PANITIKAN

Ang salitang Tagalog na panitikan ay galling sa unlaping pang (na nagiging pan-
kapag ang kasunod na salita ay nagsisimula sa d, l , r , s, t sa ugat ng titik (letra) na
nawawalan ng simulang T sa pagkakasunod sa pan; at sa hulaping an, samakatuwid:
ugat na dating litera na ang kahulugan ay letra o titik.

Ayon kay Hon. Asarias sa kanyang aklat na “Pilosopia ng Literatura”, ang

panitikan ay pagpapahayag ng mga damdamin ng tao hinggil sa mga bagay-bagay sa
daigdig, sa pamumuhay at pamahalaan at sa kaugnayan ng kaluluwa sa Bathalang
Lumikha.

Mga Impluwensya sa Panitikan

1. Klima

2. Gawain

3. Kinatitirha

4. Lipunan at Pulitika

5. Relihiyon at Edukasyon

Labindalawang Kilalang Akda sa Buong Daigdig

1. ANG BANAL NA KASULATAN- mula sa Palestina at Gresya na nagging

batayan sa sangkakristiyanuhan

2. Ang QUR’AN- banal na aklat ng mga Muslim na galling sa Arabia

3. ANG ILIAD AT ODYSSEY- ni Homer, batayan ng kaligiran ng mitolohiya o

paalamatan ng Gresya.
4. ANG MAHABHARATA ng India, kasaysayan ng mga dating Indo at ng
kanilang pananampalataya.

5. ANG DIVINA COMEDIA – ni Dante ng Italya, na nagtataglay ng ulat hinggil sa

pananampalataya, moralidad at pag-uugali ng panahon ng kinauukulan

6. ANG EL CID CAMPEADOR – ng Espanya, nagpapahayag ng katangian panlahi

ng mga kastila at ng kanilang alamat at kasaysayang pambansa noong unang panahon.

7. ANG SONG OF ROLAND – kinapapalooban ng Roncesvalles at Doce Pares ng

Pransya na nagsasalaysay ng gintong panahon ng kakristyanuhan at ng dating
makulay na kasayasayan ng mga Pranses.

8. ANG BOOK OF THE SUN (ANACLETS) – ni Confucius, nagging batayan ng

pananampalataya, kalinangan at karurunungan ng mga Intsik.

9. ANG BOOK OF THE DEAD – Ehipto, na kinapapaalaman ng Kulto ni Osiris

mga mitolohiiya at teolohiyang Ehipsyo.

10. ANG 1001 TALES OF ARABIAN NIGHTS – ng Arabiaat Persya, na

nagsasaad ng mga ugaling pampamahalaan, panlipunan, pangkabuhayan at
panrelihiyon ng mga Silanganin.

11. ANG CANTERBURRY TALES – Chaucer, sa Inglatera, na naglalarawan ng

pananampalataya at pag-uugali ng mga Ingles noong unang panahon.

12. ANG UNCLE TOMS CABIN- ni Harriet Beecher Stowe, ng Estados Unidos na
nakatawag ng pansin sa karumaldumal na kalagayan ng mga alipin at nagging batayan
ng simulain ng demokrasya.

ANG AKDANG PANDULAAN NA MAKARELIHIYON

Ipinapalagay na ang dula at ang ppan-aliwang panahon ng mga Kastila ay ang mga
sumusunod

Ang Panuluyan

Ang Panuluyan ay isang uri ng dulang pang relihiyon na palaksak noong panahon
ng Kastila. Ang pinaka diwa rito ay ang paghahanap ng bahay na matutuluyan ng
mag-asawang San Jose at BIrhen Maria noong bisperas ng Pasko.
 May mga bahay na sadyang ginagayakan sa ibat ibang panig ng bayan na
nasasakupan ng parokyang nagsasagawa nito. Prusisyon na taglay ang Imahen o
Larawan nina San Jose at Birheng Maria ay inihihinto sa tapat ng bahay na sadyang
ginagayakan at doon idinaraos ang pagsasagutan sa panunuluyan.

Ang Senakulo

Ang Senakulo ay isang uri ng dulang makarelihiyon na ang pinakamanuskrito ay

ang Pasyon. Itinatanghal ito kung Mahal na Araw, kadalasay nagsisimula sa Lunes
Santo at nagtatapos ng BIyernes Santo. (Kung minsan itoy umaaboot din sa isang
ipinasdyang entablado).

Ang Moro-Moro

Ang Moro-Moro ay itinatanghal sa entablado. Dalawang pangkat ang

naghahamok dito: ang pangkat ng mga Kristiyano at pangkat ng mga Muslim.

Ang Tibag

Ang Tibag ay may kaugnay sa senakulo sapagkat itoy nauukol sa paghahanap sa

krus na kinamatayan ni Kristo sa bundok ng Kalbaryo. Ang mga tauhan ditoy sina
Emperatris/Elena at ang kanyang anak na si Emperador Constantino. Tinatawag na
Tibag din ng moro-moro, ang Tibag ay nagging kawili-wiling libangan noong una
dahil sa malimit na paglalaban ng Kristiyano at Moro.

Ang Panubong

Itoy isang mahabang tulang pang-awit bilang handog sa isang dalagang may
kaarawan. Sa tagalog itoy nangangahulugang Pamutong – dahil sa pagpuputong ng
korona ng mga bulaklak sa dalaga.

Ang Ensilada

Ang Ensilada ay isang paligsahan sa pagtula bilang pang aliw sa namatyan. Itoy
ginagawa ng gabi gabi habang nagsisiyam sa namatay. Bago maglaro ang mga
kalahok binibigyan ng pangalan ang mga lalaki. Ang paglalaro ay sa pamamagitan ng
pagtula, pag-awit, o paghalik sa kamay sa lahat ng kalahok.

Ang Awit
 Sinasabing dinala ng mga Kastila rito ang isang uri ng panitikang hawig kay
Miguel de Cervantes na “Don Quijote de la Mancha”. Nang sumapit ito sa kapuluang
Pilipinas, ang romansang patulang ito ay nahati sa dalawa na kung tawagin ay awit at
kurido.

Ang awit ay isang uri ng tulang binubuo ng labindalawang pantig bawat taludtod
sa isang saknong at kung inaawit ay marahan o “andante”. Ang kagandahan ng awit
ay walaa sa kasaysayan o kuwento kundi nasa magandang aral, maririkit na mga
talinhaga at mga piling salita. Ang “Florante at Laura” ay siyang pangunahing
halimbawa ng awit.

Ang kurido namang ay binubuo ng walong pantig bawat taludtod ng isang

saknong at inaawit ito ng mabilis o “allegro”. Ang mga kurido ay kilala sa
kagandahan ng kuwento o kasaysayan. Isang mabuting halimbawa nito ay ang “Ibong
Adarna”

MGA BANTOG NA MAKATA

Tatlong makatang napabantog sa larangan ng panulaang pang aliwan, sina Francisco

Baltazar, Jose dela Cruz, at Ananias Zorilla. Ang tatlong itoy malimit banggjiting
“tungkod” ng tulang Tagalog ng panahong ito.

Jose Dela Cruz

Ang makatang itoy kilala sa tawag na “Husing Sisiw” sa dahilang sisiw ang mga
kanyang hihingin bayad sa mga nagpapatulong sa kanya sa paggawa ng tula. Sa mga
kilalang katha ni Husing Sisiw ay kabilang ang HIstoria Famoso ni Bernardo Carpio
at ang Doce Pares de Francia.

Francisco Baltazar (Balagtas)

Nag-aral si Francisco Balagtas sa Colegio de San Jose ng Canones o batas ng

simbahan, Gramatica, Latina, Doktrina Kristiana, Humanidades Teolohiya at
Felosopia. Nag-aral din siya sa San Juan de Letran, Sinulat niya ang walang
kamatayang “Florante at Laura”, kung saan tinawag niyang “Celia si Maria Asuncion
Rivera. Naging huwis batsilet siya sa Bataan at napangasawa si Juana Tiambeng.
Sinulat din niya ang mga bantog na : La Indiia Elegante y El Negrito amante, isang
saynete, Almanzor Y Rosalinda, Mahomet at Constancia, Don nuno at Zelinda at iba
pa.
TULA

Marami ang naibigay na pakahulugan sa tula, subalit ayon kay Julian Cruz
Balmaceda, ang tula ay isang kaisipang naglalarawan ng kagandahan, ng
kariktan, ng kadakilaan : tatlong bagay na kailangang magkatipun-tipon sa
isang kaisipan upang maangkin ang karapatang matawag na tula.

Kabilang sa mga kilalang makata sa panahong ito sina Teodoro A.

Agoncillo (“Sa Dalampasigan”, “REpublikang Basaha”) Manuel Principe
Bautista (“Diwang Pilipino”) Bienvenido A. Ramos (“Ito ang Ating Panahon”) ,
Ruben Vega (“Sa Pagkaparool”) Lamberto E. Antonio (“ Sangsipil na Unay”)
Bienvenido Lumbera (“Sunog sa Lipa”) Teo T. Antonio (“Maskara at Mahika”)
Mar Al Tiburcio (“Mga Talababa ng Panahon”) Rolando S. Tinio (“Mahabang
Kuwento”), at ang mga sumusunod na may aklat- katipunan o namatnugot ng
mga katipunan ng tula: Crio H. Panganiban (Salamisim), Basilio Sarmiento
( Sagimsin), Inigo Ed Regalado (Damdamin), Aniceto F. Silvestre (Kalikasan),
Rufino Alejandro (Pangitain; Kudyaping Banyaga-salin nila Federico Licsi
Espino), Jose Villa Panganiban ( Mga Butil na Perlas; Tanaga, Haiku,Pantun;
salin ni Julio Caesar)

INIGO ED. REGALADO

Si Iñigo Ed. Regalado, mamahayag, patnugot, kuwentista, nobelista at

makata ay may aklat-katipunan ng mga tula, ang Damdamin, na nahahati sa
limang uri: Sa Pag-ibig, Sa panibugho, Sa Talambuhay, Sa Bayan; Sa Buhay.

Kabilang sa “Sa Bayan” ang “ SA may Dakong Bukid” narito ang ibang
bahagi:

Anupat ang lahat sa aking paningin ay mutayang larawang may sariling

ningning, ang ayon ko pala at ang Bayan natin ay may katutubo sa sariling
Atin, kung tinatahak man ng hapong –damdamin nangungubli lamang, hindi
nalalaing. “Sa Buhay” naman galling ang “Ang Ganda ng Lahi” na ang ilang
bahagi ay sinipi rito. Sa Dinami-dami ng ipinupula ng padpad ng agos sa
dalampasigan ng di makalayang Bayan ng Tagalog; sa dinami-dami ng iniiwan
ng sundalo ng salot sa pusong Malaki, wagas at dakila ng lahi kong irog; sa
dinami-dami ng isinira ng labing hinubog sa ibang ugali, sa sariling Diwa.
ANICETO F. SIVESTRE

Ayon sa makata at gurong si Rufino Alejandro, ang tradisyon at

modernism ay ang mga landas na nagsalikup at ang tagpo sa tulaan o
panulaan ng makatang sii Aniceto F. Sivestre sa tulang apat na unang
gantimpala bago nagkadigma, ikatlong gantimpala sa Republika, at unang
gantimpala sa Palangka o Palanca noong 1969.

Ang mga tula niya sa katipunang kalikasan ay pinag pangkat-pangkat sa

mga sumusunod: 1. Malaya, 2. Maalindog, 3. Larawan ng buhay 4. Pintig ng
pag-ibig, 5. Tatag ng pananalig, 6. Tanda ng pag-asa, 7. Batas sa Landas ng
Kadakilaan, 8. Dugo sa Ningning ng Araw.

TEODORO A. AGONCILLO

Pangunahing manunulat ng kasaysayan si Teodoro A. Agoncillo –

tinatawaf siyang madamdaming mananalaysay” ni Carmen Guerrero Nakpil,
kilalang manunulat sa Ingles, marami siyang nasulat na mga salaysay na
pangkasaysayan sa ibat ibang mga magasin gaya ng panitikan, Diwang
Pilipino, atbp BUkod sa mga tula, si Agoncillo ay nagsulat din ng mga
maikling katha at sanaysay. Siya rin ang iginalang na patnugot ng mga mar
uring magasing Malaya na nauklas ng mga bagon manunulat na s kasalukuyan
ay may sarili ng pangalan sa ating panitikan.

MANUEL PRINCIPE G. ABADILLA

Marahil ng bagong panahon na nakapagbpabago sa tulang Tagalog nang

higit karino man ay si Alejandto G. Abadilla. Isinilang siya sa KAbite ngunit sa
MAynila higit na nakikilala dahil sa mapanghimagsik na impkuwensya niya sa
anyo at nilalaman ng tulang Tagalog. Hindi iilang bantog na manunulat sa
kasalukuyan ang napasailalim ng kanyang kalinga at impluwensya.
Ipinagpakasakit ni AGA ang kaunlaran at may-iromg panitikan. Sa
panulaan ay tinalikuran niya ang kinamulatang sukat at
tugma ng kumbesnsiyonal na tula; sa halip ay pinalaya nila
ang o pinalaganap nila ang malayang taludturan at ang
mapaghimagsik na diwa ng impersyonismo

ANG PANITIKANG PILIPINO

BAGONG DUMATING ANG MGA KASTILA

Ayon sa mga taong gumawa ng pananaliksik sa ksaysayan ng matandang

kultura ng Pilipinas ang naggpapatoo na ang mga Pilipino ay mayroon ng
panitikang bago dumating sa mga pulong it ang mga Kastila. Isang KAstilang
mananalaysay na nagngangalang Las Casas ang nagsabi na “ang mga KAstila
ay maraming nakuhang “akda” na pawing gawa ng ditablo, at ang mga iyon ay
sinuong nila bilang isang aral sa mga nalalabubuang taong-bayan” Ang
pinaka-papel ng mga Pilipino noon ay ang mga “Kawayan o kayay mga dahong
palaspas ,at ang pinaka-panulat nila ang dulo ng isang lansita o iba pang
bahagi ng kawayan … “ SA kasigasigan ng mga paring Kastila at hangad nilang
maopalaganap sa lalong medaling panahon ang Pananampalatayang
Kristiyano, ang mga nasusulat na matandang panitikang Pilipino ay sinira.

Sa mga naiwang labi ng matandang panitikang Pilipino, na nakaligtas sa

pamiminsala at paninira ng tao, ay kabilang ang mga bugtong at kasabihan,
nga salawikain, mga awit sa pamamangka (gaya ng “suliranin” at talindaw”).
“Diona”

“Awit” at iba pa) isang uri ng komedya (na ibat ibang anyo, gaya ng “duplo”,
karagatan” at dalit) ang awit- pandigma (ang tinatawag na “kumintang”
“tikam”, at “Tagumpoay” ) at iba pa.

Ang matandang panitikang moroy may iniingatang daranga, o mga tulang-

Epiko, gaya ng “Bantugan:. Indapatra at Sulayman”, at iba pa, at gayon din
ang mga Ipugaw. Ang mga Bisaya naman ay may Katipinan ng mga Batas ni
Kalantiaw.

1. mga kantahing-bayan

2. mga kuwentong-bayan

3. mga karunungang-bayan
PANAHON NG KASTILA

Bagama’t narrating ni Magallanes ang Pilipinas noong Marso 17,1521,

itinuturing naman ang pananakop ng mga Kastila ay nagsimula lamang noong
taong 1565 kung saan itinatag ni Legaspi ang unang Kastilang pamayanan sa
Cebu. Dito sa panahong ito nagsimula ang kasaysayan ng panahon ng Kastila.

Maraming pangyayaring pangkasaysayan ang nasasalig sa pag-aaral

nating ng panitikang Pilipino sa panahong ito, tulad ng unang pangunahing
hangarin ng mga Kastila ang palaganap ang relihiyong Katoliko Romano sa
buong kapuluan, mapalawak ang hanapbuhay at ganon din ang layuning
mapalawak ang mga nasasakupang lupain.

Si Villalobos ang nagbigay ng pangalang “Filipinas” sa ating kapuluan,

bilang pagparangal sa nuoy Haring Felipe II ng Espanya, at sapagkat di-
bihasang bumigkas ng “F” ang mga katutubo ang nagging palasak ay
“Pilipinas” sa Hapip na Filipinas”

Nang nagging Gobernador HEneral si Narciso Claveria (1848) ay

nagbunsod siya ng maraming pagbabago na nagging dahilan upang ang
pag0uugali maging ng pamumuhay ng mga tao ay sumunod sa ngayon sa
kanyang palatuntunang pampamahalaan at mamayan at ang malawakan
pagpapabinyag sa mga katutubo upang maging mga Kristiyano.

Bunga nito, unti unting nawala ang kaugaliang paghahandog ng mga

pruta, mga hayop, maging ng maliit na bata sa mga diyos-diyosan o mga
anitong kanilang pinaniwalaan at pagsasama ng mga taong walang kasal.

Matatandaan pa rin na noong 19 na siglo, matapos mabuksan ang

Pilipinas sa pandaigdig na kalakalan, nagtamasa ng kasaganaan ang mga tao,
nakapagtayo sila ng tahanang mga konkreto, nakapagsuot ng ibat ibang uri ng
kasuutan at mga alahas na yari sa ibang bansa at nalagyan nila ang
mgamuwebles ang kani kanilang mga tahanan tulad ng piyano at magagarang
kagamitan o kasangkapan.

Nakapaglalakbay sila na lulan ng noong wala pa sila sa ilalim ng panahon ng

kapangyarihan ng Kastila. Nagkaroon din sila ng pangkakataong makabasa ng
mga aklat at pahayagan galling sa Europa, magdikurso tungkol sa mga
problema ng gobyerno, at higit sa lahat ay napag-aral nila ang mga anak nila
sa mahuhusay na kolehiyo sa Maynila at sa ibat ibang bansa man.

PANAHON NG MGA AMERIKANO

Nawagi ang mga Pilipinong mapaghimagsik laban sa mga kastila. Nagkaroon

tayo ng kalayaan, noong ika-12 ng HUnyo, 1898 at ang nagging unang pangulo
ay so Heneral Emilio Aguinaldo, suibalit ang lahat ang ito ay panandalian
lamang sapagkat tayo sinakop ng mga Amerikano.

Naigupo ng mga Amerikano an gating republikang itinatag at napasuko

nila an gating mga kababayang mapaghimagsik stulad ni Hen. Miguel Malvar
noong 1903, subalit ang diwa ng damdaming makabayan ay hindi nakuhan
igupo ng sandatahang amerikano. Higit pang naging maalab ang pagmamahal
sa ating bayan.

Mapapatunayan at mabbasa ito sa panitikang namamalaksak noon.

Halos ang lagat ng larangan nito ay pinasok n gating manunulat tulad ng tula,
talumpati, sanaysay, kuwento, dula at iba pa. Maliwanag na mababasa sa
kanilang mga akda ang pag-ibig sa bayan, inaasam na kasarinlan ng bansang
Pilipino at ang pagtutol sa kolonyalismo.

Nagsimula ang masiglang kilusan sa larangan ng panitikan sa mga

sumusunod na pahayagn:

1. En Nuevo Dia- nangangahulugan “bagong araw” na itinatag ni Setgio

Osmena noong 1900. BInalaan ditto si Osmena at ang kanyang mga
kasamahan na nagsusulat na ipatapon dahil sa mga lathalang makabayan.
Makalawang ipinatigil ng mga sensor na Amerikano ang pagpalahala nito.

2. El Grito del Pueblo – nangangahulugang “Ang sigaw ng Bayan” ay

itinatag naman ni Pascual Poblete noong 1900
3. El Renacimiento – itinatag noong 1901 ni Rafael Palma sa Tagalog ay
“Muling Pagsilang”

Maraming mga akda ang nasulat na tumutuligsa sa pamahalaang Amerikano

sa bansa, ilan ditto ay ang mga sumusunod:

1. WALANG SUGAT – 1902- ni Severino Reyes

2. TANIKALANG GINTO – Juan Abad

3. MALAYA – ni Tomas Remegio

4. KAHAPON, NGAYON AT BUKAS ni Aurelio Tolentino.

Nasakdal sa salang sedisyon ang may akda nito.

May mga itinatag na kapisanan o samahan ang mga manunulat sa Tagalog

nang panahong yaon, tulad ng

1. Samahan ng mga Mananagalog

2. Aklatang Bayan

3. Ilaw at PAnitikan o Panitik

4. AKademya ng Wikang Tagalog

5. Diwa ni Rizal

6. Kapulungang Balagtas

Sa mga unang taon pa rin ng pananakop ng mga Amerikano, ang mga

wikang ginagamit sa panulat ay Kastila, Tagalog. Kapampangan, Iloko, Bikol,
Bisaya, at iba pang wikain n gating kapuluan. At I nga naglaon, ay bigla ring
pumailanlang ang Ingles. Sa kasalukuyan, ang mga naging taluktok na wikang
ginagamit sa pagpapahayag ng diwat damdaming makabayan sa larangan ng
panitikan ay an gating tatlong opisyal na wika,ang Kastila, Tagalog at Ingles.
ANG PANAHON NG HAPONES

Nang sakupin ang Pilipinas ng mga Sandatahang Hukbong HApones,

mabiis na ipinagbawal ng mga mananakop ang paggamit ng wikang Ingles.
Nakabuti naman para sa ating mga manunulat at muling nagkaroon ng
pagkakataong magamit an gating hindi maikakailang ginamit nilay ang
wikang maka- INGles. Sa maikling panahon ay lubusang ipinaturo sa paaralan
ang wikang pambansa. Ang mga paksain ng mga sulatin tulad ng mga
kuwentp, tula, dula, sanaysay at iba pa ay natutungkol sa buhay sa lalawigan
mga katutubong kullay mga uri ng pamumuhay. Hindi rin pinahihintulutang
ipalabas ang mga pelikulang Amerikano. Hindi gaanong namala ang mga
nobela at iba pang mahabang sulatin dahil sa kakapusan mga kagamitan sa
pagsulat. Ang LIwayway at ang Taliba ang nag bukas ng pagkakataong
maipalathala ang mga tula at kuwento. Nakatulong ito sa mga manunulat at
makata, bagaman hindi kubhan matatas sa Tagalog. Ang isa
sa pinakamahisay sumulat nang maayos at mabisa sa
Tagalog ay si Juan C. Laya na naging tanyag sa larangan
ng Panitikang Tagalog.

PANAHON NG IKATLONG REPUBLIKA

Tinupad ni Heneral Douglas MacArthur ang kanyang pangakong muling

magbalik sa Pilipinas. Ang mga Pilipino na karamihan ay nasa kabundukan ng
bansa ay nagsipagdiwang sa muling pagbabalik na ito ng mga Amerkano. Ang
mga gerilyang namundok ng tatlo o mahigit pang taon ay kasama-sama ng
hukbong mapaglayang Amerikano

Ngunint ang ligaya na bayan sa muling pagbabalik ng mga Amerikano ay hindi

agad nakapagbigay ng tinig sa panitik sapagkat ang mga akdang pandaigidig
ng mga kawal at ng bagong pamahalaan, mga akdang gutom na nilamon ng
manunulat ay pawing mga katangian at kasulungang hindi karugtong ni
gahibla n gating inspirasyong nalagot noong 1941, kayat kinakailangan ang
isang taong muling pag aaral at pagsasanay ng mga manunulat bago
magkamayaw at magkatinig an gating panitik.

Sang-ayon sa pagsusuri nina Jose Villa Panganivan at Consuelo Torre

Panganiban sa kanilang aklat Panitikan ng Pilipinas, ipinagbatid nila na sa
panahong ito, ang panitikang Pilipino ay nahaharap sa malaking suliranin
sapagkat ang manunulat na akda “Ang panitikang ito ay isinusulat ayon sa
kung gaano ang makukuhang gantimpala, ang manunulat,b bago pa sumulat
ng bago ng akda, ay nag-iisip muna kong anong masasabing walang wala nang
sinumang nagtataglay ng pag ibig sa sining ng panulat . Ang kapansin-pansing
pangyayari sa Panitikang Pilipino sa panahong ito ay ang pagsipot sa larangan
ng panulat ng kabataang nag aaral sa pamantasan at ang pagpasok nila sa
sariling panulatan ng mgapamantayan ng PAnitikang Pandaigdig.

Subalit ang mga nagiging ulirang manunulat ay ang mga Amerikano katulad
nina Ernest Hemingway, Wilam Saroyon, at John Steineback, na oo nga at
paksang hinggil sa sex, ang paksang ito ay hindi kilala o sadyang hindi
kinikilala ng mga manunulat noong araw, maliban sa ilang ilang gaya ni Jose
Garcia Villa na naparusahan sa kanyang kapangahasan.

Ang panunulad kina Hemingway ,Sarayon at Stenbeck ay nagbigay ng ideand

mapaghimagsik at pangahas sa panitikang Pilipino. Sa kanilang akla na ang
Panitikang Ongoco ang suliran sa wika na siya ding pinakasakit ng bansa sa
mga panahong ito.

Ang suliran sa wika na di dapat mamayani sa isang bansang nagsasarili ay

isang scenario o larawan ng kahungkagan n gating pamahalaan. Ang batay sa
Tagalog na Wikang Pilipino ay pambuntot lamang sa Ingles sa pagkawikang
pambansa. At alang alang sa pagkalinangang kahapon ay patuloy na itinuro sa
paaralan ang wikang Kastila.

Sa may walongpo na wikang sinasalita ng mga dalawamput walong milyong

Pilipino ayon sa senso ng 1960, 44.5% ang nagsasalita ng Tagalog
samantalang 39.5 ang gumagamit ng Ingles 2% ang Kastila. Gayunman, ang
wika ng pamahalaan ay Ingles. Ang lahat ng pang-ulo o heading ng mga papel
pangkomuniskasyon hanggang pangwawakas ay sa Ingleses nakasulat. Maging
ang mga kautusan mula sa kagawaran ng Pagtuturo na ipinag diwang ang
Linggo ng Wikang Pambansa ay sa Ingles nakasulat”.

Ang wikang ay may malaking bias sa kaisipang – bansa, sa disiplinang

pambansa dahil sa patuloy na paggamit sa Ingles na wikang panturo, ang
Filipino First” ng Pangulong Macapagal ay naging hungkag, sapagkat sa
wikang opisyal ng bansa, ay nakapagbasa sa pagka-Pilipino, di lamang sa
paningin ng dayuhan kundi sa paningin na rin ng Pilipino.

Dahil sa wika, ang tinatawag na universal education, o pag-aaral na para

sa lahat ay gaya lamang sa panahon o sa turing. Ang edukasyong pormal ay
para lamang sa mga may salaping maitutustos hanggang makatapos ng karera
o propesyon. Ang libu-libong umalis na mababang paaralan matapos ang
ikalawa o ikatlong baytang ay nakalilimot sa kanilang wikang sinimulan o
sisimulan palang nilang matutuhan at nababalik sa pagka-illiterate sa wikang
ito, at maging sa sariling wika.kung minsan”,

Sa kabilang dako, inulat pa rin nin Pineda-Pineda-Ongco: “Mula ng

bumalik ang hukbong tagapagpalaya ng Amerika hanggang sab ago magka
martial law sa Pilipinas ay laganap sa pamahalaan ang katiwalian. Kung sa
bagay, ang katiwalian ay itinatak sa atin ng mga Kastila na siyang nagsimula
sa Sistema ng padrino at suhol”.

Ito ang larawan ng buhay sa Pilipinas, ang ikalawang digmaang

Pandaigdig at hanggang sab ago magkaMartial Law (1972) sa Pilipinas. At sa
kapaligirang ito nagsimulang lumikha ng piling akda an gating manunulat.
Ang labi ng Digma at larawan ng Pilipinas matapos ang Ikalawang Digmaang
Pandaigdig ang naging ispirasyon ng mga manunulat sa kanilang mga
kuwento, tula, dula, na binigyang buhay sa mga drama sa radio at sa mga
pelikula at nitong huli ay sa telebisyon.

PANITIKAN SA KASALUKUYAN

Kakaibang panahon ito sas mga nakaraang panahon ng panitikan. Higit na

nalantad ang mga Pilipipno sa pelikula, telebisyo, tanghalan, radio,
pahayagan, at ibat ibang babasahin. Hindi gaanong napag-ukulan ng pansin
ang mga maikling kuwento at tula sa mga aklat. Unting-unting umuusbong
ang pagsulat ng nobela na ang karaniwang paksa ay pag-ibig. Ito ay isinaaklat
at ipinagbibili sa haling P30.00 bawat sipi. Napilitan lamang na basahin ang
mga tula at maikling kuwento dahil sa kailangan itong talakayin ng mga guro
at mag aaral sa paaralan.

Batay sa isang pag-aaral, ang Pilipinas ang nangungunang bansa na may

pinaka mataas na bahagdan o porsyento ng mamamayan na madalas manood
ng pelikula. Ang mga sumusunod ay mga posibleng dahilan ng pagka hilig ng
mga Pilipino sa pelikula.

1. Ito ang pinakamurang uri ng libangan at isang paraan sandaling paglimot

sa mabibigat na suliranin.

2. Nahihilig sila rito dahil sa kadalasang ang tema nito ay di nalalayo sa

kanilang

bahay.
3. Isa sa impluwensya ng mga Kastila sa mga Pilipino ay ang pagiging
panatiko. Naging kaligayan na nila na mapanood ang mga iniidolong artista sa
harap ng malaking “screen”

4. Bagamat di lahat ng sinehan ay “air-conditioned”, naangkop ang lugar na

ito para maka-relaks.

May mga positibo at negatibong epekto ang pelikula sa tao. Unahin natin ang
mga positibo:

a. Nakapupulot sila ng aral sa napanood na pelikula

b. Napapalawak ang kanilang kaalaman sa kasaysayan ng bansa.

c. Napapahalagahan nila ang buhay.

d. Bahagyang nakatutulong ito sa ating kalusugan.

ANG DI-MAGANDANG EPEKTO

NG PELIKULA SA TAO AY:

a. Nakapupulot sila ng masamang tekniko tungo sa masamang

Gawain.

b. Ginigising ang maka-mundong kaisipan na humahantong sa

kriminalidad.

c. Bumaba ang kanilang antas ng pang-unawa.

d. NAwawala o kundi man ay bumaba ang pagpapahalang ispiritual,

moral at pansarili.

Sa mga epektong nabanggit isa lamang ang maaring mangyari o maging

konklusyon: nangahulugan lamang na mayroon tayong mahusay at basurang
pelikula sa kasalukuyan. Kung ating susuriin ang mga pelikula, malaking
bahagdan ditto ay nahihinghil sa pagmamasaker o kriminalidad tulad ng
panggagahasa, pagkidnapp at pagpapahirap. Mainam kung ang
mangingibabaw sa pelikula ay aral na mapupulot ng mga manonood.

Taliwas sa inaasahan ang kinahihinatnan. Mas marami ang itinutuon sa

pagpapakita ng malaswang bahagi ng pelikula at brutal na pamamaraan ng
pagpapahirap sa mga tauhan. Karamihan sa pelikula sa pangkasalukuyan ay
pangkomersyalismo ang layon. Tinatangkilik hindi lamang dahil sa masining
na pagkakagawa at kapupuluitan ng aral, kundi sa dahilang mamamalas nila
sa malaking “scree” ang paghuhubad o pagpapakita ng katawan at bagong
tekniko sa kriminalidad.

Sino ang dapat sisihin sa katayuang ito ng pelikulang Pilipino? Ang pag-unlad
at pagbasak ng pelikula ay nakasalalay di lamang sa mga producers, artista at
director kundi sa mga manonood na marunong kumilatis nang mahusay at
maayos na pelikula.

Muling sumigla ang dulaang pangtanghalan sa pagwawagi ni Lea Salonga

sa ibang bansa sa “Miss Saigon”. Sa pamamagitan niya muling nakilala ang
kahusayan ng mga Filipino. Di gaanong nabigyan ng halaga ang wikang
Filipino sa tanghalan, sa dahilang lahat o nakahihigit sa dulang pangtanghalan
ay hango sa istorya sa ibang bansa.