Układ ruchu

Budowa i funkcje szkieletu

 Kości łączą się ze sobą głównie za pomocą tkanki chrzęstnej, która buduje m.in.
powierzchnie stawowe
 Szkielet stanowi rusztowanie ciała i chroni narządy wewnętrzne, pełni również
funkcję krwiotwórczą, ponieważ zawiera czerwony szpik kostny, w którym powstają
elementy morfotyczne krwi
 Kości zbudowane są z tkanki kostnej zbudowanej z komórek kostnych (osteocytów),
komórek kościotwórczych (osteoblastów) i komórek kościogubnych (osteoklastów)
Związki organiczne warunkują sprężystość kości, a sole mineralne nadają im twardość!

 W przebudowie tkanki kostnej uczestniczą osteoklasty, które odpowiadają za

procesy rozkładu kości i aktywują osteoblasty, które przeprowadzają proces odnowy
tkanki kostnej
 W skład szkieletu wchodzą szkielet osiowy i szkielet kończyn

TKANKA KOSTNA
Zbudowana jest z 2 rodzajów tkanki kostnej: zbitej i gąbczastej
  Tkanka kostna zbita buduje zewnętrzne warstwy kości płaskich, trzony kości długich
i zewnętrzne warstwy nasad kości długich
 Tkanka kostna gąbczasta wypełnia wnętrze kości płaskich i nasad kości długich
Kształt kości

Kości płaskie Kości różnokształtne Kości krótkie Kości długie

Długość większa niż
Przypominają
Długość i szerokość Nieregularny kształt, grubość i szerokość,
sześcian, zbliżone
większe niż grubość wyrostki, zagłębienia złożone z trzonu i
wymiary
nasady
Np. kości Np. kości
mózgoczaszki, twarzoczaszki, kręgi Np. kości nadgarstka, Np. kość ramienna i
mostek, łopatka, kręgosłupa, kosteczki kości stępu kość udowa
kość biodrowa słuchowe

Budowa kości

Kości są okryte okostną - jest ona bogato unaczyniona i

unerwiona, a jej wewnętrzna warstwa zawiera komórki
kościotwórcze i kościogubne

Pod okostną znajduje się tkanka kostna zbita, a wnętrze

kości wypełnia tkanka kostna gąbczasta wraz ze
szpikiem kostnym

aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
  W organizmie ludzi występują dodatkowe kości heterotropowe m.in. trzeszczki.
Największą trzeszczką jest rzepka

Rodzaje połączeń kości

Połączenia ścisłe
 Więzozrosty – połączenie za pomocą włóknistych pasm łącznotkankowych np. w
kończynach górnych (połączenie kości łokciowej z promieniową)
 Chrząstkozrosty - połączenia kości za pomocą chrząstek, pozwalające na ograniczony
ruch kości np. krążki międzykręgowe w kręgosłupie oraz połączenia żeber z
mostkiem, w spojeniu łonowym
 Kościozrosty – połączenie kości za pomocą tkanki kostnej, całkowicie nieruchome,
powstają na skutek kostnienia więzozrostów i chrząstkozrostów np. w kości
krzyżowej, w czaszce dorosłego (kostnienie szwów), w miednicy (kostnienie
chrząstkozrostów w połączeniu kości: biodrowej, kulszowej i łonowej)
 Szwy – połączenie kości za pomocą cienkiej, ale mocnej warstwy tkanki łącznej,
występują w czaszce. Około 30. roku życia zachodzi zrastanie się szwów i
wytwarzanie kościozrostu
Połączenia ruchome – nazywane stawami, umożliwiają ruch kości względem siebie
Łąkotki i kaletki maziowe
Oprócz elementów stałych występujących w każdym stawie, wyróżniamy elementy
dodatkowe pojawiające się tylko w niektórych stawach. Należą do nich np. łąkotki, czyli
półksiężycowate chrząstkowate twory zrośnięte na obwodzie z zewnętrzną warstwą torebki
stawowej. Ochraniają one i dopasowują do siebie nieregularne powierzchnie stawowe. W
sąsiedztwie niektórych stawów występują kaletki maziowe, czyli uwypuklenia torebki
stawowej na zewnątrz stawu, które ułatwiają przemieszczanie się sięgnij i mięśni.
Budowa stawów
Rodzaje stawów
1. Staw obrotowy
 Umożliwia ruchy w jednej płaszczyźnie (wokół osi)
 Głowa stawu obrotowego jest osadzona w panewce o kształcie pierścienia
 Np. Staw między dźwigaczem a obrotnikiem

2. Staw zawiasowy
 Umożliwia ruch w jednej płaszczyźnie (zginanie i prostowanie)
 Wklęsła panewka dopasowana do walcowatej główki (pokryte tkanką chrzęstna
szklistą)
 Np. staw łokciowy

3. Staw elipsoidalny
 Umożliwia ruchy w dwóch płaszczyznach (zginanie i prostowanie, przywodzenie i
odwodzenie)
 Głowa i panewka mają kształt elipsy
 Np. staw promieniowo – nadgarstkowy

4. Staw płaski
 Umożliwia niewielkie ruchy w wielu płaszczyznach
 Płaskie powierzchnie stawowe
 Np. między kośćmi stępu

5. Staw kulisty
 Umożliwia ruch w każdej płaszczyźnie (zginanie, prostowanie, przywodzenie,
odwodzenie, obrót na zewnątrz, obrót do wewnątrz)
 Kulista główka osadzona we wklęsłej panewce
 Np. staw biodrowy

6. Staw siodełkowy
 Umożliwia ruch w 2 płaszczyznach (przywodzenie i odwodzenie)
 Obie powierzchnie stawowe mają kształt siodła
 Np. staw nadgarstkowo – śródręczny kciuka
Amortyzująca funkcja chrząstki
Chrząstki pełnią funkcję amortyzujące. Komórki tkanki chrzęstnej wytwarzają dużą ilość
substancji międzykomórkowej. Jej głównymi składnikami są kolagen oraz agregaty
proteoglikanów, czyli związki zbudowane z białek i sacharydów. Podstawowym
proteoglikanem tkanki chrzęstnej jest agrekan połączony z długimi cząsteczkami kwasu
hialuronowego. Agrekan jest zbudowany z białka rdzeniowego oraz liniowych cząsteczek
sacharydów, które są silnie hydrofilowe i ujemnie naładowane. Dzięki temu przyciągają
cząsteczki wody, które pod wpływem nacisku mogą być łatwo usuwane z chrząstki. Podczas
biegania agrekan amortyzuje siły nacisku powstające w stawach kończyny dolnej. Opieranie
nogi o podłoże powoduje usuwanie wody z chrząstek, co zapobiega ich zgrzytania.
Proces zrastania się kości
1. W miejscu złamania powstaje skrzep, który wchłania się podobnie jak fragmenty
kości zawierające martwe komórki kostne
2. Komórki kościotwórcze występujące w okostnej i szpiku kostnym mnożą się i
rozpoczynają produkcję kostnej (pierwotna tkanka kostna)
3. Kostna ulega przebudowie dostosowując swoją strukturę do złamania
4. Po zakończeniu procesu na kości pozostaje zgrubienie, które z czasem się wyrównuje

 Złamanie to całkowite przerwanie ciągłości kości

 Na skutek złamania kości dochodzi do przerwania nie tylko tkanki kostnej, ale także
naczyń krwionośnych i nerwów wchodzących w skład kości
 Gojenie się rany składa się na wiele etapów: tworzenie się krwiaka, okres zapalny,
tworzenie się blizny kostnej, remodelowanie kości
Elementy szkieletu

 Szkielet osiowy: czaszka, kręgosłup oraz szkielet klatki piersiowej

CZASZKA
 Składa się z mózgoczaszki (chroni mózgowie) i trzewioczaszki (chroni początkowe
odcinki przewodu pokarmowego i dróg oddechowych, oraz narządy zmysłów)
 Kosteczki słuchowe: strzemiączko, młoteczek i kowadełko
 U osób dorosłych mózgoczaszkę tworzą kości połączone ze sobą nieruchomo za
pomocą szwów, które z więzozrostów występujących u dzieci przekształcają się w
stopniowo w kościozrosty
 U noworodków kości mózgoczaszki są oddzielone pasmami tkanki łącznej, które na
styku kości tworzą pola zwane ciemiączkami (nie jest w pełni skostniała, jest to
elastyczne łącznotkankowe połączenie kości, duże znaczenie podczas porodu,
największych ciemiączkiem jest ciemiączko przednie)
 Mózgoczaszka Trzewioczaszka

KRĘGOSŁUP
 5 odcinków: szyjny, piersiowy, lędźwiowy, krzyżowy i ogonowy
 Kręgi połączone za pomocą krążków międzykręgowych (dyski)
 Kręgi amortyzują wstrząsy powstałe podczas chodzenia
 Naturalna krzywizna w kształcie litery S
 Patologiczne wykrzywienie kręgosłupa: lordoza (wygięcie w stronę brzuszną), kifoza
(wygięcie w stronę grzbietową)
 Kręg zbudowany z trzonu, łuku oraz wyrostków:
 kolczysty (linia środkowa, ku tyłowi, pojedynczy)
 poprzeczne (w kierunku bocznym, parzyste, miejsce przyczepy mięśni, więzadeł),
 stawowe (dwa górne zwrócone ku tyłowi i dwa dolne zwrócone ku przodowi, łączą
sąsiednie kręgi)
Budowa kręgosłupa

Odcinek szyjny - 7 kręgów, niewielkie trzony i

łuki, małe wyrostki, dźwigacz i obrotnik wchodzą
w skład stawu obrotowego (fizjologiczna lordoza)

Odcinek piersiowy - 12 krędgi, wchodzi w skład

klatki piersiowej (fizjologiczna kifoza)

Odcinek lędźwiowy - 5 kręgów, największe,

najmasywniejsze (fizjologiczna lordoza)

Odcinek krzyżowy - 5 kręgów zrośniętych

tworzących kość krzyżową, jedna z wielu kości
budujących miednicę (fizjologiczna kifoza)
aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa
aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa

Numer Nazwa Opis Ilustracja

 Pierwszy kręg szyjny
 Brak trzonu, składa się z 2 łuków
 Umożliwia wykonywanie ruchów
Atlas
1. potakujących
(dźwigacz)
 Na bokach występują powierzchnie
stawowe dla kłykci potylicznych
czaszki i kolejnego kręgu
 Drugi kręg szyjny
 Ma trzon wyposażony w wyrostek
2. Obrotnik zębowy
 Możliwe przeczące ruchu głowy
 Od 3-6 kręgu
 Małe trzony, rozwidlone wyrostki
kolczyste i niskie wyrostki stawowe
3. Kręg szyjny  W wyrostkach poprzecznych są
pionowe otwory, przez które
przechodzą tętnice i żyły
 Otwór ma trójkątny kształt
 Większe od szyjnych
 Długie i pochylone ku dołowi
Kręg wyrostki kolczyste zachodzą na
4. siebie uniemożliwiające wyginanie
piersiowy
odcinka piersiowego do tyłu

 Największe, mają trzony o kształcie

nerkowatym
 Ustawione poziomo wysokie i płaskie
Kręg wyrostki kolczyste pozwalają na
5.
lędźwiowy wyginanie odcinka lędźwiowego do
tyłu
 Wyrostki poprzeczne (żebrowe) są
cienkie i długie
 Kształt klina, powstała ze zrośniętych
kręgów krzyżowych
Kość  4 powierzchnie stawowe (górna z
6.
krzyżowa ostatnim kręgiem lędźwiowym,
dolna z kością guziczną, 2 boczne z
kośćmi miednicy
 Łączy się z kością krzyżową
 Ma wyrostki stawowe
Kość  Pozostałe kręgi zbudowane z małych
7.
ogonowa trójkątnych trzonów
Budowa kręgów

Patologie kręgosłupa

Skolioza to boczne
skrzywienie kręgosłupa

Kifoza patologiczna to
nadmierne wygięcie
kręgosłupa do tyłu

Lordoza patologiczna to
nadmierne wygięcie
kręgosłupa do przodu

..

Skolioza Kifoza patologiczna Lordoza patologiczna

KLATKA PIERSIOWA
 Tworzą ją: piersiowy odcinek kręgosłupa, 12 par żeber oraz mostek
 Połączone ze sobą są stawami i chrząstkozrostami
 Chrzęstno-kostna budowa sprawia, że klatka piersiowa jest mocna i sprężysta
 Ochrania płuca, serce, mózg
Żebra
To długie kości, spłaszczone. Ich trzony nie mają jamy szpikowej.
Wyróżniamy 3 rodzaje żeber:
 Żebra prawdziwe – pary od I do VII, dochodzą bezpośrednio do mostka i łączą się z
nim za pomocą chrząstek żebrowych
 Żebra rzekome – pary od VIII do X, łączą się z mostkiem przez chrząstkę żebra VII
 Żebra wolne – pary od XI do XII, nie mają połączenia z mostkiem, kończą się w
jamie brzusznej

Mostek
Nieparzysta kość płaska, zamyka klatkę piersiową od przodu.
Składa się z 3 części:

 Rozszerzonej górnej (rękojeści mostka)

 Wydłużonej środkowej (trzonu mostka)
 Małej, wąskiej dolnej (wyrostka mieczykowatego mostka)
SZKIELET KOŃCZYN
Do szkieletu kończyn zalicza się:

 Kości kończyn górnych wolnych

 Kości obręczy barkowej
 Kości kończyn dolnych wolnych
  Kości obręczy miednicznej
Szkielet kończyny górnej
 Składa się z szkieletu kończyny
górnej wolnej oraz szkieletu
obręczy barkowej (2 obojczyki i 2
łopatki)
 Szkielet kończyny górnej:
▫ Kość ramienna
▫ Kość przedramienia (łokciowa i
promieniowa)
▫ Kości ręki (nadgarstka, śródręcza i
palców)
 Obojczyk łączy kość ramienną z
mostkiem, który jest częścią
szkieletu osiowego, łopatka tworzy z
kością ramienną staw barkowy
 Funkcje: chwytna, manipulacyjna,
lokomocyjna, komunikacyjna
Miednica kobiety a mężczyzny
Szkielet kończyny dolnej
 Składa się ze szkieletu kończyny
dolnej wolnej oraz szkieletu obręczy
miednicowej (kość krzyżowa, kość
guziczna i 2 kości miednicowe
powstałe ze zrośnięcia kości
biodrowych, kulszowych i łonowych)
 Szkielet kończyny dolnej:
▫ Kość udowa
▫ Kości podudzia (piszczelowa i
strzałkowa)
▫ Kości stopy (stępu, śródstopia i
palców)
 Kości miednicowa tworzy z kością
udową staw biodrowy oraz łączy
szkielet kończyny dolnej wolnej z
kręgosłupem
 Funkcja: lokomocyjna
Miednica kobiety - niższa i szersza, kości
biodrowe bardziej rozchylone. Otwór górny
jest duży i owalny a jej kanał ma kształt
cylindryczny. Kąt rozwarty między koś

Miednica mężczyzny - wąska, sercowaty

otwór górny, kanał w kształcie lejka. Kąt ostry
między kośćmi łonowymi