Professional Documents
Culture Documents
Driver Full Punjabi
Driver Full Punjabi
Driver Full Punjabi
not: swry sVkI tYst isrP ApwieMtmYNt duAwrw huMdy hn[ quhwƒ pihlW bùk krnw cwhIdw hY[
hor jwxkwrI Aqy sVkI tYstW dI buikMg leI leI AiDAwie 10 Aqy tYlIPon nµbr dyKo[
jykr qusIN Awpxy sVkI tYst dI ApwieMtmYNt aùqy nhI phuMc skdy ho, qW quhwƒ AweIsIbIsI ƒ sUicq
krnw pvygw[
jykr qusIN Awpxy inXq sVkI tYst leI nw Awaux leI 48 GMitAW dw noits nhIN idMdy jW hwzr nw
hox dw koeI jwiez kwrn nhIN idMdy, qW quhwfy qoN PIs leI jWdI hY[
igAwn Aqy sVkI tYst dIAW PIsW ies g`l’qy inrBr krdIAW hn ik qusIN ikhVy tYst lY rhy ho[
PIsW icbc.com aùqy sUcIb`D hn[
Awpxy frweIvr lwiesMs ƒ pRwpq krn bwry hor jwxn leI, AiDAwie 9 pVHo[
ilmItySn dw ibAwn
AweIsIbIsI ny “smwrt qrIky nwl g`fI clwauxw is`Ko” ikqwb: klws 5, 7 jW 7 AYl ibRitS kolµbIAw frweIvr
lwiesYNs lYx leI pVHn vwilAW dy mwrg drSn leI bxweI hY[ ies ikqwb “smwrt qrIky nwl g`fI clwauxw
is`Ko” dw iksy vI hwlwq iv`c pySyvr isKlweI dI QW lYx dw ierwdw nhIN hY Aqy AweIsIbIsI koeI vI pRqIinDqw jW
vwrMtI nhIN idMdw hY ik koeI vI jo “smwrt qrIky nwl g`fI clwauxw is`Ko” dI pVHweI krdw hY, loVINdw lwiesYNs
pRwpq krn iv`c sPl hovygw[ “smwrt qrIky nwl g`fI clwauxw is`Ko” ikqwb dI vrqoN dy nqIjy vjoN hox vwly iksy
vI nqIjy leI AweIsIbIsI izMmyvwr nhIN hY[
ies mwrgdrSn dy dOrwn, ibRitS kolµbIAw iv`c frweIivMg ƒ kMtrol krn vwly AYktW Aqy inXmW dw hvwlw id`qw
igAw hY[ ieh mwrgdrSk ibRitS kolµbIAw dy kwƒn ƒ drswauNdw hY ijvyN ik dsMbr, 2012 q`k iehnW AYktW Aqy
inXmW iv`c inrDwirq kIqw igAw hY[ ieh hvwly ivAkqIgq frweIvrW au`qy iehnW dy pRBwv ƒ smJx iv`c quhwfI
mdd krn leI swdI BwSw iv`c ilKy gey hn[ “smwrt qrIky nwl g`fI clwauxw is`Ko” iv`c Swiml sm`grI Aqy
iehnW iv`coN iksy vI AYkt jW inXmW iv`c AMqr hox dI sUrq iv`c, AYkt Aqy inXm lwgU hoxgy[
sm`grI
i
AwtomYitk Aqy stYNfrf trWsimSn dI qulnw......................................... 19
pwrikMg bRyk................................................................................... 19
trn isgnl lIvr......................................................................... 19
lweItW........................................................................................20
hYzwrf lweIt siv`c.......................................................................20
krUz kMtrol.................................................................................20
vweIpr Aqy vwSr kMtrol................................................................20
hwrn..........................................................................................20
hItr, fIPRostr Aqy eyAr kMfISinMg kMtrol.......................................... 21
pYrW dy pYfl......................................................................................21
AYkslytr..................................................................................... 21
bRyk.............................................................................................. 21
AYNtI-lwk bRyk........................................................................... 22
kl`c.......................................................................................... 22
kMtrol pYnl..................................................................................... 22
kMtrol pYnl................................................................................. 23
pRI-itRp jWc.....................................................................................24
smyN-smyN qy jWc.................................................................................24
cỲkilst...................................................................................... 24
twierW bwry suJwA.......................................................................... 25
srdIAW iv~c frweIivMg leI iqAwrI................................................. 26
frweIivMg Aqy vwqwvrx.....................................................................26
ii
sVk dy inSwn.................................................................................. 38
pIlIAW lweInW............................................................................. 38
ic`tIAW lweInW............................................................................. 39
rwKvyN lyn dy inSwn........................................................................40
hor inSwn....................................................................................40
sVk dy inXm....................................................................................41
AiDAwie 4 cOrwhy ƒ smJxw.................................................................................41
isgnl......................................................................................... 41
cOrwhy dIAW iksmW.......................................................................... 41
kµtrolf cOrwhy............................................................................ 41
bykwbU cOrwhy............................................................................... 41
cOrwihAW au~qy rukxw....................................................................... 42
cOrwihAW au~qy rweIt-AwP-vyA.........................................................43
tRYiPk lweItW duAwrw kµtrolf cOrwhy...............................................43
K`by-pwsy isgnl........................................................................44
stwp icMnHW duAwrw kµtrolf cOrwhy...................................................45
rsqw dyx dy icMnH duAwrw kµtrolf cOrwhy...........................................46
tRYiPk c`kr Aqy gol c`kr............................................................46
tRYiPk c`kr...............................................................................46
gol c`kr.................................................................................. 47
ie`k rofvyA iv`c dwKl hoxw..........................................................48
lynW dI shI vrqoN krnw......................................................................49
quhwƒ ikhVI lyn dI vrqoN krnI cwhIdI hY?........................................49
lyn trYikMg..................................................................................49
s`jy moV....................................................................................49
K`by moV....................................................................................50
trinMg lyn.................................................................................... 51
keI moV vwlIAW lynW................................................................... 51
do-qrPw K`by-trn lynW................................................................. 51
blwk dy m`D iv`c moV.................................................................. 52
XU-trn................................................................................... 52
rwKvIAW lynW................................................................................ 52
hweI AwkUpYNsI vhIkl (AYcEvI) lyn.............................................. 52
b`s lyn.................................................................................... 53
sweIkl lyn.............................................................................. 53
ie`k lyn iv`c iK`cxw....................................................................... 53
pwisMg.........................................................................................54
pwisMg lyn................................................................................54
mrijMg........................................................................................ 55
iii
hweIvy jW PRIvyA au~qy Awaux dw rsqw Aqy inkws.................................. 55
AYNtryNs.................................................................................... 55
inkws..................................................................................... 56
kul-fI-sYk.................................................................................. 57
moVnw.......................................................................................... 57
pwrikMg suJwA Aqy inXm.................................................................... 58
dyKo-soco-kro.....................................................................................59
AiDAwie 5 dyK.o................................................................................................59
inrIKx....................................................................................... 59
A`gy dI ingrwnI........................................................................60
ip`Cy dI ingrwnI......................................................................... 61
cOrwihAW au~qy inrIKx krnw......................................................... 62
Kqry dI Dwrnw.............................................................................. 63
spys tkrwA.............................................................................64
hYrwnIAW..................................................................................64
ivzn blwk.............................................................................. 65
sVk dy mwVy hwlwq..................................................................... 65
soc.o ...............................................................................................66
joKm dw mulWkx............................................................................66
ie`k h`l cux.o ................................................................................ 67
kro.................................................................................................68
spIf kMtrol.................................................................................68
FukvIN spIf..............................................................................69
siQr spIf..............................................................................69
BOiqk ivigAwn Aqy frweIivMg......................................................69
krv ƒ sMBwlxw.......................................................................... 71
igAr dI vrqoN........................................................................... 71
stIAirMg..................................................................................... 71
phIey ƒ kMtrol krnw.................................................................. 72
sVk au~qy cMgI poijSn r`Kxw........................................................ 72
jgHW dw mwrijn............................................................................. 72
rukxw...................................................................................... 72
swhmxy dI jgHw — do sYikMf dw inXm.............................................. 73
ip`Cy jgHw.................................................................................. 74
kol jgHw................................................................................... 74
lyn siQqI................................................................................ 74
ie`k sur`iKAq AMqrwl cuxnw......................................................... 75
sMcwr.......................................................................................... 76
trn isgnl............................................................................. 76
lweItW.................................................................................... 77
iv
hwrn....................................................................................... 78
A`KW dw sMprk........................................................................... 78
srIr dI BwSw........................................................................... 78
vwhn dI BwSw........................................................................... 78
dyKo-soco-dI vrqoN krnw...................................................................... 79
v
nSy Aqy Srwb.......................................................................... 106
joKm auTwauxw................................................................................. 106
dbwA........................................................................................... 107
Asur`iKAq XwqrI............................................................................ 108
Asur`iKAq frweIvr........................................................................ 109
sVk au~qy gùsw................................................................................. 110
gùsy ƒ rokxw..................................................................................111
AMgdwn rijtRySn.............................................................................. 113
ikvyN rijstr krnw hY....................................................................113
vi
qusIN ie`k krYS iv`c Swiml ho.......................................................... 132
kwƒnI izMmyvwrIAW..................................................................... 132
suJwA..................................................................................... 133
vii
Asur`iKAq frweIivMg leI jurmwny....................................................154
frweIvr suDwr pRogrwm............................................................... 155
Krwb frweIivMg leI jurmwny........................................................... 155
ik®mInl kof dIAW szwvW................................................................156
gRYjUeyt lwiesMisMg pRogrwm............................................................156
kmjæor frweIivMg dy hor Krcy.......................................................156
vwhn zbq.................................................................................. 157
hor sQwnW qy g`fI clwauxw..................................................................157
jIvn Br is`Kx vwlw bxnw................................................................158
hor jwxkwrI....................................................................................159
AiDAwie 10 lwiesMs jwxkwrI..............................................................................159
rof tYstW dI buikMg...........................................................................159
hor jwxkwrI....................................................................................159
vỲbsweIt....................................................................................... 160
ieMtrnỲt........................................................................................ 160
sUckWk.......................................................................................... 161
igAwn tYst bwry............................................................................. 168
quhwfy rof tYst bwry.......................................................................... 169
viii
ies mwrgdrSk dI vrqoN
nvyN frweIvr
nvyN frweIvrW ƒ durGtnw iv`c Psx dw vDyry
^qrw huMdw hY[ ieh mwrgdrSk quhwƒ sur`iKAq
r`Kx leI frweIivMg rxnIqIAW pRdwn krdw hY[
jdoN qusIN klws 7 AYl lwiesMs pRwpq krdy
ho, qW quhwƒ itaUinMg Ap Pwr frweIvrj dI
ie`k kwpI id`qI jwvygI[ ieh ie`k kdm-dr-
kdm mwrgdrSk hY jo quhwfI frweIivMg hunr
dw AiBAws krn iv`c quhwfI mdd krdw hY[
sur`iKAq frweIivMg rxnIqIAW is`Kx jW smIiKAw
krn leI frweIvrW leI itaUinMg A`p dy nwl ies mwrgdrSk dI vrqoN kro[
qjrbykwr frweIvr
jykr quhwƒ iksy hor AiDkwr Kyqr iv`c g`fI clwaux dw lwiesMs id`qw igAw
hY, jy qusIN dubwrw pRIiKAw dy rhy ho, jW jy qusIN Awpxy hunr ƒ vDwauxw cwhuMdy
ho, qW bI.sI. dy frweIivMg inXmW Aqy inXmW dI smIiKAw krn leI ies
mwrgdrSk dI vrqoN kro[ ieh mwrgdrSk sur`iKAq frweIivMg AiBAwsW
bwry vI jwxkwrI pRdwn krdw hY[ Awpxy rof tYstW dI iqAwrI krn leI
itaUinMg Ap Pwr frweIvrj dy nwl iesdI vrqoN kro[
1
sMgTn
10 AiDAwvW iv`coN hr ie`k quhwƒ aupXogI jwxkwrI pRdwn krdw hY jo ie`k
sur`iKAq, smr`Q frweIvr bxn iv`c quhwfI mdd krygw[ AiDAwie ies
qrIky nwl sMgiTq kIqy gey hn jo quhwƒ pihlW mUl g`lW (quhwfy smwrt
frweIivMg hunr ƒ ivksq krn) is`Kx iv`c mdd krngy Aqy iPr jo qusIN
is`iKAw hY (smwrt frweIivMg hunr) ƒ lwgU krngy[ ieh mwrgdrSk quhwƒ
loVINdI jwxkwrI jldI l`Bx iv`c mdd krn leI iqAwr kIqw igAw hY[
iviSAW dI pUrI sUcI leI sm`grI Aqy sUckWk dI swrxI dI jWc kro[
2
AiDAwie 9 Aqy 10: hvwly Aqy sroq
AwKrI do AiDAwey quhwƒ d`sdy hn ik qusIN frweIvr lwiesMs ikvyN pRwpq
krnw hY Aqy r`Kxw hY, Aqy qusIN vwDU jwxkwrI ik`QoN pRwpq kr skdy ho[ ieh
AiDAwie isr& quhwfy hvwly leI hn[ quhwƒ ies sm`grI qy tYst nhIN kIqw
jwvygw[
• AiDAwie 9, quhwfw lwiesMs, auhnW kdmW dI rUpryKw d`sdw hY jo quhwƒ
Awpxw frweIvr lwiesMs lYx leI cùkx dI loV hY[
• AiDAwie 10, hor jwxkwrI, hor jwxkwrI leI sQwnW dI sUcI idMdw hY[
ifzweIn ivSySqwvW
ieh gweIf ƒ Awswn vrqoN leI iqAwr kIqw igAw hY[ pMny qy v`K-v`K QwvW qy
v`K-v`K iksmW dI jwxkwrI idKweI idMdI hY[
jwxkwrI dI iksm ƒ smJxw jo qusIN hryk sQwn iv`c pRwpq krogy, ies
mwrgdrSk ƒ sB qoN pRBwvSwlI FMg nwl vrqx iv`c quhwfI mdd krygw[
ie`Qy AweItmW vwly do nmUny vwly pMny hn jo quhwƒ pMny dy K`by pwsy sweIfbwr
iv`c pRdriSq imlxgy[
cwr-pwsI stwp - jdoN swry koinAW ‘qy rukx dy icMnH huMdy hn:
frweIivMg suJwA • cOrwhy qy phuMcx Aqy pUrI stwp qy Awaux vwlI pihlI g`fI ƒ pihlW
jykr quhwƒ S`k hY ik iks kol
jwxw cwhIdw hY[ AiDAwie 5 — dyK-
o soc-
o kro
lµGx dw h`k hY jW Pyr AYksIfYNt • jykr do vwhn ie`ko smyN AwauNdy hn, qW s`jy pwsy vwly ƒ pihlW jwxw
hox dw ^qrw hY, qW hmySw cwhIdw hY[
swhmxy vwly ƒ pihlW lµGx dw
mOkw dvo • jykr do vwhn ie`k dUjy dy Awhmo-swhmxy hn Aqy ie`k hI smyN qy cOrwhy qusIN spIf kMtrol dy tUls dI vrqoN kr rhy ho - AYkslytr Aqy bRyk[ jykr
qy phuMc gey hn, qW ie`k K`by moV lYx vwly ƒ is`Dy lµGx vwly vwhn ƒ durGtnw q`Q qusIN stYNfrf trWsimSn nwl vwhn clwauNdy ho, qW qusIN AwpxI gqI ƒ
imlxw cwhIdw hY[ kMtrol krn iv`c mdd krn leI gyArW dI vrqoN vI krogy[ vDIAw spIf
bIsI iv`c 2007 iv`c: kMtrol dw mqlb hY frweIivMg dIAW siQqIAW dy AwDwr qy FukvIN Aqy shI
• swrIAW irport kIqIAW spIf bxweI r`Kxw[
rsqw dyx dy icMnH duAwrw kµtrol cOrwhy Kqrnwk t`krW iv`coN lgBg
38 pRqISq iv`c spIf ie`k
rsqw dyx dy icMnH dw mqlb hY ik quhwƒ sVk dy rsqy qy tRiY Pk ƒ shI-mwrg kwrn sI[ FukvIN gqI
hox dyxw cwhIdw hY[ jykr sVk qy koeI pYdl, sweIkl svwr jW vwhn nhIN hn • 4,942 lok zKmI hoey Aqy
qW qusIN ibnW ruky cOrwhy iv`c dwKl ho skdy ho[ pr quhwƒ hOlI krnw cwhIdw hY 167 dI mOq rPqwr nwl hox
spIf Kqry nwl BrI hY, pr sB qoN sur`iKAq spIf hmySw sB qoN hOlI spIf
(Aqy jy loV hovy qW rukxw cwhIdw hY) Aqy jykr sVk rwhIN AwvwjweI hudM I hY qW vwlIAW t`krW iv`c hoeI[ nhIN huMdI hY[ jykr qusIN Awly-duAwly dy trYiPk nwloN bhuq hOlI g`fI clwauNdy
ie`k suri` KAq AMqrwl dI aufIk kro[ ho, qW hor frweIvr inrwS ho skdy hn Aqy quhwƒ lµGx dI koiSS kr skdy
sroq: bIsI trYiPk t`kr dy
hn[
AMkVy, 2007
tRYiPk c`kr Aqy gol c`kr ie`k spIf leI tIcw r`Ko jo auhnW hwlqW leI FukvIN hovy ijs iv`c qusIN g`fI
ieh kuJ KyqrW iv`c trYiPk ƒ zrUrI qOr qy AwvwjweI dy pRvwh ƒ roky ibnW clw rhy ho[ drsweI geI spIf isrP AwdrS siQqIAW leI ijAwdw qoN
iksy cOrwhy qoN sur`iKAq FMg nwl lµGx iv`c mdd krn leI imldy hn[ ijAwdw hY[ hOlI spIf cuxo jykr hwlwq AnukUl nhIN hn — audwhrn leI,
jykr sVkW iqlkx vwlIAW hn jW id`K sIimq hY[
tRYiPk c`kr jdoN q`k koeI inSwn quhwƒ hor nhIN d`sdw, spIf sImwvW hn:
AwvwjweI dy c`kr izAwdwqr irhwieSI Kyqr iv`c pwey jWdy hn[ • SihrW Aqy ksibAW dy AMdr 50 iklomItr pRqI GMtw
jdoN qusIN trYiPk srkl dI vrqoN kr rhy ho: • SihrW Aqy ksibAW qoN bwhr 80 iklomItr pRqI GMtw
• jdoN qusIN c`kr dy nyVy jWdy ho qW hOlI kro[ • ngrpwilkwvW dy AMdr ie`k lyn jW glI iv`c v`D qoN v`D spIf 20
• iksy vI post kIqy trYiPk kMtrol sMkyqW dI pwlxw kro, ijvyN ik ‘‘XIlf’’ frweIivMg suJwA iklomItr
jW ‘‘stwp’’ icMnH[ jykr koeI trYiPk kMtrol icMnH nhIN hY, qW iesƒ ie`k • pRqI GMtw hY jdoN q`k ik hor drswieAw nw jwvy[
bykwbU cOrwhy vjoN mMno[ shI r&qwr nwl g`fI clwaux
nwl qyl dI bcq huMdI hY[
• trYiPk srkl iv`c iksy vI trYiPk ƒ rsqw dyx[ jykr koeI hor vwhn Acwnk quhwfI spIf bdlx jW shI spIf
spIf sImw qoN v`D g`fI clwaux
trYiPk srkl qy ausy smyN AwauNdw hY ijvyN qusIN krdy ho, qW Awpxy s`jy pwsy shI spIf r`Kx leI, Awpxy bRyk Aqy AYkslytr dI sucwrU vrqoN kro[ stwp
nwl qyl dI Kpq vD jwvygI[
vwly vwhn v`l Juko[ sweIn q`k qyzI nwl g`fI clwauxw Aqy iPr bRyk mwrnw quhwfy XwqrIAW jW
• trYiPk c`kr dy duAwly s`jy pwsy jwE (jo ik, GVI dI ault idSw iv`c)[ quhwfy vwhn leI cMgw nhIN hY[ ieh quhwfy vwhn dy ipCly ih`sy nwl tkrw jwx
dw kwrn vI bx skdw hY[
AwpxI g`fI clwaux dI spIf ƒ inrivGn Aqy shI r`Kx leI, quhwƒ AMdwzw
lgwaux dI loV hY[ jdoN qusIN rukx dw icMnH dyKdy ho, qW hOlI krnw SurU kro[
46 A`gy KqirAW leI skYn kro, Aqy Awpxy vwhn ƒ Arwm nwl hOlI krn leI
Awpxy bRykW dI vrqoN kro[
69
3
mu`K kwlm
hryk AiDAwie leI izAwdwqr jwxkwrI hryk pMny dy s`jy pwsy mùK kwlm iv`c
pweI jWdI hY[ ies mùK kwlm iv`c ieh vI Swiml hn:
• kuJ ibMdUAW jW ivcwrW ƒ drswaux iv`c mdd krn leI qsvIrW
• Awpxy Awp ƒ frweIvr dI sIt ‘qy ibTwaux vwly idRS, jo quhwƒ ieh socx
dI iejwzq idMdy hn ik jykr quhwƒ iksy Kws frweIivMg siQqI dw swhmxw
krnw pYNdw hY qW qusIN kI krogy
• rozwnw Aqy AYmrjYNsI frweIivMg siQqIAW ƒ sMBwlx iv`c quhwfI mdd
krn leI rxnIqIAW[
sweIfbwr
quhwƒ pMny dy K`by pwsy hyT id`qI jwxkwrI imlygI:
ies AiDAwie iv`c
durGtnw q`Q ies AiDAwie iv`c — hryk AiDAwie dy SurU iv`c sUcIAW hn jo quhwƒ
d`sdIAW hn ik AiDAwie iv`c kI Swiml hY
krYS q`Q — krYSW bwry q`Q Aqy AWkVy
frweIivMg suJwA
fRweIivMg suJwA - ivhwrk sMkyq jo quhwƒ sVk ‘qy sur`iKAq r`Kx iv`c mdd
krngy
cyqwvnI! cyqwvnI - mh`qvpUrn sur`iKAw jwxkwrI
ਇਸ ਬਾਰੇ ਸੋਚੋ — svwl jo quhwƒ quhwfIAW frweIivMg coxW bwry socx leI s`dw
ਇਸ ਬਾਰੇ ਸੋਚੋ idMdy hn
qyz q`Q — sMbMiDq iviSAW qy mh`qvpUrn q`Q[
qyz q`Q
4
1 qusIN frweIvr dI sIt ‘qy ho
quhwƒ ie`k frweIvr dy qOr 'qy bhuq swrIAW coxW krnIAW pYxgIAW[ quhwƒ
AwpxI mMizl qy phuMcx leI sB qoN vDIAw rsqw cuxnw hovygw Aqy ieh
PYslw krnw hovygw ik quhwƒ au`Qy phuMcx leI ikMnw smW cwhIdw hY[ quhwƒ
Awpxy XwqrIAW dI sur`iKAw bwry PYsly lYxy pYNdy hn, Kws krky jykr qusIN
iksy Kqrnwk siQqI iv`c Ps gey ho[ quhwƒ PYslw krnw hovygw ik ikMnw
joKm lYxw hY Aqy quhwƒ ieh XkInI bxwaux dI loV hY ik qusIN kMtrol Kox qoN
pihlW frweIivMg qy iDAwn kyNdirq kr skdy ho[
ie`k socx vwlw frweIvr sur`iKAw ƒ pihl idMdw hY[ smwrt frweIivMg auh
coxW krn bwry hY jo quhwƒ Aqy dUijAW ƒ sur`iKAq r`Kx iv`c mdd krdIAW
hn[ quhwfy duAwrw kIqIAW geIAW coxW ieh inrDwrq krdIAW hn ik qusIN
iks iksm dy frweIvr hovogy[
5
Awpxy smwrt frweIivMg hunr ƒ ivksq krnw
quhwƒ g`fI clwaux leI cMgI siQqI iv`c hoxw cwhIdw hY — sucyq Aqy
iDAwn kyNdirq krn dy Xog[ gu`sy jW inrwS mihsUs krnw quhwfy PYslw krn
dI SkqI ƒ Gtw skdw hY Aqy quhwfy pRqIkrm dy smyN ƒ hOlI kr skdw hY[
jy quhwƒ koeI s`t jW ibmwrI hY jo quhwfy leI sp`St jW qyzI nwl socxw
musæikl bxw idMdI hY qW quhwƒ g`fI clwaux qoN bcxw cwhIdw hY[ jdoN qusIN
bhuq ijAwdw Q`k jWdy ho qW kdy vI g`fI nw clwE[ BwvyN qusIN sONdy nhIN ho,
jdoN qusIN Q`ky mihsUs krdy ho qW jldI PYslw krnw AOKw huMdw hY[
ie`k frweIvr jo nSy jW Srwb nwl kmzor hY, frweIivMg dy sB qoN BYVy
^qirAW iv`coN ie`k hY[ ieh ies leI hY ikauNik nSy Aqy Srwb mwnisk
aulJx Aqy hOlI pRqIikirAw dy smyN dw kwrn bxdy hn[ kmjæor frweIvr
ijAwdwqr durGtnwvW dw kwrn bxdy hn ijs nwl gMBIr s`t jW mOq vI ho
jWdI hY[
6
AiDAwie 1 - qusIN frweIvr dI sIt 'qy ho
is`Kdy rho
Playground zones:
Signs are easy.
30 km/h limit is
I’ll know what they mean
in effect every day
when I see them.
from dawn to dusk.
qusIN frweIivMg bwry is`Kx leI ies mwrgdrSk ƒ pVH rhy ho[ ieh ie`k
cMgw frweIvr bxn dw pihlw kdm hY[ qusIN Awpxy frweIivMg hunr dw
AiBAws krn iv`c vI smW ibqwEgy Aqy AwpxI isKlweI ƒ vDwaux leI
pySyvr frweIvr isKlweI vI lY skdy ho[
pr quhwfy kol lwiesYNs hox qoN bwAd vI is`Kxw jwrI r`Kxw mh`qvpUrn hY[
quhwƒ frweIivMg dw qjrbw hwsl krn iv`c smW l`gygw[
qusIN lgwqwr nvIAW frweIivMg siQqIAW Aqy hwlqW ƒ ikvyN sMBwlxw hY Aqy
vwhn qknIk ƒ bdlx bwry jwxkwrI lYNdy rihx dI loV hovygI[ quhwƒ sVk
dy inXmW Aqy inXmW iv`c kIqIAW qbdIlIAW bwry vI jwxn dI loV hovygI[
frweIvr vjoN quhwfy hunr vI bdl jwxgy[ ijvyN-ijvyN qusIN AnuBv pRwpq krdy
ho, quhwfy hunr vDdy jwxgy, pr qusIN AwpxI frweIivMg iv`c bhuq izAwdw
Awqm-ivSvwsI Aqy bhuq izAwdw vI AwtomYitk ho skdy ho[ ishq sm`isAwvW
sur`iKAq FMg nwl g`fI clwaux dI quhwfI Xogqw ƒ pRBwivq kr skdIAW
hn[ quhwfy frweIivMg swlW dOrwn, quhwfy leI Awpxy hunrW Aqy g`fI clwaux
dI quhwfI iqAwrI bwry Awpxy Awp nwl eImwndwr hoxw mh`qvpUrn hY[
Xwd r`Ko ik frweIvr is`iKAw kors SurUAwqI Aqy qjrbykwr frweIvrW leI
aupl`bD hn[ ie`k cuxo jo quhwfy leI shI hY (dyKo AiDAwie 9 — quhwfw
ਲਾਇਸੈਂਸ)[
7
Awpxy smwrt frweIivMg hunr ƒ ivksq krnw
A`gy dI Xojnw bxwky clxw cMgI frweIivMg dw ih`sw hY[ iesdw mqlb hY ik
AwpxI mMizl ‘qy phuMcx leI vwDU smyN dI Xojnw bxwauxw Aqy sB qoN Cotw
Aqy sur`iKAq rsqw jwxnw[ iesdw mqlb ho skdw hY ik quhwfy vwhn ƒ
srdIAW iv`c frweIivMg hwlqW leI iqAwr krnw[ kI qusIN hor frweIivMg
XojnwvW bwry soc skdy ho jo quhwƒ bxwaux dI loV ho skdI hY?
Should I
STOP or GO?
That light
could change
soon.
ਇਸ ਬਾਰੇ ਸੋਚੋ
jykr koeI b`cw Acwnk quhwfI kwr
idRS dI cMgI qrHW Biv`KbwxI jW jldbwjI iv`c socogy?
dy A`gy Aw jwvy qW qusIN kI krog?
y
kI qusIN smyN isr rok skdy ho? krogy?
8
AiDAwie 1 - qusIN frweIvr dI sIt 'qy ho
ie`k frweIvr dy qOr qy, quhwƒ frweIivMg vwqwvrx iv`c sMkyqW qoN jwxU hox
dI loV hY: icMnH, isgnl Aqy sVk dy inSwn[ iehnW sMkyqW v`l iDAwn dyxw
quhwƒ ieh AMdwzw lgwaux iv`c mdd krdw hY ik kI ho skdw hY qW jo qusIN
jvwb dyx leI iqAwr hovo[
ieh AMdwzw lgwauxw vI mh`qvpUrn hY ik sVk dy dUjy aupBogqw - pYdl c`lx
vwly, hor frweIvr, motrsweIkl svwr Aqy sweIkl svwr - kI kr skdy
hn[ qusIN Awpxy Awly-duAwly dy frweIivMg idRS ƒ iDAwn nwl dyK ky AMdwzw
lgw skdy ho ik kI ho skdw hY[ quhwfy Awly-duAwly dy hor lok kI kr rhy
hn, ies bwry sucyq hoxw quhwƒ vDIAw frweIivMg cox krn iv`c mdd krygw[
bwry soco
qusIN kI krogy jdoN lok quhwƒ hwrn
vjwauxgy? qusIN kI krogy jy koeI
quhwfy ip`Cy G`t Pwsly qy c`l irhw
hY? kI qusIN isrP ies leI spIf
vDw idaugy ikauNik quhwfy Awly
duAwly dy hor frweIvr spIf sImw ieMqzwr kro jdoN q`k qusIN mihsUs isr& hor frweIvrW ƒ KuS
nwloN qyz jw rhy hn? nhIN krdy ik ie`Qy ie`k sur`iKAq jW krn leI muVo?
AMqr hY?
cMgIAW coxW krn dw ie`k hor ih`sw Awpxy Awp ƒ jwxnw Aqy auhnW pRBwvW
ƒ smJxw hY jo quhwfI frweIivMg ƒ Awkwr idMdy hn[
dUjy frweIvrW qoN pRBwv — keI vwr qusIN dUjy frweIvrW qoN dbwA mihsUs
krogy Aqy quhwƒ PYslw krnw pvygw ik kI krnw hY[ kI qusIN Awpxy
frweIivMg PYsilAW ƒ sur`iKAw ‘qy ADwrq krogy jW kI qusIN dUjy frweIvrW
ƒ quhwfy ‘qy Aijhw kuJ krn leI dbwA pwaux dI iejwzq dyvogy jo
Asur`iKAq ho skdw hY?
9
Awpxy smwrt frweIivMg hunr ƒ ivksq krnw
mIfIAw qoN pRBwv — ieSiqhwrW Aqy iPlmW iv`c kwrW Aqy frweIivMg dIAW
qsvIrW bwry soco[ kI ieh qsvIrW Awm qOr ‘qy sur`iKAq frweIivMg ƒ
auqSwihq krdIAW hn?
swQIAW qoN pRBwv - hor lok quhwfI frweIivMg ƒ pRBwivq kr skdy hn[
quhwfy dosq quhwfy a`uqy qyz g`fI clwaux leI dbwA pw skdy hn[ qusIN
soc skdy ho ik ieh auhnW ƒ KuS krygw jykr qusIN AwpxI kwr dy stIrIE
isstm dI Avwz ƒ au`cw krdy ho[
ਜੁੰਮੇਵਾਰੀ lvo
frweIv krn leI lwiesMsSudw hox dw mqlb hY ik qusIN Awpxy Awp, Awpxy
XwqrIAW Aqy hor sVk aupBogqwvW leI nvINAW izMmyvwrIAW lY rhy ho[
qusIN frweIvr
quhwfIAW frwieivMg XogqwvW Aqy quhwfy vwhn dIAW sImwvW ƒ jwxnw Aqy
svIkwr krnw mh`qvpUrn hY[ quhwƒ Awpxy frweIivMg hunr ƒ ivksq krn
Aqy AwpxI Kud dI sur`iKAw ƒ XkInI bxwaux leI vI ਜੁੰਮੇਵਾਰੀ lYx dI loV hY[
10
AiDAwie 1 - qusIN frweIvr dI sIt 'qy ho
quhwfy XwqrI
durGtnw dy q`Q qusIN frweIvr dI sIt 'qy ho - Bwg 8
kwr durGtnwvW iv`c mwry gey jdoN quhwfw dosq kwr iv`c bYTdw hY qW qusIN aus ƒ siq sRI Akwl
hr cwr iv`coN ie`k ivAkqI ny krdy ho[ qusIN aus ƒ dyK ky KuS ho, pr jdoN auh AwpxI sItbYlt
sIt bYlt nhIN lgweI hoeI sI[
nhIN bMnHdw qW qusIN hYrwn ho jWdy ho[
sroq: puils tRYiPk AYksIfYNt
isstm (31 jnvrI, 2016) qusIN ikhVI cox krogy?
Don’t forget
your seatbelt.
aus ƒ sItbYlt lwaux leI jW aus ƒ kuJ nhI khogy ikauNik qusIN
khogy? aus ƒ nhI krnw cwhuMdy?
qusIN Awpxy XwqrIAW dI sur`iKAw leI ਜੁੰਮੇਵਾਰੀ ho[ XkInI bxwE ik aunHW ny
sIt bYlt lgweI hoeI hY[ b`icAW ƒ ivSyS dyKBwl Aqy iDAwn dI loV huMdI
hY[ kI auhnW ƒ auhnW dy Awkwr leI shI sur`iKAw aupkrnW nwl shI FMg
nwl roikAw igAw hY? Xwd r`Ko, jdoN qusIN iksy cOrwhy 'qy qyz r&qwr iv`c ho,
qW qusIN Awpxy XwqrIAW dy nwl-nwl Awpxy Awp ƒ vI Kqry iv`c pw rhy ho[
qMbwkU-noSI
iksy vI motr vwhn iv`c 16 swl qoN G`t aumr dy XwqrI hox qy qMbwkU-
noSI gYr-kwƒnI hY[
kwrW iv`c s&r krn vwly b`cy Kws qOr 'qy dUjy duAwrw kIqI qMbwkU-noSI
dw iSkwr huMdy hn[ ieh hwnIkwrk pRBwv Coty bMd sQwnW ijvyN ik motr
vwhnW iv`c vDyry huMdy hn Aqy ishq leI qurMq, gMBIr Aqy lµby smyN q`k
c`lx vwly nqIjy ho skdy hn[
11
Awpxy smwrt frweIivMg hunr ƒ ivksq krnw
qusIN kwrW, tr`kW, rylW, motrsweIkl svwrW Aqy sweIkl svwrW nwl sVk
sWJI krdy ho[ pYdl c`lx vwilAW ƒ quhwfy frweIivMg rsqy ƒ pwr krn
dI loV hY[ quhwƒ sVk dy iknwry 'qy jwx dI jrUrq huMdI hY qW jo AYNbUlYNsW
jwnlyvw siQqIAW nwl nij`T skx[ qusIN kdy nhIN jwxdy ho ik kdoN koeI
jwnvr quhwfy rsqy iv`c Aw skdw hY[
ies mwrgdrSk iv`c Aqy frweIvrW dI mdd leI jwxkwrI dI vrqoN ਜੁੰਮੇਵਾਰ
frweIivMg coxW krn iv`c AwpxI mdd krn leI kro — auh ivklp jo bhuq
swrIAW Kqrnwk siQqIAW ƒ rokx iv`c mdd kr skdy hn[
12
2 qusIN Aqy quhwfw vwhn
AiDAwie 1, qusIN frweIvr dI sIt 'qy iv`c qusIN is`iKAw hY ik g`fI clwaux
ies AiDAwie iv`c vyly cMgIAW coxW krnIAW ikMnIAW mh`qvpUrn hn[ ieh jwxnw vI mh`qvpUrn
hY ik quhwfI g`fI ikvyN c`ldI hY[ kMtrol krn iv`c muhwrq hwisl krnw
• suri` KAw leI ivvsiQq sur`iKAq frweIivMg dy pihly kdmW iv`coN ie`k hY[
kro
• h`QW dy kMtrol
• pYrW dy pYfl sur`iKAw leI ivvsiQq kro
• kMtrol pYnl quhwƒ sur`iKAq FMg nwl g`fI clwaux leI AwpxI g`fI dy kMtrolW q`k Awrwm
• pRI-itRp jWc nwl phuMcx Aqy Awpxy Awly-duAwly sw&-sw& dyKx dy Xog hoxw cwhIdw hY[
• smyN-smyN qy jWc ieMjx cwlU krn qoN pihlW, hmySw AwpxI sIt, hYf̀ rYst Aqy SISy ivvsiQq
kro[ jdoN vwhn c`l irhw hovy qW kdy vI AwpxI sIt jW stIAirMg vHIl ƒ
• frweIivMg Aqy vwqwvrx
ivvsiQq nw kro[
sIt
durGtnw dy q`Q
quhwfI sIt is`DI Aqy AijhI siQqI iv`c hoxI cwhIdI hY ij`Qy qusIN ieh sB
hr swl AOsqn, AYksIfYNt iv`c kr skdy hovo:
zKmI hoey lokW iv`coN isr& 70 • AwpxI ip`T dy kuJ ih`sy ƒ sIt v`l D`k sko
pRqISq qoN v`D lok moc vrgy
nrm itSU dI s`t dI irport • is`Dy bYT sko, Jùk ky nhIN
krdy hn[ keIAW ƒ hor s`tW
vI l`gIAW[ s`q kYnyfIAn pRWqW • Awpxy s`jy pYr nwl bRyk pYfl dy kol PrS qy phuMc sko Aqy Ajy vI quhwfI
dy AiDAYn iv`c pwieAw igAw l`q iv`c QoVHw ijhw moV hovy
hY ik 53 pRqISq moc kysW iv`c
• stIAirMg vHIl ƒ moV sko Aqy AwpxIAW bwhW ƒ QoVw ijhw Jukw sko
frweIvrW dy hỲf rYst hY jo
ieMnI nwkw&I FMg nwl ivvsiQq • swry kMtorlW q`k phuMc sko
kIqI geI hY ik auh svwr ƒ
ip`Cy dI t`kr iv`c s`t qoN nhIN • bRyk pYfl jW kl`c pYfl dy K`by pwsy vwlI QW qy Awrwm nwl Awpxy K`by pYr
bcw skI[ ƒ r`K sko
sroq: AYmAYsAYn: Awtoz: hY~f
rIstRyNts: syivMg XUAr nY~k
quhwƒ frweIvr dy eyArbYg qoN G`to-G`t 25 sYNtImItr (10 ieMc) dUr hoxw
cwhIdw hY[
hY `f rYst
hYf̀ rYst nrm itSUAW dIAW s`tW ijvyN ik moc ƒ rokx iv`c mdd kr skdw hY[
moc ie`k snYipMg moSn dy ADIn hox qoN bwAd grdn, isr Aqy moiFAW dI ie`k
s`t hY[ Awpxy hYf̀ rYst ƒ ivvsiQq kro qW jo iehnW dw isKr quhwfy isr dy
isKr dy nwl p`Dr hovy[ Awpxy hYf̀ rYst ƒ ijMnw sMBv ho sky Awpxy isr dy
ipCly ih`sy dy nyVy r`Ko[ Aijhw krn leI AwpxI sIt dI ipClI siQqI ƒ shI
krnw zrUrI ho skdw hY[ s`tW ƒ rokx leI isr dy nzdIk hYf̀ rYst do guxw
pRBwvSwlI ho skdy hn[
sItbYlt
quhwfy sItbYlt lgwaux dy do cMgy kwrn hn:
• sItbYlt lgwaux nwl durGtnw iv`c gMBIr s`t l`gx jW mOq hox dI sMBwvnw
kw&I G`t jWdI hY[
• bI.sI. iv`c ieh kwƒn hY ik sItbYlt nw lgwaux qy quhwƒ jurmwnw
lgwieAw jw skdw hY[
frweIvr vjoN ieh XkInI bxwauxw vI
quhwfI izMmv
y wrI hY ik swry XwqrI sItbYltW
AwpxI sItbYlt ƒ sỲt kro jW b`icAW dI rok pRxwlIAW nwl shI FMg
qW jo ieh quhwfI CwqI dy nwl suri` KAq hn[
aùpr Aqy quhwfy kUhly dy hyTW
iP`t hovy[ AwpxI bWh dy hyTW ie`QNo q`k ik G`t spIf 'qy ie`k hwdsw quhwfy
jW AwpxI ip`T dy ip`Cy jW srIr dy ivruD ` sYNkVy iklogwR m dy dbwA ƒ
JukI hoeI sIt dy nwl moFy dI
p`tI nw pwE[ ikauNik ies pYdw krdw hY[ jy qusIN sItbYlt lgweI hoeI
bYlt ƒ srIr dy glq ih`sy hY, Kws qOr qy godI dI p`tI Aqy moFy dI p`tI
aùqy lgwaux nwl durGtnw vwlI, qW quhwfy zKmI hox, byhS o hox jW A`gy
iv`c gMBIr AMdrUnI s`tW l`g jwx dI sMBwvnw bhuq G`t hY[ BwvyN quhwfI
skdIAW hn[ grBvqI g`fI ƒ A`g l`g jWdI hY jW pwxI Kqm ho
AOrqW ƒ ieh p`kw krnw
cwhIdw hY ik bYlt dw hyTlw jWdw hY, jykr qusIN sucq y rihMdy ho qW quhwfy
ih`sw b`cy dy hyTW hY[ kol CyqI bwhr inklx dw vDIAw mOkw huMdw
hY[
jykr quhwfI g`fI plt jWdI hY jW qusIN J`tky nwl g`fI dy bwhr Aw jwauNdy ho,
qW sMBwvnw hY ik qusIN gMBIr rUp iv`c zKmI jW mwry jwvogy[ AwpxI sItbYlt
lgwaux nwl quhwƒ J`tky nwl g`fI qoN bwhr inklx qoN rukx iv`c mdd iml
skdI hY[ quhwfI sItbYlt lgwaux nwl stIAirMg vHIl dy ip`Cy rih ky quhwƒ
g`fI kMtrol krn iv`c vI mdd imldI hY[
jdoN quhwfI kwr Acwnk rùk
jWdI hY qW quhwfw srIr ausy
r&qwr nwl A`gy v`Dxw jwrI
r`Kdw hY ijvyN kwr s&r kr
rhI sI[ sItbYlt qoN ibnW,
quhwfw srIr audoN q`k nhIN
rukygw jdoN q`k qusIN fYSborf,
ivMfSIlf jW kwr dy bwhr
iksy cIz ƒ nhIN v`zdy[
Coty s&r qy vI bYlt lgwE, ikauNik izAwdwqr s`tW Aqy mOqW Gr dy nyVy
huMdIAW hn[
14
AiDAwie 2 - qusIN Aqy quhwfI g`fI
15
Awpxy smwrt frweIivMg hunr ƒ ivksq krnw
eyArbYg
cyqwvnI!
swrIAW nvIAW g`fIAW iv`c eyArbYg l`gy huMdy hn[ ienHW ƒ AYksIfYNt iv`c s`tW
A`gy vwly AYkitv eyArbYg dI Aqy mOqW ƒ Gtwaux leI bxwieAw igAw hY[ eyArbYg tkrwaux dy Jtky ƒ G`t
XwqrI sIt auqy b`cy ƒ ipCly krn leI Pùlx Aqy iPr hvw k`Fky kMm krdy hn[ eyArbYg ieh bhuq CyqI
pwsy v`l mUh
M krvw ky nw ibTwE krdy hn - A`K dy Jpkx qoN vI G`t smyN iv`c, ie`k eyArbYg Pùldw hY Aqy iPr
jW bwl rok pRxwlIAW ƒ nw dubwrw ies iv`coN hvw inklxI SurU ho jWdI hY[
r`K[
o eyArbYg Pul ` x qy ienHW
sItW qy bYTy b`cy mwry jw skdy eyArbYg ƒ frweIvr Aqy AglI sIt dy XwqrI dy A`gy Aqy nwl lgwieAw
hn jW gMBIr rUp nwl zKmI ho jWdw hY[ jy quhwfI g`fI iv`c eyArbYg l`gy hn, qW quhwƒ AwpxI sIt ƒ shI
skdy hn[ krky r`Kxw cwhIdw hY qW jo qusIN stIAirMg vhIl qoN G`to-G`t 25 sYNtImItr
(10 ieMc) dI dUrI qy hovo[
ieh eyArbYg ƒ Pùlx dI jgHw idMdw hY Aqy quhwƒ s`t qoN bcwauNdw hY[
sur`iKAw swvDwnIAW leI quhwfI g`fI dy mYnUAl ƒ dyKo[
jykr kuJ mwmilAW iv`c quhwƒ eyArbYg ƒ AikirAwSIl krn dI loV ho jWdI
hY qW Aijhw krn leI quhwƒ trWsport kYnyfw nwl sMprk krnw cwhIdw hY[
vDyry jwxkwrI leI, trWsport kYnyfw ƒ 1-800-333-0371 'qy kwl kro[
16
AiDAwie 2 - qusIN Aqy quhwfI g`fI
cyqwvnI! SISy
ieh XkInI bxwE ik qusIN g`fI clwauNdy smyN AwpxI g`fI dy Awly-duAwly cMgI
kuJ kwrW iv`c kMnvYks SISy huMdy qrHW dyK skdy ho:
hn[ auh idRStIkox dw ie`k
ivSwl Kyqr idMdy hn[ pr cIzW • ip`Cy dyKx vwly SISy ƒ AYfjst kro qW jo qusIN Awpxy ip`Cy ijMnw sMBv ho
ƒ Asl iv`c auhnW nwloN Cotw sky, aunHW dyK sko[
Aqy dUr idKwauNdy hn[ ieh
dyKx leI jWc kro ik quhwfI • ijMnw sMBv ho sky blwieMf spOt ƒ Gtwaux leI Awpxy sweIfW vwly SIiSAW
g`fI dy SISy ikMny shI hn[ ƒ shI kro[ blwieMf spOt g`fI dy nwl vwly Kyqr huMdy hn jo qusIN SISy iv`c
nhIN dyK skdy[ Awm qOr qy iesdw mqlb huMdw hY ik quhwfI g`fI dI sweIf
dw QoVHw ijhw ih`sw hI idKweI idMdw hY[ blwieMf spOt bwry hor jwxkwrI
leI AiDAwie 5, dyKo-soco-kro pVHo[
h`QW dy kMtrol
jdoN quhwfI g`fI quhwfy leI AnukUl ho geI hovy qW auhnW swry kMtrol dy bwry
soco jo quhwfy h`QW duAwrw inXMqirq huMdy hn[ g`fI clwaux dI koiSS krn qoN
pihlW jwxo ik hr ie`k kMtrol ikvyN kMm krdw hY[ BwvyN qusIN ie`k qjrbykwr
frweIvr ho[ pr hr vwr jdoN qusIN koeI v`KrI g`fI clwauNdy ho qW quhwƒ
iehnW kMtrolW dI Awdq pwaux dI jrUrq hY[
17
Awpxy smwrt frweIivMg hunr ƒ ivksq krnw
stIAirMg vHIl
stIAirMg vHIl Agly phIAW ƒ moV ky g`fI dI idSw ƒ kMtrol krdw hY[ jykr
quhwfw stIAirMg vHIl ivvsiQq krn Xog hY qW g`fI clwaux qoN pihlW XkInI
bxwE ik stIAirMg vHIl quhwfy leI shI siQqI iv`c hY[
iegnISn siv`c
AwpxI g`fI iv`c iegnISn siv`c dIAW swrIAW siQqIAW bwry jwxo[auhnW
iv`c ieh Swiml ho skdy hn:
• lwk — stIAirMg lwk hY Aqy iegnISn bMd hY
igAriSPt lIvr
igAriSPt lIvr quhwƒ g`fI dy trWsimSn ƒ kMtrol krn idMdw hY[ do pRkwr
dy trWsimSn huMdy hn: AwtomYitk Aqy stYNfrf[ ieh dovyN ieMjx Aqy phIey
ivckwr sMbMD ƒ kMtrol krdy hn[
ie`k AwtomYitk trWsimSn Awpxy Awp sB qoN kuSl igAr cuxdw hY[ stYNfrf
trWsimSn vwlIAW g`fIAW iv`c, frweIvr sB qoN vDIAw igAr cuxdw hY[
vDIAw igAr dI vrqoN ieMjx ƒ bMd hox qoN rokdI hY Aqy iesƒ bwlx dI b`cq
leI ijMnw sMBv ho sky kuSlqw nwl kMm krn dI AwigAw idMdI hY[
stYNfrf trWsimSn hmySw ie`k kl`c nwl vriqAw jWdw hY[igAriSPt ƒ
PrS qy jW stIAirMg kwlm qy lgwieAw jWdw hY[ stYNfrf trWsimSn iqMn,
cwr, pMj jW Cy spIf mwflW iv`c bxwey gey hn[ AwpxI g`fI dy igAriSPt
dI vrqoN krnw is`Kx vyly Awpxy g`fI dy mYnUAl ƒ dyKo[
18
AiDAwie 2 - qusIN Aqy quhwfI g`fI
R – irvrs g`fI ip`Cy krn vyly vrqo[ ies nwl g`fI ip`Cy krn vyly vrqo[ ies nwl irvrs lweItW
irvrs lweItW (sPYd) cwlU huMdIAW hn[ (sPYd) cwlU huMdIAW hn[
N – inaUtrl jykr cldy smyN g`fI ruk jWdI hY, qW ieMjx ies dI vrqoN g`fI dy rukx jW ieMjx cwlU krn vyly kro[
ƒ muV cwlU krn leI ies dI vrqoN kro[
1 – pihlw igAr ies dI vrqoN BwrI boJ iK`cx vyly jW bhuq ieh sB qoN Cotw igAr hY[ iesƒ rukI hoeI g`fI dI siQqI
aùcIAW phwVIAW qoN aùpr jW hyTW jwx vyly qoN 10 - 15 iklomItr/ GMtw dI spIf q`k vrqo[ BwrI boJ
kro[ iK`cx vyly jW bhuq auc
` IAW phwVIAW qoN aup
` r jW hyTW jwx
vyly iesdI vrqoN kro[
2 – dUjw igAr ies dI vrqoN BwrI boJ iK`cx vyly jW bhuq iesdI vrqoN 15 - 30 iklomItr/ GMtw dI spIf qy,
aùcIAW phwVIAW qoN aùpr jW hyTW jwx vyly phwVIAW iv`c Aqy brP qy g`fI clwaux vyly kro[
kro[
4 – cOQw igAr 4-spIf mwflW iv`c hweIvy spIf leI ies dI vrqoN kro[
5 – pMjvW igAr 5-spIf mwflW iv`c hweIvy spIf leI ies dI vrqoN kro[
6 – CyvW igAr 6-spIf mwflW iv`c hweIvy spIf leI ies dI vrqoN kro[
* ieh spIf idSw-inrdyS AMdwzn hn Aqy ieh quhwfI g`fI qy inrBr krngy[
pwrikMg bRyk
ieh bRyk g`fI ƒ pwrk krn Aqy ih`lx qoN rokdy hn[ quhwfI g`fI qy inrBr
kridAW, quhwfy kol pYr jW h`Q nwl c`lx vwly bRyk ho skdy hn[ XkInI
bxwE ik qusIN pwrikMg smyN pwrikMg bRyk dI vrqoN krdy ho Aqy g`fI clwaux qoN
pihlW iesƒ pUrI qrHW bMd krdy ho[
pwrikMg bRyk ƒ keI vwr AYmrjYNsI bRyk ikhw jWdw hY ikauNik jykr pYr dI
bRyk Pyl ho jWdI hY qW iesdI vrqoN g`fI ƒ hOlI krn leI kIqI jw skdI hY[
iehnW siQqIAW bwry hor jwxkwrI leI AiDAwie 8, AYmrjYNsI rxnIqIAW
dyKo[
19
Awpxy smwrt frweIivMg hunr ƒ ivksq krnw
krUz kMtrol
krUz kMtrol rWhI qusIN spIf ƒ pihlW hI sỲt kr skdy ho, jo ie`ko ijhI
rhygI[ ies dI vrqoN isrP AwdrS hweIvyA frweIivMg hwlwqW iv`c kro[ kdy
vI krUz kMtrol dI vrqoN ie`Qy nw kro:
• ig`lI, iqlkx jW brPIlI jgHW qy
• SihrI AwvwjweI iv`c
• jdoN qusIN Q`k gey ho
• ਘੁਮਾਅਦਾਰ sVkW qy
hwrn
quhwfw hwrn sVk vrqx vwly dUjy lokW ƒ cyqwvnI dyx dw ie`k mh`qvpUrn
qrIkw hY[ ies ƒ smJdwrI nwl vrqxw cwhIdw hY[
20
AiDAwie 2 - qusIN Aqy quhwfI g`fI
pYrW dy pYfl
AYkslytr
AYkslytr ieMjx ƒ jwx vwly ਈਂਧਣ dI mwqrw ƒ kMtrol krdw hY[ ieMjx ƒ
ijMnw izAwdw ਈਂਧਣ imlygw, g`fI EnHW hI qyzI nwl c`lygI[ quhwƒ pYfl 'qy shI
mwqrw iv`c dbwA pwaux dw AiBAws krn dI loV hY qW jo qusIN AwpxI g`fI
dI spIf 'qy kMtrol r`K sko[ AYkslytr ƒ hmySw Awpxy s`jy pYr nwl dbwE[
bRyk
bRyk pYfl AYkslytr dy K`by pwsy siQq huMdw hY Aqy g`fI ƒ hOlI krn Aqy rokx
leI vriqAw jWdw hY[ bRyk clwaux leI hmySw Awpxy s`jy pYr dI vrqoN kro[
quhwƒ bRyk qy shI dbwA pwaux leI is`Kx dI loV hY qW jo qusIN g`fI ƒ sucwrU
Aqy shI FMg nwl rok sko[
AwpxI g`fI dy bRyikMg isstm ƒ jwxo[ pwvr bRykW ƒ stYNfrf bRykW nwloN G`t
dbwA dI loV huMdI hY[
21
Awpxy smwrt frweIivMg hunr ƒ ivksq krnw
AYNtI-lwk bRyk
cyqwvnI!
izAwdwqr g`fIAW iv`c AYNtI-lwk bRyikMg isstm (eybIAYs) huMdw hY[ ies ƒ
frweIivMg krdy smyN hmySw cỲk krn leI fYS 'qy ie`k ieMfIkytr ਲਾਈਟ dyKo[ ieh ielYktroink isstm
jùqy pwE qW jo qusIN bRyk phIAW ƒ lwk hox qoN bcwauNdw hY[
Aqy AYkslytr dI cMgI qrHW
vrqoN kr sko[ aùcI A`fI jW AYNtI-lwk bRyikMg isstm vwlIAW g`fIAW iv`c inXimq bRyikMg isstm vI huMdy
plytPwrm dy qly vwly jùiqAW hn[ AYNtI-lwk bRyikMg isstm audoN hI ikirAwSIl huMdw hY jdoN qusIN bRyk pYfl
nwl g`fI clwaux qoN bco[
qy bhuq izAwdw dbwA pwauNdy ho — audwhrn leI, AYmrjYNsI dI siQqI iv`c
rukx leI[ AwpxI g`fI dy AYNtI-lwk bRyikMg isstm Aqy iesdI shI vrqoN
krn bwry hor jwxkwrI leI g`fI dw mYnUAl pVHo[eybIAYs bRyikMg bwry hor
jwxkwrI leI AiDAwie 8, AYmrjYNsI rxnIqIAW vI dyKo[
jykr quhwfI g`fI ƒ stwrt krn qoN bwAd eybIAYs ieMfIkytr lweIt cwlU
rihMdI hY, qW mqlb isstm Krwb ho skdw hY[ g`fI ƒ murMmq leI lY ky
jwE[
kl`c
stYNfrf trWsimSn vwlIAW g`fIAW iv`c kl`c pYfl ƒ dbwaux nwl ieMjx
trWsimSn qoN ifsknYkt ho jWdw hY qW jo qusIN igArW ƒ iSPt kr sko[
igAr bdlx vyly qusIN pYfl ƒ dbwaux leI Awpxy K`by pYr dI vrqoN krdy
ho[ jdoN g`fI c`l rhI hovy qW kl`c pYfl ƒ dbw ky nw r`Ko, ikauNik ies nwl
byloVI iGsweI ho skdI hY[
jdoN qusIN rukx qoN bwAd A`gy v`Dxw SurU krdy ho, qW g`fI dy rukx qoN bcx leI
kl`c ƒ hOlI Aqy sucwrU FMg nwl C`fo[ jdoN qusIN g`fI rokdy ho, qW pihlW bRyk
dI vrqoN kro Aqy iPr g`fI rukx qoN pihlW kl`c ƒ dbwE[
kMtrol pYnl
jdoN qusIN frweIvr dI sIt qy bYTdy ho, qW qusIN Awpxy swhmxy kMtrol pYnl
dyKogy[ ieh pqw lgwaux leI ik hryk AweItm kI krdI hY, cwrt ivclIAW
sMiKAwvW ƒ ic`qr iv`c id`qIAW sMiKAwvW nwl imlwE[ Xwd r`Ko ik hryk
vwhn iv`c kMtrol pYnl v`Kry huMdy hn[
22
AiDAwie 2 - qusIN Aqy quhwfI g`fI
kMtrol pYnl
nµbr ieMfIkytr/gyj PMkSn
1 spIfomItr g`fI dI spIf idKwauNdw hY[
2 EfomItr aus dUrI ƒ idKwauNdw hY jo g`fI ny inrmwx qoN bwAd qYA kIqI hY[
3 itRp EfomItr ieh dyKx leI ik qusIN ikMnI dUr s&r kIqw hY[ itRp EfomItr audoN sỲt kIqw
jw skdw hY jdoN qusIN koeI s&r SurU krdy ho[
4 iPaUl gyj iPaUl tYNk iv`c iPaUl dI mwqrw ƒ drswauNdw hY[
5 eyArbYg cyqwvnI lweIt ieh drswauNdI hY ik g`fI iv`c eyAr bYg l`gy hn[ jykr g`fI clwauNdy smyN ieh
Aw jWdw hY qW eyArbYg isstm iv`c nuks ho skdw hY[ iesdI iksy mkYink qoN
jWc krvwE[
6 trn isgnl ieMfIkytr ieh idKwauNdI hY ik trn isgnl cwlU hY[ hYzrf lweItW cwlU hox qy ieh dovyN
lweIt PlYS hud
M y hn[
7 qwpmwn gyj ieh ieMjx kUlYNt dw qwpmwn Aqy ieMjx izAwdw grm ho irhw hY idKwauNdI hY [
8 ieMjx qwpmwn cyqwvnI ieh idKwauNdI hY ik ieMjx izAwdw grm ho irhw hY[
lweIt
9 tYkomItr ieMjx dy c`krW ƒ pRqI imMt (AwrpIAYm) iv`c pRdriSq krdw hY
10 ielYktroink siQrqw ieh drswauNdI hY ik g`fI ielYktroink siQrqw kMtrol pRxwlI nwl lYs hY[
kMtrol cyqwvnI lweIt
11 G`t twier pRYSr cyqwvnI ie`k jW ie`k qoN v`D twierW iv`c hvw dw pRYSr G`t hox qy ieh icqvwnI idMdI
lwiet hY[
12 Altrnytr cyqwvnI lweIt ieh drswauNdI hY ik kI bYtrI cwrj ho rhI hY[
13 bRyk cyqwvnI lweIt ieh quhwƒ g`fI clwaux qoN pihlW pwrikMg bRyk C`fx dI Xwd idvwauNdI hY[
jykr pYrW vwly bRyk dI vrqoN krdy smyN lweIt AwauNdI hY qW iesdw mqlb hY
ik bRyk isstm TIk qrHW kMm nhIN kr irhw hY[ iksy mkYink qoN ies dI jWc
krvwE[
14 hweI bIm ieMfIkytr Awm qOr qy ie`k nIlI lwiet drswauNdI hY ik hweI bIm hỲflweItW cwlU hn[
15 qyl pRYSr cyqwvnI lweIt ieMjx iv`c qyl dy pYRSr ƒ drswauNdI hY[ ieh quhwƒ ieh nhIN d`sdI ik ieMjx
iv`c ikMnw qyl hY[
16 sItbYlt cyqwvnI lweIt quhwƒ AwpxI sItbYlt bMnHx dI Xwd idvwauNdI hY[
17 ieMjx cyqwvnI lweIt ieh sMkyq idMdI hY ik ieMjx iv`c ie`k sMBwvI nuks hY[ iksy mkYink qoN ies dI
jWc krvwE[
18 AYNtI-lwk bRyikMg isstm ieh drswauNdI hY ik g`fI AYNtI-lwk bRykW nwl lYs hY[ jykr g`fI stwrt krn
cyqwvnI lweIt qoN bwAd lweIt rihMdI hY qW AYNtI-lwk bRyikMg isstm iv`c KrwbI ho skdI hY[
iksy mkYink qoN ies dI jWc krvwE[
19 iKVkI dI cyqwvnI lweIt ieh iKVkI TIk qrHW bMd nw hox dw sMkyq idMdI hY[
23
Awpxy smwrt frweIivMg hunr ƒ ivksq krnw
pRI-itRp jWc
BwvyN qusIN kwhlI iv`c ho, iPr vI quhwƒ XkInI bxwaux leI hmySw AwpxI
g`fI dI jWc krnI cwhIdI hY ik g`fI clwaux leI sur`iKAq hY[ pRI-itRp jWc
iv`c izAwdw smW nhIN l`gdw Aqy jldI hI ie`k Awdq bx jWdI hY[ ieh g`fI
ƒ rwsqy iv`c Krwb hox qoN rokygI[
ipClIAW lwietW:
sw& Aqy kMm kr rhIAW lweItW Aqy
hn? trn isgnl:
sw& Aqy kMm
kr rhy hn?
ieMDn:
kw&I hY?
twier:
cMgI siQqI iv`c, bhuq
shI guf
` I nwl koeI k`t bRk
y : cMgI qrHW kMm kr zmIn:
jW auBwr nhIN hY? rhy hn? qrl Aqy qyl pYc qoN mukq hY?
Ü篺 å°ÃÄ êÌÆ-Çàzê Ü»Ú Õðç¶ Ô¯ å» ÇÂà À°çÅÔðä éÈ¿ ÇÂ¼Õ îÅð×çðôÕ òܯº òðå¯Í
24
AiDAwie 2 - qusIN Aqy quhwfI g`fI
25
Awpxy smwrt frweIivMg hunr ƒ ivksq krnw
qyzwbI mINh
sokw
kwrbn DUMAW
nweItRojn swh dIAW ibmwrIAW
slPr invws sQwnW ƒ nukswn
hweIfrokwrbn globl vwrimMg
jMglW ƒ nukswn
gRInhwaus gYsW
AYnvwiermYNt kYnyfw dy AWkiVAW Anuswr, hr do iv`coN ie`k kYnyfIAn kol ie`k kwr jW Cotw tr`k hY Aqy auh pRqI swl lgBg
19,800 iklomItr dw s&r qYA krdw hY[ kwrW Aqy tr`kW qoN inklx vwly inkws jlvwXU qbdIlI, SihrI DUMeyN Aqy qyzwbI
mINh dy pRmùK kwrnW iv`coN ie`k hn[ AOsqn, hryk g`fI pRqI swl cwr mIitRk tn qoN v`D hvw pRdUSk C`fdI hY[
26
AiDAwie 2 - qusIN Aqy quhwfI g`fI
ie`Qy kuJ cIzW hn jo qusIN vwqwvrx dI sur`iKAw iv`c mdd krn leI kr
skdy ho — ies nwl qusIN pYsy dI vI b`cq krogy:
AwvwjweI dy hor swDnW dI vrqoN kro
frweIivMg suJwA
• jdoN vI sMBv hovy pYdl jwE, sweIkl clwE jW jnqk AwvwjweI dy swDnW
dw iesqymwl kro[
cMgIAW sur`iKAq-frweIivMg
AwdqW quhwfI ieMDn dI Kpq ƒ • b`icAW ƒ g`fI iv`c skUl lYjwx dI jgHw, auhnW ƒ pYdl, sweIkl rwhIN jW
30 pRqISq q`k Gtw skdIAW skUl b`s iv`c ibTwE[
hn, quhwfI kwr dy Krwb hox ƒ
bcw skdIAW hn Aqy inkws ƒ ieMDn dI Kpq ƒ GtwE
Gtw skdIAW hn[
sur`iKAq FMg nwl g`fI clwauxw ieMDn dI Kpq ƒ GtwauNdw hY Aqy pYsy dI
ieMDn ƒ hor vDIAw qrIikAW
nwl bcwaux leI nYcurl bcq vI krdw hY:
irsorsz kYnyfw AwiPs AwP
• ie`k sihj Eprytr bxo - ‘KrgoS’ dy vWg c`lx jW rukx qoN bco, ie`k
AYnrjI AYPISYNsI dI vỲbsweIt
www.oee.nrcan.gc.ca qy
siQr spIf nwl g`fI clwE[
jwE jW 1-800-387-2000 • hOlI c`lo Aqy bcwE- drsweI geI spIf aùqy jW aus qoN hOlI c`lo[
'qy kwl kro[
• rUt dI Xojnw bxwE - ie`k s&r iv`c keI kMmW ƒ joVo Aqy rUt dI Xojnw
bxwE qW jo qusIN pihlW sB qoN dUr vwlI mMizl qy jw sko — ieh quhwfI
g`fI ƒ Awm sMcwln qwpmwn q`k hI grm krygw, jo iPaUl dI Kpq ƒ
Gtwaux iv`c mdd krdw hY[
• g`fI bMd kro — jykr 60 sikMtW qoN v`D rùk rhy ho qW g`fI ƒ bMd kro, ijvyN
ik jdoN sVk dy iknwry ruko[
• G`to-G`t mhInwvwr twier pRYSr dI jWc kro — G`t hvw vwly twier ieMDn
dI Kpq ƒ vDwauNdy hn[
• izAwdw Bwr qoN bco - kwr iv`coN koeI vI vwDU cIz htwE ijsdI quhwƒ loV
nhIN hY, ijvyN ik if`gI iv`c peIAW cIzW[
wpxIAW iKVkIAW ƒ ਹੇਠਾਂ kro — 50 iklomItr pRqI GMtw dI spIf qoN
• A
G`t eyAr kMfISinMg dI vrqoN krn qoN bco[ hweIvy 'qy eyAr kMfISinMg dI
jgHw AwpxI g`fI dy bwhrlI hvw dI vrqoN kro[
• C`q dy rYk Aqy C`q vwly bksy htwE[
inkws ƒ GtwE
ie`k ਈਂਧਣ bcwaux vwlI g`fI dI cox kro
• g`fI iv`coN inkws Gtwaux leI AwpxI g`fI ƒ TIk r`Ko[
• qyl ƒ inXimq qOr 'qy bdlo Aqy shI gRyf vwly qyl dI vrqoN kro[ qyl ivc
koeI vI lIk hox aùqy TIk kro[
• eyAr iPltr ƒ sw& r`Ko[
• XkInI bxwE ik quhwfy eyAr kMfISinMg isstm iv`c koeI lIk nhIN hY[
27
3 icMn,H isgnl Aqy sVk dy inSwn
AiDAwie 2, ‘qusIN Aqy quhwfw vwhn’ iv`c qusIN AwpxI g`fI iv`c k`uJ
ies AiDAwie iv`c kMtrolW bwry is`iKAw hY[ ieh AiDAwie ie`k sOKw sYkSn hY jo sB qoN Awm
icMnHW, isgnlW Aqy sVk dy inSwnW dIAW audwhrxW idMdw hY jo AwvwjweI
• icMnH ƒ ivvsiQq Aqy sucwrU FMg nwl clwauNdy hn[
– rYgl
U t
y rI icMnH
– skUl, Kyf dy mYdwn
Aqy krwsvwk dy icMnH
icMnH icMnHW ƒ iqMn qrIikAW nwl piVHAw jw skdw hY, auhnW dI Skl, rMg Aqy
– lyn vrqoN dy icMnH auhnW au~qy Cwpy gey sunyhy duAwrw[ icMnHW dw vrgIkrn krn dy iehnW iqMn
– trn kMtrol icMnH qrIikAW ƒ smJxw quhwƒ aunHW icMnHW dy ArQW dw pqw lgwaux iv`c mdd
krygw jo quhwfy leI nvyN hn[
– pwrikMg icMnH
– rwKvyN lyn dy icMnH
– cyqwvnI dy icMnH
– vsqU mwrkr
– auswrI dy icMnH
– jwxkwrI Aqy mMizl
dy icMnH ruko rsqw dyxw
– rylvy icMnH
• isgnl
– lyn kMtrol isgnl
– tRYiPk b`qIAW
• sVk dy inSwn
– pIlIAW lweInW skUl zon dy icMnH
lyn dI vrqoN bwry d`sdw hY pIly-hry hn
– ic`tIAW lweInW frweIivMg inXm idKwauNdw hY
– rwKvyN lyn dy inSwn
– hor inSwn
g`fI cwlkW dIAW syvwvW ie`k mnzUrSudw Aijhw krn qoN rokdw hY
bwry d`sdw hY kwrvweI idKwauNdw hY ijsdI iejwzq nhIN hY
rYgUlytrI icMnH
ieh icMnH quhwƒ frweIivMg kwƒnW Aqy inXmW bwry d`sdy hn[ bI.sI. motr vhIkl AYkt dy qihq ienHW icMnHW dI
AxdyKI krnw ie`k jurm hY[ ijhVy frweIvr iehnW icMnHW au~qy id`qIAW hdwieqW dI pwlxw nhIN krdy hn, aunHW ƒ
zurmwnw ho skdw hY[
pUrI qrHW ruk,o isrP hor g`fIAW Aqy pYdl c`lx v`D qoN v`D spIf sImw, jdoN sVk A`gy G`t spIf sImw
suri` KAq hox au~qy hI lµGo vwly lokW ƒ shI-rsqw KwlI, suk` I Aqy sw& nzr Aw leI drswauNdw hY[
idE rhI hovy
ਹਲਕਾ
v`fIAW Aw&qW dOrwn
ਟ�ੈਿਫਕ
ies sVk qoN dUr
rho — ies sVk dI s`jy r`Ko
vrqoN isr& AYmrjYNsI
g`fIAW duAwrw kIqI
jw skdI hY Awauxw mnHW hY A~gy nw lMGo
jykr inXmq tRiY Pk pws nw hox q`k do qrPw
nwloN hOlI g`fI clw s`jy r`K[
o tRiY Pk- pws
rhy ho qW s`jy lyn nw hox q`k s`jy
iv`c jwE r`K[ o
hOlI jwx vwly vwhn hOlI jwx vwly vwhn bwhr jwx leI g`fI hOlI jwx vwly vwhn jo hOlI jwx vwly vwhn
drsweI dUrI q`k drsweI dUrI q`k hOLI r`Ko pMj vwhnW nUM dyrI kr pu~lAwaUt vrqo
pu~lAwaUt vrqo pu~lAwaUt vrqo rhy hon, auh pu~lAwaUt
vrqo
30
AiDAwie 3 — icMn,H isgnl Aqy rof mwrikMg
isr& K`by trn kro isr& is`Dw jwE is`Dw lµGo jW trn kro
is`Dw lµGo jW s`jy trn kro dovNy idSwvW qoN g`fIAW ƒ ienHW dovW lynW iv`c g`fIAW ƒ
K`by pwsy trn krnw cwhIdw hY, K`by pwsy trn krnw cwhIdw hY
A`gy tRiY Pk dI iejwzq nhIN hY
31
Awpxy smwrt frweIivMg hunr ƒ ivksq krnw
isr& K`by ਮੋੜoੋ isr& is`Dy jwE - koeI trn isr& s`jy jW K`by ਮੋੜੋ
nhIN
pwrikMg icMnH
pwrikMg icMnH quhwƒ ieh d`sdy hn ik quhwƒ ik`Qy Aqy kdoN pwrk krn dI iejwzq hY[ jykr qusIN gYr-kwƒnI FMg nwl
pwrk krdy ho qW quhwƒ jurmwnw ho skdw hY jW quhwfI g`fI ƒ toA kIqw jw skdw hY (jW dovyN ho skdy hn)[
drswey gey smyN dOrwn smW- drswey gey smyN dOrwn pwrikMg
sIimq pwrikMg dI iejwzq nhIN hY
ieh pwrikMg isr& Apwhj
ivAkqIAW dIAW g`fIAW
leI Aqy iksy Apwhj
ivAkqI ƒ iljwx leI hY
32
AiDAwie 3 — icMn,H isgnl Aqy rof mwrikMg
cyqwvnI icMnH
izAwdwqr cyqwvnI dy icMnH pIly Aqy hIry dy Awkwr dy huMdy hn[ auh Awaux vwly sMBwvI ^qirAW bwry cyqwvnI idMdy hn[
A`gy ਘੁੰ ਮਾਅਦਾਰ rof hY A`gy ie`k hor rof hY A`gy moV hY, hOlI c`l[
o A`gy tRiY Pk ƒ
imlwieAw jw
irhw hY
rof iksy hor rof nwl s`jI lyn A`gy Kqm vMifAw hoieAw hweIvyA A`gy A`gy do-qrPw AwvwjweI hY A`gy rof qMg hY
iml rhI hY — A`gy hud
M I hY Kqm hudM w hY — s`jy c`lo
s`jy pwsy lyn joVI
geI hY
A`gy qMg FWcw hY — Awm qOr A`gy bMp jW k`cI sVk hY A`gy rof au~qy A`gy KVI phwVI hY -
au~qy ie`k pul iqlkx ho skdI hY hOlI c`lo
33
Awpxy smwrt frweIivMg hunr ƒ ivksq krnw
A`gy pYdl c`lx vwlw A`gy skUl ਕ੍੍ਰਰੌਸਵਾਕ hY — ieh A`gy skUl b`s dw stwp hY rof au~qy sweIkl svwr
ਕ੍੍ਰਰੌਸਵਾਕ hY icMnH Plors
o NY t pIly-hry rMg ho skdy hn
dw hY
A`gy A`g buJwaU tr`k dy dw^l A`gy tr`k k®io sMg hY hweIvy jW PRIvy AYgizt A`gy Put
` pwQ Kqm hud
M w hY
hox dw rsqw hY hY — drsweI geI spIf
muqwibk clo
A`gy surg
M hY
vsqU mwrkr
vsqU mwrkrW au~qy ivSyS iDAwn idE - ieh rokW au~qy l`gy huMdy hn[
A`gy rukwvt hY - s`jy jW K`by r`Ko A`gy rukwvt hY - s`jy r`Ko A`gy rukwvt hY - K`by r`Ko
34
AiDAwie 3 — icMn,H isgnl Aqy rof mwrikMg
auswrI dy icMnH
ieh icMnH auswrI Aqy r`K-rKwA dy kMm bwry cyqwvnI idMdy hn[ quhwƒ cyqwvnIAW v`l iDAwn dyxw cwhIdw hY Aqy iehnW
icMnHW dIAW hdwieqW dI pwlxw krnI cwhIdI hY[tRYiPk-kMtrol krn vwly ivAkqIAW dI pwlxw kro, drsweI geI
spIf Anuswr hI s&r kro, swry aupkrxW qoN cMgI qrHW ip`Cy rho Aqy isr& audoN hI lµGo jdoN sur`iKAq hovy[
A`gy c`kr lgwE A`gy swPt Solfr hY A`gy auswrI c`l rhI hY A`gy tRiY Pk -kMtrol
krn vwlw ivAkqI hY
A`gy blwsitMg
zon hY - icMnH au~qy
drswey inrdyS dI
A`gy bMdy kMm kr rhy A`gy srvy krn vwly auswrI zon dI spIf pwlxw kro
hn - drsweI geI bMdy hn - drsweI sImw Kqm hudM I hY kMm vwly zon iv`c qyz r&qwr
spIf sImw dI pwlxw geI spIf sImw dI leI jurmwnw noits ho skdw hY
kro pwlxw kro
35
Awpxy smwrt frweIivMg hunr ƒ ivksq krnw
rylvy icMnH
jnqk rylvy Aqy hweIvyA krwisMgW ƒ icMnH jW PùtpwQ mwrikMg nwl drswieAw igAw hY Aqy quhwfI sur`iKAw leI
mkYnIkl jW ielYktRIkl cyqwvnI aupkrx vI ho skdy hn[ ienHW dw iDAwn r`Ko Aqy Xwd r`Ko ik quhwƒ hmySw ryl-
g`fIAW ƒ rsqw dyxw hY[
isgnl
lweIt vwly isgnl tRYiPk ƒ kMtrol krn dw ie`k qrIkw hn[
ies lyn iv`c g`fI nw clwE ies lyn qoN bwhr jwE Aqy hry qIr vwlI ies lyn iv`c g`fI clwE
lyn iv`c jwE[ jykr swrIAW lynW au~qy lyn
kMtrol isgnl pIly cmk rhy hn, qW g`fI
hOlI kro Aqy swvDwnI nwl A`gy jwE[
36
AiDAwie 3 — icMn,H isgnl Aqy rof mwrikMg
tRYiPk lweItW
tRYiPk lweItW dI vrqoN tRYiPk ƒ kMtrol krn leI kIqI jWdI hY[ Awm qOr au~qy lwl lweIt dw ArQ hY “roko”, pIlI
lweIt dw ArQ hY “swvDwn” Aqy hrI lweIt dw ArQ hY “jwE”[ iehnW isgnlW dy QoVHy v`Kry ArQ ho skdy hn
jykr auh jg-bùJ rhIAW hn jW jy auh c`krW dI bjwey qIrW dy rUp iv`c hn[
sQweI lwl lweIt hox au~qy sQweI hrw — lµG jwE jykr sQweI pIlw — g`fI hOlI kro j`gdI bu~JdI lwl lweIt
ruko - cMgI qrHW rukx qoN bwAd, sVk sw& hY Aqy cOrwhy qoN pihlW ruko [ ieh — pihlW ruk,o iPr audNo
qusIN ie`k pwsy vwlI sVk au~qy drSwauNdw hY ik lwl lweIt hox hI lµGo jdoN suri` KAq hovy
s`jy jW K`by trn kr skdy ho jdoN vwlI hY
q`k koeI icMnH trn krn qoN mnHw
nhIN krdw[
j`gdI bu~JdI hrI lweIt— j`gdI bu~JdI pIlI lweIt - hrw qIr — qIr dI idSw iv`c hrw qIr – muVn dI iejwzq
pYdl c`lx vwilAW leI kMtrol hOlI kro Aqy swvDwnI nwl muVo nhIN hY; isr& is`Dy jwE
lweIt — qW hI lµGo jykr sVk A`gy lµGo
swP hovy
sQweI hrI lweIt nwl j`gdw sQweI lwl lweIt nwl j`gdw pIlw qIr — K`by muVn dw tRWizt pirEirtI isgnl —
bu~Jdw hrw qIr — qIr dI bu~Jdw hrw qIr — K`by muV isgnl bdlx vwlw hY, g`fI sQweI ic`tI Awieqwkwr lweIt
idSw iv`c muV skdy ho jW A`gy skdy ho; tRiY Pk hox au~qy lwl hOlI kro Aqy cOrwhy qoN pihlW — ieh isgnl hox au~qy isr&
lµG skdy ho lweIt au~qy rukxw cwhIdw hY ruko jdoN q`k qusIN smyN isr b`sW hI jw skdIAW hn
suri` KAq FMg nwl nhIN ruk
skdy
37
Awpxy smwrt frweIivMg hunr ƒ ivksq krnw
pIlIAW lweInW
pIlIAW lweInW Awhmxy-swhmxy jwx vwly tRYiPk ƒ vMfdIAW hn[ jykr quhwfy K`by pwsy ie`k pIlI lweIn hY, qW aus
pIlI lweIn dy dUjy pwsy swhmxy qoN quhwfy v`l tRYiPk Awvygw[
tut
` I hoeI lweIn — suri` KAq hox au~qy pwr tut
` I lweIn Aqy Tos lweIn — qusIN audNo hI fbl Tos lweIn — pwr krn
krn dI iejwzq hY pwr kr skdy ho jdoN suri` KAq hovy Aqy tut
` I dI iejwzq nhIN hY
lweIn quhwfy pwsy hovy
38
AiDAwie 3 — icMn,H isgnl Aqy rof mwrikMg
ic`tIAW lweInW
ic`tIAW lweInW dI vrqoN ie`ko idSw iv`c jwx vwly tRYiPk dIAW lynW ƒ v`K krn leI kIqI jWdI hY[ ic`tIAW lweInW
krwsvwk, rukx vwlIAW siQqIAW Aqy hweIvy dy nwl vwly Kyqr ƒ vI mwrk krdIAW hn[
pYdl c`lx vwilAW leI krwsvwk - pYdl c`lx vwilAW leI krwsvwk - PùtpwQ iv`c roSnI vwlIAW
krwsvwk iv`c pYdl c`lx vwilAW leI ruko krwsvwk iv`c pYdl c`lx vwilAW leI ruko lweItW nwl pYdl-AYktIvyitf
krwsvwk — krwsvwk iv`c
pYdl c`lx vwilAW leI ruko
39
Awpxy smwrt frweIivMg hunr ƒ ivksq krnw
rwKvyN lyn — Kws icMnH d`sdy hn ik sweIkl lyn — isr& sweIkl svwrW
ikhVIAW g`fIAW ƒ jwx dI iejwzq hY leI — sweIkl svwrW ƒ ausy idSw iv`c
s&r krnw cwihdw hY ijvyN ik auhnW dy
nwl tRiY Pk c`l rhI hY — lyn ƒ sweIkl
dy rUp Aqy keI vwr cmkdwr lwien nwl
mwrk kIqw jWdw hY
hor inSwn
ies lyn iv`c g`fIAW ƒ K`by pwsy ies lyn iv`c g`fIAW ƒ is`Dw jW pyNt kIqw AwieslYNf - g`fI s`jy pwsy
muVnw cwhIdw hY K`by pwsy muVnw cwhIdw hY r`Ko Aqy ies dy au~pr g`fI nw clwE
40
4 sVk dy inXm
AiDAwie 3 ‘icMnH, isgnl Aqy sVk dy inSwn’, quhwƒ sB qoN Awm icMnHW,
ies AiDAwie iv`c isgnlW Aqy sVk dy inSwnW bwry jwxkwrI idMdw hY jo qusIN g`fI clwauNdy smyN
dyKogy[ ieh AiDAwie quhwƒ cOrwihAW qy sur`iKAq FMg nwl g`fI clwaux, lynW
• cOrwhy ƒ smJxw dI shI vrqoN krn Aqy kwƒnI FMg nwl g`fI pwrk krn bwry jwxkwrI idMdw
hY[
– isgnl
– cOrwhy dIAW iksmW
– cOrwihAW au~qy rukxw cOrwhy ƒ smJxw
– cOrwihAW au~qy
cOrwhy auh sQwn huMdy hn ij`Qy bhuq swry sVk dy vrqoNkwr rsqy ƒ pwr krdy
rweIt-AwP-vyA y
hn[ cOrwihAW iv`c Aksr bhuq swrI gqIivDI huMdI hY, ies leI sucyq rihxw
• lynW dI shI vrqoN mh`qvpUrn hY[ Xwd r`Ko ik sVk dy hor vrqoNkwr jldbwzI iv`c ho skdy hn
krnw Aqy ho skdw hY ik auh ausy QW iv`c g`fI lY jwxw cwhux ijs iv`c qusIN jwx dI
– quhwƒ ikhVI lyn koiSS rhy hovo[
dI vrqoN krnI cwhIdI
hY? isgnl
– lyn trYikMg isgnl mh`qvpUrn hn - auh dUjy tRYiPk ƒ d`sdy hn ik qusIN kI krnw cwhuMdy
– trinMg lyn ho[ isgnl kro jdoN qusIN:
– rwKvIAW lynW • K`by jW s`jy muV rhy hovo
– ie`k lyn iv`c iK`cxw
• lyn bdl rhy hovo
– pwisMg
– mrijMg • g`fI pwrk rhy hovo
– hweIvy jW PRIvyA au~qy • sVk dy iknwry v`l jW ies qoN dUr jw rhy hovo[
Awaux dw rsqw Aqy
inkws cOrwhy dIAW iksmW
– kul-fI-sYk
kMtrolf cOrwhy
– moVnw
ie`k kMtrolf cOrwhw auh huMdw hY ijs iv`c icMnH jW tRYiPk lweItW huMdIAW hn, jo
• pwrikMg suJwA Aqy
quhwƒ d`sdIAW hn ik kI krnw hY[ iehnW cOrwihAW au~qy sur`iKAq FMg nwl
inXm
g`fI clwaux leI, quhwƒ ieh jwxn dI loV huMdI hY ik isgnlW Aqy icMnHW dw
kI ArQ hY Aqy rweIt-Aw&-vyA dy kI inXm hn[ pr qusIN hmySw swvDwn
rho[ ho skdw hY ik dUjy frweIvr icMnHW Aqy isgnlW v`l iDAwn nw dy rhy
hox[
bykwbU cOrwhy
frweIivMg suJwA bykwbU cOrwihAW au~qy koeI icMnH jW tRYiPk lweItW nhIN huMdIAW hn[ auh Awm
qOr nwl aunHW KyqrW iv`c pwey jWdy hn ij`Qy izAwdw tRYiPk nhIN huMdI[ pr auh
iksy mwrk nw kIqy hoey tI-cOrwhy ^qrnwk sQwn ho skdy hn ikauNik frweIvr Swied krws tRYiPk jW pYdl
ƒ iksy hor bykwbU cOrwhy vWg
hI vrqo
c`lx vwilAW dI aumId nw kr rhy hox[
ijvyN-ijvyN qusIN cOrwhy au~qy phuMcdy ho, hOlI hovo Aqy sVk dy dUjy aupXogkrqwvW
ƒ dyKo[ cOrwhy ƒ K`by qoN s`jy iDAwn nwl dyKo[ jykr quhwfy qoN pihlW cOrwhy
au~qy koeI hor g`fI Aw jwvy qW hOlI kro Aqy rsqw idE[ jykr do g`fIAW ie`ko
smyN AwauNdIAW hn, qW K`by pwsy vwlI g`fI ƒ s`jy pwsy vwlI g`fI ƒ rsqw dyxw
cwhIdw hY[
41
Awpxy smwrt frweIivMg hunr ƒ ivksq krnw
swvDwn rho jdoN qusIN K`by muVnw cwhuMdy ho, ij`Qy hor tRYiPk ault idSw qoN Aw
rhI hY[ cOrwhy dy AMdr jW nyVy hox vwly tRYiPk ƒ rsqw idE[ jykr qusIN is`Dy
frweIivMg suJwA lµGx dw ierwdw r`Kdy ho Aqy ie`k g`fI pihlW hI cOrwhy iv`c K`by pwsy muV rhI
hY, qW quhwƒ rsqw dyxw cwhIdw hY[
jykr koeI tRYiPk kMtrol
ivAkqI tRYiPk ƒ inrdyiSq kr
irhw hY, qW quhwƒ aus ivAkqI cOrwihAW au~qy rukxw
dy inrdySW dI pwlxw krnI
cwhIdI hY[
jdoN quhwƒ iksy cOrwhy au~qy rukxw pYNdw hY qW ies bwry inXm hn ik qusIN
AwpxI g`fI dI siQqI ik`Qy r`Kdy ho[
jykr koeI stwp lweIn hY, qW lweIn qoN jykr ਕ੍ਰਸੌ ਵਾਕ hY pr koeI stwp lweIn
TIk pihlW ruk[o nhIN hY, qW kRwsvwk qoN TIk pihlW
ruko[
jykr koeI ibnw inSwn qoN ਕ੍ਰੌਸਵਾਕ hY, qW ij`Qy koeI stwp lweIn nhIN hY, koeI ਕ੍ਰੌਸਵਾਕ
aùQy ruko ij`Qy quhwƒ l`gy ik ie`Qy kRwsvwk hY[ nhIN hY Aqy koeI sweIfvwk nhIN hY, cOrwhy
iv`c dwKl hox qoN pihlW hI ruko[
42
AiDAwie 4 - sVk dy inXm
43
Awpxy smwrt frweIivMg hunr ƒ ivksq krnw
• PrYS hrI lweIt - PrYS hrI lweIt auh hY jo huxy hrI hoeI hY[ jdoN q`k
qusIN ies ƒ XkInI bxwaux leI cOrwhy ƒ cMgI qrHW dyK nhIN lYNdy audoN q`k
g`fI nw clwE[
• sQweI hrI lweIt au~qy K`by pwsy muVnw - jdoN qusIN K`by muVnw cwhuMdy ho, qW
quhwƒ Awaux vwly tRYiPk ƒ rsqw dyxw cwhIdw hY Aqy muVn qoN pihlW ie`k
sur`iKAq KwlI QW dI aufIk krnI cwhIdI hY[
sQweI pIlI lweIt - pIly dw mqlb hY ik isgnl lwl hox vwlw hY[ quhwƒ
cOrwhy iv`c dwKl hox qoN pihlW sur`iKAq FMg nwl rukxw cwhIdw hY[
keI vwr frweIvr Gbrw jWdy hn jykr auh K`by pwsy muVn dI aufIk iv`c iksy
cOrwhy iv`c huMdy hn Aqy lweIt pIlI ho jWdI hY[ ies siQqI iv`c Xwd r`Ko
ik quhwƒ kwƒnI qOr nwl K`by pwsy muVn dI iejwzq hY[ pr dUjIAW g`fIAW
nMU iDAwn nwl dyKo, Kws qOr au~qy Aw rhy hor frweIvr ik auh lwl lweIt ƒ
pwr krn dI koiSS qW nhIN rhy[
PlYiSMg hrI lweIt — PlYiSMg hrI lweIt hox au~qy pYdl c`lx vwilAW ƒ
dyKo, jo pYdl c`lx vwly tRYiPk lweIt ƒ pIly Aqy iPr lwl iv`c bdlx leI
AYktIvyt kr skdy hn[ BwvyN pYdl c`lx vwly tRYiPk lweIt ƒ AYktIvyt nhIN
kIqw igAw hY, pr sweIf stRIt au~qy tRYiPk ƒ ie`k stwp sweIn dw swhmxw
krnw pY irhw hY Aqy auh cOrwhy iv`c Awaux dw ieMqzwr kr rhy ho ਸਕਦੇ hn[
ies siQqI iv`c cOrwhy iv`c jwx qoN pihlW sur`iKAq hovo[
44
AiDAwie 4 - sVk dy inXm
ie`k vwr hrw qIr pIlw ho jwx qoN bwAd, quhwƒ rukxw pYxw hY Aqy muVn qoN
pihlW dobwrw hrw qIr hox dI aufIk krnI cwhIdI hY[
rYgUlr tRYiPk lweItW ‘qy K`bw isgnl — hor cOrwihAW iv`c K`by-muVn leI
lyn hn jo tRYiPk lweItW dy v`Kry ih`isAW duAwrw kMtrol nhIN huMdIAW hn[ ie`Qy
AYfvWs hrw qIr rYgUlr tRYiPk lweItW dy hyTW siQq huMdw hY[
PlYiSMg hrw qIr quhwƒ K`by muVn dI iejwzq dy irhw hY[ ikauNik bwkI tRYiPk
lwl lweIt kwrn rukI hoeI hY[
ie`k vwr jdoN hrw qIr bMd ho jWdw hY, Aqy isr& rYgUlr hrI trYiPk lweIt
cwlU huMdI hY, qusIN hwly vI K`by muV skdy ho[ pr quhwƒ pYdl c`lx vwilAW Aqy
Awaux vwly tRYiPk ƒ pihlW lMGx dw rwsqw dyxw cwhIdw hY[
keI vwr ieh AYfvWs hry qIr isrP izAwdw trYiPk vyly kMm krdy hn[
PlYiSMg lwl lweItW - ie`k PlYiSMg lwl lweIt dw mqlb hY ik quhwƒ pUrI
qrHW rukxw cwhIdw hY[ quhwfy rukx qoN bwAd, qusIN cOrwhy iv`c jw skdy ho jdoN
cOrwhw sw& Aqy sur`iKAq hovy[
45
Awpxy smwrt frweIivMg hunr ƒ ivksq krnw
cwr-pwsI stwp - jdoN swry iknwirAW ‘qy rukx dy icMnH huMdy hn:
frweIivMg suJwA • cOrwhy au~qy phuMcx Aqy pUrI qrHW rukx vwlI pihlI g`fI ƒ pihlW jwxw
jykr quhwƒ S`k hY ik iks kol
cwhIdw hY[
pihlW lµGx dw h`k hY jW Pyr • jykr do vwhn ie`ko smyN AwauNdy hn, qW s`jy pwsy vwly ƒ pihlW jwxw
AYksIfYNt hox dw ^qrw hY, qW cwhIdw hY[
hmySw swhmxy vwly ƒ pihlW
lµGx dw mOkw dvo [ • jykr do vwhn ie`k dUjy dy Awhmo-swhmxy hn Aqy ie`k hI smyN cOrwhy
au~qy phuMc gey hn qW K`by moVx vwly ƒ is`Dy lµGx vwly vwhn ƒ pihl
dyxI cwhIdI hY[
trYiPk c`kr
AwvwjweI dy c`kr izAwdwqr irhwieSI Kyqr iv`c pwey jWdy hn[
jdoN qusIN trYiPk c`kr dI vrqoN kr rhy ho:
• c`kr dy nyVy hOlI kro[
• swry trYiPk kMtrol sMkyqW dI pwlxw kro, ijvyN ik ‘‘XIlf’’ jW ‘‘stwp’’
icMnH[ jykr koeI trYiPk kMtrol icMnH nhIN hY, qW iesƒ ie`k bykwbU cOrwhy
vjoN mMno[
• trYiPk srkl iv`c iksy vI trYiPk ƒ rsqw dyx[ jykr koeI hor vwhn
trYiPk srkl iv`c ausy smyN AwauNdw hY ijvyN hI qusIN jwxy ho, qW Awpxy s`jy
pwsy vwly vwhn nUM pihlW jwx idau[
• trYiPk c`kr dy duAwly s`jy pwsy jwE (jo ik, GVI dI ault idSw iv`c)[
46
AiDAwie 4 - sVk dy inXm
gol c`kr
frweIivMg suJwA
gol c`kr Awm qOr au~qy tRYiPk c`krW nwloN v`fy huMdy hn[
PlYiSMg lweItW Aqy swiernW ƒ
pRdriSq krn vwly AYmrjYNsI kuJ gol c`krW iv`c ie`k qoN v`D lynW huMdIAW hn[ lyn dI vrqoN krn bwry
g`fIAW kol hmySw rweIt-Aw& icMnH Aqy inSwn gol c`kr qoN pihlW pRdriSq kIqy jw skdy hn ik jdoN qusIN
-vyA hud M w hY[ jy koeI AYmrjYNsI gol c`kr iv`c huMdy ho qW qusIN hryk lyn iv`c ik`Qy jw skdy ho[ gol c`kr iv`c
g`fI nyVy Aw rhI hY, qW tRiY Pk dwKl hox qoN pihlW XkInI bxwE ik qusIN jwxdy ho ik qusIN ik`Qy jwxw cwhuMdy
c`kr jW gol c`kr ƒ jwm krn
ho — Aqy au~Qy jwx leI shI lyn iv`c ho[
qoN bco[ c`kr iv`c dwKl hox qoN
pihlW AYmrjYNsI g`fI leI ruk,o gol c`kr iv`c v`fIAW g`fIAW ƒ lµGx iv`c mdd krn leI gol c`kr dy
jW tRiY Pk c`kr jW gol c`kr qoN
bwhr inklo Aqy iPr AYmrjYNsI
ivckwrly kyNdr dy duAwly Aksr ie`k tr`k eyprn huMdw hY[
g`fI ƒ A`gy lµGx dyx leI ruk[ o
jdoN qusIN gol c`kr dI vrqoN krdy ho:
• gol c`kr iv`c dwKl hox qoN pihlW jwxo ik qusIN ik`Qy jwxw cwhuMdy ho Aqy
shI lyn iv`c dwKl hovo[ lyn dI vrqoN dy icMnH jW sVk dy inSwn quhwƒ
idKwauNdy hn ik quhwƒ ikhVI lyn vrqx dI loV hY[
• jykr qusIN K`by pwsy muVnw cwhuMdy ho, qW XkInI bxwE ik qusIN K`by lyn iv`c
ho[ jykr qusIN s`jy muVnw cwhuMdy ho, qW s`jI lyn dI vrqoN kro[ jykr qusIN
is`Dw jwxw cwhuMdy ho, qW qusIN K`by jW s`jy lyn dI vrqoN kr skdy ho[
• gol c`kr dy nyVy phuMcky hOlI ho jwE[
Ydl c`lx vwilAW ƒ rsqw idE jo gol c`kr qoN pihlW siQq ਕ੍ਰਸ
• p ੌ ਵਾਕ ƒ
pwr kr rhy hn jW pwr krn vwly hn[
• gol c`kr iv`c pihlW qoN hI iksy vI tRYiPk ƒ rsqw idE[
• GVI dy ault idSw iv`c gol c`kr dy duAwly jwE[ gol c`kr iv`c lyn nw
bdlo[
• v`fIAW g`fIAW ijvyN ik tr`kW Aqy b`sW dy nwl gol c`krW iv`c nw c`lo[ aunHW
ƒ gol c`kr iv`coN lµGx leI AwpxI lyn qoN v`D QW dI loV ho skdI hY[
• jykr qusIN K`by lyn iv`c gol c`kr iv`c dwKl hoey ho, qW aus lyn iv`c rho[
qusIN aus lyn qoN is`Dy jW K`by muV skdy ho[
• gol c`kr qoN bwhr inklx qoN pihlW “s`jy” muVx dw isgnl idE[
jdoN qusIN gol c`kr qoN bwhr inkldy ho, qW pYdl c`lx vwilAW ƒ rsqw dyx
leI iqAwr rho jo Swied krwsvwk iv`c hox ij`QoN qusIN bwhr inkl rhy ho[
47
Awpxy smwrt frweIivMg hunr ƒ ivksq krnw
auprokq audwhrn iv`c, lwl kwr gol c`kr iv`c g`fIAW ƒ rsqw dyx qoN bwAd
s`jy lyn iv`c d`Kx qoN gol c`kr iv`c dwKl hoeI hY[ frweIvr jW qW pUrbI
inkws qy s`jy muV skdw hY jW is`Dw jwxw jwrI r`K skdw hY Aqy au~qrI inkws
lY skdw hY[
nIlI kwr K`by lyn iv`c d`Kx qoN dwKl hoeI Aqy gol c`kr iv`c K`by lyn iv`c
iml geI hY[ ikauNik nIlI kwr K`by lyn qoN dwKl huMdI hY, frweIvr pihly
inkws (pUrb) au~qy qurMq s`jy nhIN muV skdw, pr au~qr jW p`Cm qoN bwhr
ieh icMnH gol c`kr iv`c v`fIAW inkl skdw hY[
g`fIAW ijvyN ik tr`kW Aqy b`sW
qoN dUr rihx dI cyqwvnI idMdw tr`k au~qr idSw v`loN K`by lyn iv`c gool-c`kr iv`c dwKl hoieAw hY Aqy
hY[ frwievr d`KxI idSw v`loN bwhr in`kl jweygw[ iDAwn dvo ik ijAwdw lMbweI
hox krky tr`k dw A`Dw ih`sw s`jy lyn Aqy QoVHw K`by[ pr gool-c`kr qoN bwhr
in`klx q`k tr`k s`jy lyn iv`c Aw jwvygw[
hrI kwr dy frweIvr ƒ aus trYktr-tRylr ƒ rsqw dyxw cwhIdw hY jo pihlW
hI gol c`kr iv`c hY[
48
AiDAwie 4 - sVk dy inXm
lyn trYikMg
muVn qoN pihlW, quhwƒ AwpxI g`fI ƒ shI lyn iv`c ilAwaux dI loV hY[ iPr
jdoN qusIN Awpxw moV pUrw krdy ho qW quhwƒ shI lyn iv`c jwx dI loV huMdI hY[
ies ƒ keI vwr lyn trYikMg ikhw jWdw hY[
s`jy moV
jdoN qusIN s`jy muVdy ho qW ieh lyn trYikMg dw ie`k audwhrn in`cy id`qI Poto iv`c
hY[
49
Awpxy smwrt frweIivMg hunr ƒ ivksq krnw
K`by moV
K`by muVn leI, ieh pqw lgwauxw keI vwr AOKw huMdw hY ik ikhVI lyn iv`c
jwxw hY[ ieh audwhrn quhwƒ v`K-v`K iksmW dIAW sVkW leI shI lyn
trYikMg idKwauNdy hn[
do-qr&w sVk qoN K`by pwsy muV ky do-qr&w ie`k qr&w sVk qoN K`by pwsy ƒ do-qr&w
sVk au~qy jwE: AwpxI g`fI ƒ sYNtr lyn sVk au~qy muVn leI K`by lyn qoN sYNtr lyn
iv`c lY jwE Aqy krws sVk dI sYNtr lyn iv`c muVo[
iv`c g`fI clwE[
do-qr&w sVk qoN K`by pwsy ƒ ie`k-qr&w ie`k qr&w sVk qoN K`by pwsy ƒ ie`k qr&w
sVk au~qy muVn leI sYNtr lyn qoN K`by lyn sVk au~qy muVn leI K`bI lyn qoN K`by lyn
50 iv`c muVo[ iv`c muVo[
AiDAwie 4 - sVk dy inXm
trinMg lyn
kuJ sVkW au~qy muVn leI ivSyS lyn huMdy hn[ jdoN qusIN iksy cOrwhy au~qy phuMcdy
ho qW hmySw ieh XkInI bxwaux leI icMnH Aqy PùtpwQ dy icMnHW dI jWc kro ik
qusIN muVn leI jW is`Dy lµGx leI shI lyn iv`c ho[
51
Awpxy smwrt frweIivMg hunr ƒ ivksq krnw
XU-trn
jykr quhwƒ l`gdw hY ik qusIN glq idSw iv`c jw rhy ho, qW qusIN XU-trn lYx
leI Xqn kr skdy ho[ XU-trn Aksr joKm Bry huMdy hn[ auh gYr-kwƒnI
hn:
• jykr auh hor tRYiPk iv`c ivGn pwauNdy hn
• ie`k krv au~qy
• phwVI dI cotI au~qy jW nyVy, ij`Qy quhwƒ 150 mItr dy AMdr hor tRYiPk dyK
nw sky
• ij`Qy ie`k icMnH XU-trn dI mnwhI krdw hY
• ie`k cOrwhy au~qy ij`Qy tRYiPk lweIt hY
• ie`k vpwrk Kyqr iv`c, ie`k cOrwhy ƒ C`f ky ij`Qy koeI tRYiPk lweIt nhIN hY
• ij`Qy imaUNsIpl kwƒn XU-trn lYx dI mnwhI krdw hY[
jdoN qusIN ieh PYslw kr rhy ho ik XU-trn lYxw hY jW nhIN, kuJ ivklpW bwry
soco, ijvyN ik blwk dy Awly-duAwly g`fI clwauxw jW iksy pwsy vwlI sVk qy
g`fI clwauxw ij`Qy qusIN vDyry sur`iKAq FMg nwl moV skdy ho[
rwKvIAW lynW
bI.sI. dy kuJ ih`isAW iv`c, kuJ tRYiPk lynW kuJ iksm dIAW g`fIAW leI
rwKvIAW hn[ hweI AwkUpYNsI vhIkl (AỲcEvI) lynW Aqy b`s lynW jo G`t
g`fIAW iv`c izAwdw lokW ƒ lYjwx iv`c mdd krdIAW hn[ sweIkl lynW
sweIkl svwrW leI rwKvIAW hn[
52
AiDAwie 4 - sVk dy inXm
jykr quhwfy g`fI iv`c AY~cEvI lyn iv`c Xwqrw krn leI kw&I lok hn jW
jykr quhwƒ muVn leI ie`k AY~cEvI lyn ƒ pwr krn dI loV hY qW iDAwn
nwl lyn iv`c dwKl hovo[ iehnW lynW iv`c tRYiPk keI vwr Awm tRYiPk nwloN
qyzI nwl sPær krdw hY[ XkInI bxwE ik quhwfy leI sur`iKAq FMg nwl
dwKl hox leI kwPæI QW hY[ k®wisMg puAwieMt ƒ drswaux leI ij`Qy tùtIAW
lweInW hn au~Qy dwKl hovo Aqy bwhr jwE[
nIlI kwr dy frweIvr ny cyqwvnI icMnH dyiKAw hY jo drswauNdw hY ik sVk qy ie`k rwKvIN lyn hY ijs au~qy frweIvr muVnw cwhuMdw hY[
frweIvr ƒ rwKvIN lyn dy nwl vwlI lyn iv`c muVnw cwhIdw hY, jdoN q`k auh rwKvIN lyn iv`c g`fI clwaux dy h`kdwr nhIN hn qW auh
ies iv`c g`fI nhIN clw skdy hn[
rwKvIN lyn vwlI sVk dy s`jy pwsy muVn leI lyn ƒ rwKvIN lyn iv`c audoN bdlo ij`Qy iejwzq hovy Aqy jdoN sur`iKAq hovy[
b`s lyn
qusIN ie`k b`s lyn ƒ ie`k icMnH duAwrw pCwxogy ijs iv`c fwiemMf icMnH Aqy b`s
dI ie`k qsvIr hY[ isr& b`sW Aqy keI vwr sweIkl svwrW ƒ ies icMnH nwl
icMinHq lynW iv`c sPær krn dI iejwzq hY[
vYnpUl (Cy jW v`D svwrIAW vwlIAW g`fIAW) vI b`s lyn iv`c s&r kr skdy
vYnpUl
hn jykr b`s lyn dy icMnH dy hyTW “vYnpUl primtf” idKwieAw igAw hY[
primtf
sweIkl lyn
frweIivMg suJwA sweIkl lyn sweIkl svwrW leI rwKvIAW hn[ keI vwr quhwƒ s`jy muVn
leI jW sVk dy iknwry jwx leI sweIkl lyn pwr krn dI loV pvygI[ jdoN
jdoN vI quhwƒ sweIkl lyn pwr qusIN Aijhw krdy ho qW izAwdw iDAwn r`Ko[ sweIkl lyn leI inXm hn:
krnI pvy qW swry sweIkl
svwrW ƒ cMgI qrHW nwl isgnl • sweIkl lyn iv`c g`fI nw clwE, nw ruko, nw pwrk kro[
dyxw XkInI bxwE[
• qusIN isr& sweIkl lyn ƒ qW hI pwr kr skdy ho jykr ic`tI lweIn tùtI
hovy jW frweIvvyA iv`c jW bwhr jwx leI hovy[
53
Awpxy smwrt frweIivMg hunr ƒ ivksq krnw
pwisMg
pwisMg leI iksy hor lyn iv`c jwx dI loV huMdI hY — keI vwr Awaux vwlI
frweIivMg suJwA tRYiPk dI ie`k lyn dI Aqy iPr vwps AwpxI Asl lyn iv`c jwx leI[ Xwd
r`Ko, jykr qusIN iksy hor g`fI dI lyn iv`c jWdy ho, qW aus g`fI dw rweIt-
g`fI qyz nw kro jdoN koeI quhwƒ Aw&-vyA huMdw hY[ ies nwl koeI &rk nhIN pYNdw ik ieh kwr, motrsweIkl
pws krn dI koiSS kr irhw jW sweIkl hY[ hor tRYiPk ƒ quhwfy leI idSw bdlx jW hOlI krn dI loV
hY - ieh gYr-kwƒnI hY[ hOlI nhIN hoxI cwhIdI[
krky Aqy jgHw bxw ky dUjy
frweIvr ƒ AwpxI lyn iv`c jykr qusIN pws krn dI Xojnw bxw rhy ho, qW XkInI bxwE ik qusIN iesƒ
vwps Awaux iv`c mdd kro[
sur`iKAq Aqy kwƒnI qOr nwl krdy ho:
• s
`jy pwsy qoN isr& aus sVk au~qy pws kro ijs iv`c do jW v`D lynW hn jW
jykr koeI frweIvr K`by pwsy muV irhw hY[ pws krn leI sVk dI ਸਾਈਡ
vwlI jgHw dI vrqoN nw kro[
• K`by pwsy qoN audoN hI pws kro jdoN Aijhw krnw sur`iKAq hovy Aqy lyn dy
inSwn iejwzq dy rhy hox[
• lµGdy smyN g`fI spIf-sImw dy AMdr r`Ko[
• XkInI bxwE ik quhwƒ pqw hY ik PùtpwQ dy inSwn quhwƒ lµGx idMdy hn
jW nhIN[ hor jwxkwrI leI AiDAwie 3, icMnH, isgnl Aqy sVk dy inSwn
dyKo[
pwisMg lyn
kuJ hweIvy au~qy Kws pwisMg vwlIAW lynW huMdIAW hn[ ieh lynW hOlI g`fIAW
ƒ s`jy lyn iv`c jwx idMdIAW hn qW jo qyz g`fIAW K`by lyn iv`c sur`iKAq FMg
nwl pws kr skx[
kIp rweIt
AYksypt
tU pws
ie`k icMnH quhwƒ d`sygw ik AglI
pwisMg lyn ikMnI dUr hY[ jdoN q`k pwisMg lyn
qusIN pws nhIN huMdy audoN q`k g`fI pwisMg lyn
2 ik.mI.
2 ik.mI.
A`gy hY
A`gy hY
s`jy r`Ko[
54
AiDAwie 4 - sVk dy inXm
mrijMg
ieh icMnH quhwƒ d`sdw hY ik s`jI lyn jldI hI Kqm ho jwvygI[
jykr qusIN A`gy Kqm hox vwlI lyn iv`c g`fI clw rhy ho qW quhwƒ lyn bdlx
dI loV hY[ AwpxI spIf ƒ shI kro, spIf sImw dy AMdr r`Ko Aqy dUjI lyn
iv`c ie`k sur`iKAq QW imlx dI aufIk kro[
jykr qusIN A`gy Kqm hox vwlI lyn dy kol g`fI clw rhy ho qW AwpxI spIf ƒ
ivvsiQq krky jW lyn ƒ bdl ky mrj hox vwly tRYiPk dI mdd kro[
AYNtryNs
cyqwvnI!
AYNtryNs iv`c ie`k AYNtryNs rYNp, ie`k AYksIlyrySn lyn Aqy ie`k mrj Kyqr
AYksIlyrySn lyn jW mrijMg Swiml huMdw hY[ kuJ PRIvyA AYNtryNs iv`c rYNp mItr huMdy hn — ie`k tRYiPk
Kyqr iv`c rukx qoN bco[ quhwƒ lweIt jo AYNtryNs dy nwl-nwl A`gy vDx vwlIAW g`fIAW dI igxqI ƒ sImq
ip`Cy qoN ਜੋਖਮ
਼ ho skdw hY[ krky PRIvyA iv`c dwKl hox vwly tRYiPk ƒ kMtrol krdI hY[
• jdoN qusIN AYNtryNs dy rYNp au~qy huMdy ho qW ie`k sur`iKAq gYp leI PRIvyA tRYiPk
ƒ cMgI qrW dyKo[
• AYksIlyrySn lyn ƒ bwkI sVk qoN ie`k Tos sPYd lweIn duAwrw vMifAw
igAw hY[ PRIvyA qy tRYiPk dI spIf nwl AwpxI spIf dw myl krn leI
ies lyn dI vrqoN kro[
• mrijMg Kyqr ƒ PRIvyA qoN ie`k tùtI hoeI sPYd lweIn duAwrw vMifAw igAw
hY[ PRIvyA tRYiPk iv`c mrj hox leI ie`k sur`iKAq gYp l`Bx leI ies
Kyqr dI vrqoN kro[ iDAwn r`Ko ik kuJ PRIvyA au~qy sweIkl clwaux dI
iejwzq huMdI hY, ies leI swvDwn rho ik sweIkl svwr dy swhmxy nw
k`to[
55
Awpxy smwrt frweIivMg hunr ƒ ivksq krnw
hovo
mrj
rys ਿਦਓu
hweIvyA dw AYNtryNs quhwƒ hweIvyA qy pihlW qoN mOjUd g`fIAW nwl quhwfI spIf nwl myl krn leI QoVI dUrI idMdw hY[ PRIvyA tRYiPk
dI ingrwnI kro, XkInI bxwE ik quhwfy kol AijhI jgHw hY ijs iv`c jwxw sur`iKAq hY, quhwfy ierwdy ƒ isgnl idE Aqy iPr
tRYiPk iv`c cly jwE[
inkws
inkws lyn quhwƒ PRIvyA qoN bwhr jwx Aqy quhwfI spIf Gtwaux dI AwigAw
idMdI hY[
izAwdwqr PRIvyA inkwsW ƒ nµbr id`qy gey hn[ Awpxw s&r SurU krn qoN
pihlW, ieh dyKx leI ie`k nkSy dI jWc kro ik quhwƒ ikhVw inkws lYxw
pvygw[ ies qrHW qusIN inkws leI shI smyN iv`c shI lyn iv`c jw skdy ho[
bwhr
in`k
lo
ਹੌਲੀ kro
hweIvyA qoN inkws leI Awpxy ierwdw bnwE, jdoN q`k qusIN bwhr inklx vwlI lyn iv`c dwKl nhIN ho jWdy audoN q`k AwpxI spIf ƒ
bxweI r`Ko[ iPr g`fI ƒ Arwm nwl hOlI kro jdoN qusIN G`t spIf sImw vwlIAW sVkW iv`c dwKl hox dI iqAwrI krdy ho[
56
AiDAwie 4 - sVk dy inXm
kul-fI-sYk
kul-fI-sYk ie`k sVk hY jo ie`k isry au~qy bMd huMdI hY[ izAwdwqr kul-fI-
sYk ifzweIn kIqy gey hn qW jo qusIN irvrs krn qoN ibnW AwpxI kwr ƒ moV
sko[ hOlI kro Aqy s`jy pwsy r`Ko[ ijAwdwqr kul-fI-sYk irhwieSI KyqrW iv`c
hn, ies leI b`icAW dy Kyfx, frweIvvyA qoN bwhr Awaux vwlIAW g`fIAW
Aqy hor ^qirAW leI swvDwnI nwl nzr r`Ko[
ie`k kul-fI-sYk
moVnw
kdy-kdy qusIN cOrwihAW qy moVW dI ie`k sIrIz krky jW kul-fI-sYk iv`c moV
ky GuMm skdy ho[ qusIN XU-trn jW do-puAwieMt trn jW iqMn-puAwieMt trn vI
kr skdy ho[
ie`k do-puAwieMt trn sVk dy iknwry ruk ky, ie`k fRweIvvyA iv`c vwps Aw ky
Aqy iPr ault idSw iv`c A`gy vDx leI sVk iv`c trn kr ky kIqw jWdw hY[
ie`k blwk dy m`D iv`c K`by pwsy ie`k iq`Kw moV bxw ky Aqy krb qoN TIk pihlW
rùk ky ie`k iqMn-puAwieMt trn ilAw jWdw hY[ iqMn-puAwieMt trn ƒ pUrw
krn leI Awpxy s`jy pwsy v`l irvrs kro Aqy iPr ault idSw iv`c sVk qy
jwx leI g`fI clwE[
do Aqy iqMn-puAwieMt trn leI quhwƒ ieh XkInI bxwaux dI loV hY ik ieh
sp`St Aqy sur`iKAq hY Aqy nyVy koeI hor tRYiPk nhIN hY[
57
Awpxy smwrt frweIivMg hunr ƒ ivksq krnw
58
5 dyK-
o soc-
o kro
ipCly cwr AiDAwvW iv`c qusIN frweIivMg dIAW mUl g`lW is`K ky Awpxy
ies AiDAwie iv`c smwrt frweIivMg hunr ƒ ivkisq krnw SurU kIqw hY:
• socx vwlw frweIvr hoxw
• dyKo
– inrIKx • ie`k sur`iKAq g`fI ƒ kwiem r`Kxw
– ^qry dI Dwrnw • icMnHW, isgnlW Aqy sVk dy inSwnW ƒ smJxw
• soco
• sVk dy inXmW ƒ jwxnw[
– joKm dw mulWkx
– ie`k h`l cuxo ieh AiDAwie iehnW swrIAW DwrnwvW ƒ iek`Ty ilAweygw Aqy vrxn
• kro krygw ik auhnW ƒ dyKo-soco-kro dy ih`sy vjoN ikvyN vrqxw hY — ie`k
frweIivMg rxnIqI jo quhwƒ ie`k sur`iKAq Aqy smr`Q frweIvr bxn iv`c
– spIf kMtrol
mdd krdI hY[
– stIAirMg
– jgHW dw mwrijn dyKo — KqirAW leI Awpxy nyVy-qyVy dyKo[ hor sVk aupXogkrqwvW Aqy auhnW
KyqrW v`l iDAwn idE ij`Qy ^qry ho skdy hn[
– sMcwr
• dyK-
o soc-kroo dI vrqoN soco - qusIN PYslw kro ik ikhVy Kqry sB qoN Kqrnwk hn[ sMBv h`lW bwry
krnw jldI soco[ sB qoN sur`iKAq h`l au~qy PYslw kro[
kro - Awpxy Awp ƒ Aqy dUijAW ƒ sur`iKAq r`Kx leI AiBAws kro[
dyKo-soco-kro
jdoN vI qusIN g`fI clwauNdy ho, jwxkwrI iek`TI krn leI quhwfIAW A`KW quhwfy
Awly-duAwly dy Kyqr ƒ cMgI qrHW dyK rhIAW hoxIAW cwhIdIAW hn[ cMgy
inrIKx dw mqlb ieh jwxnw hY ik ikvyN Aqy ik`Qy dyKxw hY[ Aglw kdm hY
^qry dI Dwrnw — ieh jwxnw ik kI dyKxw hY[
inrIKx
cMgy inrIKx iv`c A`gy, ip`Cy Aqy kol dyKxw Swiml huMdw hY[
59
Awpxy smwrt frweIivMg hunr ƒ ivksq krnw
A`gy dI ingrwnI
cyqwvnI!
Koj drswauNdI hY ik nvyN frweIvr AwpxI g`fI dy iblkul swhmxy sVk ƒ
quhwƒ AwpxI dyKx dI Xogqw qoN dyKdy hoey ieMnw smW ibqwauNdy hn ik auh Aksr A`gy vwly Kqry ƒ nhI dyK
EvrfRweIv nhIN krnw cwhIdw[ pwauNdy[ G`to-G`t 12 sikMt A`gy dyK ky XkInI bxwE ik qusIN jwxdy ho ik kI
quhwƒ hmySw aus dUrI dy AMdr Aw irhw hY[ iesdw mqlb hY ik Sihr dy AMdr frweIivMg iv`c ie`k qoN do
rukx dy Xog hoxw cwhIdw hY jo
qusIN dyK skdy ho[
blwk A`gy Aqy hweIvyA au~qy A`Dw iklomItr A`gy dyKo[ ieh quhwƒ hYrwn hox
dI bjwey sMBwvI Kqry leI iqAwrI krn leI smW dyvygw[
ijvyN qusIN A`gy dyKdy ho, K`by Aqy s`jy pwsy vI dyKo qW jo qusIN dyK sko ik sVk
dy iknwirAW au~qy kI ho irhw hY[ jykr qusIN sVk dy iknwry KVHIAW kwrW dyKdy
ho, qW swvDwn rho[ ho skdw hY ik koeI b`cw auhnW dy ivckwroN bwhr inkl
irhw hovy jW koeI drvwzw KùlHx vwlw hovy[
frweIivMg suJwA
A`gy dyK ky, qusIN Acwnk rukx
qoN bc skdy ho, jo quhwfI ieMDn
dI Kpq ƒ vI vDwauNdw hY[
ivckwrlw idRS
60
AiDAwie 5 — dyK-
o soc-
o kro
ip`Cy dI ingrwnI
quhwfy swief Aqy ip`Cy dyKx vwly SISy quhwƒ d`sdy hn ik quhwfy ip`Cy kI ho
irhw hY[ sB qoN vDIAw sMBv idRS pRwpq krn leI auhnW ƒ ivvsiQq kro[
hr pMj qoN A`T sikMtW iv`c hryk SISy iv`c dyKo Aqy jo qusIN SISy iv`c dyKdy ho
aus v`l iDAwn idE[
ip`Cy dyKx vwly SISy — quhwfy hOlI hox jW rukx qoN pihlW ip`Cy dyKx vwly SISy
iv`c dyKo[ kI quhwfy ip`Cy kwrW ƒ rokx leI vwDU jgHw hovygI? jykr nhIN, qW
quhwƒ koeI AYkSn lYx dI loV pY skdI hY[
swief iv`c dyKx vwly SISy - jdoN vI qusIN AwpxI sVk dI siQqI jW idSw
bdlx bwry soc rhy ho qW swief iv`c dyKx vwly SISy dI vrqoN kro[ jdoN qusIN
sVk dy s`jy pwsy qoN dUr jw rhy ho, qW quhwƒ ieh XkInI bxwaux leI Awpxy
K`by SISy dI jWc krn dI loV huMdI hY ik ip`Cy qoN koeI kwr qW nhIN Aw rhI[
jykr qusIN s`jy pwsy lyn bdl rhy ho, qW ieh XkInI bxwaux leI Awpxy s`jy
SISy iv`c dyKo ik jwx leI kw&I QW hY[
blwieMf spOt — BwvyN quhwfy SISy TIk qrHW ivvsiQq kIqy gey hox, iPr vI
kwPI v`fy Kyqr hn jo qusIN Awpxy SIiSAW iv`c nhIN dyK skdy[ iehnW ƒ
blwieMf spOts ikhw jWdw hY[ sB qoN Kqrnwk blwieMf spOt swiefW iv`c huMdy
hn[ quhwfy g`fI dy Agly, ipCly Aqy dovyN pwsy nzr qoN Ehly vI blwieMf spOt
hn[
ਬਲਾਈ ਂਡ spot
hryk g`fI dy A`gy Aqy ipCly
pwsy Coty blwieMf spOt huMdy hn,
nwl hI dono sweIfW au~qy do v`fy
blwieMf spOt huMdy hn[ auhnW ਬਲਾਈ ਂਡ ਬਲਾਈ ਂਡ
dw Awkwr quhwfI g`fI dy Awkwr spot spot
au~qy inrBr krdw hY[ AwpxI
g`fI iv`c bYTky auhnW KyqrW
ƒ l`Bx dI koiSS kro jo qusIN
Awpxy ਸ਼ੀਸ਼ਿਆਂ dI vrqoN krdy hoey
vI nhIN dyK skdy[ ਬਲਾਈਂਡ spot
ਬਲਾਈਂਡ spOt iftYktr, kYmry — kuJ g`fIAW blwieMf spOt iftYktr jW bYk-
A`p kYmirAW nwl lYs huMdIAW hn[ ieh blwieMf spOt iv`c jW g`fI dy ip`Cy
KqirAW dw pqw lgwaux iv`c quhwfI mdd kr skdy hn, pr ieh ip`Cy dyKx
leI quhwfy isr ƒ moVn dI zrUrq ƒ Kqm nhIN krdy hn[
swief sVk dI jWc - jdoN vI qusIN AwpxI idSw jW sVk dI siQqI ƒ bdlx
dI Xojnw bxwauNdy ho, qW ieh XkInI bxwaux leI sVk dI swief dI jWc kro
ik aus pwsy dw blwieMf spOt sw& hY[
jdoN qusIN s`jy muVn jw rhy ho, ieh XkInI bxwaux leI qurMq s`jy pwsy jWc kro
ik koeI vI aus QW iv`c nhIN hY Aqy AwpxI g`fI qoN bwhr inklx leI drvwzw
KolHx qoN pihlW SISy dI jWc Aqy AwpxI swief dI jWc krnw nw Bùlo[ quhwfy
v`l koeI sweIkl svwr jW koeI hor g`fI Aw rhI ho skdI hY[
61
Awpxy smwrt frweIivMg hunr ƒ ivksq krnw
frweIivMg suJwA bYkA`p lYxw — g`fI bYk krn qoN pihlW XkInI bxwE ik qusIN 360-ifgrI
nzr mwrdy ho[ AwpxI grdn ƒ Gumw ky Aqy SISy dI vrqoN krdy hoey g`fI dy
jykr idRS sImq hY qW Awpxy
Awly-duAwly dyKo Aqy iPr bYk krdy smyN ipClI iKVkI qoN bwhr dyKx leI
hwrn rwhIN qurMq cyqwvnI idE
Awpxy srIr ƒ moVo[ Kws qOr nwl swvDwn rho jdoN qusIN frweIv-vyA qoN ip`Cy
ht rhy ho[ b`icAW, pwlqU jwnvrW, pYdl c`lx vwilAW, sweIkl svwrW Aqy
vHIlcyArW qy bYTy lokW ƒ iDAwn nwl dyKo[ jy qusIN kuJ smyN leI rukdy ho, qW
ieh dyKo ik quhwfw rsqw sw& hY, AwpxI g`fI dy ipCly pwsy cY~k kro[
62
AiDAwie 5 — dyK-
o soc-
o kro
rukxw Aqy dubwrw SurU krnw — ijvyN qusIN rukx leI hOlI ho jWdy ho, Awpxy
ipClw tRYiPk dyKx leI AwpxI g`fI dy SISy dyKo[ iPr XkInI bxwE ik quhwfy
kol cOrwhy dw sw& idRsæ hY[ jykr quhwfw idRsæ blOk kIqw igAw hY qW hOlI-hOlI
cOrwhy v`l ਜਾਓ qW jo qusIN A`gy jwx qoN pihlW sw&-swPæ dyK sko[
moVnw - ieh XkInI bxwaux leI grdn Gumw ky jWc kro ik koeI sweIkl
svwr jW koeI hor sVk aupXogkrqw quhwfy kol nhIN AwieAw hY[ ijvyN hI
qusIN A`gy vDxw SurU krdy ho iPr cOrwhy ƒ cỲk kro[ ieh p`kw kro ik jdoN qusIN
moVxw SurU krdy ho qW quhwfIAW A`KW aus idsæw v`l dyK rhIAW hn ijs v`l
qusIN jwxw cwhuMdy ho[
Kqry dI Dwrnw
sur`iKAq FMg nwl g`fI clwaux dw mqlb hY KqirAW qoN bcxw[ Kqry dw
mqlb frweIivMg vwqwvrn iv`c koeI vI cIz jo quhwƒ jW sVk dy dUjy
aupXogkrqwvW ƒ nukswn phuMcw skdI hY[ Kqry dI Dwrnw iehnW KqirAW dI
pCwx krn dw hunr hY[ sVk ƒ sur`iKAq FMg nwl sWJw krn leI, Awpxy
Awp ƒ sVk dy dUjy aupXogkrqwvW Aqy swrIAW Kqry vwlIAW vsqUAW jW
sVk dIAW prqW ƒ l`Bx Xog bnwau[ jdoN qusIN g`fI clwauNdy ho, soco ik ^qry
ik`Qy ho skdy hn[
63
Awpxy smwrt frweIivMg hunr ƒ ivksq krnw
frweIivMg vwqwvrn iv`c quhwfy Awly duAwly dI hr cIz Swiml huMdI hY, ijs iv`c sVk dy dUjy aupXogkrqw, sVk dy
hwlwq, mOsm Aqy sVk dy iknwry c`ldIAW swrIAW gqIivDIAW Swiml huMdIAW hn jo quhwƒ pRBwivq kr skdIAW hn[
spys tkrwA
ie`k spys tkrwA audoN vwprdw hY jdoN do sVk aupXogkrqw ie`ko smyN ie`ko QW
iv`c jwx dI koiSS krdy hn[ sur`iKAq FMg nwl g`fI clwaux leI, quhwƒ
AwpxI g`fI dy Awly-duAwly spys dy Kyqr— (ijs ƒ spys mwrijn kihMdy hn)
— r`Kx dI loV hY[ jykr quhwƒ Acwnk rukx dI loV hY, qW quhwfy ip`Cy bhuqw
nyVlw frweIvr spys tkrwA dw kwrn bx skdw hY[ kuJ hor spys tkrwA
hn:
• quhwfy rsqy iv`c Aw rhI g`fI
• quhwfI g`fI dy swhmxy sVk au~qy pYdl c`lx vwlw
• frweIv-vyA qoN bwhr inklx vwlI g`fI[
64
AiDAwie 5 — dyK-
o soc-
o kro
ivzn blwk
quhwfw ivzn blwk hoxw ie`k v`fw ^qrw hY[ ivzn blwk dIAW kùJ ਉਦਾਹਰਨਾਂ
hn:
• ie`k b`s jo sVk pwr krn vwly lokW nUM quhwfI nzr iv`c Awaux qoN rokdI hY
• ie`k krv jW phwVI jo quhwƒ ieh dyKx nhIN idMdI ik A`gy kI hY
• AglI lyn iv`c ie`k v`fw tr`k
• DuMd, mINh jW br&[
bhuq swvDwn rho jdoN qusIN pUry fRweIivMg idRS ƒ nhIN dyK skdy ho[
65
Awpxy smwrt frweIivMg hunr ƒ ivksq krnw
dyKo-soco-kro
jdoN vI qusIN g`fI clwEgy, quhwƒ ^qry nzr Awauxgy[ frweIivMg dy cMgy PYsly
lYx leI, ies do-pVwvI pRikirAw dI pwlxw kro:
1. ਜੋਖਮ
਼ dw mulWkx kro[
hux Kqrw v`D igAw hY[ ieh aus frweIvr leI pws krn dw cMgw smW nhIN
hY ikauNik krv dy Awly-duAwly hr qrHW dy ^qry ho skdy hn[
ieh mulWkx krn leI ik ieh siQqI ikMnI Kqrnwk hY, Awpxy Awp qoN pùCo
ik kI kuJ ho skdw hY[ audoN kI jy aus frweIvr ƒ krv dy Awly-duAwly
Acwnk koeI rukwvt imldI hY? ausƒ hOlI krn jW Acwnk rukxw pY skdw hY
jW quhwfI lyn iv`c vwps Awauxw pY skdw hY[ iesdw mqlb hY ik jy loV hovy
qW quhwƒ hOlI jW rukx leI iqAwr rihx dI loV hY[
66
AiDAwie 5 — dyK-
o soc-
o kro
jdoN qusIN Awpxy Awp ƒ ie`k qoN v`D KqirAW vwlI siQqI iv`c pwauNdy ho, qW
qusIN kI krdy ho? quhwƒ ieh pqw lgwaux dI loV hY ik ikhVw Kqrw sB qoN
Kqrnwk hY[
iehnW swry h`lW iv`c spIf kMtrol, styAirMg, spys mwrijn Aqy sMcwr Swiml
hn[
ijvyN ik qusIN sMBv h`lW bwry socdy ho, hr ie`k h`l dy sMBwvI nqIijAW dI
Biv`KbwxI krn dI koiSS kro[ quhwfI socx dI pRikirAw ikho ijhI l`g
skdI hY iesdw ie`k sMskrx ie`Qy hY:
spIf kMtrol
• kI mYN jldI hOlI kr skdw/ skdI hW, jW kI sVk bhuq iqlkx vwlI hY?
kI mYN iKsk jwvWgw?
• kI myrI g`fI ieMnI jldI ruk
` skdI hY? kI myry bRk
y Aqy twier tRf
y kw&I cMgy
hn?
67
Awpxy smwrt frweIivMg hunr ƒ ivksq krnw
styAirMg
• jykr mYN g`fI sVk dy s`jy iknwry au~qy clwauNdw hW, qW kI mYN kwr au~qy
kMtrol r`K skdw hW?
spys mwrijn
• kI myry kol sur`iKAq FMg nwl rukx leI vwDU QW hY? kI A`gy QW hY? ip`Cy
QW hY? kI ip`Cy koeI kwr hY jo myry nwl tkrw skdI hY jykr mYN Acwnk ruk
jwvWgw?
• kI myry kol iknwry au~qy c`lx leI kw&I QW hY?
sMcwr
• jykr mYN hwrn vjwauNdw hW, qW kI ieh frweIvr ƒ sucyq krn iv`c mdd
ਇਸ ਬਾਰੇ ਸੋਚੋ krygw?
qusIN ie`k AYlImYNtrI skUl pws kr Awm qOr ‘qy, quhwfy duAwrw cuixAw igAw h`l ies g`l qy inrBr krdw hY ik
rhy ho[ lgBg A`Dw blwk A`gy ie`k
Putbwl dI gyNd sVk qy Gum M dI hY[ jgHw ik`Qy hY[ kI swhmxy kw&I QW hY? ie`k pwsy v`l? vwDU QW quhwƒ siQqI qoN
joKm dw mulWkx kro - v`fw joKm sur`iKAq FMg nwl bwhr inklx dI iejwzq dyvygI[
kI hY? sB qoN vDIAw h`l cuxo -
qusIN kI krog?y kuJ PYsly sikMtW iv`c krny pYNdy hn[ iesdw mqlb hY ik quhwƒ joKm dw
mulWkx krn Aqy sB qoN vDIAw h`l cuxn leI bhuq swry AiBAwsW dI loV
hY[ AYmrjYNsI siQqIAW iv`c qusIN kI krogy ies bwry A`gy soc ky AiBAws
kro[
dyKo-soco-kro
ie`k vwr jdoN qusIN ਜੋਖਮ
਼ dw mulWkx kr ilAw hY Aqy ie`k h`l cux ilAw hY,
qW quhwƒ AiBAws krn leI Awpxy frweIivMg hunr dI vrqoN krn dI loV
hY[ dyKo-soco-kro dy “kro” pVwA iv`c Swiml hY:
• spIf kMtrol
• styAirMg
• spys mwrijn
• sMcwr
quhwfy swry fRweIivMg AiBAws iehnW cwr hunrW ƒ joVngy, BwvyN qusIN is`DI
g`fI clw rhy ho, iksy cOrwhy au~qy moV rhy ho jW ^qry qoN bcx leI ie`kdm
idSw bdl rhy ho[
spIf kMtrol
qusIN frweIvr dI sIt ‘qy ho
qusIN 80 iklomItr pRqI GMtw dI r&qwr nwl pyNfU sVk au~qy g`fI
clw rhy ho[ ie`k pIlw icMnH cyqwvnI idMdw hY ik A`gy ie`k iq`KI krv
hY[ qusIN AYkslytr qoN Awpxw pYr htwauNdy ho Aqy krv qoN pihlW
30 iklomItr pRqI GMtw dI rPqwr ƒ hwsl krn leI bRyk lgwauNdy ho[
krv dy m`D ibMdU au~qy, qusIN QoVw ijhw qyz krdy ho Aqy ie`k is`Dy ih`sy
au~qy ie`k vwr hor qyz krdy ho[ iPr qusIN A`gy icMnH vyKdy ho jo sVk dy
inrmwx dy icMnH vWg idKweI idMdw hY[ qusIN hOlI krn leI AYkslytr
qoN Awpxw pYr htwauNdy ho[
68
AiDAwie 5 — dyK-
o soc-
o kro
qusIN spIf kMtrol dy XMqrW AYkslytr Aqy bRyk dI vrqoN kr rhy ho[ jykr
durGtnw q`Q qusIN stYNfrf tRWsimSn nwl g`fI clwauNdy ho qW qusIN AwpxI spIf ƒ kMtrol
krn iv`c mdd krn leI gyArW dI vrqoN vI krogy[ vDIAw spIf kMtrol dw
bI.sI. iv`c 2014 iv`c: mqlb hY frweIivMg dIAW siQqIAW dy AwDwr ‘qy ਢੁਕ ੱ ਵੀਂ Aqy shI spIf bxweI
• swrIAW irport kIqIAW r`Kxw[
Kqrnwk t`krW iv`coN lgBg
27 pRqISq iv`c spIf ie`k
kwrn sI[ ਢੁੱਕਵੀਂ spIf
• 4,942 lok zKmI hoey Aqy
167 dI mOq rPqwr nwl hox
izAwdw spIf joKm BrI hY, pr hOlI spIf vI hmySw sB qoN sur`iKAq spIf
vwlIAW t`krW iv`c hoeI[ nhIN huMdI hY[ jykr qusIN Awly-duAwly dy tRYiPk nwloN bhuq hOlI g`fI clwauNdy
ho qW hor frweIvr prySwn ho skdy hn Aqy quhwfy qoN A`gy lMGx dw Xqn kr
sroq: puils tRYiPk AYkisfYNt
skdy hn[
isstm
ie`k shI spIf leI tIcw r`Ko jo auhnW hwlqW leI ਢੁਕ
ੱ ਵੀਂ hovy ijs iv`c qusIN
g`fI clw rhy ho[ spIf sImw isrP AwdrS siQqIAW leI izAwdw qoN izAwdw
spIf huMdI hY[ hOlI spIf cuxo jykr hwlwq AnukUl nhIN hn — audwhrn leI
jykr sVkW iqlkx vwlIAW hn jW A`gy dw idRS swP nhIN hY[
jdoN q`k koeI icMnH quhwƒ kùJ hor nhIN d`sdw, spIf dI sImwvW hn:
• SihrW Aqy ksibAW dy AMdr 50 iklomItr pRqI GMtw
• SihrW Aqy ksibAW qoN bwhr 80 iklomItr pRqI GMtw
• imauNsIpltIz dy AMdr ie`k lyn jW sVk iv`c v`D qoN v`D spIf sImw
frweIivMg suJwA 20 iklomItr pRqI GMtw hY jdoN q`k ik hor spIf sImw drsweI nw hovy[
69
Awpxy smwrt frweIivMg hunr ƒ ivksq krnw
iqlkx jW ryqlI sVk dI sqHw, Krwb twier Aqy G`t jW izAwdw hvw vwly
twier jo sVk ƒ cMgI qrHW nhIN PVdy hn, tRk
Y Sn ƒ Gtw dyxgy[ jykr qusIN
sVk dI mwVI sqHw au~qy ho qW hOlI kro[
ienriSAw - ieh ih`lx vwlIAW vsqUAW dI pRivrqI hY - ies siQqI iv`c
qusIN Aqy quhwfI g`fI ie`k is`DI lweIn iv`c A`gy vDxw jwrI r`Kdy ho[ jdoN qusIN
bRk
y lgwauNdy ho, qW ienriSAw quhwfI g`fI ƒ cldI r`Kx dI koiSS krdI hY[
jdoN qusIN ie`k krv dy duAwly jWdy ho, qW ienriSAw quhwƒ ie`k is`DI lweIn
iv`c jwrI r`Kx dI koiSS krdI hY[ ijMnI qyzI nwl qusIN jw rhy ho, aunWH hI
izAwdw ienriSAw dI qwkq hud M I hY[
ਗੁਰੂਤਾ ਆਕਰਸ਼ਣ - ieh auh SkqI hY jo hr cIz ƒ DrqI v`l iK`cdI hY[ iehI
kwrn hY ik quhwfI g`fI phwVI au~qy cVHn leI hOlI ho jWdI hY Aqy hyTW Awaux
dI spIf qyz ho jWdI hY[ jdoN qusIN hyTW v`l jw rhy hovo qW ieh Xwd r`Kxw
mh`qvpUrn hY ikauNik quhwfI g`fI ƒ rukx leI lµbI dUrI dI loV hovg y I[
ਗੁਰੂਤਾ ਆਕਰਸ਼ਣ dw kyNdr - ieh auh ibMdU hY ijs dy duAwly iksy vsqU dw swrw
M w hY[ iksy vI vsqU leI ਗੁਰੂਤਾ ਆਕਰਸ਼ਣ dw kyNdr bdl skdw
Bwr sMqiu lq hud
hY[ audwhrn leI ie`k r`sI au~qy c`lx vwlw bMdw srIr dy ਗੁਰੂਤਾ ਆਕਰਸ਼ਣ dy
kyNdr ƒ G`t krn Aqy sMql
u n ƒ Awswn bxwaux leI ie`k lMby fMfy dI vrqoN
krdw hY[
izAwdwqr g`fIAW ie`ko isDWq au~qy bxweIAW geIAW hn - zmIn v`l kw&I
nIvIAW qWik auh phwVIAW, krv Aqy au~cI-nIvIN sVkI sqHW au~qy cMgI qrHW
sMqlu n bxweI r`Kx[ pr kuJ g`fIAW - audwhrn leI, kuJ sports XUitiltI
g`fIAW, ipkA`p tr`k Aqy kYNpr vYnW - iv`c ਗੁਰੂਤਾ ਆਕਰਸ਼ਣ dw kyNdr auc ` w hud
M w
hY[ jdoN vI iksy g`fI dI aucweI jW ies dw Bwr v`Ddw hY qW ਗੁਰੂਤਾ ਆਕਰਸ਼ਣ
kyNdr vI v`Ddw hY[ ਗੁਰੂਤਾ ਆਕਰਸ਼ਣ dy auc ` kyNdr vwlI g`fI au~cI-nIvIN sVk
dIAW sqHW au~qy G`t siQr hud M I hY Aqy izAwdw spIf nwl moVy gey krv au~qy
pltx dI sMBwvnw v`D qoN v`D hud M I hY[ quhwƒ ieh Xwd r`Kx dI loV hY jykr
qusIN iehnW iv`cNo ie`k g`fI clw rhy ho[
70
AiDAwie 5 — dyK-
o soc-
o kro
krv ƒ sMBwlxw
jdoN qusIN ie`k krv dy duAwly jWdy ho qW ienriSAw quhwfI g`fI ƒ ie`k is`DI
lweIn iv`c jwrI r`Kx dI koiSS krdI hY, jdoN ik tRYkSn quhwfy twierW ƒ
krv PùtpwQ qy icpkdy rihx dI koiSS krdw hY[ ijMnI qyzI nwl qusIN s&r
krdy ho, bwhrly twier au~qy EunHw hI izAwdw dbwA pwieAw jWdw hY[ jykr
qusIN bhuq qyzI nwl jw rhy ho qW ienriSAw quhwfI g`fI ƒ sVk qoN dUr kr
dyvygI[ jykr qusIN bRyk lgwauNdy ho qW quhwfI g`fI iqlk skdI hY[ jykr sVk
iqlkx BrI jW au~cI-nIvIN hY qW sm`isAw v`D jWdI hY[ sB qoN vDIAw g`l
krv qoN pihlW hOlI hoxw Aqy ies iv`c bRyk lgwaux qoN bcxw hY[
jykr qusIN krv iv`c tRYkSn guAwauxw SurU krdy ho qW bRyk nw lgwE[
AYkslytr dbwauxw bMd kro Aqy jdoN qusIN muV tRYkSn pRwpq kro qW hOlI-hOlI
dubwrw AYkslytr dbwauxw SurU kro[
gyAr dI vrqoN
jykr qusIN stYNfrf tRWsimSn nwl g`fI clw rhy ho, qW quhwƒ ਗੁਰਤ
ੂ ਾ ਆਕਰਸ਼ਣ
gyAr dI cox krn Aqy AwswnI nwl gyAr iSPt krn dy Xog hox dI loV hY[
quhwƒ kl`c, AYkslytr Aqy igAriSPt dw qwlmyl krn leI AiBAws dI
loV hY[
inaUtRl jW kl`c dy nwl Flwx qoN auqrnw gYr-kwƒnI hY[ AwpxI g`fI ƒ
sur`iKAq FMg nwl kMtrol krn leI quhwƒ igAr iv`c hox dI loV hY[
styAirMg
iksy vI hor hunr dI qrHW, styAirMg dw AiBAws vI zrUrI hY[ AiBAws quhwfy
h`QW Aqy quhwfIAW A`KW dw qwlmyl krn iv`c quhwfI mdd krygw qW jo qusIN
ie`k is`DI lweIn jW ie`k inrivGn tRYiPk iv`c g`fI clw sko[ cMgy styAirMg
dy do mùK isDWq- phIey ƒ kMtrol krnw Aqy sVk au~qy cMgI siQqI ƒ kwiem
r`Kxw hY[
71
Awpxy smwrt frweIivMg hunr ƒ ivksq krnw
jgHw dw mwrijn
tylgyitMg (A`gy vwlI g`fI dy ip`Cy bhuq nyVy c`lxw) krYSW dw ie`k v`fw kwrn
frweIivMg suJwA hY[ jykr qusIN tylgyt krdy ho qW swhmxy vwlI g`fI quhwfy A`gy dy KqirAW dy
idRS ƒ rok skdI hY[ ies qoN vI mwVI g`l ieh hY ik jykr A`gy vwlI g`fI
jdoN qusIN iksy cOrwhy qy iksy hor
g`fI dy ip`Cy rukdy ho qW AwpxI Acwnk bMd ho jWdI hY, qW quhwfy kol hOlI krn Aqy sur`iKAq FMg nwl rukx
g`fI Aqy AglI g`fI dy ivckwr dw smW nhIN huMdw hY[ jykr qusIN dUjy frweIvr dy ip`Cy g`fI bhuq nyVy clwauNdy
lgBg ie`k kwr dw &wslw C`fo[ ho qW quhwƒ krYS leI izMmyvwr TihrwieAw jwvygw[
ies qrIky nwl quhwfy kol A`gy
jwx leI vwDU jgHw hovygI[ iksy
v`fI g`fI dy ip`Cy rukx leI hor rukxw
vDyry QW C`fo[
AwpxI g`fI ƒ rokxw isr& bRyk pYfl ƒ dbwaux nwloN ikqy izAwdw hY[
72
AiDAwie 5 — dyK-
o soc-
o kro
rukx dI kùl dUrI auh dUrI hY jo quhwfI g`fI aus smyN qoN qih krygI jdoN qusIN:
jdoN qusIN frweIivMg krdy smyN A`gy koeI sm`isAw dyKdy ho, qW ieh dyKx-socx
leI ie`k sikMt dw iqMn-cOQweI ih`sw Aqy krn iv`c ie`k sikMt dw iqMn-
cOQweI ih`sw lvygw[ audoN hI quhwfI g`fI hOlI hoxI SurU ho jwvygI[
iehI kwrn hY ik swhmxy kw&I jgHw r`Kxw bhuq mh`qvpUrn hY[
hweIvyA au~qy, A`gy qoN iksy siQr vsqU ƒ cux ky iqMn-sYikMf jdoN quhwfy swhmxy vwlI g`fI aus vsqU ƒ pwr krdI hY,
dI jgHw mwpo[ qW AwpxI igxqI SurU kro: ie`k hzwr ie`k, ie`k hzwr do,
ie`k hzwr iqMn[
lyn siQqI
74
AiDAwie 5 — dyK-
o soc-
o kro
frweIivMg suJwA
qusIN frweIvr dI sIt ‘qy ho[
kI qusIN jwxdy ho ik AwdrS
siQqIAW iv`c izAwdwqr qusIN ie`k stwp icMnH qy aufIk kr rhy ho[ tRYiPk bhuq izAwdw jwpdI
g`fIAW ƒ ie`k cOrwhy ‘qy rukx hY[ jdoN qusIN socdy ho ik cOrwhy ƒ pwr krnw sur`iKAq hY, qW ie`k hor
leI ieMnw smW lgdw hY: kwr nzr AwauNdI hY[
• is`Dy jwx leI pRqI lyn do
sikMt qusIN kI krogy?
• 50 iklomItr pRqI GMtw
dI spIf qy s`jy muVn leI
pMj sikMt iksy cOrwhy ƒ sur`iKAq FMg nwl pws krn leI jW tRYiPk dI ie`k lweIn iv`c
• 50 iklomItr pRqI GMtw dI mrj hox leI ijs QW dI quhwƒ loV huMdI hY, ausƒ AMqrwl (gYp) ikhw jWdw
spIf qy K`by muVn leI s`q
sikMt (jy quhwƒ keI lyn
hY[ ieh PYslw krnw ik kI gYp sur`iKAq rihx leI kwPI v`fw hY jW nhIN[
pwr krn dI loV hY qW vwDU quhwƒ kuJ g`lW qy ivcwr krn dI loV hY:
smW r`Ko)[
• tRYiPk dI spIf
sur`iKAw leI vwDU do sikMt
joVnw Xwd r`Ko[ • quhwƒ kwrvweI krn leI ikMnW smW l`gygw
• quhwfI g`fI ƒ tRYiPk dy pRvwh dI spIf ijMnW qyz krn iv`c ikMnW smW
l`gygw[
motrsweIklW jW sweIklW dy nyVy Awaux dI spIf ƒ G`t nw smJo, aunHW qoN
swvDwn rho [ auh Aksr idKweI dyx nwloN ikqy izAwdw qyzI nwl s&r kr
rhy huMdy hn[
75
Awpxy smwrt frweIivMg hunr ƒ ivksq krnw
sMcwr
ies idRS iv`c, dUjw frweIvr imSrq mYsyj dy ky quhwƒ BMblBUsy iv`c pw irhw
hY[ ausdw dw trn isgnl ieh drswauNdw hY ik auh muVn dI Xojnw bxw irhw
hY, pr aus g`fI dI lyn siQqI Aqy spIf drswauNdI hY ik auh is`Dy jwx dI
Xojnw bxw irhw hY[ ies siQqI iv`c ieMqzwr krnw Aqy ieh vyKxw shI hY ik
auh cOrwhy ƒ pwr krn qoN pihlW kI krdw hY[
sVk ƒ sur`iKAq FMg nwl sWJw krn dw mqlb sMcwr dy swDnW ƒ smJxw
Aqy auhnW ƒ pRBwvSwlI FMg nwl vrqxw hY[
trn isgnl
quhwfy pRwiemrI sMcwr swDn quhwfy trn isgnl hn[ lokW ƒ ieh d`sx leI
hmySw Awpxy trn isgnlW dI vrqoN kro ik qusIN moVn, lyn bdlx, pùlAwaUt
jW pùlEvr dI Xojnw bxw rhy ho[
jdoN qusIN Awpxy trn isgnl dI vrqoN krdy ho:
• smyN isr - sVk dy dUjy aupXogkrqwvW ƒ cyqwvnI dyx leI kwPI A`gy qoN
isgnl idE[
• sp`St hoxw- Awpxy trn isgnl ƒ bhuq jldI lwgU nw kro Aqy hor lokW
ƒ aulJx iv`c nw pwE[ jykr qusIN Agly cOrwhy qy s`jy muVn dI Xojnw
bxwauNdy ho Aqy cOrwhy qy phuMcx qoN pihlW keI fRweIvvyA Aqy lynW hn qW
ieMqzwr kro jdoN q`k qusIN ieMny nyVy nhIN ho jWdy ik lok ieh dyK skx ik
qusIN ik`Qy muVn dI Xojnw bxw rhy ho[
76
AiDAwie 5 — dyK-
o soc-
o kro
• jo qusIN kihMdy ho ausdw mqlb — quhwfy trn isgnlW ƒ quhwfy moV k`tx qoN
bwAd bMd hox leI iqAwr kIqw igAw hY, pr keI vwr Aijhw nhIN huMdw[
XkInI bxwE ik quhwfy muVn qoN bwAd quhwfw isgnl bMd ho igAw hY qW jo
ieh glq sunyhw nw dyvy[
keI vwr AwtomYitk trn isgnl ƒ dyKxw AOKw huMdw hY — audwhrn leI,
jykr qusIN pwrk kIqIAW g`fIAW dI ie`k lweIn qoN bwhr k`F rhy ho[ iehnW
siQqIAW iv`c, trn isgnlW dy nwl-nwl h`Q dy isgnl dI vrqoN kro[
lweItW
quhwfI g`fI dIAW v`K-v`K iksmW dIAW lweItW hn jo quhwƒ dyKx Aqy idKweI
dyx iv`c mdd krdIAW hn[ jo lweItW qusIN sMcwr leI sB qoN v`D vrqdy ho
frweIivMg suJwA auh hn bRyk lweItW, bYkA`p lweItW Aqy hYjrf lweItW[
jdoN qusIN pwrikMg iv`c g`fI bRyk lweItW - jdoN bRyk lgweI jWdI hY qW ieh jgdIAW hn[ jdoN qusIN A`gy
clw rhy hovo qW bYkA`p lweItW kwr qy ieh lweItW dyKdy ho, qW qusIN jwxdy ho ik frweIvr hOlI kr irhw hY
leI dyKo[ auh nw isr& quhwƒ
Aqy Swied rukx dI Xojnw bxw irhw hY[ AwpxI bRyk’qy hlkw dbwA krky
cyqwvnI idMdIAW hn ik quhwƒ
hOlI krn dI loV hY, auh quhwƒ dUijAW ƒ d`so ik qusIN hOlI krn jW rukx dw ierwdw r`Kdy ho[ ieh bRyk
ieh vI d`sdIAW hn ik quhwƒ lweItW ƒ AYktIvyt krygw[
pwrikMg QW ik`Qy iml skdI hY[
bYkA`p lweItW - ieh drswauNdIAW hn ik g`fI bYk ho rhI hY Aqy frweIvr
bYkA`p lY irhw hY jW bYkA`p lYx dw ierwdw r`Kdw hY[
77
Awpxy smwrt frweIivMg hunr ƒ ivksq krnw
DuMd dIAW lweItW (POg lweItW) - DuMd dIAW lweItW hỲflYNpW dI QW ‘qy jW
nwl hI vrqIAW jwxIAW cwhIdIAW hn jykr vwXUmMfl dIAW siQqIAW (DuMd)
hỲflYNpW dI vrqoN ƒ nukswndyh bxwauNdIAW hn[
hYjrf lweItW - ieh lokW ƒ d`sdIAW hn ik qusIN AYmrjYNsI leI ruk gey
ho[ tr`k frweIvr vI ienHW dI vrqoN cyqwvnI dyx leI krdy hn ik auh shI
qrIky nwl spIf sImw qoN G`t s&r kr rhy hn[
hwrn
hwrn ie`k aupXogI sMcwr swDn hY jykr iesdI shI vrqoN kIqI jWdI hY[
audwhrn leI jykr qusIN dyKdy ho ik koeI ivAkqI ibnW dyKy frweIvvyA qoN
bwhr inklxw SurU krdw hY, qW hwrn qy ie`k hlkw tYp dUjy frweIvr ƒ
frweIivMg suJwA d`sygw ik qusIN aùQy ho[ hwrn dI vrqoN isr& audoN kro jdoN ieh dUjy frweIvrW
ƒ lwBdwiek isgnl idMdw hY Aqy krYsæ ƒ rokx iv`c mdd krdw hY[
jdoN qusIN g`fI iv`c lof cùkdy ho
jo quhwfI g`fI qoN ip`Cy jWdw hY,
qW dUjy frweIvrW ƒ cyqwvnI
A`KW dw sMprk
vjoN lof dy AMq iv`c ie`k lwl qusIN Aksr AwpxIAW A`KW dI vrqoN krky sVk dy dUjy aupXogkrqwvW nwl
JMfw lgwE[
sMcwr kr skdy ho[ jdoN qusIN pYdl c`lx vwilAW leI rukdy ho, qW A`KW nwl
sMprk kro qW jo auhnW ƒ pqw l`gy ik qusIN auhnW ƒ dyiKAw hY Aqy auhnW
leI sVk pwr krnw sur`iKAq hY[ dUjy frweIvrW, motrsweIkl svwrW Aqy
sweIkl svwrW leI vI Aijhw hI kro jdoN quhwƒ iksy cOrwhy qy roikAw jWdw
ਇਸ ਬਾਰੇ ਸੋਚੋ hY[
vwhn dI BwSw
qusIN “vwhn dI BwSw” dyK ky ies bwry bhuq kuJ d`s skdy ho ik frweIvr kI
krn jw irhw hY[ jykr koeI g`fI lyn iv`c A`gy lµGdI hY, qW frweIvr lyn
78
AiDAwie 5 — dyK-
o soc-
o kro
bdlx jW moVn dI Xojnw bxw skdw hY[ jykr iksy iknwryy aùqy phuMcky g`fI
hOlI ho jWdI hY, qW frweIvr moVn dI Xojnw bxw irhw ho skdw hY[ jdoN qusIN
iksy pwrk kIqI g`fI ƒ iesdy phIAW nwl bwhr inkldy dyKdy ho, qW ho skdw
hY ik frweIvr tRYiPk iv`c bwhr k`Fx dI Xojnw bxw irhw hovy[
79
6 sVk sWJI krnw
ipCly pMj AiDAwvW iv`c mh`qvpUrn frweIivMg jwxkwrI ƒ pyS kIqw igAw hY
ies AiDAwie iv`c jo quhwfy smwrt frweIivMg hunr ƒ ivkisq krn iv`c quhwfI mdd kr skdI
hY[ Agly iqMn AiDAwvW iv`c suJwA id`qy gey hn ik qusIN ies jwxkwrI ƒ
• sVk ƒ suri` KAq FMg AwpxI frweIivMg au~qy ikvyN lwgU kr skdy ho[ frweIivMg krdy smyN sVk ƒ
nwl sWJw krnw dUjy frweIvrW nwl ikvyN sWJw krnw hY ieh jwxnw Awpxy Awp ƒ sur`iKAq
• pYdl c`lx vwly r`Kx dw ie`k mh`qvpUrn ih`sw hY[ies AiDAwie iv`c qusIN is`Kogy ik qusIN iks
nwl sVk sWJI krnI hY Aqy iesƒ sur`iKAq qrIky nwl ikvyN kIqw jw skdw
• sweIkl svwr hY[
• motrsweIkl svwr
• XwqrI vwhn sVk ƒ sur`iKAq FMg nwl sWJw krnw
• v`fy vwhn
• skUl b`sW
hwdsy vwlI QW au~qy
• jnqk AwvwjweI b`sW
vwltr AwpxI vYn iv`c pweIn stRIt dy nwl qyz spIf au~qy jw irhw
• AYmrjYNsI vwhn
hY[ auh lweIt bdlx qoN pihlW cOrwhy qoN K`by pwsy muVn leI kwhlI
• AYmrjYNsI krmcwrI iv`c hY[ auh cOrwhy iv`c Aw jWdw hY Aqy iekdm K`by pwsy jWdw hY[ jofI
• auswrI zon ault idSw qoN pweIn stRIt dy nwl Awpxy motrsweIkl au~qy svwr ho ky
• ryl g`fIAW Aw rhI hY[ auh is`Dw jwxw cwhuMdI hY Aqy ausƒ l`gdw hY ik auh lweIt
pIlI hox qoN pihlW A`gy lµG jwvygI[ jofI ƒ lgdw hY ik vwltr ny
• GoVy
ausƒ dyK ilAw hY[
iesy kwrn ie`Qy durGtnw ho jWdI hY, ijs iv`c jofI ƒ s`tW lgdIAW hn
Aqy vwltr ƒ mwmUlI s`tW kwrn hspqwl iv`c jwxw pYNdw hY[
ies hwdsy iv`c vwltr Aqy jofI dovW ny ie`ko smyN ie`ko QW qy jwx dI koiSS
kIqI[ kwƒn Anuswr vwltr ƒ AwpxI vwrI qoN pihlW jofI ƒ jwx dyxw
cwhIdw sI[ pr aus ny motrsweIkl ƒ AwauNidAW nhIN dyiKAw[ jofI kol
byS`k shI rsqw sI, pr iPr vI ausƒ A`gy vDx qoN pihlW cOrwhy iv`c g`fIAW
ƒ iDAwn nwl dyKxw cwhIdw sI[
81
Awpxy smwrt frweIivMg hunr ƒ lwgU krnw
hwdsy qoN bcx leI ieh XkInI bxwauxw cwhIdw hY ik ijs QW iv`c qusIN jwxw
cwhuMdy ho auh KwlI hovygI[ sVk ƒ hor lokW nwl sur`iKAq FMg nwl sWJw krn
leI Awpxy ‘dyKo-soco-kro’ hunr dI vrqoN kro[
dyKo-soco-kro
Awpxy inrIKx hunr dI vrqoN krdy hoey sVk qy ^qirAW dI Bwl kro, K`by
qoN s`jy Aqy dubwrw K`by pwsy qoN cOrwhy ƒ iDAwn nwl dyKo[ vwltr ny cOrwhy ƒ
iDAwn nwl dyKy ibnHW iesƒ pwr krnw SurU kr id`qw sI[
dyKo-soco-kro
jdoN koeI hor g`fI sVk qy ausy QW qy phuMc rhI hY ijs dI qusIN vrqoN krn
dI Xojnw bxw rhy ho, qW quhwƒ ^qry dw mulWkx krky, aus qoN bwAd sB qoN
ਇਸ ਬਾਰੇ ਸੋਚੋ sur`iKAq h`l cuxnw cwhIdw hY[
ies dy bwry iv`c soco ik jykr qusIN rweIt-Aw&-vyA dy inXmW ƒ jwxnw vI mh`qvpUrn hY[ jdoN do jW do qoN v`D
g`fI clwauNdy smyN iksy ƒ zKmI kr sVk vrqx vwly ie`ko QW au~qy jwxw cwhuMdy hn, qW rweIt-Aw&-vyA dy inXm
id`qw jW mwr id`qw qW qusIN ikvyN
mihsUs krog[ y ies nwl quhwfI
quhwƒ d`sdy hn ik iks ƒ rsqw dyxw cwhIdw hY[ hwlWik sVk qy hor lok
bwkI dI izMdgI iv`c kI &rk Acwnk glqIAW krdy hn[ ieh PYslw krnw hmySw Awswn nhIN huMdw ik iks
pvygw? ies nwl hor kOx pRBwivq kol rweIt-Aw&-vyA hY[ jykr quhwƒ S`k hovy, qW hmySw rweIt-Aw&-vyA dyx
hovg
y w?
leI iqAwr rho[
rweIt-Aw&-vyA dy inXmW bwry hor jwxkwrI dy leI, AiDAwie 4, iv`c sVk
dy inXm dyKo[
dyKo-soco-kro
spIf kMtrol
hmySW sur`iKAq spIf dy nwl g`fI clwE[ shI spIf nwl quhwfy kol rukx dw
smW hovygw[
styAirMg
styAirMg ƒ cMgI qrHW kMtrol krn leI Awpxy dovyN h`QW ƒ styAirMg dy bwhrly
pwsy r`Ko[
jgHw dw mwrijn
jykr qusIN sVk au~qy hor lokW qoN shI dUrI bxw ky r`Kdy ho, qW sVk au~qy jgHw
leI tkrwA hox dI sMBwvnw G`t hovygI[ ies nwl jykr dUjy lok quhwfI jgHw
iv`c jwxw cwhuxgy qW quhwfy kol rukx jW Awly-duAwly c`lx leI vwDU jgHw
hovygI[
sMcwr
sVk au~qy hor lokW ƒ d`so ik qusIN kI krnw cwhuMdy ho qW jo auh smyN isr
pRqIikirAw kr skx[ sVk qy dUjy lokW qoN sMcwr smJx leI aunHW v`l vyKo[
82
AiDAwie 6 — sVk ƒ sWJw krnw
keI v`K-v`K lokW dy nwl sVkW sWJIAW krdy ho, ijnHW iv`c Swiml hn:
• pYdl c`lx vwly (audwhrn leI, b`cy, vHIlcyAr vwly lok Aqy tRYiPk kMtrol
krn vwly lok)
• sweIkl svwr
• motrsweIkl svwr
• frweIvr:
– XwqrI vwhn
– v`fy vwhn (audwhrn leI, motrhom Aqy vpwrk g`fIAW)
– b`sW (skUl Aqy jnqk AwvwjweI)
– AYmrjYNsI vwhn
– ryl g`fIAW[
quhwƒ sVk ƒ hor lokW nwl sur`iKAq FMg nwl sWJw krn leI, Awpxy dyKo-
soco-kro hunrW dI vrqoN krn dI loV hY[ quhwƒ ieh vI smJxw pvygw ik
v`K-v`K lok sVk dI vrqoN ikvyN krdy hn[ hyTW id`qy Bwg hr iksm dy sVk
vrqx vwilAW leI iDAwn iv`c r`Kx leI kuJ mùK nukiqAW ƒ aujwgr krdy
hn[
dyKo
qusIN k®wsvwk Aqy cOrwihAW au~qy cMgI qrHW iDAwn nwl dyKo - bhuq swry pYdl
cyqwvnI! XwqrI ies g`l qoN Axjwx huMdy hn ik g`fI ƒ rukx leI ikMnI dUrI cwhIdI
huMdI hY[ pYdl XwqrI Acwnk ibnW cyqwvnI dy sVk au~qy Aw skdy hn[ ies
PlYiSMg hrIAW lweItW vwly leI jdoN vI qusIN ਕ੍ਰਸ
ੌ ਵਾਕ jW cOrwhy iv`c phuMcdy ho qW:
ਕ੍ਰਸੌ ਵਾਕ pYdl c`lx vwilAW
duAwrw kMtrol kIqy jWdy hn[ • nzr nw Aw rhy idRSW bwry sucyq rho[ jykr qusIN iksy g`fI ƒ k®wsvwk au~qy
jdoN qusIN ies qrHW dy k®wsvwk ruikAw hoieAw dyKdy ho qW pws nw kro - ieh gYr-kwƒnI Aqy Asur`iKAq
dy nyVy pYdl XwqrI ƒ KVHy dyKdy
hY[ ieh frweIvr pYdl c`lx vwilAW ƒ sVk pwr krn dyx leI ruikAw
ho, qW qusIN jwxdy ho ik ho skdw
hY ik aunHW ny btn dbwieAw ho skdw hY[
ho skdw hY Aqy lweIt bdlx
vwlI hY[ ies leI AwpxI
• ਕਰ੍ ਸ
ੌ ਵਾਕ dI jWc kIqy ibnW, ik ieh KwlI hY, iksy k®wsvwk iv`c dwKl
g`fI ƒ hOlI kro Aqy rukx leI nw hovo, BwvyN lweIt hrI hovy[ ieh ho skdw hY ik koeI ivAkqI k®wsvwk
iqAwr rho[ pwr krn dI koiSS kr irhw hovy[ ijnHW lokW ƒ sVk ƒ jldI pwr krnw
muSikl l`gdw hY, ijvyN ik bzurg, Apwhj lok Aqy Coty b`icAW nwl pYdl
c`l rhy mwpy, hwly vI ies krwsvwk iv`c ho skdy hn[
• jdoN vI qusIN AwpxI g`fI moVdy ho qW krws stRIt qy pYdl c`lx vwilAW dw
iDAwn r`Ko[
83
Awpxy smwrt frweIivMg hunr ƒ lwgU krnw
skUl Aqy Kyf mYdwn zonW iv`c iDAwn idE — skUl Aqy Kyf mYdwn zonW iv`c
g`fI clwauNdy smyN iDAwn r`Ko ikauNik Coty b`icAW ƒ v`ifAW dy mukwbly dyKxw
AOKw huMdw hY Aqy ienHW dw AMdwzw lgwauxw AOKw ho skdw hY[
ijvyN hI qusIN Aijhy smyN iv`c ie`k skUl zon kol phuMcdy ho jdoN b`cy Awpxy
dupihr dy Kwxy dy smyN bwhr Aw skdy hn Aqy Kwxy dy smyN ƒ pUrw kr rhy ho
skdy hn qW krwisMg suprvweIzrW ƒ cMgI qrHW dyKo, quhwƒ hr smyN auhnW dI
pwlxw krnI cwhIdI hY[
skUl Aqy Kyf mYdwn zonW leI spIf sImw dy vyrivAW leI, AiDAwie 3,
icMnH, isgnl Aqy sVk dy inSwn ƒ vyKo[
irhwieSI KyqrW iv`c iDAwn r`Ko - b`cy Aqy hor lok Axjwx qrIikAW nwl
frweIivMg suJwA A`gy Aw skdy hn[ ies g`l ƒ Xwd r`Ko ik ie`k gyNd jW hwkI nY~t nzr Awaux
dw mqlb ho skdw hY ik nyVy hI b`cy Kyf rhy hn[
quhwƒ hmySw rukx leI iqAwr
rihxw cwhIdw hY jykr qusIN koeI jykr qusIN g`fI bYk kr rhy ho qW Kws qOr qy swvDwn rho[ bYk krn qoN pihlW
pYdl XwqrI dyKdy ho jo quhwfy AwpxI kwr dy Awly-duAwly dyKo, iPr c`lx qoN pihlW 360-ifgrI nzr Gumw
swhmxy bwhr inklx vwlw hY[ ky cY~k kro[ iDAwn r`Kxw hmySw mh`qvpUrn hY ikauNik jykr qusIN iDAwn nwl
pYdl c`lx vwilAW ƒ rok ky
nhIN dyK rhy ho qW qusIN AwswnI nwl iksy b`cy jW pwlqU jwnvr iv`c v`j skdy
cOrwihAW dy ivckwr lµGx leI
auqSwihq nw hovo[ quhwfy ip`Cy ho[
vwlI kwr Swied quhwfy rukx dI
aumId nw kr rhI hovy Aqy quhwfy
pYdl c`lx vwly Apwhj lokW ƒ dyKo - jykr qusIN iksy Aijhy ivAkqI ƒ dyKdy
nwl tkrw skdI hY[ ho skdw ho jo nyqrhIx hY, qW izAwdw iDAwn r`Ko[ (aunHW kol ie`k ic`tI sitk ho skdI
hY ik dUjIAW lynW iv`c fRweIvr hY jW auh ie`k mwrgdrSk kùqy dy nwl ho skdy hn[) Aksr jdoN auh sVk ƒ
pYdl c`lx vwilAW ƒ quhwfI sur`iKAq FMg nwl pwr krn leI ivSvwsI nhIN huMdy hn qW auh AwpxI sitk
g`fI dy A`gy lµGdy nw dyK skx ƒ au~pr cùkdy hn[ ieh quhwƒ rokx Aqy shI-rwh dyx leI isgnl huMdw hY[
Aqy auhnW ƒ t`kr mwr dyx[
aunHW ƒ jW aunHW dy kùqy ƒ g`fI dI rys dy ky jW hwrn vjw ky qMg nw kroo[
motr vwly skUtr jW vHIlcyAr
vwly lok vI sVkW ƒ hor lokW
nwl sWJw krdy hn[ qknIkI
qOr nwl auh PùtpwQ au~qy hoxy
motr vwly skUtr jW vHIlcyAr cwhIdy hn, pr swrIAW sVkW
au~qy sVk dy iknwry s&r kr nwl PùtpwQ nhIN huMdy hn[
rhy lokW ƒ iDAwn nwl dyKo,
PùtpwQ s&r krn leI bhuq k`cy
Kws krky audoN, jdoN qusIN s`jy
muVn dI Xojnw bxw rhy ho[ jW Coty ho skdy hn jW aunHW au~qy
phuMcxw muSikl ho skdw hY[
84
AiDAwie 6 — sVk ƒ sWJw krnw
soco
inXmW ƒ jwxo - quhwƒ pYdl c`lx vwilAW ƒ rsqw dyxw cwhIdw hY:
• jykr pYdl XwqrI inSwnb`D ਕ੍ਰਸ
ੌ ਵਾਕ iv`c quhwfI A`DI sVk dy nyVy hn
• cOrwihAW au~qy (sVk dy A`Dy ih`sy q`k Aw phuMcy pYdl c`lx vwilAW kol hwly
vI rweIt-Aw&-vyA hY, byS`k koeI inSwnb`D ਕ੍ਰਸ ੌ ਵਾਕ nw hovy)
kro
spIf kMtrol Aqy jgHw dw mwrijn
jdoN qusIN pYdl XwqrIAW ƒ Awpxy rsqy iv`c dyKdy ho qW AwpxI g`fI hOlI kro
Aqy auhnW ƒ rsqw idE[
sweIkl svwr
sweIkl svwr kMm au~qy jwx dy nwl-nwl mnorMjn leI vI sweIkl clwauNdy
hn, auh quhwƒ idn jW rwq dy iksy vI smyN sVk a~qy nzr Aw skdy hn[
ies leI iDAwn r`Ko ik sweIkl svwrW dy vI sVk qy frweIvrW dy brwbr dy
AiDkwr Aqy ਜੁੰਮੇਵਾਰੀਆਂ hn[ hr vyly iDAwn r`Ko[ sweIkl svwr pYdl c`lx
vwilAW vWg hwdsy dw iSkwr ho skdy hn[
85
Awpxy smwrt frweIivMg hunr ƒ lwgU krnw
qusIN sweIkl Aqy b`icAW dy nyVy Kws qOr nwl swvDwnI vrqoN[ b`cy Awpxy
v`ifAW au~qy inrBr huMdy hn jo auhnW au~qy nzr r`Kdy hn, ies leI auh ^qry
qoN Axjwx huMdy hn[ auhnW dI Awpxy swiefW iv`c dyKx dI nzr vI kmzor
huMdI hY Aqy aunHW leI Aksr Awaux vwlIAW g`fIAW dI spIf Aqy dUrI dw
&Yslw krnw muSikl huMdw hY[ aunHW ƒ Swied tRYiPk inXmW jW g`fIAW ƒ rukx
leI ikMnI dUrI cwhIdI hY, iesdw vI nhIN pqw huMdw[
dyKo
swiefW dI jWc - AwpxIAW swiefW dI jWc krnw mh`qvpUrn hY ikauNik
swiekl Aqy ausdy svwr dyKx iv`c Coty huMdy hn Aqy ieh AwswnI nwl quhwfy
blwieMf spOt iv`c luk skdy hn[ ieh XkInI bxwE ik qusIN Awpxy qoN pihlW
swiefW dI jWc kro:
• g`fI qoN bwhr inklx leI Awpxw drvwzw KolHo[ Awpxy sweIf vwly SISy dI
vI jWc kro[ jo frweIvr ibnW jWc kIqy AwpxI g`fI dy drvwzy KolHdy hn,
sweIkl svwrW dy hwdisAW dy sB qoN Awm kwrnW iv`coN ie`k hn[
• krb qoN dUr rho[
• s`jy pwsy jwE[
rwq ƒ iDAwn idE - Kws qOr nwl sweIfW vwlI stRIt qoN Awaux vwly
sweIklW leI iDAwn nwl dyKo[ kùJ sweIkl svwrW dy lweItW, irPlYktr jW
irPlYkitv gyAr nhIN l`gy huMdy hn[
pws krn vyly swvDwn rho - iksy hor g`fI ƒ pws krn qoN pihlW XkInI
bxwE ik Aw rhy sweIkl svwrW Aqy ijs g`fI ƒ qusIN pws kr rhy ho aus dy
A`gy jw rhy sweIkl svwr ƒ qusIN iDAwn nwl dyK ilAw hY[
cOrwihAW au~qy cMgI qrHW cY~k kro - ienHW dw Kws qOr qy iDAwn r`Ko:
• s`jy muVn qoN pihlW sweIkl svwrW leI AwpxIAW swiefW ƒ cMgI qrHW cỲk
kro[
• jykr qusIN is`Dy jwx leI frweIivMg kr rhy ho qW K`by muVn dI aufIk kr
rhy ie`k sweIkl svwr dw iDAwn r`Ko[
• K`by muVn qoN pihlW Aw rhy sweIkl svwrW dI iDAwn nwl jWc kro[
• sVk pwr krn vwly sweIkl svwrW dI iDAwn nwl jWc kro[
• ies g`l dw iDAwn r`Ko ik sVk dy sweIkl svwr quhwfy socx nwloN qyzI
nwl quhwfy nyVy Aw skdy hn[
soco
inXmW ƒ jwxo — sweIkl svwr vI frweIvrW vWg hI inXmW Aqy inXmW dI
pwlxw krdy hn[
• sweIkl svwrW ƒ vI ausy qrHW rsqw idE ijvyN qusIN iksy hor g`fI ƒ rsqw
idMdy ho[ jykr quhwfy kol ie`k cOrwhy au~qy rweIt-Aw&-vyA hY qW qusIN A`gy
c`lo jykr ieh sur`iKAq hY[ ie`k sweIkl svwr quhwfy koloN sVk dy inXmW
dI pwlxw krn dI aumId krygw[
• iDAwn r`Ko ik sweIkl svwr hmySw s`jy pwsy nhIN rihMdy[ audwhrn leI K`by
pwsy muVn leI aunHW ƒ K`by lyn iv`c jwx dI loV hY[ jykr lyn qMg hY, jy s`jy
pwsy k`cw rwsqw jW toAw hY qW ie`k sweIkl svwr ƒ AwpxI sur`iKAw leI
86
AiDAwie 6 — sVk ƒ sWJw krnw
kro
jgHw dw mwrijn
A`gy v`l vwDU dUrI r`Ko - A`gy dI g`fI qoN izAwdw qoN izAwdw dUrI r`Ko[ quhwƒ
if`gx vwly sweIkl svwr ƒ t`kr mwrn qoN bcx dy Xog hoxw cwhIdw hY[
ih`lx vwly sweIkl svwr Swied gYr-qjrbykwr huMdy hn Aqy qjrbykwr
sweIkl svwrW nwloN aunHW dI if`gx dI izAwdw sMBwvnw huMdI hY[ ies leI
aunHW ƒ Awm nwloN vI v`D jgHW idE[
sweIf mwrijn r`Ko — sweIf bdlx dy nqIjy vjoN sweIkl svwrW dy hwdisAW
dI kwPI sMiKAw drj kIqI geI hY[ qusIN ieh XkInI bxwE ik jykr qusIN
frweIivMg suJwA sweIkl svwr ƒ pws krnw cwhuMdy ho qW kw&I jgHW hovy[ ie`k qMg sVk au~qy,
ie`k sw& Aqy is`Dy rsqy dw ieMqjwr kro jo quhwƒ bwhr k`Fx Aqy sweIkl
BwvyN qusIN pws krn leI iksy svwr ƒ swief dyx dw mOkw dyvygw[ ieh Xwd r`Ko ik ie`k sweIkl svwr ƒ
hor lyn iv`c g`fI ƒ QoVHw ijhw
pws krn vyly quhwƒ ie`k Tos pIlI lweIn pwr krn dI iejwzq hY, bSrqy
iK`cdy ho jW lyn bdldy ho,
qW SISy dI jWc, isgnl Aqy qusIN iesƒ sur`iKAq FMg nwl pws kr sko[ mltI-lyn vwlI sVk au~qy
swiefW dI jWc krnw Xwd r`Ko[ sweIkl svwr ƒ ^qrw dyx dI bjwey qusIN AwpxI lyn bdlo[
sMcwr
h`QW dy isgnl ƒ pCwxo - qusIN h`Q dy isgnl ƒ smJo jo sweIkl svwr
vrqdy hn[ ie`k sweIkl svwr s`jI bWh ƒ is`Dw bwhr vDw ky s`jy muVn dw
isgnl dy skdw hY[ h`QW dy isgnlW dy bwry vDyry jwxkwrI leI, AiDAwie 5
iv`c dyKo-soco-kro iv`c ‘trn isgnl sYkSn’ dyKo[
A`KW dw sMprk bxwE- ie`k sweIkl svwr sMcwr krn leI Aksr A`KW dy
sMprk dI vrqoN krdw hY[ jy ho sky qW qusIN aunHW nwl A`KW nwl sMprk kro[
auh Swied quhwfI AglI kwrvweI dw AMdwzw quhwfIAW A`KW qoN lgwaux dI
koiSS kr sky[
Awpxw hwrn vjwaux qoN bco - jdoN q`k quhwƒ cyqwvnI dyx dI loV nw pvy,
qusIN iksy sweIkl svwr ƒ Awpxw hwrn nw vjwE[ ie`k au~cI Awvwz
sweIkl svwr ƒ qMg kr skdI hY Aqy ausdy if`gx dw kwrn vI bx skdI
hY[
87
Awpxy smwrt frweIivMg hunr ƒ lwgU krnw
motrsweIkl svwr
sweIkl svwrW vWg, motrsweIkl svwr kmzor sVk aupXogkrqw hn[
auhnW kol bwhrI Prym, eyArbYg jW bMpr dI sur`iKAw nhIN huMdI hY Aqy keI
vwr auhnW nUM dyKxw kwPI muSikl huMdw hY[
A`Dy qoN v`D motrsweIkl durGtnwvW iv`c s`t jW mOq huMdI hY[
dyKo
surwgW leI dyKo — keI vwr motrsweIkl dw trn isgnl dyKxw AOKw huMdw
hY[ jykr rweIfr grdn GumwauNdw hY jW motrsweIkl Jukdw hY qW Swied auh
lyn bdlx jW muVn dI Xojnw bxw irhw hY[
88
AiDAwie 6 — sVk ƒ sWJw krnw
cOrwhy au~qy jWc kro - jdoN qusIN iksy cOrwhy iv`c AwauNdy ho qW motrsweIklW ƒ
iDAwn nwl dyKo:
• jdoN qusIN K`by pwsy muVdy ho qW A`gy qoN Aw rhy motrsweIklW v`l iDAwn
idE[ ikauNik motrsweIkl ƒ dyKxw AOKw huMdw hY, Kws krky rwq ƒ, Swm
vyly jW izAwdw tRYiPk dy iv`c[ ieh &Yslw krnw vI muSikl huMdw hY ik auh
quhwfy v`l ikMnI qyzI nwl nyVy Aw rhy hn[
• jdoN qusIN iksy cOrwhy iv`c g`fI clw rhy ho, qW swhmxy qoN Aw rhy
motrsweIkl v`l iDAwn idE ijsƒ Swied K`by pwsy muVnw hY[
kro
jgHw dw mwrijn
sweIf mwrijn r`Ko — qusIN kdy vI motrsweIkl dy nwl lyn ƒ sWJw krn dI
koiSS nw kro[ ikauNik motrsweIkl ƒ sur`iKAq FMg nwl Xwqrw krn leI
pUrI lyn dI loV huMdI hY[
shI dUrI r`Ko - jdoN qusIN motrsweIkl dy ip`Cy huMdy ho qW ausdy ip`Cy vwDU dUrI
bxwky r`K ikauNik:
• motrsweIkl bhuq jldI rùk skdy hn[
• sVk dI ^rwb hwlq kwrn motrsweIkl svwr iPsl ky if`g skdy hn[
ies leI quhwƒ sur`iKAq FMg nwl rukx leI kw&I dUrI r`Kx dI loV hY[
pws krn vyly jgHw idE — jdoN qusIN iksy motrsweIkl ƒ pws krdy ho mqlb
A`gy lMGdy ho qW kw&I jgHw C`fo[ ikauNik quhwfI g`fI motrsweIkl svwr dy
ichry au~qy gMdgI jW pwxI sùt skdI hY[
sMcwr
A`KW nwl sMprk kro - jdoN vI sMBv hovy qW A`KW dw sMprk sQwipq kro[
g`fI dI BwSw pVHo - qusIN ieh nw soco ik lyn dy K`by ih`sy iv`c koeI svwr K`by
pwsy muVn dI Xojnw bxw irhw hY[ ikauNik motrsweIkl svwr Aksr lyn dy
K`by ih`sy iv`c motrsweIkl clwauNdy hn, qW jo auh hor lokW ƒ nzr Aw skx[
XwqrI vwhn
jdoN qusIN g`fI clwauNdy ho, qW qusIN hor kwrW, vYnW Aqy Coty tr`kW dy frweIvrW
nwl imldy ho[ XwqrI vwhnW dy frweIvr vI sVk vrqx vwly hor lokW vWg
Axjwx ho skdy hn[ ieh ho skdw hY ik auh hmySw A`gy nw dyK rhy hox[ ho
skdw hY ik aunHW dIAW g`fIAW dI cMgI qrHW sWB-sMBwl nw kIqI jw rhI hovy
— audwhrn leI, aunHW dIAW g`fIAW dy bRyk Aqy isgnl lweItW shI FMg nwl
kMm nw kr rhIAW hox Aqy kùJ frweIvr Q`ky hoey, bycYn jW kmzor vI ho skdy
hn[
hor XwqrI g`fIAW ƒ sur`iKAq FMg nwl dyKx Aqy jvwb dyx leI Awpxy ‘dyKo-
soco-kro’ hunrW dI vrqoN kro[
89
Awpxy smwrt frweIivMg hunr ƒ lwgU krnw
v`fy vwhn
v`fy vwhn bwkI kwrW nwloN iblkul v`Kry FMg nwl c`ldy hn[ ies leI aunHW ƒ
bhuq swrI jgHw idE[
kro
jgHw dw mwrijn
ip`Cw krn dI shI dUrI r`Ko — ie`k v`fI g`fI quhwƒ A`gy dy KqirAW ƒ dyKx
qoN rok skdI hY[ jykr qusIN ip`Cw krn dI dUrI ƒ vDwauNdy ho qW quhwfy kol
dyKx leI kw&I jgHw hovygI[
jykr qusIN cVweI cVdy smyN iksy v`fI g`fI dy ip`Cy rukdy ho, qW Xwd r`Ko ik
jdoN frweIvr bRyk C`fygw qW ieh ip`Cy v`l Aw skdI hY[ ies leI AwpxI g`fI
dy A`gy vwDU jgHw C`fo[
brswqI mOsm iv`c, v`fIAW g`fIAW quhwfI g`fI dy SISy au~qy gMdgI jW pwxI sùt
skdIAW hn, ijs nwl quhwfI dyKx dI smr`Qw G`t jWdI hY[ auhnW dy twier
ctwnW au~qy vI pwxI sùt skdy hn, ijnHW dy tukVy quhwfI g`fI au~qy v`j skdy
hn[ ies leI v`fI g`fIAW qoN vwDU ip`Cy rho[
quhwƒ kùJ g`fIAW dy ipCly pwsy ieh icMnH idKweI dyvygw[ ieh auhnW g`fIAW
leI vriqAw jWdw hY jo hOlI-hOlI cldIAW hn[ ies leI AwpxI shI dUrI
bxw ky r`Ko Aqy audoN hI pws kro quhwƒ XkIn hovy ik hux sur`iKAq hY[
jdoN qusIN tr`k jW pwielt kwr au~qy ieh icMnH jW v`fw lof, lµbw lof jW
EvrsweIz lof dw icMnH dyKdy ho, qW ieh isgnl d`sdw hY ik ie`k v`fy Awkwr
dw lof iljwieAw jw irhw hY[
ਬਲਾਈਂਡ spOt qoN dUr r`Ko - v`fIAW g`fIAW dy A`gy-ip`Cy Aqy swiefW iv`c v`fy
blwieMf spOt huMdy hn[ qusIN ieh XkInI bxwE ik qusIN ਬਲਾਈਂਡ spOt qoN dUr
ho, nhIN qW frweIvr quhwƒ nhIN dyK skygw[ quhwƒ Awpxy swhmxy tr`k jW
b`s dy dovyN SISy dyKx dy Xog hoxy cwhIdy hn[ kdy vI iksy tr`k dy ip`Cy izAwdw
nyVy jwx dI koiSS nw kro[ jdoN qusIN tr`k frweIvr dy ਬਲਾਈਂਡ spOt iv`c
dwKl hovogy qW quhwfw iv`c v`jx dw Kqrw rhygw[
ਂ spOt
ਬਲਾਈਡ
ਂ
ਬਲਾਈਡ
iksy v`fI g`fI dy nyVy s&r ਂ spOt
ਬਲਾਈਡ
krdy smyN, ies bwry soco ik kI spOt
frweIvr quhwƒ dyK skdw hY Aqy
ਬਲਾਈਂਡ spOt iv`c s&r krn ਂ spOt
ਬਲਾਈਡ
qoN bco[
pws krn vyly jgHw idE - pws krn vyly quhwƒ bhuq swrI jgHw dI loV huMdI
hY[ qusIN ieh Xwd r`Ko ik tr`k lµby huMdy hn - kuJ tr`k do tRylr iK`cdy hn[
ies leI audoN q`k pws nw kro jdoN q`k quhwƒ ieh XkIn nhIN huMdw ik quhwfy
kol kw&I jgHw hY[
90
AiDAwie 6 — sVk ƒ sWJw krnw
jykr qusIN ie`k v`fI g`fI ƒ pws kr rhy ho jW ausdy swhmxy lyn bdldy ho qW
AwpxI g`fI ƒ lyn AMdr ilAwaux qoN pihlW izAwdw jgHw C`fxw Xwd r`Ko[
ikauNik v`fIAW g`fIAW hOlI hox iv`c izAwdw smW lYNdIAW hn[ ieh XkInI
bxwE ik qusIN lyn iv`c dubwrw dwKl hox qoN pihlW AwpxI g`fI dy ip`Cy dyKx
vwly SISy iv`c tr`k dIAW hY~flweItW ƒ dyK skdy ho Aqy au~Qy phuMcx au~qy
AwpxI spIf ƒ brkrwr r`Kogy[
jykr qusIN lwl lweIt qoN pihlW ie`k tr`k ƒ Awrwm nwl hOlI ho irhw dyKdy
ho qW Xwd r`Ko ik frweIvr ƒ smyN isr rukx leI aus swrI jgHw dI loV
hovygI[ ies leI kdy vI aus QW iv`c nw jwE Aqy quhwƒ ip`Cy rihxw cwhIdw
hY [
frweIivMg suJwA
muVn leI jgHw bxwE — v`fIAW g`fIAW ƒ muVn leI bhuq jgHw dI loV huMdI
bI.sI. iv`c kwPI sVkW lOigMg hY[ ies leI jdoN auh s`jy pwsy
sVkW hn[ jykr qusIN ienHW muVdIAW hn qW qusIN tr`k Aqy
iv`coN iksy ie`k sVk au~qy g`fI
clw rhy ho qW izAwdw iDAwn
krb dy ivckwr Ps skdy ho[
r`Ko[ jykr quhwfI g`fI iv`c idn
jykr qusIN aus sVk au~qy ho
vyly c`lx vwlIAW lweItW nhIN
hn qW v`D qoN v`D nzr Awaux ijs iv`c koeI v`fI g`fI Aw rhI
leI AwpxIAW hY~flweItW ƒ hovy qW ies nwl quhwƒ jgHw dI
cwlU kro[ iksy krv jW phwVI sm`isAw vI ho skdI hY[ dUjy
dy nyVy phuMcx vyly Kws qOr frweIvr ƒ ie`k moV ƒ pUrw
au~qy ies g`l dw iDAwn r`Ko[
krn leI sYNtr lweIn ƒ pwr
swvDwn rho Aqy hmySw lOigMg
tr`kW ƒ rsqw idE[ krn jW ie`k KUMjw k`tx dI loV
ho skdI hY[ ies smyN ausqoN shI
dUrI bxw ky r`Ko[
hvw dy dbwA qoN bco - v`fIAW g`fIAW hvw dw dbwA pYdw kr skdIAW hn
jo quhwƒ aus qoN dUr D`k skdIAW hn jW quhwƒ aus v`l iK`c skdIAW hn[
jdoN qusIN ie`k v`fy tr`k ƒ pws kr rhy huMdy ho jW jdoN qusIN Awpxy v`l Aw rhy
iksy tr`k kol phuMcdy ho qW iDAwn r`Ko[ swief v`l bhuq swrI jgHw C`fo Aqy
styAirMg vHIl a~qy mzbUq pkV bxw ky r`Ko[
sMcwr
g`fI dI BwSw smJo- bhuq swrIAW v`fIAW g`fIAW ieMjx irtwrfr nwl lYs huMdy
hn jo bRykW dI vrqoN kIqy ibnW g`fI ƒ hOlI kr idMdy hn[ hOlI krn leI tr`k
frweIvr Awpxy gyAr vI vrqdy hn[ iesdw mqlb hY ik quhwfy A`gy dw tr`k
jW b`s bRyk lweItW jgy ibnW hOlI ho skdw hY[ ies leI A`gy iDAwn r`Ko Aqy
tr`k dy ieMjx dI Awvwz iv`c AweI qbdIlI ƒ suxo[
aunHW isgnlW dw iDAwn r`Ko ik ie`k v`fI g`fI bYk hox vwlI hY — ijvyN ik
hwrn jW bIpr, cwroN PlYSr jW bYk lweItW dy isgnl[
cMgI qrHW isgnl idE - jykr qusIN iksy v`fI g`fI qoN A`gy ho qW qusIN AwpxI
g`fI ƒ hOlI krn, muVn jW rukx qoN pihlW cMgI qrHW isgnl idE[ ikauNik
v`fIAW g`fIAW ƒ hOlI hox leI kwPI smW l`gdw hY[
91
Awpxy smwrt frweIivMg hunr ƒ lwgU krnw
skUl b`sW
dyKo
surwgW leI dyKo — ie`k skUl b`s jo b`icAW ƒ auqwrn leI rukI hoeI hY, aus
dy isKr au~qy lweItW hn jo vwrI-vwrI PlYS krdIAW hn Aqy keI vwr stwp
dw icMnH vI huMdw hY[ skUl b`s frweIvr ny rukx leI PlYiSMg lweItW jgweIAW
ho skdIAW hn[
A`gy nw lMGo
soco
inXmW ƒ jwxo — jdoN qusIN PlYiSMg lwl lweItW vwlI skUl b`s ƒ dyKdy ho qW
quhwƒ lwzmI qOr au~qy rukxw cwhIdw hY, BwvyN qusIN A`gy jW ip`Cy qoN ies dy nyVy
Aw rhy ho[ iesdy leI swrIAW lynW iv`c g`fIAW ƒ rukxw cwhIdw hY[
92
AiDAwie 6 — sVk ƒ sWJw krnw
soco
inXmW ƒ jwxo — quhwƒ ie`k jnqk AwvwjweI b`s ƒ jwx dyxw cwhIdw hY, jo
krb lyn jW b`s stwp qoN bwhr jwx leI isgnl Aqy rsqw dyx dy icMnH ƒ
idKw rhI hY[ ieh inXm auhnW swrIAW sVkW au~qy lwgU huMdw hY ij`Qy spIf
sImw 60 iklomItr pRqI GMtw jW G`t hY[
kro
jgHw dw mwrijn Aqy spIf kMtrol
jy AglI lyn iv`c jgHw hY qW b`s ƒ sur`iKAq bwhr k`Fx leI lyn bdlo jW
jykr qusIN sur`iKAq FMg nwl lyn nhIN bdl skdy ho qW AwpxI g`fI ƒ hOlI
kro[
AYmrjYNsI vwhn
AYmrjYNsI g`fIAW iv`c puils dIAW kwrW, AYNbUlYNsW Aqy Pwier tr`k Swiml
hn[
dyKo
swiern dI Awvwz suxo Aqy PlYiSMg lweItW ƒ dyKo — ieh cY~k kro ik
AYmrjYNsI g`fI ik`QoN Aw rhI hY[ ie`k vwr AYmrjYNsI g`fI lµG jwx qoN bwAd
dubwrw dyKo Aqy suxo, ikauNik au~Qy hor AYmrjYNsI g`fI vI Aw rhI ho skdI hY[
soco
inXmW ƒ jwxo — PlYiSMg lweItW Aqy swiern vjwaux vwlIAW AYmrjYNsI
g`fIAW kol hmySw rweIt-Aw&-vyA huMdw hY[ iesdy leI dovW idSwvW qoN Awaux
vwlI swrI tRYiPk ƒ rukxw cwhIdw hY[ jykr qusIN ifvwiefr vwly hweIvyA au~qy
ho Aqy AYmrjYNsI g`fI ifvwiefr dy dUjy pwisEN Aw rhI hY, qW ho skdw hY ik
quhwƒ rukx dI loV nw pvy[ pr ieh XkInI bxwE ik AYmrjYNsI g`fI dw quhwfy
pwsy v`l Awauxw AsMBv hY[
frweIivMg suJwA rsqw C`fo - qusIN AYmrjYNsI g`fIAW dy rsqy ƒ nw roko[ Awm qOr au~qy sB qoN
vDIAw g`l ieh hY ik AwpxI g`fI ƒ s`jy pwsy v`l lY jwau Aqy ruko (jykr qusIN
jykr qusIN iksy cOrwhy au~qy rukdy
ho Aqy qusIN AYmrjYNsI g`fI dw
iksy ifvwiefr vwly hweIvy dI K`bI lyn iv`c g`fI clw rhy ho jW ie`k pwsy
rsqw rok rhy ho, qW quhwƒ rsqy vwlI sVk iv`c g`fI clw rhy ho qW K`by pwsy r`Ko)[ iksy cOrwhy iv`c AwpxI
qoN bwhr inklx leI g`fI nUM g`fI nw roko[ iesdy leI cMgI qrHW soco Aqy AYmrjYNsI g`fI ƒ rsqw dyx leI
moVnw pY skdw hY[ idmwg iv`c ie`k Xojnw bxwE[
A`g buJwaux vwly pwiep au~qy g`fI clwauxw gYr-kwƒnI hY[
93
Awpxy smwrt frweIivMg hunr ƒ lwgU krnw
kro
jgHw dw mwrijn Aqy spIf kMtrol
hyTW ilKI dUrI r`Ko - jdoN qusIN iksy Pwier tr`k dy ip`Cy g`fI clw rhy ho, qW
quhwƒ G`to-G`t 150 mItr ip`Cy rihxw cwhIdw hY[
sMcwr
isgnl - qusIN AYmrjYNsI g`fI cwlk ƒ ieh d`sx leI Awpxy trn isgnl
dI vrqoN kro ik qusIN g`fI ƒ dyK ilAw hY Aqy ausƒ rsqw dy rhy ho[
dyKo
dyKo - sVk dy iknwry au~qy PlYiSMg lweItW vwlIAW g`fIAW ƒ dyKo
qyz q`Q
PlYiSMg lwietW jgw ky rukIAW
soco
hoeIAW g`fIAW ƒ pws krn vyly
lyn bdlx Aqy/jW g`fI hOlI inXmW ƒ jwxo - PlYiSMg lweItW jgw ky rukIAW hoeIAW g`fIAW dy nyVy phuMcx
krn iv`c AsPl rihx dy nqIjy au~qy swrI tRYiPk ƒ hOlI hoxw cwhIdw hY[ ies iksm dIAW g`fIAW dy nyVy
vjoN quhwƒ tRiY Pk aulG
µ xw Aqy phuMcx au~qy, jykr sVk dI spIf sImw 80 iklomItr pRqI GMtw jW ies
pYnltI puAwieMt ho skdy hn[ qoN v`D hY qW quhwƒ 70 iklomItr pRqI GMtw qoN v`D dI spIf nwl g`fI nhIN
clwauxI cwhIdI hY Aqy jykr spIf sImw 80 iklomItr pRqI GMtw qoN G`t hY qW
quhwƒ 40 iklomItr pRqI GMtw qoN v`D spIf nwl g`fI nhIN clwauxI cwhIdI
hY[ jykr qusIN ie`k ifvweIfr vwly hweIvy au~qy g`fI clw rhy ho Aqy ault
idSw qoN PlYiSMg lweItW vwlI g`fI dy nyVy Aw rhy ho qW ieh inXm lwgU nhIN
huMdw[)
94
AiDAwie 6 — sVk ƒ sWJw krnw
jykr qusIN PlYiSMg lweItW jgw ky rukI hoeI g`fI dI sB qoN nyVy dI lyn iv`c ho
qW quhwƒ lyn ƒ vI bdlxw cwhIdw hY jykr Aijhw krnw sur`iKAq hY[
kro
jgHw dw mwrijn Aqy spIf kMtrol
sVkW dy iknwirAW au~qy PlYiSMg lweItW vwlIAW g`fIAW ƒ pws krn vyly qusIN
AwpxI g`fI ƒ hOlI kro Aqy jgHw C`fo[ sur`iKAq jgHw dw mwrijn pRdwn krn
leI lynw ƒ bdlo (jykr Aijhw krnw sur`iKAq hovy)
auswrI zon
sVkW dy krmcwrI swfIAW sVkW
dI sWB-sMBwl Aqy suDwr krn
leI swrw swl kMm krdy hn[
auswrI zon icMnHW Aqy tRYiPk kMtrol
krn vwly ivAkqIAW dy bwvjUd
vI inrmwx zonW iv`c hwdsy vwprdy
hn, ikauNik kùJ frweIvr ies v`l
iDAwn nhIN idMdy hn[
dyKo
A`gy iDAwn nwl dyKo — qusIN Awpxy A`gy auswrI zonW dw iDAwn r`Ko Aqy zon dy
AMdr tRYiPk kMtrol aupkrxW dI pwlxw krn leI iqAwr rho[
rwq ƒ iDAwn idE - sVk dw inrmwx idn vyly hI nhIN huMdw[ idn vyly tRYiPk
izAwdw hox kwrn rwq ƒ v`D qoN v`D sVk dw inrmwx huMdw hY[ ies leI
quhwƒ izAwdw iDAwn dyx dI loV hY Aqy rwq ƒ auswrI vwly KyqrW iv`c g`fI
izAwdw hOlI clwaux dI loV huMdI hY[
Awly-duAwly dyKo — jykr quhwƒ iksy auswrI zon iv`c tRYiPk kMtrol krn vwlw
ivAkqI, auswrI jW kwmy qurMq nzr nhIN AwauNdy hn qW iesdw mqlb ieh
nhIN hY ik auh au~Qy nhIN hn[ tRYiPk kMtrol krn vwly ivAkqIAW, auswrI
krmcwrIAW Aqy aupkrxW leI qusIN sucyq rho[
soco
inXmW ƒ jwxo — quhwƒ auswrI zon dy SurU qoN AMq q`k tRYiPk kMtrol krn vwly
ivAkqIAW Aqy sVk inrmwx dy icMnHW dI pwlxw krnI cwhIdI hY[ auswrI zon
dI spIf sImw 24 GMty lwgU rihMdI hY[
A`gy dI soco — auswrI zon ƒ Aksr lyn bMd krn dI loV huMdI hY, ies leI
quhwƒ lyn bdlx dI loV ho skdI hY[ lyn bMd hox qoN bcx leI ijMnI jldI ho
sky AwpxI lyn ƒ bdlo[ ies nwl tRYiPk dy bhwA ƒ bxweI r`Kx iv`c mdd
imlygI[
A`gy dI Xojnw bxwE - qusIN AwpxI Xwqrw iv`c dyrI dI aumId krdy hoey Aqy
smyN isr AwpxI mMizl au~qy phuMcx leI kwhlI C`f ky pihlW ausdy leI Xojnw
bxwE[ auswrI krmcwrI quhwƒ in`jI qOr au~qy AsuivDw krn leI nhIN hn —
95
Awpxy smwrt frweIivMg hunr ƒ lwgU krnw
auh hr iksy leI sVkW ƒ vDIAw bxw rhy hn[ ieh pqw lgwaux leI ik
quhwfy Kyqr dy AMdr sVkW iv`c kI ho irhw hY Aqy quhwfy ie`Cq rUt dy nwl-nwl
nvIAW tRYiPk irportW Aqy ApfytW leI ryfIE, tYlIivzn Aqy vY~bsweItW dI
jWc kro[ iesdw pqw l`gx au~qy ie`k bdlvW rsqw lYx qy ivcwr kro[
kro
jgHw dw mwrijn Aqy spIf kMtrol
hOlI kro — sVk au~cI-nIvIN jW k`cI ho skdI hY, ies leI quhwƒ AwpxI
g`fI hOlI krn dI loV hY[ quhwƒ auswrI zon dI spIf sImw dI pwlxw krnI
cwhIdI hY[ auswrI KyqrW iv`c tRYiPk jurmwny dùgxy huMdy hn[
frweIivMg suJwA
roky jwx au~qy ruko - jdoN tRYiPk kMtrol ivAkqIAW jW hor tRYiPk kMtrol XMqrW
bylVo I g`fI stwrt krky r~Kxw duAwrw quhwƒ rukx leI ikhw jWdw hY qW AwpxI g`fI ƒ roko[ kuJ auswrI zonW
ieMDn dI brbwdI krdI hY Aqy iv`c quhwƒ kMm dy Kyqr iv`coN lµGx leI ie`k pwielt kwr dI aufIk krnI pY
DUA
M w k`FdI hY jo hvw dI guxv`qw skdI hY[
ƒ GtwauNdI hY Aqy jlvwXU
qbdIlI iv`c Xogdwn pwauNdI A`gy dI dUrI bxwky r`Ko — AwpxI g`fI Aqy dUjI g`fI dy ivckwr bhuq swrI
hY[ jykr quhwƒ iksy auswrI zon dUrI C`fo Aqy auswrI Kyqr iv`c lyn bdlx qoN bco[
iv`c rukx leI ikhw jWdw hY, qW
ieMjx bMd kr idE[ 10 sYikMf sweIf iv`c jgHw C`fo — AwpxI g`fI qoN auswrI vwly bMidAW Aqy aunHW dy swzo-
qoN v`D ivhly KVy hox au~qy ieMjx swmwn dy ivckwr kw&I jgHw C`fo[
ƒ bMd kr dyxw cwhIdw hY[
ryl g`fIAW
hr swl g`fIAW Aqy rylg`fIAW ivckwr huMdIAW t`krW iv`c lok mwry jWdy hn
jW gMBIr rUp nwl zKmI ho jWdy hn, ies leI quhwƒ rylvy krwisMg dy nyVy
jwx vyly swvDwn rihx dI loV hY[ izAwdwqr rylW ƒ rukx leI lgBg do
iklomItr dI loV huMdI hY — qusIN kdy vI rylg`fIAW ƒ hrwaux dI koiSS nw
kro[
dyKo
surwgW leI dyKo — bhuq swry surwg quhwƒ A`gy mOjUd rylvy krwisMg bwry
cyqwvnI idMdy hn:
• AgwaUN cyqwvnI icMnH - ieh icMnH quhwƒ Awaux vwly krwisMg bwry cyqwvnI
idMdy hn Aqy quhwƒ dyKx, suxn Aqy hOlI krn leI kihMdy hn, ikauNik
quhwƒ rukxw pY skdw hY[ ieh Awm qOr au~qy aunHW sQwnW iv`c lgwey jWdy
hn ijQoN qusIN Awaux vwly rylvy krwisMg ƒ nhIN dyK skdy ho (audwhrn leI
phwVI jW krv vwlIAW sVkW iv`c)[
• PùtpwQ dy inSwn — kùJ rylvy krwisMgW q`k phuMcx au~qy, qusIN PùtpwQ iv`c
ie`k pyNt kIqw “X” dyK skdy ho[ kùJ k®wisMgW iv`c PlYiSMg lweItW, ie`k
GMtI Aqy gyt vI huMdy hn[ jykr lweIt Aqy GMtI cwlU hY jW Pwtk hyTW hY qW
iesdw mqlb hY ik rylg`fI nyVy Aw rhI hY[
jykr idRS swP nhI hY qW ho skdw hY ik qusIN Awaux vwlI ryl ƒ nw dyK sko,
pr qusIN iesdw hwrn sux skdy ho[ pr ieh Xwd r`Ko ik ryl g`fIAW ƒ hr
krwisMg au~qy hwrn vjwauxw lwzmI nhI hY[
96
AiDAwie 6 — sVk ƒ sWJw krnw
iDAwn nwl vyKo - ies g`l dw iDAwn r`Ko ik quhwfIAW A`KW quhwƒ guMmrwh kr
skdIAW hn[ rylg`fIAW Aksr quhwƒ bhuq hOlI c`l rhIAW jwp skdIAW
hn, jo ik Asl iv`c nhIN huMdIAW[ kYnyfw iv`c XwqrI ryl g`fIAW 160
iklomItr pRqI GMtw dI r&qwr nwl sPær krdIAW hn[
qusIN rwq ƒ Kws qOr nwl swvDwn rho[ ikauNik rylg`fIAW Aqy kwrW
ivckwr rwq dy smyN dIAW t`krW iv`coN A`DIAW g`fIAW rylg`fI dy sweIf nwl
tkrwauNdIAW hn, ikauNik frweIvr ny iesƒ dyiKAw nhIN huMdw[
cyqwvnI! sVk ƒ vrqx vwly hor lokW v`l iDAwn idE — rylvy krwisMgW Aqy sVk ƒ
vrqx vwly hor lokW v`l iDAwn r`Ko[ motrsweIkl svwrW Aqy sweIkl svwrW
iksy vI smyN iksy tRYk au~qy ƒ sur`iKAq FMg nwl ptVI pwr krn leI ie`Dr-a~Dr hoxw pY skdw hY[
rylg`fI dI aumId kro[
rylg`fIAW hmySw inXmq smW-
auh iPsl skdy hn Aqy ig`ly trYkW au~qy if`g skdy hn, ies leI Awpxy bRyk
swrxI dI pwlxw nhIN krdIAW dbwauxw XkInI bxwE Aqy vwDU jgHw C`fo[
hn[
dUjI rylg`fI leI dyKo - qusIN Xwd r`Ko ik Aksr ie`k qoN v`D tRYk huMdy hn, ies
leI dUjI rylg`fI dw vI iDAwn r`Ko[ ieh kwr Aqy ryl hwdsy dy mùK kwrnW
iv`coN ie`k hY ik g`fI dw frweIvr dUjI rylg`fI dw ieMqzwr nhIN krdw jo
frweIivMg suJwA pihlI dy ip`Cy lukI huMdI hY[
kro
spIf kMtrol
ie`k sur`iKAq spIf nwl Xwqrw kro — jykr qusIN rwq ƒ g`fI clw rhy ho qW
quhwƒ hmySw shI dUrI dy AMdr rukx dy Xog hoxw cwhIdw hY[
97
Awpxy smwrt frweIivMg hunr ƒ lwgU krnw
gyAr Cotw kro - jykr qusIN stYNfrf tRWsimSn nwl g`fI clw rhy ho qW qusIN
pwr krn qoN pihlW gyAr Cotw kro[ krwisMg krdy smyN kdy vI gyAr nw bdlo
ikauNik ies nwl quhwfI g`fI rùk skdI hY[
jgHw dw mwrijn
A`glI g`fI qoN vwDU dUrI r`Ko — kdy vI krwisMg au~qy nw Pso[ jdoN tRYiPk bhuq
izAwdw huMdI hY qW A`gy vDx qoN pihlW audoN q`k aufIk kro jdoN q`k ik qusIN
KwlI krwisMg nhIN vyKdy[
GoVy
izAwdwqr jnqk sVkW au~qy GoVy svwr
ho skdy hn[
dyKo
A`gy dyKo - GoVy dI svwrI krn vwilAW
ƒ iDAwn nwl dyKo [
soco
inXmW ƒ jwxo — GoV svwrW Aqy GoV-
svwr cwlkW dy motr g`fIAW cwlkW dy
brwbr AiDkwr hn Aqy aunHW ƒ vI auhI
inXmW dI pwlxw krnI cwhIdI hY[
^qirAW ƒ jwxo - GoVy Acwnk iksy
gqIivDI jW rOly kwrn qMg ho skdy hn[ ho skdw hY ik ausdw svwr GoVy ƒ
kwbU nw kr sky[
kro
jgHW dw mwrijn
hOlI kro - AwpxI g`fI ƒ hOLI kro jdoN GoVy Aqy svwr quhwfI g`fI dy nyVy
phuMcdy hn[ iesdy leI dUrI bxw ky r`Ko[
pws krn vyly jgHw idE - auhnW ƒ pws krn vyly vwDU jgHw C`fo[
iDAwn nwl pws kro - GoVy Acwnk gqIivDI jW rOly nwl hYrwn ho skdy hn[
AwpxI g`fI dw hwrn vjwaux qoN bco Aqy iDAwn nwl hOlI-hOlI A`gy lMGo[
rukx dI iqAwrI kro - jykr iksy svwr ƒ Awpxy GoVy ƒ kwbU krn iv`c
muSikl Aw rhI hY qW qusIN ruko[ jdoN q`k GoVw svwr dy kMtrol iv`c nhIN Aw
jWdw audoN q`k ieMqzwr krnw vDIAw hY[
98
7 in`jI rxnIqIAW
ipCly AiDAwie iv`c qusIN is`iKAw hY ik sVk ƒ hor lokW nwl sur`iKAq FMg
ies AiDAwie iv`c nwl ikvyN sWJw krnw hY[ ieh AiDAwie aunHW rxnIqIAW bwry d`sdw hY jo qusIN
aunHW siQqIAW ƒ sMBwlx leI vrq skdy ho jo quhwfy Aqy quhwfI frweIivMg
• g`fI clwaux leI au~qy nkwrwqmk pRBwv pWdIAW hn[
iPtnYs
– vyKxw Aqy suxnw g`fI clwaux leI iPtnYs
– AwpxI ishq dw
mulWkx krnw qusIN frweIvr dI sIt ‘qy ho
– jwgdy rihxw qusIN svyry juKwm nwl jwgdy ho Aqy Awpxy Awp ƒ kmzor mihsUs krdy
– iDAwn kyNdirq ho, pr quhwƒ kMm qy vI jwxw pvygw[ qusIN AwpxI kwr iv`c bYTx qoN
r`Kxw pihlW juKwm dI dvweI lYNdy ho[ jdoN qusIN frweIivMg kr rhy huMdy ho,
• ^qrnwk BwvnwvW qusIN dyKdy ho ik qusIN c`kr Aqy bhuq Qkwvt mihsUs kr rhy ho[pihly
cOrwhy au~qy s`jy muVdy hoey, qusIN ie`k sweIkl svwr v`l bhuq G`t iDAwn
• ivgwV
idMdy ho[
– Srwb bwry q`Q
– niSAW bwry q`Q quhwƒ kI krnw cwhIdw hY?
• joKm auTwauxw
• dbwA frweIivMg krdy smyN kMtrol iv`c rihx leI, quhwƒ AwpxIAW A`KW Aqy kMnW
duAwrw pRwpq jwxkwrI a~uqy Brosw krn dy Xog hoxw cwhIdw hY[ ie`k sur`iKAq
• Asuri` KAq XwqrI frweIvr bxn leI quhwƒ ishqmMd, Awrwm Aqy iDAwn kyNdirq krn dI loV
• Asuri` KAq frweIvr hY[
• sVk au~qy gus` w
– gus
` y ƒ rokxw vyKxw Aqy suxnw
• AMgdwn rijtRS
y n
mwihrW dw AMdwzw hY ik frweIivMg dI swrI jwxkwrI dw lgBg 80 pRqISq
frweIvrW ƒ aunHW dIAW A`KW rwhIN AwauNdw hY[ ies qoN pihlW ik quhwƒ g`fI
clwaux dw lwiesMs id`qw jw sky, quhwƒ AwpxIAW A`KW dI ingHw dI jWc krn
dI loV hY[
quhwfI suxn dI SkqI vI frweIivMg idRS bwry jwxkwrI iek`TI krn iv`c vI
quhwfI mdd krdI hY[ mh`qvpUrn cyqwvnI isgnl ijvyN ik hwrn, swiern,
rylg`fI Aqy Awpxy ieMjx iv`c AsDwrn AwvwzW ƒ iDAwn nwl suxo[
99
quhwfy smwrt frweIivMg hunr ƒ lwgU krnw
jwgdy rihxw
Qkwvt hwdisAW dy pRmùK kwrnW iv`coN ie`k hY[ Qkwvt ‘dyKo-soco-kro’ rxnIqI
frweIivMg suJwA dy swry pVwvW ƒ pRBwivq krdI hY[ ieh quhwƒ glq FMg nwl pRqIikirAw
krn, quhwfI socx dI SkqI ƒ G`t krn Aqy quhwfy pRqIkrm dy smyN iv`c dyrI
jdoN qusIN iksy hweIvy jW PRIvyA
au~qy lµby smyN leI g`fI clwauNdy
hox dw kwrn bx skdI hY[
ho jo izAwdwqr ie`koswr rihMdw
hY qW qusIN aus qoN Axjwx
ho skdy ho[ ies ƒ hweIvy rxnIqIAW: jwgdy rihxw
ihpnoiss ikhw jWdw hY[ jykr
qusIN iksy hor lyn iv`c jwxw styAirMg dy ip`Cy sucq
y rihx leI, Kws krky lµby s&r leI:
SurU krdy hn qW iesdy leI kùJ
KyqrW iv`c frwievrW ƒ cyqwvnw • cMgI qrHW Awrwm krn qoN bwAd g`fI clwE[
r`Kx leI p`tIAW jW moty pYc
lgwey huMdy hn[ qusIN krUz
• Awrwm krn leI smW k`Fo[ sYr kro Aqy kùJ ksrq kro[
kMtrol ƒ bMd krky, Xojnwb`D • ruko Aqy KwE, pr BwrI Bojn Kwx qoN bco ikauNik ies nwl quhwƒ
FMg nwl jWc krky Aqy jwgdy
nINd Aw skdI hY[
rihx dy qrIky vrqky hweIvy
ihpnoiss qoN bc skdy ho[ • g`fI dy AMDr dw qwpmwn shI r`Ko[
• qwzI hvw leI iKVkI KùlHI r`Ko[
• Awpxy Awp au~qy iDAwn dyx leI gwxy gwE jW boldy rho[
• Awrwm krn vwly stwp au~qy ruko Aqy JpkI lE (Awpxy drvwzy ƒ
lwk krnw XkInI bxwE)[
• ie`k vwr iv`c bhuq dUr g`fI nw clwE[ jykr qusIN lµbI Xwqrw kr
rhy ho, qW dUjy idn Kws qOr nwl swvDwn rho[ ies smyN Qkwvt hox
dI bhq izAwdw sMBwvnw huMdI hY[
100
AiDAwie 7 - in`jI rxnIqIAW
101
quhwfy smwrt frweIivMg hunr ƒ lwgU krnw
jykr quhwƒ hYNfs-PRI Pon krn jW suxn dI loV hY qW sVk dy iknwry g`fI roko,
isr& jdoN Aijhw krnw sur`iKAq hovy[
^qrnwk BwvnwvW
qusIN frweIvr dI sIt ‘qy ho
dupihr 3 vjy dI ikSqI ƒ PVn leI qusIN vYnkUvr AweIslYNf dy rsqy
iv`c ho[ tRYiPk bhuq izAwdw hY, ies leI quhwfI g`fI hOlI c`l rhI
hY[ jdoN qusIN hrI lweIt dy nyVy jWdy ho, qW A`gy vwlI kwr hOlI ho jWdI
hY[ frweIvr ieh PYslw kr irhw jwpdw hY ik ik`Dr muVnw hY[ qusIN
inrwSw iv`c Awpxy mUMh iv`c buVbuVwauNdy ho[ A`gy vwlI kwr c`ldI hY
pr audoN lweIt pIlI ho jWdI hY, ies leI quhwƒ hux rukxw Aqy aufIk
krnI pvygI[quhwƒ bhuq gùsw AwauNdw hY[
ies qrHW dy frweIvr ƒ sVk au~qy tRYiPk ƒ hOlI nhIN krnw cwhIdw[
qusIN ieh jwxdy ho ik hux qusIN AwpxI ikSqI nhIN PVH skogy[
102
AiDAwie 7 - in`jI rxnIqIAW
• AwpxI Aqy dUijAW dI sur`iKAw bwry soco[ ieh quhwƒ Awpxy Awp ƒ
SWq krn iv`c mdd kr skdw hY[
• DIrj r`Ko Aqy inmr bxo[ Xwd r`Ko ik swry frweIvr glqIAW krdy
hn[ Awpxy Awp ƒ SWq krn leI kùJ pl k`Fo Aqy g`fI clwaux
qoN pihlW AwpxIAW sm`isAwvW ƒ ip`Cy C`f idE[ jy qusIN iDAwn
kyNdirq nhIN kr skdy qW styAirMg qy nw bYTo[
• Awpxy nwl eImwndwr rho[ svIkwr krnw ik qusIN ikvyN mihsUs kr
rhy ho, Aksr quhwƒ SWq hox iv`c mdd kr skdw hY[
• kùJ qwzI hvw lYx leI iKVkIAW KolHo Aqy kùJ fUMGy swh lE[
• ryfIE jW Awrwmdwiek sMgIq suxo[
• styAirMg au~qy AwpxI pkV iF`lI kro[ ieh quhwfI bWh Aqy grdn
dIAW mwspySIAW ƒ sOKw krn iv`c mdd krygw Aqy quhwfw isr drd
hox dI sMBwvnw ƒ Gtweygw[
ivgwV
krYS q`Q
pUry bI.sI. iv`c hr swl AOsqn qusIN frweIvr dI sIt ‘qy ho
78 lok durGtnwvW iv`c mwry
jWdy hn, ijnHW iv`c frweIivMg qusIN Awpxy dosq nwl pwrtI qoN bwAd Gr jw rhy ho[ A`j bhuq dyr ho
Krwb huMdI hY[ cùkI hY Aqy qusIN sOx leI bycYn ho[ A`j dw idn bhuq lµbw sI[ quhwfw
dosq pIlI lweIt hox dy bwvjUd g`fI A`gy clwauNdw hY, jo bhuq jldI
sroq: puils tRYiPk AYksIfYNt
isstm, 2010 qoN 2014 q`k[ lwl lweIt iv`c bdlx vwlI hY[ qusIN vyKdy ho ik auh is`Dw A`gy dyK
irhw hY, ausdIAW A`KW nhIN ihl rhIAW hn[ kwr DUAW C`fxw SurU kr
idMdI hY Aqy jdo auh zordwr bRyk mwrdw hY qW g`fI ie`k pwsy v`l jWdI
hY[ qusIN ausnUM pùCdy ho, “qusIN ieh kI kr rhy ho?”[ auh kihMdw hY
“sB TIk hY, mYN soicAw ik mYN cOrwhy qy hW ... QoVI jldI jwx leI?”
auh h`sdw hY[
quhwƒ kI krnw cwhIdw hY?
103
quhwfy smwrt frweIivMg hunr ƒ lwgU krnw
• A`KW dw irPlYks krn dI Xogqw guAw • cmk duAwrw AsQweI AMnwH ho skdw hY
dyxw
• Dwrnw dI Smqw Gtxw • hor g`fIAW dI dUrI Aqy spIf dw &Yslw nhIN kr skdw
• pYrIiPrl (swiefW dI idRStI Gtxw) • ho skdw hY ik swief qoN Awaux vwly ^qry nw dyK skx
• qrk AspSt ho jWdw hY • l`gdw hY ik mwnisk Xogqw izAwdw hY; hwlWik, shI
soco • GtI hoeI iekwgrqw frweIivMg PYsly nhIN lY skdw
• mwspySIAW dw kMtrol Gtxw • styAirMg Aqy bRiy kMg dw qwlmyl nhIN kr skdw
• pRqIikirAw dw smW hOLI hoxw • shI qrIky nwl nhIN moV skdw
• AYmrjYNsI siQqIAW iv`c jldI pRqIikirAw nhIN kr skdw
104
AiDAwie 7 - in`jI rxnIqIAW
105
quhwfy smwrt frweIivMg hunr ƒ lwgU krnw
gYr-kwƒnI nSy
mnorMjk jW stRIt fr`gz ijvyN ik spIf, hYroien Aqy kokIn dy keI qrHW dy
pRBwv huMdy hn, jo ipCly pMny au~qy dvweIAW dy ADIn not kIqy gey hn Aqy ieh
vI hn:
• Brm
• bdlI hoeI Dwrnw
^qrw lYxw
qusIN frweIvr dI sIt ‘qy ho
qusIN iek`ly ho Aqy hweIvy dy is`Dy ih`sy au~qy g`fI clw rhy ho[ qusIN
AwpxI mMizl au~qy phuMcx leI bysbr ho rhy ho[
qusIN ikhVI cox krogy?
nvyN frweIvr ^qry dw pRbMDn krn dy qrIky iv`c v`Kry-v`Kry huMdy hn[
qusIN Swied auhnW frweIvrW ƒ jwxdy ho jo ieh nhIN jwxdy ik ikhVIAW
kwrvweIAW krnIAW hn Aqy sVk au~qy dUjy lokW qoN Gbrw jWdy hn[ ienHW
lokW iv`c Awpxy hunr iv`c ivSvws dI kmI huMdI hY Aqy keI bhuq izAwdw
Awqm-ivSvws vwly frweIvr huMdy hn - ijhVy socdy hn ik auh Asl iv`c
bhuq vDIAw frweIvr hn[ bhuq izAwdw Awqm-ivsævws vwly frweIvrW Aqy
ijnHW iv`c Awqm-ivSvws dI kmI hY, dovW ƒ Awpxy hunr dw AiBAws krn
leI hor is`Kx Aqy hor smW k`Fx dI loV huMdI hY[
kuJ lok ie`k Kqrnwk frweIivMg SYlI ApxwauNdy hn, ijvyN ik qyz spIf Aqy
^qrw lY ky mzy dI Bwl krdy hn[ romWc psMd krn vwly lok - qyz rPqwr,
tylgyitMg jW Asur`iKAq qrIky nwl pws krn dw Anµd lYNdy hn[
qusIN iks iksm dI frweIivMg SYlI r`Kx dI Xojnw bxwauNdy ho? kI qusIN Awpxy
hunr dy p`Dr dy AMdr rihxw cwhuMdy ho? kI qusIN socdy ho ik bhuq swry jwnlyvw
mOky lYx dI bjwey swvDwn rihxw vDIAw hY? g`fI clwaux dw rv`eIAw jW SYlI
auh cIz hY jo qusIN cuxdy ho[
106
AiDAwie 7 - in`jI rxnIqIAW
dbwA
krYS q`Q qusIN frweIvr dI sIt qy ho
Asur`iKAq spIf nwl s&r quhwfw dosq kihMdw hY “AwE, pwrtI iv`c Swiml hovo, pIE,”[
krn vwly swry frweIvrW iv`coN
75 PIsdI qoN v`D mrd sn[
qusIN pwrtI qoN bwAd g`fI clwaux dw vwAdw kIqw sI[ qusIN isrP
t`krW iv`c mwry gey 37 pRqISq swPt firMks pIxIAW sn[ pr ieh ie`k nvW dosq hY Aqy qusIN aus ƒ
qoN v`D lok Asur`iKAq spIf s`cmùc psMd krdy ho[
kwrn hox vwlIAW t`krW dy
iSkwr sn[ qusIN ikhVI cox krogy?
bI.sI. tRYiPk kilSn
styitsitk, puils ny ieh s`tW hwxIAW v`loN pwey gey dbwA dw swhmxw krnw AOKw huMdw hY[ AsIN aunHW nwl
Aqy Gwqk t`krW 2007 iv`c sbMD r`Kxw cwhuMdy hW, ies leI AsIN ies pRqI sMvydnSIl hW ik dUsry swfy
drj kIqIAW[
bwry kI socxgy[ dbwA dIAW do iksmW hn: skwrwqmk Aqy nkwrwqmk[ auh
dosq jo quhwƒ sur`iKAq kMm krn leI mnwauNdy hn, ikauNik auh quhwfI pRvwh
107
quhwfy smwrt frweIivMg hunr ƒ lwgU krnw
krdy hn, auh hwxIAW qy skwrwqmk dbwA hY[ dUjy pwsy auh dosq jW jwx-
pCwx vwly hn jo quhwƒ kùJ ^qrnwk kMm krn leI auqSwihq krdy hn, auh
quhwfy au~qy nkwrwqmk dbwA pw rhy hn[
hwxIAW dy dbwA ƒ ikvyN sMBwlxw hY ieh is`Kx leI bhuq AiBAws krnw pYNdw
hY[ qusIN Awpxy dosqW ƒ r`Kxw cwhuMdy ho, pr qusIN auh kMm nhIN krnw cwhuMdy jo
Awpxy Awp ƒ Aqy dUijAW ƒ Kqry iv`c pwauNdy hn[
Asur`iKAq XwqrI
qusIN frweIvr dI sIt ‘qy ho
qusIN rwq ƒ bhuq swry XwqrIAW nwl Gr jw rhy ho[ auh swry cMgw smW
ibqw rhy hn, cutkly suxw rhy hn Aqy mUrK bxw rhy hn[ hlkI bwirS
kwrn dyKxw AOKw ho irhw hY[ sVk au~qy pwxI dI bhuq swrI cmk hY[
quhwƒ iDAwn kyNdirq krn dI zrUrq hY pr quhwƒ Awpxy Awly duAwly dy
rOly nwl socxw muSikl ho irhw hY[
quhwƒ kI krnw cwhIdw hY?
jdoN qusIN g`fI clwauNdy ho qW qusIN Awpxy XwqrIAW dI sur`iKAw leI ਜੁਮ
ੰ ਵ
ੇ ਾਰ
ho[ keI vwr qusIN dyKogy ik XwqrI quhwfw iDAwn Btkw skdy hn[ b`cy Aksr
lµby s&r nwl bor ho jWdy hn Aqy quhwƒ Awpxy v`l iDAwn dyx leI kihMdy
hn[ kwr iv`c XwqrI au~cI-au~cI bolxw, CyVCwV jW kuSqI krnw SurU kr
skdy hn[ ieh auh smW hY jdoN quhwƒ lIfriSp idKwauxI pvygI Aqy kMtrol
kwiem r`Kxw hovygw[
108
AiDAwie 7 - in`jI rxnIqIAW
Asur`iKAq frweIvr
qusIN frweIvr dI sIt ‘qy ho
quhwfw im`qr quhwƒ Aqy quhwfy dosqW ƒ Agly Sihr q`k lYjwx dI
pySkS krdw hY[ ieh isr& 20 iklomItr dUr hY ies leI qusIN
sihmq ho jWdy ho[ auh hweIvy au~qy SurU iv`c g`fI hOlI r`Kdw hY Aqy
jldI hI spIf sImw ƒ pwr kr jWdw hY[ auh ie`k kwr ƒ pws krn
leI g`fI lyn iv`coN bwhr k`Fdw hY Aqy lyn iv`c vwps jwx leI bhuq
G`t jgHw huMdI hY[ quhwƒ CyqI hI Aihsws ho jWdw hY ik auh bhuq
Asur`iKAq frweIvr hY[
quhwƒ kI krnw cwhIdw hY?
swirAW ƒ iksy nw iksy Aijhy ivAkqI nwl kwr iv`c Psx dw AnuBv huMdw
hY ijsdI frweIivMg ny aunHW ƒ frwieAw hovy[ lwiesMs hox nwl quhwƒ ies
siQqI nwl nij`Tx leI vDyry SkqI imldI hY ikauNik qusIN inXmW ƒ jwxdy
ho Aqy qusIN jwxdy ho ik sur`iKAq frweIivMg dw kI mqlb hY[ pr iksy
Asur`iKAq frweIvr ƒ AwpxI frweIivMg SYlI bdlx leI mnwauxw Awswn
nhIN hY[
109
quhwfy smwrt frweIivMg hunr ƒ lwgU krnw
ieh jwxnw Aksr muSikl huMdw hY ik quhwƒ kI krnw cwhIdw hY jdoN quhwƒ
gùsy vwly frweIvrW dw swhmxw krnw pYNdw hY[ aunHW dI inmrqw dI Gwt Aqy
frweIivMg dIAW mwVIAW AwdqW hwdisAW dw kwrn bx skdIAW hn[ bhuq
izAwdw gùsw jW sVkI ihMsw, Awm nhIN hY, pr jy qusIN swvDwnI nhIN vrqdy ho
qW gùsw hor vI v`D skdw hY[ quhwƒ kI pRqIikirAw krnI cwhIdI hY?
110
AiDAwie 7 - in`jI rxnIqIAW
gu`sy ƒ rokxw
qusIN iesƒ ikvyN XkInI bxw skdy ho ik qusIN dUjy frweIvrW dy gùsy jW inrwSw
ƒ nhIN vDwauNdy ho? jykr qusIN Awpxy smwrt frweIivMg hunr dI vrqoN krdy
ho Aqy bhuq swrI jgHw idMdy ho Aqy dUijAW ƒ shI-Awvwz idMdy ho, qW qusIN gùsw
krn vwlIAW siQqIAW ƒ rok skdy ho[
111
quhwfy smwrt frweIivMg hunr ƒ lwgU krnw
112
“Organ donation has AiDAwie 7 - in`jI rxnIqIAW
Scan here
given us a precious gift in
ister as an
the midst of great tragedy
and personal loss.”
an donor at: Emma, Barry & Olivia
ketwominutes.ca
Alistair’s family
ies smyN ibRitS kolµbIAw iv`c AMg Aqy itSU tRWsplWt dI aufIk krn vwly
lokW dI ie`k bhuq lµbI sUcI hY[ kùJ lokW ƒ ie`k AMg dw qoh&w smyN isr nhIN
imldw[ iPr vI bI.sI. iv`c isrP ie`k cOQweI lok hI AMg dwn krn leI
rijstrf hn[
hr iksy kol AMg dwnI bxn dI smr`Qw huMdI hY[ iesdI koeI aumr sImw nhIN
@BCTransplant @BC_Transplant
hY[
@BC_Transplant
AMgdwn rijtRySn
qusIN ie`k AMg dwnI bxn dy Awpxy ierwdy ƒ drswaux leI Awpxy frweIivMg
Scan here
swry ipCly qrIikAW ƒ bdl id`qw hY[ rijtRySn quhwƒ AMg dwn bwry ie`k
e midst of great
ikvyN rijstrtragedy
tRWsplWt dy AMg dwn krn vwly ishq sMBwl pySyvrW leI phuMcXog hY[
krnw hY
LIVE LIFE.
and
PASS ITpersonal loss.”
@BCTransplant
AMgdwn rijtRySn Pwrm swry AweIsIbIsI frweIvr lwiesMs kyNdrW, klym
@BC_Transplant
ON.
sYNtrW Aqy Awtoplwn bRokrW kol aupl`bD hn[
@BC_Transplant
qusIN www.transplant.bc.ca au~qy jW 1-800-663-6189 au~qy Pon
krky vI AwnlweIn rijstr kr skdy ho[
ikrpw krky AMg dwnI bxn leI rijstr kro[ qusIN ie`k jwn bcw skdy ho
Emma, Barry & Aqy Olivia
iksy hor iv`c ijaUNdy rih skdy ho[
Alistair’s family
115
quhwfy smwrt frweIivMg hunr ƒ lwgU krnw
AYmrjYNsI bRyikMg
BwvyN qusIN iDAwn nwl jWc krdy ho, pr iPr vI Acwnk ^qry pYdw ho skdy
hn[ jdoN Aijhw huMdw hY, quhwƒ AYmrjYNsI bRyikMg dI vrqoN krn dI loV ho
skdI hY[
AYmrjYNsI bRyikMg dw mksd bRykW ƒ lwk kIqy ibnW ijMnI jldI ho sky g`fI ƒ
rokxw hY[ jy qusIN bRykW ƒ lwk krdy ho, qW phIey muVnw bMd ho jWdy hn[ qusIN
styAirMg dw kMtrol guAw dyvogy Aqy kwr iPsl skdI hY[
frweIivMg suJwA
AYNtI-lwk bRyikMg isstm (eybIAY`s)
sur`iKAq QW au~qy AiBAws
krky eybIAỲs dI shI vrqoN izAwdwqr nvIAW g`fIAW iv`c eybIAỲs huMdw hY jo quhwƒ ie`ko smyN bRyk Aqy
krnw is`Ko[ 30 iklomItr styAirMg clwaux dI iejwzq idMdw hY[ qusIN ieh Awm bRykW nwl nhIN kr
pRqI GMtw dI spIf kro, d`b ky skdy[ iksy AYmrjYNsI siQqI iv`c, jykr quhwfy kol eybIAY~s hY qW quhwƒ
bRyk lgwE Aqy iksy kwlpink
g`fI dy rukx q`k bRyk pYfl au~qy lgwqwr Aqy s^q dbwA pwauxw cwhIdw hY[
vsqU dy duAwly clwaux dw
AiBAws kro[ bRykW ƒ pMp nw kMipaUtrweIzf sYNsr lwikMg ƒ rokx leI Awpxy Awp hI phIey qoN bRyk C`f
kro ikauNik ies nwl isstm idMdy hn[
bMd ho jWdw hY[ bRyk dy Sor jW
kMbxI qoN GbrwE nw - ieh Awm kuJ lokW dw ivSvws hY ik eybIAỲs quhwƒ qyz g`fI clwaux dI iejwzq nhIN
hY[ AwpxI g`fI dy mYnUAl dI idMdw hY Aqy auh hr vwr quhwƒ jldI rukx dI vI iejwzq nhIN idMdw[ kuJ
jWc kro qW jo quhwƒ shI bRyikMg sQwnW au~qy, ijvyN ik bjrI au~qy bRyikMg dI dUrI lµbI ho skdI hY[ pr eybIAỲs
qknIk pqw hovy[ phIAW ƒ ig`lIAW Aqy iqlkx vwlIAW jgHW au~qy lwk hox qoN rokx iv`c mdd
kr skdw hY[
jykr quhwfy kol eybIAY~s vwlI g`fI hY, qW AYmrjYNsI bRyikMg qknIkW bwry hor
pUrI jwxkwrI leI AwpxI g`fI dy mYnUAl dI jWc krnw XkInI bxwE[
116
AiDAwie 8 - AYmrjYNsI rxnIqIAW
sikf kMtrol
bwry soco
g`fI clwaux qoN pihlW sVk dy qusIN frweIvr dI sIt ‘qy ho
hwlwqW bwry soc[
o kI mOsm dy hwlwq
sVk ƒ iqlkxw bxw dyxgy? quhwƒ ieh ie`k TMfI svyr dw smW hY Aqy qusIN kMm au~qy smyN isr phuMcx leI
sB qoN pihlW suri` KAq ivklp kwhlI iv`c ho[ jdoN qusIN styAirMg vHIl ƒ moVdy ho qW quhwƒ Acwnk
bxw ky iKskx qoN bcx dy Xog
hoxw cwhIdw hY[ iKskx dw sB qoN
mihsUs huMdw hY ik g`fI iv`c koeI hrkq nhI ho rhI hY[ qusIN bRyk
sMBwivq kwrn frweIivMg dy mwVy dbwauxy ho[ kwr dw ipClw ih`sw s`jy pwsy ƒ jWdw hY - ieh ies leI
hunr hn[ huMdw hY ik qusIN br& iv`c Psy ho!
quhwƒ kI krnw cwhIdw hY?
sVk au~qy twierW dI pkV Kqm hox nwl g`fI iksy vI smyN sikf (iqlk jW
iKsk) ho skdI hY[ ieh iqlkxIAW sqHwvW dy kwrn ho skdw hY, ijvyN ik idRS
iv`c drswieAw igAw hY, jW Acwnk spIf jW idSw bdlx nwl[ mINh Aqy
br& vrgy vwqwvrn dy q`q sik`ifMg iv`c Xogdwn pwauNdy hn, pr frweIivMg dy
mwVy hunr sik`ifMg dw mùK kwrn hn[ sikf hox qoN bcx dw qrIkw hY Awpxy
dyKo-soco-kro dy hunrW dI vrqoN krnw[ iqlkx vwlIAW siQqIAW iv`c, g`fI
hOlI kro[
117
quhwfy smwrt frweIivMg hunr ƒ lwgU krnw
DuMd, mINh jW br& vrgIAW ^rwb mOsmI siQqIAW vI dyKx dI Smqw G`t kr
skdIAW hn[ jykr qusIN A`gy jW ip`Cy swPæ-swPæ nhIN dyK skdy ho qW sVk
dy hwlwqW bwry quhwfI jwxkwrI G`t jWdI hY[ qusIN iehnW siQqIAW iv`c
frweIivMg dy cMgy PYsly nhIN lY skdy[
118
AiDAwie 8 - AYmrjYNsI rxnIqIAW
frweIivMg suJwA rxnIqIAW: G`t id`K vwlIAW siQqIAW iv`c g`fI clwauxw
muSikl mOsmI siQqIAW frweIvrW leI ^qrnwk ho skdIAW hn
kuJ DuMd vwlIAW siQqIAW iv`c,
qusIN hY~flYNpw dI bjwey PoglYNpW ikauNik sVk au~qy nzr Aksr G`t jWdI hY[ iehnW hwlqW iv`c:
dI vrqoN kr skdy ho jykr ieh
idRS suDwrx iv`c mdd krdw
• spIf hOLI r`Ko[
hY[ auhnW siQqIAW iv`c, qusIN
• vwDU jgHw C`f ky r`Ko[
Awpxy hY~flYNpW ƒ bMd kr
skdy ho Aqy isr& AwpxIAW • izAwdw iDAwn nwl jWc kro[
Pog-lweItW dI vrqoN kr skdy
ho[ jykr QoVI ijhI DuMd hY, ijs • mINh, br& Aqy DuMd iv`c loA bIm vwlIAW hY~flweItW dI vrqoN kro[
kwrn ivzIibltI pRBwivq nhIN
huMdI hY jW jykr hwlwq swP qW • bhuq izAwdw ^rwb mOsmI siQqIAW iv`c pws nw kro (iksy hor g`fI
PoglYNp Aqy hY~flYNp dovW ƒ kdy qoN A`gy nw lMGo) ikauNik qusIN loVINdw dUrI q`k nhIN dyK skdy ho[
vI ie`ko smyN qy nhIN vriqAw
jwxw cwhIdw hY[ • jykr loV hovy qW sweIf au~qy jwE Aqy ruko jdoN q`k A`gy dy idRS iv`c
suDwr nhIN huMdw[ AijhI QW cuxo jo hor tRYiPk qoN sur`iKAq hovy Aqy
sVkI mwrgW ƒ nw roky[
• Awpxy SIiSAW ƒ swPæ r`Kx leI fIPRostr dI vrqoN kro[ jy jrUrI
hovy, hvw leI ie`k iKVkI ƒ AMSk qOr au~qy KùlHw C`f idE[
• c`lx qoN pihlW g`fI dy au~qy Aqy sweIfW iv`c peI brP ƒ swPæ kro[
XkInI bxwE ik qusIN swPæ-swPæ dyK skdy ho[
• Awpxy vweIprW Aqy vwSrW ƒ cMgI qrHW kMm krn dI hwlq iv`c r`Ko[
119
quhwfy smwrt frweIivMg hunr ƒ lwgU krnw
tRYkSn dw nukswn
mINh, br& Aqy br&vwrI quhwfy tRYkSn ƒ pRBwivq kr skdI hY[ iF`lI bjrI,
ig`ly p`qy, ic`kV jW ryq vI sVkW ƒ iqlkxw Aqy Kqrnwk bxw skdI hY[
iksy vI G`t-trYkSn vwlI sqHw au~qy g`fI clwauNdy smyN hOlI kro Aqy swvDwnI
vrqo Aqy bhuq hI ^rwb mOsm iv`c g`fI clwaux qoN bco[
mINh
frweIivMg suJwA mINh kwrn g`fI clwaux iv`c do Kqrnwk cIzW ho skdIAW hn:
• tRYkSn dw nukswn
ieh XkInI bxwE ik quhwfI
g`fI dy twier cMgI hwlq iv`c • hweIfRoplyinMg[
hn, hvw dw pRYSr shI hY Aqy
frweIivMg hwlqW leI FukvyN mINh kwrn sVk dI sqHw au~qy iqlkx ho jWdI hY, Kws krky mINh dI SurUAwq
hn[ dOrwn[ mINh sVk dI sqHw au~qy mOjUd qyl nUM imlwky ie`k qyl vwlI prq bxw
idMdw hY[ jykr mINh hlkw hovy jW lµby smyN q`k mINh nw ipAw hovy, qW sVk
au~qy lµby smyN q`k iqlkx bxI rhygI[
cyqwvnI!
ig`ly jW iqlkx vwlIAW
hweIfRoplyinMg audoN huMdI hY jdoN twierW dw sVk dI sqHw nwl sMprk tùt
siQqIAW iv`c kdy vI krUz jWdw hY Aqy twier pwxI dI ie`k iPlm au~qy qYrdw hY[ frweIvr qurMq hI
kMtrol dI vrqoN nw kro[ quhwfI styAirMg Aqy bRyk lgwaux dw kMtrol guAw bYTdw hY[ ieh mINh jW KVHy pwxI
g`fI dw mYnUAl quhwƒ iesdI iv`c ho skdw hY[ quhwfI spIf ijMnI v`D hovygI, quhwfI hweIfRoplyinMg dI
vrqoN isr& AwdrS frweIivMg
sMBwvnw EnI hI izAwdw hovygI[ qusIN pqw kr skdy ho ik kI quhwfI g`fI nwl
hwlqW iv`c krn leI kihMdw
hY [ hweIfRoplyinMg ho rhI hY ikauNik styAirMg Acwnk bhuq hlkw ho jwvygw[
120
AiDAwie 8 - AYmrjYNsI rxnIqIAW
pwxI dI
prq
G`t twier pRS
Y r jW Krwb guf
` IAW
vwlIAW g`fIAW hweIfRp
o lyn dI
izAwdw sMBwvnw r`KdIAW hn[
fUMGw pwxI
fUMGy pwxI iv`coN lµGxw quhwfI g`fI ƒ bMd kr skdw hY Aqy ieMjx jW
trWsimSn ƒ vI nukswn phuMcw skdw hY[ jykr quhwƒ sVk au~qy pwxI dw
swhmxw krnw pY irhw hY qW ip`Cy muVn Aqy iksy hor rsqy qoN jwx bwry soco[
jy qusIN sVk dy ies ih`sy qoN bc nhIN skdy, qW bhuq hOlI-hOlI g`fI clwE[
pwxI iv`co inklx qoN bwAd, bRykW ƒ sukwaux leI QoVI dUrI q`k hlky ijhy bRyk
lgwky r`Ko[ A`Dy mItr qoN v`D fUMGw pwxI ie`k kwr ƒ qYrwky dUr lY jw skdw
hY[
br&
br& Aqy br&bwrI quhwfI g`fI iv`c bhuq jldI tRYkSn Kqm hox dw kwrn
bx skdI hY[ tRYkSn dI Gwt kwrn phIey AYkslryt krn vyly ie`ko-QW GuMmdy
hn Aqy bRyk lgwaux vyly lwk ho jWdy hn[ qusIN AwswnI nwl styAirMg dw
kMtrol guAw skdy ho[
srdIAW iv`c qwpmwn qyzI nwl bdldw hY, ijs nwl sVk au~qy tRYkSn dI
gVbV ho skdI hY[ jMmx dy nyVy dw qwpmwn (PrIizMg puAwieMt) TMFy qwpmwnW
nwloN izAwdw ^qrnwk huMdw hY, hwlWik dyKx iv`c sVk ie`ko ijhI l`g skdI
hY, ikauNik brPæ Acwnk bx skdI hY Aqy ho skdww hY ik idKweI vI nw dyvy[
121
quhwfy smwrt frweIivMg hunr ƒ lwgU krnw
122
AiDAwie 8 - AYmrjYNsI rxnIqIAW
CHAIN UP • jdoN qusIN phwVI au~qy huMdy ho qW twierW dIAW zMjIrW ƒ lgwauxw bhuq
muSkl huMdw hY[ ies leI ie`k Kws cyn-A`p Kyqr dI vrqoN kro[
AREA • jykr twier lwk ho jWdy hn qW styAirMg dw kMtrol bxweI r`Kx
E X IT leI bRykW ƒ hlkw ijhw C`fo Aqy iPr auhnW ƒ dubwrw lgwE[
• moV Aqy iknwirAW iv`c dwKl hox qoN pihlW g`fI hOlI kro[ moV iv`c
bRyk lgwaux nwl qusIN iKsk skdy ho[
• brPIlIAW phwVIAW qoN hyTW jwx leI Coty gyAr dI vrqoN kro[
• br&bwrI vwlI frweIivMg siQqIAW iv`c krUz kMtrol dI vrqoN nw
kro[
• g`fI dy A`gy-ip`Cy vwDU jgHw C`fky r~Ko [
• jdoN q`k zrUrI nw hovy pws krn (A`gy lMGx) qoN bco[
• sVk dy brPæ vwly ih`sy iv`c G`t qoN G`t g`fI clwE[
• ie`k sihj Aqy SWq rUp nwl styAirMg dI vrqo kro[
123
quhwfy smwrt frweIivMg hunr ƒ lwgU krnw
qU&wn
krwsivMfz, hỲfivMfjæ Aqy tylivMfjæ qoN swvDwn rho[ ieh quhwfy leI styAirMg
kMtrol krnw muSikl bxw skdy hn[ ie`QoN q`k ik quhwnUM pws krdw ie`k
trYktr-tRylr vI g`fI ƒ ihlwaux leI hvw dw kw&I dbwA pYdw kr skdw hY[
rwq dy ^qry
qusIN frweIvr dI sIt ‘qy ho
qusIN aus Sihr q`k phuMcx leI swrw idn g`fI clw rhy ho ij`Qy quhwfy
dosq rihMdy hn[ hux rwq dw smW hY Aqy qusIN QoVw ijhw susq mihsUs
kr rhy ho[ qusIN ie`k SWq pyNfU sVk qy ho[ ie`Qy bhuq G`t tRYiPk hY, pr
qusIN dUroN ie`k kwr ƒ AwauNdy dyKdy ho[ qusIN lweItW hweI bIm qoN loA
bIm iv`c bdldy ho[ dUjw frweIvr hỲflweItW ƒ loA bIm iv`c nhIN
kr irhw hY[ auh is`Dw quhwfIAW A`KW iv`c pY rhIAW hn Aqy quhwfy leI
A`gy dyKxw AOKw ho irhw hY[
quhwƒ kI krnw cwhIdw hY?
rwq ƒ g`fI clwauxw swry frweIvrW leI ie`k cuxOqI hY[ iesdw mqlb hY ik
quhwfw A`gy dw idRS sImq hY Aqy quhwƒ vI hor frweIvrW duAwrw cMgI nhIN
dyiKAw jw skdw[ qusIN dUrIAW dw shI AMdwzw vI nhIN lgw skdy[ quhwƒ
dyKo-soco-kro nUM shI qrIky nwl AiBAws krn dI Aqy vDyry sucyq rihx dI
loV hovygI[
124
AiDAwie 8 - AYmrjYNsI rxnIqIAW
• rwq vyly hY~flweItW dI bjwey pwrikMg lweItW jW idn vyly c`lx vwlIAW
lweItW (fyA-lweItW) nwl g`fI clwauxw gYr-kwƒnI hY[
• jdoN qusIN iksy hor g`fI dy 150 mItr qoN nyVy Awauxy ho, jW iksy g`fI ƒ
Awhmxy-swhmxy imldy smyN jW iksy g`fI dy ip`Cy jwxy ho qW quhwƒ AwpxIAW
hweI bIm hY~flweItW ƒ m`Dm krnw cwhIdw hY[ kI quhwƒ dUrIAW dw AMdwzw
lwaux iv`c muSikl AwauNdI hY? bhuqy lokW ƒ ieh muSikl AwauNdI hY[ inmr
bxo Aqy AwpxIAW lweItW jldI m`Dm kro[
• jykr A`gy dw idRS 150 mItr qoN G`t ho jWdw hY (audwhrn leI, DuMd jW
BwrI mINh iv`c) qW quhwƒ hỲflweItW dI vrqoN vI krnI cwhIdI hY[
125
quhwfy smwrt frweIivMg hunr ƒ lwgU krnw
twier P`txw
jdoN A`gy dw twier P`tdw hY, qW quhwfI g`fI P`tx vwly twier dI idSw iv`c
iK`cI jw skdI hY, Kws krky qyz spIf au~qy[ ipClw twier P`tx kwrn g`fI
sikf krnw SurU kr skdI hY[
bRyk Pyl
swry bRyk Pyl ho jwxw bhuq G`t mOikAW auu~qy huMdw hY[ hwlWik, jykr quhwfw bRyk
isstm Pyl ho jWdw hY qW quhwƒ jldI Aqy sur`iKAq FMg nwl pRqIikirAw
krn leI Awpxy dyKo-soco-kro dy hunr dI vrqoN krn dI loV hovygI[
126
AiDAwie 8 - AYmrjYNsI rxnIqIAW
ieMjx sm`isAwvW
qusIN kdy nhIN jwxdy ho ik ieMjx kdoN bMd ho skdw hY[ jykr Aijhw huMdw hY qW
quhwƒ ijMnI jldI ho sky tRYiPk qoN bwhr inklx Aqy sur`iKAq sQwn au~qy jwx
dI loV hY[
127
quhwfy smwrt frweIivMg hunr ƒ lwgU krnw
hY~flweIt Pyl
rwq ƒ hY~flweItW qoN ibnW g`fI clwauxw Kqrnwk Aqy gYr-kwƒnI hY[ jykr
quhwfIAW lweItW Pyl ho jWdIAW hn qW quhwƒ ijMnI jldI ho sky sVk qoN bwhr
jwxw cwhIdw hY[
hu`f Ku`lxw
huf
` Kul
` skdw hY jykr ausnUM ƒ suri` KAq FMg nwl lgwieAw nw igAw hov[ y jy
qusIN dyKdy ho ik quhwfI huf
` ƒ TIk qrHW nwl lgwieAw nhIN igAw hY, qW huf
` ƒ
pUrI qrHW Kolo Aqy dobwrw bMd kro[
cyqwvnI!
gYs pYfl sit`ikMg
Psy hoey gYs pYfl ƒ C`fx leI
gYs pYfl (AYkslytr pYfl) br&bwrI jW br& jMmx kwrn icpk skdw hY
kdy vI Awpxy h`Q nwl hyTW nw
phuMco ikauNik ies nwl qusIN g`fI jW jy PrS dI mYt gYs pYfl dy hyTW clI jWdI hY qW vI pYfl jwm jW Krwb ho
dw kMtrol guAw skdy ho[ jWdI hY[
jykr qusIN pYfl icpkx vyly bhuq G`t spIf nwl Xwqrw kr rhy ho qW qusIN
ies ƒ au~pr cùkx leI Awpxy pYr dy AMgUTy dI vrqoN kr skdy ho[
128
AiDAwie 8 - AYmrjYNsI rxnIqIAW
bI.sI. iv`c sVk au~qy jwnvr Awauxw ie`k v`fw ^qrw hY[ iksy v`fy jwnvr
nwl tkrwaux qoN quhwƒ, quhwfy XwqrIAW ƒ Aqy jwnvr nUM nukswn Aqy s`t l`g
skdI hY[
129
quhwfy smwrt frweIivMg hunr ƒ lwgU krnw
koeI vI iksy vI tkrwA iv`c Swiml nhIN hoxw cwhuMdw, pr keI vwr hwlwq
iedW dy bx jWdy hn ik tkrwA nUM twlxw AsMBv ho jWdw hY[ tkrwA qoN
bcx dw sB qoN vDIAw qrIkw hY Awpxy dyKo-soco-kro dy hunrW dI vrqoN krnw[
Awpxy Awp ƒ sucyq r`Ko, Xojnwb`D FMg nwl jWc kro, Awly-duAwly vwDU jgHw
C`fky c`lo Aqy shI spIf au~qy Xwqrw kro[ ies qrHW qusIN izAwdwqr t`krW qoN
bc skdy ho[
BwvyN quhwƒ ie`k nw-twlx Xog t`kr dw swhmxw krnw pY irhw hY pr qusIN
iesdy pRBwv ƒ Gtw skdy ho[ Aijhw krn leI quhwƒ jldI qoN jldI socx
Xog hoxw cwhIdw hY[
130
AiDAwie 8 - AYmrjYNsI rxnIqIAW
ijvyN ik auprokq Poto iv`c idKwieAw igAw hY, spIf ƒ dùgxw krn nwl
pRBwv dI SkqI cOguxI ho jWdI hY[ ieh ie`k kwrn hY ik k®YSW iv`c spIf ie`k
mh`qvpUrn kwrn hY Aqy g`fI ƒ hOlI krnw bMidAW dIAW jwnW bcwauNdw hY[
131
quhwfy smwrt frweIivMg hunr ƒ lwgU krnw
132
AiDAwie 8 - AYmrjYNsI rxnIqIAW
suJwA
ie`Qy kuJ hor cIzW hn jo quhwƒ krnIAW cwhIdIAW hn:
• g`fIAW ƒ sVk qoN htwE jykr Aijhw krnw sur`iKAq hY[
• ies g`l au~qy crcw krn qoN bco ik hwdsy leI kOx ksUrvwr hY[
• swry gvwhW dy nwm Aqy pqy ilKo[
• smW, sQwn Aqy mOsm vrgIAW siQqIAW ƒ iDAwn iv`c r`Kdy hoey ie`k skYc
bxwE jW idRS dIAW PotoAW lE[
• AwpxI bImw kMpnI ƒ qurMq sUicq kro[
133
9 quhwfw lwiesMs
• lwiesMs klwsW dw • kI ieh ivAkqI ie`k hunrmMd Aqy qjrbykwr frweIvr hY? quhwfy
sMKp
y suprvweIzr kol ie`k vYilf klws 5 lwiesMs hoxw cwhIdw hY Aqy ies
• izMmv
y wrIAW Aqy jurmwny AiDAwie iv`c bwAd iv`c idKwey gey suprvweIzr dI aumr dIAW loVW ƒ
pUrw krdw hovy[
• hor sQwnW qy g`fI
clwauxw • kI ieh ivAkqI sur`iKAq frweIivMg dI vDIAw imswl pRdwn krygw? kI
• jIvn Br is`Kx vwlw aus aùqy Brosw kIqw jw skdw hY ik auh Srwb jW nSIly pdwrQW, qyz spIf
bxnw jW sVk aùqy hor joKmW nwl g`fI nhI clwvygw?
• kI ieh ivAkqI sp`St rUp iv`c jwxkwrI Aqy ivcwr pRwpq krn dy Xog
hY?
• kI auhnW kol quhwfI pRBwvsæwlI AgvweI krn leI sihjqw hY?
pySyvr isKlweI
pySyvr isKlweI quhwƒ qyzI nwl is`Kx Aqy frweIivMg dIAW burIAW AwdqW ƒ
ivkisq krn qoN bcx iv`c mdd kr krdI hY[
quhwƒ ies AiDAwie iv`c bwAd iv`c ie`k frweIivMg skUl cuxn leI m`dd
imlygI[
135
hvwly Aqy sroq
gRj
Y e
U t
y lwiesMisMg pRg
o rwm
bI.sI. dw gRYjUeyitf lwiesMisMg pRogrwm (jI.AỲl.pI) iksy vI aumr dy nvyN
frweIvrW iv`c k®YSW dI igxqI ƒ Gtwaux leI iqAwr kIqw igAw hY[ jI.AỲl.
pI dy qihq, nvyN frweIvr hOlI-hOlI qjrbw hwsl krdy hn, auhnW hwlqW
iv`c jo auhnW ƒ G`t joKm iv`c pwauNdy hn[ quhwƒ Awpxw pUrw klws 5
lwiesMs pRwpq krn leI keI pVwvW iv`coN lµGxw pvygw[
G`to-G`t 12 mhIny
igAwn tYst
25 swlW qoN v`D dw suprvwiezr
KUn iv`c Srwb dI zIro mwqrw
h`Q iv`c jW hYNf-PRI koe
o I vI ifvweIs nhI
L icMnH
ingHw dw tYst v`D qoN v`D do XwqrIAW dI sImw
pRiqbMiDq GMty
136
AiDAwie 9 — quhwfw lwiesMs
igAwn tYst
igAwn tYst iv`c 50 bhu-cox vwly svwl huMdy hn jo ieh mwpdy hn ik qusIN
ies mwrgdrSk iv`c id`qI jwxkwrI ƒ ikMnI cMgI qrHW jwxdy ho[ ieh tYst
swfy iksy vI frweIvr lwiesMs sQwn qy ilAw jw skdw hY Aqy Awm qOr qy
kMipaUtr aùqy kIqw jWdw hY[ tYst idMdy smyN mobwiel Aqy hor ielYktRwink
ifvweIsW vrqx dI AwigAw nhIN huMdI[ sUby dy kùJ ih`isAW iv`c ieh isr&
ilKqI tYst vjoN pyS kIqw jWdw hY[ ieh tYst AMgryzI, PRYNc, ArbI, kYNtonIjæ,
k®oeysæIAn, PwrsI, mYNfirn, pMjwbI, rUsI, spYinS Aqy vIAqnwmI BwSw iv`c
aupl`bD hY[
ieh XkInI bxwE ik qusIN Awpxw igAwn tYst dyx leI d&qr bMd hox qoN
G`to-G`t ie`k GMtw pihlW aùQy phuMc jWdy ho[ jykr quhwfI koeI Apwhjqw hY jo
quhwfy leI tYst dyxw muSikl hY qW d`sx leI smyN qoN pihlW lwiesMisMg dPæqr
ƒ Pæon kro[
qusIN Awpxy mobweIl auq
` y igAwn
tYst dw AiBAws kr skdy ho[ AiBAws tYst AOnlweIn lE
qusIN AiBAws igAwn tYst dy skdy ho jW icbc.com aùqy swfI mu&q AYp ƒ
fwaUnlof kr skdy ho[ “smwrt qrIky nwl g`fI clwauxw is`Ko” ikqwb AYp
qoN vI fwaUnlof kr skdy hW[
137
hvwly Aqy sroq
138
AiDAwie 9 — quhwfw lwiesMs
139
hvwly Aqy sroq
140
AiDAwie 9 — quhwfw lwiesMs
141
hvwly Aqy sroq
Awpxy hunr dI vrqoN krnw — klws 5 dy tYst iv`c auhI hunr Swiml huMdy hn
jo klws 7 dy tYst iv`c sn: inrIKx, Kqry dI Dwrnw, spIf kMtrol, jgHW
dw mwrijn, styAirMg Aqy sMcwr[ tYst dy dOrwn kuJ ibMdUAW aùqy quhwƒ aunHW
^qirAW dI pCwx krn leI ikhw jwvygw jo qusIN frweIivMg krdy smyN dyKdy
ho[ quhwƒ A`gy dyKx dI zrUrq hovygI Aqy Awpxy SISy dI vrqoN Awpxy swief
vwly, ip`Cy Aqy swhmxy vwly KqirAW dI pCwx krn leI kro[
AiBAws krnw — quhwfy klws 5 dy rof tYst iv`c Swiml ho skdy hn:
• cOrwhy dw AiBAws (s`jy Aqy K`by muVnw)
• lyn bdlxw
• hweIvy jW PRIvyA iv`c dwKl hoxw Aqy bwhr inklxw
• iqMn-puAwieMt trn
• ie`k-pwsy jwxw Aqy rukxw
• irvrs pwrikMg
• Awm frweIivMg (audwhrn leI, is`DI g`fI clwauxw, phwVIAW Aqy krv
'qy g`fI clwauxw)
• phwVI aùqy pwrikMg
• iksy g`fI dy smwnWqr pwrikMg[
PIfbYk pRwpq krnw — klws 7 rof tYst dy vWg, jdoN qusIN klws 5 dI
pRIiKAw pUrI kr lYNdy ho, qW quhwfy kol prIiKAk nwl Awpxy nqIijAW bwry
crcw krn dw mOkw huMdw hY[ ienHW ƒ suxo Aqy is`Ko[ quhwfI frweIivMg iv`c
suDwr krnw mh`qvpUrn hY[ jykr qusIN pihlI vwr ies ƒ pws nhIN krdy qW
qusIN s`q idnW bwAd dubwrw tYst dy skdy ho[ quhwƒ qIjI jW AglI vwr tYst
dyx leI 14 idn aufIk krnI pvygI[
142
AiDAwie 9 — quhwfw lwiesMs
143
hvwly Aqy sroq
144
AiDAwie 9 — quhwfw lwiesMs
145
hvwly Aqy sroq
• quhwfy ieMstRktr ikMny AnuBvI hn? auhnW ny hwl hI iv`c ikMnI isKlweI
leI hY?
frweIivMg suJwA • qusIN AwpxIAW pRYkits kwrW ƒ sur`iKAq Aqy cMgI qrHW sMBwl ky ikvyN
r`Kdy ho?
frweIvr isKlweI lYx dy
PwieidAW bwry hor jwxkwrI • kI quhwfy kol stYNfrf trWsimSn vwlI g`fI hY jykr mYN is`Kxw cwhuMdw hW
leI, frweIvr isKlweI Aqy ik ieh g`fI ikvyN clwauxI hY?
mulWkx imAwrW dI vỲbsweIt
dtcbc.com qy jwE[ • quhwfw kors sæurU krn qoN pihlW mYƒ kI jwxn dI loV hY (ijvyN ik k`pVy
lwiesMsSudw frweIivMg skUlW dI iksm, swz-swmwn, gyAr, Awid)?
Aqy sQwnW dI sUcI leI vI ies
vỲbsweIt qy jwE[ AMq iv`c hor lokW ƒ pùCo: kI qusIN ies skUl bwry cMgw suixAw hY?
146
AiDAwie 9 — quhwfw lwiesMs
147
hvwly Aqy sroq
muV-pRIiKAwvW
bI.sI. iv`c hr swl, rofsyPtI bI.sI. duAwrw lgBg 3,000 lokW ƒ muV-
pRIiKAw leI Awaux leI sUicq kIqw jWdw hY[ muV-pRIiKAw leI sB qoN Awm
kwrn hn:
• frweIvr dI fwktrI irport jo ishq sm`isAw ƒ drswauNdI hY
• ie`k puils irport jo drswauNdI hY ik frweIvr ƒ ieh pqw nhIN sI ik
Awm frweIivMg siQqI ƒ ikvyN sMBwlxw hY[
jykr muV-pRIiKAw isrP nzr dI jWc Aqy icMnWH Aqy isgnlW dI jWc leI hY,
qW quhwƒ ApwieMtmYNt dI loV nhIN hY[ jykr ies iv`c sVkI tYst vI Swiml
hY qW quhwƒ sVkI tYst ApwieMtmYNt bùk krn leI quhwfw noits imlx dy 30
idnW dy AMdr Awpxy sQwnk frweIvr lwiesMisMg d&qr ƒ Pon krn dI loV
hovgy I[ jdoN qusIN Awpxy tYst leI jWdy ho, qW quhwƒ pRwiemrI Aqy sYkf
M rI
pCwx (AMdrly ipCly kvr qy pCwx (AweIfI) Bwg dyK)o Aqy AYnkW jW sMprk
lYNs lYx dI zrUrq hud M I hY, jykr quhwƒ frweIivMg leI auhnW dI loV pYNdI hY[
jykr qusIN tYst pws nhIN kr pWdy qW lwiesMsSudw frweIvr ƒ Awpxy nwl lY
jwxw vI ie`k cMgw ivcwr hY[
ies mwrgdrSk dI smIiKAw krky AwpxI muV-pRIiKAw dI iqAwrI kro[
Awpxy hunr ƒ qrwSx leI ie`k frweIivMg skUl qoN irPrYSr kors krn bwry
ivcwr kro[ qusIN frweIvr lwiesMisMg d&qr qoN itaUinMg Ap Pwr frweIvrz
dI kwpI vI pRwpq kr skdy ho[ ieh frweIivMg dw AiBAws krn iv`c quhwfI
mdd krygw[
148
AiDAwie 9 — quhwfw lwiesMs
quhwfy lwiesMs dI jykr qusIN imAwd Kqm hox dy iqMn swlW dy AMdr rIinaU
imAwd Kqm ho geI krdy ho qW AweIsIbIsI quhwfy lwiesMs ƒ rI-tYst kIqy
hY[ ibnW rIinaU kr skdw hY[
quhwƒ bI.sI. srkwr Aqy AweIsIbIsI dy swry jurmwny Aqy
bkwieAW dw inptwrw krnw cwhIdw hY Aqy AwpxI imAwd
Kqm kr cuk ` w lwiesMs lYxw cwhIdw hY[ ieh XkInI bxwE
ik quhwfy kol shI pCwx hY (AMdrUnI bYk kvr qy pCwx
(AweIfI) sYkSn dyK)o Aqy lwiesMs PIs leI pYsy hn[
jykr quhwfy lwiesMs dI imAwd iqMn swl qoN v`D smW
pihlW Kqm ho geI hY, qW quhwƒ ingHw tYst, sVkI icMnH
tYst Aqy sVkI tYst pws krn dI loV hovg y I[
149
hvwly Aqy sroq
klws 2 • b`sW smyq skUlI b`sW, ivSysæ gqIivDI b`sW Aqy ivSyS g`fIAW 19
• jykr b`s Aqy trylrW jW toA kIqIAW g`fIAW iv`c eyAr bRk y nhIN hn 4,600 iklogwR m qoN
G`t vwlIAW b`s Aqy trylrW jW toA kIqIAW g`fIAW
• klws 4 iv`c Swiml koeI vI motr g`fI jW g`fIAW dw suml y
klws 3 • do qoN v`D AYksl vwly tr`k ijvyN ik fMp tr`k Aqy v`fy toA kIqy tr`k, pr ies iv`c b`s 18
Swiml nhIN hY ijsdI vrqoN XwqrIAW ƒ iljwx leI kIqI jWdI hY[
y r 4,600 iklogwR m qoN v`D nhIN ho skdy, isvwey jykr tr`k Aqy tRl
• tRl y r iv`c eyAr bRk
y
nhIN hn
• ie`k toA kwr iksy vI vzn vwlI g`fI ƒ iK`cdI hY
• ie`k mobweIl tr`k kryn
• klws 5 iv`c Swiml koeI vI motr g`fI jW g`fIAW dw suml y
klws 4 (ApRbMiDq) • v`D qoN v`D 25 ivAkqIAW (frweIvr smyq) dy bYTx dI smr`Qw vwlIAW b`sW, skUlI 19
b`sW Aqy ivSyS gqIivDI vwlIAW b`sW Aqy AsmrQ lokW ƒ iljwx leI vrqIAW
jWdIAW ivSyS g`fIAW
• tYksIAW Aqy ilmoizn
• AYNbUlYNsW
• klws 5 iv`c Swiml koeI vI motr g`fI jW g`fIAW dw sumyl
klws 4 (pRqIbMiDq) • tYksIAW Aqy ilmoizn 19
• AYNbUlYNsW
• 10 qoN v`D ivAkqIAW (frweIvr smyq) dy bYTx dI smr`Qw vwlIAW ivSyS g`fIAW jo
Apwhj lokW ƒ iljwx leI vrqy jWdy hn
• klws 5 iv`c Swiml koeI vI motr g`fI jW g`fIAW dw sumyl
klws 5 jW 7* • do-AYksl vwlIAW g`fIAW - kwrW, vYnW, tr`kW Aqy toA tr`k 16
• y r jW toA kIqIAW g`fIAW 4,600 iklogwR m qoN v`D nhIN ho skdIAW
tRl
• motrhoms (do qoN v`D AYksl vwly)
• sImq-spIf vwly motrsweIkl** Aqy Awl-tyrn y g`fIAW (eytIvI)
• skUlI b`sW vjoN vrqIAW jwx vwlIAW XwqrI g`fIAW ijnHW dI bYTx dI smr`Qw 10
ivAkqIAW (frweIvr smyq) qoN v`D nw hovy
• inrmwx kwrjW iv`c vrqy jwx vwlIAW g`fIAW Aqy XUitiltI vwhn
• iqMn-phIAw g`fIAW - iqMn-phIAw motrsweIklW (trweIk) jW motrsweIkl/sweIfkwr
sumly Swiml nhIN hn
• klws 4 dIAW g`fIAW jW motrsweIkl Swiml nhIN hn
klws 6 jW 8* • motrsweIkl, Awl-tyryn sweIkl, Awl-tyryn g`fIAW (eytIvI) 16
klws 4 jW 5 smyq BwrI • 4,600 iklogRwm qoN v`D vwly tRylr jW toA kIqIAW g`fIAW ijMnHW iv`c nw qW tr`k Aqy 18
y r (kof 20)
tRl nw hI tRylr iv`c eyAr bRyk hn
• klws 5 iv`c Swiml koeI vI motr g`fI jW g`fIAW dw sumyl
klws 4 jW 5 smyq hwaUs • 4,600 iklogRwm qoN v`D vwly mnorMjk (Gr) tRylr, bSrqy nw qW tr`k Aqy nw hI tRylr 18
y r (kof 07)
tRl iv`c eyAr bRyk hn
• klws 5 iv`c Swiml koeI vI motr g`fI jW g`fIAW dw sumyl
150
AiDAwie 9 — quhwfw lwiesMs
eyAr bRyk
hweIvy aùqy eyAr bRykW nwl lYs g`fIAW ƒ clwaux leI (inrmwx kwrjW leI
q`Q vrqI jwx vwlI g`fI qoN ielwvw) quhwfy kol eyAr bRyk AYforsmYNt (kof 15) dy
nwl bI.sI. frweIvr lwiesMs hoxw cwhIdw hY[
klws 5 jW 7 dw frweIvr
lwiesMs 4,600 iklogRwm q`k pwbMdIAW, SrqW Aqy smrQn
tRylrW ƒ toieMg dI iejwzq idMdw
hY[ kuJ mnorMjk tRylr ies Bwr quhwfI qMdrusqI Aqy Xogqw qy inrBr krdy hoey quhwfy lwiesMs iv`c kuJ
qoN v`D jWdy hn Aqy auhnW ƒ
pwbMdIAW, SrqW jW smrQn Swiml ho skdy hn[ audwhrn leI, quhwƒ
iK`cx leI quhwƒ iehnW iv`coN
iksy ie`k dI loV huMdI hY: frweIivMg krdy smyN suDwrwqmk lYNs (AYnk jW sMprk lYNs) pwaux dI loV ho
• klws 1, 2 jW 3 frweIvr skdI hY[
lwiesMs, jW
• klws 4 jW 5 frweIvr mnorMjn tRylr
lwiesMs smyq BwrI tRylr (kof
20) jW mnorMjn tRylr toA krn Aqy hwaUs tRylr AYforsmYNt pRwpq krn bwry jwxkwrI
• klws 4 jW 5 frweIvr leI, icbc.com aùqy toieMg ey rIikReySnl tRylr dyKo[
lwiesMs smyq hwaUs tRylr
AYforsmYNt (kof 07) dy nwl dw
frweIvr lwiesMs
kro:
• frweIivMg krdy smyN hmySw Awpxw lwiesMs nwl r`Ko
• Awpxy lwiesMs ƒ Ap-tU-fyt r`Ko[ jykr qusIN Awpxw nwm jW pqw bdldy
ho qW AweIsIbIsI ƒ sUicq kro[
151
hvwly Aqy sroq
nw kro:
• Awpxw lwiesMs iksy hor nUM nw idE
• kdy vI Aijhy lwiesMs dI vrqoN nw kro jo vYilf nhIN hY
• Awpxy lwiesMs ƒ iksy vI qrIky nwl nw bdlo[
152
AiDAwie 9 — quhwfw lwiesMs
153
hvwly Aqy sroq
154
AiDAwie 9 — quhwfw lwiesMs
155
hvwly Aqy sroq
Krwb hwlq iv`c g`fI clwauxw jW bl`f Alkohl Krwb frweIivMg Krwb frweIivMg mOq
kMntyNt (bIeysI) .08 qoN v`D jW sYNpl dyx qoN ienkwr ijs nwl srIrk dw kwrn bxdI hY
krnw nukswn hud
M w hY
pihlw dUjw AprwD qIjw AprwD
AprwD
g`fI clwaux dI 3 swl –
1–3 swl 2–5 swl 10 swl q`k jIvn Br
mnwhI jIvn Br
$1,000
jurmwnw koeI sImw nhIN koeI sImw nhIN koeI sImw nhIN koeI sImw nhIN
Aqy aup
` r
30 idn 4 mhIny
jyl 0–5 swl koeI sImw nhIN aumr kYd q`k
– 5 swl – 5 swl
156
AiDAwie 9 — quhwfw lwiesMs
nOkrI - ie`k Krwb frweIivMg AprwD quhwƒ kùJ nOkrIAW krn qoN vI rok
skdw hY[
Xwqrw - AmrIkw Aqy mYksIko smyq kùJ dySW dI Xwqrw krn vyly ie`k Krwb
frweIivMg AprwD quhwfy leI sm`isAwvW pYdw kr skdw hY[
g`fI zbq
glq frweIivMg vwlIAW g`fIAW ƒ zbq krn qoN ielwvw, puils quhwfy duAwrw
clweI jw rhI g`fI ƒ vI zbq kr skdI hY jykr hyT iliKAW iv`coN koeI vI
AprwD krdy hoey PVy jWdy ho:
• ibnW lwiesMs dy frweIivMg krnw
• muA`ql jW mnwhI dy dOrwn g`fI clwauxw
• bhuq izAwdw spIf (40 iklomItr pRqI GMtw jW drsweI geI sImw qoN v`D)
• stRIt ryisMg jW stMt frweIivMg
• glq FMg nwl bYTky g`fI clwauxw[
puils qurMq g`fI ƒ s`q idnW leI zbq kr skdI hY, jo duhrwaux vwly
AprwDIAW leI 30 jW 60 idnW q`k v`D skdI hY[ iPr mwlk ƒ AwpxI
g`fI vwps lYx leI g`fI toieMg Aqy storyj PIsW dw Bugqwn krn dI loV huMdI
hY[
g`fI mwlkW leI ieh smJxw mh`qvpUrn hY ik auh ieh XkInI bxwaux leI
ijMmyvwr hn ik isr& lwiesMsSudw frweIvr hI aunHW dIAW g`fIAW dI vrqoN
krdy hn[ audwhrn leI, jykr koeI mwlk iksy kMpnI dI g`fI dI mnwhI jW
ibnW lwiesMs vwly frweIvr ƒ g`fI clwaux dI iejwzq idMdw hY, qW g`fI ƒ
zbq kIqw jw skdw hY[
157
hvwly Aqy sroq
158
10 hor jwxkwrI
hor jwxkwrI
• klym krn leI, fwiel-ey-klym aùqy 24/7 kwl kro:
• 604-520-8222 (loAr mynlYNf)
• 1-800-910-4222 (bI.sI., kYnyfw jW X.UAYs. iv`c ikqy vI)
jy quhwfy ਨਾਲ koeI hwdsw ho igAw hovy pr s`t nw l`gI hovy jW AwpxI g`fI dI
BMnqoV jW corI dI irport krnw cwhuMdy ho, qW qusIN icbc.com qy iksy vI smyN
jldI Aqy AswnI nwl AOnnlweIn irport kr skdy ho[
• Awm pùCig`C leI, AweIsIbIsI gwhk syvwvW qy kwl kro:
• 604-661-2800 (loAr mynlYNf)
• 1-800-663-3051 (bI.sI., kYnyfw jW X.UAYs. iv`c ikqy vI)
• ਅਨੁਵਾਦ syvwvW aupl`bD hn[
• vrqI geI g`fI dI jwxkwrI:
vrqI geI g`fI KrIdx bwry jwxkwrI leI Aqy g`fI dy dwAivAW
dI irport ƒ lYx leI icbc.com qy jwE jW 1-800-464-5050 qy
Pon kro[
159
hvwly Aqy sroq
vY`bsweIt dy pqy
• AweIsIbIsI: icbc.com
• jsits kwƒn: www.laws.justice.gc.ca
• trWsportySn Aqy buinAwdI FWcw mMqrwlw: www.gov.bc.ca/tran
• jnqk sur`iKAw Aqy swilistr jnrl mMqrwlw: www.gov.bc.ca/
pssg
• rofsy&tIbIsI: www2.gov.bc.ca/gov/content/
transportation/driving-and- cycling
ieMtrnY`t
frweIivMg bwry izAwdw jwxkwrI pRwpq krn leI ieMtrnYt dI vrqoN kro[
ie`Qy kùJ mùK Sbd hn jo qusIN AwpxI jwxkwrI leI vrqx skdy ho:
• sur`iKAq frweIivMg
• frweIvr mnoivigAwn
• tRYiPk icMnH
• pYdl XwqrI sur`iKAw
• v`fy b`cy Aqy frweIivMg
• sweIkl Aqy motrsweIkl syPtI
• sVk aùqy ihMsk hoxw
• tr`ikMg sur`iKAw
• frweIivMg is`iKAw
• rylvy sur`iKAw
160
ieMfYks
a jwnvr..............................................129–130
auswrI zon…………………………………95–96 pRI-itRp jWc...............................................24
A srdIAW leI iqAwrIAW........................................26
AwtomYitk tRWsimSn........................................ 18–19 smyN-smyN qy jWc................................... sWB-sMBwl vyKo
AYmrjYNsI sVk dy inSwn.............................................38–40
t`kr qoN bcxw ......................................130–131 sVk qy ihMsk hoxw........................................110–112
krYS idRsæ............................................ 132–133 swiefW dI jWc........................................ inrIKx vyKo
leI iqAwrI................................................ 115 isgnl.................................................41, 77–78
AYmrjYNsI g`fIAW......................................... 93–94 isgnl.......................................... tRYiPk isgnl vyKo
AYmrjYNsI kwmy............................................. 94–95 sikfz............................................................ 117
AMg dwn rijstrI.............................................. 113 spIf kMtrol................................................ 69–71
AYkslytr...........................................................21 spIf sImw....................................................... 69
Asur`iKAq frweIivMg leI jurmwny.................153–154 stYNfrf trWsimSn........................................ 18–19
AỲcEvI lynW.................................................lynW vyKo styAirMg......................................................71–72
A`gy dI Xojnw bxwE.............................................. 8
e h
eyArbYg......................................................16, 72 hweIvy jW PRIvyA aùqy Awaux dw rsqw Aqy inkws....lyn vyKo
ieMjx Pyl.H ........................................................127 h`Q dw isgnl....................................................77
iegnISn siv`c.................................................. 18 hY~flweItW................................lweItW Aqy g`fIAW vyKo
ienriSAw................................................... 70–71 hỲf rY~st............................................................13
s hwrn........................................................ sMcwr vyKo
swiefW dI jWc.................................................. 86 hweIfRoplyinMg..............................................120–121
sweIkl svwr............................................. 85–88
sweIkl lyn.......................................................53 k
sMcwr................................................................87 kl`c................................................... tRWsimSn dyKo
sweIkl svwrW dI ingrwnI............................ 85-86 kmrSIAl g`fIAW............................v`fIAW g`fIAW dyKo
sYlPon............................................................. 101 kMtrol pYnl.................................................22–23
sMcwr..........................................................76–79 krYS................................................... AYmrjYNsI vyKo
A`KW dw sMprk.............................................78 krYS q`Q..............................11, 13, 62, 69, 101,
hwrn.........................................................78 103, 105, 106, 107
lweItW................................................77–78 krwsvwk.............................pYdl XwqrI Aqy cOrwhy vyKo
trn isgnl.........................................76–77 krUz kMtrol...................................................... 20
skYinMg.................................................. inrIKx vyKo kul-fI-sYk.......................................................57
skUl b`sW.................................................... b`sW vyKo krv..................................................................71
skUl zon.....................................................31, 84 cyqwvnI...................................................100
sIt bYltW.................................................... 11, 14 Qkwvt....................................................100
Srwb................ 103–105, Krwb frweIivMg vI vyKo ishq......................................................100
SISy....................................................... inrIKx vyKo Krwb frweIivMg................................. 103–106
sWB-sMBwl
smyN-smyN qy jWc........................................... 24–26
161
ieMfk
Y s
K
Kqry vwlIAW lweItW.....................................20, 78 icMn.H...................................................tRYiPk icMnH vyKo
^qry dI Dwrnw............................................. 63–65 j
tYst leI AiBAws...................................... 142 izMmyvwrI....................................................... 10–12
^qry zurmwny .................................................... 153–155
sVk dy mwVy hwlwq........................................65 jgHw dw mwrijn............................................72–75
jgHw leI tkrwA......................................... 64 bcx dw rsqw................................................74
hYrwnI........................................................ 64 dUrI r`K.o .................................................72–74
ivzn blwk.................................................65 gYp..............................................................75
Kqrw lyn siQqI....................................................74
joKm dw mulWkx krnw............................. 66–67 kol jgHw.......................................................74
h`l cuxnw............................................. 67–68 rokx dI dUrI...........................................72–73
joKm dw pRbMDn...................................... 66–67 tylgyitMg............................................... 72, 74
zurmwny...............................................153-156 t
joKm lYxw.......................................... 106–107 tRYiPk lweItW.............................................. 43–45
g do-pwsy stwp................................................ 45
gYp.............................................jgHW dw mwrijn vyKo tylgyitMg......................................jgHW dw mwrijn vyKo
igAwn tYst................................................ tYst vyKo tYst
gyAriSPt......................................................... 18 klws 5 rof tYst....................................141–142
gRYivtI dw kyNdr.................................................. 70 klws 7 rof tYst.......................................... 139
gùsw..........................................................110–112 igAwn tYst..................................................137
gYs pYfl sit`ikMg.............................................. 128 sVk tYstW dI iqAwrI.................................... 142
g`fI clwauxw is`Kxw.......................................7, 135 ivzn Aqy mYfIkl.......................................... 138
gRYjUeyitf lwiesMisMg pRogrwm (jIAỲlpI).................. 136 twier
SrqW........................................................ 138 sWB-sMBwl.....................................................25
zurmwny............................................... 140–141 twier P`txw................................................. 126
gRYivtI.............................................................. 70 tRYkSn....................................................... 69–70
gol c`kr.................................................... 47–48 tRYiPk c`kr................................................ cOrwhy vyKo
g`fI zbq ...................................................... 156 tRYiPk isgnl................................. 36–37, 43–45
gVbV...................................................... 91, 124 tRYiPk icMn.H ................................................. 29–36
gol c`kr.................................................... 47–48 trWsimSn
cOrwihAW qy rukxw......................................... 42 AwtomYitk................................................. 18–19
G kl`c pYfl.....................................................22
GoV.y ................................................................ 98 stYNfrf.................................................... 18–19
c tr`k..............................................v`fIAW g`fIAW vyKo
cmk......................................................... nzr vyKo trn isgnl.............................................. sMcwr vyKo
cOrwhy.......................................................... 41–48
kMtrol........................................................ 41
cwr-pwsy stwp.................................................. 46
rweIt-Aw&-vyA.................................... 43–48
162
ieMfk
Y s
f rweIt-Aw&-vyA inXm...................................85
frweIvr suDwr pRogrwm....................................... 154 skUl zon Aqy Kyf dy mYdwn..............................84
frweIvr pYnltI puAwieMt (fIpIpI)...................... 153 puAwieMt AwP no irtrn........................................ 43
frweIvr irsk pRImIAm (fIAwrpI)...................... 153 pRI-itRp jWc........................................ sWB-sMBwl vyKo
frweIivMg pwT.................................................. 145 P
q PYslw-lYxw.................................................... 6–10
qxwA............................................... BwvnwvW vI vyKo &Ysly..................................................................6
qMdrusqI............................................... 6, 99–103 b
d blwieMf spot..............................................61, 90
dUrI r`K.o.......................................jgHW dw mwrijn vyKo bRyk
dvweIAW......................................105 kmzorI vI vyKo AYNtI-lOk bRyk (eybIAỲs)..........................22, 116
dbwA............................................... 10, 107–108 bRyk Pyl.H ................................................... 126–127
dyKxw........................................................ ivzn vyKo bRyk pYfl............................................................21
dyKo-soco-kro................................................ 59–79 pwrikMg bRyk.................................................... 19
n bRyk................................................................. 69
nSy.......................... 105–106 Krwb frweIivMg vI vyKo bRyk ƒ F`kxw...................................................... 69
nwm bdlxw.................................................... 148 AYmrjYNsI bRyk...........................................116–117
inrIKx...................................................... 59–63 rukx dI dUrI............................................73–74
A`g.y .......................................................... 60 b`sW
cOrwihAW qy........................................... 62–63 jnqk AwvwjweI............................................93
bYk krnw....................................................62 skUl......................................................... 92
ip`C.y .................................................... 61–62 bYk krnw ....................................................62
blwieMf spot...................................61, 90–91 b`icAW leI sur`iKAw pwbMdIAW........................... 15–16
SISy......................................................17, 61 bImw............................................................... 152
inrIKx c`kr.............................................. 60 bykwbU.........................................................41–42
skYinMg...................................................... 60 bI.sI. dy nvyN vsnIk.......................................... 146
swiefW dI jWc....................................... 61–62 B
p BwvnwvW.................................................. 102–103
pqw bdlx……………………………………... 148 Biv`KbwxI........................................................8–9
phwVIAW m
pwrikMg......................................................58 mIfIAw qoN pRBwv.................................................. 10
pwrikMg mrijMg.......................................................lynW vyKo
pwrikMg icMn.H ...............................................32 motrsweIkl................................................ 88–89
inXm.........................................................58 sMcwr.......................................................... 89
pwrikMg bRyk..................................................bRyk vyKo motrsweIkl leI inrIKx......................... 88–89
pwisMg.................................. 54–55, 86, 89, 90 jgHw dw mwrijn..............................................87
pYdl c`lx vwly............................................ 83–85 muV-pRIiKAwvW.............................................. 147
k®wsvwk Aqy cOrwhy.........................................83
pYdl c`lx vwly Apwhj................................. 84
163
ieMfk
Y s
moVnw................................................................57 mrijMg.........................................................55
mOsm dIAW siQqIAW....................................118–123 pwisMg lynW............................................ 54–55
br& Aqy br&bwrI................................ 121–123 ie`k lyn iv`c iK`cxw................................. 53–54
mINh..................................................120–121 rwKvyN lyn dy inSwn........................................ 40
X rwKvyN lyn...............................................52–53
XwqrI................................................ 11, 108–109 rwKvyN lyn dy icMn.H ...........................................32
XU-trn............................................................ 52 trinMg lynW.............................................51–52
r v
rweIt-Aw&-vyA inXm........................................ 86 vwqwvrx.....................................................26–27
rsqw dyxw...................................................46–48 v`fIAW g`fIAW..............................................90–91
rsqw dyx dw icMn.H .............................................. 46 blwieMf spOt...........................................90–91
rwq ƒ frweIivMg....................................... 124–125 sMcwr........................................................... 91
rylvy krwisMg...................................... ryl g`fIAW vyKo dUrI r`K.o ...................................................... 90
rwKvIAW lynW...............................................lynW vyKo pwisMg....................................................90–91
rweIt-Aw&-vyA inXm.................................. 43–48 jgHW dw mwrijn........................................90–91
rukxw........................................................ cOrwhy vyKo gVbV.......................................................... 91
ryl g`fIAW.................................................. 96–98 ivzn
rylvy icMn.H .........................................................36 kyNdrI Aqy swiefW iv`c................................... 60
l cmk Aqy prCwvyN.......................................... 119
lwiesMs loA-ivzIibltI dy hwlwq..........................118–119
pqw bdlxw............................................... 148 dyKxw.......................................................... 99
klws 5..............................................141–143 tYst................................................... 137–138
klws 7 (nvyN)......................................138–141
isiKAwrQI lwiesMs.............................. 137–138
lwiesMs klws.................................... 149–150
nwm bdlxw............................................... 148
bI.sI. dy nvyN vsnIk.................................... 146
muV pRIiKAw................................................ 147
rIinaU krnw jW bdlxw................................ 148
lweItW, g`fIAW......................................20, 77–78
hỲflweIt PylIAr........................................ 128
hỲflweItW........................................... 124–125
lwiesMs irinaU jW bdlxw.................................. 148
lyn siQqI..................................jgHW dw mwrijn vyKo
lynW
sweIkl lyn.................................................53
b`s lyn.......................................................53
PRIvyA qy Awaux Aqy inkws dIAW lynW......... 55–56
AỲcEvI lynW..........................................52–53
lyn trYikMg...........................................49–50
164
not
165
not
166
not
167
igAwn tYst bwry
ijvyN ik AiDAwie 9 ‘quhwfw lwiesMs’ iv`c d`isAw igAw hY, igAwn tYst
swfy hryk frweIvr lwiesMs sQwn aùqy ilAw jWdw hY, ieh Awm qOr qy
kMipaUtr trmInl aùqy ilAw jWdw hY[ ie`Qy quhwfI hor mdd leI kùJ g`lW hn
jo quhwƒ kMipaUtr trmInl aùqy igAwn tYst dyx vyly pqw hoxIAW cwhIdIAW
hn:
• tYst SurU kro — jykr skrIn kwlI hY (ijvyN isr& ie`k PloitMg nµbr nzr
Aw irhw hY), qW iesƒ clwaux leI skrIn ƒ t`c kro[
• sik`p &Icr — igAwn tYst dy dOrwn qusIN ie`k pRsæn ƒ sik`p (C`fx)
dw ivklp dyKogy[ jykr quhwƒ koeI svwl AOKw l`gdw hY, qW sik`p btn
ƒ dbwE[ quhwfy skor qy inrBr krdy hoey, qusIN ies svwl ƒ dubwrw dyK
skdy ho jW nhIN vI dyK skdy ho[ C`ifAw hoieAw svwl AKIr iv`c dubwrw
nzr Awvygw[ qusIN swry svwlW ƒ do vwr q`k C`f skdy ho[
• styts &Icr — qusIN AwpxI skrIn dy hyTW dyK skdy ho ik qusIN tYst
ikvyN kr rhy ho[ jdoN qusIN pRSnW dy loVINdy shI jvwb dy idMdy ho jW glq
jvwbW dI id`qI geI mnzUrI dI igxqI ƒ pwr kr lYNdy ho qW ieh tYst
pUrw ho jwvygw[
• sp`St kro — jykr qusIN iksy XwqrI g`fI jW motrsweIkl dw tYst dy rhy
ho, jykr quhwƒ koeI svwl smJ nw Awvy qW qusIN iksy stw& mYNbr ƒ aus
svwl ƒ vDIAw FMg nwl smJwaux leI mdd krn leI kih skdy ho[
AsIN quhwƒ koeI sMkyq nhIN dyvWgy pr keI vwr iksy svwl ƒ v`Kry qrIky
nwl suxnw, mdd krdw hY[
• tYst qoN bwAd — tYst pUrw krn qoN bwAd quhwƒ slwh id`qI jwvygI ik
qusIN kI krnw hY[
igAwn tYst dyx qoN pihlW quhwƒ kuJ` “icMqw” hoxw sDwrn g`l hY Aqy ieh
Aksr fr kwrn pYdw hud M I hY[ quhwfI icMqw ƒ Gtwaux iv`c mdd leI ie`Qy kuJ
`
suJwA id`qy gey hn:
1. uhwƒ AiDAYn dI Xojnw bxw ky iesdI pwlxw krnI cwhIdI hY[ AiDAYn
q
sm`grI ƒ is`Kx leI iesƒ kùJ h&iqAW iv`c vMf lE – isrP ie`k rwq
pihlW sB kùJ is`Kx dI koiSS nw kro[ jykr qusIN Aijhw nhIN krdy qW
quhwfw Gbrwauxw suBwivk hY[
2. m`grI ƒ isrPæ pVHo nw, qusIN ie`k audyS ƒ Awpxy iDAwn iv`c r`K ky
s
iesdw AiDAYn kro[ ies bwry sp`St rho ik quhwƒ kI jwxn dI zrUrq
hY Aqy qusIN hryk AiDAYn sYSn iv`c ikhVI jwxkwrI is`Kxw cwhuMdy ho[
mùK nukiqAW ƒ aujwgr kro Aqy Kws jwxkwrI ƒ ilK ky dyKo ijsdI
quhwƒ tYst dOrwn Xwd krn dI loV ho skdI hY[
3. Yst dyx dI pihlW hI Awdq pwE[ quhwƒ hdwieqW Aqy svwlW dy
t
PwrmYt qoN jwxU hoxw cwhIdw hY[ ies mwrgdrSk ƒ pVHn dy nwl-nwl
AOnlweIn AiBAws tYst vI idMdy rho ikauNik ieh iqAwrI krn dy sB
qoN vDIAw qrIikAW iv`coN ie`k hY[ hwlWik qusIN AiBAws tYst iv`c kùJ
duhrwE dyK skdy ho, quhwfy AiBAws krn leI lgBg 200 svwl hn[
keI AiBAws tYst idE, ieh AiBAws tYst AwdrSk qOr qy idn dy ausy
smyN idE jdoN qusIN Asl tYst idEgy[ aus sm`grI dI dubwrw smIiKAw
kro ijs nwl qusIN pUrI qrHW sMquSt nhIN ho[
168
4. tYst dyx qoN pihlW nINd pUrI kro[ qusIN tYst sQwn qy Awpxy Awp ƒ
Awrwm dyx Aqy Awly duAwly bwry jwxn leI smyN qoN pihlW phuMco[ tYst
qoN TIk pihlW sm`grI pVx qoN bco[ ies mOky qy Awrwm krn qy izAwdw
iDAwn idE[ hOlI-hOlI Aqy fUMGy swh lE, iksy vI qxwA vwlIAW
mwspySIAW ƒ Awrwm idE, Awpxw swh kùJ sYikMfW leI iK`co Aqy iPr
hOlI-hOlI C`fo Aqy iksy vI icMqwjnk ivcwrW qoN Awpxw iDAwn htwE jo
Swied quhwfy AMdr Aw rhy hox[
5. hryk svwl ƒ hOlI-hOlI Aqy iDAwn nwl pVHo[ audoN q`k iksy vI svwl
dw jvwb dyx dI koiSS nw kro jdoN q`k qusIN ieh nhIN smJdy ik svwl
kI pùC irhw hY[ shI jvwb cuxn leI smW k`Fo - Bwvuk jvwb dyx qoN
bco[ quhwfw socx leI smW k`Fx nwl kwrguzwrI iv`c suDwr huMdw hY Aqy
ies nwl icMqw Gtwaux iv`c vI mdd imldI hY[
jy qusIN tYst ƒ pws nhIN krdy, qW Awpxy Awp aùqy gùsw nw hovo[ hr iksy dy
cMgy idn Aqy mwVy idn huMdy hn[ ies g`l qy gOr kro ik qusIN AglI vwr tYst
dyx leI cMgI iqAwrI ikvyN kr skdy ho[ qusIN ieh Xwd r`Ko, ik icMqw AijhI
cIz nhIN hY jo quhwƒ kMtrol krdI hY, qusIN iesdw pRbMD kr skdy ho - ikauNik
qusIN hux frweIvr dI sIt qy ho[
169
klws 5 Aqy 7 dy sVkI tYst pws krn
leI prIiKAkW dy suJwA
iehnW tYstW ƒ pws krn dI iqAwrI ikvyN krnI hY, iesdy bwry iv`c frweIvr
prIiKAkW dy ie`Qy kùJ suJwA hn:
• drsweI geI spIf sImw qy r`Ko[ qyz tRYiPk dy nwl c`lx dI koiSS nw kro[
• skUl Aqy Kyf mYdwnW dw iDAwn r`Ko[ skUl Aqy Kyf mYdwnW dy KyqrW iv`c
qyz spIf nwl jwxw frweIvrW dy tYst iv`c Pyl hox dw ie`k Awm kwrn
hY[
• stwp icMnHW aùqy pUrI qrHW ruko Aqy ieh XkInI bxwE ik qusIN shI siQqI
iv`c ruky ho[ A`gy c`lx qoN pihlW cOrwhy ƒ iDAwn nwl cỲk kro, jdoN A`gy
jwxw sur`iKAq hovy qW hOlI-hOlI A`gy c`lo[
• s`jy muVdy smyN, Awpxy s`jy pwsy dI jWc kro qW jo ieh XkInI bxwieAw jw
sky ik koeI sweIkl svwr, pYdl c`lx vwly jW koeI hor lok cOrwhy qoN is`Dy
(Aqy ies leI quhwfy rsqy iv`c) nhIN Aw rhy hn[
• jdoN vI qusIN lyn jW AwpxI idSw ƒ bdldy ho qW hmySw SISy dI jWc,
isgnl Aqy swiefW dI jWc kro[
• dUjIAW g`fIAW qoN sur`iKAq dUrI bxw ky r`Ko[
• frweIivMg krn qoN pihlW cOrwihAW ƒ cMgI qrHW cỲk kro, BwvyN quhwfy cOrwhy
qy phuMcx aùqy hrI lweIt hovy[
• qusIN hweIvy aùqy mrz hox vyly, spIf sImw dy AMdr rihMidAW hoieAW hweIvy
tRYiPk dI spIf q`k phuMcx leI AYkslrySn lyn dI vrqoN kro[
• qusIN aunHW swrIAW cIzW dw AiBAws kro jo quhwƒ quhwfy sVkI tYst dy ih`sy
vjoN krn leI ikhw jw skdw hY, ijs iv`c smwnWqr pwrikMg, phwVI aùqy
pwrikMg Aqy 2- Aqy 3-puAwieMt trn Swiml hn[
• jykr quhwfy koeI svwl hn qW pùCx iv`c sMkoc nw kro! quhwfy v`loN Awpxw
sVkI tYst sæurU krn qoN pihlW swƒ auhnW dw jvwb dyx iv`c KuSI hovygI
170
pCwx (AweIfI)
qusIN hr vwr jdoN frweIvr lwiesMisMg d&qr jWdy ho, qW quhwƒ pRwiemrI AweIfI dI ie`k kwpI Aqy sYkMfrI AweIfI dI ie`k
kwpI dyx dI loV hovygI[ hyTW id`qI swrxI iv`c sUcI AweIfI dIAW sB qoN Awm iksmW ƒ drswieAw igAw hY[ AweIfI dI
jrUrq kùJ bdlx dy kwrn huMdI hY[ ikrpw krky mMnxXog AweIfI dI mOjUdw sUcI leI icbc.com/acceptedID dyKo[
bIsI pCwx p`qr (bIsIAweIfI) kYnyfIAn jnm srtIiPkyt (bYptIsml Aqy lweIv jnm srtIiPkyt
(^qm hox dI imAwd 3 swlW qoN v`D nhIN hoxI cwhIdI) svIkwrXog nhIN hn)
kYnyfIAn istIzniSp dw srtIiPkyt kYnyfIAn pwsport (vYilf Aqy pUry kwƒnI nwm iv`c hoxw cwhIdw hY)
lYNifMg dw kYnyfIAn irkwrf (ku`J Apvwd lwgU huMdy hn) p`kw invwsI kwrf (vYilf hoxw cwhIdw hY)
sikEr srtIiPkyt Aw& ieMfIAn styts (AY`ssIAweIAY`s) stUfYNt, vrk, iviztr jW tYNpryrI -rYzIfYNt primt (AweIAY`mAY`m
1442) (vYilf hoxw cwhIdw hY)
mYirj srtIiPkyt (vweItl stYitsitks eyjMsI, Dwrimk sMsQw jW k®Yift kwrf (quhwfw ipRMt hoieAw nwm Aqy dsqKq dovyN kwrf qy idKweI
mYirj kimSnr duAwrw jwrI kIqw igAw) dyxy cwhIdy hn)
rwStrI r`iKAw ivBwg 404 fRweIvr lwiesMs frweIvr lwiesMs (kYnyfIAn jW XU.AYs.)
Poto vwlw krmcwrI AweIfI kwrf iksy hor kYnyfIAn sUby jW pRdyS duAwrw jwrI kIqw igAw hYlQ kwrf
kƒnI nwm pirvrqn srtIiPkyt (kYnyfIAn kort jW kYnyfIAn nyitv styts kwrf
pRoivMSIAl vweItl stYitsitks eyjMsI duAwrw jwrI kIqw igAw)
ividAwrQI kwrf jW AweIfI (mOjUdw swl, nwm Aqy Poto ipRMt hoeI hoxI
cwhIdI hY)
jykr quhwfw jnm kYnyfw qoN bwhr hoieAw hY Aqy quhwfy kol koeI vI loVINdy pRwiemrI AweIfI dsqwvyz nhIN hn, qW ikrpw krky
istIjæniSp AYNf iemIgRysæn kYnyfw ƒ 1-888-242-2100 qy sMprk kro[
g`fI dI cY`kilst
quhwƒ Awpxw sVk tYst dyx leI ie`k sur`iKAq Aqy BrosymMd g`fI
ilAwaux dI loV hY[ jykr g`fI sur`iKAq nhIN hY jW kwƒnI zrUrqW ƒ
pUrw nhIN krdI hY qW swƒ quhwfw sVk tYst r`d krnw pY skdw hY[
ieh 10 sB qoN Awm kwrn hn, ijnHW kwrn g`fI ƒ
sVk tYst leI svIkwr nhIN kIqw jw skdw hY:
1. `fI dy fYS ‘qy cyqwvnI lweItW (audwhrn leI eyAr bYg) jo
g
g`fI dy sur`iKAq sMcwln ƒ pRBwivq krdIAW hn
2. ykr bRyk lweItW, isgnl lweItW jW hỲflweItW kMm nhIN kr
j
rhIAW hn jW burI qrHW krYk jW gwieb lYNsW kwrn
3. Asur`iKAq twier
4. j
ykr drvwzy jW iKVkIAW nhIN Kùl rhIAW hn (audwhrn
leI jykr drvwjæy AMdroN nhIN KùlHdy)
5. krYk jW gYr-kwƒnI qOr ‘qy rMgI hoeI ivMfsæIlf jW ivMfojæ
6. jykr hwrn kMm nhIN kr irhw hY
7. gYs tYNk jW ielYkitRk cwrj bhuq G`t hY
8. jykr g`fI shI FMg nwl lwiesMssæudw jW bImwXukq nhIN hY
9. jykr sIt bYltW kMm nhIN kr rhIAW jW tùtIAW hoeIAW hn
10. j
ykr g`fI dI Asur`iKAq jW gYr-kwƒnI mofIiPkySn krvweI
hY
MV2075E (122022)