloxe- rense conformes cos plans da nature- -que tan s6 produce para o seu estrutura. Poisque os vitais son siste-
da reversibilidade do aue se amosan mas, estabelecer taxinomias ra- za. proprio
. . consumo- se fan os para- mas abertos, que esixen intercambe-
as constataci6ns que inorde e mesu- cionais do mundo. digmas tecnol6xicos do incivil e do ar co entorno,-que precisan de conti-
radamente, con obxectividade escru- Ai, ben que lonxe de pensar que
Unha vez situados neste ponto, o culto ao grandor nace coa primeira civil, racional e irracional chegan a nua relaci6n co meio, a maximiza-
pulosa, vai estabelecendo, ao paso non semellarh esaxeraci6n o ten- revoluci6n industrial (velai temos a confundirense nun magma que, fe- ci6n das superficies, a reduci6n dos
que penetra nos segredos da materia, cionar un breve exame dos ember- roz se autodeniza. volumes, a intensificaci6n dos fluxos
a ciencia. grotesca desmesura das pirhmides),
cellamentos -ins6litos somente en compre recoilecer que nunca tal op- constitden requisitos esenciais. Pois-
Dtbese non contraargumentar aparencia- da modesta relaci6n ad- Algo fora cambeando, entre- que mesmo a informaci6n que se re-
ci6n gozou de apoios tan obxectivi- mentres, no mesmo cerne dos princi-
fhcilmente cos desprazamentos de vertidora de que segundo os corpos zados: pois que a relaci6n volume / quire para o erguemento de tramas
curto period0 que con regularidade tridimensionais aumentan de tama- pios respaldados pola ciencia, e t que saben ennovelarse con precisi6n
superficie medra co tamafio, pois xustamente cando a fisica reborda
afectan aos centros de atenci6n con- fio, o seu volume medra en propor- que a medra da mentada relaci6n admirhbel nas tres direcci6ns do es-
xuntural dos estudosos. Altamente ci6n directa ao cub0 do seu raio me- cumes de colosalismo endexamais pacio, ven fixada por escuetas e mo-
conleva a reduci6n das perdas que previstos, cando escomenza a des-
dependentes da liturxia do recofiece- dio, factndoo en troques a s6a su- acontecen na mhquina, poisque, a n6tonas secuencias de desenrolo li-
mento, non lles porten categoria de perficie tan s6 de acordo co cadrado mhquina -definitivamente- t o cobrirse o engado das funci6ns que a neal, bon t que o leptodmico ad-
fen6meno epistkmico. da mesma magnitude. morna maquinaria do vital sabe le- quira primacia sobor do volumoso e
paradigma do progreso verdadeiro, var ao cab0 nos niveis moleculares.
Por motivos en certo mod0 opos- non son sen6n as puras leis do mun- masivo. Non son sen6n as puras leis
Seguramente non se trata dunha do mundo fisico as que marcan a
tos compre inconsiderar, asimesmo, casualidade carente de interb o feito do fisico as que marcan a correcta Mhis chocante semella ainda que
hs marts de ciclo longo que vagaro- de que fora nada menos que a sar- direcci6n: maximizar, acomorar, correcta direcci6n, e a propia organi-
foran fisicos, principalmente, que, zaci6n da arquitectura v i t a -que
samente abalan e debalan do trans- chstica agudeza de todo un Galileu centralizar, acadar grandes tonela- deixlndose levar por temhtica tan
mutaci6n h conservanza, do deter- -ainda que poucos lembran a Gali- xes, altas capacidades, elevadas po- medra polo aumento do numero de
mol, iniciaran de contado a novedo- ctlulas, non polo do volume das
minism~ h indeterminaci6n, do leu por isto- a responshbel de cam- tencias: a eficacia t o resultado for- sa traxectoria; e acaso fora preciso
atomistico ao continuo, do fixismo badela d apreciaci6n usual das rela- zoso e ben probado da mera magni- ctlulas- 6 a que fornece do mhis
recurrir de novo a explicaci6ns base- acabado exemplo. A esencia da efi-
ao evolutivo, das esencias absolutas ci6ns cuantitativas. E que implica, tude. adas nos procesos secuenciais que
h relatividade xeral, d o preforma- antre outras cousas, que Gulliver cacia arraiza na coordinaci6n dos
E a termodinhmica foi irrupci61-1, funcionan no episttmico, de non re- mbdulos, fica agachada na engrana-
cionismo h epixknese, do "8an mentiu cinicamente nas suas descrp- a paso de locomotora fumegante, no sultar evidente, alihs, unha reacci6n
vital" h abioxtnese, da ortoxtnese ti ci6ns de ananos e xigantes; que os xe das subunidades, garda o seu mis-
modelo hexem6nico do mundo. ao valeiro ttico deixado pola bomba. terio no mute dos mon6meros. 0
"longa paciencia cega" . corpos de dimensi6ns moderadas (ao Abandonado o inxel mecanicismo Ten algo de retirada contrita, certa- verdadeiro grandor non t sen6n po-
Certo t que nunha tradici6n tan -,cab0 a xeraci6n ttrmica t unha fun- cartesiano, a maquinaria universal mente, algo de chndido rach6n de limtro.
proclive coma a nosa a axializar a ci6n do volume, a disupaci6n da su- deixa de entenderse en termos de vestiduras, a nothbel migraci6n que
oposici6n aristottlico-plat6nica perficie) arrefecen mais axifia miudalleiro axuste de alavancas, re- varios dos cerebros mhsi sagaces do Puntualmente os portavoces das
(que, ten mirada e con todos os res- -solprendentemente mhis- do que sortes, parafusos e rodifias dentadas momento prhctican aos buc6licos novas condici6ns elaboran ret6ricas
peitos, ten moito xa de "cratofania os masivos; que mentres as baleas hi- en regularizado xiro (que permanen- dominios do biol6xic0, logo dunha que, calco antitttico dos chnticos hs
caduca", un certo arrecendo a xogos perb6reas deben celebrarse como se- temente supervisa o atento ollar sen xeira inesquencibel nas fronteiras da grandes dimensi6ns, souperon re-
de Papa e Imperador nun Sagro Im- res de exquisitas "performances", palpabrexos do Supremo Reloxeiro), materia. Algo da puerilidade usual currir tamtn -novos predicadores
perio, algo de G6ngora versus hai nos elefantes das sabanas un e pasa a ser asimilada o latexo de ci- do manifesto literario amosan hoxe das piadosas "Boyle Lectures"-
Quevedo, algo, se cadra, de Blefuscu feitio que inequivocamente os de- lindros, a vaporexar de vhkulas, a os semipublicos discursos que da- aos ditames imparciais da ciencia,
e Liliput), na tradici6n -deciase- nuncia como plan escasamente mati- ires e vires obsesivos de zuch6ns, a quela se cruzan entre as tlites da aos argumentos fecundos e falaces
do auttntico humanism0 enxebre- nado. expansi6n asoballante de gases en- fisica, autoinsthndose a se consagra- que empresta sempre a analoxia, aos
mente occidental, ttndese talvez a cerrados, aquecidos, contidos, ren As presuntas "novas leis" que multiformes plans da natureza.
Non debeu ser casual tampouco presumibelmente rexen a dinamica
valorar en exceso -pois que todo o a circunstancia de que o inicio da comprimidos en caldeiras que ali- Sendo preciso thmen un antimito
que non toca naquel eixo fica arre- xeira mhis expansiva da ttcnica occi- mentan sen descanso enroibecidos da vida. Como se a bioloxia garanti- (corno a mhquina xigante, ,que em-
dado nas esferas sublunares do tecni- dental tivera por protagonistas mate- fogoneiros cun algo de infernal. E ra o automhtico esconxuro dalgunha borca o que produce, constitfie o
cismo trivial- a dimensi6n obxecti- riais mhquinas tbmicas, isto k, arti- mesmo cando, ao cabo, a xuvenil caste de pulsi6n tenhtica peculiar contraponto d a filosofia d o
va destes confrontos cientificos. ficios capaces de virar en formas axitaci6n da nova disciplina fica aca- jah! da ciencia fisica. Como se as enorme), a beocia admiraci6n da mi-
Mais Plat611 e Arist6teles dun Iado, e enerxtticas de rango superior e seflada e reducida aos termos venerh- novas leis foran trasunto dun orde niatura, do control modular e o
do outro HerAclito e Dem6crito (eis meirande inmediateza aplicativa a beis da mechnica, t preciso renunciar de especial benignidade. Coma microaxuste, xera asimesmo unha
un eixo mhis plural, un chisco mhis devaluada forza de traballo que bule As traxectorias concretas e enxerger quen, con arruallo, exerce unha re- celobre ameaza que, coa paraferna-
convincente), son quen, incanshbeis, ainda na foxa calorifica. Xa que se a unicamente o acontecer de conxun- nuncia duplamente franciscana. lia que convtn ao discurso ciberntti-
dimentan estes defrontamentos, e extemporhnea caldeira de vapor que tos --con dignidade estadistica- re- co, molecular, citol6xic0, confire a
quen por eles son, en cabal corres- Her6n de Alexandria construiu para, xidos polo devir media. A atenci6n A biO1Oxia agradeceu a deser- dignidade precisa ao neomodelo: eis
pondencia, inacabhbelmente alimen- sen axuda de man, abrir os portal6ns i s unidades convirtese en angueira ci6n, interrOgada con depu- o erro subtil na transcripcibn do c6-
tados. Nada hai, pois, de variaci6n d o templo, proba sen dubida o eft- absurda: 0 demifio de Maxwell, que xenerOsamente premiou aos digo, o desmhn molecular, o desorde
de fundo na mon6tona i d n h i c a das mero das realizaci6ns ociosas, a vita- considera coidadoso as situaci6ns desertores respOstas* celular, a insidiosa carencia de
anteditas mares, delatoras dun lidade amuruxada e fuxidia do su- moltcula a moltcula, represents so a delicadOs segredOs, con horizon- control: eis 0 cancro.
conflito que manttn a sua tensi6n perfluo, e certo t que suxire asimes- a alaz d d ex tes promisorios de vastas andaduras.
Omitiu -naturalmente- Mudanzas fuxidias na superficie,
altn de dados, de observaci6ns, de mo, cando, para tirar agora auga das irnposibel. leis", producindose cunhaasxurispru-
"novas marts de ciclo longo, paradigmas
medidas, de feitos constatados, de minas, se reitera decesete stculos antittticos que xorden e se terman
correlaci6ns empiricas, de redes de mhis tarde, un teim6n determinism0 A Percura da potencia prende, dencia que, de austeridade esthtica,
asi, tan fondamente nas directrices ou cinemhtica, ou eltctrica, ou mag- unha mesma construcih
acuaci6ns. de xorne epistemol6xic0, que irrevo- non cousas moi diferentes seria quen
da nova sociedade, que de ben nttica, resultou, unha vez mhis, no-
E velos, ao cabo, eiqui: constan- chbelmente imp6n unha secuencia pouco vale que o saber vaia mun- thbelmente reiterativa en principios, a producir un universe que'
tes universais, teoremas, leis, preci- ao dominio da enerxia polas forzas dando enfoques, introducindo no ben que nothbelmente ricaz en con- de, resultara integralmente goberna-
sas formulaci6ns de propriedades da raz6n. discurso diferentes elementos, pro- secuencias. do por mecanismos dialtcticos. 0

3n
 0 s xogos semi6
Por F. J. Ruiz Collantes
vestido, desde unha
perspectiva sernib-
tica, pode ser consi-
derado corno ele-
mento produtor de
smtido, situado no
interior dos proce-
sos de interacci6n
comunicativa entre
os diferentes suxei-
tos sociais.
0 individuo vestido
desdobra-se nun su-
xeito-actor do plano
da enunciaci6n
-aquel que en6n-
, cia-, e nun suxeito
actor do plano do
enunciado -aquei
sobre o que se enun-
cia-.
0 vestido correspon-
de a nnha manifesta-
ci6n da imankncia,
ao semellar do ser,
polo que i: necesario
ter en conta o cua-
drado semi6tico da
veridiccibn:
vrrdade
9;;;: S T -
L' .':'"
Quer dicer, atravks do vestido un
suxeito pode enunciar verdade
-manifestar o que k-, enunciar
mentira -manifestar o que non 6-,
gardar segredo -non manifestar o
que 6-, ou identificar unha falsida-
de -non manifestar o que non e-.
As relaci6ns entre o ser do su-
xeito e o seu semellar por meio do
vestido poden ser diversas.
En principio existen de feito
proprie&des do ser que non tenen a
sua correspondente rnanifestacgn
no vestir; asi, por exemplo, a
propriedade de ser bondadoso non
posui unha rclaci6n direita cunha
forma especifica & indumenthria.
Poren, resulta evidente que existen
outras cualificacions do ser dos su-
xeiros que si poden ser enunciadas
polo vestido.
Para analizar 6 diferenciaci6n
entre regras regulativas e regas
constitutivas. As regras regulativas
ardenan un feito que existe a marxe
de calquer tipo de etiqueta que o re-
gulen; polo contririo, as regras
constitutivas definen a existkncia
mesma do feito. 0 futbol, por
exernplo, constitui-se en base a unha
serie de regras de xogo e ditas regras
non so regulan a forma de xogar un
partido de futbol sen6n que suponen
a condition indispensibcl para o seu
desenvolvimento: non existirian par-
tidos de fiitbol se non existisen
regras de xogo do fhtbol.
No caso do vestir como semellar,
na sua relaci6n coa propriedade do
ser, podemos estabelecer esta mesrna
distinci6n.
Certas regras de indumentaria so
reglllan a manifestaci6n dunha cuaij-
ficacion do suxeito, mas esta existe
independentemcnte de aquelas. Asi,
por exemplo, para un indivictuo que
e militar existiran certas regras do
vestir, p a o o seu ser-militar non se
define polo feito de que Ieve unifor-
me rnilitar, o seu ser C aurbnomo do
seu semellar no vestir; tratara-se,
portanto, dun vestir-semellar regula-
tivo.
En outros casos as regras de in-
dumenttuia suponen un dispasitivo
neceslrio para unha determinada
cualificaci6n do suxeito, de tal xeito
qu esa cualificaci6n non k aut6noma
a respeito das regras de vestir. Asi,
para cdificar a un individuo como
"punk" C necesiirio que vista nor-
rnalmente dun deterrninado xeito.
Esa forma de vestir 6 un elernento
constitutivo do ser "punk", polo
que a propriedade da imantncia non
posui unha existbncia pr6via A forma
en que se rnanifesta, sen6n qve dita
manifestacibn dctermina a pr6pria
posibilidade da sua exktbncia. 0 s sa-
cerdotes ou os militares, por
exempb, poden seguir existindo ain-
da que muden as suas regras de indu-
mentiria. Polo contrhrio, no caso
dos ''punks" ou dos "new waves'',
estes se cthsiderarian extinguidos en
sentido estrito cando os xovenes
deixaron de usar a indumentaria que
os identifica. Neste segundo caso,
polo tanto, falaremos dun vestir-
semellar constitutivo.
Ao vestir-semellar regulativo
chamaremo-lo UNIFORME; a0
vestir-semellar constitutivo
denominaremo-lo MODA.
0 vestir e un facef e por iso posui
unha dimensi6n pragmitica. Para a
realizacibn dun facer o suxeito debe
ter unha skrie ck compettnclas, corn-
petencias virtualizantes como deber
e querer, e c0mpethcias actualizan-
tes como saber e poder. Para o de-
senvolvimento te6rico que imos re-
alizar teremos en conla as cornpetbn-
cias virtualizantes e neutralizarernos
as actualizantes, supofiendo que son
satisfeitas en todos as casos.
Desde csta perspectiva o UNI-
FORME enhncia un deber, mentres
que a MODA endncia un querer.
Sexa vestir uniforme militar ao
que chamaremos vertir A, ou vestir
UNIEORME A,, teremas que dita
indumentaria rnanifesta por park do
suxeito o deber vestir UNIFORME-
A,, xa que o uniforrne militar non se
vista por un querer do suxelto. 0 cal
non signiflca que este querer non
exista (por exemplo no caso dun mi-
litar que non s6 tuce o seu uniformc
porque debe sen611 tamkn porque
gosta del). Porkn este querer C unha
competkncia indeterrninada, pois di-
to militar pode querer ou pode non
querer vestir uniforme A,, o que re-
laciona o UNIFORME coa modali-
dade de6ntica do vestir.
Se tornamos, polo contrhrio, o
caso de lucir determinadas prenda
especlficas da indumentaria "punk"
como vestir A2 ou vestir MODA A p
teremos que dlta indumenthria manp
festa por parre do suxeito o querer
vestir MODA A,. A MODA supdn
neste caso unha eleccidn do suxeito
que depende do seu gosto estPtico, e,
afinal, da modalidode volitiva do
vestir.
0 UNIFORME implica un
deber-vestir para aqueles suxeitos
que posuen a cualificaci6n do ser
que determina tal manifestaci6n por
rneio do vestido, e un debernon ves-
fir para aqueles outros que non a po-
suen. A MODA, pola sua parte,
implica un querer-vestir para aqueles
suxeitos que posuen a propriedade
que enuncia a indurnenthria e un
querer non vestir para os individuos
que non a posuen.
Por todo efo tanto o VNIFOR-
ME como a MODA supohen un
enunciadrr de tip0 explicito que para
o s u ~ e i t leitor
o implica a forma "X k
Y, pois que ao vestir A, X semella
Y", onde X 6 o suxeito que viste, Y t
a cualificaci6n do ser, e A A a indu-
mentPria especifica que viste o su-
xeito X.
Neste sentido, coma suxeito da
enunciaci6~1, X compromete-se coa
verctade d o enunciado que rediza
sobre ei prhprio, dc tal xeito puc se o
suxeito leitor descobre que X non t
Y, scmellando Y, pode identificar a
realization dunha mentira: "X sc
malla Y, mas X non e Y", denun-
ciando asi o contrato de veridiccibn
proposto por X.
Se MODA e UNIFORME,corno
formas de vestir, supoiten un enun-
ciado explicito a respeito do ser da
suxeito, existen outros modos de in-
dumentaria que mantelien, en rela-
ci6n coas p r o p r i e d a d e s d o $
individuos, unha enunciaci6?
i m p l i c i t a . A estes u l t i m o s
chamarerno-10s HABITO.
Tomemos como exempb o se-
guinte caso: un suxeito viste un traxe
impechbel, eamisa e gravata de sede
natural, etc. De certo un individno
que coAeza as diferentes formas de
indamentiirla da nosa cuItura pode-
ria mdentifica-lo como un "executi-
vow. Ser "executivo'~.~up6nfunda-
mentalmente un detkminado roI
ecom5mico-social, de td xeito que
vestir as prendas mencionadas, ao
que denominarernos vestir A non
constitui a cualificaci6n do sc!"ext-
cutivo" do suxeito, sen6n quC, en
todo caso, s6 o regula na sua rnani-
festacion; polo tanto vestir A en re-
laci6n con ser "cxecutivo" 6 un
vestir-semellar regulativo.
.
Neste sentido wstir A, semeIla
un fen6meno & UNIFORME, po-
rCn se comparamos o vestir A, co
vestir A , as diferkncias son notibeis.
No caso de que descobrarnos que
o suxeito que leva Aj non k un execu-
tivo non poderemos acusa-lo de ter
mentido da rnesrna forma en que o
fariamos cun non-militar que vestise
A,. Un non militar debe non vesrir
A,, de tal maneira que, se o fai,
enhncia explidtamente o que 6, e se
non o e, minte. P o r h un non "exe-
cutivo" non debe Ron lrestir A, e se o
fa1 non endncia explicitamcnte que o
e. Polo tanto, se non Q Q, non o po-
demos acusar de ter mentido. Nesta
caso dito auxeito pod0 argumentat
que d non B un executivo", que viste
deste xeito porque quer, porque Ile
gosta, e que en nin&n momento tivo
a intencibn de enunciar que era un
"executivo"; a todo caso esa k
unha conclusi6n que o suxeito leitor
realizou pola slra conta e que depefi*
de s6 da sua responsabilidade.
Na caso mencionada, o suxeito
que viste A, refire, caa sua argumen-
taci6n un gosto personal, un q u e w ,
e asi institui explicitamente A, como
MODG
Por outra garte o suxeito leitor
poderia interpretar que o individuo
que viste A, fai-no pmque quer. A,
remitiria asi a unha MODA, poren
esta sexa unha nova canclusi6n que
depende sb da responsabilidade do
suxeito que interpreta, xa que o
icos do vestir
econ6mico-social de "executivo"
vexo-me obrigado a face-lo". Asi
pois dito suxeito remete a un deber e
polo tanto institui explicitamente A,
como UNIFORME.
Todo isto sup6n que no arnbito
das competencias arredor do querer
e do deber existen craras diferkncias
entre o UNIFORME, a MODA e o
HABrTO. Para analizar estas dife-
r h c i a s tomaremos o cuadrado se-
rniotico desenvolto arredor das rno-
dalidades do poder-ser:
As fotos e ilustraci6ns
corresponden, de esquerda
a dereita a de CufdoCrepax.
tender sen6n un deixar entender, no Unha imaxe do eotroldo
venecian de Isidre Trullds.
que, como temos visto, non compro- 0 cartel da exposici6n
mete a sua intencionalidade para co- Art Shirt, e a Maria das gdas
municar esta ou aquela propriedade de Tanino Liberatore.
sobre eI mesmo.
De todas formas o H A B I T 0 su-
pon un xogo semiotic0 xeralizado
nas nosas sociedades, de tal xeito
que o recoflecimento das cualifica-
cions dos suxeitos tenen muita rela-
cion con esta forma de enunciacibn
polo vestir: Asi podemos identificar:
a t e sernella un "executivo", este un
"progre", este outro un sindicalista,

A meirante parte das cualifica-

tron poder no,?srr
Asi teremos que o UNIFORME
move-se entre a necesidade d o deber-
vestir UNIFORME e a imposibilida-
dc d o deber non vestir UNiFORME
para o ser -ser militar, por
exemplo- e a irnposibilidade do
deber-vestir UNIFORME e a necesi-
dade d o deber non vestir UNIFOR-
ME para o non-ser -non ser
mijitar-.
A MOD*, pols sua Parte, impli-
1 ca a necesidade do querer-vestir
MODA e a imposibilidade de querer
ci6ns d o ser dos suxeitos non posnen
no nivel da rnanifestacion nen u n
UkIFORME nen unha MODA; po-
ren dita manifestacibn responde a un
estereotipoo socialmente estabeleci-
do e recoiiecibel que define unha cer-
ta relacion de copresencia entre a
forma d o vestir e a cualificacion do
ser, ao que aqui chamamos HABI-
TO.
Tanto o UNIFORME como a
MODA responden, como xa vimos
anteriormente, A formula: "X e Y,
xa que ao vestir A, X semella Y". 0
HABITO, pola sua parte, remete
formula "X pode ser y , pois que .a
x

1
non vestir MODA para o ser, -ser
I
"punk", Par exem~lo-, e a necesi-
do querernon vestir MODA e a
irnposibilidade d o querer-vestir MO-
DA para o non-ser, -non ser
punk-.
0 H A B ~ ~ ~ s u ap posibilidade
bn
do deber e/ou d o querer-vestir HA-
BIT0 e a continxencia do deber
querer non vestir H A B I T ~pa-
ser -ser executive,
exemp10-, e a posibilidade do deber
vestir A, semella y ~ .
por outra parte existen outros
xogos semi6ticos que responden a
formula ',X Y, xa que a. ves-
tir A, X sernella Y". Referimo-nos
aqui a fenomenos como o disfraz
-un suxeito vestido de pirata nun
bade de mascaras, POr exem~lo-, e
a REPRESENTACrON -un suL
xeito vestido de pirata nunha obra
de teatro, film, etc, nos que fai como
sefOse pirata.

h
e/ou querer non vestir HABITO e a
Este tip0 de xogos sernidticos,
continxencia do deber e/ou querer
ainda que tnantefien diferencias -
estir HABITO para o non-ser,
enrre eles, diferkncias que merece-
-non ser executive-.
Para que se prodl17a unha inte-
racci6n comunicativa WpIicitada e
polo tanto recoiiecibel de forrna ma-
nifesta, son n e d r i a s duas condi-
ciolts. Primeira condicion: que exista
unha intencionalidade por parte d o
suxeito que viste de enunciar que k o
que sernella. Esta condicion e
cumprida, por unha parte, pola MO-
DA e polo UNIFORME, e pode se-
lo poIo HABITO, por outra, quer
diccr: un suxeito que viste A, pode
ter a intencionalidade de manifestar
aos demais que e un txecutivo, inde-
pendentemente de que o sexa ou
non. Mas esta primeira condicion
debe ser comptementada por unha
segunda: que a intencionatidade A
que fixemos referencia sexa manifes-
tada explicitamente polo pr6prio
enunciado. No caso da MODA e o
UNIFORME isto e asi, mas non. o e
n o caso do HABITO. Polo simple
feito de que un s u x e i t ~vista A, ou
A, explicita a sua intencionalidade
d e manifestar que i miIitar ou
"punk", pero polo simples feito de
que un sflxeito leve A non explicita
de xeito cornpromeledor a sua inten-
ciondidade de enunciar q u e e un
"executiva1'.
Polo tanto, neste sentido, as rela-
ci6ns comunicativas e os contratos
de veridiccion estabelecidos a travts
do HABITO.8on diferentes a aqueles
outros postos en pratica par meio da
MODA e o UNIFORME.
 '&odos
Por Carlos Vales
A
ecoloxia estB de mo-
da. QuCn b habia
dictr a Haeckel,
cando no skculo
XlX inventou a pa-
labra para nomear B ciencia pue es-
tuda as relacibns dos .$ere5 vlvos
- entre si e co seu meio. Anque se a
,ecoloxla tivera s6 esa proxecci6n
~tifico-astpdcanon seria tan po-
r. Pero como citncia de interre-
t ns t a encargada dt explicar c6-
a a c t u a a h u m a n a sobre o
hstenta -sobre
gradaci6n e
- de rmursqsk7
. destruci6n
n de especies
humana
I d m : d h a d a acluaci6n hu-
b unS intereses
te cmdi-
Pero que
- to de actuaci6n sexa
A p a i & i b a & x u s t i f i c a a existencia
bn das socicdades de-
nas que os cidadans
maior calidade de vi-
c m r c t o coa natu-
h s posibeis na me-
existan necesidades
como a fame, a
ou o acceso h cul-
adar unha vida de
&e na medida en
da ecoloxia
I
que racke coa dependtncia e recupe-novedosa. Non podia ser doukra ma- consumaci6n de agred6ns rnPi re- I
neira, dada @ gravida& dm atenta- centes (autoestrada, &mina.. .), en
re a soberanla sobre os seus recur=.
dus que estvnos a mfrer ou daquales comparanza coa falta de dedsi6n '
0 s problemas ecol6xkos non son
independentes do feito dc que os aos que 4e inttntou sametw ao noso con quc son onfredados os
pa$. Xeraron necesariamente res- gravisimos problemas actuais (mctn-
paises capitalistas dcscnroIados, con
menos do dez por cento da poho- portas, incluida a creacidn dunha Qr- dios forestais, contminaciba do$ ,
aci6n mundial, consurnan mais do ganlzecih especffica para veicula- rios e litoral.. .) debia facer cavPar r -
!as, a Asociacibn para a Defensa mas de un nos rnCritos do Cgmbib
cincuenta por cento da enerxia e ma-
Ecolbxica de W i z a (ADEGA), hai pdtico.
tkrias prirnas do planeta Porque es-
xa 10 anos.
res paises son os principais causantes A tradici6n das laitas contra a
Con todo, a Ucnci6n prestada a ag~esi6ne w l 6 x b do noao ,pais non
de que o deterioro arnbiental tefla di-
menoi6ns pkanetbrias. Porque estdn
dispastos a provocar guerras e pro-
tematica ecoloxista e a s6a noto- C tampouco casual. OEMPbs conflj-
riedade C moito maior nos ulthoa tbs ecal6xioos teflen rm caricterhru-
mover xenocIdios co fin de conservar
tempos que en anos denanteriores. d,pola evidkncia da sur inadmisibi-
o .monopdo do usufrnto das mat&
rias primas c o control das fontes
eoerxtticas. Porque son os promoto-
Dous feitos merecen ser salientados lidade. C6mo m t i f ~ a ar h W i 6 a
como causa. Por unha banda, a dnnha central nuclear en Xove can-
criaci6n do Partido Verde alemin e do Galiza produce xa h e eoerxia
res da carreira armmentista e da o seu posterior acceso ao farlamen- para as necesidades de outros a costa
ameaza nuclear, que tantos custes to federal xerou simpatias e mesmo de desarraigo humano e emigracib.
ecol6xicos implican e que poden le-desexos de emulaci6n en certos sec- C6mo xustificar unha industrializs-
var B humanidade ao holocausto. tores sociais, acadou unha grandc ci6n de enclave nun pais no que a:
Porque, finalmente, poden solu- publicidade, e a sba apartncia de potencial naturd non C utilizado ca-
cionar os seus problemas ecol6xicosrepresentar.un ar fresco no coraz6n mo base para a sua iodustdalizaci4n
cxport8ndoos. A consewaci6n do da Europa imperialists e adormenta- e dese~olo.0 s problemas eco%xi-
meio amlieate do pr6prio pais non 6da fix0 que moitos 0110s e maxins Ile cos de G a h a non se plantexan en
incornpatibe1 coa destruci6n dos prestasen atenci6n ao fen6meno. t e r m s de loita contra o consmnismo
bosques amaz6nicos. 0 s problemas
de contaminacibn poden ser mlu-
POToutfa banda, a loita contra os e de valta 6 natureza, cando a c
vertidos radiactivos na fosa atlhtica da ao consumo resuba tan precPria
h ~
cionados can medidas ttcnicas e a significou unha considerhbel difw que non houbo tempo para que sc
natnreza pode ser consewada. si6n dos plantexamentos ecoloxistas. &sprc&tixiara e cando o contacw
Abonda con aguciizar a cxplotacibn 0 intento de convertir as nosas cos- coa natureza n m tea suposto recu;
do Terceiro Mundo ou con transfe- tas na esterqueira radiactiva de pemci6n do sentlcto human0 d a .
ridh as indcstrias indesexhbeis. Europa xerou nn amplo eco papular cousu senbn, con demasiada fr6
0 s movemcntos ecoloxistas te-de protesta, prornovido tanto por cuencia, miskria. 0 cal non quer di-
fim a grande responsabilidade, xe- desexos de defender os nosos interc- cer que non tefiamos que plantexar-
ralmmte non asumida, de cues- ses colectivos como por oportunis- nos o consumismo e o desarraigo c w
tionarse o modelo vixente facendo mo electoral, que seria interesante mo valores a combater, e mesmo qur
desmenuzar polo miudo, pero que esteamos en mellores condici6ns pa-
ver que o nivel de vida e despilfarro
dm paises desenralados non -5 en calqueira caso supuxo protagonis- ra combatelos miis radicalmente
compatibel coa construci6n dun or- mo e propaganda para os grupos canto que falicias como elementOs,
den rnundial m&s xusto. De non ecoloxistas, non s6 para o que repre- de liberaci6n humana e de progresck
comportarse a i , as reivindiaaci6nssenta a tradici6n da loita meioam- Pero haberia que estar cego para
biental no noso Pals, sen6n t a m h non comprender que os problemas
ecoloxistas corren o risco de conver-
tirse nunha proposta de redistribu-para yupos locais de mais recentc dc Galiza non son en ti problemas dq
ci6n dos privikxios. criacibn, que acadaron publicidade. canduta social e de costumes. Son
Con todo, o ecoloxismo conttn O certo C que estes sucesos leva- fundamentalmente un problema d,e
ron a que se fora incorporando nas poder pohtico para cortar as raices
posibilidades de critica da situaci6n
fileiras eeoloxistas un corpo social da nosa dependhcia, a que per*
actual. Tanto a cdaci6n e utilizack5n
en cantidades masivas dc sustanciasdiverso, variado e nalgfins casos pin- o expblio dos nosos recursas mi-
toresco, que inclue a naturahtas, a neiros e enerxtticos, o deterioro o
quimicas alleas aos sistcmas naturals
romhnticos de regreso a un musdo degradacih do agro e do mar, unha
como a 2aplicaclbn dc tccnoloxias de
extraordinaria capacidade de trans-buc6lico c pastoril, ex-tevolu- i n d ~ r i que a non responde &s n w .
formaci6n e agresibn ao meio am- cionhrios que nunca se enCeraron sidades do paia s e n h aos interefes
por onde ia a rwoluci6n, novos dun malelo politico-econ6mico no.
biente, unidos P 16xica capitalists do
mesias ms que alumeou a luz dun que ws aeignaron o papel econ6~4-
m6ximo beneficio, deron lugar a re-
sultados aterradores. Mesmo sen o novo prdxccto global, a =ti- co &!enplotadas e o hbt6rico de per-.
funcionamento dew Uxica as cren- partidos partidarios dun novo parti- dedores. Realmcnte os problemas
zas desenrotistas que non tomaron do, a comprometidos politicos, e ecolhicos de Galiua teRen un carlc-
en consideraci6n ou sobreestimaron moita mocedada. P6dese prevet que ter moi pouco "europeu". Un nm.
a capacidade de wimilaci6n da natu-tal variedade t imposibk de engleber entende como se pode facer ecoloxie-
nunha lifla de actuacih comitn, o mo neste pais sen pquntarse p o k
reza xeraron efectos, con graves cus-
tos econ6mbs e sociais, en rnoitos qne explica en grande medida a pro- razbns qoe levan a instalaci6n de in-
casos irreversibds. liferacih de grupos existate e a di- dustrias como Celuloeas-Elnosa na
Gracias ao movemento ecoloxis-ficultade da siia posta en comun. Pe- Ria du Pontevedra, ou a Alumina en
ro o feito de que o ecol6xismo -ao
ta a nuclearizacibn, que fora presen- San CibrPn, sen Custi~~arSe Q expb-:
tada como unha panacea, como a igual que o pacifism- teAa tar lio mindro e enadtico, sen poner
porta aberta a unha nova kpoca de atractlvo para a moctdade nun mo- en tea de xuto P eES politica que 81.
benestar, sustentada coa enerxia mento en que esta aparecia especial- manifests Indlfarente perante este fe-
mente descncantada e esckptica ante n6meno e outrus aon menos graver,
abondante e barata xerada polo hto-
mo, tambalkase hoxe surnida na ban-o contexto hist6rico-social que esta- como as inehdios forestais, a
mos a viver, ofreckndosc como unha destrucibn dos esphcioa nahlrais e a
carrota e o desprestixio. Sb sobrevi-
ve apontalada polas intereses arma-via para a ma inteqaci6n P loita po- degradacibn do meio rmbiente natu-
la t~ansformaci6ndeste contexto, ral, t sen poRer en cuestibn o sistema
mentistas e das rnultinacioaais. Non
mertce ser tido en conta.
foi quen de ocultar o seu tufo mili- palltlco que Ile permite sustentrrse.
tar, o perigo de contaminaci6n, o Polo demais t interesante recar- Resuitan boas preguntas para un
probiema non resolto dos residuos dar que as lobas pola defensa e utili- test sabre a funcionalidade e o pa@
radiactivos, os problemas de segu- zaci6n racional do meio ambbte kc- dos mktlvos ecoloxistas. A prolife-
ranza, s6 solventlbeis a costa de fien en Galiza, unha importante tra- r a c i h de s i g h tetl moi pouco que
cuantiosas inversibns econhicas. dici6n. Aunque as seas protagonis vur coas necesidades reais do pais,
0 nivtl de degradaci6n do meiotas $exan na s6a rnaicwiti moi distiu- que aon son a causa da sua orixe, e
zmbiente, que acada hoxe dimen- s que se roclaman actuahente inoito qur ver con fenbmmos mim&
t ~ aos
portmom dos ideala ecchxistas. tieas. Poderh ser consideradas par-
sidns planetkias, permite cpre Q mo-
vemento ecdoxista poida facer ba- teila algo de rnemoria recorda- te do folclore social, pero nunca ins-
E algunhas das arganizaci6ns que se
Y
r M ltdCrs contra a cuntraI nuclear trumentos vdidas de transformacik
lances claramente antiimperialistas.
de Xove, mntra a instdacl6n de ce- da realldade, da que estA adcmlis
moven neste ambito xe superaron a par ver que sintan a necesidade. MA-
111Losasnas rias e dos galegos e por ximo
c a n d ~poden ser s i m p b tstrb-
visi6n romantics e superficial dosunha l~~dustrializacibn racional da
problemas, xa non xogan a arran- nosa Terra. Nvn seria mao reflt- turm a potenciar para evitar que as
xionar sobre o f t i a de qua foron as inquedanzas de quen w r e n incbr-
xarlle ao sistema os seus problemas e
limarle as shas contradici6ns. organizwi6ns n a c i o n ~ a se unha porarse de rnaneira adiva a crltica t
asociacibn ecoloxista galega c non vida colectiva recalen en $glm m4it
Pem, qut pasa en Galiza? grupusculizada as qua encabezaron politicas e cornprometidas, en sum4
mhis perigosas.
A preocupaci6n polos problemas estas loites. E aue a maibria Udas fo-
ecol6xicos non 6 aqui recente nen sen vitoriosas,-en comparanza coa
F
 mento. As1 considerada, a filosofia seria
un "sistema que imp6n unha significa-
cibn, unha wrdade, As prkcticas sociais"
("A transformaci6n da fil.").
(I).- A idcntificaci6nde Sartre con He-
gel C salientada por Althusser, para quen
tamkn a tradici6n italiana -Gramsci,
Della Vol~e.Colleti- transformaria o
marxismi nunha variante hegeliana,
cam~ortandoo humanismo derivado
dunha concepci6n continuista de Marx
con respecto do XVIII;e 6 que Badiou
chama marxismo fundamental -unha
antropoloxia centrada nos "Manuscri-
tos"-. Mais, se ben C certo que o esfor-
zo althusseriano. por descnmascarar a
"humanismo" C importante, tamCn o C
que a laboura de esmorecemento do de-
vandito "humanismo", tal corno se deu
no estruturalismo, ten dado mAis resulta-
'
dos para un "revival" de Nietzsche e
Heidegger, que h tarefa B que apuntaba
Althusser.
(3.-Unha vez mAis trAtase de posi-
ci6ns aparentemente contraditoriaspero,
en realidadc, semellantes. Neste caso, pa-
ra entender a coincidencia e, o que nos
interesa inhis. a continuidade entre stali-
nisrno e eurocomunisrno, resulta esclare-
, cedor en $ran maneire o texto dc Gabriel
Albiac: "De la aRoranza d d poder".
mBis que dentro. du
I condici6ns materiais
ci6ns que non estA no
verdade/erro.
Althusser, por canto este abond6u sempe
a
0-
o e amabel quer guiar-nos. Cada unha
er
ti-
se
ta
ma a complicidade das outras. Deixo
pois sentada esta arbitrariedade irre-
futabel. Quen, muito mais que a da
escrita (que no noso caso e s6 home-
naxe a0 lido), temos a paix6n da
leitura, sofremos duas vertixens
Co~trapostase complementhrias: a
de todos os libros, a do finico libro.
A nos fai viver en P ~ ~ P C ~ M
U Oi -
zoso desacougo Par todo 0 Clue fica
ainda sen ler e a que nos tents co
enclaustramento abismal nunha SO
obra de infindos meandros que nos
encadeasen para sempre, monstros
de outro labirinto. Non collezo obra
as periptcias do re-
dunhas poucas li-
a e o traballo do
C lonxe. Ulises na-
o a inmortalidade
os brazos de al-
olta no mar, topa
ockncia dun acu-
recursos o Medi-
ater contra o mar,
gracias ao mar. A sua
morte, agoira TirCsias desde o Aver-
no, sera mansa e vai-lle chegar lonxe
do mar; a vida, polo contrario, C As-
neo, o heroi mediterraneo por
tura. Ser Ulises C navegar a repelo e
mil veces abaneado, para chegar fi-
nalmente a onde unha deusa burlona
das illas de Ulises son como ciladas
do mar, como adiviflas ou enigmas
que o Mediterraneo prop6n para
continuar contra el a sua m b i m a
no que, cun remo ao lombo, marche
definitivamente de costas ao mare se
alonxe de el para sempre, camiflo da
morte.
Contra Valery, sinala Ives Bon-
nefoy que tamen hai "miraxes da
claridade". E logo pass a describir 0
"Mediterrheo do espiritu": ''pais
no que a sensaci6n t tan doada, tan
elemental, tan pura, que semella
conducir ao coraz6n das cousas: a
un mar eterno, a0 sol, a0 vento. NO
que a luz nen-vela nen se vela. No
que a ollada preende o coflecimento
e imp6n ao espiritu o seu mod0 de
cofiecimento, no que a oliveira sobre
o pedregal ou xunto da hgua C, certa-
mente, o arquetipo da oliveira". Or-
de da ideia, nitidez, palabras. Por
ese Mediterraneo do espiritu e entre
as suas kcidas miraxes viaxa o escri-
tor como outro rei destronado, co-
mo outro vagabundo curioso. 0 mar
transporta-o, ameaza-o, engana-o.
El alcanza de cando en vez unha illa
e a ilusi6n do repouso, mas pronto C
consciente de que non podera
acougar nela sen renunciar A sua
mortalidade ou ti sua humanidade,
convertido en besta ou en deus, pri-
vado desde logo da viaxe en que con-
siste o seu destino. E zarpa outra
vez. Amar o mar, odiar o mar, pro-
curar sempre o mar sabendo que un
dia nos poremos de costas a el para
afrontar os 0110s da morte. Escreber
t zozobrar. Sabemos que non pode-
mos aspirar ao recoflecimento da no-
sa inockncia polo demasiado beato
expediente dunha travesia feliz: hai
que chegar boiando, espidos de to-
do, acosados por deuses adversos,
perdidos todos os amados compa-
Aeiros e logo de renunciar As feiticei-
ras, sen forzas, sen coroa, sen outro
nome que o de Ningutn. Nunha pa-
labra, hai que chegar culphbel para
que en Itaca non nos confondan cun
pretendente mais. "Dous dias coas
suas noites -conta Homero- an-
dou desnorteado o heroi sobre as
mestas ondas, e o seu coraz6n
agoirou-lle a morte en repetidos ca-
sos. Mas, axilla que a Aurora de for-
mosos cadrelos deu principio ao ter-
ceiro dia, quedou-se o vendaval,
reinou amainada calma e Odiseo pu-
d o ver, desde o alto dunhs inxente
onda e afiando muito a vista, que a
terra estaba mui perto".
0
 A espada de Li P
L
i Tai Po foi un poeta
que viveu no turbado
sCculo VIII da nosa
era. Pasou do esplen-
dor das chmaras pala-
cianas horrenda esteira de pedra e
dura; da gl6ria sumptuosa e munda-
nal, ii ebriedade mais enCrxica e
pausada, A vida ascktica e con-
templativa. A lenda di que morreu
bkbado, afogado nas Aguas hirsutas
dun rio cando quiso abrazar a lua
que ali se reflectia. Frente a esta ima-
xinaria morte eu propofio outra. Po-
do afirmar que C tan leal como a an-
terior, quiza mais venturosa, pois C o
denodo contra o horror do que se es-
vai sen rCplica. Non hai resignaci6n
na imposibilidade de parar o rapid0
pC do Tempo, hai simplesmente
unha violencia visionaria contra o
nada, a doce violkncia do verso e da
tensihn, a violtncia intranquila e
magnknima do poeta que, perante a
ofuscaci6n dos seus poemas incapa-
ces, recorre ao sabre, emprende un
ataque inverosimil, como act0 fatal.
Ai esta China, tan precisa e igno-
rada. A distancia non debe impedir-
nos vislumbrar esa mlitua e miste-
riosa ansiedade de sermos homes no
destello da linguaxe, na denomina-
ci6n da vida, atravks de obstinados
dardos e espectros, de noites e de
chamas, simples figuras da palabra.
Sempre acharemos o mesmo impeto
polo perene. Mudara a cenografia, o
nome dunha Arbore, o apelido dun
rumor ou a quietude do oceano, mas
o radical home comun contemplarh.
con idkntico fervor eses chlidos
asombros que o integran no desafo-
rado ocaso do tempo, mentres a alba
casi ou se recobra. Porque a sua raiz
esta no amor ou nunha vibraci6n in-
canshbel, a sua lingua un conxunto
de trCmulos vocabulos apenas dirh
quen somos e quen non somos, no
devaneio das formas, na soidade do
mundo, na sua dificil vixilia.
En China notamos unha demora-
da paix6n pola infinitude. Ali co-
existe a vastisima xeografia e o habi-
tante numeroso, unha hist6ria mais
que milenaria, espectral. Poucos po-
bos no mundo poden ostentar ese
imensisimo pasado, coas suas co-
piosas e tumultuiirias dinastias, coas
suas guerras ciclicas, os seus labores
infinitos. Asin a grande muralla,
construida con un frenesi enigmati-
co, C unha arquitectura irreal, fruto
do delirio; a devastaci6n das
bibliotecas, empresa suscitada por
un imperador an6mal0, ratifica esa
hip6tese. Outros dous elementos que
prolongan ese afhn polo infinito son
a caligrafia e a poesia. Deste modo,
unha antoloxia da dinastia T'ang
compila en novecentos volumes mais
de cuarenta e oito mil poemas de
dous mil trecentos poetas. Lembre-
mos que a dinastia T'ang somente C
un capitulo da acendrada hist6ria do
pais asihtico.
Por Romdn Rafia Lama r
China xerou dous dos mais gran-
des libros que a humanidade conser-
va: o I Ching, ou libro das muta-
ci6ns; o Tao Te King, ou libro do
Tao, do camifio. Ambos e dous per-
tencen 9 tendencia para o imensura-
be]. 0 I Ching pode ser considerado
como un libro estritamente infinito.
0 s seus hexagramas representan o
cosmos, coas suas leis inextrickbeis,
(azar, obscuros rastos, auskncia),
con un impulso imorrente que dina-
miza as continuas e imprevisibeis
metamorfoses cara un destino
inexplichbel. Cada hexagrama pode
ser inter~retadoinfinitamente. ali es-
tan o ritmo cbsmico, a neve do beixo
que declina, o alxibe das horas que
abandonan o tacto e as presenzas, a
nosa morte e o noso desconcerto. 0
Tao Te King C un poema que regresa
ao cristal, ao abismo insonoro, ao
act0 e As aparCncias; P nocturna luz
que ilumina o coraz6n do existente,
a espuma de vidro e o humido cre-
pusculo, o apetite solsticial e a dor
do impensabel retorno. Meditaci6n
sobre o camifio, este libro de libros
dirixe o seu interese ao que perdura,
C unha reflexi6n lirica, cosmog6nica,
que nos situa na nosa limitacibn.
Antes de falarmos do ousado act0 de
Li Po C lexitimo observar a poesia
que precedeu e seguiu ao poeta chi-
nks.
A presenza carnal, imbvil, plane-
taria, da natureza inunda, absorve,
empapa delicadamente toda a mate-
ria do lirismo, estk presente na fibra
do poema, consagrada con orgullo e
simpatia, anunciada en cada poro do
verso ou na sua substfincia. T'ong
Cho constata, alB polo skculo XI, un
feito surprendente. 0 poeta soAou
na chegada da primavera; ao desper-
tar achou que esta estaba, con
efeito, chegando. Esa mbica verifi-
caci6n C suxerida polo ruido xubilo-
so de duas fkmeas:
Oh, que estraflo erro! Onte recriei-me soanando
coa primavera, esta maah ouvin realmente
o riso de duas mulleres xogando entre a follaxe.
Imaxinamos a onirica alegria que
deeu sentir o poeta nesa maah
esplendorosa. Non menos prodi-
xiosos son outros multiples poemas
que asumen o contorno vexetal con
unha emotividade condensada, ex-
cepcional. I? a tkcnica do haiku xa-
ponb, a encarnaci6n do instante
vivido, a superaci6n do tempo polo
instante. Dos abundantes exemplos
que podemos achar recollo este final
dun poema de Chang Yo, onde al-
guCn (que pode ser a lua, un astro ou
un monxe) libra da morte a unha
criatura celeste:
0 s seus 0110s fascinados
fixan-se no niAo de ibis.
afasta da sombra da lampada
o alfinete de xade,
e desvia solicita a chama
para salvar a vida dunha bolboreta.
Esa afectuosa salvaci6n plasma-
se con leve primor, con delicada be-
leza. Estamos peFante o respeito bu-
dista polas pequenas cousas, desde o
mineral ate os insectos, desde unha
planta ao tter sen contornos. Mais
certeiramente similar ao haiku C esta
xoia inigualabel:
Sob o peso dun phxaro
inclina-se a rama
e penetra na mifla hnfora.
I --
E a eternidade do instante glo-
rioso, a captaci6n mistica e silente
dunha imaxe suave. 0 primeiro ver-
so apresenta-nos un phxaro pousado
nunha ponla f r k i l que no segundo
verso cede docemente, isto 6, o esta-
tic0 conxunto ve-se movilizado pola
irrupci6n dunha ave; o fin do poema
exprime a experitncia emocional, no
triunfo do esthtico de novo e a insi-
nuaci6n do eu do poeta atravCs do
posesivo.
Esa mesma espiritualidade taois-
ta ve-se acrescentada pola suma,
mistica identificacibn co absoluto
nunha sorte de nirvana. Un monxe
taoista e un cegofia habitan o espa-
zo, at6 que a comuf6n de ambos os
traslada nun voo iluminado, o po-
ema C de Pao Yang:
Levados polo vento desaparecen ambos
no infinito outono!
A parte da Natureza perene e
sublime, tamCn a capacidade
elexiaca dos poetas chineses t impre-
sionante. A nostalxia, algunhas ve-
ces perto da nosa saudade, alaga o
coraz6n do poeta estremecido. A
raiz desta coita esta na fugacidade da
vida. Poderiamos falar de Horhcio,
C impensabel esa afinidade. Li Tai
Po observa o 16streg0, medita nel e
ve a sua imaxe reflectida, sofre:
Fugaz relampago 6 a vida
que ma1 da tempo de sentir o seu paso
lmutabel e a face da terra e do ceu;
por6n o meu prbprio rosto
muda cruel e repentinamente!
A poesia C un difilogo atravCs do
tempo e do espazo; supera esas
barreiras fisicas e permitye esa salu-
taci6n distante e efectiva co outro.
Obscuramente reflectimos no que
escrebemos esas presenzas literhias,
esas leituras que nos asombraron.
Outras veces os poetas intercam-
biaron desdCns e estrofes, prolon-
gando o seu desamparo ou a sua
soidade; asin os haiku enlazados
febrilmente atraves de xeraz6ns in-
findhbeis. Tu Fu responde amarga-
mente, con resignacibn primixenia,
advertindo a Li Po:
non terhs outro premio que o inutil
da imortalidade.
Trata-se, pois, de reducir filos6-
ficamente a noci6n do eterno, que
tanto atrai ao poeta. Un veiculo de
liberaci6n dese eterno percorrer C o
sofio. 0 sofio que nos vincula 9 eter-
nidade, As leis brandas do non pre-
concebido, no ambito onde o signifi-
cad0 do viver C outro, onde os perfis
severos da cotidianidade se evaporan
para deixar paso a unha actitude de
raiz emotiva ou vagamente intelec-
tual e, en todo caso, libkrrima.
Huang Ting Hsien afirma-o nestes
versos insuperabeis:
0 s meus pensamentos
non teaen outro limite
que o do soflo que pasa, sen trkgua.
como o rio.
Tampouco tr aqui pertinente a
menci6n a Jorge Manrique, a xene-
aloxia do rio que C simbolo desde
Herhclito at6 os nosos dias. Si, en
troca, debemos consignar a actitude
valente e incribel de Li Po que, re-
belde contra a ditadura do efCmero,
arremete heroicamente, alucinante-
mente contra o rio, coa sua espada.
Don Quixote atacaba moiAos que
cria monstros incomuns, forzas ini-
migas xeradas pola sua fantasia. Li
Po, armado de espada, cal guerreiro
andante, non busca elementos de
fantasia inconcreta, inimigos
ficticios; pretende vencer nada mais
e nada menos que ao Tempo. Tan xi-
gantesco e descomun anelo non foi
emprendido, que eu saiba, por nin-
guCn, desde o ponto de vista
terrestre. CoAecemos a Ashaverius,
que foi condenado a eternidade; Uli-
ses, que cautivo na illa de Calipso
sofre unha oprobiosa monotonia, un
tCdio impar; Prometeu e Sisifo, an-
gustiados pola repetici6n la.mentAbe1
dun encargo inumano; a Sibila de
Cumas, que pediu ser eterna e que
eterna foi, mas consumindo-se impe-
diosamente, por ter-se esquecido de
pedir a eterna xuventude; o doutor
Faustus, brumoso e senil, xermanico
na renuncia da alma; Joseph Bal-
sam, que sol a alquimia, logrou esa
virtude; o imortal de Borges que fa-
lou con Homero nunha mafia de
chuva excelsa e memorhbel. Hai ca-
sos de luita contra o tempo ou,
mellor, contra a caducidade da vida
humana. Neles conviven o azar do
logro, o achado quimico, o pauto co
diabo ou a punici6n divina. Mas esa
rebeldia C unha revolta interesada,
non C un combate brutal e perdido,
como o que emprende Li Po. Deli-
rante colle a espada e atada a forma
tanxibel dese doloroso e imparabel
decorrer (lembremos a Shakespeare
que o doestou); introduz o gume no
leito do rio ... e nada consegue, este
continua a sua marcha inexorhbel:
Cortai coa vosa espada o curso do rio:
o rio seguirk correndo.
A soluci6n etilica de Lowry ta-
men C in~itil,perante o cal o mellor C
asir-se desesperadamente ao fugaz
eterno, A felicidade taoistados feitos
insignificantes, mas que no fundo
son os autenticasmente indelebeis; C
un regreso ao haiku como filosofia:
mergullai no viflo a vosa pena,
sera maior a pesadume.
Amafla iremos remar co cabelo ao venro.
Nese ultimo verso sentimos a bri-
sa, sentimos o salitre ou a ilumina-
ci6n dun raio oblicuo, nun momento
solar, coa dozura das Aguas.
Outro xigantesco poeta C Po
Chu-i. Espiritual, a sua poesia C
sobremaneira silenciosa, 6nica. A
eternidade que buscou Li Po e que
non conseguiu, foi atinxida por Po
Chu-i atravks da interioridade super-
na da poesia, do misticismo co todo.
Busca-se a musica da divindade, a
musica intima e indefinibel; o poema
silente brotara como unha revelaci6n
universal e sempiterna, nun estado
similar ao samadhi dos indus:
Deixo o laude sobre o escano curvo,
Fico quedo, absorto na milla emocibn
Non fai falta que eu roze as cordas,
acaricia-as o vento e soan sbs.
Estamos perante o Tao, a non-
accibn, por meio dela alcanza-se o
fin ultimo, a comuA6n co absoluto.
Interno proceso ao que poucos acce-
den, 6til pasividade que enxendra o
non buscado, mas querido. Antes de
concluir este escaso censo de poetas
vitais ou recollidos, debemos ler a
formosa meditaci6n de Chen Tse-
Nang. 0 poema C perfeito na sua
condensaci6n, na sua febril simbolo-
xia. Como a bifronte Xano, o poeta
pensa en cousas inabranxibeis, na in-
capacidade de comprensi6n do siste-
ma xeral do cosmos e menos no pro-
ceso das cousas inalcanzadas.
I? o epitome da vida cando se re-
memora con nostalxia as vivCncias
precedentes; C a dolorida constata-
ci6n do que foi ido, do transit0
incomprensibel:
Non vex0 ante min o home que pasou,
nen tras de min o non chegado.
Penso na imensidade do universo
e somente nesta altura derramo lagrimas acerbas.
Repito, o act0 de Li Po C impon-
derabe1,unico na sua ousadia in-
discreta e lendaria. Non afogou, bC-
bado, no lago crepuscular crendo
que era a lua o reflex0 das Aguas ar-
bitrhrias; non. Li Po morreu por-
que, Cbrio de imortalidade, empu-
fiou a espada contra o dominio das
Aguas. Cando introduciu con furia o
gume no ventre fluvial, afogou. Foi
o ultimo heroi, un poeta consecuen-
te, como EmpCdocle. 0 de Agrigente
buscou a sua consumaci6n no lume e
arroxou-se ao Etna; Li Po arroxou-
se B Agua do rio, mas contra el. No
convulso bulicio da superficie, nas
gotas derramadas, podemos intuir a
sua paradoxal ferida AlCn dos actos
traxicos existe a arrebatada condi-
ci6n do home e do poeta. L i Po foi
ambos xenerosamente. Ainda C pre-
c i s ~lembrar que a sua natureza C a
da flor: nace con ritmo profundo,
medra sixilosamente; pese a todo e
humilde e insondabel, e permanece.
I? unha insinuation, un encontro, C
un don para a membria, C unha invi-
taci6n para vivermos como n6s, pro-
fusamente alegres, alCn das meta-
morfoses; porque s6 o transitorio C
comunicAbe1.
0
(1): Para o presente artigo utilicei a edi-
ci6n espaflola de Marcela de Juan, Alian-
 TRABALLADOR EXEMPLAR POESIA VISUAL E POEMAS
Conto, por xosc Neira Viias OBXETO DE JOAN BROSSA
Ten diante de si ese diploma, esa cartulina branca, esa testemufla de reco-
Aecemento na que aparece esburado o seu nome, o "seu" Ram6n Garcia de
lonxana resonancia familiar.
Algutn ergueu a man e pideu a palabra na asamblea e falou de 10s mMtos
del compafieroRamdn, hombre depatria o muerte, e todos aplaudiron, e uns
cantos acheghronse a el pra saudalo cunha aperta.. . Dempois, o diploma, un
brindis e unhas frases do Esteban, o negro ello que rixe a secci6n sindical.
E el non sabe c6mo poilerse, q u t decir, 6nde pousar a canga de emoci6ns
que o abura. Agradece, tatexa un algo, sinte o roibtn nas fazulas, e nun
lostregueo de memoria vai dar a aquel outubro de 1924, cando chegou a estas
terras no vapor francts L'Espagne. Recorda os dias de corentena, entre poli-
z6ns de diversas orixens e mozos galegos coma el, asturianos, portugueses,
agardando a presencia dalgun parente ou veciflo con garantia ou do directivo
dalgunha Sociedade. E logo, a chegada de seu curmkn Adolfo, a quen escri-
bira un mes antes de se embarcar. Adolfo, que facia carb6n na Citnaga de
Zapata e que anos mkis tarde caeu combatendo 6s bandidos contrarrevolu-
cionarios na serra do Escambray.
TiAa sido Adolfo quen lle abrira os ollos, quen lle dixera que os homes es-
thn divididos en crases ou chanzos sociais, e que cadaqutn pensa e fai asegdn
a crase d que perteneza. Sempre esta idea rillando nel, nas minas de mangane-
so, no ferrocarril de Holguin, e en moitos outros logares onde tivo que
apeitar coa vida, facendo os traballos mais diversos e loitando cos esplotado-
res que a enduran.
Dempois de tanto e tanto puxose a trabailar co gringo Hudson naquel
choio de liquid0 pra frenos. Era un dos once obreiros, un dos que andaban a
voltas co aceite de ricino, cos bid6ns de glicerina, co alcol ... Mal pagados, sin
seguro algtin e a pique de estalar en anacos xunto co alpendre de madeira e
chapas que os cobexaba, semellaban once sombras perdidas naquel recanto
do rio Almendares, entre pozas de auga suxa e cans desnortados.
0 gringo Hudson decideu un dia voltar 6 seu pais, e Ram6n arranxou con
el: mercoulle a industria. Un algo de aforro persoal e outro pouco de creto
que foi amortizando mes e mes nunha axencia bancaria, permitironlle ser do-
no daquel pequeno establecemento. 0 certo t que non Ile sentaba o papel de
patr6n; non acababa de afacerse.
Mentras, baixaron da Serra os barbudos de Fidel, xurdiron ideas novas,
comenzou no pais outro andar. E recuperaron a sua forza aqueles moitos que
nin siquera sabian que a tiean. Ram611 non era alleo a tales aconteceres. Tiila
aturado xostrazos e humillaci6ns arreo e via que estaba nacendo 6 seu redor
un rumbo novo.
Unha mailhn foi 6 Ministerio de Industria. No Departamento de Relaci6n
co Sector Privado falou da sua orixe e da sua condici6n actual de modesto
fabricante. Dixo na derradeira que facia donaci6n formal da industria 6 Es-
tado; que estaba 6 dia nas suas obrigas fiscais e que non pesaba dtbeda al-
gunha sobor do seu negocio. Rexeitou a indemnizaci6n estabrecida. Somen-
tes pideu que lle parmitisen seguir ali, traballando c6bado a c6bado con
aqueles dez antigos compafleiros, gailando o mesmo xorne que cada un deles
1 viAa recibindo. Somentes eso.
I E voltou a ser obreiro. Tomou parte na emulaci6n socidista, asisteu 6
traballo vontario, fixo guardia miliciana coidando a propiedade social, a de
! todos, co seu mkuser noite adiante...
Arriba, poema,
I Agora ese diploma, ese aplauso dos seus compafieiros, ese brindis.. . Ago- & esquerda,
ra volve a pensar nas minas de manganeso, nas travesas de Holguin, nos Espanya e
, paisanos que morrian de febre amarela e eran enterrados 6 p t das vias; pensa Elegfa Alche;
,

AB D
en todos os esprotados do mundo. Pensa nas palabras do seu curmhn Adol- abaixo
fo, morto no Escambray defendendo as ideas xeneradoras de intres coma es- poema obxecte.
te. Agora sinte que estk no mundo pra algo, que val a pena vivir; sinte que o
i1 seu destino C o de moitos, o de mill6ns de homes, de "proletarios de todos os
paises". Pero t o caso que el, Ram6n Garcia, acaba de ser decrarado Tra-
I ballador Exemplar, e debe decir unhas palabras. "Dale, gallego", di, sorrin-
do garimosamente, o vello do sindicato, o seu compafleiro de mlis edade. Pe-
ro el non pode, non lle saen; qutdanselle atafegadas na gorxa.

Habana, maio de 1984. G IJKL

MNOPQR
ESTE DOMING0
Hai poucas cousas mais divertidas que un domingo no ascensor
de "Torre Ciudad". Un chalet de luxo, con cinceiros en forma de
Ave FCnix, con musica ambiental, tapizado en verde e cunhas acuare-
las de ceos esvaidos e gavotas de brillos metalicos. Isto, mais ou me-
nos, era o que trataba de explicar Moncho ao inspector, pofiendo ca-
ra de circunstancias. El era o que mellor discurria. Esta ahi, a falar
como se tal co poli, e record0 a sua ultima aposta no patio do "Con-
cepci6n Arenal", o noso Insti.
-LA que saco un dez no examen de Historia?
-Sera con chuletas.. .
-QuC va, a pelo, tios, a pelo.
Eran 16xicas as gargalladas. 0 Moncho era espabiladc, at6 o cre-
go o decia, per0 fora racaneando como todos desde que fixemos pan-
da ao rematar EXB e foi para diante nos cursos a base de carambolas
e de facer cola en setembro.
Por Cstas, e xuraba bicando os dedos en cruz, por Cstas que saco
un dez, e ademais sen copiar. E o examen, nefeuto, foi bordado.
Unha autkntica revolta, o de Moncho. Anque ficou nun suspenso co-
mo unha catkdral, estiveron a ponto de expulsa-lo a perpetuidade.
i-Ram6n Trillo -dixera o director- eres un caradura e isto
merece un escarmento.
-iPor que -dixo o Moncho coa mellor das inocen-
cias-.
-iC6m0? Calcas o libro, con pontos e comas, e ainda perguntas
o porquC.
Moncho non contestou. Endebuxou un elefante, enriba dunha
ecuacibn, e fixose o parvo. Eu mirei-no e sei que estaba a adoecer nos
adentros. Normal. Todos sabiamos que o Moncho non copiara
aquela vez. No recreo, recitara-nos de memoria, sen coller alento, to-
do o acontecer das guerras punicas, metendo algun chiste polo me-
dio.
Velahi, pois, ao Moncho discurseando co amigo inspector que a
estas alturas da declaraci6n non pode reter as risas, avisa aos compa-
fieiros de garda e oferece-nos un cigarro.
-A ver, chaval, conta outra vez a historia.
Pois que non hai cousas tan baratas e divertidas un domingo co-
mo o ascensor de "Torre Ciudad". Un chalet de luxo, con cinceiros
en forma de Ave FCnix, con musica ambiental, tapizado de verde e
cunhas acuarelas de ceos esvaidos e gavotas de brillos metalicos. Un
ascensor amplo e cbmodo, con bancos e todo. Este era o terceiro do-
mingo que iamos, aqui, os colegas e mais eu. Xuntamo-nos na casa
de Perico, que e ese que vedes ahi, con chambergo escuro, que esta
perto do "Bar Escorial", onde para o bus e logo baixamos desde o
Castro, cantando e esas cousas.
-iQuC cousas?
-Cada vez que sube ao bus unha rapaza deixamos-lle o asento.
Imos ao Cine Monelos, aqui, os colegas e mhis eu, a sesi6n de tar-
de, claro, cos petos abarrotados de pipas, e...e botan-nos.
-iSempre?
-Sempre. 0 acomodador C un borde. Aplaudimos ao chico, na-
da mais aparecer, e xa nos bota.
Pois iso. Que ent6n nos imos ao ascensor de "Torre Ciudad", o
mais amplo, o mais c6mod0, e o mais alto. Vintecinco pisos de mo-
goll6n. iQuC facemos?. Viaxes, quC imos facer. E unha maravilla:
pulsas o bot6n atit o derradeiro piso, e sen abrir a porta, das-lle para
embaixo. E asi unhas cantas horas att que o Moro, que t ese outro
da dereita con pinta de moro, se marea e ent6n nos apeamos e embar-
camos de novo para o Castro, cantando e esas cousas. ~ Q u C se nota-
mos algo no edificio?. Home, a verdh ... 0 primeiro domingo a xente
berraba, petaba nas portas, sobre todo nos pisos de arriba. N6s non
era por mal, eh, que quede claro. Non imaxinamos para quC queria
baixar un domingo a xente que vive no vintecinco. Berraban e peta-
ban nas portas, si, o primeiro domingo. 0 segundo xa non. Asi que
volvimos hoxe.
Volvimos hoxe, decia o Moncho, e agora todos estaban a rir. Hai
un parentese de silencio cando entra outro policia cunha muller de
traxe exotic0 e fumar anguriado.
-0utra vez por aqui, Maruca..
-0 que fago non C un delito, inspector. E un oficio. A estes -e
sinalou-nos a estes C aos que tefien que enchironar para sempre, aos
navalleiros, aos chorizos.. .
-Estimada sefiora -dixo o Moncho, solprendendo-nos a
a nengunha sorte de navallazo ou ladrocinio. Estamos aqui por mor
dun ascensor.
E foi asi que Moncho narrou, co beneplacito do inspector, outra
vez a historia ate que volveu ao terceiro domingo.
E decir, hoxe.
-Asi que fuchedes v6s os do follbn? -perguntou Maruca
divertida-.
-0s mesmos, estimada seliora -dixo Moncho-.
Para ser xustos, o Moncho -e xa ian tres- adornaba cada vez
mais o asunto, e n6s sentiamo-nos orgullosos de contar con tan cuali-
ficado voceiro. 0 ambente tristeiro da Comisaria trocara-se festivo e
mesmo agradabel. 0 memorabel suceso narrado por Moncho ani-
mou a Maruca que nos entretivo cunha serie de chistes mexicanos.
Unha vella xitana, das chabolas de Orillamar, que agardaba, es-
quinada e fuxidia, a sua posta en libertade, tamtn entrou no rodicio e
adivinou-nos o porvir a todos. Eu vou ser rico, feliz e famoso. 0 ins-
pector chegara a xefe e Moncho tera problemas de maior. Maruca
casara-se e sera nai de familia numerosa. 0 Moncho quixo saber quC
problemas ia ter.
-Eso son sinco duro, chiquillo.
De supeto, fixo-se o silencio. 0 inspector comenzou a dar ordes
con voz grave e rotunda e todo o personal de garda puxo-se firmes.,
-Sefior Comisario -dixo o inspector- temos aqui ao autores
da cathstrofe.
-iEstes mocosos?
-Si, Sefior Comisario. Non se fie. Tras da apariencia, son un pe-
rig0 publico.
Moncho pediu a palabra co dedo indice, como no Insti, cando
queremos ir ao servicio. Co desconfiado asentimento do Comisario,
o compafieiro comenzou de novo a narrar a perengrinaxe desde o pri-
meiro ao terceiro domingo.
-iE quCn abriu o cadro de mandos do ascensor? &q
-Perico, o eltctrico, o seu pai C do oficio.
Somentes queriamos subir e baixar sen necesidade de apertar os
bot6ns.
-Moi c6modo -dixo o Comisario con ironia-.
-C6modo e rapido -contestoulle o Moncho, sempre ao
quite-, case nos estrellamos contra o teito, menos ma1 que reventou
no vinte.
0 Comisario parecia reflexionar. Alcendeu un cigarro nunha das
velas e eu crein ver un sorriso entre os xogos da chama. Un novo re-
bumbio veu alterar a tertulia na que eramos invitados especiais.
-Sefior Comisario -anunciou o garda da porta- son os pe-
riodistas.
-Que lles den bertorella aos periodistas!
-Se lle digo eso, mafian o publican -dixo con retranca o activo
funcionario-.
-Di-lles que pasen.
0 Moncho parecia alguCn. A entsima historia foi sublime. 0 s da
prensa collian notas arreo e o interCs profesional foi trocando-se
nunha festiva complicidade.
-iQut sentiades a tanta velocidade?
-VCrtigo, moito vtrtigo -apurou-se a contestar o Moro-.
Houbo unha gargallada colectiva, palmadas no lombo e at6 o Co-
misario non puido evitar un sorriso s6mplice. Axifia, o seu tono seve-
ro.
-Sefiores -dixo, dirixindo-se aos periodistas- non esquenzan
que este C un problema de education e de responsabilidade civica. 0
que, en principio, era unha broma de escolares ociosos convertiu-se
nun problema de magnitude colectiva: un apag6n total na cidade que
ainda esta por reparar.
-Non C para tanto, Comisario -dixo un dos periodistas, barbu-
do e feo por mais sefias-, o feito tamCn ten consecoencias positivas.
Non esquenza que as noites de apag6n significan un aumento no
indice de natalidade.
-Menos cofias, Cervigbn, menos cofias.
Xa era tarde. Ian-nos deixar en libertade, dixo o inspector. Nos
arredores da Comisaria, fileiras de automovilistas aplaudian o retor-
no da luz e saudaban, felices o ritmo verdiroxo dos semaforos. Todo
pareceu renascer ao abrigo das farolas. Somentes eu tifia medo. 0 s
meus pais perderon o derradeiro capitulo da serie en televisibn, e iso
cambia-lles o humor. Por iso fuxin, furtivo, cara a Estaci6n de
Ferrocarril e collin o primeiro tren cara non sei onde.
Manuel Rivas