ÔN TẬP PHẦN TIẾNG VIỆT HKI

1. PHƯƠNG CHÂM HỘI THOẠI

a) Phương châm về lượng (nói đủ, nói không thừa, không thiếu)
VD: bơi ở đâu? (thiếu thông tin), Lợn cưới áo mới (thừa thông
tin)
b) Phương châm về chất (nói đúng, không nói sai sự thật)
VD: Quả bí khổng lồ
c) Phương châm quan hệ (nói đúng chủ đề)
VD: Ông nói gà bà nói vịt
d) Phương châm cách thức (nói ngắn gọn, rành mạch, tránh nói
mơ hồ)
Vd: dài dòng, lan man, rườm rà (dây cà ra dây muống), em Rơm
(cách nói năng: nói ngọng, nói lắp, người nước ngoài nói tiếng
Việt)
e) Phương châm lịch sự (lịch sự, tế nhị khi giao tiếp)
Lưu ý: tùy theo hoàn cảnh giao tiếp, một yêu cầu khác quan
trọng hơn, hàm ý nào đó mà phương châm hội thoại nào đó
có thể bị vi phạm (SGK tr.37)
2. SỰ PHÁT TRIỂN NGHĨA CỦA TỪ (NGHĨA GỐC – NGHĨA
CHUYỂN)
- Từ sẽ phát sinh nghĩa mới: phương thức ẩn dụ và phương thức
hoán dụ
 Mùa xuân (1) (nghĩa gốc) -> tuổi xuân (2) (nghĩa chuyển):
chuyển nghĩa theo phương thức ẩn dụ
 Chân người (nghĩa gốc) -> chân sút (nghĩa chuyển): chuyển
nghĩa theo phương thức hoán dụ
 Chân mây, kiềng ba chân (nghĩa chuyển): chuyển nghĩa
theo phương thức ẩn dụ
 Lưu ý: phân biệt biện pháp tu từ ẩn dụ/hoán dụ và phương
thức chuyển nghĩa từ ẩn dụ/ hoán dụ
“Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ.”
-> mặt trời đi qua trên lăng: nghĩa gốc
Mặt trời trong lăng (so sánh ngầm với Bác Hồ): biện pháp tu từ
ẩn dụ -> ý nghĩa lâm thời, mặt trời chưa phát sinh nghĩa
mới
3. THUẬT NGỮ (khái niệm khoa học)
Văn học: hình tượng nghệ thuật, thi pháp, thời gian nghệ
thuật…
Toán học: vecto, đoạn thẳng, đường thẳng, sin, cos, đồ thị hàm
số…
4. LỜI DẪN TRỰC TIẾP VÀ LỜI DẪN GIÁN TIẾP
 Trực tiếp
VD: Cô Ngọc nói: “Tôi rất đẹp!”
VD: Trong trường hợp trích lời tác giả.
Tác giả cuốn sách “Đắc nhân tâm” nhấn mạnh/nói: “Đừng sợ
những kẻ thù tấn công bạn. Hãy cẩn thận những người nịnh hót
bạn”.
 Gián tiếp
VD: Cô Ngọc nói rằng/là cô ấy rất đẹp. -> đổi đại từ nhân
xưng