KAYNAKTA TEST

VE
MUAYENE YÖNTEMLERİ

MM 464 KAYNAK YÖNTEMLERİ

Prof.Dr. Oğuzhan YILMAZ

Test ve Muayene Yöntemleri
 Tahribatlı Muayene Yöntemleri
 Çekme Testi
 Çentik Kırma Testi
 Eğme Testi
 Sertlik Testi
 Yorulma Testi
 Darbe Testi
 Tahribatsız Muayene Yöntemleri(NDT)
 Görsel Muayene
 Röntgen Testi
 Gama Işını

 X-Işını

 Manyetik Test
 Ultrasonik Muayene
 Sıvı Emdirme Testi(Sıvı Penentrant Testi)
 Stetoskop Testi
 Girdap Akımları Muayenesi

2
Test ve Muayene Yöntemleri
 Testler yöntemi yada yöntemleri ve operatörleri nitelendirmek için yapılmalıdır.
 Muayene genellikle tamamlanmış kaynakların kalitesini ve gerekli özelliklerini teyit
etmek için incelenmesini içerir.
 Böylece, test ve muayene, malzeme ve işçilikte kalite standartlarının karşılanıp
karşılanmadığını belirler.
 Kaynaklı eklerde karmaşıklık, metalurjik veya kimyasal açıdan homojenlikten çok
uzak olan ekin doğası gereği artar. Ana metalin yanı sıra, kaynak yapılmış ek,
kaynak metali ve ısı tesiri altındaki bölgeyi içerir. Kaynaklı ek boyunca çok çeşitli
mekanik ve kimyasal özellikler beklenebilir.

 Mekanik testler, kaynak prosedürlerini, kaynakçıları ve kaynak işlemlerini

nitelemek ve elektrotların ve dolgu metallerinin şartnamenin şartlarını karşılayıp
karşılamadığını belirlemek için kullanılır.
 Kaynaklarda kaynakların sıklıkla doğruluk, sağlamlık ve tokluk için mekanik
testlerle tabi tutulur.
 Mekanik testler tahribatlı testlerdir, çünkü kaynak test gerçekleştirilirken imha edilir.
Test örneği (kupon), kaynak yapılmış bir yapıdaki tamamlanmış bir ekten veya
aynı koşullarda kaynaklanmış bir test parçasından alınabilir.

3
Kaynak Çekme Testi
 Kaynak, ekte meydana gelen metalurjik (ve
çoğunlukla bileşimsel) farklılıklar ile
sonuçlanır ve bu değişikliklerin mekanik
özelliklere olan etkilerini bilmek önemlidir.
 Kaynağın gerilme testi ana metalden daha
önemlidir, çünkü test edilen kaynak kesiti
Enine kaynak numunesi hazırlığı
heterojen olup, yığılan kaynak metali, ITAB
ve ısıdan etkilenmemiş ana metalden
oluşur.
 Çekme testi örneği, enine veya boyuna
olabilir ve kaynaklı bağlantı üzerindeki
yükleme biçimine bağlıdır.
 Gerilim testinde, mukavemet, uzama ve
küçülen kesit alanı birincil önem taşır.

4
 Kaynak Çekme Testi
 Kaynak metali dayanımı ana metalikini aşarsa,
plastik zorlanmanın çoğu ana metalde oluşur ve
sonuçta boyun verme meydana gelir (germe
esnasında kesit alanında yerel azalma sebebiyle)
ve kaynağın dışında kırılma olur. Böyle bir
durumda, test kaynağın sünekliliği hakında bilgi
sağlamaz.
 Kaynağın mukavvemeti ana metalinkinden
oldukça düşük olduğunda, plastik zorlanmanın
çoğu kaynakta görülür.
 Enine kaynak örnekleri mukavemet açısından ek
verimliliğinin bir ölçüsü olabilir, ancak kaynağın
sünekliği hakkında bilgi vermez. Bununla birlikte,
genellikle enine numune kullanılır.

5
Kaynak Çekme Testi
 Gerilme-kayma testleri, dolgu kaynaklarının
kayma özelliklerini değerlendirmek için
kullanılabilir.
 Bu tür testler genellikle tamamlanmış ekleri
temsil etmeyi amaçlamaktadır ve benzer
prosedürler kullanılarak hazırlanmaktadırlar.
 Gerilme-kayma testi direnç nokta
kaynaklarının dayanımını belirlemek için
kullanılan en yaygın yöntemdir.

6
Kaynak Sertlik Testi
 Brinell, Rockwell, Vickers ve Knoop sertlik testleri, kaynaklara
uygulanabilir.
 Sertlik ölçümleri, kaynak sebebiyle oluşan metalurjik
değişiklikler hakkında bilgi sağlayabilir. Örneğin inşaat
çeliklerinde, yüksek sıcaklığa sahip ITAB’ın hızlı bir şekilde
soğutulması, ana metalden daha yüksek sertlikte martensit
oluşumuna neden olabilir.
 Kaynaklı bir bağlantıda sertlik değerleri, kullanılan yöntem, ısı
girişi, ön ısıtma veya paso arası geçiş sıcaklığı, elektrot
bileşenleri ve plaka kalınlığı gibi kaynak koşullarına duyarlıdır.
 Kaynakların sertlik testi, taşlanmış, cilalanmış veya cilalanıp
aşındırılmış(etched) kaynak kesiti üzerinde yapılır.
 Çentikler, kaynak merkezi çizgisi, kaynak yatağının yüz veya
kök bölgeleri, ITAB ve ana metal de dahil olmak üzere belirli
alanlarında yapılır.
7
Kaynak Sertlik Testi
 Hangi sertlik testinin kullanılacağı esas olarak malzemenin
sertliğine veya mukavemetine, kaynaklı bağlantının boyutuna
ve istenen bilginin türüne bağlıdır.
 Brinell testi, genellikle 2 ila 5.6 mm çapında büyük bir çentik
oluşturur ve bu nedenle büyük kaynaklar için uygundur.
 Rockwell testi, daha küçük çentikler oluşturur ve sertlik
taramaları için uygundur.
 Vickers ve Knoop testleri nispeten daha küçük çentikler
oluşturur ve bu nedenle ITAB'ın çeşitli bölgelerinin sertlik
ölçümleri ve ince ölçekli sertlik taramaları için çok uygundur.

8
 Kaynak Eğme Testi
 Kaynaklı bağlantıların süneklik ve sağlamlığını
değerlendirmek için çeşitli eğme testleri kullanılır.
 Eğme numuneleri, kaynak ekseninin enine veya boyuna
olabilir ve basit üç veya dört noktalı eğme (serbest eğme)
veya belirtilen çaptaki bir mandrel etrafında eğilebilir
(kılavuzlu eğme) olabilir.
 Kaynaklı bir plakanın üst ve alt yüzeyleri genelde yüz ve
kök yüzeyleri olarak adlandırılır. Kılavuzlu Eğme Testi
 Yüz eğmelerinde, eğme numunesinin yüz yüzeyi gerilme
altındadır, ve kök eğmelerinde ise kök yüzeyi dışbükey
taraftadır.
 Kalın plakaların eğme testlerinde, enine kesitler genellikle
kaynaklı bağlatıdan kesilir ve kesilen yan yüzeylerden
birinin eğme numunelerin dışbükey tarafında olmasını
sağlayacak şekilde eğilirler, bunlar yan eğme olarak
adlandırılır.

9
 Kaynak Eğme Testi
 Enine eğme testleri kaynakçıları ve kaynak operatörlerini nitelendirirken faydalıdır, çünkü
gerilim testlerinde saptanmayan kusurların (kök füzyonu veya nüfuziyet eksikliği)
varlığını ortaya çıkarırlar.
 Enine eğme testi, kaynak metalinin, ITAB'ın ve ana metalin göreceli mukavvemetlerine
duyarlıdır.
 Genelde, yüzey kusurlarının gerilim artırıcı etkisini azaltmak için kaynak eğme testi
numunesinin yüzü ve kökü işlenerek veya taşlanarak düzeltilir.
 Benzer olmayan metallerden oluşan veya ana metal ile kaynak metalinin
mukavvemetlerinin birbirlerinden oldukça farklı olduğu bağlantılar gibi heterojen
özelliklere sahip kaynak bağlantılarında eğme numunesi ‘pik yapabilir’. Bu durum
deformasyonun çoğunun daha zayıf olan malzemede görülmesinde ortaya çıkar ve
bunun sonucunda da aşırı yerel deformasyon sonucu zayıf olan malzemenin erken
kırılmasına yol açar.

10
 Görsel Muayene
 En yaygın kullanılan tahribatsız muayene
yöntemidir. Ayrıca, son derece etkili ve en ucuz
denetim yöntemidir.
 Kaynak denetçisi, bir kaynağın tüm imalat döngüsü
boyunca görsel muayeneden faydalanabilir.
 Prosedürün uygunluğunu sağlayabilecek ve
hataları erken evrede yakalayabilecek etkili bir
kalite kontrol yöntemidir.
 Görsel muayene yöntemleri üç alt gruba ayrılabilir:
 Kaynak öncesi görsel muayeneler: çizimler,
malzeme özellikleri, kenar hazırlığı, ebatlar, kaynak
bağlantısının temizliği vb.
 Kaynak sırasında görsel muayene: kaynak
yöntemi, elektrot seçimi, çalışma koşulları, ön ısıtma
gereksinimleri, kaynakçı performansı vs.
 Tamamlanmış kaynakların görsel muayenesi:
kaynak ölçüsü(kaynak ölçerleri kullanarak), kusurlar
(yüzey çatlakları, yıldız çatlakları, yüzey
gözenekliliği, eksik kök nüfuziyeti, dikişaltı erimesi,
eksik dolgu), çarpıklık, ana metal kusurları vs.

11
 Tahribatsız Muayene(NDT)
 Tahribatsız muayene ayrıca tahribatsız inceleme veya değerlendirme(NDE)
olarak da bilinir.
 Bu yöntemler, parçaların bütünlüğünü bozmadan materyaldeki kusurların veya
süreksizliklerin tespit edilmesinde fiziksel ilkeler kullanmaktadırlar.
 Kaynak alanında dört farklı tahribatsız muayene yöntemi yaygın olarak
kullanılmaktadır:
 Boya penetrant testi ve floresan penetrant testi
 Manyetik parçacık testi
 Ultrasonik Muayene
 Radyografik testler

12
 Kaynak Penetrant İncelemesi
 Sıvı penetrant muayenesi, incelenen malzemenin açık olan yüzeyindeki
çatlaklar, gözenekler ve gözeneklilik gibi küçük süreksizlikleri (kusurları) tespit
etmek için oldukça hassas bir tahribatsız muayene yöntemidir.
 Demir içeren ve demir içermeyen metaller, cam ve plastik gibi birçok
malzemeye uygulanabilir.
 Uygulanan yüzey kir ve filmden temizlenmelidir. Penetrant sıvısının yüzey
açıklıklarına girmesini sağlamak için süreksizliklerin kir, pas, gres veya boya
içermemesi gerekir.
 Muayene edilecek parçanın yüzeyine bir sıvı penetrant uygulanır. Penetrant
yüzey üzerinde kalır ve tüm yüzey açılıklıklarından içeri sızar. Penetrant,
yüzey açıklıklarının içine kapiler etkisi ile çekilir. Parçalar test edildiğinde
herhangi bir konumda olabilir. Yeterli nüfuziyet süresi geçtikten sonra yüzey
temizlenir ve fazla penetrant yüzeyden uzaklaştırılır.
 Pentrant genellikle kırmızı renktedir ve bulgular beyaz zemine karşı parlak bir
şekilde görülebilir. Çok küçük kusurlar bile bu yöntemle saptanabilir.

13
Kaynak Penetrant İncelemesi
Uygulamalar:
 Manyetik parçacık muayene yöntemi kullanılamadığında,
sıvı-penetrant muayenesi, alüminyum, magnezyum ve
paslanmaz çelik kaynakların yüzey kusurlarını tespit
etmek için kullanılır.
 Her türlü kaynakta sızıntı yerinin bulunması çok
yararlıdır. Basınç ve depolama kaplarında ve petrol
endüstrisinde kullanılan borulardaki kaynaklar, yüzey
çatlakları ve gözeneklilik açısından incelenmektedir.
Floresan-Penetrant İncelemesi:
 Penetrant ışınır(flourescent) bir maddedir ve mor ötesi
veya siyah ışığa maruz kaldığında parlak, floresan türü
bir ışık gösterir.
 Görünür penetrant boyalarına kıyasla daha yüksek bir 1. Çıplak gözle görülemeyen,
kontrast sağlar. yüzey kırıcı çatlağına sahip
 Manyetik ve manyetik olmayan kaynaklarda sızıntı tespiti malzeme kesiti.
için kullanılır. 2. Penetrant yüzeye uygulanır.
 Bağlantının bir tarafına floresan bir penetrant uygulanır 3. Aşırı penetrant uzaklaştırılır.
ve ardından sızıntıları incelemek bağlantının arka 4. Çatlak görünür hale getirilerek
tarafında taşınabilir bir ultraviyole ışık kaynağı kullanılır. geliştirici uygulanır.
 Kritik boru kaynaklarının kök geçişleri bu yöntemle
incelenir. 14
 Röntgen İncelemsi
 Röntgen, parçaların iç kısmını incelemek için görünmez X-ışını veya Gama-
ışınımı kullanan tahribatsız bir muayene yöntemidir.
 Yöntem, kusurların kalıcı bir film kaydını verir ve yorumlanması nispeten daha
kolaydır.
 Tahribatsız muayene yöntemleri arasında nispeten yavaş ve pahalı bir metod
olmasına rağmen, dökümlerin, kaynakların ve diğer yapıların iç kısmındaki
gözenekliliği, kalıntıları, çatlakları ve boşlukları tespit etmek için olumlu bir
yöntemdir.
 Tungstenin elektron ile bombardımanı sonucu üretilen X-ışınları ve radyoaktif
elementler tarafından yayılan Gama-ışınımları, içerisindeki boşluklar sebebiyle
yoğunluğu değişen malzemenin içerisine radyasyon nüfuz ettirir.
 Bir malzeme tarafından emilen enerji miktarı, malzemenin kalınlığına ve
yoğunluğuna bağlıdır. Röntgen filmi malzeme tarafından emilmeyen enirjiye
maruz kalır ve pozlanır. Film işlendiğinde bu alan karanlık olacaktır.
 Gözenek veya çatlak gibi, süreksizlikler nedeniyle kalınlığın değiştiği bölgeler
film üzerinde koyu renk konturlar olarak görünecektir.
 Tüm süreksizlikler, şekil ve yoğunluk farkları film üzerinde belirlenir.
15
 Röntgen İncelemsi
Uygulamalar:
 Her türlü malzemede kaynakların incelenmesi için kullanılır.
 Uygun kaynak kalitesini sağlamak için boru hattı endüstrisi.

16
Ultrasonik İnceleme
 Ses dalgalarına benzer fakat daha yüksek frekanstaki mekanik titreşimleri kullanan
tahribatsız bir muayene yöntemidir.
 Ultrason enerji demeti, muayene edilecek olan numuneye yönlendirilir. Bu demet,
bir süreksizlik veya malzemede bir değişiklik ile engellenmeyip yansıtılmadığı
durumlar haricinde, yalnızca küçük bir kayıpla malzemenin içinden geçmektedir.
 Ultrasonik muayene, yüzey ve yüzey altı süreksizliklerini bulma yeteneğine
sahiptir.
 Sistem, elektrik enerjisini mekanik enerjiye dönüştüren bir dönüştürücü kullanır.
Dönüştürücü, bir kristalin mekanik olarak titreşmesine neden olan yüksek frekanslı
bir gerilimle uyarılır. Kristal sonda, ultrasonik mekanik titreşimlerin kaynağını
oluşturur.
 Bu titreşimler, bir kavrama sıvısı (genellikle bir yağ filmi) yoluyla test parçasına
aktarılır ve kavrama sıvısına temas maddesi denir.
 Ultrasonik dalgalar test parçasında bir süreksizliğe çarptığında, çıkış noktasına
geri yansır.
 Dönüştürücü, yansıyan enerji için bir alıcı görevi yapar.
 Başlangıç ​sinyali ya da ana patlama, süreksizliklerden ve test maddesinin arka
yüzeyinden geri gelen yankılar, bir katod ışını osiloskopunun ekranı üzerindeki bir
iz ile gösterilir.
17
Ultrasonik İnceleme
Ekipmanlar:
 Dönüştürücü, darbe hız üreteci, yükseltici, zamanlayıcı ve katot ışını osiloskopu
(hepsi taşınabilir).
Uygulamalar:
 Hemen hemen tüm metal veya malzemeler
 Kullanımı, çok karmaşık kaynaklarla ve 10 mm ile 12 mm arasındaki
kalınlıklardaki plakaların birleşimiyle sınırlıdır.
 Çatlaklar, gaz boşlukları ve cüruf

18
Examination technique Equipment Defects Detected Advantages Disadvantages Other Considerations

Visual: VT Pocket magnifier, Weld penetration, fitup,
welding viewer, cleanliness, roughness,
flashlight, weld gauge, spatter, undercuts,
scale overlaps, weld contour
and size, welding
procedure
Easy to use, fast, For surface conditions Most universally used
inexpensive, usable at al only, dependent on examinations method
stages of production subjective opinion
inspector

Dye penetrant or Fluorescent or visible Defects open to the Detecs very small, Time consuming in the Often used on root pass
fluorescent: DP, FPT penetrating liquids and surface only; good for leak tight,surface various steps of the of highly critical gas
developers; ultraviolet detection imperfections, easy to process; normally no welds if material
light for the fluorescent apply and to interpret; permanent record improperly cleaned;
type inexpensive; use on some indications may be
magnetic or misleading
nonmagnetic materials

Magnetic particle: MT Iron particles, wet or Surface and near-surface Indicates discontinuities Used on magnetic Examination should be
dry, or fluorescent; discontinuities, cracks, not visible to the naked materials only; surface from two perpendicular
special power source; etc.; porosity, slag eye; useful in checking roughness may distort directions to catch
ultraviolet light for the edges prior to welding, magnetic field; normally discontinuities that may
fluorescent type also, repairs; no size no permanent record be parallel to one set of
restriction magnetic lines of force

Radiographic: RT X-ray or gamma ray; Most internal Provides permanent Usually no suitable for Most popular technique
source:film processing discontinuities and flaws; record; indicates both fillet weld inspection; film for subsurface
equipment, film limited by direction of surface and internal exposure and inspection; required by
viewing equipment, discontinuity flaws; applicable on all processing critical; slow some codes and
penetrameters materials and expensive specifications

Ultrasonic: UT Ultrasonic units and Can locate all internal
probes; reference and flaws located by other
comparison patterns methods with the addition
of exceptionally small
flaws
Extremely sensitive; use Demands highly Required by some codes
restricted only by very develeoped and specifications
complex weldments; can interpretation skill
be used on all materials
19
Bölüm sonu….

Teşekkürler

20