İlkokulda Temel

Matematik
7. Konu:

Rasyonel sayılar, rasyonel

sayılarda dört işlem
Rasyonel Sayılar
𝑥
• şeklinde yazılabilen sayılara rasyonel sayılar denir.
𝑦
Rasyonel sayılar 𝑄 sembolü ile gösterilir.
•
𝑥
•𝑄= : 𝑥, 𝑦 ∈ 𝑍, 𝑦 ≠ 0
𝑦
•
2 4 12 9
• Örneğin; , , ,− sayıları rasyonel sayılardır.
5 9 7 5
Kesirli sayılar

• Rasyonel sayılara aynı zamanda “kesirli sayılar” da denir

Kesir çeşitleri:
• Bir kesrin payı paydasından mutlak değerce küçükse basit
1
kesir denir. Örneğin,
4
• Bir kesrin payı paydasından mutlak değerce büyükse bileşik
5
kesir denir. Örneğin,
4
𝑏
• a şeklindeki kesirlere ise tamsay𝚤l𝚤 kesir denir.
𝑐
1
• Örneğin, 3
4
Kesirlerde Genişletme ve Sadeleştirme
• Genişletme işleminde kesrin pay ve paydasının aynı sayı ile
çarpılmasıyla kesrin değeri değişmez.
1 3
• Örneğin, =
4 12
•
• Sadeleştirme işleminde kesrin pay ve paydasının aynı sayı ile
bölünmesiyle kesrin değeri değişmez.

10 2
• Örneğin, =
15 3
• Sadeleştirme ve genişletme sonucu elde edilen kesirler ilk
kesre denktir.
•
• Kesirlerde içler ve dışların karşılıklı çarpımı birbirine eşittir.
•
𝑥 𝑧
• = ↔ 𝑥. 𝑡 = 𝑦. 𝑧
𝑦 𝑡
• Kesirlerde İşlemler
•
𝑥 𝑧 𝑥.𝑡+𝑦.𝑧
• + =
𝑦 𝑡 𝑦.𝑡

x z 𝑥.𝑡−𝑦.𝑧
• − =
y t 𝑦.𝑡

x z 𝑥.𝑧
• × =
y t 𝑦.𝑡

x z x t x.t
• ÷ = × =
y t y 𝑧 y.z

•
Kesirli Sayılarda Sıralama
• Paydaları eşit kesirleri sıralama
• Örneğin,
5 3 2
• > > olur.
7 7 7
•
• Payları eşit kesirleri sıralama
• Örneğin,
5 5 5
• < < olur.
4 3 2
•
• Pay ve paydalar eşit değilse öncelikle pay veya paydadan
herhangi biri eşitlenir, daha sonra bu kurallardan uygun
olan seçilerek işlem yapılır.
• Örneğin;
1 3 1
• , ,
3 4 5
1 3 1 20 45 12 12 20 45
• 3 , 4 , 5 = , , = < <
60 60 60 60 60 60
20 15 12
• Negatif rasyonel sayılar sıralanırken işaret dikkate
alınmaz ve rasyonel sayılar yukarıdaki kurallara uygun
şekilde sıralanır. Daha sonra işaretler eklenir ve sıralama
tam tersine döndürülür.
• Örneğin;
5 9 8
• − ,− ,−
11 11 9
5 9 8 45 81 88 88 81 45
• ,
11 11 , 9 = , , = > >
99 99 99 99 99 99
9 9 11
•
88 81 45
• − < − < −
99 99 99
•
• Kesirli Sayılarda İşlem Önceliği
•
• Kesirli sayılarda birden fazla işlemin iç içe olduğu durumlarda
işlem önceliği şu şekildedir;
•
• Parantez içi
• Çarpma-bölme
• Toplama-çıkarma